GLKOJEN

METABOLZMASI

 Glikojen hayvanlarda karbonhidratlarn

temel depo eklidir.
Vcudun balca glikojen depolar iskelet
kas ve karacierdedir.
Kc oransal olarak, kas kitlesel olarak daha
fazla glikojen depolar.

 Kc glikojeni alkta kan glukoz dzeyini belirli

snrlar iinde tutmaya alrken; kas glikojeni,
kas kaslmas srasnda ATP sentezi iin enerji
deposu olarak grev yapar.
12-18 saat alktan sonra Kc glikojeni hemen
hemen boalrken, kas glikojeni ksa sreli
alklardan etkilenmez.
Dz zincirler 1-4 glikozid ba, dallanmalar 16 glikozidik ba ierir.

Glukojen sentezi
Substrat glukoz-6-fosfattr.
Sentez tamamen sitozolde gerekleir.
Sentezdeki ilk basamak

 UDP-glukoz bir eker nkleotidir.

eker nkleotidleri monosakkaritlerin,
disakkaritlere, glikojene, niastaya ve
karmak hcre d polisakkaritlere
polimerlemesinin substratlardr.

 Daha sonra UDP-glukozun 1 numaral C atomu glikojen

zincirinde indirgen olmayan utaki glukozlardan birinin 4
numaral C atomu ile glikojen sentaz enziminin
yardmyla birleir.

Glikojen sentazn alabilmesi iin bir glikojen

zinciri mutlaka olmaldr.

Dallanma noktalarn oluturan enzim amilo [1-4][1-6]

transglukozidaz veya glikozil [4-6] transferaz olarak
adlandrlr.

Dallanma noktalar olutuktan sonra bu

ulardan zincir uzamas yine glikojen
sentaz ile olur.

Dallanmann fazla olmas;

1. Glikojen moleklnn suda
znrlln artrr.
2. Enzimlerin etkileyebilecei u says
artt iin glikojen yapm ve ykm hz
da artm olur.

Glikojen sentaz

-1,4-glikozid ba

-1,6-glikozid ba

Glikozil [4-6] transferaz

 Glikojen kalb yoksa glikojenin denen bir

protein glikojen ana kalbn oluturur.
Glikojenin, hem zerine ilk UDP-glikozlarn
balanmas iin bir primer olarak grevi stlenir,
hem de bu UDP-glukozlarn balanmas iin
enzim grevi yapar.
lk UDP-glukoz glikojenin moleklnn
zerindeki bir tirozin kalntsna glikojenin
moleklnn glukozil transferaz aktivitesi
sayesinde kovalent olarak balanr.

 Glikojenin daha sonra glikojen sentaz

enzimini skca balar.
Daha sonra 7 UDP-glukoz kalt daha
yapya katlr ve 8 glukoz birimi ieren
nc glikojen zinciri sentezlenmi olur.
Bu noktadan sonra glukozlarn balanmas
glikojen sentaz enzimine devredilir.

Glikozil transferaz
aktivitesi

Tirozin

Glikojen ykm
Glikojenin 1-4 balarnn yklmas ile glukoz1-P, her 1-6 bann yklmas ile de serbest
glukoz elde edilir.
Glikojen fosforilaz, indirgenmemi utaki
glukozil kalntlarn 1-4 balarn ykarak ayrr.
Bu hz kstlayc basamaktr.
Glikojen fosforilazca aa karlan glukoz-1Plar, fosfoglukomutaz ile glukoz-6-Pa evrilir.

 Glikojen fosforilaz, 4 glikozid kalnts kalana

kadar glikojen moleklnden glukoz-1-P koparr.
1-6 bandan sonraki drt glukozun n
oligo-(1-41-4) glukantransferaz enzimi ile
baka bir indirgenmemi uca transfer eder.
Kalan tek -1,6 glikozidik ba ise amilo -1,6
glikozidaz enzimi ile hidrolize edilerek, serbest
glukoz aa kararlr.

Glikojen fosforilaz

Glukoz-1-P

Glukantransferaz

-1,6-glikozidaz

 Az miktarda glikojen, lizozomal enzim olan

1-4 glukozidaz (asit maltaz) tarafndan
devaml olarak yklr.
Bu yolun amac tam olarak bilinmemektedir.
Asit maltaz eksikliinde, glikojen depo
hastal Tip 2 (pompei hastal) hastal
grlr.

Glikojen sentez ve ykmnn

dzenlenmesi 2 ekilde kontrol edilir.

1. Glikojen sentaz ve glikojen fosforilazn

allosterik kontrol
2. Glikojen sentez ve ykmnn hormonal
olarak kontrol (kovalent
modifikasyon)

 Glikojen sentaz ve glukojen fosforilaz enzimleri glukoz

metabolizmasnn dier dzenleyici enzimleri gibi
hcrenin enerji gereksinimi ve metabolitlerinin dzeyine
gre yant verir.
Glikojen sentezi, enerji (ATP) ve substrat (Glukoz-6P) miktar yksek olduu zaman uyarlrken, enerji ve
glukoz dzeyleri dk olduunda glikojen ykm
izlenir.
Toklukta Glukoz-6-P art glikojen sentaz allosterik
olarak aktive ederken, ayn zamanda glikojen fosforilaz
allosterik olarak inhibe eder.

 Kovalent modifikasyon ise cAMP miktar

ile kontrol edilir.
Glukagon, adrenalin gibi hormonlar cAMP
miktarn arttrrlar.
nslin etkisinde ise hem fosfodiesteraz
(cAMPyi paralar) uyarlr hem de bir
protein fosfataz aktiflenerek iki enzim de
defosforile edilir.

 Glikojen sentaz a defosforile aktif

Glikojen sentaz b fosforile inaktif
Glikojen fosforilaz a fosforile aktif
Glikojen fosforilaz b defosforile inaktif

 Kas fosforilaz ayrca Ca ile aktiflenir.

Kas kaslmas srasnda, hzl ve acil
ekilde glukoz ihtiyac vardr ve bu
glukozlar balca glikojen deposundan
elde edilir.
Sinir uyars kas hcresi sarkoplazmik
retikulumdan Ca salnmna neden olur.

 Ca kalmoduline balanr ve fosforilaz kinaz

enzimini aktifler. Aktiflenen fosforilaz kinaz
glikojen fosforilaz fosforiller ve aktifletirir.
Kas gevediinde ise Ca+2 sarkoplazmik
retikuluma geri dner ve fosforilaz kinaz inaktif
duruma geer.
Karacierde ise epinefrin veya norepinefrin ile
oluan 1-adrenerjik uyar, sitozolde Ca+2
miktarn ykseltir ve Ca+2/ kalmodulin duyarl
fosforilaz kinaz aktifleyerek glikojenolizi uyarr.

GLKOJEN METABOLZMASI
BOZUKLUKLARI

 Tip 0: Glikojen sentaz Kcde eksik

olmasndan kaynaklanan bir hastalktr
(kas hcrelerinde enzim normaldir).
Yaamn ilk yllarnda al takiben
hipoglisemik konvlsiyonlarla ortaya
kar.
Ketozis belirgindir.
Sk beslenme nerilir.

 Tip Ia (Von Gierke Hastal): Glikojenoliz

ve glikoneogenez yollarnda glukoz
yapmnda en son basama katalizleyen
glukoz-6-fosfataz enziminin Kc, bbrek
ve barsaktaki eksikliinden ortaya kan
bir hastalktr.
Glikojenoliz ile Kcde yeterince glukoz
oluamad iin ciddi bir alk
hipoglisemisi grlr.
Yal Kc ve hepatomegali olur.

 Kc kaslardan gelen laktat

glukoneogenezde kullanamayaca iin
hiperlaktikasidemi grlr.
Ayrca glikoz-6-Pn heksozmonofosfat
yolunu aktiflemesiyle pentoz fosfat ve
fosforibozil pirofosfat art sonucu gut
artriti ile hiperrisemi grlr.

 Glukoz yapmndaki yetersizlikten dolay

metabolik yakt olarak yalarn metabolize
olmas hiperlipidemiye yol aar.
Yalarn ar mobilize olmasyla keton cisimleri
artar.
Metabolik asidoz meydana gelebilir.
Glikojen depolar artmtr.
Bu artan glikojen depolarnn yaplar normaldir.

 Tip Ib: Glikoz-6-fosfataz aktivitesi normal

olmasna ramen glikoz-6-Pn
mikrozomal membrana tanmasnda
bozukluk vardr.
Klinik Tip 1aya benzer ancak bu
hastalarda ntropeni de grlr.
Bundan dolay enfeksiyona yatknlklar
artmtr.

 Tip II (Pompe Hastal):

Lizozomal enzim eksikliine bal olarak gelien
tek glikojen depo hastaldr.
-1,4-glikozidaz (asit maltaz) enzimi eksiktir.
Hipertrofik kardiyomyopati geliir.
Hastalar erken ocukluk dneminde kaybedilir.

 Tip III (Forbes, Cori Hastal):

Dal ykc enzim (amilo 1-6 glikozidaz) eksiklii
vardr.

Dall polisakkarid birikimi grlr (limit

dekstrinosis).

Alk hipoglisemileri, hepatomegali, myopatiler

grlr.

 Tip IV (Anderson Hastal):

Dal yapc enzim (glikozil -4:6
transferaz) eksiklii vardr.

 Tip V (Mc Ardle):

skelet kas glikojen fosforilaz eksiklii vardr.
Ar egzersize belirgin intolerans vardr.
Egzersiz srasnda laktat dzeyinde ykselme
olmadan kramplarn grlmesi karakteristiktir.
Prognoz iyidir.

 Tip VI (Hers Hastal):

Kc glikojen fosforilaz eksiktir.

Tip VII (Tauri Hastal):

Fosfofruktokinaz eksiklii vardr.

 Tip VIII: Kc fosforilaz inaktiftir.

Tip IX: Kc fosforilaz kinaz enzimi eksiktir.
Tip X: Kc ve kasta cAMP baml kinaz
aktivitesi yoktur.
Tip XI: Nedeni bilinmeyen bir ekilde
asidoza eilim, vitamin D rezistans rikets
oluur.

 Aadaki enzimlerden hangisinin kaltsal

eksikliinde glikojen normal yapya sahip
deildir?
A) Glikojen fosforilaz
B) Glukoz-6-fosfataz
C) -1,4-glukozidaz
D) 1,41,6 transglukozilaz
E) Fosfofruktokinaz

GLUKONEOJENEZ VE
KAN GLUKOZUNUN
DENETM

 Glukoneojenez, karbonhidrat olmayan

prekrsrlerden glukoz veya glikojen
sentezlemeye verilen isimdir.
Balca glukoneojenetik dokular karacier
ve bbrektir (ince barsak?)
zellikle sinir sistemi ve eritrositler
glukoza ihtiya duyarlar ve hipoglisemide
lme kadar gidebilen beyin disfonksiyonu
grlr.

 Egzersiz srasnda kasta aa kan ve

eritrositlerin anaerobik metabolizmalar
sonucu oluan laktatn ve ya dokusu
tarafndan lipoliz sonucu kana salnan
gliserolun kandan uzaklatrlabilmesi iin
de glukoneojenez gereklidir.

 Glukoneogenezde kullanlan ana

substratlar,

glukojenik aaler,
laktat,
gliserol
propiyonat

 Glikolizin basama hari dier btn

enzimleri bu iki yol arasnda ortaktr.
1. Hekzokinaz veya glukokinaz
2. PFK-1
3. Piruvat kinaz
Bu basamakta serbest enerji
deiimi byktr.

1. Piruvatn PEPe evrilmesi:

lk basamakta piruvat karboksilaz enzimi,
ATP harcayarak CO2 ve biyotin varlnda
piruvat oksaloasetata (OAA) evirir.

Biyotinin bu reaksiyondaki grevi HCO3den

gelen CO2yi enzime balamaktr.

Piruvat karboksilaz ilk dzenleyici enzimdir ve

pozitif dzenleyici effektr olarak asetil KoAya
ihtiya duyar.

 OAA kendi bana mitokondri i zarn geemez.

Bu yzden yine mitokondri de bulunan malat
dehidrojenaz enzimi ile malata indirgenir.

Malat mitokondri i zarn kolaylkla kendisine

ait tayc ile geer ve sitozole kar.

Sitozolde bu basamak sitozolik malat

dehidrojenazla geri dner ve tekrar OAA
oluur.

Bylece mitokondri iindeki piruvat sitozole

OAA olarak tanm olur.

 Bu sitozolik OAA sonra fosfoenolpiruvat

karboksi kinaz (PEPCK) enzimi ile
fosfoenolpiruvata (PEP) evrilir.

Bu tepkime Mg+2 bamldr, fosfat vericisi olarak

GTPye ihtiya duyar ve piruvat karboksilaz
basamanda yapya dahil edilen CO2 serbest
braklr.

Glukoneojenezde piruvattan PEP eldesi iin 1

ATP ve 1 GTP olmak zere iki yksek enerjili
fosfat ba harcanr.

Mitokondri
iindeki
NADH/NAD oran
sitozolden 105
kez daha
fazladr.

PEP
PEPCK

PEP
GDP+CO2

PEPCK

GTP

Oksaloasetat
Malat
dehidrojenaz

GDP+CO2
GTP

Oksaloasetat

NADH+H+

Malat
dehidrojenaz

NAD+

NADH+H+
NAD+
Sitozol

Malat
Malat
dehidrojenaz

Malat
NAD+
NADH+H+

Oksaloasetat
Piruvat
karboksilaz

Malat
dehidrojenaz

NADH+H+

ADP
ATP + CO2

Piruvat

Mitokondri
NAD+
NADH+H+

Oksaloasetat

Piruvat
karboksilaz

ADP
ATP + CO2

Piruvat

Fruktoz-1,6-bisfosfat

Gliseraldehit-3-P

Gliseraldehit-3-P

NAD+
Gliseraldehit-3-P
dehidrojenaz

NAD+

NADH+H+

Gliseraldehit-3-P
dehidrojenaz

1,3-bisfosfogliserat
Fosfogliserat
kinaz

ADP
ATP

3-fosfogliserat

PEP

NADH+H+

1,3-bisfosfogliserat
Fosfogliserat
kinaz
+

NADH+H

ADP
ATP

3-fosfogliserat

PEP

Pi

GLUKOZ

Glukokinaz
Hekzokinaz

Glukoz-6fosfataz
H2O

Pi

Glukoz-6-P

Fruktoz-6-P

Fruktoz-6fosfataz
H2O

ATP

ADP

ATP

PFK-I

Fruktoz-1,6-bisfosfat

ADP

 Piruvattan glukoza giden yol olduka pahaldr.

Glikozun piruvata kadar olan ykmndan 2 ATP
retilirken, ters yolda 2 GTP, 4 ATP olmak zere
toplam 6 adet yksek enerjili bileik harcanr.
Ayrca glukoneogeneze piruvattan giriliyorsa net
2 NADH kayb varken, laktattan giriliyorsa bu
kayp olmaz.

 Alk srasnda hakim olan hormon glukagondur ve

glukoneojenez, glikojenoliz ve lipoliz aktif olan metabolik
yolaklardr.
Glukagon, hormona duyarl lipaz aktifleyerek ya
dokusundaki triailgliserollerden ya asitlerini mobilize
eder.
Mitokondrisi ve oksijeni olan birok doku ya asitlerini
alkta enerji kayna olarak kullanr.
Karacierde alk srasnda yksek miktarda ya asidini
kandan alr ve hem enerji ihtiyacn karlar hem de
glukoneojenez iin gerekli yksek maliyeti karlam
olur.

 nsanda ya asitlerinin glukoza net dn

mmkn deildir.
nsandaki ift karbon sayl ya asitleri
paralandklar zaman ancak asetil-KoAy
oluturabilir ve asetil KoAy memeli
hcreleri glukoz ncl olarak
kullanamazlar (piruvat dehidrojenaz
enzimi tek ynldr).
Asetil-KoAnn karbon atomlar sitrik
asit siklusunda CO2 eklinde salnr.

 Kan laktat dzeyi bu dokularda oluum ve

Kc ile bbrekteki metabolizma oranlarna
baldr.
Dokularda laktat oluumu, bunlarn Kce
gelmesi ve Kcde tekrar glukoz sentezine
Cori Siklusu veya laktik asit dngs
denir.

 Kcin laktat alma kapasitesi laktat

konsantrasyonu 2 mmol/Lyi geince
doyurulmaktadr.
Kan laktat dzeyi 5 mmol/Lnin zerinde
ve pH<7.25 ise HCO3- tampon sisteminin
etkisi almtr ve laktik asidoz ortaya
kar.

 Laktik asidoz iki klinik durumda ortaya kar:

Tip A (hipoksik):
ok, sol kalp yetmezlii, hipovolemi gibi azalm
doku oksijenizasyonunda grlr. Daha sk olarak
izlenen tiptir.
Tip B (metabolik):
Hastalk: DM, neoplazi, KC hastalklar
la/toksin: Etanol, metanol, salisilat
Yenidoan defektleri: Metil malonik asidemi,
propiyonik asidemi ve ya asit oksidasyon defekti

Karacier ve kas arasnda tanmlanan bir

baka dng de alanin-glukoz dngsdr.

Piruvat
Alanin
Sistein
Glisin
Serin
Treonin
Triptofan*

Sksinil KoA Oksaloasetat

zolsin*
Asparajin
Metiyonin
Aspartat
Treonin
Valin

Fumarat
ketoglutara
t
Arjinin
Glutamat
Glutamin
Histidin

Fenilalanin*
Tirozin*

 TAGler paralandklar zaman ya asidi ve

gliserol oluur.
Gliserol kinaz enzimi gliserol ATP hidroliziyle
gliserol-3-fosfata evirebilir.
Gliserol-3-P, gliserol-3-P dehidrojenaz enzimi ile
dihidroksiaseton fosfata dner, buradan
glikojenik ya da glukoneojenetik yola girer.

 nsanda ya asitlerinin glukoza net dn

mmkn deildir.
nsandaki ift karbon sayl ya asitleri
paralandklar zaman ancak asetil KoAy
oluturabilir ve asetil KoAy memeli hcreleri
glukoz ncl olarak kullanamazlar.
Asetil KoAnn C atomlar sitrik asit siklusunda
CO2 eklinde salnr.

 Propiyonat ya dokusunda ve st yapan meme

bezlerinde yapsnda tek sayda C atomu
bulunan ya asitleri iin balang molekl
olarak kullanlr.
15 ve 17 C atomu ieren ya asitleri gevi
getirenlerin lipidlerinde bulunur ve insan diyetinin
nemli bir kaynan olutururlar.
Bu ya asitleri de sonunda propiyonata yklrlar.

Ail-KoA

zolsin
Metiyonin
Treonin
Valin
Tek C zincirli y.a

sentetaz

Propiyonat

Propiyonil-KoA

ATP

ATP

AMP+PPi

Biyotin ADP+Pi

Propiyonil-KoA

Metilmalonil-KoA
Propiyonil-KoA
karboksilaz

Propiyonil-KoA karboksilaz

B12

Metilmalonil-KoA
mutaz

Piruvat karboksilaz
Asetil-KoA karboksilaz
3-metilkrotinil-KoA karboksilaz

Sksinil-KoA

GLUKONEOGENEZN
KONTROL
Karbonhidrat metabolizmasndaki dier
dzenleyici enzimler gibi glukoneojenez
enzimleri de deiik mekanizma ile
dzenlenir.
Enzim sentez hznda deiiklikler
Geri dnml fosforlanma ve kovalent
modifikasyon
Allosterik etkiler

Glikoliz
Lipojenez

nslin (cAMP)

Glukoneojenez
Lipoliz

Glikoliz
Lipojenez
Glukagon (cAMP)
Glukoneojenez
Lipoliz

 Allosterik etkiler de hcrenin yine enerji

ihtiyacna gre dzenlenir.

ATP/AMP oran hcre iinde 50/1dir.

Bunun anlam udur, eer hcre ATP depolarn

tketmeye balarsa, kk miktarda bir ATP
tketimi AMPye ok byk miktarda yansr.

 Yksek asetil KoA seviyeleri glukoneojenezin

ilk dzenleyici enzimi olan piruvat
karboksilazn kuvvetli bir uyarandr.
Glukagon varlnda hem glukoneojenez hem de
lipoliz aktive olacaktr.
Kce yksek miktarda ya asidi gelir ve yksek
miktarda asetil KoA yapmna neden olur.
Bu da piruvat karboksilaz enzimini uyaracaktr.

KAN GLUKOZUNUN DENETM,

KARBONHDRAT FAZLASINDAN
KARACERDE GLKOJEN VE YA
ASD SENTEZ

nslin;
Glikoliz

Glukokinaz/hekzokinaz,
PFK-1,
PFK-2,
Piruvat kinaz

Glikojenez

Glikojen sentaz

Lipojenez

Asetil-KoA karboksilaz

HMY

Glukoz-6-P dehidrojenaz

Kolesterol biyosentezi

HMG-KoA redktaz

Lipoproteinlerin kullanm

Lipoprotein lipaz

 Glukagon; Epinefrin; Glikokortikoidler;

Glukoneojenez

Glukoz-6-fosfataz,
Fruktoz-1,6-bisfosfataz,
Fruktoz-2,6-bisfosfataz
Piruvat karboksilaz
PEPCK

Glikojenoliz

Glikojen fosforilaz

Lipoliz

Hormona duyarl lipaz

 Hangisinin eksikliinde metilmalonik

asidri grlr?
a.Vitamin B2
b.Vitamin B6
c.Vitamin B12
d.Biotin
e.Vitamin B1

 Karacierde kana glukoz verilirken

kasta verilememesinin sebebi nedir?
a) Glukoz 6 Fosfataz olmamas
b) Glukokinaz olmamas
c) Fruktokinaz eksiklii
d) Privuat dekarboksilaz eksiklii
e) Glukoz 1 fosfataz

 Glukoneogenezde pirvat karboksilazn

allosterik aktivatr hangisidir?
a)ATP
b)AMP
c)Asetil-CoA
d)Laktik asit
e)Glukoz-6-Fosfat

 Glukoneogeneze kaynak oluturmayan

bileik hangisidir?
a) Laktat
b) Alanin
c) Gliserol
d) Lsin
e) Serin

 Aadakilerden hangisi
glikoneogenezde kullanlmaz?
a) Gliserol
b) Piruvat
c) Laktat
d) Asetil-KoA
e) Okzalasetat

 Diabet ve alkta aadaki hangi enzim

aktivitesi azalmaz?
a) Piruvut Karboksilaz
b) Ya Asidi Sentetaz
c) Glukokinaz
d) Glikoz 6 fosfat dehidrogenaz
e) Asetil CoA Karboksilaz

 Salkl bir kiinin serumunda, egzersiz

sonras ykselen laktik asidin kas
dndaki kayna aadakilerden
hangisidir?
A) Karacier
B) Akcier
C) Bbrek
D) Alyuvarlar
E) Beyin

 Uzun sren alkta aadaki karacier

enzimlerinden hangisinin aktivitesinde
art gzlenir?
a) Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz
b) Pirvat kinaz
c) Pirvat karboksilaz
d) Pirvat dehidrogenaz
e) Glikojen sentaz

 Salkl kiilerde kan ekerinin normal

deerlerde tutulmasnda grev alan doku ve bu
grevle ilgili enzimler aadakilerden
hangisinde birlikte verilmitir?
Doku
A) Karacier
B) Pankreas
C) Karacier
D) Karacier
E) Pankreas

Enzimler
Glukokinaz,Glukoz 6-fosfataz
Glukokinaz,Glukoz 6-fosfataz
Hekzokinaz,Glukokinaz
Fosfofruktokinaz,Hekzokinaz
Hekzokinaz,Glukoz 6-fosfataz

 Aadakilerden hangisi glukoneogenezde

grev yapan ve oluan glukozun kana
verilmesinde rol oynayan enzimlerden biri
deildir?
A) Heksokinaz
B) Glukoz 6 fosfataz
C) Fosfoenolpiruvat karboksikinaz
D) Piruvat karboksilaz
E) Fruktoz 1, 6 difosfataz

 I. GLSEROL
II. AMNOASTLER
III. KOLESTROL
VI. YA ASTLER
V. LAKTAT
Alk durumunda kan ekeri normal seviyede
tutmak iin yukardakilerden hangileri glukoz
sentezinde kullanlmaz
A. I-III
B. I V
C. II-V
D. III-IV
E. IV-V

 Aadaki enzimlerden hangisi inslin

art ile inhibe edilir?
A) Lipoprotein lipaz
B) Hormona duyarl lipaz
C) HMG-KoA redktaz
D) Asetil-KoA karboksilaz
E) Gliserol fosfat ailtransferaz

 Aadakilerin hangisinde ya asitleri

enerji kayna olarak kullanlmaz?

A) Bbrek
B) Karacier
C) Sinir dokusu
D) skelet kas
E) Kalp

 nslin/glukagon oran dk olduunda,

aadaki enzimlerden hangisinin sentezi
artar?
A) Glukoz-6-fosfataz
B) Glukokinaz
C) Pirvat kinaz
D) Asetil-KoA karboksilaz
E) HMG-KoA redktaz

Diyabet olduu dnlen bir

hastann glukoz tolrans testi
aadaki grafikteki gibidir.
Kan glukoz deerlerini gsteren
numaralandrlm erilerden
hangisi hastann diyabetik olduunu gsterir?

A)
B)
C)
D)
E)

I
II
III
IV
V

 Doku hipoksisinde aadaki metabolik

deiikliklerden hangisi sitoplazmada
gerekleir?

A) Oksidatif fosforilasyonda art

B) Ya asidi oksidasyonunda art
C) Pirvattan asetil-KoA oluumunda art
D) Laktat oluumunda art
E) Keton cisimlerinin kullanmnda art

PENTOZ FOSFAT YOLU

FOSFOGLUKONAT YOLU
HEKSOZ MONO FOSFAT
YOLU

 Pentoz fosfat yolunda NADPH ve riboz-5fosfat retilir.

NADPH kimyasal enerjiyi indirgen g
olarak tar ve genellikle anabolik yollarda
bir indirgen olarak kullanlr.
HMY zellikle ya asidi ve steroid
sentezleyen meme dokusu, adrenal
korteks, Kc, eritrosit ve ya dokusunda
aktiftir.

 HMYnin ikinci ilevi, nkleik asit

biyosentezi iin gerekli be Clu ekerleri
retmektir.
Glukoz-6-P dehidrojenaz eksiklii gibi
HMYdaki enzim eksikleri hemolitik
anemilerle seyreder.
Dng sitozolde gerekleir ve hi ATP
sentezi veya tketimi olmaz.

 Bu yol kendi iinde iki evreye ayrlabilir:

Oksidatif geri dnmsz evre
Nonoksidatif geri dnl evre
lk evrede, her glukoz-6-P iin ribuloz-5-P ve iki

NADPH oluumunu ierir.

kinci evrede ribuloz-5-P, transketolaz ve

transaldolazlarla, riboz-5-P, gliseraldehit-3-P veya

tekrar glikoz-6-Pa evrilir.

Tiamin
pirofosfat

 Her dokunun normal nkleotid sentezini

yapabilmesi iin riboz-5-Pa ihtiyac vardr
ve riboz-5-P kanda ok fazla miktarda
grlmez.

HMYnin aktif olmad birok doku riboz5-Pn nonoksidatif yolu geri evirerek
fruktoz-6-Ptan sentezler.

 HMYnun hem balang maddesi hem de

son rn glukoz-6-fosfattr.
Alt glukoz iin dnlrse alt tane CO2
k olur ki bu yol bir glukozun tam
oksidasyonundan sorumlu olabilir

 NADPH:
1.ndirgeyici biyosentez reaksiyonlarnda
2.H2O2 indirgenmesinde
3.Sitokrom P450 sisteminde
4.Lkositlerde ve fagositozda

1- ndirgeyici biyosentez
NADPHda, NADHa benzer ekilde
yksek enerjili bir molekldr.
NADPH, ya asidi ve steroid biyosentezi
gibi sentezlerde elektron kayna olarak
kullanlr.

2- H2O2 indirgenmesi
H2O2 aerobik metabolizmann bir rndr ve ilalar,
evresel toksinler v.b. ile devaml oluur.

H2O2 ileri derece de reaktiftir ve DNA, proteinler ve

doymam ya asitlerinde ciddi kimyasal deiikliklere
yol aar.
Bu reaktif oksijen radikalleri reperfzyon hasar, kanser,
inflamatuar hastalklar ve yalanma gibi bir ok olayda
sorumlu tutulmaktadr.

 Hcrelerde bulunan redkte glutatyon (glutamil sisteinil glisin) H2O2yi detoksifiye

edebilir.
Bu reaksiyon selenyum ieren bir enzim olan
glutatyon peroksidaz ile katalizlenir ve
koruyucu etkisi olmayan okside glutatyon
oluur.
NADPH kullanan ve yapsnda FAD ieren bir
flavoenzim olan glutatyon redktaz ise bu
okside glutatyonu tekrar redkte glutatyona
evirir.

3- Sitokrom P450
Bu sistemin alabilmesi iin NADPHya
ihtiya vardr.

Bu sistem birok alifatik ve aromatik

bileiin detoksifikasyonunda rol oynar.

4- Lkositler ve fagositoz
Ntrofil ve monositler fagosite ettikleri
mikroorganizmalar yok etmek iin iki
sistem kullanrlar:
oksijen baml
oksijen bamsz
mekanizmalar.

 Oksijen baml mekanizmalar;

myeloperoksidaz
serbest radikal sistemini ierirken,
Oksijen bamsz mekanizmalar;
lizozomlar
lizozomlarn neden olduklar pH
deiimlerini ierirler.

 Myeloperoksidaz sisteminde fagositik hcreler

hcre membranlarna yerlemi NADPH oksidaz
sistemi ile molekler oksijeni speroksite (O2-)
evirirler.
Oluan speroksit, speroksit dismutaz enzimi
ile H2O2ye indirgenir.
Fagolizozomlarda bulunan bir enzim olan
myeloperoksidaz sayesinde H2O2 klorr iyonlar
hipoklorz aside (HOCl) dntrlr ki bu
bakterisidal etkili bir ajandr.

O2
NADPH
oksidaz

O2(speroksit)

2H2O + O2

Speroksit
dismutaz
Katalaz

H2O2
2H2O

Glutatyon
peroksidaz

Myelo
peroksidaz

HOCl

 Oluan fazla hidrojen peroksitte katalaz

ve glutatyon peroksitle ntralize edilir.
NADPH oksidazn konjenital eksikliinde
tekrarlayan piyojenik enfeksiyonlarla
karekterize Kronik Granlomatz
Hastalk grlr.
SOD, glutatyon peroksidaz, selenyum, AE-C vitaminleri, -karoten, seruloplazmin,
sistein ve katalaz vcutta bulunan balca
antioksidanlardr.

KSENOBYOTK METABOLZMASI
Ksenobiyotiklerin metabolizasyonu (detoksifikasyon
terimi de kullanlr) iki faz ierir.
Faz I, ana reaksiyon olarak hidroksilasyonu ierir ve
monooksijenaz sistem enzimleri tarafndan katalizlenir.
Monooksijenaz sistem enzimleri karacier bata olmak
zere, enterositlerinde dahil olduu pek ok hcrenin
dz endoplazmik retikulumunda (mikrozom) bulunur.
Bu enzimler hidroksilasyon dnda, deaminasyon,
dehalojenizasyon, deslfirasyon, epoksidasyon,
peroksijenasyon ve redksiyon tepkimelerini de
katalizleyebilirler.

 Faz IIde, ise faz Ide n ilemleri yaplm

molekllere, polar molekller konjuge
edilerek suda znrlkleri arttrlr.
Faz IIde konjugasyon ilemleri, glukronik
asit, slfat, asetat, glutatyon, baz amino
asitler (rn. glisin) gibi molekllerle yaplr.
Ksenobiyotik metabolizmasnda ama,
yabanc molekln su znrln
arttrmak ve idrar veya safra gibi bir sulu
bileenle ekstrakte etmektir.

 Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz

hangisinde yer alr?
a. Glikoliz
b. Beta-oksidasyon
c. Glikojenoliz
d. Glikojenez
e. Pentozfosfat yolu

 Eritrosit hcre direnciyle ilgili olan

oksidasyon tipi aadakilerden
hangisidir?
a) Glikoliz
b) Pentoz Fosfat Yolu
c) Glikozun Aerobik Oksidasyonu
d) Sksinil CoA Yolu
e) Asetil CoA Yolu

 Hangisi glutatyonun grevi deildir ?

a) Hemoglobinin methemoglobine
dnmesi
b) Detoksifikasyon .
c) Eritrosit membrann korur
d) Antioksidan grevlidir.
e) Hemolitik anemi meydana gelmesini
nler

 Baz aminoasitlerin hcreye

tanmasnda rol oynayan bileik
hangisidir?
a) KoA
b) Malonik asit
c) Glutatyon
d) Folat
e) Karnitin

 Alyuvarlarn oksitleyici bileiklere kar

korunmasnda aadakilerden hangisi
nemli rol oynar?
a. Glikoliz
b. Pentoz-fosfat yolu
c. Krebs dngs
d. Cori dngs
e. Glikoneogenez

 Vcutta oluan oksitleyici trlerle yan

zincirleri oksidasyona urayan
aminoasit aadakilerden hangisidir?
a. Serin
b.Glutamat
c. Sistein
d. Alanin
e. Valin

 Aadaki enzimlerden hangisinin

aktivitesi llerek tiamin eksiklii
saptanabilir?
A) Transaminaz
B) Transaldolaz
C) Transketolaz
D) -glutamil transpeptidaz
E) Formimino transferaz

 Alyuvar zarlarnn hemolize kar

korunmasnda aadakilerden hangisi
grev almaz?
A) Glutatyon
B) Selenyum
C) Glutatyon peroksidaz
D) Karbonik anhidraz
E) Glutatyon redktaz

 Vcutta yabanc ya da atk bileiklerin

detoksifi kasyonunda, aadakilerden
hangisi konjugasyon amacyla
kullanlmaz?

A) Glukuronik asit
B) Slfat
C) Glutatyon
D) Asetil-KoA
E) Fosfat

 Aadakilerden hangisi karacierde

depolanmaz?

A) Glikojen
B) Vitamin A
C) Demir
D) Vitamin B12
E) Vitamin C

 Aadaki metabolik yollardan hangisi

glutatyonun antioksidan fonksiyonu
iin zellikle nemlidir?

A) Glikoliz
B) Glukoneogenez
C) Pentoz fosfat yolu
D) Ya asitlerinin oksidasyonu
E) Krebs dngs

 Antimikrobik bir etkiye sahip olan

hipoklorz asit (HOCI) oluumunu
salayan ntrofil enzimi aadakilerden
hangisidir?

A) Glutatyon peroksidaz
B) Speroksit dismutaz
C) Laktoperoksidaz
D) Miyeloperoksidaz
E) Katalaz

MONOSAKKARD VE
DSAKKARDLERN
METABOLZMASI

Fruktoz Metabolizmas
Ykld zaman eit oranda glukoz ve fruktoz
aa karan sukroz fruktozun en nemli
kaynadr.
Fruktoz inslin salnm iin zayf bir uyaran olup,
hcrelere fruktoz girii de inslinden bamszdr.
Fruktoz kas hcresi ve adipositlere GLUT5 ile
girer.
Fruktoz dokularda glukoz ve glukojene evrilerek
metabolize edilir.

 Fruktozun da glikoz gibi ana metabolik

yollara katlabilmesi iin nce fosforile
edilmesi gerekir.
Bu hekzokinaz veya fruktokinazla yaplr.
Hekzokinaz: Fruktoz iin Kmi yksektir,
yani ilgisi azdr.
Hekzokinaz kasta fruktoz metabolizmas
iin temel yoldur.

 Fruktokinaz: Fruktoz fosforilasyonunda

ana enzimdir.
Enzimin Km deeri fruktoz iin ok
dktr yani ilgisi yksektir.
Kc, bbrek ve ince barsakta bulunur ve
ATPyi fosfat vericisi olarak kullanarak
fruktozu fruktoz 1-fosfata evirir.
Fruktokinaz kasta bulunmaz.

 Oluan fruktoz-1-fosfat, fruktoz-1,6-bisfosfata

evrilemez.
Aldolaz B tarafndan DHAP ve D-gliseraldehite
yklr.
Karacierde fruktoz, glukoza oranla daha hzl
metabolize edilir.
Bunun nedeni fruktozun glikolitik yola en nemli
dzenleyici basamak olan PFK-1 basaman
atlayarak daha aa bir noktadan girmesidir.

 Bu durum yksek glukozla alnan yksek

fruktozlu bir diyet srasnda Kcde
kontrolsuz bir asetil KoA oluumuna ve
sonuta ya asidi sentezinde arta yol
aar.
Ya asidi sentezinin art ile birlikte Kcde
VLDL sentezide artar ve bu durum serum
triailgliserollerinde ve LDLde artla
sonulanabilir.

 Glukoz sorbitol zerinden fruktoza

dnebilir.
Aldoz redktaz enzimi glukozu sorbitole
indirger.
Bu enzim lens, retina, eritrosit, bbrek, periferik
sinirlerin schwann hcrelerinde, vesica
seminalis, yumurtalklar ve plasenta da
youndur.
KC, over, testis, vesica seminalis ve spermde ise
sorbitol fruktoza evirecek sorbitol
dehidrojenaz enzimi bulunur.

 Vesica seminalisde glukozdan fruktoza

olan bu iki reaksiyon enerji kayna olarak
fruktozu tercih eden sperm hcreleri iin
nemlidir.
zellikle glukoz giriinin inslinden
bamsz olduu sinir hcresi, lens ve
glomerller gibi dokularda, glukoz
konsantrasyonun yksek olduu DM gibi
hastalklarda hcre iine ok glukoz girer
ve sorbitol oluumu artar.

 Sorbitol glukoz gibi membranlar kolay

geemez.
Sonuta sorbitol bu hcrelerde birikir ve su
ekerek hcre imesine yol aar.
DMde grlen katarakt, retinopati,
periferal nropati ve nefropati gibi baz
patolojiler bu fenomene balanabilir.

FRUKTOZ METABOLZMASI
BOZUKLUKLARI
Fazla fruktozlu diyet:
Fruktoz metabolizmasnda yer alan
enzimlerden fruktokinaz hzl etki ederken
aldolaz B daha yava etkir.

 Bundan dolay fruktoz ierii ok fazla

diyet alndnda intraselller ortamda
fruktoz-1-P artarken inorganik fosfor
azalr.
Bylece ADPden ATP oluumu snrlanr.
Sonuta ADP ve AMP hidrolize edilerek
hiperrisemi ve gut gibi tablolar ortaya
kar.

 Esansiyel fruktozri:
OR geer, fruktokinaz enzimi eksiktir.
Enzimin eksikliine bal olarak biriken
fruktozu sadece heksokinaz metabolize
edebilir, bu metabolizmann yava
olmasndan dolay kan ve idrar fruktoz
dzeyleri artar.
Diyetten fruktoz ve dolays ile sukroz
karlmaldr.

 Herediter fruktoz intolerans:

Aldolaz B enzim eksikliine baldr.
Fruktoz-1-P dokularda birikir.
Bu birikim Kc ve bbrekte toksik etki
yapar.

 Hepatositlerde biriken fruktoz-1-P

glikojenoliz ve glukoneogenez
enzimlerini inhibe ettii iin glukagona
yantsz ciddi bir hipoglisemi oluur.
Bbreklerde ise proksimal tubul
fonksiyonlar bozulur.
Diyetten fruktoz ve sukroz karlmaldr.

 Fruktoz-1,6-bisfosfataz eksiklii:
Uzun sren alk sonras glikojen depolar
tkendiinde glukoneogenez yolu da
ilerleyemedii iin ketotik hipoglisemi
oluur.

GALAKTOZ METABOLZMASI
Galatozun diyetteki en nemli kayna
laktoz dur.
Laktoz barsak mukoza hcrelerinde
bulunan -galaktozidaz (laktaz)
tarafndan yklr ve sindirilir.

 Bir miktar galaktoz hcre turnover

srasnda, hcre zarnn nemli
komponentleri olan glikoprotein ve
glikolipidlerin lizozomal ykm ile oluur.
Galaktozunda fruktoz gibi hcreye girii
inslinden bamszdr.

 Galaktokinaz eksiklii:
Galaktozemi ve galaktozri grlr.
Genellikle tek bulgu katarakttr.
Galaktoz lens iinde aldoz reduktaz
enzimi etkisi ile galaktilole dnr ve
katarakt oluur.

 Klasik galaktozemi:
OR kaltlr ve galaktoz metabolizmasnn
en sk grlen hastaldr.
Eksik olan enzim galaktoz-1-fosfat ridil
transferazdr.
Galaktoz-1- fosfat ve galaktitol dokularda
birikir.

 Doumda normal olan bebek stle

beslendikten sonra belirtiler ortaya kar.

Kusma, ishal, sarlk, beslenme gl,

kilo kayb, hepatomegali, asit, katarakt,
irritabilite, hipoglisemik konvlzyonlar,
zeka gerilii balca bulgulardr.

 Epimeraz eksiklii:
UDP-galaktoz-4-epimeraz eksiklii vardr.
Galaktoz glukoza dnemez.
Galaktoz dardan alnmak zorundadr.
Sfingomyelin yapsna katlan galaktoz dardan
yeteri kadar alnamazsa galaktoserebrozidler
yaplamaz.

 Galaktozdan fakir diyetle beslenen

galaktozemik hastalarda hcre zar
yapm iin galaktoz ihtiyac nasl
karlanr?
a. Fruktoz 6-fosfat izomerizasyonu
b. UDP-glukozdan epimerizasyon
c. Glukoz-1 fosfatn mutasyonu
d. Trioz fosfatlarn kondansasyonu
e. Glukozun dekarboksilasyonu

 Kan kortizolnn artt durumlarda

grlmeyen durum hangisidir?
a) mmun sistem depresyonu
b) Peptik lser
c) Hipoglisemi
d) Cushing hastal
e) Osteoporoz

 Aadakilerden hangisi inslinin etkisi

deildir?
a) Glikojenoliz
b) Lipojenozde artma
c) Glukoneojenezde azalma
d) Glukoz oksidasyonunu artrma
e) Keton cisimciklerinin yapmnn inhibe
edilmesi