AÇLIK-TOKLUK METABOLİZMASI

Biochemistry. Lippincott Williams & Wilkins., çeviri

 Açlık-Doyma-Tokluk
• Açlık; Kişinin şiddetli besin alma isteği duymasıdır.

• Doyma; besin alımının sonlandırılması, tokluk; besin alımının

kesilmesinden bir süre sonra gelişen açlık hissinin
oluşumuna kadar geçen süredir.

• Beyin, yemeğe başlandıktan yaklaşık 20 dakika sonra tokluk

merkezini uyarıyor.
 Enerji dengesinin nöroendokrin kontrolü
Besin alımı, enerji tüketimi ve iştah
arasındaki dengeyi sağlayan
beslenme ile ilgili duyuların
merkezi hipotamalus'da bulunur.
 Ventromedial hipotalamus’da;
“tokluk merkezi”
 Lateral hipotalamus’da; “açlık
merkezi” bulunur
ve bunlar birbirini karşılıklı olarak
engelleyebilmektedir.

Merkezler bu dengeyi sağlarken,gastrointestinal kanal ve karaciğerden çıkan

nöral ve hormonal mesajlar ile plazma glukoz düzeyi ve plazma serbest yağ
asidi düzeyi vb mesajlara göre bir beslenme davranışı gerçekleştirilir.
 Açlık ve Tokluk Hissi
• Açlık fizyolojik bir olayken, iştah psikolojik bir durumdur.
• Açlık hissini başlatan en önemli etmen polipeptid yapısına
sahip Ghrelin hormonudur.
• Kan glikoz düzeyinin düşmesi ve kan serbest yağ asidi
düzeyinin yükselmesi açlık hissini uyandırır.
 Enerji dengesinin nöroendokrin kontrolü
• Oreksijenik peptidler açlık hissinin başlatılmasıyla besin alımını
uyarırlarken, anoreksijenikler ise doyma hissinin oluşturulmasıyla besin
alımını durduran peptidlerdir.

ANOREKSİJENİKLER OREKSİJENİKLER
Leptin Ghrelin
Kortikotropin Releasing Faktör (CRF) Nöropeptid Y (NPY)
α-Melanosit Uyarıcı Hormon (α-MSH) Melanosit Konsantre Edici Hormon
(MCH)
Kokain ve Amfetamin Regulated Agouti-Related Protein (AgRP)
Transcript (CART)
Bombesin Nitrik Oksid (NO)
Serotonin Glikoz, Triptofan, L-arjinin ve Yağ Asitleri
Kolesistokinin (CCK)
İnsülin
Rezorpsiyon (beslenme) fazı

Besin alımından sonra kanda,

glukoz düzeyi ile birlikte bir
polipeptit hormon olan
insülin seviyesi de 4-5 kat artar,
glukagon hormonu düzeyi ise
düşer.
Rezorpsiyon (beslenme) fazı-İNSÜLİNİN ETKİSİ

Rezorpsiyon fazında ana enerji substratı glukoz, esas

hormon da insülindir
 Postrezorpsiyon (açlık) fazı

• Kanda glukoz konsantrasyonu düşük

ve yağ asidi konsantrasyonu yüksektir.
• Açlık fazında kanda, bir polipeptit
hormon olan glukagon seviyesi
yükselir.
• Glukagon, adrenalin (epinefrin) ve
kortizol, insüline zıt etkili
hormonlardır.
 Postrezorpsiyon (açlık) fazı-GLUKAGONUN ETKİSİ

Postrezorpsiyon fazında ana enerji substratı yağ asidleri, esas

hormon da glukagondur.
 Postrezorpsiyon (açlık) fazı-KATEKOLAMİNLERİN ETKİSİ

• Motor aktivite halinde esas hormonlara ek olarak adrenalin ve

noradrenalin gibi katekolamin hormonlar da etkili olurlar.
• Katekolaminler, glukagon gibi etki göstererek yağ asidleri ve
glukozun trigliserid ve glikojen depolarından serbestleşmelerini
sağlarlar.
Postrezorpsiyon (açlık) fazı-GLUKOKORTİKOİDLERİN ETKİSİ

• Karaciğerde glukoz üretimini arttırırlar.

– Glukoneogenezi hızlandırırlar
– Kas ve lenfoid dokulardan aminoasit salınımını arttırarak
glukoneogenezi arttırırlar
• Glikojen sentetazı aktifleştirerek KC’de glikojen depolanmasını arttırırlar.
• Yağ dokuda lipolizi ve kas proteinlerinden amino asitlerin serbestleşmesini
uyarırlar.
 Postrezorpsiyon (açlık) fazı-BÜYÜME HORMONUNUN
ETKİSİ

• Büyüme hormonu (GH), yağ dokuda lipolize neden olur;

karaciğerde glukoneogenez ve glikojen sentezini uyarır; kasta
glukoz alımını azaltır, protein sentezini uyarır.
Çeşitli hücre veya organ metabolizmaları
 Karaciğer hücresi
metabolizması-Rezorpsiyon fazında
1. Glukoz
fosforilasyonunun
artması
2. Glikojen sentezinin
artması
3. Heksoz monofosfat yolu
aktivasyonunun artması
4. Glikolizin artması
5. Yağ asidi sentezinin
artması
6. Triasilgliserol sentezinin
artması
7. Aminoasit yıkımının
artması
8. Protein sentezinin
artması
 Karaciğer hücresi
metabolizması-Postrezorpsiyon fazında

1. Glikojen yıkımının
artması
2. Glukoneogenezin
artması
3. Yağ asidi
oksidasyonunun
artması
4. Keton cisimleri
sentezinin artması
Yağ doku hücresi metabolizması-
Rezorpsiyon fazında

1. Glukoz transportunun
artması
2. Glikolizin artması
3. Heksoz monofosfat yolu
aktivasyonunun artması
4. Yağ asidi sentezinin
artması
5. Triasilgliserol sentezinin
artması
Yağ doku hücresi metabolizması-
Postrezorpsiyon fazında

1. Triasilgliserol yıkımının
artması
2. Yağ asidi salınımının
artması
 Kas hücresi metabolizması
Rezorpsiyon fazında

1. Glukoz transportunun artması

2. Glukojen sentezinin artması
3. Aminoasit alımının artması
4. Protein sentezinin artması
 Kas hücresi metabolizması
Postrezorpsiyon fazında

1. Yağ asitleri kullanımının artması

2. Keton cisimleri kullanımının artması
3. Protein yıkımının artması (glukoneogenezde
kullanılır)
Beyin hücresi metabolizması
Rezorpsiyon fazında

1. İyi beslenme durumunda,

yakıt olarak sadece glukoz
kullanır. Yaklaşık 140 g/gün
glukoz, CO2 ve H2O’ya
okside edilir.
Beyin hücresi metabolizması
Postrezorpsiyon fazında

1. Yakıt olarak glukoz

kullanımı (açlığın ilk
günlerinde)
2. Yakıt olarak keton
cisimlerinin kullanımı
(uzamış açlıkta)
Dokular arası ilişkiler
Rezorpsiyon fazında
 Dokular arası ilişkiler
Postrezorpsiyon fazında