ENDOKRİN SİSTEM

FİZYOLOJİSİ

PROF. DR. ABDÜLKERİM KASIM

BALTACI
Endokrin Sistemin Fonksiyonları
• 1.Sindirim sistemi ve kontrolü
• 2.Enerji üretiminin kontrolü
• 3.Ekstrasellüler sıvı hacim ve bileşiminin
kontrolü
• 4.Çevreye adaptasyon
• 5.Büyüme ve gelişme
• 6.Üreme
 Endokrin Organlar ve Ürettikleri
Hormon Örnekleri
• Hipofiz: ACTH, GH, Prolaktin
• Hipotalamus: TRH, CRH, ADH
• Tiroid Bezi:T3, T4
• Adrenal Bezler:Aldosteron, Kortizol, NA, A
• Paratiroid Bezler:Parathormon
• Gonadlar:Testosteron
• Pankreas:İnsulin, Glukagon
 Diğer Organlar ve Hormonları
• Kalp:ANF
• Böbrekler:Kalsitriol
• Karaciğer:Kalsidiol, Somatomedin
• Pineal Bez:Melatonin
• Deri:Kalsiferol
• Yağ Doku:Leptin
• Timus:Timulin
• Gastrointestinal Sistem:Gastrin, Sekretin, CCK
Hormonların Salgı Regülasyonu
• 1.Homeostatik denge bozukluğu algılayan
dedektör
• 2.Sekresyon için sinyal oluşumu
• 3.Salgı yapan hücreler
• 4.Hedef organ yada doku
• 5.Hormon salgısını duraklatan mekanizma
 Hormonların Kimyasal Yapıları
• 1.Protein (Büyüme Hormonu)
• 2.Polipeptid (Pankreas)
• 3.Amino asit türevleri (tiroid, adrenal
medulla)
• 4.Steroid (seks hormonları)
Hormonların Etki Mekanizmaları
• 1.İkincil haberciler aracılığıyla

• a.cAMP
• b.Kalmodulin
• c.cGMP
• İnositol trifosfat
 İkinci haberciler hormon aracı
mekanizmaları
• cAMP nin oluşturduğu değişik cevaplar
• Hücredeki öteki enzimlerin aktivasyonu
• Membrab permeabilitesinin değişmesi
• Kas hücrelerinde kasılma ya da gevşeme
• Salgı
• Protein sentezi
• 2.Doğrudan gen aktivasyonu ve protein
senteziyle

• 3.Menbran permeabilitesini değiştirerek

etkili olanlar
• Permisiv etki
• Sinerjik etki
• Antagonist etki
• Replasman tedavisi
 Adenohipofiz (Ön lop) Hormonları

• ACTH
• TSH
• Büyüme Hormonu (GH)
• FSH
• LH
• Prolaktin (PRL)
Adrenokortikotrop Hormon (ACTH)

• Böbreküstü zona fasiculatasında

glikokortikoid hormonların sentezi
 Tiroit Stimülan Hormon (TSH)
• Tiroit bezinden T4 ve T3 salınımını uyarır.
• Kandan iyot alınımı,
• Tiroglobulin sentezini uyarır.
• Tiroglobulinden T4-T3 ayrılmasını
sağlayan proteaz enzimlerin
aktivasyonunu sağlar.
 GH’un Protein Metabolizması
Üzerine Etkisi
• 1.Hücre membranlarında aminoasit
transportunu hızlandırır
• 2.Ribozomlarda protein sentezini artırır.
• 3.RNA yapımını artırır.
• 4.Protein ve aminoasit katabolizmasını
engeller.
GH’un Yağ Metabolizmasına Etkisi

• FFA konsantrasyonunu artırır.

• Yağ asitlerinin dokularda asetil CoA’ya
dönüşümünü hızlandırır.
• ***Ketojenik etki
 GH’un Karbonhidrat
Metabolizmasına Etkisi
• 1.Glukoz kullanımının azaltılması
• 2.Glikojen depolanmasının artması.
• 3.Hücreler tarafından glukoz tutulmasının
azaltılması ve kan glukoz düzeyinin
artması ***Hipofizer diyabet.
• 4.İnsulin salgısının artması
Folikül Stimulan Hormon (FSH)
• Kadında;
• Ovaryumun premordiyal foliküllerinin
gelişmesi ve ovulasyon
• Erkekte;
• Spermatogenezin kontrolu.
 Luteinizan Hormon (LH)
• Kadında;
• Korpus luteum oluşumu
• Erkekte;
• Leydig hücrelerinden testosteron salgısı
 Prolaktin

• Gebelik
• Süt oluşumu
 Nörohipofiz Hormonları

• ADH-Vazopressin
• 1.Osmotik Kontrol
• Eşik değer 280 mOsml/l
• V2 reseptörleri
• 2.Volemik Kontrol
• Kan basıncı; %5-10 azalma Vazopressini
artırır. %40 azalma vazopressin düzeyini
100 pg/ml yüksek düzeylere ulaştırır.
• Hemoraji de güçlü bir uyarandır.
• Damar düz kaslarında lokalize olan V1
reseptörüyle etki gösterir.
 OKSİTOSİN
• 1.Meme dokusundan sütün boşalması
• 2.Uterus kaslarında kontraksiyon
• 3.Kadın genital kanalında kontraksiyon ve
sperm transportu.
 Tiroid Hormonları
• Günlük İyot ihtiyacı: 100-150 mikrogram.
• Plazma T4: 8 mikrogram/dl
• Plazma T3: 0.15 mikrogram/dl
• Dolaşım kanında;
• Tiroksin bağlayan globulin “TBG”
• Tiroksin bağlayan prealbumin “TBPA”
 Tiroit Hormonlarının Fonksiyonları

• 1.Metabolizmaya etkileri; (%60-100).

• 2.Büyüme ve gelişme
• 3.Protein metabolizmasına etkisi
• 4.Yağ metabolizmasına etkisi; (termojenik
etki).
• 5.Kalbin atım sayısı ve kasılma gücünü
artırır.
 Paratiroid Bezi
• A.Parathormonun Kemikler Üzerine Etkisi:
• 1.Kemik Yıkımını Artırır
• 2.Kemik Oluşumunu Azaltır
• B.Parathormonun Böbrekler Üzerine Etkisi
 D Vitamini (Kalsitriol)

• 1.Barsaklara Etkisi
• 2.Böbreklere Etkisi
• 3.Kemiklere Etkisi
 Kalsitonin
• Tiroid bezindeki parafoliküler C
hücrelerinden salgılanır
• Timustan da bir miktar salgılanır
• PTH’a zıt etki ile kan kalsiyumunu düşürür
• Kemiklerde Ca yıkımı durur
• Osteoblastik aktivite uyarılır
 Pankreas Hormonları
• 1.Glukagon: A (α) hücreleri, %20-25
• 2.İnsulin: B (β) hücreleri, %50-60
• 3.Somatostatin: D hücreleri, %10
• 4.Pankreatik Polipeptid: F hücreleri
 İnsulinin Etkileri
• Karbonhidrat Metabolizmasıne Etkisi
• 1.Glukozun ekstrasellüler sıvılardan hücre
içine alınmasını sağlar.
• 2.Karaciğer tarafından ekstrasellüler sıvıya
daha fazla glukoz verilmesini önler.
 Kas Metabolizmasına Etkisi
• Orta şiddette veya ağır egzersiz.
• Besin alınımını izleyen dönem.
 Protein Metabolizmasına Etkisi
• 1.Aminoasit transportu
• 2.Ribozomlarda mRNA---protein sentezi
• 3.Kas hücrelerinde protein yıkımında
inhibisyon (lizozomlar yoluyla)
• 4.Karaciğerde glikoneojenez hızının
azaltılması.
• İnsulinin Büyüme Üzerine Etkisi
 Glukagon
• Glukagon---Adenil siklaz---cAMP—Protein
• kinaz regülatör protein---protein kinaz ve
fosforilaz b-----Fosforilaz a-----glikojenin
glukoz-1-fosfata yıkılması
 Böbrek Üstü Bezi Hormonları
Böbrek üstü bezi iki bölümden oluşur.

Adrenal Medulla (Katekolaminler)

Adrenal Korteks (Kortikoidler)
 Etkileri
• 1.Damar Sistemi
• Adrenalin;deri,böbrek,arteriyol. Daraltır
• İskelet kası arteriyollerini, karaciğer ve
koroner damarları genişletir. Kan basıncını
yükseltir.
• NA; KB’nı yükseltici etkisi A’den fazladır.
Beyin kan akımınıazaltır
• 2.Kalp üzerine etkileri; kalp atım sayısını
(kronotropik etki), kasılma gücünü
(inotropik etki) artırırlar.
• 3.Solunum;bronşları genişletir
• 4.Düz kaslar;Adrenalin mide, barsak, idrar
kesesi düz kaslarında inhibisyon, uterusta
kontraksiyona yol açar.
• 5.İskelet kası;Adrenalin, kas yorgunluğunu
geciktirir, tonusu, gerimi, verimi artırır.NA?
• 6.Karbonhidrat Metabolizması; Adrenalin
KC’ glikojenolizi artırır. NA etkisi daha
azdır.
• 7.Yağ metabolizması; Yağ dokusundan
yağın mobilizasyonu.
 Adrenal Korteks Hormonları

• 1.Zona Glomerüloza:Aldosteron
• 2.Zona Fasikülata:Kortizol
• 3.Zona Retikülaris:Androjenler
 Aldosteron

• Plazma düzeyi;%0.006 µg
• Dolaşımdaki yarı ömrü 20 dk.
 Etkileri
• Böbrekler;
• Sodyumun geri emilimi (distal tubulus ve
toplayıcı kanallarda)
• Potasyum atılımı
• Hidrojen atılımı (az miktarda=alkaloz)
 Kortizol’ün Etkileri
1.Karbonhidrat Metabolizması:
• İnsüline zıt etki oluştururlar.
• Karaciğerde glukoneogenezi aktive eder
• Hücre içine glukoz girişini azaltırlar (kan
şekeri yükselir),
• Glikojen sentaz’ı indükleyerek KC’de ve
çizgili kaslarda glikojen sentez ve
depolanmasını arttırırlar
 2.Protein Metabolizması:
• Protein sentezini inhibe ederler (kas
hücresine a.a.girişini ↓). (antianabolik
etki),
• Protein yıkımını da arttırırlar (katabolik
etki)
• Hepatositlerde protein sentezini
arttırırlar.
 3.Yağ Metabolizması:
• Lipoliz oluştururlar, FFA
konsantrasyonunu yükseltirler.
• Yüksek dozda lipojenik bir etkiye
sahiptirler (ense, supraklaviküler bölge,
• gövde ve yüzde yağ birikimi).
 Adrenal Androjenler
• Protein anabolizmasını ve büyümeyi
hızlandıran hormonlardır (Testosteronun
%20 aktivitesine sahip.