CRDprirucnik HR

CRD - SERIJA
PSIHODIJAGNOSTIKIH TESTOVA
Drugo izdanje
A K D - ZAGREB
1994.
Naslov originala
CRD - SERIJA PSIHODIJAGNOSTIKIH TESTOVA
(PRIRUNIK)
Autor
Dr. MIRKO DRENOVAC
Urednik
Prof. SABINA DRENOVAC
Kompjutorska obrada i grafiko ure|enje
TATJANA BUANI
Likovno rje{enje
EDOMIR BUANI
Izdava
A K D - ZAGREB
EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE
UVOD
Testovi CRD serije namijenjeni su utvrivanju (dijagnostici i praenju) vremena i

tonosti ostvarivanja razliitih mentalnih i psihomotornih funkcija, te dimenzija
sposobnosti i funkcionalnih osobitosti aktualizacije individualnog mentalnog potencijala.
Teorijski i sadrajni okvir konstrukcije zadataka testova CRD serije temelji se na
kronometrijskom pristupu istraivanju strukture i djelovanja pojedinih mehanizama
sustava informacijske obrade podraajnog sadraja i voenja psihomotorike aktivnosti,
odnosno dinamikih svojstava i funkcionalnih osobitosti djelovanja sredinjeg ivanog
sustava (SS).
Polazna pretpostavka kronometrije u psihologiji jest da su u vremenu (trajanju) odvijanja
odreene psihike aktivnosti sadrane informacije o sloenosti njezine strukture, te
indikacije strukturiranosti i valjanosti funkcioniranja neuropsiholokih mehanizama
pomou kojih se ostvaruje ta aktivnost.
U klasinoj se reakciometriji iz duine vremena latencije (LP), ili iz ukupnog vremena
reakcije (RT) pokuavaju ekstrahirati parcijalna vremena pojedinih komponenti
reakcionog ciklusa, a iz njihovih meusobnih odnosa pokuava se utvrditi dinamika
faktora koji odreuju manifestne znaajke i funkcionalne osobitosti mehanizama pomou
kojih se ostvaruje reakcioni proces.
Latentni period, koji obuhvaa vrijeme od poetka djelovanja nekog podraaja do pojave
odgovora na taj podraaj, sadri niz komponenti i faza reakcionog ciklusa: od zahvaanja
i procesiranja aktuelnog podraajnog sadraja, do aktueliziranja ranije formiranih, ili
strukturiranja i izvedbe novih oblika odgovora (od jednostavne reakcije do sloenih
oblika ponaanja).
Sustavno istraivanja te problematike zapoeli su prije gotovo 200 godina znameniti
astronomi: Bessel, Argo, Wolf, Hirsch i dr., svestrano istraujui strukturu vremena
svjesne, hotimine reakcije i ulogu osobne jednadbe u pojavama individualnih razlika u
uinkovitosti, dinamici i meusobnim odnosima komponenti u ukupnom vremenu
razliitih vrsta i oblika reakcija.
Istraivanje strukture vremena pojedinih oblika reakcije i znaajki pojedinih komponenti
reakcionog procesa tradicionalno se oslanja na metodologiju frakcioniranja latentnog
perioda, odnosno "izdvajanja" parcijalnih vremena pojedinih faza reakcionog ciklusa iz
ukupnog vremena reakcije.
Donders je jo 1868. godine, u istraivanju strukture i vremenskih odnosa meu
komponentama sloenog vremena reakcije izbora i razlikovanja, razradio postupak
"ekstrakcije", tj. izdvajanja manje sloenih komponenata mentalnih aktivnosti iz ukupnog
vremena rjeavanja sloenijih aktivnosti "metodom oduzimanja". Polazite u primjeni te
metode bilo je da se podraajni sadraji u dva zadatka (x i y) razlikuju samo u jednoj
komponenti (q). Sloeniji je zadatak (y) suma manje sloenog (x) i komponente q, tj.
x+q, pa se jednostavnim oduzimanjem manje sloenog zadatka (x) od sloenijeg (y)
moe izraunati komponenta q (y-x=q).
Predstavnici Vircburke kole utvrdili su ralanjivanjem vremena rjeavanja razliitih mentalnih zadataka
na kronometrijski kontrolirane vremenske segmente (uz primjenu "sistematske eksperimentalne
1
introspekcije") niz varijabli kao to su: usmjerenost (povezana s procesima zahvaanja podraaja, ili s
izvoenjem odgovora), operacije procesiranja (nesenzorne komponente u reakcionom procesu) i dr. U tom
sklopu je L.Lange utvrdio da vrijeme reakcije u povezanosti s usmjerenou ispitanikove pozornosti sadri
komponentu zahvaanja podraaja, tj. senzorno perceptivnu komponentu i motornu odnosno komponentu
odgovora.
Kritiari Dondersove metode "oduzimanja", po M.H.Marxu i V.A.Cronan-Hillixu

(1987.), upozorili su kako se kod promjene sloenosti zadataka mijenja priroda
procesiranja, jer se subjekt oslanja na razliitu vrstu memorije i na razliito sloene
procese evalucije. Taj nedostatak Dondersove metode otklonio je Sternberg uvoenjem
novog naina prezentiranja podraajnog sadraja i ujednaavanjem realnih i memorijskih
komparativnih elemenata zadataka kod promjene njihove sloenosti.
Po Sternbergovoj metodi najprije se prezentira memorijski set - niz (lista) razliitih
podraaja, a potom se zadaje samo jedan podraaj. Ispitanik mora odgovorom "DA" ili
"NE", odnosno pritiskom odgovarajue tipke, izvijestiti da li je taj element bio ili nije bio
sadran u memorijskom setu. Vrijeme, koje je ispitaniku potrebno za donoenje odluke
predstavlja glavnu zavisnu varijablu. Odnos brzine procesiranja (vremena donoenja
odluke) i sloenosti (broja elemenata) memorijskog seta je linearan, tj. proirenjem niza
za svaki novi element produuje vrijeme reakcije za 38 milisekundi.
Oba pristupa su meusobno komplementarna jer uobliuju spoznaju o relacijama
sloenosti meu razliitim komponentama vremena reakcije i imbenika koji mogu
djelovati na reverzibilne i trajne promjene vremena reakcije.
Opravdanost traenja valjanih postupaka frakcioniranja vremena sloenih psihikih
reakcija, te razlaganja tog vremena na prepoznatljive komponente informacijske obrade
podraaj nog sadraja, podravaju i spoznaje iz neurofiziolokih istraivanja po kojima se
u razliitim etapama odvijanja procesa psihike reakcije, na neurofiziolokom planu
manifestiraju razliitosti u bioelektrinoj aktivnosti mozga (EEG i evocirani potencijali).
Temeljem tih pokazatelja reakcionog procesa mogu se izdvojiti etape:
, registriranja osjetnog utiska;
, identifikacije ili prepoznavanja podraajnog sadraja;
, interpretacije, koja ukljuuje sve oblike analize, procesiranja i povezivanja s
mehanizmima i sadrajima memorije;
, konstituiranja ili aktualiziranja ranije formiranog stereotipa odgovora;
, voenja ili reguliranja izvedbe odgovora.
U sklopu kronometrijskih istraivanja posebno je vrijedno traenje metoda utvrivanja i
izdvajanja indikatora fluktuacije i funkcionalnih aberacije vremena reakcije izazvanih
specifinim faktorima: fizikim znaajkama podraaja, uvjetima i nainom prezentiranja
podraaja, ili znaajkama koje izazivaju osobno specifian odnos prema podraaju
(nepoznatost podraaja, vanost i znaaj povezan s osobnim iskustvom, idr).
Eksner je (1873.) istraivao faktore koji odreuju vrijeme jednostavne reakcije. Svojim
istraivanjima on je pokrenuo jo i danas aktuelno pitanje - ovisnosti vremena reakcije o
razliitim subjektivnim i objektivnim faktorima: individualnim osobinama ispitanika,
modalitetu podraaja, uvjetima u kojima se odvija mjerenje, farmakolokim sredstvima,
alkoholu, te sekundarnih (neadekvatnih, sporednih) podraaja, i dr.
Vrste pojedinih mentalnih i psihomotornih funkcija koje se mjere CRD testovima,
njihova sloenost, te priroda indikatora parcijalnih postignua koji se utvruju
specifinom metodologijom izdvajanja ili frakcioniranja latentnih perioda svake
2
pojedinane reakcije - istraivane su metodama faktorske analize, i to posebno u prostoru

kojeg odreuju klasini testovi mentalnih sposobnosti, kao i u prostoru kojeg odreuju
samo pokazatelji uspjenosti rjeavanja zadataka u razliitim testovima CRD serije.
U ovom Priruniku dva su poglavlja posveena izlaganju te problematike. To su:
"Teoretska osnova" i "Evaluacija CRD testova".
NASTANAK I TEHNOLOKI RAZVOJ CRD SERIJE
CRD serija nastala je sredinom ezdesetih godina. Autor dr. Mirko Drenovac, tada
industrijski psiholog u Kombinatu gume i obue "Borovo", konstruirao je temeljnu
bateriju CRD testova, koja se sastojala od testa konvergentnog miljenja (CRD1), testa
vizuelne orijentacije (CRD2), testa uenja (CRD3) i testa operativnog miljenja (CRD4).
U razdoblju od 1966. do 1969. godine autor je, u suradnji s ing. Brankom Peroem,
razvio prvu komercijalnu elektromehaniku (relejnu) verziju CRD serije s 16 testova
(proirenu konstrukcijom novih testova za mjerenje: identifikacije brojeva, kratkoronog
pamenja i rezoniranja).
Poetkom sedamdesetih godina (1971-1973.) razvoj serije nastavlja se u SR Njemakoj i
Belgiji, u firmi ORGA-DATA. Nastaje prva elektronika verzija CRD serije s
elektronikim integratorom i pretvaraem podataka, povezanog s automatskom builicom
kartica (JUKI, IBM) za elektroniku obradu podataka. Razvoj se usmjerava i na ONLINE povezivanje CRD aparata s kompjutorom (KIENZLE, UNIVAC). U to vrijeme
razvija se i softver za automatsku obradu psihodijagnostikih podataka prikupljenih
pomou CRD baterije psihodijagnostikih testova.
1973. godine, na meunarodnoj izlobi psihodijagnostike opreme u Saarbruckenu, CRD
serija je zahvaljujui ON-LINE vezi s elektronikim raunalom, automatskoj obradi
podataka i predmetu mjerenja izazvala izuzetnu pozornost meu psiholozima,
znanstvenicima i praktiarima. U tom razdoblju provedena su mnoga istraivanja (u
Zagrebu, Getingenu, Gentu, Den Hagu, Briselu) i provjere primjenjivosti CRD testova u
projektima znanstvenih istraivanja i razliitim podrujima primijenjene psihologije (u
vojsci, policiji, portu, medicini rada i psihijatriji, prometu, profesionalnom savjetovanju,
i dr.).
Od 1975. do 1980. godine suradnici "Tehnike knjige" ininjeri idan, Milobar i Jagi,
razvijaju u Zagrebu portabilnu verziju elektronikih CRD aparata.
1983. u organizaciji Zavoda za produktivnost dela SR Slovenije skupina ininjera iz
Celja razvija mikroprocesorsku verziju CRD aparata s automatskom registracijom i
djeliminom obradom podataka u protokolu mjerenja.
Krajem osamdesetih godina Sergej Drenovac zapoinje razvoj raunalske varijante CRD serije, koja
omoguava autoru tehnoloko osuvremenjavanje koncepcijskog i funkcionalnog oblija, te predmeta
merenja CRD serije kao jedinstvenog sustava kognitivnih testova. Ova varijanta izvedbe CRD serije
utemeljena je na upravljanju procesa pomou osobnog raunala PC i softvera (implementiranog u Windows
grafiko okruje) za voenje mjerenja, obradu i spremanje podataka, te konstrukciju novih testova i
restandardizaciju normi.
OPIS STRUKTURE I FUNKCIJE CRD SUSTAVA

CRD sustav je laboratorij psihodijagnostike opreme, izvorno konstruiran i racionalno
strukturiran, koji ine:
, 4 elektronika instrumenta tipa reakciometra s ukupno 54 signalno-komandna
sklopa (S-R) i pripadajuom opremom (pedalama, slualicama) za zadavanje
originalnih psihodijagnostikih testova CRD serije,
, softver za automatsko voenje mjernog procesa,
, IBM osobno raunalo (reda PC 486) s ugraenim zvunicima za glasovno davanje
upute,
, laserski pisa,
, generator testova,
, baza podataka.
SHEMATSKI PRIKAZ
CRD sustav psihodijagnostike opreme, razlikuje se od standardnog instrumentarija u

psihologijskoj praksi i znanstvenim israivanjima po teorijskom konceptu konstrukcije
testova, metodologiji mjerenja, tehnikoj izvedbi, te obradi i prikazivanju rezultata.
Glavna odlika funkcije CRD sustava je "on-line" povezanost funkcije mjerenja na CRD
instrumenatima s funkcijama sredinjeg osobnog raunala. Time se ostvaruje potpuno
automatizirano odvijanje mjernog procesa to ukljuuje: automatsko zadavanje zadataka
CRD testova, mjerenje vremena, biljeenje protokola, te automatsku obradu podataka,
prikazivanje rezultata mjerenja i pohranjivanje u bazu podataka.
Ovako koncipirana i uobliena psihodijagnostika oprema, s odgovarajuim softverom,
jedinstvena je u praksi primijenjene psihologije. Proirena softverom za generiranje novih
testova predstavlja i jedinstvenu programibilnu laboratoriju za znanstvena i primijenjena
neuroloka i psiholoka istraivanja.
PREDMET MJERENJA CRD SERIJE

CRD serija sadri 38 standardiziranih testova namijenjenih ispitivanju perceptivnih
sposobnosti, miljenja i pamenja, te razliitih oblika psihomotornih reakcija.
Praenjem parcijalne uinkovitosti tijekom rjeavanja svih testova CRD serije mogue je
utvrditi dinamike znaajke funkcioniranja SS i funkcionalne osobine vane za
diferencijalnu dijagnostiku, profesionalni izbor i savjetovanje, te za dijagnostiku i
praenje u klinikoj praksi.
PERCEPTIVNE SPOSOBNOSTI
1. OPAAJ; uoavanje pojave i trenutka promjene atributa zvunih i svjetlosnih signala;

2. RAZLIKOVANJE; (diskriminacija) znaajki svjetlosnih i zvunih signala, te vizuelnih
konstrukata (likova);
3. PREPOZNAVANJE; (identifikacija) i uoavanje aktuelnog perceptivnog sadraja;
4. VIZUELNA ORIJENTACIJA; snalaenje u prostoru pomou vizuelnih orijentira;
pronalaenje latentne lokacije aktuelnih signala;
5. SPACIJALNA VIZUELIZACIJA; prepoznavanje likova rotiranih u prostoru.
PAM]ENJE
1. KRATKORO]NO PAM]ENJE; obuhvat trenutnog (senzornog) pamenja, aktualizacija

stereotipa S-R odnosa (signal-odgovor);
2. UÊNJE LABIRINTA; memoriranje putanje s 9 toaka alternativog izbora;
3. AKTUALIZACIJA MEMORIRANOG SADRAJA; dosjeanje, aktualizacija
stereotipa S-R odnosa (signal-odgovor).
MILJENJE
1. OPERATIVNO MILJENJE; voenje koordiniranog djelovanja ruku i nogu prema

obrascima svjetlosnih i zvunih podraaja;
2, ZAKLJUÎVANJE; (rezoniranje), otkrivanje odnosa, AHA-fenomen;
3. RJEAVANJE PROBLEMA; konvergentno miljenje.
PSIHOMOTORNE REAKCIJE
1. JEDNOSTAVNA REAKCIJA (RT) pojedinih ekstremiteta na razliite atribute (jainu,

frekvenciju) svjetlosnih i zvunih podraaja (pritiskanjem ili otputanjem tipki-pedala);
2. SLOENA PSIHOMOTORNA REAKCIJA na razliito sloene podraajne sklopove
svjetlosnih i zvunih signala razliitim kombinacijama ekstremiteta.
DINAMI^KE ZNAÂJKE FUNKCIONIRANJA SS
1. BRZINA; uzbudljivost, pokretljivost djelovanja SS;

2. STABILNOST; ujednaenost reagiranja u funkciji vremena i jaine podraaja;
fluktuabilnost;
3. RAVNOTEA; ujednaenost djelovanja mehanizama uzbuenja i koenja;
funkcionalni balans ekscitacije i inhibicije;
4. IZDRLJIVOST; zamorljivost;
5. POUZDANOST; tonost reagiranja; propusti, lane uzbune.
POZORNOST
1. IRINA; opseg pozornosti;

2. KONCENRACIJA; tenacitet, spontana fluktuacija pozornosti;
3. IVOST; vigilitet, distribucija pozornosti.
FUNKCIONALNE SMETNJE
6
1. ZAKOÊNOST; rigidnost, funkcionalne blokade, stupor;

2. UZBU\ENOST; disocijacija, funkciona inkontinencija;
3. PERSEVERACIJA;
4. REGRESIJA.
Pojedini testovi standardne baterije CRD testova, koji su po instrumentima pregledno
navedeni u slijedeoj tablici, strukturirani su od nizova (35, 40 ili 60) homogenih,
sadrajno i po teini ujednaenih zadataka.
SISTEMATIZACIJA STANDARDNIH CRD TESTOVA PO PREDMETU MJERENJA

PERCEPTIVNI TESTOVI
CRD3-11 (2)
CRD2-41
CRD2-42
CRD2-1
CRD2-2
CRD2-3
CRD1-3
DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJETLOSNOG SIGNALA

IDENTIFIKACIJA (PROGRESIVNOG NIZA BROJEVA)
IDENTIFIKACIJA (DEGRESIVNOG NIZA BROJEVA)
JEDNOSTAVNA KONVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA
SLOENA DIVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA
SLOENA KONVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA
SPACIJALNA VIZUELIZACIJA
TESTOVI MILJENJA
CRD1-1 (2)
CRD3-3(1-5)
CRD4-11
CRD4-12
CRD4-21
CRD4-22
KONVERGENTNO MILJENJE
REZONIRANJE ("AHA" FENOMEN)
OPERATIVNO MILJENJE (IDENTIFIKACIJA SVJETLOSNIH SIGNALA)
OPERATIVNO MILJENJE (DISKRIMINACIJA ZVU^NIH SIGNALA)
TESTOVI PAM]ENJA
CRD3-22 IR
CRD3-23 IR
CRD3-24 IR
CRD3-25 IR
CRD3-4(1-5)
AKTUALIZACIJA KRATKORO^NE MEMORIJE
UÊNJE PROLAZA KROZ LABIRINT
TESTOVI ZA MJERENJE VREMENA KLASI^NIH TIPOVA PSIHOMOT.

REAKCIJA
TESTOVI JEDNOSTAVNOG VREMENA REAKCIJE
CRD4-31 RT
JEDNOSTAVNA REAKCIJA (SVJETLO/OTPUTANJE)
CRD4-32 RT
(ZVUK/OTPUTANJE)
CRD4-33 RT
(SVJETLO/PRITISAK)
CRD4-34 RT
(ZVUK/PRITISAK)
CRD4-35 RT
UOÂVANJE PROMJENE SVJETLOSNOG SIGNALA/OTPUTANJE
CRD4-36 RT
ZVU^NOG SIGNALA/OTPUTANJE
CRD4-37 RT
SVJETLOSNOG SIGNALA/PRITISAK
CRD4-38 RT
ZVU^NOG SIGNALA/PRITISAK
TESTOVI VREMENA DISJUNKTIVNE REAKCIJE
CRD4-43 RT
RAZLIKOVANJE SVJETLOSNOG SIGNALA/OTPUTANJE
CRD4-44 RT
ZVU^NOG SIGNALA/OTPUTANJE
CRD4-45 RT
SVJETLOSNOG SIGNALA/PRITISAK
CRD4-46 RT
ZVU^NOG SIGNALA/PRITISAK
TESTOVI VREMENA IZBORNE REAKCIJE
CRD4-43 RT
RAZLIKOVANJE SVJETLOSNOG SIGNALA IZBOR ODG./OTPUTANJA
CRD4-44 RT
ZVU^NOG SIGNALA IZBOR ODG./OTPUTANJA

CRD4-45 RT
SVJETLOSNOG SIGNALA IZBOR ODG./PRITISAK

CRD4-46 RT
ZVU^NOG SIGNALA IZBOR ODGOVORA/PRITISAK
PRIMJENJIVOST CRD SERIJE

SISTEMATIZIRANI PREGLED PODRU^JA PRIMJENE CRD TESTOVA
U medicini rada CRD testovi se standardno primjenjuju za:

1 - DIJAGNOSTIKU OP]E SPOSOBNOSTI ZA RAD
, trijau i selekciju za standardna zanimanja;
, novaenje; dijagnostiku sposobnosti za vojsku;
, vjetaenje funkcionalnog stanja kod iscrpljenosti, stresa, vjetaenje
preostale radne sposobnosti nakon fizikih i psihikih trauma; bolesti.
2 - DIJAGNOSTIKU SPOSOBNOSTI ZA RAD U POSEBNIM UVJETIMA
, na visini;
, u posebnim prostorima;
, u uvjetima tjelesne i ivotne ugroenosti;
, u uvjetima deficita vremena.
3 - DIJAGNOSTIKU POSEBNIH OSOBINA I SPOSOBNOSTI ZA specijalne funkcije i
djelatnosti kao to su: dispeing, estrada, politika, menament, te vrhunski port.
U oblasti neurologije i psihijatrije pojedini CRD testovi su koriteni za:
1 - DIFERENCIJALNU DIJAGNOSTIKU dinamikih svojstava i funkcionalnih znaajki
SS, te statusa mentalnog potencijala i psihomotornih reakcija kod shizofrenih
bolesnika i kroninih alkoholiara;
2 - PRA]ENJE
, reverzibilnih promjena i deterioracije mentalnih funkcija i dinamikih
svojstava SS psihijatrijskih pacijenata;
, funkcionalnih poremeaja SS kod oporavka pacijenata nakon
neurokirurkog zahvata, primjene lijekova, (psihofarmaka);
, promjena kod uzimanja razliitih doza psihofarmaka.
U znanstveno istraivakim projektima CRD testovi koriteni su za istraivanja
djelovanja razliitih situacionih i trajnih imbenika na:
1. PROMJENE RAZINE I ZNAÂJKI MENTALNIH FUNKCIJA:
, uslijed starenja; u funkciji ivotne dobi;
, pod djelovanjem dugotrajnog mentalnog optereenja.
2. VARIRANJE UÎNKOVITOSTI MEANTALNIH I PSIHOMOTORNIH
AKTIVNOSTI:
, dnevne varijacije uinkovitosti i funkcionalnih znaajki mentalnih aktivnosti;
, razlike izmeu dana i noi;
, cirkadijurne varijacije;
, variranje u funkciji hormonalnih promjena u menstrualnom ciklusu kod ena.
3. ODNOS IZME\U OSOBINA LI^NOSTI I DINAMI^KIH ZNAÂJKI RJEAVANJA
CRD TESTOVA:
, temperament i dinamike znaajke rjeavanja CRD testova;
, odnos indikatora dinamike i funkcionalnih smetnji prema znaajkama
emocionalne stabilnosti i neurotizma.
4. UÎNKOVITOST I FUNKCIONALNE ZNAÂJKE RJEAVANJA CRD TESTOVA
U POVEZANOSTI:
, s djelovanjem stresa;
, s duinom i kumulativnim djelovanjem mentalnog naprezanja kod razliitih
ocjena osobnog stanja zdravlja;
, s biokemijskim promjenama sastava krvi kod dijalize.
9
U dogogodinjoj primjeni CRD testova u psihodijagnostikoj praksi izvreno je mnotvo

istraivanja metrijskih vrijednosti, posebice valjanosti rezultata na CRD testovima i
funkcionalnih pokazatelja aktualizacije mentalnih aktivnosti za prognozu uspjeha u
posebnim zanimanjima, koli, i sl.
Veina standardnih CRD testova primjenjivana je, zbog svoje prikladnosti za viestruku
primjenu, u izvornim znanstveno istraivakim projektima.
Preko 15 godina se CRD baterija testova iroko primjenjuje za dijagnosticiranje
mentalnog potencijala i funkcionalnih svojstava sredinjeg ivanog sustava.
PREDNOSTI METODOLOGIJE KONSTRUKCIJE I PRIMJENE TESTOVA CRD

SERIJE
Na meunarodnom Sympoziumu 1977. u Bruxelesu posveenom Elektronikoj

psihodijagnostikoj seriji CRD testova, prof.dr P.Coetsier (tadanji proelnik Odsjeka za
psihologiju na Sveuilitu u Gentu) naveo je niz posebnih znaajki CRD serije i njezine
primjene "*). To su:
,
ekonominost testiranja; kratko vrijeme za dobivanje velikog broja
individualnih podataka;
,
automatska obrada rezultata mjerenja;
,
prikladnost za periodina provjeravanja statusa pojedinih osobina u odnosu
na poetnu razinu kod prvog pregleda;
,
prikladnost za utvrivanje efekata razliitih imbenika (alkohola,
intoksikacije kemikalijama, umora i dr.) na promjenu razine osobina;
,
podesnost za svakodnevno retestiranje kod praenja bolesti neurolokih i
psihijatrijskih pacijenata, te
,
primjenjivost na ispitanicima svih kulturnih sredina i razina u rasponu od 5
godina starosti do duboke ivotne dobi.
*) P.Coetsier, R.Spoelders-Claes: "Prikaz valjanosti kompleksnog reakciometra - Drenovac" (Prijevod s engleskog

B.Ranilovi, 1977.)
10
INSTRUMENT CRD1
Prva verzija konstrukcije instrumenta CRD1 (iz 1969. godine) sadravala je samo jedan
test za provociranje konvergentnog miljenja. Taj test zadran je u svim kasnijim
konstrukcionom verzijama instrumenta CRD1 pod signaturom CRD1-1.
Najsloenija konstrukciona verzija iz 1983. godine sadri:
, izvorni test CRD1-1
, alternativne testove CRD1-2 (35 varijanti)
, test CRD1-3
OPIS INSTRUMENTA
U gornjem dijelu instrumenta nalazi se signalna ploa. Na njoj je, u sredinjem dijelu, 12
signalnih lampica rasporeenih u tri reda i etiri stupca.
Uz rubove se nalaze prozorii s brojevima. Uz gornji rub su rasporeeni brojevi 13, 11,
12, 10, a uz bone rubove brojevi 4, 1, 3.
U lijevom i desnom gornjem uglu smjetena je po jedna signalna lampica s oznakom
raunske operacije. Uz lampicu u lijevom gornjem uglu je oznaka zbrajanja (+), a u
desnom oduzimanja (-).
Ispod signalne ploe nalazi se komandna ploa, na kojoj je u dva reda rasporeeno
dvanaest tipki za odgovore. Iznad tipke nalaze od brojevi od 6 do 17, koji rastu s lijeva u
desno. U gornjem redu su tipke s oznakama parnih, a u donjem neparnih brojeva.
SHEMATSKI PRIKAZ INSTRUMENTA (za testove CRD1-1 i CRD1-2)
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
Kod primjene testa spacijalne vizualizacije (CRD1-3) na komandnu plou stavlja se

posebna maska sa shematskim prikazom geometrijskih likova.
SHEMATSKI PRIKAZ
MASKE
ZA TEST CRD1-3
11
STANDARDNI TESTOVI INSTRUMENTA CRD1
CRD1-1 TEST KONVERGENTNOG MILJENJA

CRD1-2 VARIJANTE TESTA KONVERGENTNOG MILJENJA
CRD1-3 TEST SPACIJALNE VIZUALIZACIJE
1.TESTOVI KONVERGENTNOG MILJENJA CRD1-1 I CRD1-2 (1-35)
1.1. PREDMET MJERENJA

Testovima CRD1-1 i CRD1-2 (1-35) mjeri se ista funkcija - KONVERGENTNO
MILJENJE.
Alternativni testovi CRD1-2 (1-35) razlikuju se od osnovnog testa CRD1-1 samo po
redoslijedu izlaganja zadataka.
Istraivanjima simptomatske valjanosti utvreno je da oko 80% varijance rezultata u testu
CRD1-1 odreuje FAKTOR OP]E SPOSOBNOSTI SNALAENJA U PROBLEMNIM
SITUACIJAMA.
Funkcija konvergentnog miljenja provocira se zadacima sastavljanja i izraunavanja
jednostavnih raunskih problema. Iza naizgled jednostavnih raunskih zadataka zbrajanja
i oduzimanja odvijaju se sloeni procesi uoavanja i povezivanja disociranih signala koji
odreuju elemente raunskog zadatka: pronalaenja brojeva i raunske operacije od kojih
treba sloiti zadatak, a nakon rjeenja zadatka odvija se proces pronalaenja mjesta
aplikacije odgovora.
1.2. SADRAJ TESTA
Test sadri 35 zadataka od ega je 18 zadataka zbrajanja i 17 zadataka oduzimanja.
U svakom zadatku istovremeno se pale dvije signalne lampice. Jedna, u sredinjem dijelu
signalne ploe, oznaavajui stupac i red na ijim su krajevima prozorii s brojevima
koje treba povezati u zadatak; te druga lampica, u gornjem lijevom ili desnom uglu,
pokazujui koju raunsku operaciju treba izvriti sa zadanim brojevima.
Odgovor se daje pritiskom tipke smjetene ispod broja koji predstavlja rezultat raunanja.
Tono rjeenje zadatka pokree zadavanje novog zadatka.
2. TEST SPACIJALNE VIZUALIZACIJE CRD1-3

Testom SPACIJALNE VIZUALIZACIJE mjeri se brzina i tonost uoavanja i
prepoznavanja 12 geometrijskih likova, od ravne linije do trapezoida. Likovi su dati u
konturama kao skupovi svjetlosnih signala, a pojavljuju se u razliitim veliinama i
razliitim poloajima u prostoru (rotiraju se u odnosu na poloaj ispitanika).
12
2.2 OBLIK TESTA

Kod primjene testa CRD1-3 koristi se posebna maska signalno-komandne ploe na
kojoj se na komandnoj ploi nalaze crtei likova smjeteni ispod tipki za odgovore. U
gornjem redu su likovi oblikovani od otvorenih linija, a u donjem geometrijski likovi.
Pojedini zadaci oblikuju se istovremenim paljenjem odreenog broja signalnih lampica,
koje ocrtavaju konture geometrijskog lika. Ispitanik treba zadani lik uoiti, zatim ga
prepoznati meu standardnim crteima na komandnoj ploi, te pritisnuti tipku za
odgovor.
2.3. SADRAJ TESTA
Test CRD1-3 ima 35 zadataka. Svaki geometrijski lik javlja se po tri puta u testu, izuzev
lika trapeza koji se pojavljuje samo u dva zadatka.
13
INSTRUMENT CRD2
CRD2 je instrument koji je u CRD seriji najvie evoluirao. Izvorni instrument iz 1969.
godine sadravao je samo jedan test VIZUELNE ORIJENTACIJE. Konstrukciona verzija
instrumenta iz 1984. godine uz taj osnovni test (signature CRD-2) ima dva nova testa
VIZUELNE ORIJENTACIJE - CRD2-2 i CRD2-3.
Proiruje se i predmet mjerenja na funkciju IDENTIFIKACIJE s jo dva nova testa
CRD2-4 i CRD2-5, koji su nastali adaptacijom NUMERI^KOG KVADRATA N-48
uzlaznog (CRD2-4) i silaznog (CRD2-5) niza troznamenkastih brojeva.
Tako komponiran, instrument CRD2, dakle, sadri pet testova:
, 3 testa za mjerenje VIZUELNE ORIJENTACIJE (CRD2-1, CRD2-2 i CRD2-3)
na temeljnoj signalno-komandnoj ploi;
, 2 testa za mjerenje IDENTIFIKACIJE (CRD2-4 i CRD2-5) uz koritenje dodatne
maske.
Signalno-komandni elementi pruaju mogunost daljnjeg razvoja tj. konstrukcije novih
testova za mjerenje novih funkcija. U razvoju testova VIZUELNE ORIJENTACIJE
konstruirani su testovi vee sloenosti, a kod testova IDENTIFIKACIJE konstruirani su
testovi s naglaenijom funkcijom distribucije panje u procesu identifikacije.
SHEMATSKI PRIKAZ INSTRUMENTA
Kod instrumenta CRD2 signalni i komandni

sklop ine cjelinu.
Uz rubove instrumenta smjeteno je 18
signalnih lampica, a u sredinjem dijelu 20
tipki za odgovor, rasporeenih u etiri reda i
pet stupaca.
SHEMATSKI PRIKAZ MASKE INSTRUMENTA (za testove identifikacije)
14
CRD2-1
CRD2-2
CRD2-3
CRD2-4
TEST JEDNOSTAVNE KONVERGENTNE VIZUELNE ORIJENTACIJE

TEST SLOENE DIVERGENTNE VIZUELNE ORIJENTACIJE
TEST SLOENE KONVERGENTNE VIZUELNE ORIJENTACIJE
TEST IDENTIFIKACIJE PROGRESIVNOG NIZA TROZNAMENKASTIH
BROJEVA
CRD2-5 TEST IDENTIFIKACIJE DEGRESIVNOG NIZA TROZNAMENKASTIH
BROJEVA
1. TESTOVI VIZUELNE ORIJENTACIJE CRD2-1, CRD2-2 I CRD2-3
Testovima CRD2-1, 2 i 3 provociraju se i mjere razliiti aspekti funkcije vizuelne

orijentacije:
, JEDNOSTAVNA VIZUELNA ORIJENTACIJA - CRD2-1
, SLOENA DIVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA - CRD2-2
, SLOENA KONVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA - CRD2-3
Izmeu testova CRD2-1 i CRD2-2 razlika je u broju toaka koje predstavljaju CILJ
orijentacije, te u broju elemenata odgovora.
Test CRD2-2 kao i CRD2-1 ima dvije orijentacione toke, ali za razliku od njega i dva
CILJA orijentacije, te se odgovor sastoji od istovremenog pritiska na dvije tipke.
Test CRD2-3 razlikuje se od CRD2-1 po tome to sadri sloene zadatke u kojima se
simultano odvijaju dvije orijentacije konvergentnog tipa poput onih kod zadataka u testu
CRD2-1.
1.1 PREDMET MJERENJA
Predmet mjerenja testa CRD2-1 najveim dijelom odreuje zajedniki faktor VIZUELNE
ORIJENTACIJE, s kojim test korelira oko 75% (.87). Vizuelna orijentacija je mentalna
funkcija koja ukljuuje sloene analitike procese tijekom definiranja i rjeavanja
zadataka otkrivanja PRIKRIVENOG CILJA ORIJENTACIJE, a koje se ostvaruje kroz
viestruke repetativne komparacije i diskriminacije vizuelnih parametara - relacija i
prostornih odnosa izmeu orijentacionih elemenata i prikrivenog CILJA. Prikrivenost
cilja orijentacije odreena je time to je LOKACIJA nekog elementa zadatka (podatka ili
mjesta aplikacije odgovora) LOGI^KI DETERMINIRANA, tj. odreena nekim pravilom,
a ne fizikim obiljejima CILJA.
U testovima CRD2-1, 2 i 3 CILJ orijentacije je otkrivanje prostorne lokacije tipki za
odgovor u masi, po fizikim oboljejima identinih elemenata (20 tipki).
U veini testova CRD serije rezultati su znaajno saturirani FAKTOROM VIZUELNE
ORIJENTACIJE. Te saturacije kreu se kod testova CRD1-1, CRD3-11,CRD3-12 i
CRD3-13, te testova CRD4A i B od 10 do 40%. To je uzrokovano strukturom, odnosno
tipom zadataka u tim testovima, gdje su prikriveni elementi zadataka - od lokacije
podataka od mjesta aplikacije odgovora.
15
1.2. OBLIK TESTA

Svi testovi vizuelne orijentacije izvode se na temeljnoj signalnoj ploi, koja se sastoji od
18 signalnih lampica rasporeenih uz rubove ploe i 20 tipki za aplikaciju odgovora,
smjetenih u sredinjem dijelu ploe, a rasporeenih u 5 stupaca i 4 reda.
1.3. ZADACI U TESTU
1.3.1. TEST CRD2-1
U svakom zadatku pale se dvije signalne lampice: jedna u lijevom ili desnom bonom
nizu i jedna u gornjem ili doljnjem nizu. Svojim poloajem u odnosu na nizove tipki, one
odreuju stupac i red u kojem se nalazi tipka za odgovor. Tipka za odgovor nalazi se na
sjecitu koordinata koje definiraju stupac i red oznaeni upaljenim signalnim lampicama.
Zadatak ispitanika je da na osnovu dva svjetlosna signala odredi mjesto krianja (sjecite)
stupca i reda oznaenih upaljenim signalima, te pritisne tipku na tom sjecitu.
1.3.2 TEST CRD2-2
Zadaci u ovom testu imaju isti podraajni oblik kao i zadaci u testu CRD2-1. Razlika je u
lokaciji mjesta odgovora i u broju elemenata odgovora. Upaljene signalne lampice
ukazuju na stupac i red u kojima se nalaza tipke za odgovor. Lokacija tipke za odgovor je
na krajevima stupca i reda, odnosno na suprotnom kraju niza oznaenog upaljenom
signalnom lampicom.
U svakom zadatku odgovor je istovremeni pritisak na obje tipke (s dvije ruke).
1.3.3. TEST CRD2-3
Kod zadataka u ovom testu istovremeno se pale tri (3) signalne lampice kojima se
odreuju dva sjecita stupaca i redova. Odgovor se daje istovremenim pritiskom na dvije
tipke.
2. TESTOVI IDENTIFIKACIJE CRD2-4 I CRD2-5
Prva verzija testova identifikacije konstruirana je u formi NUMERI^KOG KVADRATA

7x7, koji je po duini (49 zadataka) i prosjenom trajanju vremena rjeavanja (oko 10
minuta) bio neusklaen s koncepcijom CRD serije. Bilo je potrebno znaajno skraenje
testova, a i bolja kompozicija testova po instrumentima.
U konstrukcionoj verziji iz 1984. godine komandna ploa s 20 tipki rasporeenih u 5
stupaca i 4 reda zadovoljila je po formi, ali i po potencijalnoj duini testa. Time je
instrument CRD2 nadopunjen s dva testa tipa numerikog kvadrata:
, testom identifikacije troznamenkastih brojeva uzlaznog niza (od 121 do 140),
, testom identifikacije troznamenkastih brojeva silaznog niza (od 120 do 101).
16

Predmet mjerenja testova vizuelne orijentacije kakvi su CRD2-4 i CRD2-5 najbolje
odreuje FAKTOR VIZUELNE IDENTIFIKACIJE s kojim ovi testovi visoko koreliraju.
2.2. OBLIK TESTA
Testovi su oblikovani po uzoru na testove koji se nazivaju numeriki kvadrat, kod kojih
je u odreeni broj polja sluajnim redom rasporeen skup brojeva koji ine
odgovarajui kontinuum.
Za testove CRD2-4 i CRD2-5 koristi se sredinji dio signalno-komandne ploe
instrumenta CRD2, uz dodatak maske s otisnutim brojevima u 20 raspoloivih polja (5
stupaca i 4 reda).
2.3. ZADACI U TESTOVIMA CRD2-4 i CRD2-5
Svaki test ima 40 zadataka, koji se sastoje od PRONALAENJA brojeva uzlaznog
(CRD2-4) ili silaznog (CRD2-5) niza.
Poloaj pojedinog broja na signalno komandnoj ploi ispitanik oznaava pritiskom tipke
smjetene ispod ili iznad dotinog broja. Kada ispitanik tono oznai poloaj odreenog
broja dobiva povratni zvuni signal.
Preskoeni broj odnosno svi odgovori nakon preskoenog broja tretiraju se kao pogreka.
17
INSTRUMENT CRD3
CRD3 je najsloeniji instrument CRD serije, koji je od izvorne verzije iz 1969. godine do
verzije iz 1984. godine pretrpio najmanje promjena u strukturi i sadraju testova, dok je
po izgledu signalno-komandne ploe pojednostavljen.
Instrument sadri dvije vrste osnovnih programa iz kojih se oblikuju zadaci brojnih
testova:
, 2 testa VIZUELNE DISKRIMINACIJE LOKACIJE SIGNALA (CRD3-11 i
CRD3-12),
, 6 testova REZONIRANJA (CRD3-3 K; komplikator), a od kojih se drugaijim
nainom primjene formira 6 testova AKTUALIZACIJE KRATKORO^NE
MEMORIJE (CRD3-2 IR; inkopatibilni reakciometri),
, 4 testa uenja LABIRINTA (CRD3-4).
Testovi se primjenjuju na jedinstvenoj signalno-komandnoj ploi, koja sadri dva niza
tipki za aplikaciju odgovora izmeu kojih se nalazi niz od 9 signalnih lampica.
SHEMATSKI PRIKAZ
KOMANDNI SKLOP
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
CRD3-1
CRD3-2
CRD3-3
CRD3-4
TESTOVI VIZUELNE DISKRIMINACIJE LOKACIJE SIGNALA

TESTOVI AKTUALIZACIJE KRATKORO^NE MEMORIJE
TESTOVI REZONIRANJA (AHA FENOMEN)
TESTOVI UÊNJA PROLAZA KROZ LABIRINT
1. TESTOVI VIZUELNE DISKRIMINACIJE LOKACIJE SIGNALA

CRD3-11 I CRD3-12
Testovima CRD3-11 i CRD3-12 mjere se razliiti aspekti vizuelne diskriminacije POLOAJA signala:
, uoavanja poloaja aktualnog signala u kontinuiranom (dinamikom) procesu
brzih promjena lokacije na signalnoj ploi,
, uoavanja poloaja signala koji se diskontinuirano nakon nesistematski duge
pauze, javlja na razliitim lokacijama signalne ploe.
18
Oko 40% varijance testova CRD3-11 i CRD3-12 objanjava FAKTOR VIZUELNE

DISKRIMINACIJE PROSTORNE LOKACIJE podraaja. Oko 10% varijance odreeno
je OP]IM FAKTOROM sloenih mentalnih funkcija, a kod testa CRD3-12 oko 15%
varijance odreuje zajedniki faktor brzine uoavanja pojave signala, tzv. FAKTOR
OPAAJA AKTUELNOG SIGNALA.
1.2. OBLIK TESTA
Testovi CRD3-11 i CRD3-12 primjenjuju se na signalno-komandnoj ploi instrumenta
CRD3, pri emu je signalni dio testa niz od 9 signalnih lampica, a komandni dio ini 9
tipki smjetenih okomito ispod signalnih lampica.
1.3. ZADACI U TESTOVIMA CRD3-11 i CRD3-12
Testovi CRD3-11 i CRD3-12 sadre 60 zadataka.
U svakom zadatku testa CRD3-11 i CRD3-12 upali se na sluajno odreenom mjestu
jedna signalna lampica, koju ispitanik mora ugasiti pritiskom tipke smjetene okomito
ispod nje.
Razlika izmeu ta dva testa je u nainu zadavanja zadataka. Kod testa CRD3-11 gotovo
istovremeno s odgovorom na zadatak zadaje se novi, a kod testa CRD3-12 nakon
odgovora umetnuta je pauza, koja nesistematski varira od 1 do 3 sekunde.
2. TESTOVI AKTUALIZACIJE KRATKORO^NE MEMORIJE CRD3-2
Testovi CRD3-2 razliito su sloene varijante inkopatibilnih reakciometara (uz naziv

testa pojavljuje se oznaka IR), a predstavljaju testove aktualizacije kratkorono
memoriranog principa inkopatibilnosti.
Oko 80% varijance ukupnog rezultata na testu CRD3-2 IR objanjava FAKTOR
AKTUALIZACIJE KRATKORO^NE MEMORIJE. Znaajne korelacije s tim faktorom
imaju i testovi CRD1, CRD3B, CRD4A i CRD4B - kod kojih je znaajno provocirana
funkcija operativnog pamenja sloenou procedure konstituiranja i rjeavanja zadataka
u tim testovima.
2.2 OBLIK TESTA
Testovi CRD3-2 IR primjenjuju se na temeljnoj signalno-komandnoj ploi instrumenta
CRD3, na kojoj signalni sklop predsravlja niz od 9 lampica, a komandni sklop ini cijeli
niz tipki za aplikaciju odgovora (11 tipki) ispod signalnih lampica.
2.3. ZADACI U TESTU CRD3-2 IR
19
Testovi CRD3-2 sadre 60 zadataka.

Zadaci u testu CRD3-2 u svom signalnom dijelu ne razlikuju se od zadataka u testu
CRD3-1, Zadatak se sastoji od uoavanja mjesta pojave svjetlosnog signala i
pronalaenja tipke za njezino gaenje meu tipkama za odgovore u donjem nizu. Razlika
u odnosu na test CRD3-1 upravo je u poloaju tipke za aplikacije odgovora u odnosu na
upaljenu signalnu lampicu. Poloaj tipke za odgovor moe biti okomito ispod, lijevo ili
desno od upaljene lampice.
Pri rjeavanju zadatka ispitanik se mora sjetiti principa slijeda povezanosti signala i tipki
za odgovore.
PRINCIPI INKOPATIBILNOSTI:
CRD3 - 21 LIJEVO; (LIJEVO; ...)
CRD3 - 22 DESNO, DOLJE; (DESNO, DOLJE; ...)
CRD3 - 23 LIJEVO, DOLJE, DESNO, DOLJE; (LIJEVO, DOLJE, ...)
CRD3 - 24 LIJEVO, DESNO, DOLJE, DOLJE, DESNO; (LIJEVO, ...)
CRD3 - 25 DESNO, DOLJE, DESNO, DESNO, DOLJE; (DESNO, DOLJE, ...)
3. TESTOVI REZONIRANJA CRD3-3 K
Testovi CRD3-3 razliite su varijante komplikatora (prema Matoueku) i uz naziv testa

nose oznaku K. Namijenjeni su provociranju misaonih procesa traenja i
otkrivanja koji rezultiraju usklikom AHA (AHA fenomen).
U razliitim je istraivanjima identificiran FAKTOR OTKRIVANJA PRINCIPA
(ZAKONITOSTI), odnosno faktor deduktivnog zakljuivanja ili REZONIRANJA, koji
oko 45% objanjava varijancu testa CRD3-3.
3.2. OBLIK TESTA
Testovi CRD3-3 K primjenjuju se na temeljnoj signalno-komandnoj ploi instrumenta
CRD3, na kojoj signalni sklop predstavlja niz od 9 lampica, a komandni sklop ini cijeli
niz tipki za aplikaciju odgovora (11 tipki) ispod signalnih lampica.
3.3. ZADACI U TESTOVIMA
Testovi CRD3-3 sadre 60 zadataka.
Zadaci u testu CRD3-3 ne razlikuju se od zadataka u testu CRD3-2, Zadatak se sastoji od
uoavanja mjesta pojave svjetlosnog signala i pronalaenja tipke za njezino gaenje
meu tipkama za odgovore u donjem nizu. Poloaj tipke za odgovor moe biti okomito
ispod, lijevo ili desno od upaljene lampice.
Pri rjeavanju zadatka ispitanik mora otkriti princip slijeda povezanosti signala i tipki za
odgovore.
20
PRINCIPI INKOPATIBILNOSTI:
CRD3 - 31 LIJEVO; (LIJEVO; ...)
CRD3 - 32 DESNO, DOLJE; (DESNO, DOLJE; ...)
CRD3 - 33 LIJEVO, DOLJE, DESNO, DOLJE; (LIJEVO, DOLJE, ...)
CRD3 - 34 LIJEVO, DESNO, DOLJE, DOLJE, DESNO; (LIJEVO, ...)
CRD3 - 35 DESNO, DOLJE, DESNO, DESNO, DOLJE; (DESNO, DOLJE, ...)
4. TESTOVI UÊNJA PROLASKA KROZ LABIRINT CRD3-4
Pet ekvivalentnih testova CRD3-4 namijenjeni su ispitivanju pamenja i karakteristika

uenja u labirintu.
Predmet mjerenja testa CRD3-4 je UÊNJE NOVOG STEREOTIPA REAGIRANJA.
Visoke korelacije s faktorom TRAENJA ili OTKRIVANJA
PRINCIPA
(ZAKONITOSTI) koji znaajno odreuje varijancu i u testovima REZONIRANJA
(CRD3-3) odbacuju mogunost interpretacije rezultata u testu CRD3-4 kao uenja
metodom pokuaja i pogreke.
4.2. OBLIK TESTA
Na signalno - komandnoj ploi nalaze se dva niza tipki, gornji i donji niz, te sredinji niz
signalnih lampica. Svaka signalna lampica ima svoj par tipki za odgovor. Stupci koje
tvore po dvije tipke za odgovor i jedna signalna lampica predstavljaju etape ili
hodnike u labirintu. Tipka koja gasi upaljenu signalnu lampicu u odreenoj toki
labirinta je prolazni, a alternativna tipka u tom stupcu, koja ne gasi signalnu lampicu,
predstavlja slijepi hodnik.
Uspjeno savladani ili naueni prolaz kroz labirint oznaavaju tri (3) uzastopna
prolaska bez pogreke.
21
INSTRUMENT CRD4
Najnovija konstrukciona verzija instrumenta CRD4 (iz 1984. godine) znaajno je

proirena u odnosu na izvornu verziju iz 1969. godine. Sadri 8 standardnih testova:
, 2 testa OPERATIVNOG MILJENJA, odnosno testove DIFUZNE PANJE
(CRD4-11 i CRD4-12);
, 2 testa AUDIALNE DISKRIMINACIJE, odnosno testove KOMPLEKSNIH
PSIHOMOTORNIH REAKCIJA NA ZVU^NE PODRAAJE (CRD4-21, CRD422);
, 4 testa OPAAJA (BRZINE ZAMJE]IVANJA) POJAVE SIGNALA, odnosno
testove JEDNOSTAVNE REAKCIJE NE SVJETLOSNE I ZVU^NE
PODRAAJE (CRD4-3).
Testovi CRD4-1 i CRD4-2 izvorno su namijenjeni provociranju difuzne panje.
Razvojem instrumenata proiren je i predmet mjerenja ova dva testa na mentalnu funkciju
OPERATIVNOG MILJENJA. Razraeni su novi programi kojima se pojaava funkcija
diskriminacije signala ili diferencira mjerenje kompleksnog reagiranja na razliitim
razinama sloenosti podraajne situacije.
SHEMATSKI PRIKAZ
Testovi se primjenljuju na jedinstvenoj

signalno-komandnoj ploi.
Na signalnoj ploi nalaze se tri polja
oznaena slovima A, B i C, u kojima su
smjetene signalne lampice. U polju A
smjetene su etiri, u polju B osam i u polju
C jedna signalna lampica.
Na komandnoj ploi nalaze se dvije velike
tipke za reakcije lijevom i desnom rukom i
jedna manja tipka za jednostavne reakcije
prstom dominantne ruke.
U postolje su ugraene dvije velike tipkepedale, za rekcije nogama.
CRD4-1 TEST OPERATIVNOG MILJENJA

CRD4-2 TEST AUDIALNE DISKRIMINACIJE
CRD4-3 TEST JEDNOSTAVNOG VREMENA REAKCIJE
22
1. TESTOVI OPERATIVNOG MILJENJA CRD4-11 I CRD4-12
Testove CRD4-11 i CRD4-12 razlikuje samo sloenost signalnih elemenata u zadacima.

Kod zadataka testa CRD4-11 signalni sklop sadri jednoznano definirane naloge:
UPALJENA signalna lampica znai i NALOG - S KOJIM EKSTREMITETOM TREBA
REAGIRATI. Signalni sklop u testu CRD4-12 uvijek ima 4 elementa, a boja signala
(CRVENA i ZELENA) sadri NALOG - KOJIM EKSTREMITETOM TREBA, A
KOJIM NE TREBA REAGIRATI.
Teoretskim konceptom strukture baterije CRD testova kao predmet mjerenja testova
CRD4-11 i CRD4-12 naglaavaju se mentalne sposobnosti pri rjeavanju zadataka.
Predmet mjerenja testova CRD4-11 i CRD4-12 odreen je FAKTORIMA:
, OP]E MENTALNE SPOSOBNOSTI, koji odreuje oko 30% varijance;
, OPERATIVNOG MILJENJA, koji objanjava oko 65% varijance.
Utvrena je (Arends, 1974.) znaajna povezanost testova CRD4-11 i CRD4-12 s
testovima:
, sposobnosti prostornog predoavanja,
, sloene koordinacije (oko/ruka),
, brzine i tonosti zapaanja u kompleksnoj situaciji,
, distributivne panje odnosno pregleda.
1.3. OBLIK TESTOVA
Signalni sklop testa CRD4-11 ini polje A signalne ploe instrumenta CRD4.
U polju su etiri signalne lampice rasporeene tako da ocrtavaju uglove trapeza. Dvije
lampice u gornjim uglovima predstavljaju signale za odgovor rukama - lijeva lampica za
odgovor lijevom rukom, desna za odgovor desnom rukom. U donjim uglovma nalaze se
lampice koje predstavljaju signale za odgovor nogama - lijeva za odgovor lijevom
nogom, desna za odgovor desnom nogom.
U zadacima se pale od jedne do tri lampice, na koje treba odgovoriti pritiskom na tipke za
odgovor jednim ili kombinacijom ekstremiteta.
Za test CRD4-12 signalni sklop je polje B. U uglovima polja smjetena su etiri para
signalnih lampica. Svaki par ini po jedna lampica koja emitira zeleno i jedna koja
emitira crveno svjetlo.
U svakom zadatku istovremeno se pale etiri signalne lampice, po jedna lampica iz para
(ili crvena ili zelena). Zelena svjetla su signal na koji je potrebno reagirati, a istovremeno,
na crvena svjetla se ne daju odgovori.
23
2. TESTOVI AUDIALNE DISKRIMINACIJE (CRD4-21 I CRD4-22)
U testovima CRD4-2 uvodi se nova vrsta podraaja - ZVU^NI SIGNALI, a motorna

komponenta homogenizira se svoenjem odgovora na kombinacije sinkroniziranog
djelovanja samo dva ekstremiteta u jednom zadatku.
2.1 ZADACI U TESTOVIMA
U testu se sluajnim redom niu zadaci s razliitim zvunim signalima ija visina
odreuje vrstu odgovora, odnosno oznaava koje tipke na komandnoj ploi i koje pedale
treba pritisnuti za odgovor.
U testu CRD4-21 u svakom se zadatku, emitira po jedan od dva unaprijed odreena
zvuna signala. Na visoki zvuk treba s obje ruke pritisnuti velike tipke na komandnoj
ploi instrumenta, a na niski zvuk treba istovremeno s obje noge pritisnuti none pedale.
U testu CRD4-22 u zadacima se emitira po jedan od dva unaprijed odreena zvuna
signala. Na visoki zvuk treba istovremeno pritisnuti lijevom rukom veliku tipku u lijevom
uglu komandne ploe i desnom nogom desnu nonu pedalu.
Na niski zvuk treba odgovoriti istovremenim pritiskom velike tipke u desnom uglu
komandne ploe desnom rukom i lijeve none pedale lijevom nogom.
U testovima je programirana duina stanke (pauze) izmeu odgovora i pojave novog
zadatka (signala).
3. TESTOVI OPAAJA POJAVE I PROMJENE SIGNALA (CRD4-3)
Testovi CRD4-3 mjere jednostavno vrijeme OPAAJA, odnosno zamjeivanje pojave

svjetlosnih i zvunih signala. Podraajni elementi maksimalno su podeeni za
provociranje perceptivne komponente, te uz zapaanje pojave, provociraju i zapaanje
promjene karakteristika signala. Odgovor se daje pritiskom ili otputanjem tipke za
odgovor.
3.1. OBLIK TESTA I ZADACI U TESTOVIMA
Signalno-komandni sklop testova CRD4-3 ini polje C signalne ploe instrumenta CRD4.
U njemu se nalazi jedna signalna lampica i jedna tipka za aplikaciju odgovora.
U testu CRD4-31 zadaci se sastoje u POJAVI TREPERE]EG SVJETLOSNOG
SIGNALA, na kojeg ispitanik reagira pritiskom tipke za odgovor.
U testu CRD4-32 zadatak je ZAPAANJE PROMJENE SIGNALA. Kontinuirani
svjetlosni signal u jednom trenutku pone treperiti, a POÊTAK TREPERENJA je
adekvatan podraaj na koji ispitanik reagira otputanjem tipke.
Zadaci u testovima CRD4-33 i CRD4-34 sastoje se od istog podraaja koji predstavlja
TITRANJE ZVU^NOG SIGNALA. Razlika u testovima je u nainu na koji ispitanik
reagira na podraaj - u testu CRD4-33 to je pritisak, a u testu CRD4-34 otputanje tipke
za odgovor.
24
TEORIJSKI OKVIR KONSTRUKCIJE CRD TESTOVA
Teorijski temelji i sadrajni okvir konstrukcije zadataka u testovima CRD serije povezani
su sa specifinim ciljevima i pristupima istraivanju strukture i znaajki mentalnog
potencijala, te mehanizama, naina i manifestacija funkcioniranja mozga, odnosno
sredinjeg ivanog sustava (SS).
Temeljni model po kojemu je koncipirana CRD baterija testova i po kojemu su odabrani
sadraji, te strukturirani i oblikovani zadaci u pojedinim testovima CRD serije poiva na
sagledavanju ljudskog bia kao aktivnog sakupljaa i korisnika informacija, odnosno na
pristupu po kojemu se psihiki procesi tretiraju sa stanovita procesiranja informacije.
Pregled takvih teorijskih koncepata izloili su M.H.Marx i W.A.Cronan-Hillix (1987.).
Mentalni potencijal i funkcionalne znaajke izvoenja mentalnih aktivnosti, prema tom
pristupu odreeni su indikatorima uinka i funkcionalnih znaajki razliitih oblika i
mehanizama procesiranja i memoriranja.
Dijagnosticiranje mentalnog potencijala, odnosno zahvaanje indikatora osobitosti
prirode i znaajki odvijanja kognitivnih procesa, sa stajalita procesiranja informacija,
poiva na analitikom pristupu po kojemu se ukupna mentalna aktivnost ralanjuje na
etape:
, prijema i (kratkotrajnog) zadravanja informacija na ulazu u obradu,
, same obrade, procesiranja informacija,
, konstituiranja obrasca djelovanja, kontrole i reguliranja izvoenja odgovora.
Mentalni potencijal odreuje se prema tome, rekonstrukcijom cjeline iz sekvencijalno
zahvaanih indikatora uinkovitosti i funkcioniranja procesa:
, analize senzornih informacija,
, kontrole i voenja mehanizama podeavanja kanala,
, aktiviranja iterativnih procesa,
, modificiranja tokova informacija,
, kodiranja i transfera informacija,
, inicijacije i modificiranja pretraivanja trajne memorije,
, izvoenja heuristikih operacija,
, izbora kriterija za donoenje odluke,
, do inicijacije i voenja izvedbe odgovora.
Mnemiki potencijal je prema tom konceptu odreen znaajkama kapaciteta i
funkcioniranja memorije. One se oituje u indikatorima:
, kapaciteta i funkcionalnih znaajki senzornih registara (koji dimenzioniraju i
opisuju sposobnost zadravanja informacije na razini receptora);
, kapaciteta i funkcionalnih znaajki kratkorone (operativne) memorije podataka
preuzetih iz senzornih registara, odnosno kapaciteta buffera u kojima se
privremeno zadravaju proizvodi pojedinih faza procesiranja, zapamivanja i
uenja;
, uinkovitosti i funkcionalnih znaajki procesa oblikovanja "samoadresirane"
trajne memorije, odnosno dinamike i uinkovitosti dosjeanja ili aktualizacije
sadraja trajne memorije.
Za dijagnosticiranje indikatora razine mentalnog potencijala i funkcionalnih znaajki procesiranja informacija
konstruirani su brojni CRD testovi. Pojedini testovi namijenjeni su ciljanom zahvaanju znaajki kapaciteta i atributa
funkcioniranja pojedinih vrsta procesora i mehanizama procesiranja. Posebnom metodologijom prikupljanja
25
pokazatelja o dimenzijama, atributima i dinamici odvijanja pojedinih funkcija osigurana je mogunost praenja
odvijanja: prijema i procesiranja podraajnog sadraja i voenja izvedbe odgovora.
Sekvencijalnim pristupom istraivanju i dijagnostici znaajki mentalnog potencijala,

kojim se pojedinano zahvaaju, opisuju i mjere indikatori procesiranja informacija, gubi
se uvid u cjelovitost strukture i znaajke funkcioniranja mentalnog potencijala. Zbog toga
se u primjeni testova CRD serije koristi sloena metodologija integriranog zahvaanja
znaajki mentalnog potencijala, tj. povezivanja pojedinanih pokazatelja kapaciteta
mentalnog potencijala i funkcionalnih znaajki odvijanja pojedinih mentalnih procesa u
funkcionalnu cjelinu.
Integrirano zahvaanje i cjeloviti prikaz kapaciteta mentalnog potencijala i njegovih
funkcionalnih znaajki ostvaruje se kod primjene testova CRD serije, povezivanjem
blokova pokazatelja receptivnih, elaboracionih i reaktivnih procesa i njihovih
funkcionalnih znaajki u funkcionalnu cjelinu.
Receptivni blok mentalnog potencijala obuhvaa pokazatelje uinka i atribute
funkcioniranja procesa opaaja, identifikacije i diskriminacije vizuelnih i audijalnih
podraaja.
Elaboracioni blok mentalnog potencijala obuhvaa pokazatelje uinka i atribute
funkcioniranja procesa vizuelne orijentacije, spacijalne vizuelizacije, operativnog
miljenja, rezoniranja i rjeavanja problema, te pokazatelje uinka i znaajke
aktuelizacije kratkorone memorije i uenja.
Reaktivni blok mentalnog potencijala obuhvaa pokazatelja uinka i funkcionalnih
znaajki voenja procesa jednostavnog, izbornog, disjunktivnog i kompleksnog
psihomotornog reagiranja.
Cjeloviti uvid u funkcionalni status pojedinih ivanih struktura i mehanizama pomou
kojih se ostvaruju pojedini mentalni procesi pruaju informacije o dinamikim svojstvima
i znaajkama funkcioniranja SS. Zbog toga je teorijski okvir konstrukcije CRD testova
obuhvatio i definiranje dinamikih znaajki funkcioniranja SS, utemeljene na
Pavlovljevoj teoriji o dinamici funkcioniranja sredinjeg ivanog sustava. Taj
funkcionalni aspekt kapaciteta i znaajki mentalnog potencijala odreuju opi i specifini
imbenici brzine, stabilnosti, izdrljivosti i pouzdanosti ili tonosti procesiranja
razliito sloenih podraajnih sadraja.
26
INTEGRACIJA POKAZATELJA RAZINE MENTALNOG POTENCIJALA I

DINAMI^KIH ZNAÂJKI FUNKCIONIRANJA SREDINJEG IVÂNOG
SUSTAVA U PROFIL INDIVIDUALNOG IDENTITETA
Neosporno je da je mozak, odnosno sredinji ivani sustav, organ i mjesto
objedinjavanja i kontrole rada svih organa u organizmu, te da osobitostima svojeg
funkcioniranja odreuju ope osobine i djelotvornost individualnog ponaanja. Zbog toga
razina djelotvornosti i dinamike znaajke njegova funkcioniranja predstavljaju elemente
na kojima se temelji opis i dimenzioniranje nekih osobina individualnog identiteta,
odnosno opih i specifinih svojstava ili osobina linosti.
U definicijama linosti i opisima manifestacija osobnog ponaanja koji se temelje na
postavkama teorije sustava (J.Kozielecki, 1977.), linost se tretira kao djelatni (aktivni)
sustav kojega odlikuje skup relativno stabilnih svojstava, odnosno dva podskupa:
podskup invarijantnih svojstava i podskup osobnih svojstava.
Invarijantna svojstva su opa zajednika svim ljudima i predstavljaju stabilne crte koje
participiraju u ostvarivanju svih oblika reagiranja, djelovanja, odnosno ponaanja.
Osobna svojstva su specifina i promjenjiva, tj. svojstvena samo nekim ljudima, a kod
istih osoba mogu se mijenjati u razliitim situacijama u povezanosti s djelovanjem
situacionih faktora.
Preciznijom ralambom strukture i funkcije linosti mogu se izdvojiti brojni podsustavi
koji ostvarujui svoju vlastitu funkciju odreuju specifine sposobnosti i svojstva
specifinih reakcija, a integracijom u cjelovitu djelatnost psihonervnog sustava utjeu na
opu sposobnost i ope znaajke njegova djelovanja i ukupnog individualnog ponaanja.
Kada se iskljue dimenzije i osobine linosti koje su odreene individualnim iskustvom, tj. znanjem, vjetinama,
navikama, interesima, stavovima, moralnim crtama i osobnim odnosom prema vrednotama, socijalnim objektima i
socijalnim odnosima - individualni identitet je odreen finoom grae strukture, organizacijom, svojstvima i
zanaajkama funkcioniranja psihonervnog sustava.
Polazei od takvog koncepta odreivanja individualnog identiteta u obradi rezultata

rjeavanja svakog pojedinog CRD testa izdvajaju se podaci o:
, specifinim sposobnostima (percipiranja, mentalnog procesiranja, memoriranja i
koritenja kratkorono i trajno memoriranih sadraja, rezoniranja i rjeavanja
problema);
, dinamikim svojstvima (brzini, stabilnosti, zamorljivosti i pouzdanosti
funkcioniranja) odgovarajueg podsustava SS;
, indikatorima funkcionalnih smetnji (fluktuacijama uinkovitosti, emocionalnim
reakcijama).
Na taj se nain individualni identitet oituje u osebujnom profilu specifinih i opih
sposobosti, kombinaciji dinamikih svojstava kortikalnih funkcija (temperamentu), te
specifinim i opim i opim znaajkama funkcioniranja SS.
27
DETALJNI PRIKAZ PREDMETA MJERENJA CRD SERIJE

U detaljnom prikazu predmeta mjerenja testova CRD serije navode se definicije
pojedinih sastavnica mentalnog potencijala (vrste i oblika procesiranja podraajnog
sadraja), te opisi pokazatelja uinka na pojedinim testovima, tj. indikatori odvijanja
pojedinih mentalnih funkcija.
Za razumjevanje metodologije dijagnosticiranja pomou testova CRD serije od posebnog
su znaaja opisi postupaka odreivanja i izvoenja pojedinih indikatora funkcionalnih
znaajki odvijanja mentalnih procesa i manifestacija funkcionalnih smetnji.
INDIKATORI KAPACITETA MENTALNOG POTENCIJALA

Indikatore kapaciteta mentalnog potencijala kod rjeavanja CRD testova predstavljaju
pokazatelji brzine i tonosti opaaja, identifikacije, razlikovanja, orijentacije, operativnog
miljenja, rezoniranja i rjeavanja problema.
1. OPAAJ; uoavanje pojave i trenutka promjene atributa zvunih i svjetlosnih signala
OPAAJ ili zamjedba predstavlja najjednostavniji oblik mentalne aktivnosti koja se
svodi na uoavanje pojave signala ili zamjedbu promjene atributa njegova emitiranja.
Opaaj je poetna faza svakog receptivnog procesa u kojoj se ne spoznaje identitet
podraaja (znaenje) ve se samo registrira pojava signala ili promjena njegova
energetskog djelovanje na receptivni sustav. Za razliku od orijentacijskog refleksa,
nehotine reakcije kod pojave jakog, neoekivanog i neobinog podraaja, opaaj
predstavlja komponentu svjesnog zahvaanja aktuelnog signala u ciklusu jednostavne
psihomotorne reakcije.
Brzina i tonost opaaja mjeri se, u programu testova CRD serije, standardnim testovima
CRD4-31, 32, do 38. Pri tome se "isti" pokazatelji trajanja procesa opaaja dobivaju
primjenom postupka otputanja tipke (O) u testovima:
, zamjedbe pojave svjetlosnog signala,
, zamjedbe pojave zvunog signala,
, zamjedbe promjene svjetlosnog signala,
, zamjedbe promjene zvunog signala.
Pomou generatora testova mogue je konstruirati praktiki neogranieni broj novih
testova za mjerenje brzine i tonosti opaaja.
2. PREPOZNAVANJE; identifikacija aktuelnog perceptivnog sadraja
PREPOZNAVANJE predstavlja mentalnu aktivnost spoznavanja znaenja aktuelnog
signala ili sloenijeg podraajnog sadraja. Uobiajeni naziv takve mentalne aktivnosti je
- identifikacija. Ona se moe ostvariti na dva naina: traenjem i uoavanjem odreenog
sadraja u sloenom perceptivnom kontekstu, ili dekodiranjem znaenja aktuelnog
signala, odnosno podraajnog sadraja.
Traenje i uoavanje traenog (oekivanog) signala ili odreenog perceptivnog sadraja u
sloenom perceptivnom kontekstu odvija se kroz usporedbu (iz osobne memorije)
aktueliziranog engrama s elementima aktuelnog perceptivnog sadraja, dok se
28
dekodiranje znaenja, tj. odreivanje identiteta aktuelnog signala, odnosno perceptivnog

sadraja ostvaruje pretraivanjem osobne memorije (iterativnim usporeivanjem
aktuelnog podraajnog sadraja s raspoloivim engramima u osobnoj memoriji).
Brzina i tonost prepoznavanja, u programu testova CRD serije, mjeri se instrumentima
CRD2 i CRD4 i to:
, postupkom traenja pomou standardnih testova CRD2-41 i CRD4-42
(pronalaenje troznamenkastih brojeva uzlaznim i silaznim redom),
, postupkom dekodiranja znaenja aktuelnog signala pomou standardnih testova
CRD4-43,44,47 i 48 (testova za mjerenje vremena izborne reakcije na svjetlosne,
odnosno zvune podraaje).
3. RAZLIKOVANJE; diskriminacija znaajki svjetlosnih i zvunih signala i
strukturiranih perceptivnih sadraja (likova)
RAZLIKOVANJE ili diskriminacija predstavlja poseban oblik identifikacije podraajnog
sadraja kod kojega je uz utvrivanje sukladnosti sadraja izmeu aktuelnog podraaja i
njegova engrama u osobnoj memoriji vano i tono prepoznavanje atributa podraaja,
njegovih prostornih dimenzija, jaine, kakvoe, i dr.
Kod diskriminacije podraajnog sadraja u odreenom senzornom modalitetu postoji
hijerarhijski redoslijed prioriteta atributa. Tako je na primjer kod vizuelnog podraajnog
sadraja hijerhijski poredak atributa: diskriminacija poloaja (prostornog smjetaja izvora
podraaja), diskriminacija kromatskih osobina, oblika itd.
Za mjerenje brzine i tonosti diskriminacije, u bateriji CRD testova, namijenjeni su
slijedei testovi:
, za diskriminaciju prostornog smjetaja (lokacije) izvora podraaja, testovi CRD3
11 i 12;
, za diskriminaciju kromatskih osobina podraajnog sadraja testovi CRD4-41
(otputanje/pritisak) i CRD4-12;
, za diskriminaciju visine zvunih signala CRD4-42(otputanje/pritisak) i CRD421.
Vrijeme diskriminacije poloaja aktuelnog signala koje se mjeri testovima CRD3-11 i CRD3-12 ima posebnu uporabnu
vrijednost, jer se koristi kao referenca kod parcijalizacije vremena izvoenja sloenijih mentalnih aktivnosti u
testovima CRD serije, odnosno kod ekstrahiranja pojedinih mentalnih funkcija (aktualizacije kratkorone memorije) iz
ukupnog vremena sloene psihomotorne reakcije.
4. VIZUELNA ORIJENTACIJA; snalaenje u prostoru pomou vizuelnih orijentira;

pronalaenje latentne lokacije aktuelnih signala
VIZUELNA ORIJENTACIJA je sloeni oblik mentalne aktivnosti pronalaenja (esto
prikrivenog) perceptivnog sadraja ili mjesta u nestrukturiranom perceptivnom kontekstu.
Orijentacija je proces strukturiranja perceptivnog konteksta izdvajanjem i povezivanjem
orijentira. Taj proces ukljuuje dva aspekta i dvije razine procesiranja informacija. Jedan
aspekt se odnosi na perceptivno predodbenu komunikaciju, usporedbu i analizu
elemenata i relacija aktuelnog perceptivnog sadraja s hipotetikim modelom
(predodbom) ciljnog objekta. Drugi aspekt odnosi se na iterativne misaone procese
planiranja traenja poloaja ciljnog objekta.
O sloenosti mentalne aktivnosti kod vizuelne orijentacije svjedoe istraivanja etapa tog
procesa (K.V.Bardina, 1972.). Vizuelna orijentacija obuhvaa:
29
zamiljanje modela situacije (hipoteza o moguem poloaju ciljnog objekta i

naina njegova traenja),
, misaonu manipulaciju na modelu (provjeravanje hipoteze, analiza, procjena),
, praktino smjetanje rezultata provjeravanja hipoteze na zamiljenom modelu u
realnu situaciju,
, perceptivnu provjeru odnosa izmeu zamiljenih i realnih elemenata i relacija, te
, korekturu misaonog modela.
Glavna znaajka orijentacijske aktivnosti je deficitarnost informacija i stohastinost
ponaanja.
Za mjerenje brzine i tonosti vizuelne orijentacije baterija CRD testova sadri tri
standardizirana testa.
, test jednostavne konvergentne vizuelne orijentacije CRD2-1, kao najjednostavniji,
kod kojega je traeni objekt (tipka za odgovor)smjeten na krianju stupca i reda
oznaenih dvjema signalnim lampicama (orijentirima).
, test jednostavne divergentne orijentacije CRD2-2, kod kojih dvije signalne
lampice oznaavaju stupac i red na ijim su krajevima smjeteni traeni objekti.
, test sloene konvergentne vizuelne orijentacije CRD2-3, koji sadri zadatke u
kojima se na temelju tri orijentira (signalne lampice) odreuju dva prikrivena
objekta (tipke za odgovore) smjetena na dva sjecita stupaca i redova tipki za
odgovore.
5. SPACIJALNA VIZUALIZACIJA; prepoznavanje likova rotiranih u prostoru
SPACIJALNA VIZUALIZACIJA predstavlja varijantu sloene mentalne aktivnosti
deskripcije (spoznavanja znaenja) aktuelnog perceptivnog sadraja. Sloenost tog oblika
mentalne aktivnosti proizlazi iz brojnosti i sloenosti iterativnih usporedbi izvornih
(zadanih) predloaka s modelima likova iz osobne memorije, predoavanja promijenjena
njihova izgleda uslijed rotacije u prostoru.
Za mjerenje brzine i tonosti spacijalne vizualizacije, u bateriji CRD testova predvien je
test CRD1-3.
Test sadri zadatke u kojima se javljaju skupine svjetlosnih signala koje ocrtavaju
razliite likove rotirane u svim prostornim dimenzijama i u razliitim veliinama u
odnosu na dvanaest (12) predloaka. Zadaa ispitanika je prepoznavanje aktuelnog lika
rotiranog u prostoru i identifikacija tog lika u nizu sterotipnih i tipiziranih likova
predloenih na izbor za odgovor.
FUNKCIJE, PROCESI I OBLICI MILJENJA
MILJENJE predstavlja psihiki proces otkrivanja veza i odnosa meu elementima

aktuelnog podraajnog sadraja i/ili memoriranih sadraja uoblienih u opa i specifina
znanja i iskustva.
Sa informatikog stajalita miljenje predstavlja funkciju procesiranja informacija koje
potjeu iz aktuelnog podraajnog sadraja i/ili iz osobne memorije. Takvo procesiranje
obuhvaa izvoenje mentalnih operacija komparacije, klasifikacije, sistematizacije,
apstrakcije, generalizacije, odnosno voenje sloenih gnostikih procesa analize i sinteze,
te heuristike produkcije.
30
Znaajke funkcioniranja mehanizama procesiranja informacija oituju se u uinkovitosti,

tonosti, brzini i stabilnosti izvoenja mentalnih aktivnosti kao to su:
, operativno miljenje,
, zakljuivanje,
, rjeavanje problema,
, razliiti oblici spoznaje i odluivanja.
6. OPERATIVNO MILJENJE; voenje koordiniranog djelovanja ruku i nogu prema
obrascima svjetlosnih i zvunih podraaja
Jednostavniji oblici mentalnog procesiranja pomou kojih se ostvaruje svjesno izvoenje
djelatnosti, upravljanje, ili operativno voenje procesa prema zadanim pravilima i
instrukcijama, oituju se u razliitim oblicima operativnog miljenja.
OPERATIVNO MILJENJE predstavlja sloenu mentalnu aktivnost konstituiranja i
strukturiranja sastavnica obrasca djelovanja (odgovora na aktelnu podraajnu situaciju),
ili aktueliziranja iz trajne memorije stereotipnog (nauenog) odgovora na aktuelni
podraaj, te formiranja novog algoritma voenja procesa i kontrole izvoenja takvog
obrasca djelovanja.
Uz operacije strukturiranja zadae i formiranja obrasca djelovanja, operativno miljenje
ukljuuje i jednostavnije heuristike operacije, odnosno mentalni angaman u zamiljanju
rezultata djelovanja (predoavanju i pretpostavljanju ishoda), povezivanju pojedinih
etapa izvoenja obrasca djelovanja u organizirani slijed dogaaja i dr.
Razliita sloenost operativnog miljenja moe nastati zbog razliito sloenih
heuristikih operacija pomou kojih se ostvaruje konstituiranje obrasca djelovanja, kao i
zbog razliitog broja iteracija kod ostvarivanja kontrole i upravljanja procesom realizacije
odgovora.
Prema B.F.Lomovu (1986.) operativno miljenje se ostvaruje kroz tri etape. U prvoj se
etapi operira samo s pojedinanim sastavnicama situacije, gdje svaka sastavnica
predstavlja jednodimenzionalni vektor. U drugoj se etapi te pojedinane sastavnice
grupiraju i povezuju u funkcionalnu i organizacijsku cjelinu, dok se u treoj etapi
ostvaruju opi principi djelovanja.
Za utvrivanje znaajki operativnog miljenja u CRD seriji su konstruirani testovi s dva
tipa podraajnih situacija. Jedan tip sadri vizuelne, a drugi audijalne sastavnice
podraajnih situacija iz kojih se strukturiraju obrasci djelovanja, razliito sloeni
odgovori (sinkronizirani rad razliitih kombinacija ekstremiteta).
U testovima s vizuelnim podraajima razliiti broj i prostorni raspored svjetlosnih
signala, ili razliite kombinacije boja signala - odreuju obrasce djelovanja, koji se
ostvaruju sinkroniziranim pritiskanjem tipki i/ili (pedala) za odgovor razliitim
kombinacijama ekstremiteta (na primjer: objema rukama, objema nogama, lijevom
rukom i lijevom nogom, objema nogama i desnom rukom, itd.)
Kod zadataka u testovima sa zvunim podraajima razliiti obrasci djelovanja odreeni
su razliitom visinom zvunih signala.
7. REZONIRANJE; otkrivanje odnosa, AHA-fenomen
REZONIRANJE predstavlja vrlo sloeni oblik procesiranja informacija koji se ostvaruje
kroz iterativne heuristike operacije, a manifestira u odlukama temeljenim na
31
deduktivnom ili induktivnom zakljuivanju. U konanici takvog oblika procesiranja

redovito se javlja "AHA" reakcija, usklik koji oznaava spoznaju, "otkrie" prikrivene
veze ili odnosa meu elementima problemnog sadraja.
Za dijagnosticiranje dinamikih atributa procesa rezoniranja, u CRD seriji je konstruirano
pet standardiziranih testova, koji se meusobno razlikuju po sloenosti problemnog
sadraja, odnosno po sloenosti "prikrivenog" principa inkopatibilnosti meusobne
povezanosti podraaja i adekvatne reakcije u sukcesivno rasporeenim zadacima u testu.
8. RJEAVANJE PROBLEMA; konvergentno miljenje
RJEAVANJE PROBLEMA, ili snalaenje u problemnim situacijama pretpostavlja
sloenu mentalnu aktivnost iterativnog procesiranja razliitih vrsta informacija sadranih
u: aktuelnom podraajnom sadraju, proizvodima pojedinih faza procesiranja
(kratkorono memoriranih sadraja) na perceptivnoj, operativnoj i simbolikoj razini, te
sadraja pohranjenih u trajnoj memoriji.
Ono obuhvaa mentalne operacije:
, traenja i otkrivanja elemenata problemne situacije,
, analiziranje njihovih meusobnih veza i odnosa,
, deduktivno ili induktivno zakljuivanje,
, odluivanje utemeljeno na zakljuivanju.
Za dijagnosticiranje ope sposobnosti i dinamikih znaajki odvijanja procesa rjeavanja
problema, u CRD seriji je namijenjen test konvergentnog miljenja.
Mentalni angaman u rjeavanju zadataka u tom testu zapoinje traenjem, uoavanjem i
izdvajanjem iz difuznog podraajnog sadraja (brojeva i znakova) onih elemenata iz
kojih je prema osbno postavljenoj hipotezi strukturiran problem. Daljnja mentalna
aktivnost odvija se kroz iterativne gnostike operacije povezivanja elemenata u zadatak,
rjeavanja zadatka i pronalaenja mjesta za aplikaciju odgovora.
CRD serija u cjelini je koncipirana kao baterija specifinih kognitivnih
testova koji sadre zadatke za pokretanje razliitih mehanizama i oblika
procesiranja, tj. kao baterija testova za dijagnosticiranje mentalnog
potencijala i funkcionalnih znaajki ostvarivanja mentalnih aktivnosti
traenja, prepoznavanja i razlikovanja elemenata podraajne situacije,
analize i otkrivanja veza i odnosa meu tim elementima, te odluivanja na
temelju deduktivnog i induktivnog zakljuivanja (percepcije, pamenja,
miljenja).
32
OBLICI I INDIKATORI MNEMI^KIH FUNKCIJA

U okviru teorijskog koncepta tretmana prirode i znaajki kognitivnih procesa sa
stanovita procesiranja informacija dijagnostika memorijskog bloka obuhvaa
utvrivanje mnemikog potencijala i znaajki funkcioniranja razliitih oblika i funkcija
memorije. To ukljuuje odreivanje kapaciteta i funkcionalnih znaajki trenutnog
pamenja ili sposobnosti zadravanja informacije na razini senzornih registara receptora,
kapaciteta i funkcionalnih znaajki operativne ili kratkorone memorije, te oblikovanja i
aktualizacije trajne memorije.
9. KRATKORO^NO PAM]ENJE; obuhvat senzornog pamenja
KRATKORO^NO PAM]ENJE predstavlja privremeno zadravanje senzornih utisaka o
znaajkama aktuelne podraajne situacije, ili elemenata proizvoda procesiranja
informacija. Odlike su mu:
, brzo zapamivanje,
, ogranieni opseg,
, potpuna reprodukcija,
, brzo brisanje.
Uobiajena je podjela kratkoronog pamenja prema trajanju zadravanja informacija na
trenutno - senzorno pamenje i kratkotrajno operativno pamenje.
Trenutno, senzorno pamenje, oituje se u kapacitetu senzornog registra, a predstavlja
svojevrsni "eho" podraaja, reverberiranje ivanog uzbuenja na razini receptora. To je
prva sastavnica ciklusa procesiranja informacija, a odlikuje se kratkoom zadravanja i
potpunim brisanjem.
Kapacetet i znaajke senzorne memorije ne dijagnosticiraju se standardnim testovima
CRD serije, ve se mogu, zahvaljujui generatoru novih CRD testova, konstruirati
mnogobrojne varijante takvih testova temeljenih na vizuelnoj stimulaciji i primjeni
tahistoskopske metodologije, kako je prikazano u poglavlju pod naslovom: CRD GT generator testova.
Kao oblik operativne memorije u procesu odvijanja reakcionog ciklusa kratkorono
pamenje sudjeluje u svim fazama tog ciklusa u svojstvu privremenog uvanja prethodno
postignutih rezultata procesualne manipulacije. Glavne znaajke kratkoronog
operativnog pamenja su:
, brzo zapamivanje,
, potpuna reprodukcija zapamenog sadraja,
, brzo brisanje (potiskivanje novim sadrajem).
Kapacitet kratkoronog pamenja, ili duina niza mnemikog sadraja koju pojedinac
moe neposredno zahvatiti (zapamtiti nakon jednokratnog izlaganja) ovisi o grai
mnemikog sadraja, koju u standardnim testovima ine nizovi brojeva, besmislenih
slogova, rijei, likova i sl. Ponavljanjem se operativni obrazac moe zadrati potpunije i
due (prelazak u trajnu memoriju).
U testovima CRD serije se kapacitet i funkcionalne znaajke operativne memorije
iskazuju pokazateljima uinkovitosti aktualizacije razliito sloenih principa
inkopatibilnosti (veza izmeu podraaja i adekvatne reakcije).
33
10. TRAJNO MEMORIRANJE; UÊNJE LABIRINTA

Trajno memoriranje, odnosno mentalna aktivnost zapamivanja rezultira formiranjem
trajne "samoadresirane" memorije. Redovito, ali ne i bezuvjetno, ona se oblikuje
uenjem, tj. viestrukim ponavljanjem stereotipnog sadraja, pri emu sadraj
kratkorone memorije prelazi u trajnu memoriju. Uenje je stoga proces uvrivanja
tragova i konsolidacije sadraja (utisaka, podataka, strukturiranih sadraja, stereotipnih
reakcija, algoritama ponaanja i dr.) u trajnoj memoriji. Proces uenja razlikuje se od
procesa reprodukcije, tj. aktualizacije sadraja trajne memorije po vrsti mentalnih
aktivnosti, mehanizmima i ciljevima djelovanja.
Aktualizacija trajne memorije obuhvaa mentalne funkcije od prepoznavanja do svjesne
reprodukcije sadraja i najveim se dijelom ostvaruje kroz iteretivne mentalne aktivnosti
pretraivanja memorije.
Za provociranje funkcije uenja, ili formiranja stereotipa ponaanja, u bateriji CRD
testova, namijenjeno je pet standardiziranih modela labirinta.
34
INDIKATORI IZVO\ENJA ODGOVORA

Konstrukcija CRD serije psihodijagnostikih instrumenata koncipirana je na metodologiji
mjerenja vremena reakcije. Rjeenje ili toan odgovor (R komponenta reakcionog ciklusa
prema bihevioralnom S - R modelu) na pojedini zadatak u odreenom testu, iskazuje se
pritiskom ili otputanjem unaprijed odreene tipke za odgovor.
Sloenost izvedbene komponente reakcionog ciklusa, sloenost obrasca djelovanja ovisi
o:
, strukturi elemenata ukljuenih u izvedbu odgovora,
, sloenosti procesa izvoenja odgovora i
, razini kontrole izvoenja odgovora.
Po navedenim kriterijima mogue je razlikovati, ili izvesti podjelu reakcija, na:
1. jednostavne psihomotorne reakcije,
2. disjunktivne reakcije,
3. izborne reakcije i
4. sloene psihomotorne reakcije.
Takva podjela reakcija temelji se na konceptu frakcioniranja vremena reakcije. F.Donders
je (1868.) predloio ekstrakciju manje sloenih komponenata mentalnih aktivnosti:
razlikovanja (disjunkcije, diskriminacije) i izbora iz ukupnog vremena sloenih reakcija.
Da bi se mogla izvesti ekstrakcija pojedinih komponenata iz sloenog vremena reakcije
potrebno je usporedno mjerenje vremena reakcije na zadacima s razliito sloenim
procesualnim blokovima, a istovrsnim oblikom reakcije. Pojedine komponente
procesualnog sklopa Donders je imenovao A, B i C reakcijom.
1. JEDNOSTAVNA PSIHOMOTORNA REAKCIJA
Najjednostavniji oblik mentalne aktivnosti (procesiranja) "uoavanja" (opaaja)
oekivanog signala Donders je imenovao A - reakcijom, a Wundt ju je nazvao
jednostavnom reakcijom. Jednostavna psihomotorna reakcija sadri samo dva unaprijed
utvrena elementa: jedan unaprijed poznati podraaj (oekivani signal) i jedan unaprijed
odreeni jednostavni motoriki odgovor.
CRD serija sadri vei broj testova za mjerenje jednostavne psihomotorne reakcije. Jednu
skupinu ine testovi sa svjetlosnim podraajima (signalima crvene, zelene ili ute boje).
Drugu skupinu ine testovi s zvunim signalima (zvukovima razliite visine). U svakoj
skupini testova su podskupine prema vrsti predvienog odgovora, odnosno dvije varijante
testova: s otputanjem ili pritiskom tipke za odgovor u trenutku opaaja pojave signala.
2. DISJUNKTIVNA REAKCIJA
Disjunktivna reakcija spada u sloene reakcije kod kojih je sloena S komponenta,
odnosno procesualni blok reakcionog ciklusa, dok je R komponenta jednaka onoj kod
jednostavne reakcije.
Donders je procesualni blok u kojemu se odvija mentalna operacija razlikovanja
(diskriminacije, disjunkcije) nazvao C - reakcijom. îsto vrijeme diskriminacije dobiva
se, po Dondersovoj metodologiji ekstrakcije komponenti reakcionog ciklusa, odbijanjem
jednostavnog vremena reakcije od ukupnog vremena disjunktivne reakcije.
35
Kod disjunktivnih reakcija promjenjivi su oblici i vrste podraaja, tj. S komponente

reakcionog ciklusa od kojih je samo jedan aktuelni (pravi) signal, dok je izvedbena R
komponenta jednaka kao kod jednostavne reakcije. Uvijek je unaprijed odreen samo
jedan adekvatan odgovor.
CRD serija sadri vei broj testova disjunktivne reakcije koji se razlikuju po vrsti
podraaja (svjetlosni signali crvene, zelene i ute boje, odnosno zvuni signali razliite
visine i jaine), te po nainu izvoenja odgovora (pritiskanjem ili otputanjem jedne
unaprijed odreene tipke).
3. IZBORNA REAKCIJA
Poseban oblik disjunktivne reakcije u ijem se procesualnom bloku ostvaruje i mentalna
operacija izbora, predstavlja po Dondersu model za mjerenje izborne B-reakcije. U
klasinim zadacima testova izborne reakcije, ispitaniku se zadaje po jedan od veeg broja
moguih podraaja, pri emu svaki od tih moguih podraaja ima unaprijed odreen
drugaiji "adekvatni" odgovor. îsto vrijeme izbora dobiva se odbijanjem vremena
disjunktivne reakcije od ukupnog vremena izborne reakcije.
U CRD seriju je uvrten vei broj testova za mjerenje vremena izborne reakcije koji se
razlikuju po vrsti podraaja (svjetlosni signali crvene, zelene i ute boje, ili zvuni signali
razliite visine i jaine), te po vrsti i mjestu aplikacije odgovora (pritiskanjem razliitih
tipki i/ili pedala razliitim ekstremitetima po unaprijed utvrenim shemama povezanosti
S - R komponenata).
4. SLOENA PSIHOMOTORNA REAKCIJA
Pod sloenim psihomotornim reakcijama podrazumjevaju se svi oblici reakcija sa
sloenom R komponentom reakcionog ciklusa. To su sinkrinizirane ili serijalne reakcije
kombinacija ekstremiteta, na primjer istovremeni pritisak dvije ili tri tipke razliitim
kombinacijama ekstremiteta (objema rukama, objema nogama, jednom rukom i objema
nogama, objema rukama i jednom nogom, i dr.).
Meu standardnim testovima CRD serije takvi su testovi sadrani u programima
instrumenata CRD2 i CRD4, a mogue ih je generirati i na ostalim instrumentima CRD
serije.
Kada se sloenost reakcije definira za cjeloviti S - R kompleks, tada se sloenost moe
odrediti po najmanje tri kriterija.
Jedan se odnosi na sloenost podraajnog sklopa u smislu razliite strukturiranosti
podraajne situacije, odnosno razliite brojnosti podraajnih (signalnih) elemenata koje
tvore "podraajni sadraj".
Drugi kriterij odnosi se na sloenost procesualne komponente, tj. na brojnost i razinu
operacija procesiranja podraajnog sadraja.
Trei kriterij odnosi se na sloenost odgovora - od jednostavnog pokreta do sloenih
aktivnosti (motorikih, verbalnih).
Zahvaljujui generatoru testova na svim instrumentima CRD serije mogue je
konstruirati neogranieni broj testova s variranjem jednog ili vie od navedenih kriterija.
36
DINAMI^KE FUNKCIJE SREDINJEG IVÂNOG SUSTAVA

Za razumijevanje povezanosti opih i posebnih osobina individualnog ponaanja s
osobitostima i znaajkama funkcioniranja sredinjeg ivanog sustava (SS) potrebno je
izloiti neurofizioloki koncept deskripcije individualnog identiteta po kojemu se
znaajke osobnosti opisuju atributima dinamikih svojstava i naina funkcioniranja SS.
Mozak kao glavni organ, odnosno sredinji ivani sustav, po I.P.Pavlovu, objedinjuje i
kontrolira rad svih organa u organizmu, te osobitostima svojeg funkcioniranja odreuje
ope znaajke individualnog reagiranja i sloenih oblika ponaanja.
Opis individualnog identiteta atributima funkcioniranja SS pretpostavlja zahvaanje
morfolokih, organizacijskih i funkcionalnih znaajki razliitih podsistema SS, koji
svojom interakcijom kroz specifine mehanizme i procese ostvaruju vlastitu specifinu
funkciju i odreuju opa dinamika svojstva individualnog reagiranja i ponaanja.
Cjelokupno upravljanje u SS, tj. pokretanje, centriranje, reguliranje i kontrola odvijanja
ivanih funkcija ostvaruje se pomou dva suprotna ivana procesa: uzbuenja i
koenja, pri emu oba procesa imaju sposobnost iradijacije, tj. irenja i rasprostiranja po
mozgovnoj masi, i jedan i drugi se mogu koncentrirati, lokalizirati na toku prvobitnog
pojavljivanja, a svaki je za sebe sposoban izazvati pojavu suprotnog procesa po zakonu
uzajamne indukcije.
Individuale osobitosti funkcioniranja SS proizlaze iz uzajamnog odnosa osnovnih
neurofiziolokih procesa uzbuenja i koenja, tj. ovisi o njihovoj:
, jaini ili opem tonusu procesa uzbuenja i koenja,
, ravnotei ili meusobnoj usklaenosti tih dvaju procesa,
, pokretljivosti odnosno brzini zamjenjivanja jednog procesa drugim.
Iz tih relacija proizlaze osnovne dinamike znaajke funkcioniranja SS, koje se
manifestiraju kroz interindividualne razlike u brzini, stabilnosti i jaini odvijanja
psihonervnih procesa.
U CRD testovima se kao reprezentanti dinamikih svojstava funkcioniranja SS na
razliito sloenim razinama mentalne i psihomotorne aktivnosti koriste pokazatelji:
, maksimalne brzine,
, ukupnog balasta,
, izdrljivosti.
MAKSIMALNA BRZINA MENTALNOG PROCESIRANJA
Brzina procesiranja podraajnog sadraja izravno ovisi o pokretljivosti odvijanja
ivanih procesa, jednoj od temeljnih neurofiziolokih znaajki funkcioniranja
psihonervnog sustava. Pokretljivost ili dinaminost odvijanja ivanih procesa poiva na
brzini i valjanosti pripreme neurolokog supstrata za brzo i nesmetano provoenje
ivanih impulsa i tono centriranje ivanih tokova. Ta pripremljenost se oituje u
uspostavljanju odgovarajuih konfiguracija simultanih stanja ekscitiranosti puteva i
inhibiranosti okruenja irenja uzbuenja u ivanim strukturama koje su povezane u
mehanizame za procesiranje podraajnog sadraja razliitog modaliteta i sloenosti.
Izuzetno brzo provoenje ivanih impulsa, meutim, ne mora biti samo pokazatelj
dinaminosti, ve u patolokim sluajevima moe ukazivati na prekomjernu podraljivost
(fibrilnost) neurofiziolokog supstrata.
Za odreivanje pokretljivosti ivanih procesa na raitim razinama sloenosti mentalnog
procesiranja i voenja psihomotorne aktivnosti, u CRD testovima se koristi pokazatelj
37
maksimalne brzine MB ili TMIN najkrae vrijeme reakcije na podraajni sadraj

odreenog modaliteta i sloenosti.
UKUPNI BALAST MENTALNOG PROCESIRANJA
Stabilnost funkcioniranja mehanizama procesiranja podraajnog sadraja jednim je
dijelom odreena znaajkama uravnoteenosti procesa uzbuenja i koenja. Pojedinane
fluktuacije vremena procesiranja istovrsnog podraajnog sadraja tvore svojevrsni balast
koji je posljedica razliitog odnosa djelovanja procesa ekscitacije i inhibicije. Taj se
odnos moe kretati od izrazite neuravnoteenosti, koja je posljedica jaeg djelovanja
procesa koenja i kod koje se oituju manifestacije preinhibicije; preko uravnoteenosti,
kod koje je uspostavljen balans izmeu procesa uzbuenja i koenja; do
neuravnoteenosti, koja je posljedica nadvladavanja procesa uzbuenja nad koenjem, a
oituje se u oteanoj kontroli ponaanja ili neobuzdanosti reagiranja.
Glavni pokazatelj stabilnosti procesiranja (izvoenja mentalnih aktivnosti), ili (u
ovisnosti o predmetu mjerenja pojedinog CRD testa), koordinacije i voenja
psihomotornih aktivnosti, je ukupni balast (UB), tj. suma razlika izmeu vremena
rjeavanja svakog pojedinog zadatka i individualno najkraeg vremena rjeavanja
zadataka u odreenom testu.
Po istom odnosu, za izraavanje stabilnosti moe se koristiti i statistiki koeficijent
relativnog varijabiliteta (V).
Oba pokazatelja pruaju informacije o uravnoteenosti sredinjih ivanih funkcija, tj. o
meusobnom odnosu procesa uzbuenja i koenja, ali je za precizno odreenje te
znaajke funkcioniranja SS potrebno raspolagati i nizom drugih pokazatelja kao to su:
, pogreke,
, perzistencija,
, perseveracija i druge funkcionalne aberacije pri rjeavanju pojedinih zadataka.
Uravnoteenost procesa uzbuenja i koenja moe se jednako manifestirati kod
dinaminih i kod inertnih psihonervnih procesa. Ali, dok kod dinaminih procesa
uravnoteenost ukazuje na dobro izbalansirani odnos izmau uzbuenja i koenja, kod
inertnih procesa ona katkada ukazuje i na znaajno nadvladavanje procesa koenja nad
procesima uzbuenja, tj. na preinhibiranost psihonervnih funkcija.
Neuravnoteenost kod dinaminih procesa koje prati vei broj pogrenih odgovora
(prijevremenih reakcija ili netone obrade podraajnog sadraja) indicira nadvladavanje
procesa uzbuenja nad koenjem, koja se u ekstremnim sluajevima moe pretvoriti u
funkcionalnu inkontinenciju, nekontrolirano djelovanje i ponaanje.
RADNA SPOSOBNOST ILI IZDRLJIVOST SS
Radna sposobnost, snaga i izdrljivost ivanih struktura u izvoenju mentalne i
psihomotorne djelatnosti razliite sloenosti i intenziteta oituje se u varijabilitetu
uinkovitosti u funkciji trajanja aktivnosti i u odnosu na intenzitet podraivanja.
Izdrljivi i jaki ivani sustav sposoban je dugotrajnije stabilno funkcionirati, izdrati
dugotrajno intenzivno naprezanje i minimalno fluktuirati u uinkovitosti kod promjena
intenziteta podraaja. Slabi ivani sustav u takvim uvjetima pokazuje znaajniji pad
uinkovitosti, ili se pod djelovanjem veih optereenja "raspada" manifestirajui brojne
38
funkcionalne poremeaje (od mentalnih blokada i pogreaka, do potpune nesposobnosti

djelovanja).
Izdrljivost psihonervnog sustava se u testovima CRD serije iskazuje indeksom transfera
(SB/ZB), tj. odnosom balasta od zavrnog prema poetnom dijelu testa.
PAVLOVLJEVA TIPOLOGIJA VIE NERVNE DJELATNOSTI
Integraciju spoznaja o dinamikim svojstvima SS i na njima temeljenu tipologiju izloio

je I.P.Pavlov jo 1927. godine u definiciji tipova kortikalne dinamike na kojima se temelji
klasifikacija u etiri "tipa ivanog sustava". Tri jaka i jedan slabi tip. Jaki tipovi se dijele
na dva uravnoteena i jedan neuravnoteeni, a jaki-uravnoteeni tip se po dinaminosti
dijeli na pokretljivi (ivahni) i inertni (spokojni) tip.
1. Jaki uravnoteeni ivahni tip odlikuje se izbalansiranim odnosom procesa uzbuenja i
koenja, to mu omoguava ivahnost ili pokretljivost generiranja i izmjene
uzbuenja i koenja. Takav tip po Pavlovu odgovara sangvinikom temperamentu
kojemu su svojstvene jake i uravnoteene, lako izmjenjive reakcije.
2. Jaki neuravnoteeni tip odlikuje se neobuzdanou reakcija i ponaanja u kojemu
prevladava uzbuenje nad koenjem, to odgovara kolerikom temperamentu.
3. Jaki uravnoteeni inertni tip slabe pokretljivosti ivanih procesa, ali koje se u
strukturama u kojima se javljaju odlikuju postojanou i jakou, na manifestnom
planu odlikuje smirenost, to je inae odlika flegmatinog temperamenta.
4. Slabi tip odreen je slabim procesima uzbuenja i koenja, kao i njihovom slabom
izmjenjivou inertnou. Takve znaajke odlikuju melanholiki tip tempetamenta.
Tipologija s etiri glavna tipa kortikalne dinamike nije izravno nastala iz koncepta o tri
temeljna svojstva ivanog sustava, koji je naprijed opisan. Pavlov je najprije postavio
klasifikaciju temeljenu na ravnotei procesa uzbuenja i koenja, da bi naknadno u
klasifikacijski sustav uveo kriterij jaine (snage) ivanog sustava, stavljajui u drugi
plan znaajke ravnotee. Tek u konanoj varijanti klasifikacijski sustav za odreivanje
tipa kortikalne dinamike upotpunjen je kriterijem dinaminosti izmjene procesa
uzbuenja i koenja, odnosno pokretljivosti ivanih procesa.
Tekoe u primjeni takvog sustava izviru prvenstveno iz sloenosti utvrivanja
manifestnih znaajki pojedinih svojstava kortikalne dinamike. To se odnosi na
odreivanje i dijagnostiku indikatora i parametara koji valjano, jednoznano i pouzdano
oznaavaju pojedina svojstva kortikalne dinamike.
U praksi se za odreivanje jednog svojstva koriste razliite dijagnostike tehnike i vei
broj esto nekomparabilnih neurofiziolokih i psiholokih indikatora.
Meutim, kroz istraivanja reprezentativnih indikatora evoluirao je i sam koncept o
strukturi i odnosima svojstava u sustavu kortikalne dinamike, tj. diferencijacijom
pojedinih svojstava odreene su nove kategorije: stabilnosti, brzine, izdrljivosti.
Neovisno o konanom sklopu svojstava kortikalne dinamike temeljene na izvorno
Pavlovljevu konceptu, u temelju klasifikacijskih sustava za individualno odreivanje tipa
kortikalne dinamike ostaju vana svojstva: jaina, brzina izmjene, i posebice balans ili
ravnotea izmeu procesa uzbuenja i koenja.
39
U konstrukciji CRD testova i izboru metodologije analize dinamikih svojstava razliito

sloenih mentalnih procesa i psihomotornih reakcija, primijenjena je originalna
koncepcija, po kojoj se temeljna dinamika svojstva SS odreuju prema znaajkama:
, brzine reakcija, odnosno odvijanja mentalnih funkcija,
, stabilnosti funkcioniranja,
, izdrljivosti psihonervnog sustava kod rjeavanja zadaa razliite sloenosti i
teine.
Kriterij za odreivanje kategorije svakog svojstva je medijalna vrijednost u distribuciji
manifestnih dimenzija odgovarajuih svojstava u populaciji (odnosno dobnoj
subpopulaciji, kada su klasifikacijom obuhvaene osobe razliite ivotne dobi).
Brzina koju reprezentira najkrae vrijeme reakcije (TMIN), ili maksimalna brzina (MB)
rjeavanja zadataka u nekom CRD testu, pretvara se u kategoriju brzih (dinaminih) i
sporih (inertnih) na temelju poloaja individualnog rezultata (MB ili TMIN) u odnosu na
medijalnu vrijednost tog pokazatelja u populaciji. Isto tako se preko medijalnog rezultata
u populaciji klasificiraju individualni pokazatelji ukupnog balasta (stabilnosti) u stabilne i
nestabilne.
Na taj nain definirane su etiri kategorije dinamike kortikalnih funkcija:
1. brzi (dinamini) stabilni (+ +) s maksimalnom brzinom reakcije (MB) i ukupnim
balastom (UB) manjima od medijalnih vrijednosti (C) tih pokazatelja u populaciji;
2. brzi (dinamini) nestabilni (+ -) s manjom maksimalnom brzinom reakcije i veim
balastom od medijalnih vrijednosti tih pokazatelja u populaciji;
3. spori (inertni) stabilni (- +) s veom maksimalnom brzinom i manjim ukupnim
balastom od medijalnih vrijednosti tih pokazatelja u populaciji; te
4. spori (inertni) nestabilni (- -) s manjom maksimalnom brzinom i veim ukupnim
balastom od medijalnih vrijednosti tih pokazatelja u populaciji.
Kada se u klasifikacijski sustav uvrsti i svojstvo jakosti koje u CRD testovima
reprezentira pokazatelj izdrljivosti izraen odnosom izmeu zavrnog i startnog balasta
(ZB/SB) i to tako da vei pokazatelji tog odnosa od medijalne vrijednosti oznaavaju
izdrljivost, a manji laku zamorljivost, dobiva se 8 kategorija ili tipova kortikalne
dinamike:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
(+ + +) brzi, stabilni, izdrljivi

(+ + -) brzi, stabilni, zamorljivi
(+ - +) brzi, nestabilni, izdrljivi
(+ - -) brzi, nestabilni, zamorljivi
(- + +) spori, stabilni, izdrljivi
(- + -) spori, stabilni, zamorljivi
(- - +) spori, nestabilni, izdrljivi
(- - -) spori, nestabilni, zamorljivi.
U nizu istraivanja provjeravana je diskriminacijska vrijednost takvog klasifikacijskog

sustava u odnosu na: procjenu uspjeha u zanimanju, razinu mentalne zrelosti
(inteligenciju), pojedine osobine linosti (agresivnost, depresivnost, emocionalnu
stabilnost i dr.), o emu je vie podataka izloeno u poglavlju "Evaluacija".
40
INDIKATORI POZORNOSTI - PANJE

Traenje i uoavanje aktuelnih signala, ciljano zapaanje i izdvajanje iz odreenog
podraajnog sadraja iz strukturiranog konteksta ostvaruje se pomou specifinih
neurofiziolokih mehanizama, koji centriraju (pojaavaju) i usmjeravaju tokove
receptivnih, procesualnih i izvedbenih procesa. Funkcija tih mehanizama temelji se na
pojaavanju primarnih (aktuelnih) podraaja, a potiskivanju prateih i neznaajnih
podraaja na niu razinu obrade ili na potpuno blokiranje njihovih tokova kroz ivane
strukture.
Funkcioniranje mehanizama centriranja i energetske podrke psihonervnih procesa naziva
se pozornost, ili panja, a osobitosti funkcioniranja tih mehanizama nazivaju se
karakteristikama pozornosti ili panje.
Opseg i intenzitet su dvije osnovne, meusobno povezane karakteristike pozornosti.
Njihova je povezanost obrnuta, to znai da uz veu koncentraciju ili vei intenzitet ide
manji opseg pozornosti, to ovisi o energetskoj podrci funkcioniranja mehanizama
pozornosti. Naime, ista koliina energije moe se rasporediti ili na vei opseg aktivnosti
ili intenzivnije koncentrirati na ue podruje djelovanja. Koliina energije mobilizira se i
aktivira na temelju subjektivnog kriterija i troi do subjektivne granice izdrljivosti (koja
je redovito znatno daleko od granice potpune iscrpljenosti energetskog fonda).
Pri rjeavanju zadataka u CRD testovima manifestiraju se fluktuacije uinkovitosti, koje
se temeljem faktorske analize mogu objasniti fluktuacijama pozornosti u funkciji
odvijanja testa.
U principu se manifestiraju dva oblika distribucije pozornosti: ujednaeni i
neujednaeni.
Ujednaena distribucija pozornosti oituje se u relativnoj ujednaenosti ili stabilnosti
latentnih perioda, odnosno malom koeficijentu relativnog varijabiliteta (V).
Neujednaenost latentnih perioda, meutim ne mora biti samo indikator fluktuacije
distribucije pozornosti, ve moe biti uzrokovana emocionalnim, motivacijskim ili
funkcionalnim imbenicima.
Izdvajanje aktuelnog signala iz konteksta sloenog podraajnog sadraja poiva na
funkcioniranju mehanizama centriranja psihonervnih procesa ija se uinkovitost
izraava u vigilitetu i tenacitetu pozornosti.
Vigilitet pozornosti je znaajka pokretljivosti mehanizama centriranja, koja se oituje u
lakom i brzom prebacivanju "fokusa" pozornosti s jednog sadraja na drugi, ili u ivoj
distribuciji zahvaanja veeg broja razliitih podraajnih sadraja u ogranienom
vremenskom intervalu.
Tenacitet pozornosti za razliku od vigiliteta oituje se u dugotrajnijoj i stabilnijoj
usmjerenosti pozornosti na usko ogranieni izvor pojave signala ili sloenog podraajnog
sadraja.
Kod testiranja testovima CRD serije usputno se zahvaaju znaajke vigiliteta pozornosti
(pomou koeficijenta relativnog varijabiliteta latentnih perioda).
Opseg, odnosno distribucija pozornosti posebno se zahvaa testovima identifikacije
sluajno rasporeenih troznamenkastih brojeva po uzlaznom (CRD2 - 41) ili silaznom
nizu (CRD2 - 42) na signalnoj ploi instrumenta CRD 2.
Tenacitet pozornosti zahvaa se testovima instrumenta CRD 4 koji su konstruirani po
uzoru na tradicionalne testove pozornosti.
41
INDIKATORI FUNKCIONALNIH SMETNJI

Osobna uinkovitost u obradi podraajnog sadraja odreena je (redovito nesvjesnim)
odnosom prema tom sadraju i situacijskim znaajkama same podraajne situacije, koja
mogu biti sadrane u uvjetima osobne izloenosti opasnostima ili mogueg tetnog
ishoda, vanosti uspjeha ili neuspjeha adekvatnog savladavanja zadae, i sl.
Precizna neurofizioloka istraivanja Behterjeve (1971.) upuuju na to da je u svakom
obliku djelatnosti prisutna uz kognitivnu i emocionalna komponenta procesiranja
aktuelnog sadraja. Njihovi tragovi se u evociranim potencijalima manifestiraju u
razliitom latentnim periodima. Dok se kognitivni procesi manifestiraju brzo,
emocionalne reakcije javljaju s veim latentnim periodom, odnosno znatno kasnije.
Razliiti agensi mogu izazvati individualno razliite emocionalne reakcije i odrediti opi
emocionalni ton doivljavanja aktuelnog podraajnog sadraja. Kod svih vrsta
emocionalnih doivljaja, pozitivnih ili negativnih, te emocionalnih reakcija od primarnih
(uroenih) ili sekundarnih (steenih kroz osobno iskustvo) - kvantitativni aspekt je
odreen stupnjem emocionalne napetosti koja je neposredno odreena sudjelovanjem i
interakcijom simpatikih i parasimpatikih imbenika. Efekti tog utjecaja oituju se u
brzini mobilizacije resursa i aktiviranja funkcija organizma koja se oituju u fiziolokim
promjenama i specifinim psihonervnim reakcijama. Sinergizam i reciprocitet
simpatikih i parasimpatikih utjecaja u znaajnoj mjeri odreuju tonus emocionalne
napetosti i jainu emocionalne reakcije. Visoka angairanost utjecaja oba sustava
(simpatikog i parasimpatikog) prisutna je kod doivljaja zadovoljstva, radosti,
oduevljenja i hrabrosti, dok je pak kod doivljaja nezadovoljstva, uznemirenosti,
intenzivnog straha ili bijesa karakteristian visoko stupanj simpatikog i niski stupanj
parasimpatikog djelovanja.
Jainu emocionalnog doivljaja i manifestacija emocionalnih reakcija, odnosno
vegetativnih procesa koji podravaju takve reakcije, prate specifine manifestacije
ponaanja.
Jaki strah, koji je esto prisutan u ispitnim situacijama, u koje spada i psihologijsko
testiranje, manifestira se kroz:
, dekoncentriranost kod prihvaanja upute,
, slabiju uinkovitost i vei broj pogreaka kod rjeavanja prvih zadataka (na
poetku) testa,
, burno (ili neprimjereno) reagiranje na sporedne (zvune, svjetlosne) podraaje
tijekom rjeavanja testa.
Patoloke, artificijelne emocionalne reakcije nastaju kod naruavanja rada mozga u cjelini. One se mogu podijeliti u
reakcije razliitog trajanja i razliitog stupnja artificijelnosti. Sukladno tome stanja poremeaja funkcije mozga mogu
biti kratkotrajna i trajati od nekoliko sekundi do nekoliko minuta, ili dugotrajna koja mogu potrajati satima i danima.
Jaina emocionalnog uzbuenja i manifestacije emocionalnih reakcija situaciono

odreene su opim funkcionalnim stanjem SS u trenutku zahvaanja i procesiranja
aktuelnog podraajnog sadraja, te strukturom elemenata osobnog doivljavanja, tj.
kvalifikacije znaenja i znaaja aktuelnog podraajnog sadraja, koja poiva na:
, opim karakteristikama funkcioniranja SS, koje se oituje u ravnotei, ili
nadvaladavanju procesa uzbuenja nad koenjem, ili procesa koenja nad
uzbuenjem;
, individualnom iskustvu steenom u ranijem kontaktu s istovrsnim podraajnim
sadrajem - to iskustvo daje aktuelnom sadraju emocionalni ton, emocionalnu
42
,
,
obojenost, valenciju u smislu pozitivnog ili negativnog doivljaja, ugode ili

neugode;
strukturiranosti i funkcionalne prilagodljivosti, odnosno funkcionalne zrelosti
interpretativnih i regulacionih mehanizama ponaanja u odnosu na sloenost i
teinu rjeavanja aktuelnog zadatka;
stanju normalnosti (patologije) sredinjih ivanih mehanizama pomou kojih se
ostvaruje usklaivanje opeg ponaanja subjekta s osobitostima aktuelnih
zbivanja.
Kod rjeavanja testova CRD serije se, od manifestacija emocionalnog uzbuenja testovima, posebno zahvaaju i
registriraju manifestacije:
1. emocionalne disocijacije,
2. afektivnog stupora,
3. afektivne inkontinencije.
Emocionalna disocijacija, koja se manifestira razliitim oblicima prolaznih smetnji u

aktualiziranju stereotipnih (nauenih) prilagoenih (ili obrambenih) reakcija ili odgovora
na podraajni sadraj, javlja se u test-situaciji kao:
, izrazito dugo vrijeme reagiranja odnosno rjeavanja zadatka, bez vidljivih
manifestacija emocionalnog uzbuenja;
, produeno vrijeme reakcije ili rjeavanja zadatka, praeno nekontroliranim
reakcijama i pogrekama.
Neobinost ispitne situacije, koja je najizraenija na poetku testiranja djeluje na
ispitanika senzibilizirajue. izaziva rstresenost, odnosno tzv. startnu disocijaciju. Teina
pojedinih zadataka, uvid u neuspjenost rjeavanja, kao i vanost postignua na testiranju
za realizaciju nekih egzistencijalnih ciljeva, predstavljaju jaki izvor frustracije i
provociraju emocionalno uzbuenje.
Kod neurotika i psihotika prividno neznaajni podraaji mogu izazvati burne reakcije i
trajnija stanja emocionalne uzbuenosti, koja se, u ovisnosti o nadvladavanju procesa
uzbuenja ili koenja, mogu manifestirati kao afektivni stupor ili afektivna
inkontinencija.
I u normalnih osoba jako emocionalno uzbuenje moe izazvati afektivnu inkontinenciju u obliku nekontroliranog
smijeha, srdbe, plaa zbog privremene osobne nesposobnosti kontroliranja i vladanja emocijama i ponaanjem.
Afektivna inkontinencija se pri rjeavanj testova CRD serije oituje u:

, nekontroliranom reagiranju,
, veem broju pogreaka u rjeavanju istog zadatka,
, regresijama,
, perseveraciji u traenju prolaza kroz labirint.
Afektivni stupor moe se manifestirati u razliitim oblicima razliite jakosti. Oituje se
u produenoj zakoenosti (blokadi procesa reagiranja, odnosno procesiranja podraajnog
sadraja i izvoenja sloenijih psihomotornih aktivnosti). Katkada se prezakoenost
izraava mutizmom, nesposobnou verbalnog komuniciranja.
Najizrazitiji indikator te vrste, u obliku "mentalne blokade" javlja se kod rjeavanja CRD
testova identifikacije brojeva na instrumentu CRD 2 (41 i 42).
Posebni oblici funkcionalnih smetnji koje se mogu zahvatiti pri rjeavanju zadataka u
CRD testivima su:
, zamorljivost,
, neiskoriteno iskustvo.
43
Oba indikatora ukazuju na stabilnost odvijanja procesualnih funkcija SS tijekom

odvijanja testa.
Zamorljivost, ili pad uinkovitosti u funkciji odvijanja testa izraava se odnosom izmeu
zavrnog (ZB) i startnog balasta (SB). Kada je zavrni balast jednak ili vei od startnog
tada on ukazuje na funkcionalnu smetnju "uraivanja", odnosno uspjenog transfera
iskustva iz startnog u zavrni dio testa.
Neiskori{teno iskustvo, koje se manifestira u procesu savladavanja putanje prolaza kroz
labirint, specifini je indikator funkcioniranja mehanizma uenja, odnosno plastinosti
psihonervnog supstrata, pokazatelj stabilnosti odvijanja procesa formiranja novih
stereotipa ponaanja.
44
POKAZATELJI URATKA I INDIKATORI FUNKCIONALNIH ZNAÂJKI

ODVIJANJA MENTALNIH AKTIVNOSTI KOD RJEAVANJA TESTOVA CRD
SERIJE
Uradak se u psihologijskim testovima izraava pokazateljima koliine, brzine i tonosti

rjeavanja zadataka.
Standardni pokazatelji uratka u testovima snage (u kojima se zadaci u testu razlikuju po
teini) su ukupan broj tono (i/ili pogreno) rijeenih zdataka odnosno ukupan broj
bodova (ponderirani rezultat kod kojega se rjeenja razliito tekih zadataka boduju
razliitim brojem bodova).
U testovima brzine (koji sadre zadatke ujednaene teine) standardni pokazatelj uratka
je vrijeme (brzina) rjeavanja pojedinih ili svih zadataka u testu. Mnogo rjee se uradak u
testu iskazuje ili opisuje podacima o varijabilitetu ili indikatorima funkcionalnih smetnji.
Zahvaljujui kompjuterskoj tehnologiji mjerenja i biljeenja rjeavanja svakog pojedinog
zadatka u CRD testu, te posebnoj metodologiji obrade tih podataka, prikaz uratka daje se
u protokolu rjeavanja testa, a koji sadri:
, vrijeme rjeavanja pojedinanih zadataka i testa u cjelini odnosno koliine uinka
na nekim testovima,
, broj pogreaka kod rjeavanja pojedinog zadatka i u cijelom testu (tonost
uinka),
, varijabilitet brzine i tonosti rjeavanja zadataka u funkciji odvijanja testa
(fluktuacija),
, pokazatelje manifestacija funkcionalnih smetnji kod rjeavanja pojedinih zadataka
i testa u cjelini.
Primjenom posebne metodologije frakcioniranja latentnih perioda rjeavanja
zadataka, te posebnim postupcima uobliavanja pokazatelja funkcionalnih znaajki
rjeavanja testa, izvode se, za opis uinka na CRD testovima, specifini pokazatelji
fluktuacije parcijalnih uradaka u funkciji rjeavanja testa i manifestiranih funkcionalnih
smetnji:
, ukupni balast (UB),
, startna disocijacija (D1),
, parcijalni balasti (D1, ... Dn),
, startni balast (SB),
, zavrni balast (ZB),
, transfer iskustva (plastinosti) (SB/ZB),
, zamorljivost ZB/SB (1-ZB/SB),
, stupanj neiskoritenog iskustva (Ni),
, pokazatelji funkcionalne inkontinencije (NP),
, broj regresija (RG),
, broj perseveracija (PSV),
, broj, mjesto javljanja i trajanje mentalne blokade.
Uz to je na podacima iz protokola mogua i statistika obrada, te izraavanje osobnog
uinka u testu statistikim pokazateljima kao to su: aritmetika sredina, centralna i
dominantna vrijednost, standardna devijacija, minimalna i maksimalna vrijednost,
koeficijent varijabiliteta i homogenosti, koeficijent asimetrije i kutrinosti distribucije
parcijalnih postignua.
45
PRIKAZ POKAZATELJA URATKA I INDIKATORA FUNKCIONALNIH

ZNAÂJKI RJEAVANJA CRD TESTOVA
VRSTA
POKAZATELJ
A
VRIJEME
TO^NOST
KOLIÎNA
BALAST
VARIJABILITET
FUNKCIONALNE
SMETNJE
46
SIMBOL
UT
MT
TMIN
TMAX
UP
NU
ULU
UPR
UR
UE
UA
UB
Dx
D1/UB
SB
OPIS SADRAJA POKAZATELJA
ZB
UKUPNO VRIJEME RJEAVANJA TESTA

PROSJE^NO VRIJEME RJEAVANJA ZADATAKA
NAJKRA]E VRIJEME RJEAVANJA ZADATAKA
NAJDUE VRIJEME RJEAVANJA ZADATAKA
UKUPNI BROJ POGREAKA U TESTU
BROJ POKUAJA ULAZA U LABIRINT
UKUPNI BROJ LANIH UZBUNA
UKUPNI BROJ PROPUTENIH REAKCIJA
UKUPNI BROJ RIJEENIH ALTERNATIVA
UKUPNI UÎNAK NA ERGOMETRU
UKUPNO OÊKIVANI UÎNAK (ASPIRACIJA)
UKUPNO IZGUBLJENO VRIJEME (BALAST)
PARCIJALNI BALAST (D1, D2,...Dn)
STARTNA DISOCIJACIJA
IZGUBLJENO VRIJEME URA\IVANJA-STARTNI BALAST
IZGUBLJENO VRIJEME U ZAVRNICI-ZAVRNI BALAST
NEISKORITENO ISKUSTVO U LABIRINTU
NI
SD
V
H
SB/ZB
ZB/SB
MPT + 1
NP
PSV
RG
NBL
STANDARDNA DEVIJACIJA
KOEFICIJENT VARIJACIJE
KOEFICIJENT HOMOGENOSTI
TRANSFER ISKUSTVA
INDEKS ZAMORLJIVOSTI
EMOCIONALNA DISOCIJACIJA
FUNKCIONALNA INKONTINENCIJA
PERSEVERACIJE U LABIRINTU
REGRESIJE U LABIRINTU
BROJ MENTALNIH BLOKADA
1. POKAZATELJI VREMENA RJEAVANJA
U veini CRD testova uinak u cijelom testu i uspjenost rjeavanja pojedinih zadataka
izraava se vremenskim pokazateljima postignua: ukupnim vremenom rjeavanja testa
(UT), ili prosjenom brzinom rjeavanja zadataka u testu (MT), te najkraim (TMIN) i
najduim (TMAX) vremenom rjeavanja zadataka u cijelom testu.
1.1. UKUPNO VRIJEME RJEAVANJA TESTA (UT)
Ukupno vrijeme rjeavanja odreenog CRD testa strukturira se kumuliranjem svih
pojedinanih vremena rjeavanja zadataka u testu. U njemu se oituje interakcija svih
imbenika koji odreuju uspjenost rjeavanja odreenog testa, tj. uzajamno djelovanje
brzine, stabilnosti, pouzdanosti (tonosti) i izdrljivosti. Ukupna vremena rjeavanja
pojedinih testova standardizirane CRD baterije mogu se pomou tablica izraziti u
standardiziranim jedinicama T, z (IQ) i N skale.
1.2. PROSJE^NO VRIJEME RJEAVANJA ZADATAKA U TESTU (MT)
Duina pojedinih standardnih CRD testova moe se proizvoljno mijenjati (na primjer kod
testova za mjerenje jednostavnog, izbornog ili disjunktivnog vremena reakcije), ili ta
duina varira u ovisnosti o uspjenosti ispitanika u savladavanju problema (kod testova
rezoniranja broj zadataka do "AHA" reakcije, otkrivanja principa inkopatibilnosti).
Pokazatelji ukupnog vremena (UT) u tim uvjetima ne pruaju tonu informaciju o brzini
rjeavanja testa, ve je za interindividualnu usporedbu i usporedbu rezultata u testovima
razliite duine) prikladniji pokazatelj prosjenog vremena rjeavanja zadataka u testu
(MT), koji se dobiva dijeljenjem ukupnog vremena rjeavanja testa s brojem zadataka.
1.3. NAJKRA]E VRIJEME RJEAVANJA ZADATAKA (TMIN)
Ukupno vrijeme (UT) i iz njega izvedeno prosjeno vrijeme rjeavanja zadataka u
odreenom testu (MT) optereeno je balastom, djelovanjem sustavnih i sluajnih
imbenika na brzinu (vrijeme) izvoenja odreene mentalne aktivnosti provocirane
zadacima CRD testova. Potencijalna mentalna brzina ostaje pri tome prikrivena.
Za adekvatnije prikazivanje potencijalne mentalne brzine u CRD seriji se koristi najkrae
vrijeme rjeavanja zadataka (TMIN) u odreenom testu.
Veina pojava izraenih vremenskim pokazateljima ima GAMA distribuciju (parcijalnih
uinaka) vremena rjeavanja pojedinih zadataka. Takva distribucija nastaje kada "...
djelovanje jednog ili vie faktora izmeu mnotva faktora koji djeluju na sluajnu
veliinu X, znaajno nadjaa djelovanje svih ostalih faktora ..." (G.V.Suhodoljskij,
1972.). Vremena mnogih ovjekovih reakcija imaju gama distribuciju stoga to se u ulozi
sistematskog faktora pojavljuje "fizika granica" mogunosti funkcioniranja mehanizama
koji ostvaruju odreenu vrstu reakcije.
Pokazatelj, koji je najblii "fizikoj granici" mogunosti funkcioniranja mehanizama
pomou kojih se ostvaruje pojedina mentalna funkcija provocirana testovima CRD serije,
je vrijeme individualno najbre rijeenog zadatka u odgovarajuem testu.
1.4. NAJDUE VRIJEME RJEAVANJA ZADATAKA (TMAX)
47
Suprotni sluaj, najdue vrijeme rjeavanja zadatka u nekom CRD testu (TMAX)
reprezentira uinak nepovoljnog djelovanja veeg broja faktora na brzinu ostvarivanja
odreene mentalne aktivnosti. To moe biti djelovanje emocionalnih smetnji u rasponu
od blokade do funkcionalne inkontinencije, odnosno posljedica funkcionalnih smetnji;
koncentracije ili distribucije pozornosti, i dr.
Pokazatelji tonosti, ili njihov inverz pogreke, su indikatori pouzdanosti funkcioniranja
mehanizama pomou kojih se ostvaruju pojedine mentalne aktivnosti. Pojavni oblici
pogreaka su: netono procesiranje podraajnog sadraja, netona uporaba elemenata
operativne memorije, te netono izvoenje ili aplikacija odgovora. Posebnu vrstu
pogreaka predstavljaju "lane uzbune" i propusti reagiranja.
2. POKAZATELJI TO^NOSTI RJEAVANJA ZADATAKA
2.1. UKUPNI BROJ POGREAKA U TESTU (UP)

Pokazatelj pouzdanosti odvijanja neuropsiholokih funkcija i operativnog izvoenja
mentalnih aktivnosti je broj pogreaka u rjeavanju pojedinih zadataka i testa u cjelini.
Broj pogreaka kod rjeavanja jednog zadatka spada u indikatore funkcionalnih smetnji
(perseveracije, rigidnosti ili mentalne inkontinencije), dok je ukupni broj pogreaka u
cijelom testu (UP) indikator disocijacije i koncentracije pozornosti.
2.2. BROJ POKUAJA ULAZA U LABIRINT (NU)
Posebna vrsta pogreaka javlja se u procesu traenja putanje prolaza kroz labirint. Tu je
broj ulaza u labirint istovremeno pokazatelj uspjenosti uenja i indikator koncentracije
pozornosti. Pogreke koje indiciraju poremeaje pozornosti, emocionalne i funkcionalne
smetnje u uenju putanje prolaza kroz labirint javljaju se u obliku disocijacije, regresije
i/ili perseveracije.
2.3. UKUPNI BROJ "LANIH UZBUNA" (ULU)
Kod testova s diskontinuiranim prezentiranjem zadataka, gdje nakon uspjenog rjeenja
prethodnog zadatka do emitiranja slijedeeh zadatka slijedi stanka neodreenog trajanja,
svaka reakcija (pritisak ili otputanje tipke za odgovor) predstavlja pogreku tipa "lane
uzbune". Ukupni broj pogreaka (ULU) u testu predstavlja indikator slabe kontroliranosti
ponaanja uslijed preuzbuenosti.
2.4. UKUPNI BROJ PROPUTENIH REAKCIJA (UPR)
U testovima s ogranienim vremenom ekspozicije podraaja ili s ogranienim vremenom
za rjeavanje zadataka mogui su propusti reakcije zbog nezamjeivanja podraaja ili
nemogunosti procesiranja u nametnutom vremenu. Ukupni broj (UPR) proputenih
reakcija u testu je prema tome indikator specifinih funkcionalnih smetnji.
Gotovo svi testovi CRD serije su testovi brzine, jer sadre zadatke ujednaene teine,
primjerene svim obrazovnim, kulturnim i dobnim razinama. Svi ispitanici moraju rijeiti
sve zadatke u testu, a individualne razlike se oituju u vremenu potrebnom za rjeavanje
odgovarajueg testa. Samo TESTOVI UÊNJA LABIRINTA i testovi tipa
48
ERGOMETRA spadaju u testove snage, kod kojih se uradak iskazuje koliinom; brojem
bodova za uspjenost savladavanja putanje kroz labirint i brojem izvedenih akata
(tipkanja) na ergometru.
3. POKAZATELJI KOLIÎNE UÎNKA
3.1. UKUPNI BROJ TO^NO RIJEENIH ALTERNATIVA (UR)

Za iskazivanje uratka u labirintu (uspjenost uenja putanje prolaza kroz labirint) koristi
se bodovanje. Uradak se boduje po dvije osnovice: svaka uspjeno rijeena alternativa u
traenju putanje prolaza kroz labirint, ukljuujui tri uzastopno uspjena prolaza kroz
cijeli labirint (to predstavlja kriterij uspjenog uenja) boduje se s po jednim bodom, a
tom zbroju se dodaju ("priznati") bodovi koji se dobivaju mnoenjem maksimalnog broja
(10) bodova za jedan prolaz s brojem preostalih(od 35 dozvoljenih) ulaza u labirint.
3.2. UKUPNI UÎNAK NA ERGOMETRU (UE)
Ukupni uinak na ergometru izraava se brojem izvedenih akata (tipkanja) na ergometru
u ogranienim vremenskim intervalima, (npr. u nekoliko sekvenci od po 5 sekundi), ili do
granice izdrljivosti uz uvjet izvoenja aktivnosti (tipkanja) maksimalnom brzinom.
3.3. UKUPNO OÊKIVANI UÎNAK (UA)
U aspiracionim testovima, gdje je zadaa ispitanika da prognozira uinak u narednoj
sekvenci aktivnosti poznavajui uinak u prethodnoj sekvenci, ukupno oekivani uinak
(UA) predstavlja sumu izjavljenih oekivanja. Podaci o odnosu izmeu ostvarenog
uinka i oekivanog rezultata u pojedinim sekvencama rada na ergometru mogu posluiti
i za odreivanje dvije relacije: uspjenosti prognoze (iz usporedbe ostvarenog i
oekivanog uinka) i ovisnost aspiracije o rezultatu u prethodnoj sekvenci izvoenja
aktivnosti.
4. POKAZATELJI FLUKTUACIJE U FUNKCIJI ODVIJANJA TESTA
Sposobnost kompenzacije djelovanja nepovoljnih imbenika, te uinkovitost unutranje

regulacije funkcioniranja svakog, pa tako i ivanog sustava, oituje se u fluktuacijama
parcijalnog uratka tijekom odvijanja odgovarajue aktivnosti.
Funkcionalna stabilnost sustava ovisi, po teoriji upravljanja, o sposobnosti odravanja
fluktuacije djelatnosti sustava u zadanim granicama.
Jaina djelovanja imbenika koji ometaju procesiranje, odnosno koji umanjuju
uinkovitost odreene mentalne aktivnosti koje se provociraju zadacima testova CRD
serije u principu se manifestira u fluktuacijama vremena rjeavanja pojedinih zadataka i
razlici tih vremena u odnosu na kriterijsko vrijeme MB (TMIN), najkrae vrijeme
rjeavanja zadatka u odreenom testu (TzX - TMIN). Razlika izmeu potencijalnog
(oekivanog) i realnog vremena rjeavanja svakog pojedinog zadatka u CRD testovima
se, sukladno teoriji upravljanja, tretira kao izgubljeno vrijeme, balast, ili rezultat
49
neadekvatne kompenzacije smetnji, nesposobnost odravanja funkcije sustava u

oekivanim granicama.
Za oznaavanje izgubljenog vremena u CRD seriji se koristi izraz BALAST koji sadri
informacije o veliini djelovanja sustavnih i/ili sluajnih imbenika na vrijeme i tonost
rjeavanja pojedinih zadataka i testa u cjelini. U "Peterojezinom rijeniku europeizama"
(K. Spalatin, 1990.) BALAST "... prvotno znai bezvrijedan teret, ... Rije sadri tri ideje
- TERET; SUVINOST i SMETNJU; RAVNOTEU I STABILNOST."
Takvo tumaenje znaenja rijei BALAST dozvoljava njegovu uporabu za oznaavanje
razliitih aspekata izgubljenog vremena; kao indikatora ravnotee, stabilnosti,
funkcionalnih smetnji i dr.
4.1. UKUPNI BALAST - UKUPNO IZGUBLJENO VRIJEME (UB)
Ukupni balast (UB) je meu pokazateljima uratka na testovima CRD serije indikator
stabilnosti odvijanja odreene mentalne funkcije, odnosno pokazatelj neracionalno
utroenog vremena u rjeavanju testa u cjelini. Dobiva se sumiranjem razlika izmeu
vremena rjeavanja pojedinih zadataka u testu i najkraeg vremena rjeavanja zadatka u
tom testu. UB=suma(Tx-TMIN).
4.2. IZGUBLJENO VRIJEME U POJEDINIM SEKVENCAMA (D1...Dn)
Za praenje fluktuacije uinkovitosti u funkciji odvijanja pojedinog CRD testa predvieni
su pokazatelji izgubljenog vremena, ili parcijalnog balasta (D1, D2, D3, ... Dn) za
sekvence od po 5 testovnih zadataka, a koji predstavljaju sumu razlika izmeu vremena
rjeavanja pojedinog zadatka u sekvenci i najkraeg vremena rjeavanja zadatka u
cijelom testu.
4.3. STARTNA DISOCIJACIJA (D1/UB)
Startna disocijacija prua informaciju o izgubljenom vremenu u rjeavanju prvih pet
zadataka u testu kojega, prema mnogobrojnim faktorskim analizama, uzrokuju
emocionalne smetnje u prvom susretu ispitanika s novim sadrajem djelovanja. Taj se
pokazatelj dobiva sumiranjem razlika izmeu vremena rjeavanja pojedinih zadataka u
prvoj sekvenci (5 zadataka) testa i najktaeg vremena rjeavanja zadatka u cijelom testu.
Precizniju ocjenu startne disocijacije prua odnos D1/UB, tj. proporcija sudjelovanja
startne disocijacije u ukupnom balastu.
4.4. IZGUBLJENO VRIJEME URA\IVANJA - STARTNI BALAST (SB)
Startni balast SB je pokazatelj izgubljenog vremena kod rjeavanja zadataka u prvoj
polovini testa. U fazi uraivanja dobiva se sumiranjem razlika izmeu vremena
rjeavanja svakog pojedinog zadatka u prvoj polovini testa i najkraeg vremena
rjeavanja zadatka u cijelom testu.
4.5. IZGUBLJENO VRIJEME U ZAVRNICI - ZAVRNI BALAST (ZB)
Zavrni balast ZB je pokazatelj izgubljenog vremena u drugoj polovici rjeavanja
odgovarajueg testa, tj. suma razlika izmeu vremena rjeavanja svakog pojedinog
zadatka u drugoj polovini testa i najkraeg vremena rjeavanja zadatka u cijelom testu.
50
4.6. NEISKORITENO ISKUSTVO U LABIRINTU (NI)

Neiskoriteno iskustvo (NI) je poput balasta indikator gubitka, neadekvatne uinkovitosti
u CRD testovima uenja prolaza kroz labirint. Taj se pokazatelj izvodi iz podataka o
uspjenosti pojedinanih pokuaja savladavanja putanje prolaza kroz labirint, odbijanjem
uratka manje uspjenog pokuaja od ranije najuspjenijeg postignua. Neiskoriteno
iskustvo je suma tih razlika.
SHEMATSKI PRIKAZ ODRE\IVANJA IZVEDENIH POKAZATELJA POSTIGNU]A NA CRD
TESTOVIMA
Iz Protokola veine CRD testova, izuzev iz protokola testova CRD3 - 41,42,43,44 i 45

(rjeavanja labirinta), primjenom procedure frakcioniranja latentnih perioda, odnosno
odreivanja izvedenih pokazatelja brzine (TMIN) i stabilnosti rjeavanja zadataka (UB,
D1, SB, ZB). Logika i postupak frakcioniranja i kriteriji odreivanja izvedenih
pokazatelja postignua na CRD testovima grafiki su prikazani na slijedeoj slici:
GRAFI^KI PRIKAZ ODRE\IVANJA IZVEDENIH POKAZATELJA POSTIGNU]A
NA CRD TESTOVIMA (SHEMA PROTOKOLA)
NA RAZINI NAJKRAEG (TMIN) VREMENA RJEAVANJA ZADATAKA U TESTU RAZDVAJAJU

SE POKAZATELJI BRZINE I STABILNOSTI, A PODJELOM PROTOKOLA U DVIJE POLOVINE
DEFINIRA SE PRIPADNOST PODATKA "STARTNOM" ILI "ZAVRNOM" DIJELU. ZA
ODREIVANJE "STARTNE DISOCIJACIJE" (D1) IZDVAJAJU SE PODACI O BALASTU U PRVIH
PET (5) ZADATAKA U TESTU.
5. STATISTI^KI POKAZATELJI VARIJABILITETA
51
U brojnim istraivanjima dinamikih svojstava SS i dinamike odvijanja psihonervnih

procesa kao indikatori ravnotee procesa uzbuenja i koenja, jaine reakcija, te snage i
izdrljivosti sredinjih ivanih struktura kao indikatori tih svojstava i dinamikih
znaajki procesa koriteni su statistiki parametri: standardna devijacija, koeficijent
varijacije, te koeficijenti asimetrije i kurtinosti distribucije pokazatelja uspjenosti
reakcija i rjeavanja zadataka u odreenim testovima.
Standardni pokazatelji varijabiliteta (SD, V i H) koriste se za analizu varijabiliteta
uspjenosti rjeavanja zadataka u pojedinim testovima CRD serije usmjerenu na
utvrivanje stabilnosti odvijanja pojedinih mentalnih i psihomotornih funkcija, te za
odreivanje izdrljivosti psihonervnih struktura angairanih u izvoenju odreenih
mentalnih i psihomotornih aktivnosti.
5.1. STANDARDNA DEVIJACIJA (SD)
Standardna devijacija (SD) je temeljni pokazatelj varijabiliteta, ali je njegova uporaba
kod testova brzine ograniena, jer se veina pokazatelja uratka izraenih vremenom
rjeavanja zadataka asimetrino distribuira.
5.2. KOEFICIJENT VARIJACIJE (V)
Kod normalno distribuiranih varijabli parcijalnih uradaka na testovima CRD serije
standardna devijacija slui za izraunavanje koeficijenta varijacije V, odnosno relativnog
varijabiliteta (SD/M x 100) - standardiziranog pokazatelja stabilnosti izvoenja odreene
mentalne ili psihomotorne aktivnosti.
5.3. KOEFICIJENT ASIMETRIJE (A)
Jedan od esto koritenih indikatora snage procesa uzbuenja u refleksolokim
istraivanjima je koeficijent asimetrije distribucije parcijalnih postignua kod uestalog
provociranja istovrsnih reakcija (Drenovac, 1972.).
U dijagnostici radne sposobnosti, ili izdrljivosti psihonervnih struktura kod dugotrajnog
angamana na istovrsnom sadraju (Peisahov, 1974.) koristi se procentualni odnos
prosjenih vremena reakcije u poetnim i zavrnim dijelovima testa. Ta metodologija
temelji se na istovrsnom fiziolokom konceptu od kojega polaze i razliite metodologije
istraivanja gaenja i potkrepljenja.
5.4. TRANSFER ISKUSTVA (SB/ZB)
Kao indikator uspjenosti formiranja novog stereotipa ponaanja, odnosno transfera
iskustva iz poetnog u zavrni dio testa u pojedinim CRD testovima koristi se odnos
SB/ZB, pri emu indeks koji je vei od 1 ukazuje na veliinu pozitivnog transfera.
5.5. INDEKS IZDRLJIVOSTI (ZB/SB)
Indikaciju radne sposobnosti, ili zamorljivosti psihonervnih struktura kod rjeavanja
odreene vrste zadataka izraava se indeksom ZB/SB, tj. odnosom izmeu uspjenosti
rjeavanja zadataka u zavrnom dijelu testa prema poetnom dijelu. Indeks koji je jednak
52
ili vei od 1 oznaava svojstvo izdrljivosti psihonervnih struktura angairanih u

rjeavanju zadataka odreenog testa.
6. POKAZATELJI FUNKCIONALNIH SMETNJI
Povremene smetnje manifestirane u obliku dezorganiziranosti funkcioniranja i slabije

uinkovitosti procesiranja odreene vrste podraajnog sadraja (rjeavanja zadataka u
pojedinim testovima) mogu biti uzrokovane situacionim imbenicima, ali su jednim
dijelom i rezultat opih funkcionalnih svojstava individualnog psihonervnog sustava.
Funkcionalne smetnje manifestiraju se kao: razliiti oblici emocionalne disocijacije,
regresije, perseveracije, te kao manifestacije funkcionalne inkontinencije i mentalne
blokade.
U mnogim istraivanjima (Nebiljicin, 1960; Peisahov, 1974.) zapaene su pojave
disociranog ponaanja, tj. razliiti oblici privremene dezorganizacije djelovanja ispitanika
pri rjeavanju prvih zadataka u testu, u zadacima koji slijede zadatke u kojima je u
uinjena pogreka, i dr.
Disocijacija koja se manifestira pri rjeavanju prvih zadataka u testu ve je opisana kao
startna disocijacija (D1/UB).
6.1 EMOCIONALNA DISOCIJACIJA (MTP+1)
Drugi oblik disocijacije - dezorganiziranost djelovanja u zadacima nakon uinjene
pogreke izvodi se iz prosjenog vremena rjeavanja zadataka nakon uinjene pogreke
(MTP+1), a interpretira se razlika izmeu tog prosjenog vremena rjeavanja zadataka i
prosjenog vremena rjeavanja svih zadataka u testu.
6.2. FUNKCIONALNA INKONTINENCIJA (NP)
Kod dijela ispitanika se disocijacija sustavno manifestira u pojavi "serije" pogreaka (NP)
pri rjeavanju istog zadatka, kao reakcije na povratnu informaciju o netonosti rjeenja
odreenog zadatka. Takve tekoe kontroliranja ponaanja oituju se u nekontroliranom
pritiskanju razliitih tipki za odgovore to ponaanju daje oznake emocionalne
inkontinencije (koju mogu pratiti i nekontrolirani smijeh, manifestacije srbe, pla, i sl.)
6.3. PERSEVERACIJE U LABIRINTU (PSV)
Uestale pogreke u rjeavanju istog zadatka mogu rezultirati iz rigidnosti (perzistiranju
na netonom odgovoru). Takvo se ponaanje osobito manifestira u rjeavanju labirinta
perseverecijom na izboru "krive" alternative (PSV) na odreenoj lokaciji prolaza kroz
labirint.
Kriterij za oznaavanje rigidnog ponaanja u labirintu je pojava uzastopnih pogreaka
(krivih izbora alternative) na istoj lokaciji putanje labirunta.
6.4. REGRESIJE U LABIRINTU (RG)
Svaki manje uspjean prolaz u odnosu na prethodno savladanu razinu (broj tono
rijeenih alternativa) putanje kroz labirint interpretira se kao regresija, pad na niu razinu
53
uinka. Poseban oblik regresije, koji spada u disocijacije, manifestira se kao ponovljena
pogreka na ulazu u labirint (DIS).
6.5. BROJ MENTALNIH BLOKADA (NBL)
Dezorganizacija funkcije i tekoe u procesiranju podraajnog sadraja sustavno se
manifestira i kao oblik funkcionalne blokade, koja se oituje u izuzetno dugim latentnim
periodima. Posebno se taj oblik funkcionalnih smetni manifestira pri rjeavanju zadataka
u testovima vizuelne identifikacije (CRD2-41 i CRD2-42; pronalaenja sluajno
rasporeenih troznamenkastih brojeva na signalno komandnoj ploi instrumenta CRD2).
Indikatori "mentalne blokade" su broj, mjesto pojavljivanja i vrijeme latentnih perioda
trostruko duih od prosjenog vremena rjeavanja zadataka u odreenom testu.
54
U ovom poglavlju navodi se dio opirne grae o istraivanjima i analizama, koje su

uinjene u preliminarnoj fazi konstrukcije CRD testova, kao i u fazi konstrukcije
definitivnih formi i istraivanja metrijskih karakteristika CRD testova, te provjere
vrijednosti pojedinih izvedenih pokazatelja naina rjeavanja zadataka (Tmin, UB, SB,
ZB, D1) u razliitim CRD testovima.
Podaci koji se izlau posebno su informativni za one koji se prvi put susreu s teorijom i
metodologijom istraivanja mentalnog potencijala i neurofiziolokih osobitosti
funkcioniranja SS na kojima se temelji konstrukcija testova i primjena rezultata CRD
testova. U najveem broju klasinih testova za ispitivanje mentalnih sposobnosti, a
posebno u testovima inteligencije, ili mentalne zrelosti, kako Sullivan, Clark i Tiegs,
autori Kalifornijskog testa mentalne zrelosti nazivaju opu sposobnost snalaenja u
problemnim situacijama, vremenski aspekt ili brzinsko obiljeje izvoenja mentalnih
aktivnosti potpuno zapostavlja, ili se odreuje indirektno preko broja uspjeno rijeenih
zadataka u ogranienom vremenu rjeavanja testa.
Preliminarna istraivanja za konstrukciju prve baterije CRD testova uinjena su 1969. i
1970. godine na rezultatima ispitanika iz populacje eljeznikih djelatnika:
- kandidata za strojovoe elektro i dizel lokomotiva (310),
- polaznika kole za strojovoe (126),
- djelatnih strojovoa elektro i dizel vue (152).
Evaluacija definitivnih formi CRD testova, a posebno istraivanja metrijskih vrijednosti
izvedenih pokazatelja postignua i indikatora dinamke odvijanja mentalnih funkcija kod
rjeavanja pojedinih CRD testova, najveim je dijelom obavljena u periodu od 1971. do
1976. godine u veim gradovima bive Jugoslavije, SR Njemake, Belgije i Holandije, na
velikom broju uzoraka uenika, studenata, djelatnika razliitih struka i razliitih
obrazovnih razina (ukupno 5716 ispitanika).
Skupina autora (M.Mi, M.ûk, B.Kraigher, M.Bavde, A.Fink) je 1982. nainila opirnu
studiju "Aplikacije CRD elektronskega psihodijagnostinega sistema" na uzorku od 1771
ispitanika, koja uz veliki broj normi diferenciranih prema starosnoj dobi i kolskoj
naobrazbi, sadri obilje podataka o primjeni CRD testova u dijagnostici radne
sposobnosti vozaa motornih vozila i radnika na poslovima u unutranjem transportu.
Izlaganje sadraja evaluacije testova CRD serije organizirano je u etiri cjeline:
1. analizu zadataka (valjanost i teina zadataka),
2. prikaz simptomatske valjanosti,
3. statusnu i prognostiku valjanost,
4. diskriminativnu valjanost testova.
55
1. ANALIZA ZADATAKA
Izlaganje podataka o rezultatima analiza zadataka uinjenjenih u fazi konstrukcije testova
CRD serije koji ine standardnu bateriju CRD testova, motivirano je, uz pruanje uvida u
znaajke valjanosti i teine zadataka u pojedinim testovima, sugeriranju korisnicima
CRD serije da uz pomo GENERATORA testova samostalno konstruiraju testove visoko
ujednaene teine. Nekoliko primjera zadataka za takve testove ponueno je u poglavlju
koje obrauje problematiku konstrukcije (generiranje) novih CRD testova.
U preliminarnoj fazi konstrukcije testova CRD serije (1969. i 1970.) analizirana je
valjanost i teina zadataka pojedinih CRD testova, te njihova simptomatska valjanost.
Valjanost zadataka istraivana je preko korelacije vremena rjeavanja zadatka (TZ) i
ukupnog vremena rjeavanja cijelog testa (UT), te uz pomo faktorske analize svih
zadataka u testu.
Za odreivanje teine zadataka koriteni su pokazatelji relativnog broja pogreaka
uinjenog u pojedinom zadatku (%UP) i prosjeno vrijeme rjeavanja zadatka (T).
1.1. VALJANOST I TEINA ZADATAKA TESTA CRD1 - 1
ZADATAK
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
RZU
.402
.411
.409
.437
.443
.390
.418
.331
.379
.552
.381
.477
.509
.420
.281
.484
.520
.441
%UP
6.8
14.8
6.4
12.5
9.6
11.3
5.4
6.4
10.2
14.4
6.8
5.1
13.2
7.8
11.9
5.1
6.6
8.4
T
37.4
44.1
36.2
39.0
40.0
36.3
31.6
36.0
37.4
43.9
42.5
29.9
45.7
37.1
33.2
33.1
32.4
36.7
ZADATAK
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
RZU
.437
.576
.431
.580
.532
.542
.485
.440
.536
.447
.578
.572
.531
.528
.531
.423
.476
%UP
9.1
7.1
4.2
8.9
5.4
4.2
4.4
10.7
7.1
7.5
10.2
6.1
5.2
12.2
7.3
2.9
3.9
T
37.7
39.0
28.2
39.9
40.6
37.7
36.0
34.7
36.1
35.3
42.3
34.4
34.7
40.1
44.1
32.2
32.6
PROSJE^NA KORELACIJA RZU = .466 (SD = .073)
PROSJE^NA POUZDANOST %UP = 7.97 (SD = 3.15)

PROSJE^NO VRIJEME RJEAVANJA ZADATAKA T = 37.08 (SD = 4.22)
Prema izloenim podacima vidljivo je da zadaci druge polovine testa vie doprinose
ukupnom rezultatu, jer u prvoj polovini samo 5 zadataka ima vie od 20% zajednike
varijance, dok u drugoj polovini 12 zadataka ima vie od 20% zajednike varijance s
ukupnim rezultatom u testu CRD1-1. U prvoj polovini testa jedan zadatak sudjeluje u
zajednikoj varijanci testa manje od 10% (15. zadatak).
Faktorskom analizom vremena rjeavanja zadataka u testu CRD1-1 izlueno je 10 faktora
koji gotovo u cijelosti objanjavaju varijancu ukupnog rezultata UT (h = .994). U tome je
najvei doprinos prva etiri faktora.
Osam (8) zadataka (5,17,18,22,27,29,30,31), koji znaajno koreliraju s prvim faktorom,
mahom su iz druge polovine testa, a odlikuje ih prosjena teina (T) i pouzdanost (%UP).
56
S drugim faktorom znaajno korelira 9 zadataka (18,19,20,23,24,29,30,31,33) koji su isto

tako iz druge polovine testa, a zajedniko im je da visoko koreliraju s ukupnim
rezultatom u testu (UT).
Trei faktor objanjava uinak u 6 zadataka (1,3,4,12,21,35) u kojima se operira (zbraja
ili oduzima) sa brojem 4.
S etvrtim faktorom znaajno korelira 5 zadataka uglavnom iz prve polovine testa
(7,10,11,12,29), a odlikuje ih dugo vrijeme procesiranja.
Iz podataka o relativnoj teini pojedinih zadataka izraenoj postotkom pogrenih
rjeavanja (%UP) u uzorku ispitanika, vidljivo je da se teina zadataka neovisno o
sadraju "mijenja" u funkciji odvijanja testa. To je istovremeno i podatak o pouzdanosti
rjeavanja zadataka u funkciji odvijanja testa. Prema podacima iz tabele vea je
pouzdanost rjeavanja zadataka u drugoj polovini testa. Naime, u prvoj polovini testa 11
zadataka ima veu relativnu teinu izraenu postotkom uinjenih pogreaka (%UP) u
odnosu na 5 relativno teih zadataka u drugoj polovini testa. Istovremeno je broj lakih
zadataka (s manje od 6% pogreaka) u korist druge polovine testa (odnos 3:7).
Za utvrivanje relativne teine zadataka testovima brzine, gdje se uradak izraava
vremenskim pokazateljima, nije dovoljno poznavati samo vjerojatnost pojave pogrenih
reakcija, ve je potrebno te znaajke povezati s podacima o prosjenim vremenima
rjeavanja zadataka (mentalnog procesiranja). To je vidljivo na primjer kod usporedbe
podataka o teini 10. i 11. zadatka. Deseti zadatak je i po pokazatelju vjerojatnosti
pogrenih rjeenja (14.4%) i po pokazatelju prosjenog vremena rjeavanja zadatka
(43.9) meu najteim zadacima, dok je jedanaesti zadatak po prosjenom vremenu
rjeavanja meu najteima (42.5), a po vjerojatnosti pogrenog rjeavanja ispodprosjene
teine (6.8%).
Zanimljivo je pogledati u kakvom su meusobnom odnosu pokazatelji valjanosti i teine
zadataka: pokazatelj valjanosti RZU, pokazatelj pouzdanosti %UP, i pokazatelj
prosjenog vremena rjeavanja zadataka (T). U slijedeoj tablici navedene su njihove
meusobne korelacije.
KORELACIONA TABLICA
Iz korelacione tablice vidljivo je
da pokazatelji RZU i %UP nisu
1
korelirani, te da opisuju razliite
.615
1
znaajke zadataka. Pokazatelji
pouzdanosti (%UP) i teine (T)
sa korelacijom .615 imaju znatnu proporciju (37.8%) zajednike varijance, ali sadre i
znatne dijelove specifine varijance u kojima su sadrane specifine informacije o teini
zadataka.
Teina zadataka izraena prosjenim vremenom rjeavanja gotovo je u cjelini odreena
sadrajem procesiranja, dok je pouzdanost (postotak pogrenih odgovora utvren na
uzorku ispitanika) najveim dijelom odreena poloajem zadatka u testu (u prvoj ili
drugoj polovini; na poetku ili na kraju testa).
Najtei su zadaci u testu oni koji sadre operaciju oduzimanja. Naime, prosjeno je
vrijeme rjeavanja zadataka s operacijom oduzimanja 4.276 sekundi, ili prema prikazu u
tabeli 42.76 desetinki sekunde, a zbrajanja 3.833 sekunde, odnosno 38.33 desetinke
sekunde. Razlika u prosjenom vremenu rjeavanja izmeu zadataka zbrajanja i
oduzimanja iznosi 443 tisuinke sekunde i statistiki je znaajna na razini rizika od 1%.
POKAZATELJ
RZU
%UP
T
RZU
1
- .097
.269
%UP

57
Zadaci testa CRD2-1 po svojim obliku, elementima strukture i sadraju "sugeriraju"

facijalnu validnost i pretpostavku o ujednaenosti sloenosti i teini. Analiza zadataka,
meutim, pokazuje da se zadaci razlikuju, kako po sadraju (korelaciji s ukupnim
vremenom rjeavanja cijelog testa i po faktorskoj strukturi), tako i po relativnoj teini.
58
ZADATAK
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
RZU
.40
.55
.51
.35
.47
.36
.48
.47
.64
.67
.61
.34
.42
.60
.59
.43
.56
.57
%UP
.2
.4
2.9
.2
.1
.2
.2
.1
2.6
.6
.8
1.3
.1
T
11.8
12.8
19.2
11.8
13.8
16.4
11.4
16.5
11.6
11.3
11.7
13.9
16.3
11.6
11.6
14.4
12.5
12.2
ZADATAK
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
RZU
.49
.57
.58
.53
.53
.62
.47
.46
.39
.48
.64
.55
.38
.58
.63
.63
.56
%UP
.1
.4
.1
.5
.1
.1
.5
1.1
.1
.4
.4
.5
.1
-
T
12.1
13.4
12.4
12.2
11.2
10.4
12.1
11.6
12.7
11.2
11.1
13.3
13.1
15.4
12.6
16.4
15.1
Varijanca ukupnog vremena rjeavanja cijelog testa (UT) potpuno se moe objasniti s
10 faktora koji odreuju meusobne korelacije pojedinanih vremena rjeavanja
zadataka. Najvei doprinos objanjenju varijance ukupnog vremena (po 16%) daju prva
dva faktora (F1 i F2).
Veina (21) zadataka ima sloenu faktorsku strukturu. Pri tome kod 14 zadataka
(3,7,9,10,12,13,15,18,21,22,23,25,29,34,35) faktorsku strukturu odreuju po dva
faktora, a kod 7 zadataka (11,17,20,24,26,30 i 33) faktorska struktura je odreena sa po
tri faktora.
S prvim faktorom (F1) znaajno koreliraju zadaci koji su smjeteni u drugoj polovini
testa (20,21,24,25,26,28,30,32,33,35) a odlikuje ih relativno velika proporcija (25% i
vie) zajednike varijance s ukupnim rezultatom (UT) u testu.
Iz podataka faktorske analize zadataka proizlazi da pet od deset izluenih faktora
(F3,F7,F8,F9 i F10) objanjava varijance skupina ujednaeno tekih zadataka, tri faktora
(F2,F4 i F5) objanjavaju varijance skupina lakih zadataka kod kojih su tipke za
odgovor smjetene u sredinjem dijelu komandne ploe, a jedan faktor (F2) najvie
saturira lagane zadatke (18,19,22,24) kojima je zajednika znaajka smjetaj tipki za
odgovore u sredinjem dijelu komandne ploe.
Kada se teina zadataka izraava prosjenim vremenom rjeavanja (T) pokazuje se da
su zadaci relativno ujednaene teine (vrijeme rjaavanja veine zadataka je izmeu 1.2
i 1.3 sekunde). Posebnom teinom izdvajaju se zadaci 3, 6, 8, 13, 32, 34 i 35, sa
prosjenim vremenom rjeavanja duim od 1.5 sekundi.
Teina zadataka, koja se oituje duim vremenom rjeavanja i uestalijim brojem
pogrenih odgovora najveim dijelom je povezana s poloajem tipki za odgovore na
signalno-komandnoj ploi. Kada je tipka za odgovor smjetena uz rub komandne ploe,
dakle u neposrednoj blizini jedne ili obje signalne lampice, prosjena vremena
rjeavanja zadataka su dua od vremena rjeavanja zadataka kod kojih su tipke za
odgovor smjetene u sredinjem dijelu komandne ploe. îni se da je u drugom sluaju
bolja preglednost signalno-komandne ploe i time olakana vizuelna orijentacija.
59
60
GENERATOR NOVIH CRD TESTOVA
ZADATAK
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
RZU
.242
.579
.578
.689
.633
.657
.399
.569
.747
.640
.721
.736
.488
.502
.417
.547
.453
.458
.527
.434
.415
.388
.333
.556
.413
.416
.409
.355
.345
.278
%UP
5.7
3.0
1.1
2.1
1.1
-
T
8.24
8.29
6.85
6.70
5.90
5.61
5.52
5.58
6.51
5.54
5.42
5.50
5.57
6.72
6.38
6.10
5.18
5.38
5.29
5.33
6.35
5.30
5.40
5.51
5.56
6.72
6.28
6.02
5.29
5.39
ZADATAK
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
RZU
.369
.399
.481
.294
.320
.423
.343
.411
.273
.346
.396
.427
.484
.410
.418
.385
.221
.551
.364
.387
.374
.216
.450
.303
.397
.487
.385
.429
.392
.405
%UP
-
T
5.46
5.55
6.39
5.35
5.52
5.57
5.66
6.74
6.02
6.12
5.20
5.32
5.38
5.56
6.42
5.24
5.66
5.46
5.66
6.80
6.02
6.31
5.19
5.36
5.40
5.43
6.40
5.31
5.40
5.47
Iz tablice je vidljivo da se zadaci s najveom korelacijom s ukupnim rezultatom u testu

(preko 0.60 i 0.70) nalaze u prvom dijelu testa (4, 5, 6, 9, 10, 11. i 12. zadatak) odnosno
da korelacije vremena rjeavanja zadataka s ukupnim vremenom rjeavanja testa opadaju
u funkciji odvijanja testa. To potvruju rezultati analize varijance koeficijenata korelacije
u pet sukcesivnih sekvenci (5 nizova od po 12 zadataka).
ANALIZA VARIJANCE RZU PO SEKVENCAMA TESTA
SEKVENCA
1
2
3
4
5
F
P
PROSJE^NI
RZU
.599
.459
.375
.388
.382
12.7373
.0000
STAND.
POGREKA
.026
.026
.026
.026
.026
Najveu
proporciju
(35%)
zajednike varijance imaju s
ukupnim vremenom rjeavanja testa
zadaci prve sekvence, zatim slijede
zadaci druge sekvence (21%), da bi
u daljnim sekvencama ta proporcija
pala i zadrala se na 14%).
Iz rezultata faktorske analize

vremena rjeavanja zadataka proizlazi da prva dva faktora objedinjuju zadatke odreene
prema poloaju u testu. Prvi faktor najvie saturira zadatke smjetene na poetku testa (2,
3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13), a sa drugim faktorom znaajno koreliraju zadaci zavrnog
dijela testa (49, 50, 51, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59).
Teina zadataka izraena prosjenim vremenom rjeavanja (T) uglavnom je odreena
prostornim odnosima (duinom putanje pokreta) izmeu mjesta aplikacije odgovora na
prethodni i poloaja tipke za odgovor na slijedei zadatak. U testu CRD3-11 pet puta se
61
ponavlja niz od dvanaest zadataka, tako da je za analizu bilo mogue formirati dvanaest
skupina od po pet istovrsnih zadataka.
Rezultati analize varijance vremena rjeavanja tako formiranih skupina istovrsnih
zadataka izloeni su u slijedeoj tablici:
ANALIZA VARIJANCE PROSJE^NIH VREMENA RJEAVANJA SKUPINA ISTOVRSNIH
ZADATAKA U TESTU
SEKVENCA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
F
P
PROSJE^NO T
.613
.705
.631
.625
.535
.541
.541
.548
.641
.534
.548
.550
8.6216
.0000
STAND.
POGREKA
.019
.019
.019
.019
.019
.019
.019
.019
.019
.019
.019
.019
Prema izloenim podacima od

ostalih skupina znaajno se
razlikuje
teina 1, 2, 3, 4. i 9. skupine
zadataka.
Najdue
prosjeno
vrijeme rjeavanja imaju zadaci
druge (2.) skupine u kojoj su 2, 14,
26, 38. i 50. zadatak kod kojih se
nakon signala na 8. poziciji u
signalnom nizu javlja signal na 1.
poziciji, to zahtijeva najduu
putanju pokreta (i odgovarajue
vrijeme). Kod 4. i 5. skupine
zadataka duina putanje odreena je
razlikom od sedam mjesta izmeu
prethodnog i aktuelnog poloaja signala.

Zanimljivo je, meutim, da i zadaci tree skupine imaju due prosjeno vrijeme
rjeavanja, iako su poloaji prethodnog i aktuelnog signala jedan pored drugoga.
Budui da su pogrene reakcije u ovom testu vrlo rijetke, pokazatelj pouzdanosti (%UP)
nije mogao posluiti za odreivanje teine zadataka.
62
ZADATAK
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
RZU
.319
.440
.314
.329
.569
.636
.591
.503
.547
.653
.551
.615
.542
.545
.588
.383
.608
.661
.551
.640
.599
.681
.581
.562
.587
.545
.571
.436
.594
.647
%UP
1.08
4.61
2.44
1.08
4.61
9.51
5.16
11.14
6.52
1.63
12.50
5.16
.20
4.61
1.08
.50
3.26
6.52
5.70
9.22
5.16
2.17
5.97
6.25
.50
4.61
.80
.80
4.34
3.26
T
9.65
8.69
6.81
8.02
8.03
9.95
9.02
11.08
10.22
7.88
9.50
9.60
7.89
9.97
7.31
8.52
8.09
9.58
9.46
10.98
9.98
7.65
8.94
9.55
7.98
10.13
7.42
8.71
8.73
9.43
ZADATAK
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
RZU
.437
.546
.661
.561
.579
.589
.519
.436
.533
.459
.555
.617
.567
.425
.528
.515
.616
.526
.517
.477
.469
.274
.438
.485
.542
.490
.402
.560
.518
.475
%UP
4.07
5.97
3.53
2.44
10.86
7.60
.20
4.34
2.98
.80
4.34
4.61
3.80
5.97
3.80
1.35
4.89
6.25
.50
3.53
3.53
1.08
5.43
5.97
3.53
8.96
3.26
2.44
6.79
6.79
T
9.43
10.75
9.64
7.89
9.92
9.87
8.19
10.58
7.41
8.71
8.39
9.18
9.03
11.03
9.69
7.69
9.02
9.41
8.21
10.17
7.21
8.73
8.75
9.23
8.97
10.81
9.49
7.69
8.81
9.66
Prosjena vremena rjeavanja veine zadataka imaju preko 25% zajednike varijance s
ukupnim vremenom rjeavanja testa (UT). Meutim, postoje znaajne razlike u doprinosu
pojedinih skupina zadataka ukupnom vremenu rjeavanja testa, to ovisi dijelom o
poloaju sekvence zadatka u funkciji odvijanja testa, a dijelom o sadraju procesiranja,
odnosno kognitivne manipulacije o kojoj ovisi tonost aktualizacije slijeda elemenata
memoriranog principa inkopatibilnosti i upravljanja procesom aplikacije odgovora
(pritiska tipke za odgovor ispod, desno ili lijevo od aktuelnog signala).
Koliki je doprinos vremena rjeavanja zadataka (RZU) u pojedinim sekvencama testa
objanjenju varijance ukupnog vremena rjeavanja testa pokazuju podaci analize
varijance izloeni u tablici na slijedeoj stranici.
63
ANALIZA VARIJANCE RZU U PET SUKCESIVNIH SEKVENCI TESTA

SEKVENCA
1
2
3
4
5
F
P
PROSJE^NO T
.505
.578
.562
.524
.470
3.1714
.0204
STAND.
POGREKA
.024
.024
.024
.024
.024
Prosjeni koeficijenti svih pet

sekvenci pokazuju o znatnom
doprinosu objanjenju varijance
ukupnog vremena rjeavanja testa,
ali podaci analize varijance ukazuju
na statistiki znaajne razlike meu
pojedinim sekvencama u proporciji
tog doprinosa.
U prvoj je sekvenci testa doprinos pokazatelja vremena rjeavanja pojedinih zadataka

objanjenju varijance ukupnog vremena rjeavanja testa (aktualizacije kratkorone
memorije) na razini od 25%. Najveu proporciju zajednike varijance s ukupnim
vremenom rjeavanja testa (33%) imaju vremena rjeavanja 12 zadataka druge sekvence
testa. Nakon toga u funkciji odvijanja testa ta proporcija sustavno opada i najmanja je
(22%) u petoj sekvenci.
Prema rezultatima analize varijance, znaajno se razlikuju korelacije vremena rjeavanja
pojedinih skupina zadataka formiranih po kriteriju inkopatibilnosti mjesta za aplikaciju
odgovora odgovora na aktuelni zadatak (pritiska tipke za odgovor ispod, desno ili lijevo
od aktuelnog signala). Ti rezultati izloeni su u slijedeoj tablici:
ANALIZA VARIJANCE RZU 12 SKUPINA ISTOVRSNIH ZADATAKA U TESTU
SKUPINA
ZADATAKA
1
DO
2
DS
3
L
4
DO
5
DS
6
L
7
DO
8
DS
9
L
10
DO
11
DS
12
L
F
P
RZU
.496
.488
.495
.376
.552
.609
.537
.520
.547
.594
.569
.553
3.2156
.0024
STAND.
POGREKA
.034
.034
.034
.034
.034
.034
.034
.034
.034
.034
.034
.034
DOLJE
(DO)
.496
.375
.537
.594
DESNO
(DS)
.488
.552
.520
.569
LIJEVO
(L)
.495
.609
.547
.569
Vremena rjeavanja zadataka kod kojih je

mjesto aplikacije odgovora pozicionirano lijevo od aktualnog signala najvie (30%)
doprinose objanjenju varijance ukupnog vremena rjeavanja testa. Slijede zadaci sa
desno pozicioniranim mjestom za aplikaciju odgovora (28%), te zadaci kod kojih je
mjesto za aplikaciju odgovora ispod aktuelnog signala (25%).
Znaajno se razlikuju prosjeni koeficijenti korelacije izmeu ukupnog vremena
rjeavanja testa i skupina zadataka sa jednakom duinom putanje pokreta izmeu mjesta
prethodnog odgovora i mjesta za aplikaciju odgovora na aktuelni zadatak. Vremena
rjeavanja zadataka sa veom putanjom slabije koreliraju s ukupnim vremenom
rjeavanja testa. To je vidljivo iz podataka analize varijance koji su izloeni u slijedeoj
tablici:
64
ANALIZA VARIJANCE RZU SKUPINA ZADATAKA S RAZLIÎTIM

DUINAMA PUTANJE ZA APLIKACIJU ODGOVORA
PUTANJA
1
2
3
4
6
7
F
P
RZU
.528
.609
.559
.496
.461
.488
3.1466
.0145
STAND.
POGREKA
.021
.037
.018
.037
.026
.037
rjeavanja i tonosti rjeavanja zadataka
Pokazatelji
korelacije
vremena
rjeavanja pojedinih zadataka s ukupnim
rjeavanjem testa nisko (.265) koreliraju
s vjerojatnou pojave pogrene reakcije
(%UP) u tim zadacima i nisu u korelaciji
(.054)
s
prosjenim
vremenom
rjeavanja zadataka.
Teina zadataka odreivana je po dva
kriterija: po prosjenom vremenu
Kada se odreuje prosjeim vremenom rjeavanja zadatka (T), najtei su zadaci 8, 9, 20,
26, 35, 44, 50 i 56, a najlaki su po tom kriteriju zadaci 3, 10, 13, 15, 22, 25, 27, 34, 39,
46, 51 i 58.
Po kriteriju tonosti rjeavanja zadataka, ili vjerojatnosti pojave pogrenih reakcija
(%UP), najtei su zadaci 6, 8, 11, 20, 35 i 56, a najlaki su zadaci 13, 16, 25, 27, 28, 37,
40 i 49, kod kojih je vjerojatnost pogreke manja od 1%.
Ova analiza teine zadataka po oba kriterija (prosjeno vrijeme rjeavanja i tonost
rjeavanja zadataka) izvrena je metodom analize varijance za skupine zadataka
izjednaenih po sadraju procesiranja i dimenzijama putanje pokreta kod aplikacije
odgovora. Prema rezultatima analize varijance znaajne su u teini zadataka po oba
kriterija. Teina zadataka u ovom testu prvenstveno je odreena sadrajem procesiranja
(kognitivne manipulacije kod aktuelizacije principa inkopatibilnosti poloaja signala i
mjesta aplikacije odgovora), a tek potom i duinom putanje pokreta potrebne za
aplikaciju odgovora.
U slijedeoj tablici prikazane su razlike u vjerojatnosti pojave pogrenog odgovora
(%UP) u zadacima sa razliito pozicioniranim poloajima tipki za odgovore u odnosu na
mjesto aktuelnog signala:
ANALIZA VARIJANCE %UP SKUPINA ZADATAKA S RAZLIÎTIM POLOAJEM TIPKI ZA
ODGOVOR
POLOAJ
TIPKE
DOLJE
DESNO
LIJEVO
F
P
%UP
1.95
6.29
4.73
17.2413
.0000
STAND.
POGREKA
.053
.053
.053
Iz tablice je vidljivo da je najvea

vjerojatnost pogrene reakcije u
zadacima kod kojih je tipka za odgovor
pozicionirana desno od aktuelnog
signala, zatim slijede zadaci kod kojih
je pozicija tipke za odgovor lijevo, a
vrlo je malo vjerojatna pogreka kod
pozicije tipke za odgovor ispod
aktuelnog signala.
Zanimljive podatke sadri tablica u kojoj su prikazani rezultati analize varijance
vjerojatnosti pogrenih reakcija skupina koje se razlikuju po duini putanje od mjesta
prethodnog odgovora do lokacije tipke za odgovor na aktuelni zadatak.
ANALIZA VARIJANCE %UP SKUPINA ZADATAKA S RAZLIÎTIM
DUINAMA PUTANJE ZA APLIKACIJU ODGOVORA
65
PUTANJA
1
2
3
4
6
7
F
P
%UP
6.20
5.97
4.31
.49
2.62
4.34
5.8441
.0002
STAND.
POGREKA
.620
1.075
.537
1.075
.760
1.075
Najveu vjerojatnost pogreke imaju

zadaci sa najkraom putanjom pokreta
kod aplikacije odgovora. Ta naizgled
paradoksalna injenica moe se
objasniti nedostatnim vremenom za
paralelno procesiranje sadraja zadatka
i voenje pokreta.
Teina zadataka izraena prosjenim

vremenom rjeavanja (T) sukladna je teini izraenoj vjerojatnou pojave pogreke
(%UP). To pokazuju rezultati izloeni u slijedeoj tablici.
ANALIZA VARIJANCE T SKUPINA ZADATAKA S RAZLIÎTIM POLOAJEM TIPKI ZA
ODGOVOR
POLOAJ
TIPKE
DOLJE
DESNO
LIJEVO
F
P
T
8.46
9.61
9.03
5.9423
.0051
STAND.
POGREKA
.236
.236
.236
Najdua prosjena vremena rjaavanja

imaju zadaci kod kojih je poloaj tipke
za odgovor pozicioniran desno od
aktuelnog signala. Slijede zadaci kod
kojih je tipka za odgovor smjetena
lijevo od poloaja aktuelnog signala, a
najbre se rjeavaju zadaci kod kojih je
tipka za odgovor smjetena ispod
aktuelnog signala.
Faktorskom analizom utvrena je sloena faktorska struktura 26 zadataka cijeloga testa,
koju odreuju razliite varijante odnosa inkopatibilnosti poloaja tipke za odgovor
(desno, lijevo, ispod), te duine putanje za aplikaciju odgovora.
66
Test CRD4-11 apriori je komponiran od razliito sloenih zadataka operativnog

miljenja. Zato je u analizi zadataka posveena posebna pozornost utvrivanju valjanosti
i teine razliito sloenih skupina zadataka.
ZADATAK
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
RZU
.380
.514
.347
.261
.376
.280
.400
.328
.360
.369
.348
.272
.320
.458
.348
.407
.371
.537
%UP
6.6
2.1
10.3
15.2
13.0
17.1
8.9
3.2
12.2
7.8
31.5
3.8
10.5
42.9
19.0
6.5
9.7
25.0
T
44.4
7.6
11.3
15.0
14.4
13.1
10.8
8.4
10.4
10.7
16.4
9.9
11.0
29.5
15.1
10.2
12.8
14.5
ZADATAK
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
RZU
.360
.499
.548
.597
.308
.349
.451
.431
.383
.507
.511
.330
.411
.438
.492
.285
.422
%UP
8.6
45.9
12.7
48.6
20.6
11.6
40.4
53.2
11.1
7.8
45.3
14.1
4.8
4.3
42.3
13.5
8.4
T
9.8
33.9
13.3
27.3
13.4
11.2
21.8
31.9
13.2
12.0
24.3
12.5
10.2
9.5
23.7
13.3
9.9
Valjanost zadataka izraena korelacijom izmeu vremena rjeavanja zadatka i ukupnog

vremena rjeavanja testa (RZU) ne razlikuje se znaajno u funkciji odvijanja testa. U
prosjeku je ta korelacija .399, ili 16% zajednike varijance.
Znaajne razlike u valjanosti i teini zadataka utvrene su meu razliito sloenim
zadacima. U slijedeoj tablici navedeni su podaci o tim razlikama meu skupinama
zadataka ija je sloenost odreena brojem elemenata podraajnog sklopa, odnosno
brojem ekstremiteta ukljuenih u reaktivni sklop.
ANALIZA VARIJANCE POKAZATELJA VALJANOSTI I TEINE ZADATAKA
RAZLIÎTE SLOENOSTI (po broju elemenata signalno/komandnog sklopa)
SLOENOST
ODGOVORA
JEDAN ELEMENT
DVA ELEMENTA
TRI ELEMENTA
F
P
RZU
.362
.394
.496
6.9701
.0031
%UP
11.4
13.3
45.9
40.0099
.0000
T
14.1
13.1
27.1
9.7145
.0005
Zadaci s tri elementa u signalnom sklopu, na koje se odgovara istovrenom reakcijom

kombinacije tri ekstremiteta imaju najveu proporciju zajednike varijance 24.6% s
ukupnim vremenom rjeavanja testa. U tim zadacima je vjerojatnost pogreke trostruko
vea (45.9%) nego u zdacima s jednim ili dva elementa i signalno/komandnom sklopu, i
rjeavaju se vie nego dvostruko due od tih zadataka.
Zanimljiva je stoga i analiza valjanosti i teine zadataka odreenih po kombinacijama
ekstremiteta ukljuenih u davanje odgovora, to je izloeno u slijedeoj tablici:
67
ANALIZA VARIJANCE POKAZATELJA VALJANOSTI I TEINE ZADATAKA

RAZLIÎTE SLOENOSTI (po kombinacijama ekstremiteta u odgovoru)
SLOENOST
ODGOVORA
JEDNA RUKA
JEDNA NOGA
OBJE RUKE
OBJE NOGE
DESNI EKSTREMITETI
LIJEVI EKSTREMITETI
RUKE I NOGA
NOGE I RUKA
F
P
RZU
.369
.350
.342
.462
.345
.418
.474
.504
3.7084
.0062
%UP
11.2
11.6
13.4
11.3
9.5
10.1
47.1
44.3
20.0118
.0000
T
15.2 *
12.3
12.8
11.4
11.0
13.6
29.8
25.7
4.1723
.0031
Prema izloenim podacima skupine zadataka u kojima se odgovor daje kombinacijama tri
ekstremiteta, te s obje noge - imaju veu proporciju zajednike varijance (preko 20%) s
ukupnim vremenom rjeavanja testa. U zadacima s tri elementa signalno -komandnog
sklopa, vjerojatnost pojave pogrenih reakcija trostruko je vea nego kod ostalih
kombinacija. Najmanja vjerojatnost pogrenih reakcija je kod zadataka u kojima se
odgovor daje kombinacijom desnih ekstremiteta.
Meu zadacima kod kojih se odgovor daje samo jednom rukom (u tablici posebno
oznaenih sa *), prosjek vremena rjeavanja skupine zadataka je deformiran zbog
doprinosa vremena rjeavanja prvog zadatka u testu, koje je vie nego trostruko due od
ostalih zadataka iste skupine. Inae, uz ve utvrenu razliku vremena rjeavanja zadataka
strukturiranih od tri elementa, iz tablice se vidi da je vrijeme odgovora kombinacijom
lijevih ekstremiteta due od odgovora kombinacijom desnih ekstremiteta, te da su bri
odgovori s obje noge od odgovora s obje ruke.
Faktorskom analizom zadataka utvreno je da varijancu ukupnog vremena rjeavanja
testa odreuje 10 faktora, od kojih je najvei doprinos prva etiri faktora.
S prvim faktorom visoko su saturirani zadaci strukturirani od tri elementa (22,25,26,33). S drugim
faktorom visoko koreliraju zadaci s kombinacijom lijevih ekstremiteta u reaktivnom sklopu (5,17,28). Trei
faktor objanjava najvei dio varijance vremena rjeavanja zadataka s kombinacijom desnih ekstremiteta u
reaktivnom sklopu (10,13). êtvrti faktor najvie saturira zadatke kojima se odgovor daje istovrsnim
ekstremitetima (s obje ruke ili s obje noge).
68
2. SIMPTOMATSKA VALJANOST TESTOVA
Izbor testova CRD serije, konstrukcija zadataka pojedinih testova i metodologija

uobliavanja pokazatelja uinka i funkcionalnih znaajki rjeavanja pojedinih testova
proizlaze iz autorovog uoblienja teorijskog koncepta o elementima strukture mentalnog
potencijala i njegove funkcije u procesiranju razliite vrste i razliito sloenog
podraajnog sadraja.
Istraivanje stvarnog predmeta mjerenja (odnosno simptomatske valjanosti) pojedinih
CRD testova (i skupina zadataka u njima) obuhvaa:
, analizu kongruentnosti testova CRD serije s klasinim testovima mentalnih
sposobnosti,
, faktorsku analizu simptomatske valjanosti pojedinih testova CRD serije.
2.1. KONGRUENTNA VALJANOST TESTOVA CRD SERIJE
Polazite u istraivanju kongruentne valjanosti pojedinih testova CRD serije je u

pretpostavci da se iz korelacije s klasinim testovima za koje je utvren predmet
mjerenja, odnosno poznata simptomatska valjanost, moe zakljuivati o predmetu
mjerenja odreenog testa CRD serije. (Kongruencija oznaava sukladnost, podudarnost).
U tu svrhu su kod testiranja istih ispitanika, paralelno primjenjivani klasini testovi
mentalnih sposobnosti i CRD testovi s hipotetski istim predmetom mjerenja. U slijedeoj
tablici prikazan je izbor takvih korelacija utvrenih (1971.) u fazi preliminarne evaluacije
temeljnih CRD testova.
KORELACIJE CRD TESTOVA S KLASI^NIM TESTOVIMA INTELIGENCIJE
KLASI^NI TESTOVI
CALIFORNIA TEST
MENT. ZRELOSTI
REVIDIRANA BETA
DOMINO TEST D48
PURDUE (TIFFIN)
N
1487
126
415
286
126
CRD11
- .59
- .54
- .59
- .72
- .61
CRD21
- .45
- .45
- .50
- .55
- .51
CRD24
- .52
CRD341
.54
- .52
.51
.41
Izloeni podaci ukazuju na kongruentnost predmeta mjerenja pojedinih klasinih testova

mentalne zrelosti (inteligencije) s predmetom mjerenja temeljnih CRD testova.
Negativni predznak korelacija posljedica je prirode analiziranja pokazatelja uinka (broja
bodova u klasinim testovima i vremena rjeavanja CRD testova), meu kojima je
obrnuto proporcionalan odnos u uspjenosti rjeavanja: manji broj bodova u klasinim
testovima je slabiji uspjeh u rjeavanju, dok je manji rezultat odnosno krae vrijeme
rjeavanja CRD testa vei uspjeh odnosno vea sposobnost rjeavanja testa.
U slijedeoj tablici izloen je izbor korelacija temeljnih CRD testova s testovima
specifinih mentalnih sposobnosti.
KORELACIJE CRD TESTOVA S KLASI^NIM TESTOVIMA SPECIFI^NIH
MENTALNIH SPOSOBNOSTI
69
KLASI^NI TESTOVI
CALIFORNIA 1 (SO)
CALIFORNIA 2 (SV)
CALIFORNIA 3 (PR)
CALIFORNIA 4 (VR)
CALIFORNIA 5 (NR)
CALIFORNIA 6 (NM)
CALIFORNIA 7 (PS)
DAT A (APSTR. O.)
DAT R (NUMERI^.)
DAT M (TEH INT.)
BETA 1 (LABIRINT)
BETA 2 (IFRIR.)
BETA 3 (NEV. REZ.)
BETA 4 (SAST. LIK.)
BETA 5 (DOP. CRT.)
BETA 6 (RAZLIK.)
N
1487
1487
1487
1487
1487
1487
1487
274
266
126
415
415
415
415
415
415
CRD11
- .37
- .35
- .30
- .43
- .36
- .37
- .54
- .51
- .54
- .71
- .30
- .44
- .44
- .35
- .45
- .41
CRD21
- .32
- .32
- .23
- .34
- .26
- .29
- .38
- .55
- .41
- .27
- .40
- .46
- .46
- .38
- .24
CRD24
- .30
- .34
- .32
- .38
- .34
- .32
- .47
CRD341
.51
.55
.35
.19
.32
.30
.40
.36
Prema podacima izloenim u prethodnoj tablici test CRD1-1 korelira vie od ostalih CRD
testova sa svim klasinim testovima uvrtenim u ovaj prikaz. Testovi CRD2-1 i CRD2-4
bolje koreliraju s testovima perceptivnih sposobnosti, a test CRD3-41 s testovima
rezoniranja i onima u kojima je znatnije angairana operativna (kratkorona i trajna)
memorija.
U fazi evaluacije definitivnih formi CRD testova P.Coetsier je 1973. godine u Belgiji
ispitao na razliitim uzorcima ispitanika kongruentnu valjanost CRD testova sa:
Ravenovim progresivnim matricama, aritmetikim testom, Benetovim testom mehanikih
odnosa i testom pamenja fotografija, te dobio rezultate sline navedenima u prethodnim
tabelama.
Inteligencija, promatrana kao sposobnost rjeavanja problema i opracionalno odreena
kao mjera "razine" i stabilnosti konvergentnog miljenja (CRD1-1), pokazuje
kongruentnu valjanost u odnosu na inteligenciju koja se mjeri testovima za koje se
tradicionalno smatra da su testovi inteligencije. Brzina i stabilnost vizuelne orijentacije
(CRD2-1) pokazuje kongruentnu valjanost u odnosu na testove mentalnih sposobnosti,
to ukljuuje i korelaciju s Ravenovim progresivnim matricama, to ponovo ukazuje na
perceptivne i spacijalne aspekte Progresivnih matrica.
U Nizozemskoj je pod vodstvom G.Arends 1974. u sklopu projekta evaluacije CRD
testova u Centrali koncerna N.V.Philipsa istraivana i kongruentna valjanost CRD testova
u povezanosti s PO serijom testova, koja se unutar koncerna primjenjuje u 25 zemalja za
selekciju kandidata pri zapoljavanju.
PO serija, koju prema navedenom izvoru odlikuje visoka prognostika valjanost sadri
etiri skupine testova:
A. Mentalne testove; opa inteligencija, "razumijevanje" i sposobnost uenja;
B. Sposobnost prostornog predoavanja, "pregled" i sloena okulomotorna
koordinacija;
C. Distribucija pozornosti, sposobnost zapaanja;
D. Jednostavne rutinske aktivnosti.
Utvreno je da su PO i CRD serija kongruentne u zahvaanju: rezoniranja, pregleda i
okulomotorne koordinacije. Ukupni rezultat u PO seriji znaajno korelira s rezultatima na
testovima CRD1-1, CRD2-1, CRD3-12, CRD3-22, CRD3-23, CRD3-41, te CRD4-11 i
CRD4-12.
70
Po skupinama testova kongruentnost je utvrena izmeu:

testova A skupine i ukupnih rezultata na testovima konvergentnog miljenja CRD11, te testovima rezoniranja CRD3-32 i CRD3-33;
testova B skupine s vizuelnom orijentacijom CRD2-1, operativnim miljenjem
CRD4-11 i CRD4-12, i uenjem labirinta CRD3-41;
skupine C s uoavanjem prostorne lokacije signala CRD3-11, uenjem labirinta
CRD3-41 i operativnim miljenjem CRD4-11 i CRD4-12;
skupine D s uoavanjem prostorne lokacije signala CRD3-11, uenjem labirinta
CRD3-41 i ukupnim rezultatom na ergometru CRD4-E.
2.2. FAKTORSKA VALJANOST TESTOVA CRD SERIJE
Od mnotva faktorskih analiza namijenjenih odreivanju simptomatske valjanosti testova

CRD serije u ovom prikazu navodi se nekoliko analiza koje prikazuju strukturu baterije
CRD testova i njezinu sukladnost s hipotetiki definiranim informatikim modelom
tretmana mentalnog potencijala, te potvruju ve izloene tvrdnje o kongruentnoj
valjanosti testova CRD serije analizirane u kontekstu klasinih testova mentalnih
sposobnosti.
Analiza faktora koji odreuju uinkovitost rjeavanja pojedinih CRD testova izraenu
ukupnim vremenom rjeavanja testa (UT) izvrena je na tipovima pokazatelja
uinkovitosti rjeavanja mentalnih testova. Jedan tip pokazatelj sadri iskljuivo
vremenske pokazatelje uinkovitosti na testovima CRD serije (podpoglavlje 2.2.1), a
drugi tip sadri uz te pokazatelje i pokazatelje uratka (broja postignutih bodova) u
tradicionalnim testovima mentalnih sposobnosti (podpoglavlja 2.2.2, 2.2.3. i 2.2.4.).
2.2.1. FAKTORSKA ANALIZA UKUPNIH REZULTATA U CRD TESTOVIMA
Ukupno vrijeme (UT) rjeavanja pojedinih CRD testova ovisi o sloenosti izvoenja
razliito sloenih zadataka, ije je rjeavanje odreeno sloenou procesa zahvaanja i
obrade podraajnog sadraja, te strukturiranja i izvoenja odgovora. Stoga se ukupno
vrijeme rjeavanja pojedinog CRD testa, sa psihometrijskog stanovita, moe tretirati kao
pokazatelj "razine" odgovarajueg aspekta mentalnog potencijala (odreene mentalne
sposobnosti). Koji su to aspekti mentalnog potencijala odnosno mentalne sposobnosti
pokazuju faktorske analize pokazatelja uinka u CRD testovima.
U ovom prikazu izloene su dvije faktorske analize (A i B) u kojima je faktorski prostor
odreen samo pokazateljima uinka na testovima CRD serije.
71
SKUP POKAZATELJA UKLJUÊNIH U PRVU FAKTORSKU ANALIZU:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
VARIJABLA
CRD1 -1
CRD2 -1
CRD3 -11
CRD3 -12
CRD3 -33K
CRD3 -34K
CRD3 -35K
CRD3 -41
CRD4 -11
CRD4 -12
CRD4 -33RT
PREDMET MJERENJA TESTA

KONTINUIRANA DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJ. SIGNALA
DISKONTINUIRANA DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJ. SIGNALA
OTKRIVANJE PRINCIPA (AHA)

OPERATIVNO MILJENJE (IDENTIFIKACIJA SVJ. SIGNALA)
OPERATIVNO MILJENJE (DISKRIMINACIJA SVJ. SIGNALA)
JEDNOSTAVNA REAKCIJA (SVJETLOST - PRITISAK)
MATRICA KORELACIJA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1
1
.55
.30
.15
.15
.23
.30
- .18
.39
.43
.10
1
.35
.27
.08
.21
.20
- .24
.42
.41
.02
1
.49
.01
.12
.09
- .11
.34
.36
.13
1
.07
.10
.08
- .10
.23
.23
.26
1
.68
.40
- .08
.23
.10
.10
1
.64
- .10
.20
.11
.08
1
- .11
.19
.16
.11
1
- .21
- .18
- .13
10
11
1
.71
.03
1
.09
KOMUNALITET
GLAVNE OSOVINE:
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
1
2.859
54.9
54.9
FAKTORI
2
1.349
25.9
80.8
3
.521
10.0
90.8
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 12
CRD3 - 33
CRD3 - 34
CRD3 - 35
CRD3 - 41
CRD4 - 11
CRD4 - 12
CRD4 - 33
.394
.420
.422
.399
.516
.743
.458
.083
.596
.597
.127
72
FAKTORSKE MATRICE
VARIJABLA
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
CRD1 -1
CRD2 -1
CRD3 -11
CRD3 -12
CRD3 -33K
CRD3 -34K
CRD3 -35K
CRD3 -41
CRD4 -11
CRD4 -12
CRD4 -33RT
.606
.607
.487
.391
.426
.549
.491
- .280
.686
.654
.180
FAKTORI
2
- .119
- .218
- .297
- .208
.574
.658
.465
.060
- .240
- .341
- .005
3
.111
.049
- .314
- .454
.007
- .048
- .002
.001
.246
.218
- .301
1
.581
.600
.391
.217
.085
.122
.180
- .248
.753
.762
.017
VARIMAX FAKTORI
2
3
.194
.138
.108
.215
- .018
.521
.012
.596
.027
.709
.105
.842
.083
.646
- .085
- .113
.127
.068
.024
.104
.094
.337
KOMUNALITET
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
GLAVNE KOMPONENTE:
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
FAKTORI
2
1.834
16.7
47.6
1
3.401
30.9
50.9
3
1.218
11.1
58.7
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 12
CRD3 - 33
CRD3 - 34
CRD3 - 35
CRD3 - 41
CRD4 - 11
CRD4 - 12
CRD4 - 33
.527
.559
.567
.675
.677
.833
.629
.131
.651
.660
.541
FAKTORSKE MATRICE
VARIJABLA
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
CRD1 -1
CRD2 -1
CRD3 -11
CRD3 -12
CRD3 -33K
CRD3 -34K
CRD3 -35K
CRD3 -41
CRD4 -11
CRD4 -12
CRD4 -33RT
.677
.677
.561
.461
.444
.551
.528
- .352
.720
.692
.229
FAKTORI
2
.114
.244
.386
.289
- .691
- .725
- .591
- .059
.225
.342
- .002
3
- .236
- .203
.321
.615
.048
.051
.005
- .003
- .284
- .252
.699
1
.696
.736
.488
.294
.061
.134
.188
- .320
.797
.808
- .094
VARIMAX FAKTORI
2
3
.203
.035
.089
.096
- .062
.569
.008
.783
.033
.820
.063
.900
.044
.769
- .094
- .138
.122
.031
.008
.078
.146
.715
Faktorska analiza navedene korelacione matrice izvrena je metodama utvrivanja

glavnih osovina i ekstrakcije glavnih komponenata, te rotacijom faktorskih matrica u
varimax poziciju. Izluena su tri faktora.
Prvi faktor u obje analize objanjava funkciju mentalne aktivnosti koja ostvaruje kontrolu
i voenje sinkronizirane aktivnosti kompleksnog reagiranja (simultani rad ruku i nogu).
Visoka saturiranost ukupnih vremena konvergentnog miljenja i vizuelne orijentacije (za
koje je utvrena kongruentnost s uspjehom u testovima inteligencije) istie zajedniki
aspekt kontrole i voenja procesa, odnosno mentalnu komponentu izvoenja
kompleksnog psihomotornog reagiranja tj. operativno miljenje.
73
Drugi faktor visoko saturira rezultate u testovima CRD3-33, 3-34 i 3-35, testovima
kojima se ispituje rezoniranje, odnosno provocira "AHA" fenomen.
Trei faktor objanjava uradak u testovima CRD3-12, CRD4-33, i znaajni dio u testu
CRD3-11, kojima se provociraju funkcije zapaanja trenutka pojave i razlikovanja mjesta
pojave aktuelnog signala.
B) SKUP POKAZATELJA UKLJUÊNIH U DRUGU FAKTORSKU ANALIZU:
U drugoj faktorskoj analizi je u skupu varijabli zadran samo jedan pokazatelj
rezoniranja, a uvrtena su dva pokazatelja psihomotorne manipulacije: maksimalna brzina
tipkanja (CRD4-AE) i ukupni broj otkucaja na ergometru (CRD4-E). Takvom
kompozicijom se elio utvrditi utjecaj motorike komponente vremena reakcije na
uspjenost rjeavanja zadataka u CRD testovima.
1 VARIJABLA
CRD1 -1
2
CRD2 -1
CRD3 -11
CRD3 -12
CRD3 -35K
CRD3 -41
CRD4 -11
CRD4 -12
CRD4 -33RT
10
CRD4 -AE
11
CRD4 -E
KONVERGENTNO
MILJENJE
PREDMET
MJERENJA TESTA
JEDNOSTAVNA KONVERGENTNA VIZUELNA
ORJENTACIJA
KONTINUIRANA DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJ.
SIGNALA
DISKONT. DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJ. SIGNALA
OTKRIVANJE PRINCIPA (AHA)
OPERATIVNO MILJENJE (IDENTIFIKACIJA SVJ.
SIGNALA)
OPERATIVNO MILJENJE (DISKRIMINACIJA SVJ.
SIGNALA)
JEDNOSTAVNA REAKCIJA (SVJETLOST - PRITISAK)
PSIHOMOTORNA BRZINA (OTKUCAJA)
PSIHOMOTORNA IZDRLJIVOST (UÎNAK)
MATRICA KORELACIJA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
1
1
.55
.30
.15
.30
- .18
.39
.43
.10
.02
.04
1
.35
.27
.20
- .24
.42
.42
.02
.14
.04
1
.49
.10
- .11
.34
.36
.13
- .01
- .10
1
.08
- .10
.24
.23
.26
- .03
- .01
1
- .11
.19
.16
.11
- .03
- .05
1
- .21
.18
- .13
- .10
- .05
1
.71
.03
.10
- .04
1
.09
.04
- .02
1
- .09
.04
10
11
1
.39
74
KOMUNALITET
GLAVNE OSOVINE:
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
FAKTORI
2
3
.678
.475
16.1
11.3
77.3
88.6
1
2.570
61.1
61.1
4
.321
7.6
96.2
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 12
CRD3 - 35K
CRD3 - 41
CRD4 - 11
CRD4 - 12
CRD4 - 33RT
CRD4 - AE
CRD4 - E
.489
.478
.421
.409
.159
.110
.628
.619
.138
.307
.282
FAKTORSKE MATRICE
VARIJABLA
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 12
CRD3 - 35 K
CRD3 - 41
CRD4 - 11
CRD4 - 12
CRD4 - 33 RT
CRD4 - AE
CRD4 - E
.62
.65
.55
.43
.29
- .29
.72
.73
.17
.08
- .01
FAKTORI
2
3
- .08
- .06
- .14
.04
.24
.21
.26
.37
.03
- .06
.10
- .08
- .06
- .24
- .03
- .22
.18
.26
.17
- .51
.26
- .46
4
- .29
- .16
.11
.10
- .27
.08
.21
.19
- .08
.11
.08
VARIMAX FAKTORI
2
3
4
.14
.04
.61
.21
.16
.52
.16
- .05
.52
.07
- .01
.60
.06
- .07
.38
- .24
- .13
- .13
.28
.10
.03
.29
.14
.01
.11
- .03
.35
.01
- .05
.54
.01
- .01
.53
1
.29
.36
.34
.19
.07
- .13
.73
.72
- .05
.08
- .06
KOMUNALITET
GLAVNE KOMPONENTE
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
1
3.151
28.6
28.6
FAKTORI
2
3
1.467
1.200
13.3
10.9
42.0
52.9
4
1.064
9.7
62.6
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
CRD1 -1
CRD2 -1
CRD3 -11
CRD3 -12
CRD3 -35K
CRD -41
CRD4 -11
CRD4 -12
CRD4 -33RT
CRD4 -AE
CRD4 -E
.590
.572
.649
.715
.603
.331
.679
.661
.703
.686
.689
75
FAKTORSKE MATRICE
VARIJABLA
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
CRD1 -1
CRD2 -1
CRD3 -11
CRD3 -12
CRD3 -35 K
CRD3 -41
CRD4 -11
CRD4 -12
CRD4 -33 RT
CRD4 - AE
CRD4 - E
.65
.72
.63
.50
.36
.37
.75
.76
.22
.09
.01
FAKTORI
2
3
.08
.20
.17
.11
.24
.26
.26
.56
.09
.19
.18
.14
.05
.27
.02
.22
.24
.65
.15
.79
.75
.35
4
.24
.01
.34
.25
.65
.37
.19
.17
.40
.14
.06
1
.62
.68
.49
.24
.20
.17
.82
.80
.22
.14
.09
VARIMAX FAKTORI
2
3
4
.02
.01
.44
.12
.15
.24
.09
.10
.62
.01
.02
.81
.11
.17
.71
.12
.22
.48
.09
.01
.05
.14
.02
.07
.63
.01
.50
.09
.08
.81
.02
.09
.81
Odgovor na postavljeno pitanje je da motorna komponenta nema znaajnog utjecaja na

uinak u testovima: CRD4-11, CRD4-12, te CRD1-1 i CRD2-1, znaajno saturiranih
prvim faktorom, koji objanjava funkciju operativnog miljenja. Isto tako nema utjecaja
ni na uinak u testovima mentalnog procesiranja: CRD1-1 konvergentnog miljenja,
CRD2-1 vizuelne orijentacije i CRD3-5 testu rezoniranja, koje saturira drugi faktor. âk
ni u testovima koji svojom formom najvie odgovaraju tipu psihomotornih testova, a koji
znaajno koreliraju s treim faktorom: CRD4-33 jednostavnog reagiranja na svjetlosni
podraaj, te CRD3-12 diskriminacije poloaja aktuelnog signala, motorna komponenta
nema znaajnijeg utjecaja na uinkovitost.
Iz rezultata obje faktorske analize proizlazi da pojedini CRD testovi mjere razliite
aspekte mentalnog procesiranja. Svi testovi imaju znatnu proporciju neobjanjene
varijance, to moe znaiti i odgovarajui specificitet. Taj aspekt istraivanja
simptomatske valjanosti CRD testova analiziran je u kontekstu s klasinim testovima
mentalnih sposobnosti.
76
2.2.2. FAKTORSKA ANALIZA UKUPNIH REZULTATA CRD TESTOVA U KONTEKSTU

KLASI^NIH TESTOVA OP]E MENTALNE SPOSOBNOSTI (INTELIGENCIJE)
Faktorskom analizom rezultata rjeavanja etiri temeljna CRD testa (CRD1-1, CRD21,
CRD3-41 i CRD4-11) u kontekstu tradicionalnih testova inteligencije pokualo se utvrditi
koliko se u razliito oblikovanim testovima, s razliito strukturiranim sadrajem
mentalnog angamana i razliitim nainom izraavanja uinka, aktualiziraju isti resursi
individualnog mentalnog potencijala. U analizu su, kako je prikazano u slijedeoj tablici,
uvrtena etiri dobro prouena i masovno primjenjivana testa inteligencije.
TESTOVI UVRTENI U FAKTORSKU ANALIZU:
1
2
3
4
5
6
7
8
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11
DOMINO 48
PURDUE
BETA
CALIFORNIA
OPERATIVNO MILJENJE (IDENTIFIKACIJA SVJ. SIGNALA)
INTELIGENCIJA
MENTALNA ZAOSTALOST
ARMIJSKI TEST INTELIGENCIJE
TEST MENTALNE ZRELOSTI
KORELACIONA MATRICA
1
2
3
4
5
6
7
8
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11
DOMINO 48
PURDUE
BETA
CALIFORNIA
1
1
.58
.44
.56
.66
.61
.56
.54
1
.29
.40
.41
.40
.54
1
2
3
4
5
6
7
8
4.526
56.6
GLAVNE KOMPONENTE
1
.31
.32
.54
.51
.51
.45
GLAVNE OSOVINE
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
1
2
3
4
5
6
7
8
1
.48
.39
.32
.51
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11
DOMINO 48
PURDUE
BETA
CALIFORNIA
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11
DOMINO 48
PURDUE
BETA
CALIFORNIA
1
.54
.70
.57
1
.51
.66
KOMUNALITET
.693
.451
.355
.450
.675
.558
.637
.708
KOMUNALITET
.690
.495
.378
.401
.680
.607
.606
.666
1
.61
SATURACIJE
.802
.647
.552
.582
.797
.739
.746
.790
SATURACIJE
.831
.704
.615
.633
.825
.779
.779
.816
77
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
4.072
88.1
Jedan faktor u obje analize (Glavnih osovina i Glavnih komponenata) objanjava

zajedniku varijancu klasinih i CRD testova. On se moe imenovati kao faktor ope
sposobnosti rjeavanja problema, ili G-faktor.
Prema izloenim podacima test konvergentnog miljenja (CRD1-1) je najvie saturiran
G-faktorom, a slijede D48 (Domino test inteligencije) i California (Test mentalne
zrelosti), sa korelacijama veim od .80, te Beta (Armijski test inteligencije) i Purdue
(Tiffinov test inteligencije) sa neznatno niim saturacijama.
Iz niih komunaliteta testova CRD2-1, CRD3-41 i CRD4-11, moe se zakljuiti da je za
utvrivanje njihova predmeta mjerenja potrebno u ovakvu analizu uvrstiti i neke testove
specifinih mentalnih sposobnosti.
78
2.2.3. FAKTORSKA ANALIZA REZULTATA BATERIJE CRD TESTOVA

U PROSTORU KLASI^NIH TESTOVA SPECIFI^NIH SPOSOBNOSTI
Za istraivanje specifine varijance ukupnih rezultata na temeljnim CRD testovima

uinjene su brojne faktorske analize. U ovom prikazu navode se etiri analize koje daju
dodatne informacije o predmetu mjerenja testova CRD1-1, CRD2-1, CRD3-41 i CRD411).
FAKTORSKA ANALIZA U KOJOJ FAKTORSKI PROSTOR ODRE\UJU SUBTESTOVI
CALIFORNIA TESTA MENTALNE ZRELOSTI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
VARIJABLA
DAT - R
CALIFORNIA 1
CALIFORNIA 2
CALIFORNIA 3
CALIFORNIA 4
CALIFORNIA 5
CALIFORNIA 6
CALIFORNIA 7
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11

SLOENO RAÛNANJE
SPACIJALNA ORIJENTACIJA
NEVERBALNO (PERCEPTIVNO) REZONIRANJE
VERBALNO REZONIRANJE
NUMERI^KO REZONIRANJE
SLOENO RAÛNANJE
PREPOZNAVANJE SINONIMA
JEDN. KONVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA
OPERATIVNO MILJENJE
MATRICA KORELACIJA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1
1
.07
.29
.15
.21
.22
.38
.35
- .43
- .32
- .29
- .26
2
1
.31
.33
.38
.34
.30
.42
- .32
- .35
- .25
- .34
3
1
.14
.18
.20
.28
.28
- .24
- .30
- .21
- .14
1
.23
.34
.05
.25
- .29
- .29
- .01
- .28
1
.44
.44
.35
- .42
- .18
- .38
- .51
1
.36
.16
- .33
- .18
- .11
- .45
GLAVNE OSOVINE
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
1
.25
- .30
- .21
- .25
- .18
1
- .36
- .53
- .21
- .27
1
3.720
64.9
64.9
10
11
12
1
.64
.28
.56
1
.23
.38
1
.18
FAKTORI
2
.693
12.1
77.0
3
.582
10.2
87.2
79
FAKTORI ROTIRANI U VARIMAX POZICIJU

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
VARIJABLA
DAT - R
CALIFORNIA 1
CALIFORNIA 2
CALIFORNIA 3
CALIFORNIA 4
CALIFORNIA 5
CALIFORNIA 6
CALIFORNIA 7
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11
V1
.055
.461
.105
.418
.608
.601
.244
.192
- .403
- .183
- .117
- .620
V2
.345
.288
.273
.298
.040
.060
.058
.527
- .582
- .761
- .142
- .302
V3
.503
.222
.354
- .049
.453
.225
.598
.310
- .283
- .177
- .464
- .134
GLAVNE KOMPONENTE
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
4.276
35.6
35.6
KOMUNALITET
.374
.345
.211
.266
.577
.417
.421
.411
.581
.645
.249
.493
FAKTORI
2
1.260
10.5
46.1
3
1.201
10.0
56.1

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
VARIJABLA
DAT - R
CALIFORNIA 1
CALIFORNIA 2
CALIFORNIA 3
CALIFORNIA 4
CALIFORNIA 5
CALIFORNIA 6
CALIFORNIA 7
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11
V1
.026
.532
.045
.557
.687
.780
.310
.171
- .416
- .162
- .079
- .692
V2
.462
.353
.424
.388
.038
- .006
.051
.691
- .624
- .855
- .175
- .301
V3
.538
.135
.402
- .313
.466
.185
.713
.202
- .221
- .067
- .653
- .078
KOMUNALITET
.503
.425
.343
.559
.691
.643
.607
.547
.612
.762
.464
.575
U obje analize visoko je slaganje strukture faktora koji objanjavaju specifinost

predmeta mjerenja (tri u ovu analizu uvrtena) CRD testa.
Specifinost znaajnog dijela varijance testa operativnog miljenja (CRD4-11) objanjava
faktor sloenog mentalnog procesiranja s kojim visoko koreliraju rezultati u klasinim
testovima verbalnog (C4) i numerikog rezoniranja (C5). U slijedeoj tablici izloeni su
podaci (iz faktorskih matrica), koji to argumentiraju.
SATURACIJE TESTA CRD4 - 11 I SUBTESTOVA CALIFORNIA TESTA
MENTALNE ZRELOSTI FAKTOROM SLOENOG MENTALNOG
PROCESIRANJA
80
TESTOVI
12
5
6
2
4
9
CRD4 - 11
CALIFORNIA 4
CALIFORNIA 5
CALIFORNIA 1
CALIFORNIA 3
CRD1 - 1
SATURACIJE
G.O.
G.K.
- .620
- .692
.608
.687
.601
.780
.461
.418
.557
- .403
- .416
Specifinost predmeta mjerenja testa vizuelne orijentacije (CRD2-1) u ovoj konfiguraciji

varijabli nije preciznije odreena. Visoka korelacija s drugim faktorom
(-.761 s drugom G.O., te -.855 s drugom G.K.) potvruje ve ranije utvrenu odreenost
testa CRD2-1 faktorom ope sposobnosti rjeavanja problema.
Za bolje razumijevanje specifinosti predmeta mjerenja testa uenja labirinta
(CRD3-41) vrijedna je informacija o korelaciji -.464 s treom G.O., odnosno -.653 s
treom G.K., kojima visoko doprinose klasini testovi raunanja. To ilustriraju podaci
izloeni u slijedeoj tablici:
SATURACIJE TESTA CRD3 - 41 I SUBTESTOVA CALIFORNIA TESTA
MENTALNE ZRELOSTI FAKTOROM SLOENOG RAÛNANJA
TESTOVI
7
1
11
5
3
8
CALIFORNIA 6
DAT - R
CRD3 - 41
CALIFORNIA 4
CALIFORNIA 2
CALIFORNIA 7
SATURACIJE
G.O.
G.K.
.598
.712
.503
.538
- .464
- .653
.453
.466
.354
.402
.310
81
2.2.4. FAKTORSKA ANALIZA U KOJOJ FAKTORSKI PROSTOR ODRE\UJU KLASI^NI

TESTOVI INTELIGENCIJE I TESTOVI SPECIFI^NIH MENTALNIH SPOSOBNOSTI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
VARIJABLA
DOMINO 48
DAT - R
PURDUE
CALIFORNIA 1
CALIFORNIA 2
CALIFORNIA 3
CALIFORNIA 4
CALIFORNIA 5
CALIFORNIA 6
CALIFORNIA 7
CRD1 - 1
CRD2 - 11
CRD3 - 41
CRD4 - 11

INTELIGENCIJA
SLOENO RAÛNANJE
MENTALNA ZRELOST
SLOENO RAÛNANJE
OPERATIVNO MILJENJE
MATRICA KORELACIJA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
1
1
.49
.54
.38
.41
.32
.31
.39
.32
.41
-.63
-.55
-.40
-.49
1
.41
.07
.29
.15
.21
.22
.38
.35
-.43
-.32
-.29
-.26
1
.40
.40
.31
.51
.43
.48
.42
-.47
-.48
-.27
-.36
1
.31
.33
.38
.34
.30
.42
-.32
-.35
-.25
-.34
1
.14
.18
.20
.28
.28
-.24
-.30
-.21
-.14
1
.23
.34
.05
.25
-.29
-.29
-.01
-.28
1
.44
.44
.35
-.42
-.18
-.38
-.51
10
11
12
13
14
1
.36
.16
-.33
-.18
-.11
-.45
1
.25
-.30
-.21
-.25
-.18
1
-.36
-.53
-.21
-.27
1
.64
.28
.56
1
.23
.38
1
.18
FAKTORI
GLAVNE OSOVINE
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
1
4.882
66.6
66.6
2
.773
10.5
77.1
3
.632
8.6
85.7
4
.452
6.2
91.9
82
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
VARIJABLA
DOMINO 48
DAT - R
PURDUE
CALIFORNIA 1
CALIFORNIA 2
CALIFORNIA 3
CALIFORNIA 4
CALIFORNIA 5
CALIFORNIA 6
CALIFORNIA 7
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11
GLAVNE
KOMPONENTE
V1
.578
.400
.236
.072
.133
.218
.053
.126
.007
.266
- .677
- .606
- .168
- .455
V2
.240
.039
.354
.370
.043
.324
.662
.588
.279
.102
- .331
- .046
- .122
- .579
V3
.400
.525
.483
.160
.374
- .069
.389
.190
.581
.270
- .254
- .168
- .462
- .075
V4
.307
.070
.404
.533
.349
.354
.140
.160
.151
.534
- .195
- .499
- .071
- .108
KOMUNALITET
.646
.443
.578
.453
.281
.283
.612
.423
.438
.440
.671
.647
.261
.560
FAKTORI
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
1
5.385
38.5
38.5
2
1.280
9.1
47.6
3
1.228
8.8
56.4
4
1.012
7.2
63.6

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
VARIJABLA
DOMINO 48
DAT - R
PURDUE
CALIFORNIA 1
CALIFORNIA 2
CALIFORNIA 3
CALIFORNIA 4
CALIFORNIA 5
CALIFORNIA 6
CALIFORNIA 7
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 41
CRD4 - 11
V1
.684
.539
.331
.093
.123
.311
.115
.117
- .021
.424
- .783
- .757
- .235
- .560
V2
.244
.011
.412
.441
- .024
.415
.737
.770
.382
.066
- .325
- .014
- .115
- .632
V3
.307
.096
.481
.664
.676
.368
.138
.139
.310
.594
- .094
- .412
- .098
- .071
V4
.269
.540
.335
- .045
.307
- .424
.352
.077
.637
.091
- .165
- .004
- .609
.002
KOMUNALITET
.694
.592
.625
.647
.568
.584
.700
.632
.648
.545
.755
.743
.449
.719
U faktorskom prostoru koji je (uz etiri temeljna CRD testa) odreen klasinim testovima
ope mentalne sposobnosti (inteligencije) i specifinih mentalnih sposobnosti, bolje je
objanjena specifinost predmeta mjerenja testa CRD2-1. Naime, u obje faktorske analize
izloene u prethodnim tablicama ponovo su od etiri izluena faktora tri faktora utvrena
i raspravljena u prethodnom tekstu. Novi je faktor (V3), u analizi glavnih komponenata
koji bolje objanjava perceptivnu komponentu predmeta mjerenja testa CRD2-1. S njim
najvie koreliraju testovi spacijalne orijentacije (C1) i spacijalne vizualizacije (C2).
83
2.2.5. FAKTORSKA ANALIZA U KOJOJ FAKTORSKI PROSTOR ODRE\UJU DVIJE

BATERIJE TESTOVA SPECIFI^NIH MENTALNIH SPOSOBNOSTI
Faktorski prostor ove analize odreuje 14 klasinih testova specifinih mentalnih

sposobnosti; baterija subtestova California testa mentalne zrelosti, baterija subtestova
Armijskog Beta testa inteligencije i test DAT-M tehnike inteligencije, te tri testa CRD
serije:
VARIJABLA
CRD SERIJA
1
CRD 11
2
CRD 21
VIZUELNA ORIJENTACIJA
3
CRD 341
UÊNJE (LABIRINT)
KALIFORNIJA TEST MENTALNE ZRELOSTI
4
C1
5
C2
SPACIJALNA VIZUALIZACIJA
6
C3
7
C4
8
C5
9
C6
SLOENO RAÛNANJE
10
C7
NEVERBALNI ARMIJSKI BETA TEST INTELIGENCIJE
11
B1
LABIRINT
12
B2
IFRIRANJE
13
B3
UOÂVANJE NELOGI^NOSTI
14
B4
SASTAVLJANJE LIKOVA
15
B5
DOPUNJAVANJE CRTEA
16
B6
UOÂVANJE SLI^NOSTI I RAZLIKA
17
DAT M
GLAVNE
KOMPONENTE
TEHNI^KA INTELIGENCIJA
EIGENVALUE
PERCENT VAR.
CUM. PERCENT
1
6.516
38.3
38.3
2
1.574
9.3
47.6
FAKTORI
3
4
1.388
1.185
8.2
7.0
55.8
62.7
5
1.041
6.1
68.9
84

VARIJABLA
1
CRD1-1
2
CRD2-1
3
CRD3-41
4
C1
5
C2
6
C3
7
C4
8
C5
9
C6
10 C7
11 B1
12 B2
13 B3
14 B4
15 B5
16 B6
17 DAT M
V1
-.795*
-.637
.568
-.069
.074
.108
.624*
.180
.038
.565
.281
.640*
.366
.226
.395
.173
.451
V2
-.137
-.346*
-.047
.766*
.247
.175
.244
.042
.174
.342
.148
.178
.726*
.736*
.612
.231
.765
FAKTORI
V3
-.164
-.089
.307*
.144
.164
.677
.099
-.206
.103
.198
.725 *
.083
.209
.188
.374
.765 *
.195
V4
-.123
.128
.339*
-.025
-.011
.122
.478
.484
.858*
.317
-.290
-..37
.113
.217
.134
.263
.110
V5
-.082
-.071
.224
.370
.793
-.322
.265
.527
-.040
.215
.217
-.116
-.170
.217
.101
.258
.025
KOMUNALITET
.701
.555
.605
.743
.723
.619
.758
.590
.780
.623
.759
.463
.747
.727
.699
.805
.802
U ovoj analizi je utvrena jo jedna komponenta koja odreuje predmet mjerenja testa
uenja labirinta. To je neverbalno rezoniranje kojega najbolje zahvaa trei subtest (C3)
California testa mentalne zrelosti.
Zanimljivo je, meutim da faktor V2, s kojim visoko korelira test rjeavanja labirinta
(C1) California testa mentalne zrelosti, znaajno saturira test vizuelne orijentacije (.346), a ne test rjeavanja labirinta u CRD seriji. Tomu je razlog latentna funkcija
pregleda, vizuelne kontrole, rjeavanja zadataka.
85
3. STATUSNA I PROGNOSTI^KA VALJANOST CRD TESTOVA

Problematika statusne i prognostike valjanosti CRD testova podrobno je izloena u
posebnoj publikaciji "Aplikacije i rezultati istraivanja primjenjivosti testova CRD
serije".
U ovom poglavlju Prirunika navodi se manji dio grae koja ukazuje na:
, povezanost uspjenosti rjeavanja CRD testova i izvedenih pokazatelja
dinamikih svojstava funkcioiranja sredinjeg ivanog sustava sa trenutnim
(funkcionalnim, zdravstvenim, profesionalnim i dr.) statusom ispitanika, koji se
kvalificira temeljom vanjskih kriterija;
, mogunosti prognoze uspjeha u buduim aktivnostima (koli, na poslu, i dr.),
odnosno mogunosti predvianja vjerojatnosti nepovoljnih ishoda djelovanja
(pogreke u proizvodnji, prometne nezgode i nesree.
3.1. STATUSNA VALJANOST
Statusna valjanost izraena je korelacijom izmeu rezultata u nekom testu i ranije

postignutog statusa na ljestvici uspjenosti u nekom praktinom kriteriju.
Jedan oblik statusne valjanosti, u kojemu se iskazuje odnos izmeu uspjeha u testovima
CRD serije i statusa ispitanika na ljestvici uspjenosti u profesionalnoj djelatnosti, a koji
je utvren u fazi evaluacije CRD testova (1970. 1975.) kod etiri skupine ispitanika,
jedne skupine strojovoa na eljeznici (skupina 1) i tri skupine autobusnih vozaa
(skupine 2, 3 i 4)
Status ispitanika odreen je po dva kriterija uspjenosti u djelatnosti:
, procjenom podobnosti za djelatnost izraenoj ocjenama 1 - 5, koju su dale
skupina kompetentnih ocjenjivaa, i
, brojem prometnih nezgoda i nesrea izvedenih iz slubenih evidencija o
sigurnosti na radu.
Za svaku skupinu ispitanika komponirana je posebna lista prediktorskih varijabli
(pokazatelja uinka i funkcionalnih znaajki rjeavanja CRD testova), koje su
pojedinano i skupno korelirane sa jednim od statusnih kriterija.
Podaci o korelacijama svake prediktorske varijable posebno, i svakog od etiri kompozita
varijabli sa odgovarajuim kriterijem uspjenosti izloeni su u tablici na slijedeoj
stranici.
86
KORELACIJE REZULTATA U CRD TESTOVIMA S KRITERIJIMA USPJENOSTI

U PROMETNIM ZANIMANJIMA
SKUPINA
TEST
CRD1 - 1
CRD2 - 1
POKAZATELJ
UT
TMIN
UP
V
UB
SB
ZB
UT
UP
UB
UT
UT
UT
UB
CRD2 - 4
CRD3 - 11
CRD3 - 34
CRD3 - 41
CRD4 - 12
MULTIPLA KORELACIJA
% ZAJED. VAR. S KRITER.
R
R2
1
- .47
- .41
- .46
- .34
- .49
- .31
- .34
- .33
2
- .55
- .44
- .31
- .41
- .50
- .51
- .32
- .34
- .31
3
- .43
- .36
4
.25
.41
.26
- .42
- .37
- .48
- .34
- .30
.23
.32
.35
.40
- .39
- .38
- .42
.40
- .58
33.6
- .69
47.6
.32
- .51
- .87
75.7
- .38
.56
31.3
U tablici su navedeni koeficijenti korelacije koji ukazuju na 10% (i vie) zajednike

varijance s varijancom kriterija. Kod prve i druge skupine je 10 takvih pokazatelja, kod
tree devet, a kod etvrte sedam.
Najvii su koeficijenti korelacije utvreni izmeu pojedinih pokazatelja uspjenosti u
CRD testovima i statusa u praktinim kriterijima kod ukupnih rezultata (UT) u testovima
konvergentnog miljenja CRD11i (-.55), te operativnog miljenja CRD4-12 (-.51).
Negativni predznak ukazuje na obrnutu povezanost, to je krae ukupno vrijeme
rjeavanja testova via je ocjena statusne uspjenosti.
Meu izloenim podacima vidljivo je da izvedeni pokazatelji funkcionalnih znaajki
rjeavanja testova (UP, UB, V, SB i ZB) takoer zadovoljavajue koreliraju s kriterijima
uspjenosti.
Veu praktinu informaciju o statusnoj valjanosti pruaju podaci o koeficijentima
multiple korelacije i postotku varijance statusnog kriterija kojega pokrivaju kompoziti
varijabli uspjenosti u testovima CRD serije. Prema izloenim podacima preko 75%
varijance kriterija uspjenosti u zanimanju autobusnog ofera pokriva devet pokazatelja
uinka i funkcionalnih znaajki rjeavanja testova konvergentnog miljenja (CRD-11),
jednostavne vizuelne orijentacije (CRD2-1), vizuelne lokacije poloaja aktuelnog signala
(CRD3-11) i operativnog miljenja (CRD4-12).
Praktino znaenje ima i podatak o multiploj korelaciji izmeu sedam pokazatelja uinka
CRD serije i broja prometnih nezgoda koje su vozai autobusa uinili u periodu prije
testiranja. Taj podatak pokazuje da je 31.3% varijance prometnih nezgoda objanjivo
pokazateljima uspjenosti i naina rjeavanja CRD testova konvergentnog miljenja
(CRD1-1), jednostavne vizuelne orijentacije (CRD2-1) i operativnog miljenja (CRD412).
Na takvu povezanost ukazalo je, uz Coetsira (1973.) i Arendsa (1976.) iji su prikazi i
zakljuci o drugim aspektima valjanosti CRD serije izloeni na prethodnim stranicama,
istraivanje Goffinna, koji je 1975 godine, istraujui optimalnu prognostiki valjanu
kompoziciju CRD pokazatelja za izbor vozaa specijalnih vozila u policiji, naao da
kompozit od 18 pokazatelja uratka na testovima CRD serije (4 CRD2-1, te po 12 iz
CRD4-11 i CRD4-12) uspjeno identificira 89% nepouzdanih vozaa.
87
3.2. PROGNOSTI^KA VALJANOST
Za istraivanje prognostike valjanosti, koja je uglavnom raena na uzorcima uenika

srednjih kola, komponirana je baterija od sedam CRD testova: konvergentnog miljenja
CRD1-1, vizuelne orijentacije CRD2-1, uoavanja prostorne lokacije pojave aktuelnog
signala CRD3-11, aktualizacije krakorone memorije CRD3-24, uenja labirinta CRD341, te dva razliito sloena testa operativnog miljenja CRD4-11 i CRD4-12. U kompozit
prediktorskih varijabli uvrteni su pokazatelji ukupnog vremena rjeavanja pojedinih
testova (UT), ukupni broj bodova kod rjeavanja labirinta i pokazatelji tonosti rjeavanja
zadataka (UP) u pet testova.
Istraivana je valjanost navedenih pokazatelja za prognozu kolskog uspjeha izraenog
ocjenama (1 do 5) u dvije "elitne" srednje kole (GIMNAZIJE) sa visokim kriterijima
ulazne selekcije i jednoj strunoj (GRA\EVINSKOJ) srednjoj koli. Koeficijenti multiple
korelacije CRD pokazatelja i ocjena uspjeha u osnovnoj koli predstavljaju pokazatelje
statusne valjanosti kompozita CRD prediktora, a multiple korelacije rezultata u CRD
testovima i kolskog uspjeha kroz tri godine kolovanja u srednjoj koli predstavljaju
pokazatelje prognostike valjanosti CRD testova.
MULTIPLE KORELACIJE REZULTATA U CRD TESTOVIMA SA KOLSKIM
USPJEHOM U RAZLIÎTIM RAZREDIMA SREDNJE KOLE (1973 - 1976)
RAZRED
8. OSNOVNE KOLE
1. SREDNJE KOLE
2. SREDNJE KOLE
3. SREDNJE KOLE
GIMNAZIJA (1)
M
.72
.98
.74
.88
.67
.76
.46
.89
KOLA
GIMNAZIJA (2)
M
.78
.92
.82
.87
.77
.89
.69
.87
GIMNAZIJA (3)
M
.57
.67
.57
.66
.60
.58
.68
.59
Openito visoka statusna valjanost pokazatelja uinka u CRD testovima u osnovnoj koli
u elitnim kolama kod mukaraca opada u funkciji kolovanja. U najelitnijoj koli
(Gimnazija 1) sa 50% zajednike varijance u osnovnoj i prvom razredu srednje kole
opada na 21% u treem razredu srednje kole, dok u tehnikoj koli statusna valjanost
raste sa 32% u osnovnoj i prvom razredu srednje kole, na 46% u treem razredu.
Kod uenica () u elitnim kolama statusna valjanost izraena odnosom kolskog uspjeha
i uinka u CRD testovima ostaje visoka i nesistematski varira u srednjoj koli od 58% 79%, dok kod uenica u tehnikoj koli neznatno opada sa 45% u osnovnoj i prvom
razredu srednje kole na 34% u drugom i treem razredu.
Najvei doprinos uspjenosti prognoze imaju korelacije testa konvergentnog miljenja
CRD1-1 s kolskim ocjenama. Kod uenika se one kreu od .49 u prvom, .46 u drugom,
do .58 u treem razredu srednje kole, a kod uenica od .52 u prvom, .53 u drugom, do
.54 u treem razredu srednje kole.
4. DISKRIMINATIVNA VALJANOST
88
U istraivanju diskriminativne valjanosti pojedinih pokazatelja uinka i naina rjeavanja

CRD testova naglasak je bio na utvrivanju osjetljivosti tih pokazatelja za razlikovanje
skupina ispitanika koje su odreene vanjskim klasifikacijskim i selektivnim kriterijima.
Analizirane su znaajnosti razlika u efikasnosti i nainu rjeavanja pojedinih CRD
testova meu skupinama:
, razliitog spola,
, razliite ivotne dobi,
, razliite kvalifikacijske razine i profesije, te
, razliito uspjenih ispitanika na kolovanju i u profesionalnoj djelatnosti.
4.1. RAZLIKE ME\U SPOLOVIMA
Razlike meu spolovima u ukupnoj uspjenosti rjeavanja pojedinih CRD testova, koje su
testirane t-testom. statistiki su znaajne, ali ne uvijek u korist istog spola. U slijedeoj
tablici izloeni su podaci o prosjenim vremenima rjeavanja 5 CRD testova (CRD1-1,
CRD2-1, CRD3-11, CRD4-11 i CRD4-12) i dva pokazatelja broja pokuaja potrebnih za
otkrivanje principa inkopatibilnosti (CRD3-34) i savladavanje prolaza kroz labirint
(CRD3-41).
Muki su ispitanici superiorniji u svim testovima osim u testu uoavanja lokacije
aktuelnog signala (CRD3-11).
RAZLIKE ME\U SPOLOVIMA U USPJENOSTI RJEAVANJA CRD TESTOVA
TEST
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 14
CRD3 - 41
CRD4 - 11
CRD4 - 12
SPOL
MUKARCI
ENE
124.45
144.58
42.00
48.70
34.06
32.79
8.20
8.41
14.70
20.00
50.21
53.90
50.34
52.61
P
.01
.01
.05
.01
.01
.05
Za ilustraciju razlika meu spolovima navodi se i jedna analiza diskriminativne

sposobnosti testa konvergentnog miljenja CRD11 u kojoj se skupina ispitanika (uenika
gimnazije) nakon podjele po spolovima dalje dijeli po kolskom uspjehu u tri razreda
srednje kole.
Podaci o relativnoj uspjenosti (prosjenim rezultatima skupina) izloeni su u slijedeoj
tablici.
RAZLIKE ME\U SPOLOVIMA U USPJENOSTI RJEAVANJA
TESTA CRD11 U FUNKCIJI KOLOVANJA
89
RAZRED
1.
2.
3.
OCJENA
NEDOVOLJAN
DOVOLJAN
DOBAR
VRLO DOBAR
ODLIÂN
NEDOVOLJAN
DOVOLJAN
DOBAR
VRLO DOBAR
ODLIÂN
NEDOVOLJAN
DOVOLJAN
DOBAR
VRLO DOBAR
ODLIÂN
SPOL
MUKARCI
142.00
134.07
123.88
99.00
147.50
140.30
137.00
122.00
112.89
158.00
147.13
127.03
119.24
112.00
ENE
183.66
167.65
155.09
146.72
133.12
171.00
160.50
161.36
147.67
131.37
146.00
160.76
161.08
144.17
129.23
Razlike su testirane t-testom i statistiki su znaajne na razini rizika manjoj od 1%.

Iz izloenih podataka je vidljivo da su muki ispitanici uspjeniji u rjeavanja testa
konvergentnog miljenja u svim razredima srednje kole i na razini svih ocjena, osim kod
nedovoljne ocjene u treem razredu.
4.2. RAZLIKE U FUNKCIJI IVOTNE DOBI
Za analizu znaajnosti razlika u uspjenosti rjeavanja nekih CRD testova meu

skupinama razliite dobi koriteni su podaci dobiveni na profesionalno homogenoj
skupini, ustvari na populaciji eljeznikih strojovoa u Hrvatskoj.
Utvrene razlike u vremenima rjeavanja pojedinih CRD testova (UT) i pokazateljima
dinamike odvijanja mentalnih funkcija (TMIN, UB) kod rjeavanja CRD testova mogu
ukazivati i na uinke procesa deterioracije mentalnih funkcija uslijed starenja.
ANALIZA VARIJANCE UKUPNOG VREMENA RJEAVANJA CRD TESTOVA
SKUPINA STROJOVO\A RAZLIÎTE DOBI
DOBNA
SKUPINA
- 25
26 - 30
31 - 35
36 - 40
41 - 45
46 F - test
P
CRD1 - 1
149.4
151.9
159.3
170.7
194.9
201.9
90.12
.0000
TEST
CRD2 - 4
317.2
329.0
329.1
355.0
395.4
393.2
34.56
.0000
CRD2 - 5
321.8
326.9
328.3
351.5
395.6
383.0
29.46
.0000
Utvrene su znaajne razlike u ukupnom vremenu rjeavanja sva tri testa promatrane u
funkciji ivotne dobi. Meutim znaajne su razlike izmeu skupina mlae i starije dobi,
te meu skupinama starije dobi (preko 36 godina).
Kod testova identifikacije aktuelnog podraajnog sadraja (CRD2-4 i CRD2-5) se nakon
znaajnog "pogoranja" uinkovitosti poslije 40. godine ivota, vrijeme rjeavanja tih
testova stabilizira, dok se kod testa konvergentnog miljenja i dalje znaajno produava.
90
Dinamika promjena funkcionalnih znaajki - maksimalne brzine rjeavanja zadataka u

testu (TMIN) i izgubljenog vremena, balasta (UB), izloena je u slijedeim tablicama:
ANALIZA VARIJANCE TMIN U FUNKCIJI IVOTNE DOBI
DOBNA
SKUPINA
- 25
26 - 30
31 - 35
36 - 40
41 - 45
46 F - test
P
CRD1 - 1
17.42
17.59
18.17
19.65
21.76
22.40
78.36
.0000
TEST
CRD2 - 4
24.28
24.86
23.65
27.52
31.04
32.70
28.21
.0000
CRD2 - 5
25.31
25.27
25.72
28.71
31.80
31.01
21.48
.0000
Maksimalna brzina rjeavanja zadataka (TMIN) u testu konvergentnog miljenja

znaajno i sustavno opada ve nakon 30. godine ivota, s tim da je to opadanje sve vee u
starijim dobnim skupinama. U testovima identifikacije aktuelnog znaajne promjene
TMIN javljaju se nakon 35. godine ivota.
ANALIZA VARIJANCE UKUPNOG BALASTA U FUNKCIJI IVOTNE DOBI
DOBNA
SKUPINA
- 25
26 - 30
31 - 35
36 - 40
41 - 45
46 F - test
P
CRD1 - 1
27.58
28.39
32.49
33.77
43.05
44.61
30.57
.0000
TEST
CRD2 - 4
145.8
152.8
161.1
168.7
174.2
168.4
4.06
.0000
CRD2 - 5
143.8
147.4
144.1
151.2
167.9
165.2
5.33
.0000
Ista tendencija uoliva je i kod promjene ukupnog balasta (UB) u testu konvergentnog
miljenja, dok se kod dva testa identifikacije podraajnog sadraja balas razliito uveava
u funkciji dobi.
4.3. RAZLIKE ME\U KVALIFIKACIJSKIM RAZINAMA I PROFESIJAMA
U istraivanju intergrupne diskriminacije vrlo su zanimljivi podaci o razlikama u

uspjenosti rjeavanja CRD testova meu skupinama razliite kvalifikacijske razine. Za
odreivanje kvalifikacijskih razina koritene su standardne kategorije: PKV za
polukvalificirane osobe, NSS za osobe s niom kolskom naobrazbom, KV za osobe sa
steenom kvalifikacijom i zavrenom zanatskom kolom, SSS(A) za osobe s zavrenom
srednjom kolom opeg tipa, SSS(T) za osobe s zavrenom tehnikom kolom, te VSS za
osobe s fakultetskim obrazovanjem. Prosjena dob ispitanika u pojedinim skupinama
kretala se izmeu 28 do 33 godine.
Analizirana je znaajnost razlika u uspjenosti rjeavanja testova: konvergentnog
miljenja (CRD1-1), vizuelne orijentacije (CRD2-1) i uenja labirinta (CRD3-41).
91
RAZLIKE U PROSJE^NIM REZULTATIMA RJEAVANJA CRD TESTOVA

KOD SKUPINA RAZLIÎTE KVALIFIKACIJSKE RAZINE
KVALIFIKACIJA
PKV
NSS
KV
SSS(A)
SSS(T)
VSS
F - test
P
CRD1 - 1
272.7
228.5
180.8
189.3
155.5
146.3
87.96
.0000
TEST
CRD2 - 4
104.7
85.6
65.5
62.1
66.7
36.65
.0000
CRD2 - 5
267.0
275.2
265.0
276.8
281.3
5.16
.0000
Najvee su razlike izmeu ekstremnih kategorija u prosjenim rezultatima na testovima

konvergentnog miljenja i vizuelne orijentacije, dok je u testu uenja labirinta najvea
razlika izmeu dvije skupine opeg obrazovanja NSS i SSS(A) i ostalih skupina, a
posebno u odnosu na skupinu s fakultetskim obrazovanjem.
Uoene razlike mogu rezultirati iz razliitih utjecaja selekcije koji se pojedincu nameu u
funkciji profesionalnog uobliavanja.
Postojanje deklariranog ili prikrivenog selektivnog procesa koji djeluje u odreenim
sociolokim i profesionalnim sredinama, po kojima se u odabiru preferiraju mentalno
superiorniji kandidati, oituje se u pojavi znaajnih razlika u razini istih sposobnosti
meu predstavnicima razliitih skupina.
U slijedeoj tablici navedeni su podaci o ukupnim vremenima (UT) rjeavanja baterije od
pet CRD testova; konvergentnog miljenja CRD1-1, vizuelne orijentacije CRD2-1,
uoavanja lokacije aktualnog signala CRD3-11, operativnog miljenja CRD4-11 i
vremena jednostavne reakcije CRD3-31, za tri skupine ispitanika visoke razine prometne
profesije:
1. vozai specijalnih vozila u policiji,
2. operateri radarske kontrole i
3. instruktori letenja.
Svi ispitanici su srednje ivotne dobi (preko 30 godina).
RAZLIKE ME\U SKUPINAMA VISOKIH PROMETNIH ZANIMANJA
U VREMENIMA RJEAVANJA CRD TESTOVA
TEST
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD4 - 11
CRD4 - 31
1
157.1
53.2
36.4
52.6
24.9
SKUPINA
2
143.4
50.4
34.4
56.1
27.7
3
147.9
50.4
36.4
58.3
25.5
Analizom varijance (Coetsier, 1973.) utvrena je znaajna razlika u vremenima

rjeavanja pojedinih CRD testovima, ali ta razlika nije uniformna.
Iz izloenih podataka vidljivo je da je opa razina mentalne sposobnosti (CRD1-1) i
vizuelne orijentacije (CRD2-1) radarista i instruktora letenja znaajno via od vozaa
specijalnih vozila. Radaristi se znaajno razlikuju od vozaa specijalnih vozila i
92
instruktora letenja po sposobnosti lokacije aktuelnog signala (CRD3-11). Vozai

specijalnih vozila su superiorniji od radarista i instruktora letenja u operativnom
miljenju (CRD4-11), a instruktori letenja i vozai specijalnih vozila znaajno se
razlikuju u vremenu jednostavne reakcije od osoblja radarske kontrole.
4.4. DISKRIMINACIJA ME\U RAZLIÎTO USPJENIM SKUPINAMA
Problematika diskriminativne osjetljivosti pokazatelja uratka na CRD testovima za

razlikovanje razliito uspjenih pojedinaca po nekim praktinim kriterijima, djelimino je
obraena u sklopu izlaganja statusne valjanosti testova CRD serije.
U ovom odjeljku izlau se rezultati jednog istraivanja diskriminativne osjetljivosti pet
CRD testova: konvergentnog miljenja CRD1-1, vizuelne orijentacije CRD2-1,
uoavanja lokacije aktuelnog signala CRD3-11, aktualizacije kratkorone memorije
CRD3-23 i uenja labirinta CRD3-41 i to na skupinama uenika u po dva razreda osnovne kole. Za svaki razred posebnom metodologijom odreivanja uspjenosti u uenju
formirane su ekstremne skupine (uspjenih i neuspjenih) uenika.
Diskriminativna osjetljivost primijenjenih CRD testova odreena je koeficijentima
biserijalne korelacije (r ).
RAZLIKE ME\U EKSTREMNIM SKUPINAMA UÊNIKA OSNOVNE KOLE U
USPJENOSTI RJEAVANJA CRD TESTOVA
PRVI I DRUGI RAZRED
TEST
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 23
CRD3 - 41
USPJENI
390.7
162.4
81.5
106.3
230.6 *
NEUSPJENI
586.6
341.9
92.4
165.6
206.8
.92
.92
.71
.92
.38
rb
NEUSPJENI
360.5
204.6
76.1
105.9
203.5
.92
.68
.71
.92
.71
NEUSPJENI
278.7
90.3
65.3
82.5
228.1
.71
.71
.84
.38
.20
* Rezultat u bodovima
TRE]I I ÊTVRTI RAZRED

TEST
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 23
CRD3 - 41
USPJENI
225.1
131.1
68.9
79.9
292.1
rb
PETI I ESTI RAZRED

TEST
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 23
CRD3 - 41
USPJENI
190.3
64.5
58.8
70.0
240.8
rb
93
SEDMI I OSMI RAZRED

TEST
CRD1 - 1
CRD2 - 1
CRD3 - 11
CRD3 - 23
CRD3 - 41
USPJENI
150.8
62.8
58.3
62.7
306.8
NEUSPJENI
204.5
97.3
65.6
90.6
286.3
rb
.84
.71
.84
.96
.41
Od pet analiziranih testova test konvergentnog miljenja CRD1-1, koji je visoko saturiran
faktorom ope mentalne sposobnosti (mentalne zrelosti), uspjeno diskriminira uspjene
od neuspjenih uenika na svim razinama osnovnog kolovanja.
Iz izloenih podataka vidljive su, meutim, velike razlike u diskriminnativnoj osjetljivosti
preostala etiri CRD testa za razlikovanje uspjenih od neuspjenih uenika na razliitim
razinama kolovanja u osnovnoj koli.
U prva dva razreda visoko su diskriminativni testovi konvergentnog miljenja CRD1-1,
vizuelne orijentacije CRD2-1 i aktualizacije kratkorone memorije CRD3-23, dok u
treem i etvrtom razredu uz test konvergentnog miljenja visoko je diskriminarivan i test
aktuelizacije kratkorone memorije.
Na razini petog i estog razreda osnovnog kolovanja najdiskriminativniji je perceptivni
test CRD3-11 (uoavanja poloaja aktuelnog signala), ali je visoko diskriminativan, uz
test konvergentnog miljenja, test vizuelne orijentacije, dok je na razini sedmog i osmog
razreda uz te testove visoko diskriminativan i test aktualizacije kratkorone memorije.
94
5. POUZDANOST CRD TESTOVA
Problematika pouzdanosti pokazatelja uratka na CRD testovima istraivana je u dvije

faze, fazi konstrukcije zadataka i uobliavanja testova CRD serije, te u fazi evaluacije
definitivnih formi pojedinih testova. Istraivana su tri aspekta pouzdanosti:
konzistentnost predmeta mjerenja pojedinih testova u funkciji odvijanja testa, ili kod
primjene alternativnih formi; homogenost strukture testa (unutarnja konzistencija); te
dosljednost ili stabilnost rezultata u ponovljenim mjerenjima (retest i veestruki retest).
KONZISTENTNOST PREDMETA MJERENJA
U fazi konstrukcije testova analizirana je konzistentnost predmeta mjerenja facijalno

homogenih skupina zadataka sukcesivno rasporeenih od poetka prema kraju testa (D1,
D2, D3, D4, D5, D6, D7). Parcijalni pokazatelji uratka u pojedinim fazama odvijanja
testa, odnosno ukupna vremena rjeavanja zadataka u sukcesivnim sekvencama od po pet
zadataka (D1 - D7) tretiraju se, u ovako koncipiranom istraivanju konzistentnosti testa,
kao alternativne forme odreenog testa.
Faktorskom analizom utvruje se istovrsnost predmeta mjerenja u razliitim fazama
odvijanja testa, odnosno provjerava utemeljenost pretpostavke - da su vremenski
pokazatelji rjeavanja skupina zadataka prvenstveno indikatori sposobnosti ostvarivanja
odreene vrste mentalnog procesiranja.
Jedan primjer takvog istraivanja konzistentnosti predmeta mjerenja razliitih dijelova
istih CRD testova, u kojemu je primijenjena faktorska analiza parcijalnih vremena
rjeavanja sedam skupina od po 5 zadataka (D1 - D7) sukcesivno rasporeenih od
poetka prema kraju testa, izloen je u slijedeim tablicama.
Faktori su odreeni metodama ekstrakcije glavnih osovina i glavnih komponenata.
Faktorski prostor odreen je parcijalnim pokazateljima uinka u sukcesivnim
sekvencama rjeavanja testova: CRD1-1 konvergentnog miljenja, CRD2-1 jednostavne
vizuelne orijentacije, CRD2-3 sloene vizuelne orijentacije, i CRD1-3 spacijalne
vizuelizacije.
U tablici faktorskih saturacija paralelno su navedene korelacije pojedinih parcijalnih
pokazatelja uinka s glavnim osovinama (O) i glavnim komponentama (K).
95
FAKTORSKA STRUKTURA PARCIJALNIH POKAZATELJA URATKA U CRD

TESTOVIMA
TEST
CRD1 - 1
CRD1 - 3
CRD2 - 1
CRD2 - 3
SEKV.
D1
D2
D3
D4
D5
D6
D7
D1
D2
D3
D4
D5
D6
D7
D1
D2
D3
D4
D5
D6
D7
D1
D2
D3
D4
D5
D6
D7
GLAVNE OSOVINE
O1
.01
.00
- .05
.14
.08
.23
.05
.01
- .01
.06
.04
- .01
.06
- .03
.45
.70
.64
.71
.75
.75
.74
.14
.16
.09
.00
.13
.13
.29
K1
.00
.00
- .07
.14
.08
.24
.03
.00
- .03
.07
.04
- .03
.06
- .04
.54
.75
.70
.77
.78
.75
.72
.14
.16
.09
- .02
.10
.11
.28
O2
.12
- .08
.17
- .01
.01
.09
.21
.05
.05
.07
.00
.26
.08
- .01
- .01
.17
.09
.10
.07
.06
.29
.38
.52
.61
.79
.76
.68
.61
K2
.11
- .06
.16
- .05
.00
.12
.25
.04
.03
.09
.07
.29
.11
- .03
- .02
.18
.12
.12
.06
.04
.44
.51
.62
.69
.82
.79
.71
.62
EIGENVALUE
PERCENT
VAR.
CUM.
PERCENT
O3
.37
.59
.64
.48
.63
.59
.55
- .04
.15
- .03
.02
.00
.16
.10
.00
.11
.00
.12
.12
.07
.09
- .06
.06
.08
.29
.05
.00
.12
O1
4.967
4
34.0
34.0
K3
.37
.63
.71
.57
.72
.63
.63
.07
.18
- .06
- .02
.03
.15
.10
- .04
.11
- .01
.12
.12
.08
.10
- .11
.04
.08
.29
.04
.01
.14
O4
.29
.29
.14
.09
.09
- .11
- .09
.48
.34
.56
.58
.47
.31
.47
.06
.00
- .13
.02
.03
.02
- .07
.18
.22
.16
.00
.00
.24
.08
K4
.37
.36
.12
.03
.09
- .05
- .08
.53
.38
.66
.71
.50
.47
.50
.17
.03
- .03
.06
.00
- .07
- .11
.33
.32
.17
.00
.00
.12
.00
FAKTORI
O2
O3
2.751 1.899
8
6
18.8
13.0
O4
1.314
9
9.0
52.8
65.8
74.8
96
GLAVNE KOMPONENTE
EIGENVALUE
PERCENT
VAR.
CUM.
PERCENT
K1
5.501
5
34.5
34.5
FAKTORI
K2
K3
2.595 1.924
7
7
16.3
12.1
50.7
62.6
K4
1.536
7
9.6
72.4
97
Dobivena su etiri, po predmetu mjerenja, homogena faktora, od kojih svaki saturira

varijance pokazatelja jednog od analiziranih testova:
O1 K1 - FAKTOR JEDNOSTAVNE VIZUELNE ORIJENTACIJE (CRD21),
O2 K2 - FAKTOR SLOENE VIZUELNE ORIJENTACIJE (CRD23),
O3 K3 - FAKTOR KONVERGENTNOG MILJENJA (CRD11),
O4 K4 - FAKTOR SPACIJALNE VIZUELIZACIJE (CRD13).
To ukazuju na konzistentnost predmeta mjerenja razliitih dijelova istih CRD testova.
U mnogobrojnim preliminarnim istraivanjima pouzdanosti testova i parcijalnih
pokazatelja uinka u CRD testovima utvreno je da zadovoljavaju oekivane kriterije
dosljednosti utvrivane metodom retesta. Koeficijenti korelacije test-retesta iznosili su
oko i vie od .80. Isto tako su utvrene zadovoljavajue (.80 i vie) korelacije izmeu
nizova parnih i neparnih zadataka istoga testa. Nie korelacije dobivene su kod primjene
istih testova, ali razliitih gabarita (veliina signalno-komandnih ploa i razliitih veliina
signalnih aruljica i tipki za odgovore). Te korelacije su varirale od .68 do .81. Zbog toga
su za daljnju konstrukciju CRD instrumenata precizno utvrene dimenzije signalnokomandnih ploa i dimenzije signalnih i komandnih elemenata.
ISTRAIVANJE POUZDANOSTI POKAZATELJA URATKA NA DEFINITIVNIM
TESTOVIMA CRD SERIJE
U evaluaciji definitivnih formi analizirana su tri aspekta pouzdanosti mjerenja testovima

CRD serije:
,
dosljednost (r ) kod jednog ili viestrukog ponavljanja mjerenja istim testom na
istim ispitanicima,
,
homogenost (r ) dvaju nizova zadataka formiranih po principu: parni - neparni
zadaci u istom testu,
,
sukladnost paralelnih formi (r ).
DOSLJEDNOST I HOMOGENOST UKUPNIH VREMENA RJEAVANJA CRD TESTOVA
U evaluaciji definitivnih formi CRD testova istraivana je dosljednost i homogenost

pokazatelja ukupnog vremena rjeavanja pojedinih testova (UT) temeljne baterije CRD
testova, tonosti ili pouzdanosti funkcioniranja psihonervnih mehanizama (UP) kod
razliitih vrsta mentalnog procesiranja, te izvedenih pokazatelja dinamike odvijanja
mentalnih funkcija: TMIN, UB i D1.
Pokazatelji dosljednosti i homogenosti pokazatelja ukupnog vremena rjeavanja
pojedinih CRD testova izloeni su u slijedeoj tablici:
TEST
CRD1-1
CRD2-1
CRD3-11
CRD4-24
CRD4-34
CRD4-11
CRD4-12
DOSLJEDNOS
T
.882
.772
.917
.776
.745
.867
.900
HOMOGENOS
T
.756
.623
.772
.677
*
.814
.849
* Test CRD3-34 (otkrivanja principa inkopatibilnosti; rezoniranja) nije podesan za podjelu na skupine
parnih i neparnih zadataka.
Kod svih primijenjenih testova nii su koeficijenti homogenosti od koeficijenata

dosljednosti. Vjerojatni razlog je u injenici da na korelacije meu kraim nizovima s
98
upola manjim brojem zadataka u nizovima parnih i neparnih zadataka u istom testu,
znaajnije utjeu fluktuacije vremena rjeavanja pojedinanih zadataka u funkciji
odvijanja testa.
POUZDANOST UKUPNOG BROJA POGREAKA KOD RJEAVANJA CRD TESTOVA
Ukupni broj pogreaka predstavlja pouzdanu indikaciju funkcioniranja psihonervnog

sustava samo kod onih testova CRD serije koji su komponirani od zadataka sa sloenim
mentalnim procesiranjem ili sa kompleksnim psihomotornim odgovorima. Zbog toga se u
prikazu dosljednosti i homogenosti manifestacija pogreaka u razliitim fazama odvijanja
testova ne pojavljuju podaci o ukupnom broju pogreaka na testu CRD3-11, koji je
uvrten u prethodnu tablicu.
TEST
CRD1-1
CRD2-1
CRD4-24
CRD4-34
CRD4-11
CRD4-12
DOSLJEDNOS
T
.776
.783
.755
.765
.867
.866
HOMOGENOS
T
.569
.677
.675
.787
.840
S porastom vjerojatnosti pogrenih reakcija rastu i koeficijenti pouzdanosti tog

pokazatelja uratka na CRD testovima. Veu vjerojatnost pogrenih reakcija u testovima
CRD4-11 i CRD4-12 prate i vii koeficijenti dosljednosti i homogenosti (oko i vii od
.80).
DOSLJEDNOST POKAZATELJA DINAMI^KIH SVOJSTAVA
Od indikatora dinamikih svojstava funkcioniranja SS, iz kojih se izvode kategorije

tipova kortikalne dinamike istraivana je pouzdanost pokazatelja: maksimalne brzine
rjeavanja zadataka u testu, odnosno najkraeg vremena TMIN, ukupnog balasta UB i
startne disocijacije D1. Dobiveni koeficijenti pouzdanosti tipa dosljednosti testirane
metodom retesta izloeni su u slijedeoj tablici:
TEST
CRD1-1
CRD2-1
CRD3-11
CRD4-24
CRD4-11
CRD4-12
TMIN
.655
.683
.848
.735
.872
.877
UB
.845
.761
.728
.774
.921
.900
D1
.714
.671
.745
.900
.812
.755
Iz tablice je vidljivo da su relativno niski koeficijenti dosljednosti pokazatelja

maksimalnih brzina (TMIN) rjeavanja zadataka u testovima CRD1-1, CRD2-1 i CRD324, te ukupnog balasta (UB) u testu CRD3-11 i startne disocijacije (D1) u svim testovima
izuzev CRD3-24 i CRD4-11. U kasnijim istraivanjima primjenom viestrukog retesta
utvreni je zadovoljavajua pouzdanost i tih pokazatelja.
99
DOSLJEDNOST UKUPNIH VREMENA RJEAVANJA CRD TESTOVA ISTRAIVANA

METODOM VIESTRUKOG RETESTA
K. Matei je na skupini studenata psihologije primjenjivao u istom danu (svaka tri sata)
est puta istu bateriju od etiri CRD testa: konvergentnog miljenja CRD1-1, vizuelne
orijentacije CRD2-1, aktualizacije kratkorone memorije CRD3-24 i operativnog
miljenja CRD4-12. Dosljednost utvrena iz podataka tog istraivanja izloena je u
slijedeoj tablici:
DOSLJEDNOST UKUPNIH VREMENA RJEAVANJA KOD VIESTRUKOG
RETESTA
TEST
CRD1-1
1
2
3
4
5
6
CRD2-1
1
2
3
4
5
6
CRD3-24
1
2
3
4
5
6
CRD4-12
1
2
3
4
5
6
RETEST
3
4
1
.94
.85
.94
.98
.42
1
.88
.94
.94
.56
1
.85
.83
.71
1
.95
.54
1
.43
1
.94
.93
.94
.91
.87
1
.95
.95
.94
.88
1
.95
.95
.92
1
.96
.94
1
.94
1
.90
.92
.86
.90
.80
1
.93
.84
.92
.83
1
.90
.94
.85
1
.88
.84
1
.88
1
.94
.92
.93
.91
.88
1
.91
.89
.88
.85
1
.90
.90
.83
1
.88
.87
1
.90
Uz konstataciju da koeficijenti dosljednosti kod viestrukog retesta premauju kriterijsku

razinu od .80, treba kazati na sustavnu pojavu opadanja korelacije (dosljednosti) u
funkciji uestalosti ponavljanja primjene istog testa. To je posebno izraeno kod testa
konvergentnog miljenja (CRD1-1) u korelacijama niim od .80.
100
DOSLJEDNOST MAKSIMALNE BRZINE RJEAVANJA CRD TESTOVA U VIESTRUKOM

RETESTU
Dosljednost pokazatelja najkraeg vremena rjeavanja zadataka TMIN istraivana je na

skupini dispeera eljeznikog prometa. Viestruko su (sedam puta u tjedan dana sa
razmakom po jedan dan izmeu pojedinanih primjena) primijenjeni testovi: vizuelne
orijentacije CRD2-1, aktualizacije kratkorone memorije CRD3-24 i operativnog
miljenja CRD4-11. U slijedeoj tablici navedene su korelacione matrice, prosjene
korelacije i koeficijenti determinacije utvreni iz sedam uzastopnih primjena navedenih
CRD testova.
KORELACIJE POKAZATELJA MAKSIMALNE BRZINE - TMIN
KOD VIESTRUKE PRIMJENE CRD TESTOVA
1
TEST
CRD2-1 - TMIN
1
1
2
.87
3
.82
4
.87
5
.80
6
.85
7
.78
Mr2
.89
Mr
.83
CRD3-24
1
1
2
.95
3
.93
4
.90
5
.87
6
.89
7
.84
2
Mr
.80
Mr
.89
CRD4-11
1
1
2
.45
3
.60
4
.39
5
.59
6
.59
7
.53
Mr2
.27
Mr
.52
RETEST
4
5
1
.80
.85
.87
.80
.75
.67
.82
1
.77
.86
.79
.75
.63
.79
1
.74
.79
.86
.66
.81
1
.77
.73
.63
.79
1
.78
.63
.79
1
.60
.77
1
.96
.91
.86
.92
.87
.83
.91
1
.91
.88
.93
.89
.84
.91
1
.87
.94
.88
.78
.88
1
.83
.75
.71
.84
1
.94
.82
.90
1
.74
.86
1
.64
.42
.53
.41
.58
.28
.51
1
.60
.72
.67
.51
.29
.53
1
.54
.55
.50
.25
.50
1
.53
.58
.33
.58
1
.32
.27
.52
1
.26
.51
101
Izloeni podaci ukazuju na razliitu razinu dosljednosti, kako meu razliitim testovima
CRD serije, tako i meu razliitim primjenama istog testa kod viestrukog retesta. Dok
kod testova vizuelne orijentacije CRD2-1 i aktualizacije kratkorone memorije CRD3-24
koeficijenti korelacije ukazuju na zadovoljavajuu dosljednost, kod testa operativnog
miljenja CRD4-12 koeficijenti korelacije su niski da bi zadovoljili kriterij pouzdanosti.
Niska razina dosljednosti maksimalne brzine (TMIN) rjeavanja zadataka u testu
operativnog miljenja moe slijediti iz individualno razliitog utjecaja vjebe na
komponentu psihomotornog odgovora koji se ostvaruje sinkroniziranim radom vie
ekstremiteta.
Za stjecanje ukupni uvida u pitanje pouzdanosti testova CRD serije informativan je
pregled komunaliteta pojedinih pokazatelja uspjenosti u rjeavanju testova CRD serije
utvrenih u faktorskim analizama razliitih baterija CRD testova. Informativnost toga
pokazatelja sadrana je u injenici da je komunalitet kvadrat (za proporciju specifine
varijance reduciranog) koeficijenta pouzdanosti nekog pokazatelja uratka.
U slijedeoj tablici navedeni su kvadratni korjeni komunaliteta ukupnih vremena
rjeavanja osam CRD testova iz etiri faktorske analize.
*) KORELACIJE UKUPNIH VREMENA RJEAVANJA CRD TESTOVA S
FAKTORIMA
TEST
CRD1-1
CRD2-1
CRD3-11
CRD3-24
CRD3-41
CRD4-11
CRD4-12
CRD3-31
1
.94
.92
.87
.83
.93
.87
.82
ANALIZA
2
3
.92
.93
.93
.85
.80
.85
.95
.86
.78
.92
.89
.75
.87
.89
4
.94
.94
.85
.96
.90
.80
.79
*) Reducirani koeficijent pouzdanosti je kvadratni korijen komunaliteta.

Usporedbom izloenih podataka s koeficijentima pouzdanosti iz tablica u kojima su
prikazane dosljednosti utvrene postupkom viestrukog retesta moe se utvrditi njihovo
visoko slaganje.
102
UPUTE ZA PRIMJENU STANDARDNIH CRD TESTOVA

OP]A UPUTA ZA TESTIRANJE CRD SERIJOM
Pred vama su instrumenti CRD serije (CRD1, CRD2, CRD3 i CRD4) s testovima za
mjerenje razliitih sposobnosti, kao to su: brzina i tonost opaanja, prostornog
snalaenja, miljenja i rjeavanja problema, pamenja i dosjeanja, brzine i tonosti
reagiranja, kao i spretnosti sinkroniziranog rada ruku i nogu.
Svaki instrument sastoji se od tzv. signalne ploe kojom se zadaju zadaci i tzv. komandne
ploe, koja sadri tipke za odgovor.
PRI RJEAVANJU ZADATKA, U SVAKOM TESTU, VANI SU TO^NOST
RJEENJA ZADATKA I BRZINA DAVANJA ODGOVORA.
Test zapoinje na poziv SAD, uz predhodno upozorenje:
PRIPREMITE SE, POÎNJEMO - SAD!
INSTRUMENT CRD1
UPUTA ZA TEST CRD1 - 1 (TEST KONVERGENTNOG MILJENJA)
Ovim testom ispituje se brzina i tonost sastavljanja i rjeavanja jednostavnih raunskih

zadataka, odnosno zbrajanja ili oduzimanja jednoznamenkastih od dvoznamenkastih
brojeva.
SHEMATSKI PRIKAZ
U gornjem dijelu instrumenta nalazi se
signalna ploa. Na njoj je, u sredinjem
dijelu,
12
signalnih
lampica
rasporeenih u tri reda i etiri stupca.
Uz rubove se nalaze prozorii s
brojevima. Uz gornji rub su rasporeeni
brojevi 13, 11, 12, 10, a uz bone
rubove brojevi 4, 1, 3.
U lijevom i desnom gornjem uglu
smjetena je po jedna signalna lampica
s oznakom raunske operacije koju treba obaviti u pojedinom zadatku. Uz lampicu u
lijevom gornjem uglu je oznaka zbrajanja (+), a u desnom oduzimanja (-).
Ispod signalne ploe nalazi se komandna ploa, na kojoj je u dva reda rasporeeno
dvanaest tipki za odgovore. Ispod tipke nalaze od brojevi od 6 do 17, koji rastu s lijeva u
desno. U gornjem redu su tipke s oznakama parnih, a u donjem neparnih brojeva.
103
U svakom zadatku istovremeno se pale dvije signalne lampice. Jedna, u sredinjem dijelu
signalne ploe, oznaavajui stupac i red na ijim su krajevima prozorii s brojevima
koje treba povezati u zadatak; te druga lampica, u gornjem lijevom ili desnom uglu,
pokazujui koju raunsku operaciju treba izvriti sa zadanim brojevima.
Odgovor se daje pritiskom tipke smjetene ispod broja koji predstavlja rezultat raunanja.
PRIMJERI :
Ako se u sredinjem dijelu signalne
ploe upali lampica smjetena u
treem stupcu i drugom redu, ona
pokazuje da treba sastaviti zadatak
od broja 12, koji se nalazi iznad
treeg stupca, te broja 1 smjetenog
na krajevima drugog reda.
Ako je istovremeno upaljena
signalna lampica u gornjem lijevom
uglu, s oznakom operacije zbrajanja
- zadane brojeve potrebno je zbrojiti.
U tom sluaju toan odgovor je
pritisak na tipku iznad broja 13.
Ako je, meutim, istovremeno upaljena

signalna lampica u desnom gornjem uglu,
koja oznaava operaciju oduzimanja, tada je
potrebno od broja 12 oduzeti broj 1.
Toan odgovor je, u tom sluaju, pritisak na
tipku ispod broja 11.
PRI RJEAVANJU ZADATKA BITNI SU TO^NOST I BRZINA.

Test sadri 35 zadataka. Nakon tono rijeenog zadatka odmah se pojavljuje novi
zadatak.
Ukoliko se ne pojavi novi zadatak, znai da niste tono odgovorili. Provjerite u emu ste
pogrijeili, pritisnite tipke s tonim odgovorom i nastavite brzo rjeavati slijedei
zadatak.
Pokuajte sami rijeiti nekoliko probnih zadataka.
104
UPUTA ZA TEST CRD1 - 2 (TEST KONVERGENTNOG MILJENJA)
( ISTA UPUTA KAO ZA TEST CRD1-1)
UPUTA ZA TEST CRD1 - 3 (TEST SPACIJALNE VIZUELIZACIJE)
Ovim testom ispituje se brzina i tonost prepoznavanja likova koji se javljaju u

promjenjivim veliinama i razliitim poloajima u prostoru.
U svakom se zadatku istovremeno pali vei broj signalnih lampica koje ocrtavaju
nekakav lik; crtu, ralje, trokut, etverokut, peterokut... Isti likovi u razliitim zadacima
mogu biti razliite veliine i razliito zaokrenuti u prostoru.
Na komandnoj ploi su crtei tih likova smjeteni ispod tipki za odgovore. U gornjem
redu su likovi oblikovani od otvorenih linija, a u donjem geometrijski likovi.
Dobro ih pogledajte i pokuajte upamtiti gdje se nalaze.
Odgovor se daje pritiskom tipke ispod koje je nacrtan zadani lik.
Pri rjeavanju zadataka nastojte to bre prepoznati lik kojeg tvori skupina upaljenih
signalnih lampica, te meu tipkama za odgovor brzo pronai i pritisnuti tipku iznad crtea
zadanog lika.
PRIMJER:
Ako se upali 6 signalnih lampica
(2,3,4,7,8 i 12) koje ocrtavaju lik trokuta,
toan je odgovor pritisak tipke iznad
crtea trokuta, to je prva tipka u drugom
redu.

zadatak.
zadatak.
Test zapoinje na poziv SAD.
105
INSTRUMENT CRD2
SHEMATSKI PRIKAZ
Kod instrumenta CRD2 signalni i
komandni sklop ine cjelinu.
Uz rubove instrumenta smjetene su
signalne lampice, a u sredinjem
dijelu tipke za odgovor, rasporeene u
etiri reda i pet stupaca.
UPUTA ZA TEST CRD2 - 1 (TEST JEDNOSTAVNE VIZUELNE ORIJENTACIJE)
Ovim testom ispituje se brzina i tonost orijentacije u prostoru.

U svakom zadatku istovremeno se pale dvije signalne lampice koje odreuju stupac i red
poloaja tipke za odgovor. Tipka za odgovor uvijek se nalazi na mjestu krianja stupca i
reda koje odreuju signalne lampice.
PRIMJER:
Ako se upali trea lampica uz gornji rub
signalno-komandne ploe, ona pokazuje da
se tipka za odgovor nalazi u treem stupcu.
Ako se istovremeno upali druga lampica u
lijevom bonom nizu, koja oznaava da se
tipka za odgovor nalazi u drugom redu - u
tom sluaju toan odgovor je pritisak na
tipku smjetenu na krianju drugog stupca i
treeg reda.
Test sadri 35 zadataka.
Nakon tono rijeenog zadatka odmah se pojavljuje novi zadatak.
zadatak.
106
UPUTA ZA TEST CRD2 - 2 (TEST DIVERGENTNE VIZUELNE ORIJENTACIJE)
Ovim testom ispituje se brzina i tonost sloenog prostornog snalaenja i otkrivanja

poloaja prikrivenih mjesta u prostoru.
U svakom zadatku istovremeno se pale dvije signalne lampice koje odreuju stupac i red
na ijim su krajevima tipke za odgovor. Kada utvrdite koje su to dvije tipke odgovor
dajete njihovim istovremenim pritiskom s dvije ruke. Za tonost odgovora posebno je
vano istovremeno pritiskanje obje tipke.
PRIMJER 1
Ako se upali trea lampica smjetena uz
gornji rub signalno komandne ploe, ona
oznaava da se tipka za odgovor nalazi na
kraju treeg stupca.
Ako je istovremeno upaljena druga signalna
lampica u lijevom bonom nizu, ona
oznaava da je tipka za odgovor smjetena
na kraju drugog reda. Toan odgovor, u tom
sluaju, je istovremeno pritisnuti tipke na
krajevima treeg stupca i drugog reda.
PRIMJER 2
Ako su istovremeno upaljene prva signalna
lampica u gornjem nizu i prva signalna
lampica u lijevom bonom nizu - toan
odgovor je istovremeno pritiskanje tipki na
krajevima prvog stupca i prvog reda.
Odgovor nee biti valjan ukoliko pritisnete
prvo jednu, a zatim drugu tipku. Potrebno je
tipke pritisnuti istovremeno.
zadatak.
zadatak.
107
UPUTA ZA TEST CRD2 - 3 (TEST SLOENE KONVERGENTNE VIZUELNE ORIJENTACIJE)
Ovim testom ispituje se brzina i tonost sloenog snalaenja u prostoru.

U svakom zadatku istovremeno se pale tri signalne lampice koje su kombinirane tako da
odreuju po dva krianja stupaca i redova u kojima su tipke za odgovor.
Va je zadatak da kada se upale signalne lampice brzo odredite stupce i redove koje te
lampice odreuju, te da pronaete mjesta krianja tih stupaca i redova. Odgovor morate
dati istovremenim pritiskom obje tipke smjetene na tim mjestima. Vano je da s obje
ruke istovremeno pritisnete tipke za odgovor.
PRIMJER 1
PRIMJER 2
PRIMJER 1: Ako se istovremeno upale: etvrta signalna lampica u gornjem nizu, trea u lijevom, te druga u desnom
bonom nizu - toan odgovor je istovremeni pritisak tipki na sjecitima etvrtog stupca s drugim i treim redom.
PRIMJER 2: Ako se istovremeno upale: prva signalna lampica u gornjem nizu, etvrta u donjem, te trea u desnom
bonom nizu - toan odgovor je istovremeni pritisak tipki na sjecitu prvog stupca i treeg reda, te etvrtog stupca i
treeg reda.
Odgovor nee biti valjan ukoliko pritisnete prvo jednu, a zatim drugu tipku. Potrebno je tipke pritisnuti istovremeno.

zadatak.
zadatak.
108
UPUTA ZA TEST CRD2 - 41 (TEST IDENTIFIKACIJE PROGRESIVNOG NIZA BROJEVA)
Ovim testom ispituje se brzina i tonost uoavanja, odnosno pronalaenja 40

troznamenkastih brojeva od 101 do 140 koji su sluajnim redom rasporeeni na signalno
komandnoj ploi.
Va je zadatak da po redu pronalazite brojeve od najmanjeg broja 101 do najveeg broja
140. Poloaj pojedinog broja na signalno komandnoj ploi oznait ete pritiskom tipke
smjetene ispod dotinog broja. Ako tono oznaite poloaj odreenog broja dobivate
povratni zvuni signal - BIP, ali ako pritisnete krivu tipku izostat e zvuni signal.
Ne smijete preskoiti ni jedan broj, jer bi se u tom sluaju svi odgovori nakon
preskoenog broja smatrali pogrekom.
UPUTA ZA TEST CRD2 - 42 (TEST IDENTIFIKACIJE DEGRESIVNOG NIZA BROJEVA)
Va je zadatak da po redu pronalazite brojeve od najveeg broja 140 do najmanjeg broja

101. Poloaj pojedinog broja na signalno komandnoj ploi oznait ete pritiskom tipke
smjetene ispod dotinog broja. Ako tono oznaite poloaj odreenog broja dobivate
povratni zvuni signal - BIP, ali ako pritisnete krivu tipku izostat e zvuni signal.
Ne smijete preskoiti ni jedan broj, jer bi se u tom sluaju svi odgovori nakon
preskoenog broja smatrali pogrekom.
109
INSTRUMENT CRD4
Na signalnoj ploi su tri polja oznaena

slovima A, B i C, u kojima su smjetene
signalne lampice. U polju A smjetene su
etiri, u polju B osam i u polju C jedna
signalna lampica.
Na komandnoj ploi nalaze se dvije velike
tipke za reakcije lijevom i desnom rukom i
jedna manja tipka za jednostavne reakcije
prstom dominantne ruke.
U postolje su ugraene dvije velike tipkepedale, za rekcije nogama.
UPUTA ZA TESTOVE CRD4 - 11,12

(TESTOVI OPERATIVNOG MILJENJA SA SVJETLOSNIM PODRAAJIMA)
Testovima CRD4 - 11 i 12 ispituje se brzina i tonost tzv. operativnog miljenja pri

upravljanju sinkroniziranim radom ruku i nogu.
UPUTA ZA TEST CRD4 11
U polju A rasporeene su etiri signalne

lampice tako da ocrtavaju uglove trapeza.
Dvije lampice u gornjim uglovima
predstavljaju signale za odgovor rukama lijeva lampica za lijevom rukom, desna za
desnom rukom. U donjim uglovima nalaze
se lampice koje predstavljaju signale za
odgovor nogama - lijeva za odgovor
lijevom nogom, desna za odgovor desnom
nogom.
U zadacima se pale od jedne do tri
lampice, na koje treba odgovoriti pritiskom
na tipke za odgovor jednim ili
sinkroniziranom
kombinacijom
ekstremiteta.
zadatak.
110
zadatak.
111
UPUTA ZA TEST CRD4 - 12
U uglovima polja B smjetena su etiri

para signalnih lampica. Svaki par ini po
jedna lampica koja emitira zeleno i jedna
koja emitira crveno svjetlo.
U svakom zadatku istovremeno se pale
etiri signalne lampice, po jedna lampica iz
para (ili crvena ili zelena). Zelena svjetla
su signal na koji je potrebno reagirati, a
istovremeno, na crvena svjetla se ne daju
odgovori.
PRIMJERI:
Ako se upali zeleno svjetlo u lijevom gornjem uglu, a u ostala tri ugla crvena svjetla treba reagirati samo lijevom rukom.
Ako se upali zeleno svjetlo u desnom donjem uglu, a u ostalim crvena svjetla - treba
reagirati samo desnom nogom.

zadatak.
zadatak.
112
UPUTA ZA TESTOVE CRD4 - 21,22

(TESTOVI OPERATIVNOG MILJENJA SA ZVU^NIM PODRAAJIMA
Testovima CRD4 - 21 i 22 ispituje se brzina i tonost operativnog miljenja kod

upravljanja sinkroniziranim radom ruku i nogu temeljenog na razlikovanju visine zvunih
signala.
U testu se sluajnim redom niu zadaci s razliitim zvunim signalima ija visina
odreuje vrstu odgovora, odnosno oznaava koje tipke na komandnoj ploi i koje pedale
treba pritisnuti za odgovor.
U ovom testa se, u svakom zadatku, emitira po jedan od dva unaprijed odreena zvuna
signala. Na visoki zvuk treba s obje ruke pritisnuti velike tipke na komandnoj ploi
instrumenta, a na niski zvuk treba istovremeno s obje noge pritisnuti none pedale.
U ovom testu se u razliitim zadacima emitira po jedan od dva unaprijed odreena

zvuna signala.
Na visoki zvuk treba istovremeno pritisnuti lijevom rukom veliku tipku u lijevom uglu
komandne ploe i desnom nogom desnu nonu pedalu.
Na niski zvuk treba odgovoriti istovremenim pritiskom desnom rukom velike tipke u
desnom uglu komandne ploe i lijevom nogom lijeve none pedale.
UPUTA ZA TESTOVE CRD4 - 31,32,33,34
(TESTOVI JEDNOSTAVNE REAKCIJE OPAAJA POJAVE SIGNALA)
Testovima CRD4 - 31, 32, 33 i 34 mjeri se vrijeme jednostavne reakcije na svjetlosni ili
zvuni podraaj. Svjetlosni podraaji zadaju se paljenjem signalne lampice u polju C, a
zvuni podraaj predstavlja pisak.
Odgovori se daju pritiskanjem ili otputanjem tipke smjetene u polju C.
U zadacima ovog testa javlja se crveni svjetlosni signal na kojega treba odgovoriti brzim
otputanjem prethodno pritisnute tipke C. Dakle, pritisnite i drite pritisnutu tipku C, a
kada se pojavi svjetlosni signal brzo ju otpustite.
Pripazite da ne otpustite tipku prije nego se pojavio signal jer je to pogreka.
îm ste reagirali ponovo pritisnite tipku i priekajte pojavu novog signala.
U zadacima ovog testa javlja se zvuni signal - pisak, na kojega treba odgovoriti brzim
otputanjem prethodno pritisnute tipke C. Dakle, pritisnite i drite pritisnutu tipku C, a
kada zaujete pisak, brzo otpustite tipku.
113
U zadacima ovog testa u polju C javlja se crveni svjetlosni signal, na kojega treba
odgovoriti brzim pritiskanjem tipke C.
Pripazite da ne pritisnete tipku prije nego se pojavio signal jer je to pogreka.
U zadacima ovog testa javlja se zvuni signal - pisak, na kojega treba odgovoriti brzim
pritiskom tipke C.
UPUTA ZA TESTOVE CRD4-35, 36, 37, 38
(TESTOVI JEDNOSTAVNE REAKCIJE OPAAJA PROMJENE SIGNALA)
Upute za testove 35, 36, 37 i 38 razlikuju se od UPUTA ZA TESTOVE 31, 32, 33 i 34

samo u opisu oblika signala.
UPUTA ZA TEST CRD4-35
U zadacima ovog testa stalno svijetli signalna lampica u polju C.

Kada svjetlo pone treperiti morate brzo odgovoriti otputanjem prethodno pritisnute
tipke C. Dakle, pritisnite i drite pritisnutu tipku C, a kada svjetlo pone treperiti, brzo
otpustite tipku.
U zadacima ovog testa imate trajni zvuni signal koji u jednom trenutku postaje
isprekidan. U tom trenutku morate brzo otpustiti prethodno pritisnutu tipku C. Dakle,
pritisnite i drite pritisnutu tipku C, a kada zvuk postane isprekidan, brzo otpustite tipku.
U zadacima ovog testa stalno svijetli signalna lampica u polju C. Kada svjetlo pone
treperiti morate brzo pritisnuti tipku C.
U zadacima ovog testa imate trajni zvuni signal koji u jednom trenutku postaje
isprekidan. U tom trenutku morate brzo pritisnuti tipku u polju C.
114

(TESTOVI DISKRIMINACIJE SVJETLOSNIH I ZVI^NIH PODRAAJA)
Testovima CRD4 - 41, 42, 43 i 44 mjeri se brzina i tonost razlikovanja svjetlosnih ili
zvunih signala i izbora odgovora. Svjetlosni podraaji zadaju se paljenjem signalne
lampice u polju C, a zvuni podraaji generatorom razliitih zvukova.
Odgovori se kod jednih testova daju pritiskom ili otputanjem tipke C, a kod drugih
pritiskanjem ili otputanjem jedne od dviju velikih tipki smjetenih u lijevom i desnom
uglu komandne ploe.
Ovim testom ispituje se brzina i tonost razlikovanja svjetlosnih signala.

Na signalnoj lampici u polju C moe se pojaviti crveni ili zeleni signal. Morate drati
pritisnutu tipku C, a otpustiti je samo kod pojave ZELENOG signala.
Pripazite, ako otpustite tipku kod pojave crvenog signala uinit ete pogreku.
Ovim testom ispituje se brzina i tonost razlikovanja visine zvunih signala. U pojedinim
zadacima javit e se ili visoki ili niski ton. Morate drati pritisnutu tipku C, a otpustiti je
samo kod pojave NISKOG zvuka.
Pripazite, ako otpustite tipku kod pojave visokog tona uinit ete pogreku.
Ovim testom ispituje se brzina i tonost razlikovanja svjetlosnih signala i izbora

odgovora.
Na signalnoj lampici u polju C moe se pojaviti crveni ili zeleni signal. Morate objema
rukama pritisnuti velike tipke na komandnoj ploi. Kada se pojavi zeleni signal otpustit
ete lijevu tipku, a kada se pojavi crveni signal otpustit ete desnu tipku.
Pripazite, ako otpustite bilo koju tipku prije pojave signala to je pogreka, isto kao i ako
otpustite krivu tipku kod pojave signala.
Ovim testom ispituje se brzina i tonost razlikovanja zvunih signala i izbora odgovora.
U pojedinom zadatku moe se pojaviti ili visoki ili niski ton. Morate objema rukama
pritisnuti velike tipke na komandnoj ploi. Ako se pojavi visoki ton otpustit ete lijevu
tipku, a kada se pojavi niski ton otpustit ete desnu tipku.
Pripazite, ako otpustite bilo koju tipku prije pojave signala to je pogreka, isto kao i ako
otpustite krivu tipku kod pojave signala.
115
Upute za testove 45, 46, 47 i 48 razlikuju se od UPUTA ZA TESTOVE 41, 42, 43 i 44

samo u opisu naina odgovora; umjesto otputanja pritiskanjem tipke za odgovor.
Ovim testom ispituje se brzina i tonost razlikovanja svjetlosnih signala.

Na signalnoj lampici u polju C moe se pojaviti crveni ili zeleni signal. Vi trebate
odgovoriti pritiskom tipke C, samo kod pojave ZELENOG signala, dok kod pojave
CRVENOG signala ne smijete pritisnuti tipku.
Pripazite, ako pritisnete tipku kod pojave crvenog signala uinit ete pogreku.
Ovim testom ispituje se brzina i tonost razlikovanja visine zvunih signala.

U pojedinim zadacima javit e se ili visoki ili niski ton. Vi trebate pritisnuti tipku C samo
kod pojave NISKOG tona, dok kod pojave VISOKOG tona ne smijete pritisnuti tipku.
Pripazite, ako pritisnete tipku kod pojave visokog tona uinit ete pogreku.
Ovim testom ispituje se brzina i tonost razlikovanja svjetlosnih signala i izbora

odgovora.
Na signalnoj lampici u polju C moe se pojaviti crveni ili zeleni signal.
Kada se pojavi zeleni signal morate pritisnuti lijevom rukom veliku tipku na lijevoj strani
komandne ploe, a kada se pojavi crveni signal morate desnom rukom pritisnuti veliku
tipku na desnoj strani komandne ploe.
Ovim testom ispituje se brzina i tonost razlikovanja zvunih signala i izbora odgovora.
U pojedinim zadacima javlja se ili visoki ili niski ton.
Kada se pojavi visoki ton morate lijevom rukom pritisnuti veliku tipku na lijevoj strani
komandne ploe, a kada se pojavi niski ton morate desnom rukom pritisnuti veliku tipku
na desnoj strani komandne ploe.
116
CRD3-11, 12
DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJETLOSNOG SIGNALA
SIGNALNO - KOMANDNA PLOÂ
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
PROGRAM:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
ZADATAK
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
S
8
1
2
8
5
7
4
3
9
6
7
4
K
9
2
3
9
6
8
5
4
10
7
8
5
117
CRD3-21, 22, 23, 24, 25 IR

(AKTUALIZACIJA KRATKORO^NE MEMORIJE)
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
PROGRAM:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
ZADATAK
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
S
8
1
2
8
5
7
4
3
9
6
7
4
K21
8
3
2
10
5
9
4
5
9
8
7
6
K22
8
3
3
8
7
8
4
5
10
6
9
5
K23
8
1
4
9
5
7
6
4
9
6
9
5
K24
8
3
4
9
5
9
6
4
9
8
9
5
K25
8
3
3
10
5
9
5
5
9
8
8
6
118
CRD3-31, 32, 33 K
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
PROGRAM:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
ZADATAK
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
S
8
1
2
8
5
7
4
3
9
6
7
4
K31
8
1
2
8
5
7
4
3
9
6
7
4
K32
10
2
4
9
7
8
6
4
11
7
9
5
K33
8
2
4
9
5
8
6
4
9
7
9
5
119
CRD3-34, 35 K
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
PROGRAM:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ZADATAK
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
S
8
1
2
8
5
7
4
3
9
6
7
4
1
9
6
K34
8
3
3
9
7
7
6
4
10
8
7
6
2
10
8
K35
10
2
4
10
6
9
5
5
11
7
9
5
3
11
7
120
CRD3-41, 42, 43, 44, 45

(UÊNJE PROLAZA KROZ LABIRINT)
KOMANDNI SKLOP
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
PROGRAM:
ALTERNATIVA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
K41
1
3
6
8
9
11
13
16
17
K42
1
3
5
8
10
11
13
15
17
K43
2
3
5
7
10
12
13
15
17
K44
1
4
5
7
9
12
14
15
17
K45
2
3
6
7
10
11
14
16
18
121
CRD4-11 OPERATIVNO MILJENJE

(IDENTIFIKACIJA SVJETLOSNOG SIGNALA)
SIGNALNO - KOMANDNI SKLOP
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
PROGRAM:
ZADACI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
S1,2,3
6
5
6, 8
8
5, 7
7
5, 6
7, 8
5
6, 8
6
5
6, 8
6, 7
5, 6
8
5, 7
7, 8
K1,2,3
2
1
2, 4
4
1, 3
3
1, 2
3, 4
1
2, 4
2
1
2, 4
2, 3
1, 2
4
1, 3
3, 4
ZADACI
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
S1,2,3
6
5, 6, 7
7, 8
6, 7, 8
5
5, 6
6, 7, 8
5, 6, 7
8
5, 7
6, 7, 8
5, 6
6
7, 8
5, 6, 7
5, 6
8
K1,2,3
2
1, 2, 3
3, 4
2, 3, 4
1
1, 2
2, 3, 4
1, 2, 3
4
1, 3
2, 3, 4
1, 2
2
3, 4
1, 2, 3
1, 2
4
122
CRD4-12 OPERATIVNO MILJENJE

(DISKRIMINACIJA SVJETLOSNOG SIGNALA)
SIGNALNI SKLOP
KOMANDNI SKLOP
PROGRAM:
ZADACI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
S1,2,3,4
4, 2, 10, 11
1, 3, 10, 11
4, 12, 2, 10
12, 2, 3, 10
1, 9, 3, 11
9, 2, 3, 11
1, 4, 10, 11
9, 12, 2, 3
1, 3, 10, 11
4, 12, 2, 10
4, 2, 10, 11
1, 3, 10, 11
4, 12, 2, 10
4, 9, 2, 11
1, 4, 10, 11
12, 2, 3, 10
1, 9, 3, 11
9, 12, 2, 3
K1,2,3,4
2
1
2, 4
4
1, 3
3
1, 2
3, 4
1
2, 4
2
1
2, 4
2, 3
1, 2
4
1, 3
3, 4
ZADACI
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
S1,2,3,4
4, 2, 10, 11
1, 4, 9, 11
9, 12, 2, 3
4, 9, 12, 2
1, 3, 10, 11
1, 4, 10, 11
4, 9, 12, 2
1, 4, 9, 11
12, 2, 3, 10
1, 9, 3, 11
4, 9, 12, 2
1, 4, 10, 11
4, 2, 10, 11
9, 12, 2, 3
1, 4, 9, 11
1, 4, 10, 11
12, 2, 3, 10
K1,2,3,4
2
1, 2, 3
3, 4
2, 3, 4
1
1, 2
2, 3, 4
1, 2, 3
4
1, 3
2, 3, 4
1, 2
2
3, 4
1, 2, 3
1, 2
4
123
CRD4-21, 22 OPERATIVNO MILJENJE

(DISRIMINACIJA SIGNALA)
SIGNALNI SKLOP (ZVU^NI SIGNALI)

S1 - VISOKI TON
S2 - NISKI TON
KOMANDNI SKLOP
PROGRAM:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ZADATAK
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
S
1
2
2
2
1
2
1
2
2
1
1
2
1
2
1
K21
1, 2
3, 4
3, 4
3, 4
1, 2
3, 4
1, 2
3, 4
3, 4
1, 2
1, 2
3, 4
1, 2
3, 4
1, 2
K22
1, 4
2, 3
2, 3
2, 3
1, 4
1, 4
2, 3
1, 4
1, 4
2, 3
2, 3
1, 4
2, 3
1, 4
2, 3
124
CRD4-41, 42 RAZLIKOVANJE SIGNALA (OTPUTANJE)

S21
S22
S21:
SVJETLOSNI SIGNALI
13 - CRVENO
14 - ZELENO
S22:
ZVU^NI SIGNALI
1 - VISOKI TON
2 - NISKI TON
PROGRAM:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ZADATAK
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
S21
13
13
14
13
14
13
14
14
13
14
13
13
14
14
13
S22
1
1
2
1
2
1
2
2
1
2
1
1
2
2
1
OTPUTANJE
NE
NE
DA
NE
DA
NE
DA
DA
NE
DA
NE
NE
DA
DA
NE
125
CRD4-43, 44
RAZLIKOVANJE SIGNALA/IZBOR ODGOVORA (OTPUTANJE)

S21
S22
S21:
SVJETLOSNI SIGNALI
13 - CRVENO
14 - ZELENO
S22:
ZVU^NI SIGNALI
1 - VISOKI TON
2 - NISKI TON
PROGRAM:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ZADATAK
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
S21
13
13
14
13
14
13
14
14
13
14
13
13
14
14
13
S22
1
1
2
1
2
1
2
2
1
2
1
1
2
2
1
OTPUTANJE
1
1
2
1
2
1
2
2
1
2
1
1
2
2
1
PROGRAM STANKI IZME\U REAKCIJE I NOVOG PODRAAJA
126
Program stanki tj. vremena izmeu odgovora na predhodni zadatak i emitiranja slijedeeg
zadatka (podraaja) jednak je za jedanaest slijedeih testova:
,
,
,
,
CRD3-12 DISKONTINUIRANA DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJETL.

SIGNALA
CRD4-21, 22 OPERATIVNO MILJENJE/DISKRIMINACIJA ZVU^NIH
SIGNALA
CRD4-31, 32, 33, 34 JEDNOSTAVNA REAKCIJA NA POJAVU
SIGNALA
(SVJETLO/ZVUK; PRITISAK/OTPUTANJE)
CRD4-35, 36, 37, 38 JEDNOSTAVNA REAKCIJA NA UOÂVANJE
PROMJENE SIGNALA (SVJETLO/ZVUK; PRITISAK/OTPUTANJE)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ZADATAK
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
S
4
3
4
2
3
3
3
4
2
4
2
3
3
4
2
127
PROGRAM TRAJANJA EKSPOZICIJE I STANKI U TESTOVIMA ZA MJERENJE

REAKCIJE RAZLIKOVANJA SIGNALA
Program trajanja ekspozicije podraaja na koje ispitanik ne smije reagirati pritiskom ili
otputanjem tipke za odgovor, te trajanja stanki meu pojedinim zadacima u testu jednak je za osam slijedeih testova:
,
,
CRD4-41, 42, 45, 46 RAZLIKOVANJE SIGNALA

CRD4-43, 44, 47, 48 IZBORNA REAKCIJA RAZLIKOVANJA
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
ZADATAK
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
EXP
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
ST
4
3
4
2
3
3
3
4
2
4
2
3
3
4
2
REAKCIJA
NE
NE
DA
NE
DA
NE
DA
DA
NE
DA
NE
NE
DA
DA
NE
128
GT - GENERATOR TESTOVA
GT software namijenjen je samostalnoj

CRD testova situacijski prilagoenih
specifina neuroloka, psihologijska
istraivanja, a isto tako namijenjen je i
CRD testova.
izradi (konstrukciji) neogranienog broja novih

dijagnostikim specifinostima, podobnih za
i psihijatrijska praenja i eksperimentalna
za konstrukciju alternativnih formi standardnih
GT software sadri 4 modula:

1. Modul za definiranje osnovnih znaajki testa
, ifra i komentar oznake testa
, vrsta protokola za unos podataka (A,B ili C)
, vrsta podraaja (svjetlo / zvuk)
, vrsta odgovora (pritisak / otputanje tipke; pedala)
, signaliziranje tonosti odgovora (bip)
, duina testa (broj zadataka)
, slijed prezentiranja zadataka (sa stankama, kontinuirano)
2. Modul za definiranje strukture zadataka
, elementi podraaja (S); modalitet (svjetlo / zvuk)
, znaajke podraaja (jaina, oblik, kakvoa)
, nain prezentiranja podraaja (trajno, uestalo, trenutno)
, duina stanke nakon odgovora
3. Modul za konstruiranje zadataka
, definiranje signalnih elemenata u signalnom sklopu zadatka (oznake signalnih
lampica, oblika i jaine zvunih signala)
, definiranje naina i trajanja ekspozicije podraaja
, definiranje elemenata odgovora (oznake tipki/pedala; kriterij istovremenosti
aplikacije odgovora)
4. Modul za definiranje protokola i obrade podataka
, definiranje oblika i sadraja protokola; identitet ispitanika,
, redni broj (oznaka) zadatka, pokazatelji uratka po pojedinim zadacima i testu u
cjelini
, definiranje naina unosa, postupaka obrade i prikazivanja podataka (numeriko,
grafiko, tekstualno)
, definiranje postupka baratanja podacima (spremanje u bazu)
129
SISTEMATIZIRANI PRIKAZ NOVIH (NESTANDARDIZIRANIH) CRD TESTOVA

U ovom poglavlju predloeno je nekoliko novih, nestandardiziranih CRD testova koji su generirani
pomou navedenog CRD GT - GENERATORA TESTOVA.
Predmet mjerenja tih testova su mentalne sposobnosti i znaajke pojedinih funkcija

informacijske obrade podraajnog sadraja, te sposobnost voenja procesa razliito
sloenih vrsta psihomotornog reagiranja.
U prikazu tih novih, nestandardiziranih CRD testova, koji se izlau po pojedinim CRD
instrumentima (CRD1,2,3 i 4), za svaki se test navodi predmet i metodologija mjerenja
(nain prezentiranja zadataka i davanja odgovora).
OZNAKA
PREDMET MJERENJA
TESTA
TESTOVI PERCEPTIVNE BRZINE: IDENTIFIKACIJE I DISKRIMINACIJE
CRD
1
001 - 11
001 - 12
IDENTIFIKACIJA BROJA ELEMENATA U PODRAAJNOM SKLOPU
001 - 21
001 - 22
001 - 23
DISKRIMINACIJA POLOAJA SIGNALA: VODORAVNO/OKOMITO
DISKRIMINACIJA BROJA ELEMENATA U PODRAAJNOM SKLOPU
DISKRIMINACIJA POLOAJA SIGNALA: LIJEVO/DESNO

DISKRIMINACIJA SMJERA ORIJENTIRANOSTI VRHA TROKUTA: GORE/DOLJE
PERCEPTIVNO - SPACIJALNI TESTOVI
CRD
2
001 - 1
001 - 2
DISKRIMINACIJA POLOAJA SIGNALA: DESNO/LIJEVO
002 - 1
002 - 2
OPAANJE POLOAJA SIGNALA U OKOMITOM NIZU
IZBORNE REAKCIJE KOD OPAANJA POLOAJA SIGNALA: LIJEVO/DESNO

(KONTRALATERALNI S-R)
OPAANJE POLOAJA SIGNALA U DVA OKOMITA NIZA
TESTOVI REZONIRANJA
001 - 1
CRD
3
MATOUEKOV KOMPLIKATOR
- OTKRIVANJE PRINCIPA SLIJEDA PALJENJA SIGNALA
TESTOVI KRATKORO^NOG PAM]ENJA

KRATKORO^NO PAM]ENJE PREZENTIRANE STRUKTURE PODRAAJNOG
SKLOPA (REPRODUKCIJA)
TESTOVI JEDNOSTAVNOG VREMENA REAKCIJE (RT)
002 - 1
CRD
4
001 - 11
001 - 12
001 - 13
001 - 14
RT LIJEVE RUKE
RT DESNE RUKE
RT LIJEVE NOGE
RT DESNE NOGE
TESTOVI SLOENOG VREMENA REAKCIJE (CRT)
001 - 21
001 - 22
001 - 23
001 - 24
001 - 25
001 - 26
CRT OBJEMA RUKAMA/NOGAMA

CRT LIJEVIM EKSTREMITETIMA/ DESNIM EKSTREMITETIMA
CRT KONTRALATERALNIM KOMBINACIJAMA RUKU I NOGU
CRT KOMBINACIJAMA DVIJE RUKE I JEDNE NOGE
CRT KOMBINACIJAMA DVIJE NOGE I JEDNE RUKE
CRT SVIM EKSTREMITETIMA
130
1. INSTRUMENT CRD1
1.001 - 1 TESTOVI PERCEPTIVNE BRZINE
Za konstrukciju testova perceptivne brzine po metodologiji frakcioniranja (latentnog

perioda) vremena reakcije na instrumentu CRD1 predloena su dva temeljna modela
zadataka: model zadatka za mjerenje DRT - vremena reakcije RAZLIKOVANJA
(diskriminacije) i model zadatka za mjerenje IRT (vremena reakcije IZBORA)
1. MODEL ZADATKA DISKRIMINACIJE
A - PRITISAK
B - OTPUTANJE
Diskriminativna reakcija, odnosno reakcija razlikovanja, ili disjunkcije ostvaruje se
stereotipnim odgovorom, pritiskom ili otputanjem jedne, uvijek iste tipke kod pojave
samo jednog (aktuelnog) iz niza razliitih uzastopno emitiranih signala.
2. MODEL ZADATKA IZBORA
A - LIJEVA RUKA
B - DESNA RUKA
U zadacima testova za mjerenje izborne reakcije stereotipno su povezani S-R parovi,
asocijacije signala i odgovora. Kod pojave pojedinog, od vie moguih signala, uvijek je
adekvatan samo jedan asocirani odgovor.
Na primjer, kod pojave signala X odgovor je uvijek pritisak (ili otputanje) tipke A, a kod
pojave signala Y, pritisak (ili otputanje) tipke B.
131
PRIMJERI TESTOVA PERCEPTIVNE BRZINE NA INSTRUMENTU CRD 1
CRD 1.001 - 11 TEST IDENTIFIKACIJE BROJA ELEMENATA U

PODRAAJNOM SKLOPU
Na signalnoj ploi instrumenta CRD 1 tahistoskopski kratko se eksponiraju podraajni

sklopovi strukturirani od 4 - 9 signala.
Ispitanik prije ekspozicije mora pritisnuti tipku A, a na pojavu podraaja mora najprije
najveom brzinom otpustiti tipku A, a zatim brzo pronai u nizu tipki B i pritisnuti onu,
koja oznaava broj elemenata eksponiranog signalnog sklopa.
PRIMJER ZADATKA:
U navedenom primjeru signalni sklop zadatka sadri est (6) svjetlosnih signala.
Odgovor se sastoji od otputanja tipke A - sekvence vremena rekcije koja ukazuje na
brzinu opaaja pojave podraaja, te pritiska tipke oznaene brojem 6 u nizu B, ime je
zahvaeno vrijeme koje se odnosi na brzinu aplikacije (izvoenja) odgovora.
Isti zadaci mogu se u razliitim eksperimentima primjeniti uz variranje vremena trajanja
ekspozicije.
132
CRD1.001 - 12 TEST DISKRIMINACIJE BROJA ELEMENATA U

PODRAAJNOM SKLOPU
Za ovu varijantu testa CRD 1.001 - 1 unaprijed se odreuje broj signalnih elemenata
kriterijskog signalnog sklopa u usporedbi s kojim se odreuju atributi (manji ili vei)
aktuelnog signalnog sklopa.
Na signalnoj se ploi tahistoskopski (kratko) eksponira podraajni sklop, koji moe
sadravati 3 - 7 signala, a iji je broj manji ili vei od kriterijskog signalnog sklopa.
Ispitanik, prije pojave podraaja dri pritisnute dvije tipke (A i B). Prstima lijeve ruke
tipku A, a prstima desne ruke tipku B. Kod pojave podraaja otputa onu tipku koja
oznaava toan odgovor.
ODGOVOR: MANJE
OTPUTANJE TIPKE A
ODGOVOR: VE]E
OTPUTANJE TIPKE B
Kriterijski signalni sklop u ovoj varijanti testu CRD 1.001-12 sadri pet (5) signalnih
elemenata. Prema tome, kada aktuelni signalni sklop u odreenom zadatku sadri manje
(3 ili 4) od 5 signalnih elemenata toan odgovor je otputanje tipke A, a kada sadri vie
od kriterijskih pet (5), tj. 6 ili 7 signalnih elemenata, tada je toan odgovor otputanje
tipke B.
PRIMJERI ZADATAKA:
U prvom primjeru zadatka aktuelni sklop sadritri (3) signalna elemenata, to je manje od
kriterijskog sklopa pa je toan odgovor otputanje tipke A.
U drugom primjeru aktuelni sklop sadri est (6) signalnih elemenata, dakle vie od
kriterijskog sklopa i toan odgovor je otputanje tipke B.
133
CRD 1.001 - 2 TESTOVI DISKRIMINACIJE PROSTORNIH ZNAÂJKI

SKLOPOVA SIGNALNIH ELEMENATA
Testovima CRD 1.001 - 2 provociraju se perceptivne funkcije odreivanja prostornih
znaajki podraajnog sadraja, tj. poloaja ili usmjerenosti figure koju oblikuju signalni
elementi (x) zadataka izraenih atributima: vodoravno-okomito, lijevo-desno, gore-dolje.
Ispitanik, prije pojave podraaja dri pritisnute dvije tipke. Prstima lijeve ruke tipku A, a
prstima desne ruke tipku B. Kod pojave podraaja otputa tipku koja oznaava toan
odgovor.
CRD 1.001 - 21 DISKRIMINACIJA POLOAJA SIGNALA : VODORAVNO /
OKOMITO
ODGOVOR: VODORAVNO
OTPUTANJE TIPKE A
ODGOVOR: OKOMITO
OTPUTANJE TIPKE B
PRIMJERI ZADATAKA:
PODRAAJ: VODORAVNO
ODGOVOR: OTPUTANJE TIPKE
A
PODRAAJ: OKOMITO
B
134
CRD1.001 - 22 DISKRIMINACIJA POLOAJA : LIJEVO / DESNO

PRIMJERI ZADATAKA:
PODRAAJ: LIJEVO
A
PODRAAJ: DESNO
B
135
CRD1.001 - 23 DISKRIMINACIJA SMJERA ORIJENTIRANOSTI VRHA

TROKUTA:
GORE / DOLJE
157
C R D - SERIJA PSIHODIJAGNOSTI^KIH TESTOVA
PRIMJERI ZADATAKA:
PODRAAJ: GORE
A
PODRAAJ: DOLJE
B
158
2. INSTRUMENT CRD2
CRD 2.001 SPACIJALNO-PERCEPTIVNI TESTOVI
Spacijalno-perceptivni testovi, koji se mogu generirati pomou S - R komponenata

instrumenta CRD2, utemeljeni su na logici frakcioniranja vremena reakcije, tj. na
metodologiji izdvajanja "iste" komponente RAZLIKOVANJA i IZBORA iz latentnog
perioda sloenih mentalnih aktivnosti.
2.001 - 1 TEST DISKRIMINACIJE POLOAJA SIGNALA: LIJEVO / DESNO
Za prezentiranje zadataka pomou kojih se odreuje vrijeme diskriminacije poloaja
signala LIJEVO/DESNO moe posluiti model s dva signalna elementa (S) i jednom
tipkom za odgovor (R).
Na pojavu jednog unaprijed odreenog signala od dva mogua (X ili Y), ispitanik reagira
pritiskom ili otputanjem tipke, dok kod pojave drugog od ta dva signala ne odgovara.
PRIMJER ZADATKA:
Ako je unaprijed odreen signal Y, a
pojavi se signal X reakcija mora izostati,
dok kod pojave signala Y ispitanik mora
otpustiti tipku.
2.001 - 2 TEST IZBORNE REAKCIJE KOD OPAANJA POLOAJA SIGNALA :

LIJEVO/DESNO (KONTRALATERALNI S-R)
Za ispitivanje izborne reakcije kod opaanja signala (LIJEVO/DESNO) emitiraju se
sluajnim redom signali (X ili Y) na koje treba odgovoriti pritiskom (ili otputanjem)
tipke (A ili B).
PRIMJER ZADATKA:
Na pojavu signala Y ispitanik mora odgovoriti
pritiskom ili otputanjem tipke A, dok kod
pojave signala X mora reagirati pritiskom ili
otputanjem tipke B.
159
CRD 2.002 - 1 : TEST OPAANJA POLOAJA SIGNALA U OKOMITOM NIZU

Zadaci u testu CRD 2.002 - 1 strukturirani su od jednog signalnog elementa i jedne tipke
za odgovor. Signalne lampice S (A;B;C;D), rasporeene u okomitom nizu, pale se
sluajnim redom. Ispitanik odgovara pritiskom tipke R (A;B;C;D) u istom redu s
upaljenim signalom (SA=RA; SB=RB; SC=RC; SD=RD).
Signalne lampice u varijanti testa CRD
2.002 - 1 rasporeene su uz lijevi boni
rub signalne ploe, a komandni elementi
(R), tj tipke za odgovor u prvom
(lijevom) stupcu.
Odgovori se daju lijevom rukom.
PRIMJERI ZADATAKA:
U prvom primjeru upaljena je signalna lampica A, a odgovor je pritisak tipke A, dok je u

drugom primjeru upaljena signalna lampica C za koju je odgovor pritisak tipke C.
Isti test pozicioniran na desnoj strani signalno-komandne ploe (CRD2.002-1 varijanta
2) primjenjuje se za ispitivanje OPAANJA POLOAJA AKTUELNOG SIGNALA s
aplikacijom odgovora desnom rukom.
160
CRD2.002 - 2 : TEST OPAANJA POLOAJA SIGNALA U DVA OKOMITA

NIZA
Varijanta testa CRD 2.002 - 2 sadri sloene zadatke opaanja poloaja signala
rasporeenih u dva okomita niza. Svaki zadatak odreen je s dva signalna elementa i dva
elementa (tipke) za odgovor.
Na istovremenu pojavu dva signala (paljenje dvije signalne lampice) jednog S1

(A;B;C;D) u lijevom okomitom nizu, a drugog S (E;F;G;H) u desnom okomitom nizu dgovor se daje istovremenim pritiskom dvije tipke. R1 (A;B;C;D) u lijevom stupcu u
istom redu s upaljenim signalom S1, i u desnom stupcu tipke R2 (E;F;G;H) u istom redu s
upaljenim signalom S2.
PRIMJERI ZADATAKA:
U prvom primjeru zadatak sadri
signale S1D i S2F, a odgovor je
istovremeni pritisak tipki R1D i R2F.
Kod drugog primjera signalni

sklop ine istovremeno upaljene
lampice S1B i S2G, a toan odgovor
je istovremeni pritisak tipki R1B i
R2G.
161
INSTRUMENT CRD 3
CRD3.001 - 1 MATOUEKOV KOMPLIKATOR
- OTKRIVANJE PRINCIPA SLIJEDA PALJENJA SIGNALA
Testovi tipa "KOMPLIKATORA", kako je Matouek (Prag, 1968.) nazvao svoje testove
otkrivanja principa inkopatibilnosti, sastoje se od zadataka paljenja signala poredanih u
nizu (A,B,C,...I), pri emu je slijed rasporeda tipki (A,B,C,...Y) kojima se pale signali u
jednom dijelu niza inkopatibilan slijedu paljenja signala.
MODEL SIGNALNO-KOMANDNE PLOÊ
S - SIGNALNI NIZ (A - I)
R - TIPKE ZA ODGOVOR
(A - Y)
Zadaa ispitanika je da pritiskom odgovarajue tipke pali s lijeva u desno signalne
lampice redom od A do zadnje u nizu I, a zatim da se pritiskom tipke Y vrati na poetak
niza. Kod svake pogreke signal se vraa na poetak niza, a uspjeno rijeenje testa
zahtjeva tri uzastopna prolaza bez pogreke.
PRIMJER A:
U primjeru A zamijenjene su pozicije tipki za signale: C i D; F i G.

PRIMJER B:
U primjeru testa B zamijenjene su pozicije tipki za signale: A i B; C i D; te F i G.
162
CRD3.002 - 1 KRATKORO^NO PAM]ENJE

PODRAAJNOG SKLOPA (REPRODUKCIJA)
PREZENTIRANE
STRUKTURE
Zadaci u testu sastavljeni su od razliitog broja (3,4,5,6 ili 7) elemenata sluajno

strukturiranih sklopova signala koji se kratkotrajno (tahistoskopski) emitiraju na na
signalnoj ploi koja sadri devet potencijalnih signala. Zadaa ispitanika je zapamtiti
elemente koji tvore signalni sklop i reproducirati ih pritiskom tipki smjetenih ispod
signalnih elemenata redom s lijeva u desno.
MODEL SIGNALNO-KOMANDNE PLOÊ
S - POTENCIJALNI
SIGNALI
R - TIPKE ZA ODGOVOR
PRIMJERI:
1.
ZADATAK S ÊTIRI SIGNALNA ELEMENTA
SIGNALI: B, D, E, G
ODGOVORI: B, D, E, G
2.
ZADATAK SA EST SIGNALNIH ELEMENATA
SIGNALI: A, B, D, F, H, I
ODGOVORI: A, B, D, F,
H, I
163
4. INSTRUMENT CRD4
4.001 - 1 TESTOVI JEDNOSTAVNOG VREMENA REAKCIJE
Za precizniju diferencijalnu dijagnostiku sposobnosti jednostavnog psihomotornog

reagiranja svakog pojedinog ekstremiteta (otputanjem, ili pritiskanjem odgovarajue
tipke na reakciometru) moe posluiti signalno-komandni sklop C instrumenta CRD4
dopunjen pedalama (R3 i R4). Treba, meutim, upozoriti da se za konstrukciju zadataka u
testovima za mjerenje jednostavne psihomotorne reakcije mogu koristiti i svi ostali
signalni elementi i sve tipke za odgovor sadrani na signalno-komandnoj ploi
instrumenta CRD4.
MODEL SIGNALNO-KOMANDNE
PLOÊ
U
zadacima
testova
CRD
4.001
namijenjenih mjerenju vremena jednostavne
reakcije pojedinih ekstremiteta zadaci se
prezentiraju emitiranjem (po izboru)
odgovarajueg trepereeg ili kontinuiranog
svjetlosnog signala (crvene, zelene ili ute
boje) na signalnom elementu C, ili zvuka
(po izboru) odgovarajue frekvencije i
intenziteta putem zvunika.
CRD 4.001 - 11 TEST JEDNOSTAVNE REAKCIJE LIJEVE RUKE
Kod zadataka u testu CRD 4.001 - 11, kojima se mjeri vrijeme jednostavne psihomotorne
reakcije lijeve ruke na odgovarajui (treperei ili kontinuirani; crveni, zeleni ili uti)
svjetlosni signal, ili (po frekvenciji i intenzitetu) unaprijed odreeni zvuni signal,
odgovor se daje lijevom rukom, pritiskom ili otputanjem tipke C (R5).
CRD 4.001 - 12 RT JEDNOSTAVNE REAKCIJE DESNE RUKE
U testu CRD 4.001 - 12, namijenjenih mjerenju vremena jednostavne psihomotorne

reakcije desnom rukom, ispitanik, isto tako mora na odgovarajui svjetlosni ili zvuni
signal odgovoriti otputanjem (ili pritiskom) tipke C (R5) - desnom rukom.
CRD 4.001 - 13 RT JEDNOSTAVNE REAKCIJE LIJEVE NOGE
Kod zadataka u testu CRD 4.001 - 13 namijenjenih mjerenju jednostavnog vremena

reakcije lijeve noge, na pojavu odgovarajueg signala, odgovor se daje otputanjem
(prethodno pritisnute) ili pritiskom pedale R3 - lijevom nogom.
CRD 4.001 - 13 RT JEDNOSTAVNE REAKCIJE DESNE NOGE
Kod zadataka u testu CRD 4.001 - 14 namijenjenih mjerenju jednostavnog vremena

reakcije desne noge, na pojavu odgovarajueg signala, odgovor se daje otputanjem
(prethodno pritisnute) ili pritiskom pedale R3 - desnom nogom.
164
4.001 - 2 TESTOVI SLOENOG VREMENA REAKCIJE (CRT)
Za mjerenje vremena sloenih psihomotornih reakcija kod kojih je sloenost odreena

brojem angairanih ekstremiteta i njihovim kombinacijama predlau se testovi CRD
4.001 - 2, koji sadre po teini ujednaene zadatke.
MODEL SIGNALNO-KOMANDNE
PLOÊ
Sklopovi signala, koji odreuju
kombinacije ekstremiteta s kojima
treba reagirati u odreenom zadatku,
emitiraju se na signalnom bloku A
instrumenta CRD4.
Odgovori se apliciraju: lijevom
rukom na tipku 1, desnom rukom na
tipku 2, lijevom nogom na pedalu 3 i
desnom nogom na pedalu 4.
CRD 4.001 - 21 CRT (SLOENE) REAKCIJE OBJEMA RUKAMA/NOGAMA
Test 4.001 - 21 sadri zadatke za mjerenje sloenih psihomotornih reakcija koje se sastoje
ili od istovremenog pritiska tipki 1 i 2 objema rukama kod paljenja signalnog sklopa
lampica 1 i 2, ili u istovremenog pritisk pedala 3 i 4 objema nogama, kod paljenja
signalnog sklopa lampica 3 i 4.
CRD 4.001 - 22 CRT LIJEVIH EKSTREMITETA/DESNIH EKSTREMITETA
Test 4.001 - 22 sadri zadatke za mjerenje kombinacije lijevih, ili desnih ekstremiteta.
Kod paljenja sklopa signalnih lampica 1 i 3 ispitanik mora reagirati istovremenim
pritiskom tipke 1 lijevom rukom i pedale 3 lijevom nogom, odnosno kod paljenja sklopa
signalnih lampica 2 i 4, treba reagirati istovremenim pritiskom tipke 2 desnom rukom i
pedale 4 desnom nogom.
CRD 4.001 - 23 CRT KONTRALATERALNIM KOMBINACIJAMA RUKU I NOGU
Test CRD 4.001 - 23 sadri zadatake u kojima se odgovori daju kontralateralnim

kombinacijama ruku i nogu. Na paljenje sklopa signalnih lampica 1 i 4 ispitanik treba
reagirati istovremenim pritiskom tipke 1 lijevom rukom i pedale 4 desnom nogom, a kada
se upali sklop signalnih lampica 2 i 3 treba reagirati istovremenim pritiskom tipke 2
desnom rukom i pedale 3 lijevom nogom.
CRD 4.001 - 24 CRT KOMBINACIJA DVIJE RUKE I JEDNE NOGE
I test CRD 4.001 - 24 sadri dva oblika zadataka. Kod oba treba reagirati istovremenim
pritiskom tipki s obje ruke i pedale jednom nogom. Kada se upali sklop signalnih lampica
1,2 i 3 treba reagirati istovremenim pritiskom tipki 1 i 2 objema rukama i pedale 3
lijevom nogom, a kada se upali signalni sklop sa lampicama 1,2 i 4 treba reagirati
istovremenim pritiskom tipki 1 i 2 s obje ruke i pedale 4 desnom nogom.
CRD 4.001 - 25 CRT KOMBINACIJA DVIJE NOGE I JEDNE RUKE
165
Zadaci u testu CRD 4.001 - 25 namijenjeni su mjerenju vremena sloene psihomotorne

reakcije kod kojih reaktivni sklop sadri kombinacije dvije noge i jedne ruke. Kada se
upali sklop signalnih lampica 1, 3 i 4 treba reagirati istovremenim pritiskom pedala 3 i 4
(s obje noge) i tipke 1 lijevom rukom, a kada se upali sklop signalnih lampica 2, 3 i 4,
tada treba reagirati s obje noge istovremenim pritiskom obje pedale i pritiskom tipke 2
desnom rukom.
CRD 4.001 26
CRT SVIM EKSTREMITETIMA
Kod testova sa zadacima sinkronizirane
reakcije sva etiri ekstremiteta signalni
sklop ine signali B bloka signalnokomandne ploe instrumenta CRD4.
Zadaa ispitanika je reagirati na etiri
istovrsna, crvena (A,B,C i D), ili zelena
(E,F,G i H) signala.
PRIMJERI ZADATAKA:
U prvom primjeru istovremeno su upaljene signalne lampice A, F, C i D, dakle, tri

zelene i jedna crvena. Kako je uputa da se reagira samo kada su upaljeni signalni
elementi iste boje - reakcija u ovom primjeru treba izostati.
U drugom su primjeru istovremeno upaljene signalne lampice E, F, G i H, dakle sve etiri
iste boje - ispitanik treba reagirati istovremenim pritiskom tipki objema rukama i pedala
objema nogama.
166
TABLICE I - IV:
PRIKAZ PARAMETARA UKUPNIH REZULTATA NA CRD TESTOVIMA
,
,
,
,
razliitih skupina uenika

studenata razliitih fakulteta
djelatnika razliitih obrazovnih razina
djelatnika razliitih prometnih zanimanja
TABLICA I :
UKUPNO VRIJEME RJEAVANJA TESTA CRD1-1
PROSJEK
RASPRENJE
UÊNICI (16 - 18 godina)

KLASI^NA GIMNAZIJA (M)
KLASI^NA GIMNAZIJA ()
TEHNI^KA (ELEKTRO)
TEHNI^KA (STROJARSKI)
ZANATSKA
120.4
134.5
145.8
149.9
168.4
25.4
23.6
24.0
30.5
32.4
124.1
131.2
131.5
143.1
28.8
18.1
25.3
30.1
140.1
143.8
153.9
161.2
228.5
272.7
28.9
31.1
36.7
40.1
72.3
123.5
155.6
197.5
223.6
143.4
147.9
152.4
29.5
35.8
79.1
32.2
33.1
30.3
STUDENTI (19 - 24 godine)

ELEKTROTEHNIKA
ZRAKOPLOVSTVO
HUMANISTI^KE ZNANOSTI
STROJARSTVO
KOLSKA SPREMA
FAKULTET (VSS)
VIA KOLA (VS)
SREDNJA KOLA (SSS)
ZANAT (KV)
OSNOVNA KOLA (PKV)
NEPOTPUNA OSNOVNA (NKV)
PROMETNA ZANIMANJA (22 - 50 god.)

STROJOVO\E (do 39 g.)
STROJOVO\E (preko 40 g.)
VOZAÎ AUTOBUSA
RADARSKA KONTROLA LETENJA
INSTRUKTORI LETENJA
ELJEZNI^KI PROMETNICI
167
TABLICA II :
PROSJEK
RASPRENJE

TEHNI^KA (ELEKTRO)
ZANATSKA
41.4
47.6
42.8
49.4
54.7
7.6
8.9
9.1
11.7
11.8
44.6
45.3
52.5
48.9
4.3
3.9
11.5
8.8
55.5
60.9
58.7
59.0
68.5
104.7
13.4
12.3
11.2
28.1
16.6
23.4
48.8
58.0
62.1
69.6
50.4
50.5
55.7
8.7
22.4
26.2
35.3
12.2
9.9
9.1

ELEKTROTEHNIKA
ZRAKOPLOVSTVO
STROJARSTVO
KOLSKA SPREMA
FAKULTET (VSS)
VIA KOLA (VS)
SREDNJA KOLA (SSS)
ZANAT (KV)
OSNOVNA KOLA (PKV)
PROMETNA ZANIMANJA (22 - 50

god.)
VOZAÎ SPECIJALNIH VOZILA
VOZAÎ AUTOBUSA
INSTRUKTORI LETENJA
ELJEZNI^KI PROMETNICI
168
TABLICA III :
PROSJEK
RASPRENJE

TEHNI^KA (ELEKTRO)
ZANATSKA
34.1
33.1
34.8
35.7
36.9
2.9
4.7
4.4
5.1
8.1
34.7
33.7
36.8
35.5
4.0
2.8
5.6
4.7
34.9
34.6
38.4
36.5
34.5
36.3
3.1
4.6
7.5
8.3
4.2
5.7

ELEKTROTEHNIKA
ZRAKOPLOVSTVO
STROJARSTVO

god.)
VOZAÎ AUTOBUSA
INSTRUKTORI LETENJA
169
TABLICA IV :
PROSJEK
RASPRENJE

TEHNI^KA (ELEKTRO)
ZANATSKA
50.2
53.9
57.7
59.1
66.6
14.2
26.3
16.2
17.7
33.4
49.3
51.3
53.8
56.5
21.0
13.8
23.2
18.9
68.5
66.3
83.2
110.5
13.4
22.4
38.7
60.0
56.3
63.6
56.1
58.4
18.9
19.1
15.7
16.2

ELEKTROTEHNIKA
ZRAKOPLOVSTVO
STROJARSTVO
KOLSKA SPREMA
VIA KOLA (VS)
SREDNJA KOLA (SSS)
OSNOVNA KOLA (PKV)

god.)
VOZAÎ AUTOBUSA
INSTRUKTORI LETENJA
170
TABLICE V - IX :
ORIJENTACIONE NORME UKUPNIH REZUL. NA CRD TESTOVIMA

MUKARACA DO 30. GODINA I SREDNJEG OBRAZOVANJA
,
,
,
,
VJEROJATNOST (p)
SKALE z VRIJEDNOSTI
SKALE T VRIJEDNOSTI
GRANI^NI REZULTATI NA CRD TESTOVIMA
TABLICA V: KONVERGENTNO MILJENJE

UKUPNO VRIJEME NA TESTU CRD1-1
IQ
139
136
133
130
127
124
121
118
115
112
109
106
103
171
z
SKALA
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
T
SKALA
GRANI^NE
UT
VRIJEDNOSTI
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
- 866
894 - 922
923 - 950
951 - 978
979 - 1000
1001 - 1018
1019 - 1034
1035 - 1050
1051 - 1066
1067 - 1075
1076 - 1085
1086 - 1094
1095 - 1104
1105 - 1113
1114 - 1123
1124 - 1133
1134 - 1149
1150 - 1166
1167 - 1183
1184 - 1200
1201 - 1222
1223 - 1244
1245 - 1266
1267 - 1299
1300 - 1333
1334 - 1366
IQ
z
SKALA
T
SKALA
102
101
100
99
98
97
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
94
91
88
82
79
76
73
70
67
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
1367 - 1400
1401 - 1416
1417 - 1433
1434 - 1449
1450 - 1466
1467 - 1499
1500 - 1533
1534 - 1600
1601 - 1666
1667 - 1699
1700 - 1733
1734 - 1800
1801 - 1833
1801 - 1866
1867 - 1933
1934 - 2000
2001 - 2034
2035 - 2066
2067 - 2088
2089 - 2110
2111 - 2133
2134 - 2166
2134 - 2200
2201 - 2400
2401 -
TABLICA VI : VIZUELNA ORIJENTACIJA

C
SKALA
(11)
10
z
SKALA
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
T
SKALA
GRANI^NE
UT
VRIJEDNOSTI
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
- 326
327 - 331
332 - 335
336 - 343
344 - 351
352 - 359
360 - 367
368 - 371
372 - 375
376 - 380
381 - 384
385 - 388
389 - 392
393 - 395
396 - 400
401 - 406
407 - 411
412 - 416
417 - 421
422 - 426
427 - 430
431 - 435
436 - 440
441 - 451
452 - 461
462 - 472
C
SKALA
1
(0)
z
SKALA
T
SKALA
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
473 - 482
483 - 493
494 - 505
506 - 514
515 - 523
524 - 533
534 - 543
544 - 553
554 - 563
564 - 576
577 - 589
590 - 603
604 - 616
617 - 629
630 - 642
643 - 655
656 - 673
674 - 691
692 - 709
710 - 735
736 - 762
763 - 789
790 - 842
843 - 869
870 -
172
TABLICA VII : VIZUELNA DISKRIMINACIJA LOKACIJE

C
SKALA
z
SKALA
T
SKALA
GRANI^NE
UT
VRIJEDNOSTI
(11)
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
- 262
263 - 264
265 - 266
267 - 268
269 - 270
271 - 272
273 - 274
275 - 277
278 - 281
282 - 286
287 - 290
291 - 298
299 - 301
302 - 304
305 - 306
307 - 308
309 - 310
311 - 313
314 - 315
316 - 318
319 - 320
321 - 322
323 - 325
326 - 328
329 - 330
331 - 332
10
173
C
SKALA
1
(0)
z
SKALA
T
SKALA
GRANI^NE
UT
VRIJEDNOSTI
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
333 - 334
335 - 336
337 - 339
340 - 342
343 - 345
346 - 348
349 - 354
355 - 358
359 - 361
362 - 363
364 - 366
367 - 369
370 - 373
374 - 376
377 - 379
380 - 383
384 - 387
388 - 391
392 - 395
396 - 402
403 - 410
411 - 418
419 - 426
427 - 434
435 - 442
TABLICA VIII : UÊNJE PUTANJE PROLAZA KROZ LABIRINT

UKUPNI BROJ BODOVA NA TESTU CRD3-41,42,43,44 I 45
C
SKALA
z
SKALA
T
SKALA
GRANI^NE
UB
VRIJEDNOSTI
(11)
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
337
336
335
334
333
332
330 - 331
328 - 329
326 - 327
323 - 325
321 - 322
319 - 320
317 - 318
315 - 316
313 - 314
311 - 312
309 - 310
307 - 308
305 - 306
303 - 304
301 - 302
299 - 300
297 - 298
295 - 296
293 - 294
10
C
SKALA
1
(0)
z
SKALA
T
SKALA
GRANI^NE
UB
VRIJEDNOSTI
.30
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
53
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
291 - 292
288 - 290
284 - 287
280 - 283
275 - 279
271 - 274
267 - 270
263 - 266
258 - 262
251 - 257
244 - 250
239 - 243
233 - 238
227 - 232
219 - 226
211 - 218
196 - 210
179 - 195
170 - 178
163 - 169
156 - 162
151 - 155
146 - 150
140 - 145
- 139
174
TABLICA IX : OPERATIVNO MILJENJE

C
SKALA
z
SKALA
T
SKALA
(11)
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
10
175
GRANI^NE
UT
VRIJEDNOSTI
326 328 330 332 334 336 338 340 342 346 350 354 358 364 369 373 378 391 404 416 428 438 447 457 470 -
- 325
327
329
331
333
335
337
339
341
345
349
353
357
363
368
372
377
390
403
415
427
437
446
456
469
481
C
SKALA
1
(0)
z
SKALA
T
SKALA
GRANI^NE
UT
VRIJEDNOSTI
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
482 - 492
493 - 502
503 - 512
513 - 526
527 - 541
542 - 559
560 - 576
577 - 590
591 - 614
615 - 630
631 - 650
651 - 676
677 - 693
694 - 710
711 - 736
737 - 763
764 - 790
791 - 816
817 - 843
844 - 870
871 - 905
906 - 940
941 - 975
976 - 1025
1026 -
TABLICE X - XIV :
ORIJENTACIONE NORME UKUPNIH REZUL. NA CRD TESTOVIMA ENE
DO 30. GODINA SREDNJEG OBRAZOVANJA
,
,
,
,
VJEROJATNOST (p)
SKALE z VRIJEDNOSTI
SKALE T VRIJEDNOSTI
GRANI^NI REZULTATI NA CRD TESTOVIMA
TABLICA X : KONVERGENTNO MILJENJE

UKUPNO VRIJEME NA TESTU CRD1-1 (DESETINKE SEK.)
IQ
139
136
133
130
127
124
121
118
115
112
109
106
103
z
SKALA
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
T
SKALA
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
- 910
911 - 965
966 - 989
990 - 1045
1046 - 1060
1061 - 1088
1089 - 1105
1106 - 1123
1124 - 1133
1134 - 1142
1143 - 1151
1152 - 1161
1162 - 1170
1171 - 1181
1182 - 1192
1193 - 1203
1204 - 1219
1220 - 1235
1236 - 1251
1252 - 1267
1268 - 1300
1301 - 1332
1333 - 1365
1366 - 1397
1398 - 1430
1431 - 1462
IQ
z
SKALA
T
SKALA
102
101
100
99
98
97
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
94
91
88
82
79
76
73
70
67
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
1463 - 1494
1495 - 1527
1528 - 1560
1561 - 1592
1593 - 1625
1626 - 1657
1658 - 1722
1723 - 1787
1788 - 1820
1821 - 1852
1853 - 1917
1918 - 1983
1984 - 2048
2049 - 2113
2114 - 2178
2179 - 2243
2244 - 2308
2309 - 2374
2375 - 2464
2465 - 2569
2570 - 2685
2686 - 2800
2801 - 2987
2988 - 3179
3180 -
176
TABLICA XI : VIZUELNA ORIJENTACIJA (ENE)

C
SKALA
(11)
10
177
z
SKALA
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
T
SKALA
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
- 310
311 - 321
322 - 332
333 - 342
343 - 353
354 - 364
365 - 370
371 - 376
377 - 382
383 - 388
389 - 394
395 - 399
400 - 403
404 - 407
408 - 412
413 - 417
418 - 421
422 - 425
426 - 430
431 - 434
435 - 440
441 - 447
448 - 454
455 - 461
462 - 468
469 - 480
C
SKALA
1
(0)
z
SKALA
T
SKALA
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
481 - 492
493 - 504
505 - 516
517 - 528
529 - 540
541 - 554
555 - 569
570 - 585
586 - 599
600 - 615
616 - 634
635 - 654
655 - 673
674 - 692
693 - 727
728 - 757
758 - 788
789 - 819
820 - 848
849 - 877
878 - 907
908 - 936
937 - 966
967 - 995
996 -
TABLICA XII : VIZUELNA DISKRIMINACIJA LOKACIJE

C
SKALA
(11)
10
z
SKALA
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
T
SKALA
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
- 273
274 - 275
276 - 277
278 - 279
280 - 281
282 - 283
284 - 285
286 - 287
288 - 289
290 - 291
292 - 293
294 - 297
298 - 301
302 - 304
305 - 306
307 - 308
309 - 310
311 - 312
313 - 314
315 - 316
317 - 318
319 - 320
321 - 322
323 - 325
326 - 328
329 - 331
C
SKALA
1
(0)
z
SKALA
T
SKALA
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
332 - 334
335 - 337
338 - 341
342 - 345
346 - 349
350 - 353
354 - 356
357 - 359
360 - 363
364 - 368
369 - 371
372 - 375
376 - 381
382 - 388
389 - 394
395 - 400
401 - 406
407 - 418
419 - 425
426 - 431
432 - 437
438 - 443
444 - 449
450 - 456
457 -
178
TABLICA XIII : UÊNJE PUTANJE PROLAZA KROZ LABIRINT

UKUPNI BROJ BODOVA NA TESTU CRD3-41,42,43,44 I 45
C
SKALA
(11)
10
179
z
SKALA
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
T
SKALA
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
GRANI^NE UB
VRIJEDNOSTI
341
340
339
338
337
336
335
334
332 - 333
330 - 331
328 - 329
326 - 327
324 - 325
322 - 323
320 - 321
317 - 319
314 - 316
311 - 313
307 - 310
303 - 306
299 - 302
291 - 298
283 - 290
275 - 282
271 - 274
C
SKALA
1
(0)
z
SKALA
T
SKALA
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
GRANI^NE UB
VRIJEDNOSTI
267 - 270
264 - 266
259 - 263
243 - 258
235 - 242
227 - 234
211 - 226
203 - 210
195 - 202
187 - 194
177 - 186
163 - 176
155 - 162
147 - 154
137 - 146
131 - 136
128 - 130
125 - 127
121 - 124
118 - 120
115 - 117
107 - 114
99 - 106
91 - 98
- 90
TABLICA XIV : OPERATIVNO MILJENJE

C
SKALA
(11)
10
z
SKALA
2.80
2.70
2.60
2.50
2.40
2.30
2.20
2.10
2.00
1.90
1.80
1.70
1.60
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
1.00
.90
.80
.70
.60
.50
.40
.30
T
SKALA
78
77
76
75
74
73
72
71
70
69
68
67
66
65
64
63
62
61
60
59
58
57
56
55
54
53
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
- 350
351
352
353
354
355
356 - 357
358 - 359
360 - 361
362 - 363
364 - 365
366 - 367
368 - 369
370 - 372
373 - 375
376 - 380
381 - 385
386 - 390
391 - 397
398 - 405
406 - 416
417 - 428
429 - 441
442 - 457
458 - 471
472 - 486
C
SKALA
1
(0)
z
SKALA
T
SKALA
.20
.10
0.00
- .10
- .20
- .30
- .40
- .50
- .60
- .70
- .80
- .90
-1.00
-1.10
-1.20
-1.30
-1.40
-1.50
-1.60
-1.70
-1.80
-1.90
-2.00
-2.10
-2.20
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
GRANI^NE UT
VRIJEDNOSTI
487 - 502
503 - 519
520 - 541
542 - 564
565 - 578
579 - 601
602 - 627
628 - 654
655 - 680
681 - 706
707 - 733
734 - 759
760 - 785
786 - 811
812 - 838
839 - 864
865 - 890
891 - 917
918 - 943
944 - 969
970 - 995
996 - 1022
1023 - 1048
1049 - 1074
1075 -
180
TABLICE XV - XX :
ZAJEDNI^KE TABLICE ORIJENTACIONIH NORMI UKUPNIH REZULTATA

NA CRD TESTOVIMA U VRIJEDNOSTIMA T-SKALE
(CRD1-1, CRD2-1, CRD3-11, CRD3-34, CRD3-41, CRD4-11 I CRD4-12)
TABLICA XV : MUKARCI 17 - 20 godina

UKUPNI REZULTATI NA TESTOVIMA: CRD1-1, CRD2-1, CRD4-11, CRD4-12
UT
1-1
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
208 206 - 207

205
204
202 - 203
200 - 201
198 - 199
189 - 197
188
186 - 187
184 - 185
174 - 183
172 - 173
171 - 170
162 - 169
156 - 161
154 - 155
152 - 153
150 - 151
146 - 149
144 - 145
142 - 143
141
138 - 140
135 - 137
130 - 134
128 - 129
127
181
UT
2-1
69 67-68
65-66
63-64
61-62
60
58-59
57
56
55
54
53
52
51
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
UT
4-11
UT
4-12
145 132 - 144

128 - 131 115 116 - 127 100 - 114
110 - 115 96 - 99
108 - 109 94 - 95
99 - 107 87 - 93
95 - 98
84 - 86
92 - 94
82 - 83
88 - 91
79 - 81
85 - 87
76 - 78
83 - 84
74 - 75
80 - 82
72 - 73
75 - 79
70 - 71
73 - 74
67 - 69
69 - 72
64 - 66
66 - 68
62 - 63
63 - 65
60 - 61
61 - 62
58 - 59
58 - 60
57
56 - 57
56
55
54 - 55
54
53
51 - 52
52
50
51
49
49 - 50
48
47 - 48
47
46
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
UT
1-1
124 - 126
122 - 123
120 - 121
116 - 119
115
113 - 114
110 - 112
108 - 109
107
105 - 106
104
102 - 103
100 - 101
98 - 99
96 - 97
94 - 95
88 - 93
86 - 87
84 - 85
82 - 83
80 - 81
UT
2-1
40
39
38
37
36
35
UT
4-11
UT
4-12
46
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
45
44
43
42
41
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
32
30
31
29
34
33
32
31
30
28
30
29
TABLICA XVI : MUKARCI 17 - 20 godina

UKUPNI REZULTATI NA TESTOVIMA: CRD3-11, CRD3-34, CRD3-41
182
UT
3-11
27
28
29
30
31
410 -
32
385 - 409
33
378 - 384
34
373 - 376
35
369 - 372
36
366 - 368
37
364 - 365
38
361 - 363
39
357 - 360
40
354 - 356
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
352 - 353
348 - 351
345 - 347
342 - 344
339 - 341
337 - 338
334 - 336
332 - 333
329 - 331
326 - 328
324 - 325
322 - 323
319 - 321
316 - 318
MT
3-34
15.20 14.15 15.19

13.15 14.14
12.60 13.14
12.40 12.59
11.95 12.39
11.55 11.94
11.15 11.54
10.85 11.14
10.60 10.84
10.35 10.59
10.15 10.34
9.90 - 10.14
9.70 - 9.89
9.55 - 9.69
9.35 - 9.54
9.15 - 9.34
8.95 - 9.14
8.75 - 8.94
8.60 - 8.74
8.45 - 8.59
8.25 - 8.44
8.10 - 8.24
7.95 - 8.09
7.80 - 7.94
7.60 - 7.79
UT
3-11
MT
3-34
UB
3-41
55
314 - 315
308 - 311
56
312 - 313
57
310 - 311
87 - 94
58
307 - 309
95 - 104
59
305 - 306
105 - 119
60
304
120 - 145
61
303
146 - 165
62
301 - 302
164 - 177
63
299 - 300
178 - 190
64
297 - 298
191 - 202
65
296
203 - 213
66
294 - 295
214 - 224
67
291 - 292
225 - 235
236 - 245
246 - 253
254 - 263
264 - 269
270 - 274
275 - 280
281 - 285
286 - 289
290 - 293
294 - 297
298 - 301
302 - 304
305 - 307
68
288 - 290
69
286 - 287
70
283 - 285
71
280 - 282
72
277 - 279
73
275 - 276
74
272 - 274
75
270 - 271
76
77
268 - 269
267
78
266
79
80
81
82
265
264
263
262
7.50 7.59
7.35 7.49
7.20 7.34
7.10 7.19
7.00 7.09
6.85 6.99
6.75 6.84
6.65 6.74
6.55 6.64
6.50 6.54
6.40 6.49
6.30 6.39
6.20 6.29
6.15 6.19
6.10 6.14
6.00 6.09
5.95 5.99
5.90 5.94
5.85 5.89
5.80 5.84
5.76 5.79
5.75
5.70 5.74
5.65 5.69
5.60
UB
3-41
74 78 82 -
73
77
81
86
183
312 - 314
315 - 317
318 - 319
320 - 322
323 - 324
325 - 326
327 - 328
329 - 330
331 - 332
333 - 334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344 -
TABLICA XVII : MUKARCI 20-35 godina

UKUPNI REZULTATI NA TESTOVIMA: CRD1-1, CRD2-1, CRD4-11 I CRD4-12
UT
1-1
UT
2-1
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
395 - 419
360 - 394
321 - 359
285 - 320
262 - 284
260 - 261
258 - 259
256 - 257
254 - 255
251 - 253
247 - 250
243 - 246
238 - 242
230 - 237
218 - 229
208 - 217
202 - 206
197 - 201
192 - 196
187 - 191
182 - 186
177 - 181
172 - 176
168 - 171
165 - 167
161 - 164
158 - 160
154 - 157
150 - 153
147 - 149
150 135 - 149

125 - 134
117 - 124
110 - 116
104 - 109
98 - 103
93 - 97
89 - 92
85 - 88
81 - 84
78 - 80
75 - 77
72 - 74
69 - 71
67 - 68
65 - 66
63 - 64
61 - 62
59 - 60
58
57
55 - 56
54
53
52
51
50
49
48
UT
4-11
UT
4-12
291 245 - 290

208 - 244
185 - 207
178 - 184
175 - 177
171 - 174
166 - 170
161 - 165
152 - 160
139 - 151
127 - 138
117 - 126
107 - 116
103 - 106
99 - 103
95 - 98
92 - 94
88 - 91
85 - 87
81 - 84
78 - 80
75 - 77
72 - 74
68 - 71
65 - 67
62 - 64
59 - 61
57 - 58
297 267 - 296

245 - 266
214 - 244
199 - 213
192 - 198
185 - 191
175 - 184
167 - 174
157 - 166
147 - 156
135 - 146
120 - 134
113 - 119
107 - 112
101 - 106
95 - 100
90 - 94
85 - 89
80 - 84
77 - 79
74 - 76
72 - 73
70 - 71
67 - 69
65 - 66
63 - 64
61 - 62
59 - 60
57 - 58
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
UT
1-1
UT
2-1
UT
4-11
UT
4-12
143 - 146
140 - 142
137 - 139
134 - 136
131 - 133
128 - 130
125 - 127
123 - 124
120 - 122
117 - 119
115 - 116
113 - 114
111 - 112
109 - 110
107 - 108
105 - 106
103 - 104
102
100 - 101
99
97 - 98
96
95
94
93
92
47
46
45
55-56
54
52-53
50-51
48-49
46-47
45
43-44
42
40-41
39
38
37
36
35
34
33
32
56
54-55
52-53
50-51
48-49
47
45-46
44
42-43
41
39-40
38
37
36
35
34
33
32
31
44
43
42
41
40
39
38
37
31
36
30
30
29
29
35
27
91
90
184
TABLICA XVIII : MUKARCI 20 - 35 godina

UKUPNI REZULTATI NA TESTOVIMA: CRD3-11, CRD3-34 I CRD3-41
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
185
UT
3-11
MT
3-34
666 665 - 587

586 - 514
513 - 494
493 - 482
481 - 470
469 - 457
456 - 442
441 - 430
429 - 422
421 - 417
416 - 412
411 - 404
403 - 400
399 - 395
394 - 393
392 - 387
386 - 382
381 - 380
379 - 378
377 - 375
374 - 371
370 - 368
367 - 366
365 - 362
361 - 359
358 - 357
356 - 354
353 - 350
349 - 347
30.1 30.0 - 28.8

28.7 - 27.3
27.2 - 26.0
25.9 - 24.6
24.5 - 23.2
23.1 - 21.9
21.8 - 20.6
20.5 - 19.0
18.9 - 17.5
17.4 - 16.1
16.0 - 14.8
14.7 - 13.4
13.3 - 12.8
12.7 - 12.2
12.1 - 11.8
11.7 - 11.4
11.3 - 11.2
11.1 - 10.9
10.8 - 10.7
10.6 - 10.4
10.3 - 10.2
10.1 - 10.0
9.9 - 9.8
9.7 - 9.6
9.5 - 9.4
9.3 - 9.2
9.1 - 9.0
8.9
8.8 - 8.7
8.6
UB
3-41
UT
3-11
MT
3-34
UB
3-41
- 84
85 - 91
92 - 99
100 - 104
105 - 110
111 - 114
115 - 119
120 - 124
125 - 129
130 - 134
135 - 139
140 - 144
145 - 149
150 - 160
161 - 170
171 - 178
179 - 173
184 - 196
197 - 206
207 - 215
216 - 228
229 - 232
233 - 239
240 - 246
247 - 253
254 - 260
261 - 267
268 - 274
275 - 279
280 - 284
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
346 - 345
344 - 342
341 - 338
337 - 335
334 - 333
332 - 330
329 - 327
326 - 325
324 - 322
321 - 319
318
317 - 315
314 - 313
312 - 310
309 - 307
306 - 305
304 - 302
301 - 299
298 - 297
296 - 295
294 - 293
292 - 290
289 - 287
286 - 285
284 - 282
281 - 280
279 - 278
277 - 275
274 - 273
272 - 270
269 - 267
8.5
8.4 - 8.3
8.2
8.1
8.0
7.9
7.8 - 7.7
7.6
7.5
7.4
7.3
7.2
7.1
7.0 - 6.9
6.8
6.7
6.6
6.5
6.4 - 6.3
6.2
6.1
6.0
5.9
5.8
5.7
285 - 288
289 - 291
292 - 295
296 - 298
299 - 301
302 - 304
305 - 307
308 - 309
310 - 312
313 - 314
315 - 316
317 - 318
319 - 320
321 - 322
323
324 - 325
326
327 - 328
329 - 330
331
332 - 333
334
335 - 336
337
338 - 339
340
341 - 343
344
345
346
347 - 348
5.6
5.5
5.4
TABLICA XIX : ENE 17-20 godina

UKUPNI REZULTATI NA TESTOVIMA: CRD1-1, CRD2-1, CRD4-11 I CRD4-12
186
2
2
2
3
2
4
2
5
2
6
2
7
2
8
2
9
3
0
3
1
3
2
3
3
3
4
3
5
3
6
3
7
3
8
3
9
4
0
4
1
4
2
4
3
4
4
4
5
4
6
4
187
7
4
8
4
UT
1-1
UT
2-1
UT
4-11
- 145
UT
4-12
- 175
5
3
5
4
5
5
5
6
5
7
5
8
5
9
6
0
6
1
6
2
6
3
6
4
6
5
6
6
6
7
6
8
6
9
7
0
7
1
7
2
7
3
7
4
7
5
7
6
7
7
7
8
7
9
8
UT
1-1
UT
2-1
UT
4-11
UT
4-12
132 - 131
44
51
50
130 - 129
43
50 - 49
49
48
48
47
47
- 134 144 - 133 174 - 166

133 - 130 132 - 121 165 - 157
129 - 125 120 - 118 156 - 146
124 - 120 117 - 115 145 - 135
119 - 115 114 - 112 134 - 124
114 - 110 111 - 108 123 - 114
- 226 109 - 100 107 - 105 113 - 102
225 - 221 99 - 84
104 - 102 101 - 96
220 - 216 83 - 77
101 - 98
95 - 94
215 - 211 76 - 75
97 - 93
93 - 91
210 - 205 74 - 73
92 - 91
90 - 88
204 - 200 72 - 71
90 - 88
87 - 84
199 - 194 70 - 68
87 - 85
83 - 80
193 - 188 67 - 66
84 - 83
79 - 78
187 - 183 65 - 63
82 - 80
77 - 76
182 - 177 62 - 61
79 - 77
75 - 74
176 - 172 60 - 59
76 - 75
73 - 72
171 - 167 58 - 57
74 - 73
71 - 70
166 - 164
56
72 - 70
69 - 68
163 - 161
55
69 - 68
67 - 66
160 - 158
54
67 - 66
65 - 64
157 - 155
53
65 - 63
63 - 62
154 - 152 52 - 51
62
61 - 60
151 - 149
50
61
59 - 58
148 - 146
49
60 - 59
57
58 - 57
56
56
55
145 - 143
142 - 140
48
128 - 127
126
42
125 - 124
41
123 - 122
46 - 45
46
44
121 - 120
40
45
43
119 - 118
39
44 - 43
42
117 - 116
115 - 114
41
38
113 - 112
111
37
110 - 109
42
40
41
39
40
39
38
108 - 107
36
38
106 - 105
35
37
37
34
36
36
98 - 97
33
35
35
96
32
34
34
33
33
32
32
104 - 103
102 - 101
100 - 99
95 - 94
93 - 92
31
91 - 90
89 - 88
30
31
188
TABLICA XX : ENE 17-20 godina

UKUPNI REZULTATI NA TESTOVIMA: CRD3-11, CRD3-34, CRD3-41
189
2
5
2
6
2
7
2
8
2
9
3
0
3
1
3
2
3
3
3
4
3
5
3
6
3
7
3
8
3
9
4
0
4
1
4
2
4
3
4
4
4
5
4
6
4
7
4
8
4
9
5
0
5
1
5
UT
3-11
MT
3-34
UB
3-41
58 - 60
5
5
5
6
5
7
5
8
5
9
6
0
6
1
6
2
6
3
6
4
6
5
6
6
6
7
6
8
6
9
7
0
7
1
7
2
7
3
7
4
7
5
7
6
7
7
7
8
7
9
8
0
8
1
8
UT
3-11
MT
3-34
UB
3-41
326 - 328
7.90 - 7.99
287 - 291
321 - 325
7.75 - 7.89
292 - 297
319 - 320
7.65 - 7.74
298 - 302
316 - 318
7.50 - 7.64
303 - 306
314 - 315
7.40 - 7.49
307 - 310
312 - 313
7.25 - 7.39
311 - 314
309 - 311
7.10 - 7.24
315 - 318
307 - 308
7.05 - 7.09
319 - 320
305 - 306
6.90 - 7.04
321 - 323
302 - 304
6.80 - 6.89
324 - 325
300 - 301
6.70 - 6.79
326 - 327
298 - 299
6.60 - 6.69
328 - 330
296 - 297
6.50 - 6.59
331 - 332
295
6.40 - 6.49
333
293 - 294
6.30 - 6.39
334 - 335
292
6.25 - 6.29
336 - 337
290 - 291
6.15 - 6.24
338 - 339
289
6.05 - 6.14
340
288
5.95 - 6.04
341
287
5.85 - 5.94
342
286
5.80 - 5.84
343
285
5.70 - 5.79
344
284
5.60 - 5.69
345
283
5.55 - 5.59
346
282
5.45 - 5.54
468
61 - 64
464 - 467
65 - 68
460 - 463
69 - 72
455 - 459
73 - 76
450 - 454
16.00
77 - 82
447 - 459
83 - 85
364 - 367
15.65 15.99
15.00 15.64
14.35 14.99
13.60 14.34
13.25 13.59
12.95 13.24
12.55 12.94
12.10 12.54
11.65 12.09
11.30 11.64
11.00 11.29
10.65 10.99
10.25 10.64
9.90 - 10.24
360 - 363
9.55 - 9.89
212 - 222
356 - 359
9.30 - 9.54
223 - 231
352 - 355
9.05 - 9.29
232 - 239
349 - 351
8.85 - 9.04
240 - 248
345 - 348
8.65 - 8.84
249 - 255
342 - 344
8.50 - 8.64
256 - 262
339 - 341
8.40 - 8.49
263 - 270
336 - 338
8.25 - 8.39
271 - 276
441 - 446
435 - 440
429 - 434
422 - 428
415 - 421
402 - 414
393 - 401
387 - 492
382 - 396
378 - 381
372 - 377
368 - 371
86 - 90
91 - 94
95 - 99
100 - 106
107 - 114
115 - 122
123 - 132
133 - 144
145 - 161
162 - 176
177 - 189
190 - 200
201 - 211
5.40 - 5.44
281
347
5.35 - 5.39
5.30 - 5.34
348
190
ORIJENTACIONE VRIJEDNOSTI UÎNKA NA CRD TESTOVIMA KOJI

MOGU POSLUITI POSTAVLJANJU TRIJANIH NORMI ZA SELEKCIJU
ZA:
RAD NA INFORMATI^KIM SREDSTVIMA

SPECIJALISTI^KU IZOBRAZBU
POSEBNA ZANIMANJA I VRHNSKI PORT
CRD1
UT 1-1
PROSJEK
RASPRENJE
MEDIJAN
MINIMUM
MAKSIMUM
UT 1-3
140.42
30.39
132.70
88.20
301.88
137.66
44.46
133.08
62.11
267.00
202 171 - 201

123 - 170
106 - 122
- 105
189 163 - 188

113 - 163
87 - 112
- 86
OCJENE
SLABO
GRANI^NO
DOBRO
VRLO DOBRO
ODLI^NO
GRANI^NE VRIJEDNOSTI UKUPNIH REZULTATA

(izraene u vrijednostima T skale)
191
T
SKALA
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
UT
1-1
158
156
154
153
151
149
147
146
144
142
140
UT
1-3
163
160
158
155
153
150
148
145
143
140
138
T
SKALA
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
UT
1-1
139
137
135
134
132
130
128
127
125
123
UT
1-3
135
133
130
127
125
123
120
118
115
112
192
CRD2
UT 2-1
PROSJEK
RASPRENJE
MEDIJAN
MINIMUM
MAKSIMUM
48.87
8.77
46.80
32.10
101.40
UT 2-3
UT 2-41
UT 2-42
194.41
83.92
183.46
63.21
425.47
351.1
84.0
302.3
165.0
606.0
349.5
82.9
307.1
155.0
595.0
282 239 - 281

150 - 238
107 - 149
- 106
497 413 - 496

289 - 412
227 - 288
- 226
497 414 - 498

284 - 413
219 - 283
- 218
OCJENE
SLABO
GRANI^NO
DOBRO
VRLO DOBRO
ODLI^NO
66.6 57.5 - 66.5

43.3 - 57.6
37.7 - 43.2
- 37.6

T
SKALA
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
193
UT
2-1
57.6
56.7
55.9
55.0
54.1
53.2
52.3
51.5
50.6
49.7
48.9
48.3
47.7
47.2
46.6
46.1
45.5
44.9
44.4
43.8
43.3
UT
2-3
238
233
229
224
220
216
211
207
203
198
194
189
185
181
176
172
168
163
159
155
150
UT
2-41
413
406
399
393
387
381
375
368
362
356
351
345
339
332
325
319
313
306
300
294
289
UT
2-42
413
406
400
393
387
380
374
368
361
354
349
342
335
329
322
316
309
303
296
290
284
CRD3
PROSJEK
RASPRENJE
MEDIJAN
MINIMUM
MAKSIMUM
UT 3-11
UT 3-12
UT 3-24
UT 3-35
UT 3-4
UB 3-4
34.65
3.13
34.20
25.50
46.70
32.26
2.78
31.30
25.60
43.10
53.88
12.46
51.00
36.00
116.00
55.53
33.95
46.60
10.00
153.90
78.06
28.66
76.10
18.00
182.00
40.9 37.8 - 40.8

31.6 - 37.7
28.5 - 31.5
- 28.4
36.8 34.5 - 36.7

30.0 - 34.4
27.8 - 29.9
- 27.7
72.4 59.9 - 72.3

47.9 - 59.8
40.0 - 47.8
- 39.9
94.2 70.7 - 94.1

40.3 - 70.7
25.2 - 40.2
- 25.1
127 - 204
99 - 126 205 - 253
58 - 98 254 - 273
38 - 57 274 - 294
- 37 295 -
277.00
43.60
288.00
118.00
344.00
OCJENE
SLABO
GRANI^NO
DOBRO
VRLO DOBRO
ODLI^NO

T
SKALA
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
UT
3-11
37.7
37.4
37.1
36.8
36.5
36.2
35.9
35.6
35.3
34.9
34.6
34.3
34.0
33.7
33.4
33.1
32.8
32.5
32.2
31.9
31.6
UT
3-12
34.4
34.2
33.9
33.7
33.5
33.3
33.1
32.8
32.6
32.4
32.2
32.1
31.9
31.7
31.5
31.3
31.1
30.8
30.6
30.4
30.2
UT
3-24
59.8
59.2
58.6
58.0
57.4
56.8
56.2
55.6
55.0
54.4
53.8
53.2
52.6
52.0
51.4
50.8
50.3
49.7
49.1
48.5
47.9
UT
3-35
70.7
69.2
67.7
66.1
64.6
63.1
61.6
60.1
58.5
57.0
55.5
54.0
52.5
50.9
49.4
47.9
46.4
44.8
43.3
41.8
40.3
UT
3-4
98
96
94
92
90
88
86
84
82
80
78
76
74
72
70
68
66
64
62
60
58
UB
3-4
254
256
259
261
263
266
268
270
273
275
277
280
282
285
287
289
290
291
292
293
294
194
CRD4
UT 4-11
PROSJEK
RASPRENJE
MEDIJAN
MINIMUM
MAKSIMUM
56.46
18.87
53.00
24.30
145.70
UT 4-12
52.97
18.12
50.80
29.20
192.00
UT 4-31
25.03
5.36
24.20
16.30
69.70
OCJENE
SLABO
GRANI^NO
DOBRO
VRLO DOBRO
ODLI^NO
91.6 79.3 33.4 67.2 - 91.5 61.0 - 79.2 28.0 - 33.3

45.7 - 67.1 45.0 - 60.9 22.3 - 27.9
35.0 - 45.6 37.1 - 44.9 19.2 - 22.2
- 35.0
- 37.0
- 19.1

T SKALA
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
UT
4-11
67.1
66.0
64.9
63.9
62.8
61.8
60.7
59.6
58.5
57.5
56.5
55.3
54.3
53.2
52.1
51.0
49.9
48.9
47.8
46.8
45.7
LITERATURA
195
UT
4-12
60.9
60.1
59.3
58.5
57.7
56.9
56.1
55.3
54.5
53.7
52.9
52.1
51.4
50.5
49.8
48.9
48.2
47.4
46.6
45.8
45.0
ANDERSON, J.R. 1985. COGNITIVE PSYCHOLOGY AND ITS IMPLICATIONS,

Freeman, New York
ARENDS, G. 1976. HET ELEKTRONISCH PSYCHODIAGNOSTICH SYSTEM
GETOETST ANN ANKELE BEDRIJFSKRITERIA, Orga-data, Brussel
BEHTEREVA, N.P. 1988. IZUÊNIE MEHANIZMOV DEJATELJNOSTI MOZGA
ÊLOVEKA, Nauka, (Lenjingrad)) Petrograd
CATTELL, R.B. 1965. NAU^NA ANALIZA LI^NOSTI (prijevod) IGZ, Beograd
DRENOVAC, M. 1984. CRD SERIJA PSIHODIJAGNOSTI^KIH INSTRUMENATA
(Prirunik) Zavod za produktivnost dela, Ljubljana
DRENOVAC, M. 1989. ANALIZA FAKTORA OD KOJIH SE SASTOJE
ISPITANIKOVE REAKCIJE U MENTALNIM AKTIVNOSTIMA I PRIJEDLOG
KLASIFIKACIJE Doktorska radnja, Zagreb
DRENOVAC, S. 1984. ISTRAIVANJE UTJECAJA 12-SATNOG SMJENSKOG
RADA
NA RADNU SPOSOBNOST PROMETNIKA VLAKOVA NA POSTAVNICI,
VII Kongres psihologa, Herceg Novi
FULGOSI, A. 1979. FAKTORSKA ANALIZA kolska knjiga, Zagreb
MARX, M.H.; CRONAN-HILLIX, W.A. 1987. SYSTEMS AND THEORIES IN
PSICHOLOGY, McGraw-Hill Book Co.
NEBYLICYN, V.D. 1976. PSIHOFIZIOLOGIÊSKIE ISSLEDOVANIJA
INDIVIDUALJNIH RAZLIÎJ, Nauka, Moskva
POLLARD, J.H. 1977. A HANDBOOK OF NUMERICAL AND STATISTICAL
TECHNIQUES, Cambridge University Press
RANILOVI], B. 1973. FAKTORSKA ANALIZA REZULTATA U KLASI^NIM
TESTOVIMA INTELIGENCIJE I ÊTIRI TESTA CRD-SERIJE,
Zavod za produktivnost, Zagreb
SPOLDERS-CLAES, R.; COETSIER, P. 1973. RESEARCH NOTE ON A NEW
ELECTRONIC PSYCHODIAGNOSTIC SYSTEM: THE COMPLEX
REACTIONMETER DRENOVAC, Orga-data, Brussel
WOODVORTH, R.S. 1959. EKSPERIMENTALNA PSIHOLOGIJA (prijevod),
Nauna knjiga, Beograd
ZABRODIN, J.M. 1977. PSIHOFIZIOLOGIJA I PSIHOFIZIKA, Nauka, Moskva
196
SADRAJ
UVOD
NASTANAK I TEHNOLOKI RAZVOJ CRD SERIJE ......................................................................................6
STRUKTURA I FUNKCIJA CRD SUSTAVA
OPIS STRUKTURE I FUNKCIJE CRD SUSTAVA .............................................................................................9

SISTEMATIZACIJA CRD TESTOVA PO PREDMETU MJERENJA ...........................................................10
PREDMET MJERENJA CRD SERIJE ...............................................................................................................12
PRIMJENJIVOST CRD SERIJE .........................................................................................................................13
SISTEMATIZIRANI PREGLED PODRUJA PRIMJENE CRD TESTOVA ....................................................................13
PREDNOSTI METODOLOGIJE KONSTRUKCIJE I PRIMJENE CRD SERIJE ..............................................................14
INSTRUMENTI CRD SERIJE
17
INSTRUMENT CRD1 ..............................................................................................................................................17

1. Testovi konvergentnog miljenja CRD1-1 i CRD1-2 (1-35) ..........................................................................18
2. Test spacijalne vizualizacije CRD1-3 .............................................................................................................18
INSTRUMENT CRD2 ..............................................................................................................................................20
1. Testovi vizuelne orijentacije CRD2-1, CRD2-2 i CRD2-3 .............................................................................21
2. Testovi identifikacije CRD2-4 i CRD2-5 .......................................................................................................22
INSTRUMENT CRD3 ..............................................................................................................................................24
1. Testovi vizuelne diskriminacije lokacije signala CRD3-11 I CRD3-12 .........................................................24
2. Testovi aktualizacije kratkorone memorije CRD3-2 .....................................................................................25
3. Testovi rezoniranja CRD3-3 K .......................................................................................................................26
4. Testovi uenja prolaska kroz labirint CRD3-4 ................................................................................................27
INSTRUMENT CRD4 ..............................................................................................................................................28
1. Testovi operativnog miljenja CRD4-11 i CRD4-12 ......................................................................................29
2. Testovi audialne diskriminacije CRD4-21 i CRD4-22 ...................................................................................30
3. Testovi opaaja pojave i promjene signala CRD4-3 .......................................................................................30
TEORIJSKI OKVIR KONSTRUKCIJE CRD TESTOVA
33
TEORIJSKI OKVIR KONSTRUKCIJE CRD TESTOVA ................................................................................33

DETALJNI PRIKAZ PREDMETA MJERENJA CRD SERIJE .......................................................................36
INDIKATORI KAPACITETA MENTALNOG POTENCIJALA .....................................................................36
OBLICI I INDIKATORI MNEMI^KIH FUNKCIJA ........................................................................................41
INDIKATORI IZVO\ENJA ODGOVORA .........................................................................................................43
DINAMI^KE FUNKCIJE SREDINJEG IVÂNOG SUSTAVA ..................................................................45
INDIKATORI POZORNOSTI - PANJE ...........................................................................................................49
INDIKATORI FUNKCIONALNIH SMETNJI ...................................................................................................50
POKAZATELJI URATKA I INDIKATORI FUNKCIONALNIH ZNAÂJKI ODVIJANJA

MENTALNIH AKTIVNOSTI KOD RJEAVANJA TESTOVA CRD SERIJE
55
PRIKAZ POKAZATELJA URATKA I INDIKATORA FUNKCIONALNIH ZNAÂJKI RJEAVANJA CRD
TESTOVA ..............................................................................................................................................................56
1. POKAZATELJI VREMENA RJEAVANJA ...................................................................................................57
2. POKAZATELJI TO^NOSTI RJEAVANJA ZADATAKA .............................................................................58
197
3. POKAZATELJI KOLIÎNE UÎNKA ..............................................................................................................59

4. POKAZATELJI FLUKTUACIJE U FUNKCIJI ODVIJANJA TESTA ...........................................................59
5. STATISTI^KI POKAZATELJI VARIJABILITETA ........................................................................................62
6. POKAZATELJI FUNKCIONALNIH SMETNJI ..............................................................................................63
67
1. ANALIZA ZADATAKA ......................................................................................................................................68

1.1. VALJANOST I TEINA ZADATAKA TESTA CRD1 - 1 .................................................................68
1.2. VALJANOST I TEINA ZADATAKA TESTA CRD2 - 1 .................................................................70
1.3. VALJANOST I TEINA ZADATAKA TESTA CRD3 - 11 ................................................................71
2. SIMPTOMATSKA VALJANOST TESTOVA .....................................................................................................79
2.1. KONGRUENTNA VALJANOST TESTOVA CRD SERIJE ...............................................................79
2.2. FAKTORSKA VALJANOST TESTOVA CRD SERIJE .....................................................................81
2.2.1. Faktorska analiza ukupnih rezultata .............................................................................................81
2.2.2. Faktorska analiza ukupnih rezultata u kontekstu klasinih testova ope
mentalne sposobnosti (inteligencije) ..........................................................................................87
2.2.3. Faktorska analiza rezultata baterije CRD testova u prostoru klasinih
testova specifinih sposobnosti ..................................................................................................89
2.2.4. Faktorska analiza u kojoj faktorski prostor odreuju klasini testovi
inteligencije i testovi specifinih mentalnih sposobnosti .................................................................................92
2.2.5. Faktorska analiza u kojoj faktorski prostor odreuju dvije baterije testova
specifinih mentalnih sposobnosti .............................................................................................94
3. STATUSNA I PROGNOSTI^KA VALJANOST CRD TESTOVA .....................................................................96
3.1. STATUSNA VALJANOST ..................................................................................................................96
3.2. PROGNOSTI^KA VALJANOST .........................................................................................................98
4. DISKRIMINATIVNA VALJANOST ...................................................................................................................99
4.1. RAZLIKE ME\U SPOLOVIMA ...........................................................................................................99
4.2. RAZLIKE U FUNKCIJI IVOTNE DOBI ........................................................................................100
4.3. RAZLIKE ME\U KVALIFIKACIJSKIM RAZINAMA I PROFESIJAMA .......................................102
4.4. DISKRIMINACIJA ME\U RAZLIÎTO USPJENIM SKUPINAMA ..............................................103
5. POUZDANOST CRD TESTOVA ......................................................................................................................105
KONZISTENTNOST PREDMETA MJERENJA .....................................................................................105
ISTRAIVANJE POUZDANOSTI POKAZATELJA URATKA NA DEFINITIVNIM
TESTOVIMA CRD SERIJE ......................................................................................................................107
DOSLJEDNOST I HOMOGENOST UKUPNIH VREMENA RJEAVANJA ........................................107
POUZDANOST UKUPNOG BROJA POGREAKA ...............................................................................108
DOSLJEDNOST POKAZATELJA DINAMI^KIH SVOJSTAVA ...........................................................108
DOSLJEDNOST UKUPNIH VREMENA RJEAVANJA CRD TESTOVA
ISTRAIVANA METODOM VIESTRUKOG RETESTA .....................................................................109
DOSLJEDNOST MAKSIMALNE BRZINE RJEAVANJA CRD TESTOVA
U VIESTRUKOM RETESTU .................................................................................................................110
UPUTE ZA PRIMJENU STANDARDNIH CRD TESTOVA
115
OP]A UPUTA ZA TESTIRANJE CRD SERIJOM ...........................................................................................115

INSTRUMENT CRD1 ............................................................................................................................................115
TEST CRD1 - 1 (Test konvergentnog miljenja) .......................................................................................115
TEST CRD1 - 2 (Test konvergentnog miljenja) .......................................................................................117
TEST CRD1 - 3 (Test spacijalne vizuelizacije) .........................................................................................117
INSTRUMENT CRD2 ............................................................................................................................................118
TEST CRD2 - 1 (Test jednostavne vizuelne orijentacije) ..........................................................................118
TEST CRD2 - 2 (Test divergentne vizuelne orijentacije) ..........................................................................119
TEST CRD2 - 3 (Test sloene konvergentne vizuelne orijentacije) ...........................................................120
TEST CRD2 - 41 (Test identifikacije progresivnog niza brojeva) .............................................................121
198
TEST CRD2 - 42 (Test identifikacije degresivnog niza brojeva) ...............................................................121

INSTRUMENT CRD3 ............................................................................................................................................122
TESTOVI CRD3 - 1 (Testovi diskriminacije poloaja svjetlosnog signala) ..............................................122
TESTOVI CRD3 - 2 (Testovi aktualizacije kratkoronog pamenja) ........................................................113
TESTOVI CRD3 - 3 (Testovi rezoniranja) ................................................................................................125
TESTOVI CRD3 - 4 (Testovi uenja labirinta) ..........................................................................................126
INSTRUMENT CRD4 ............................................................................................................................................127
TESTOVI CRD4 - 11,12 (Testovi operativnog miljenja sa svjetlosnim podraajima) .............................127
TESTOVI CRD4 - 21,22 (Testovi operativnog miljenja sa zvunim podraajima) .................................129
TESTOVI CRD4 - 31,32,33,34 (Testovi jednostavne reakcije na svjetlosni podraaj) ..............................129
TESTOVI CRD4 - 35,36,37,38 (Testovi jednostavne reakcije na zvuni podraaj) ..................................130
TESTOVI CRD4 - 41,42,43,44 (Testovi diskriminacije svjetlosnih i zvunih podraaja) .........................131
TESTOVI CRD4 - 45,46,47,48 (Testovi diskriminacije svjetlosnih i zvunih podraaja) .........................132
PROGRAMI STANDARDIZIRANIH CRD TESTOVA
135
CRD1-1 KONVERGENTNO MILJENJE (G-FAKTOR) ..............................................................................136

CRD1-3 SPACIJALNA VIZUALIZACIJA LIKOVA ......................................................................................137
CRD2-1 JEDNOSTAVNA KONVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA ............................................138
CRD2-2 DIVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA ...............................................................................139
CRD2-3 SLOENA KONVERGENTNA VIZUELNA ORIJENTACIJA ......................................................140
CRD2-41 IDENTIFIKACIJA (PROGRESIVNOG NIZA BROJEVA) ...........................................................141
CRD2-42 IDENTIFIKACIJA (DEGRESIVNOG NIZA BROJEVA) ..............................................................142
CRD3-11,12 DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJETLOSNOG SIGNALA ................................................143
CRD3-21,22,23,24,25 IR (AKTUALIZACIJA KRATKORO^NE MEMORIJE) ...........................................144
CRD3-31,32,33 K - TESTOVI REZONIRANJA ("AHA" FENOMEN) ..........................................................145
CRD3-34 35 K - TESTOVI REZONIRANJA ("AHA" FENOMEN) ...............................................................146
CRD3-41,42,43,44,45 (UÊNJE PROLAZA KROZ LABIRINT) ....................................................................147
CRD4-11 OPERATIVNO MILJENJE (IDENTIFIKACIJA SVJ. SIGNALA) ............................................148
CRD4-12 OPERATIVNO MILJENJE (DISKRIMINACIJA SVJ. SIGNALA) ...........................................149
CRD4-21,22 OPERATIVNO MILJENJE (DISRIMINACIJA SIGNALA) .................................................150
CRD4-41,42 RAZLIKOVANJE SIGNALA (OTPUTANJE) .........................................................................151
CRD4-43,44 RAZLIKOVANJE SIGNALA/IZBOR ODGOVORA (OTPUTANJE) ..................................152
PROGRAM STANKI IZME\U REAKCIJE I NOVOG PODRAAJA ...........................................................153
PROGRAM TRAJANJA EKSPOZICIJE I STANKI U TESTOVIMA ZA MJERENJE
REAKCIJE RAZLIKOVANJA SIGNALA .......................................................................................................154
GT - GENERATOR TESTOVA
157
GT GENERATOR TESTOVA .........................................................................................................................157

SISTEMATIZIRANI PRIKAZ NOVIH (NESTANDARDIZIRANIH) CRD TESTOVA ..............................158
1. INSTRUMENT CRD1 ........................................................................................................................................159
1.001 Testovi perceptivne brzine ..............................................................................................................159
2. INSTRUMENT CRD2 ........................................................................................................................................164
2.001 Spacijalno-perceptivni testovi .........................................................................................................164
2.002 Testovi opaanja poloaja aktuelnog signala ..................................................................................165
3. INSTRUMENT CRD 3 .......................................................................................................................................167
3.001 - 1 Matauekov komplikator - otkrivanje principa slijeda paljenja signala .....................................167
3.002 - 1 Kratkorono pamenje prezentirane strukture
podraajnog sklopa (reprodukcija) .......................................................................................168
4. INSTRUMENT CRD4 ........................................................................................................................................169
4.001 - 1 Testovi jednostavnog vremena reakcije .....................................................................................169
4.001 - 2 Testovi sloenog vremena reakcije (CRT) .................................................................................170
199
ORIJENTACIONE NORME
175
PRIKAZ PARAMETARA UKUPNIH REZULTATA NA CRD TESTOVIMA

Tablica I : Ukupno vrijeme rjeavanja testa CRD1-1 .............................................................................................175
Tablica II : Ukupno vrijeme rjeavanja testa CRD2-1 .............................................................................................176
Tablica III : Ukupno vrijeme rjeavanja testa CRD3-11 .........................................................................................177
Tablica IV : Ukupno vrijeme rjeavanja testa CRD4-11 .........................................................................................178
ORIJENTACIONE NORME UKUPNIH REZULTATA NA CRD TESTOVIMA
- MUKARCI DO 30. GODINA, SREDNJEG OBRAZOVANJA
Tablica V : KONVERGENTNO MILJENJE
Ukupno vrijeme na testu CRD1-1 ...........................................................................................179
Tablica VI : VIZUELNA ORIJENTACIJA
Tablica VII : VIZUELNA DISKRIMINACIJA LOKACIJE
Ukupno vrijeme na testu CRD3-11 .........................................................................................181
Tablica VIII : UÊNJE PUTANJE PROLAZA KROZ LABIRINT
Ukupni broj bodova na testu CRD3-41,42,43,44 i 45 .............................................................182
Tablica IX : OPERATIVNO MILJENJE
Ukupno vrijeme na testu CRD4-11 .........................................................................................183
ORIJENTACIONE NORME UKUPNIH REZULTATA NA CRD TESTOVIMA
- ENE DO 30. GODINA, SREDNJEG OBRAZOVANJA
Tablica X : KONVERGENTNO MILJENJE
Ukupno vrijeme na testu CRD1-1 .............................................................................................184
Tablica XI : VIZUELNA ORIJENTACIJA (ENE)
Ukupno vrijeme na testu CRD2-1 .............................................................................................185
Tablica XII : VIZUELNA DISKRIMINACIJA LOKACIJE
Tablica XIII : UÊNJE PUTANJE PROLAZA KROZ LABIRINT
Ukupni broj bodova na testu CRD3-41,42,43,44 i 45 ...............................................................187
Tablica XIV : OPERATIVNO MILJENJE
TABLICE ORIJENTACIONIH NORMI UKUPNIH REZULTATA U VRIJEDNOSTIMA T-SKALE
(CRD1-1, CRD2-1, CRD3-11, CRD3-34, CRD3-41, CRD4-11 I CRD4-12)
Tablica XV : MUKARCI 17 - 20 GODINA
Ukupni rezultati na testovima: CRD1-1, CRD2-1, CRD4-11 I CRD4-12 ..................................................189
Tablica XVI : MUKARCI 17 - 20 GODINA
Ukupni rezultati na testovima: CRD3-11, CRD3-34, CRD3-41 ................................................................190
Tablica XVII : MUKARCI 20-35 GODINA
Tablica XVIII : MUKARCI 20 - 35 GODINA
Ukupni rezultati na testovima: CRD3-11, CRD3-34 I CRD3-41 ...............................................................192
Tablica XIX : ENE 17-20 GODINA
Tablica XX : ENE 17-20 GODINA
Ukupni rezultati na testovima: CRD3-11, CRD3-34, CRD3-41 ................................................................194
ORIJENTACIONE VRIJEDNOSTI UÎNKA NA CRD TESTOVIMA PRI POSTAVLJANJU TRIJANIH
NORMI
CRD1 ......................................................................................................................................................................195
CRD2 ....................................................................................................................................................................196
CRD3 ......................................................................................................................................................................197
CRD4 ......................................................................................................................................................................198
LITERATURA
201
200
UPUTE ZA KORITENJE PROGRAMA CRD TEST
205
INSTALIRANJE PROGRAMA CRD TEST

MINIMALNI ZAHTJEVI ......................................................................................................................................205
INSTALACIJA .......................................................................................................................................................206
CRD TEST - POKRETANJE I MOGU]NOSTIPOKRETANJE .................................................................................................................
GLAVNI IZBORNIK/MENI ............................................................................................
PRAVILNA UPOTREBA ..........................................................................................................................211
ODABIR I DEFINICIJA ISPITANIKA .....................................................................................................212
ODABIR CRD TESTA ..............................................................................................................................214
POKRETANJE TESTIRANJA ..................................................................................................................215
PREGLED REZULTATA ..........................................................................................................................217
PREGLED REZULTATA - BAZA PODATAKA .....................................................................................218
201
ISPRAVCI
Poslije obavljenog uveza uoene su neke pogreke nastale tijekom kompjutorskog unosa teksta, pa molimo
itatelje da uvae ove izmjene:
na str. 3 (stavak 6.) umjesto komponenata treba pisati komponenti

na str. 4 (stavak 1.) umjesto ralanjivanje treba pisati ralanjivanje
na str. 6 (stavak 3.) umjesto kompjuterom treba pisati kompjutorom
na str. 10 (Pamenje, toka 3.) umjesto sterotipa treba pisati stereotipa
na str. 56 - u tablici Prikaz pokazatelja uratka ... u koloni BALAST dolo je do pomaka redova te simboli za opis
sadraja pokazatelja trebaju biti kako je ovdje navedeno:
VRSTA
POKAZATE
LJA
BALAST
SIMBO
L
UB
Dx
D1/UB
SB
ZB
NI
OPIS SADRAJA POKAZATELJA

UKUPNO IZGUBLJENO VRIJEME (BALAST)
PARCIJALNI BALAST (D1, D2,...Dn)
STARTNA DISOCIJACIJA
IZGUBLJENO VRIJEME URA\IVANJA-STARTNI BALAST
IZGUBLJENO VRIJEME U ZAVRNICI-ZAVRNI BALAST
NEISKORITENO ISKUSTVO U LABIRINTU
na str. 205 (stavak 4.) umjesto namjenjenog treba pisati namijenjenog

na str. 207 (stavak 1.) umjesto Windowse treba pisati Windows
na str. 211 (stavak 3.) umjesto uslijediti e treba pisati uslijedit e
(stavak 4.) umjesto koristi treba pisati koristiti
na str. 212 (stavak 2.) umjesto smjera treba pisati smijera
na str. 205 (stavak 1. toka 1) umjesto namjenjeno treba pisati namijenjeno
(stavak 2. ) umjesto namjenjene treba pisati namijenjene
na str. 215 (stavak 3.) umjesto IFU treba pisati IFRU
(stavak 4.) umjesto lijevo, desno treba pisati lijevo-desno
na str. 217 (stavak 1.) umjesto uradku treba pisati uratku
na str. 219 (stavak 4.) umjesto uradka treba pisati uratka
(stavak 5.) umjesto rjeio treba pisati rijeio
202
203

CRDprirucnik HR

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CRDprirucnik HR

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CRD - SERIJA

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

Testovi CRD serije namijenjeni su utvrivanju (dijagnostici i praenju) vremena i

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

Kritiari Dondersove metode "oduzimanja", po M.H.Marxu i V.A.Cronan-Hillixu

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

pojedinane reakcije - istraivane su metodama faktorske analize, i to posebno u prostoru

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

NASTANAK I TEHNOLOKI RAZVOJ CRD SERIJE

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

OPIS STRUKTURE I FUNKCIJE CRD SUSTAVA

CRD sustav psihodijagnostike opreme, razlikuje se od standardnog instrumentarija u

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

PREDMET MJERENJA CRD SERIJE

1. OPAAJ; uoavanje pojave i trenutka promjene atributa zvunih i svjetlosnih signala;

1. KRATKORO]NO PAM]ENJE; obuhvat trenutnog (senzornog) pamenja, aktualizacija

1. OPERATIVNO MILJENJE; voenje koordiniranog djelovanja ruku i nogu prema

1. JEDNOSTAVNA REAKCIJA (RT) pojedinih ekstremiteta na razliite atribute (jainu,

1. BRZINA; uzbudljivost, pokretljivost djelovanja SS;

1. IRINA; opseg pozornosti;

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

1. ZAKO^ENOST; rigidnost, funkcionalne blokade, stupor;

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

SISTEMATIZACIJA STANDARDNIH CRD TESTOVA PO PREDMETU MJERENJA

DISKRIMINACIJA POLOAJA SVJETLOSNOG SIGNALA

OPERATIVNO MILJENJE (DISKRIMINACIJA ZVU^NIH SIGNALA)

AKTUALIZACIJA KRATKORO^NE MEMORIJE

U^ENJE PROLAZA KROZ LABIRINT

TESTOVI ZA MJERENJE VREMENA KLASI^NIH TIPOVA PSIHOMOT.

ZVU^NOG SIGNALA IZBOR ODG./OTPUTANJA

SVJETLOSNOG SIGNALA IZBOR ODG./PRITISAK

ZVU^NOG SIGNALA IZBOR ODGOVORA/PRITISAK

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

PRIMJENJIVOST CRD SERIJE

U medicini rada CRD testovi se standardno primjenjuju za:

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

U dogogodinjoj primjeni CRD testova u psihodijagnostikoj praksi izvreno je mnotvo

PREDNOSTI METODOLOGIJE KONSTRUKCIJE I PRIMJENE TESTOVA CRD

Na meunarodnom Sympoziumu 1977. u Bruxelesu posveenom Elektronikoj

*) P.Coetsier, R.Spoelders-Claes: "Prikaz valjanosti kompleksnog reakciometra - Drenovac" (Prijevod s engleskog

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

Kod primjene testa spacijalne vizualizacije (CRD1-3) na komandnu plou stavlja se

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

STANDARDNI TESTOVI INSTRUMENTA CRD1

CRD1-1 TEST KONVERGENTNOG MILJENJA

1.TESTOVI KONVERGENTNOG MILJENJA CRD1-1 I CRD1-2 (1-35)

1.1. PREDMET MJERENJA

2. TEST SPACIJALNE VIZUALIZACIJE CRD1-3

2.1. PREDMET MJERENJA

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

2.2 OBLIK TESTA

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

Kod instrumenta CRD2 signalni i komandni

SHEMATSKI PRIKAZ MASKE INSTRUMENTA (za testove identifikacije)

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

STANDARDNI TESTOVI INSTRUMENTA CRD2

TEST JEDNOSTAVNE KONVERGENTNE VIZUELNE ORIJENTACIJE

1. TESTOVI VIZUELNE ORIJENTACIJE CRD2-1, CRD2-2 I CRD2-3

Testovima CRD2-1, 2 i 3 provociraju se i mjere razliiti aspekti funkcije vizuelne

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE

1.2. OBLIK TESTA

2. TESTOVI IDENTIFIKACIJE CRD2-4 I CRD2-5

Prva verzija testova identifikacije konstruirana je u formi NUMERI^KOG KVADRATA

EVALUACIJA TESTOVA CRD SERIJE