4

Edukasyong Pantahanan
at
Pangkabuhayan
Kagamitan ng Mag-aaral

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng
mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo,
at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa
larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi
sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas

Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan Ikaapat na Baitang

Kagamitan ng Mag-aaral
Unang Edisyon 2015

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon

176 na Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan
ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng
pamahalaan na naghanda ng akda kung itoy pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin
ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak
o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay
ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon
at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa
paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito.
Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi
inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong
nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Magaaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipagugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.

Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa filcols@
gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Direktor IV: Marilyn D. Dimaano, EdD
Direktor III. Marilette R. Almayda, PhD

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral

Mga Manunulat: Entrepreneur & ICT Eden F. Samadan, Marlon L. Lalaguna,

Virgilio L. Laggui, Marilou E. Marta R. Benisano;

Home Economics Dolores M. Lavilla, Imelda O. Garcia,

Bernie C. Dispabiladera; Agriculture Teresita B. Doblon,

Ma. Shirley A. Macawile, Ernesto R. Abletes, Judy R. Rondina;

Industrial Arts Shiela Mae R. Roson, Roberto B. Torres, at

Randy R. Emen
Mga Konsultant: Mona T. Sasing, Cherrypyn B. Barbacena, PhD, Anicia M. Lorica, at

Werson R. De Asis, PhD
Mga Tagaguhit: Entrepreneur & ICT Anife S. Angelo; Home Economics Sharlyn P.

Sanclaria; Agriculture Mar G. Agustin;

Industrial Arts Jayson M. Gaduena, Fermin M. Fabella, at

Eric C. De Guia
Mga Tagatala: Erwin Karl I. Antido at Ron Ralph Kenneth L. Ocampo
Mga Naglayout: Phoebe Kay B. Does, Paola Joy B. Does, at John Ralph G. Sotto
Mga Tagapamahala: Glenda M. Granadozin, Rogelio O. Does EdD,

Marilette R. Almayda PhD, at Marilyn D. Dimaano, EdD
Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc.
Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address:
5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex,
Meralco Avenue, Pasig City
Philippines 1600
Telefax:

(02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address:
imcsetd@yahoo.com

PAUNANG SALITA

Ang kagamitang ito ay naglalayon na matulungan ang mga
guro at mag-aaral na mapagaan ang kanilang pagtuturo at pagkatuto
gamit ang Patnubay sa Guro at Kagamitan ng Mag-aaral.

Ginamitan ng ibat ibang estratihiya ang bawat aralin
upang lubusang matutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng aralin
sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan (EPP). Ito ay
kinapapalooban ng lecture ng guro at aktibong partisipasyon ng mga
mag-aaral upang sila ay matuto. Ang aktuwal na paggawa ng mga
mag-aaral sa mga piling aralin sa Home Economics, Industrial Arts
at Elementary Agriculture ay masusing inihanda ng mga manunulat
sa ibat ibang component sa EPP. Ito ay upang maranasan ng
mga mag-aaral ang aktuwal na paggawa upang maihanda sila
sa mundong ito at matutunan nilang mahalin ang kanilang mga
ginagawa.

Ang konsepto ng entrepreneurship ay itinuro ng hiwalay upang
mabigyan ng panimulang kaalaman ang mga mag-aaral sa baitang
apat. Isinanib din ito sa aralin sa Home Economics, Industrial Arts,
at Elementary Agriculture.

Maliban sa ang ICT ay isang hiwalay na component ng EPP,
may mga konsepto rin na isinanib sa aralin ng Home Economics,
Industrial Arts, at Elem. Agriculture.

Ang kagamitang ito ay matiyagang sinulat ng mga piling
guro, punong guro, at supervisor galing sa ibat ibang lugar dito sa
ating bansa. Ito ay sinulat upang magkaroon ng gabay na gamit
sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan ang lahat ng magaaral na nasa ikaapat ng baitang sa buong kapuluan. Inaasahang
ito ay magiging magandang sanggunian sa pagkatuto.

iii

ARALIN
Yunit I
Aralin 1
Aralin 2
Aralin 3
Aralin 4
Aralin 5
Aralin 6
Aralin 7
Aralin 8
Aralin 9
Aralin 10
Aralin 11
Aralin 12
Aralin 13
Aralin 14
Aralin 15
Aralin 16
Aralin 17
Aralin 18
Aralin 19
Aralin 20
Aralin 21
Aralin 22

PAKSA
Entrepreneurship at Information and
Communication (ICT)
Ang Pagbebenta ng Produkto
Katangian ng Entrepreneur
Ang Ibat Ibang Uri ng Negosyo
Mga Entrepreneur sa Komunikasyon at
Teknolohiya
Matagumpay na mga Entrepreneur sa Ating
Bansa
Ang Kahalagahan ng Entrepreneurship
Ligtas at Responsableng Paggamit ng
Kompyuter, Internet, at Email
Ang Mga Panganib na Dulot ng Malware at
Computer Virus
Pangangalap ng Impormasyon Gamit ang
ICT
Ang Computer File System
Pananaliksik Gamit ang Internet
Pangangalap ng Impormasyon sa Websites
Pag-download ng Impormasyong Nakalap
Paggawa ng Table at Tsart Gamit ang Word
Processor
Paggawa ng Table at Tsart Gamit ang
Spreadsheet Tool
Pag-sort at Pag-filter ng Impormasyon
Ang Email
Pagsagot at Pagpapadala ng Email na may
Attachment
Pagguhit Gamit ang Drawing Tool o Graphic
Software
Pag-Edit ng Larawan Gamit ang Basic Photo
Editing Tool
Paggawa ng Dokumento na may Larawan
Gamit ang Word Processing Tool
Paggawa ng Report Gamit ang Word
Processing Application
iv

PAHINA
1
2
5
9
15
21
28
31
42
52
59
74
87
95
109
125
140
151
161
168
179
189
198

Entrep
Aralin 1

ANG PAGBEBENTA
NG PRODUKTO

Nilalaman:

Sa araling ito, tatalakayin ang pamamaraan ng pagbebenta
ng mga produktong nais na pagkakitaan sa pag-e-entrepreneur.
Ito ay upang maunawaan ng mga mag-aaral na mahalaga itong
alamin ng bawat isa upang ang negosyong pinasok ay kumita at
kapakipakinabang.
Layunin:
1. Naiisa-isa ang pamamaraan sa pagbebenta ng produkto
2. Natatalakay ang mga produkto ng naibebenta sa pag-eentrepreneur
3. Nagagawa ang sama-samang gawain

Tingnan ang isang surbey sa Pamilihan ng Commonwealth.
Bigyang pansin ang mga nakatalang paninda at mga produkto sa
pamilihan. Tingnan at suriin ang sumusunod na tala.
Pamantayang
Bagay
Produkto
Halaga
Sukat
Manok
itlog
por dosena
P175.00
karne
por kilo
190.00
paa
por kilo
150.00
ulo
por kilo
90.00
bituka
por kilo
90.00
dugo
por kilo
70.00
Dilis
bagoong
por bote
100.00

Basahin ang talaan ni Aling Tesya sa paraan ng pagbebenta ng

mga produkto.
Itlog ng itik, manok, at pugo ipinagbibili ng por dosena

Pinagbubukod-bukod ayon sa laki

Inilalagay sa basket o trey

Maaaring ipagbili nang lansakan kung
marami
Gatas

Pinakukuluan bago ilagay sa malinis na
bote

Kailangang walang mikrobyo ang gatas

Ipinagbibili nang nakabote
Karne ng baka ipinagbibili ng por kilo

Maaari ding ipagbiling buhay

Iniluluwas sa pamilihang bayan

Ang baka o kambing ay ipinagbibili nang
lansakan kung maramihan

Ang karne ay inilalagay sa palamigan
upang manatiling sariwa
PAMAMAHALA NG PRODUKTO
Maaaring ipagbili kung sobra
Pangasiwaan nang wasto at maayos ang produkto
Panatilihing mahusay at mataas ang uri ng produkto
Alamin ang pangkasalukuyang presyo upang hindi malugi
PAG-IINGAT SA IPINAGBIBILING PRODUKTO
Husto ang timbang
Nabyaran ng tamang buwis
Walang sakit
Nasuri ng inspektor pangkalusugan

Magbuo kayo ng tatlong pangkat sa klase. Magdala ng ibat
ibang uri ng paninda. Isadula ang pagtitinda sa silid-aralan.
3

Ang unang pangkat ay magpapakita ng pag-iingat ng produkto.

Ang pangalawang pangkat ay magsasadula ng pamamahala
ng produkto.

Ang pangatlo ay magsasadula ng pagbebenta ng mga
produkto.

Madaling ipagbili sa mataas na halaga ang mga produkto
kung mataas ang uri ng mga ito.

Gumawa ng isang talaan sa pagbebenta ng produkto sa
kuwaderno o sa isang malinis na papel. Punuan ng mga datos na
kailangan.

Bagay

Produkto

Pamantayang
Sukat

Halaga

Baka
Kambing
Itlog
Manok
Isda
Sagutin ang mga tanong. Isulat ang sagot sa papel.
Ano-anong mga hakbang sa pagbebenta ang dapat sundin?
Dapat bang ipatupad ang mga umiiral na batas sa pagbebenta?
Bakit?
4

Lagyan ng tsek (a) kung tinutupad ang umiiral na batas sa

pagbebenta. Kung hindi, lagyan ito ng ekis (X). Ilagay ang mga
sagot sa kuwaderno o malinis na papel.
_____1. Tama sa bilang para sa dosena ng itlog ang ipinagbibili.
_____2. Husto ang binabayad na buwis para sa mga itinitindang
karne.
_____3. Hindi dumadaan sa inspektor na pangkalusugan ang mga
kakataying baboy at baka.
_____4. Walang sakit o pinsala ang ipinagbibiling produkto.
_____5. Inilulubog ang manok sa tubig bago ipagbili.

Suriin ang mga presyo o halaga ng mga datos na nakatala sa
Alamin Natin. Ganito rin ba ang presyo sa inyong lugar? Ipakita ito
sa iyong guro at gawing kliping.
Entrep
Aralin 2

KATANGIAN NG ENTREPRENUER

Nilalaman:

Sa araling ito, tatalakayin ang mga katangian ng isang
entrepreneur upang maging gabay at pamarisan ng mga mag-aaral
na nagnanais maging entrepreneur sa hinaharap.
Layunin:
1. Naiisa-isa ang mahahalagang katangian ng isang entrepreneur
2. Naipagmamalaki ang mga katangian ng isang entrepreneur
3. Nakikilala ang sariling kakayahang magagamit sa paghahanapbuhay

Ang namamahala ng negosyo bilan isang entrepreneur ay
handang makipagsapalaran. Siya ay may matatag na loob, at
tiwala sa sarili, at kakayahan sa pagpaplano, magaling gumawa
ng desisyon, sipag sa pagtrabaho, masigasig, at marunong
lumutas ng suliranin. Ang isang entrepreneur ay napapaunlad ang
pamamahala, nauunawaan ang pangangailangan ng mga tao at
handang tumulong sa pamamagitan ng kaniyang negosyo. Siya ay
hindi mapagsamantala sa pagtataas ng presyo ng paninda. Bagkus
siya ay naglilingkod sa mga nakakababa sa buhay.

Sa pangangasiwa ng negosyo, kailangang may kasanayan
at kaalaman sa produktong ipinagbibili. Ang pagtitinda ay maaaring
simulan sa maliit na puhunan. Ang maliit na tindahan ay maliit din
ang nakaukol na pamamalakad. Kung malugi ka man ay maliit din
ang epekto nito. Ang pagtitipid ay isa ring katangiang dapat taglayin.
Kasama rito ang paggamit ng ilaw at tubig. Kailangang magtipid at
magkaroon ng malasakit sa tindahan.

Mga Gawain Kaugnay sa Pangangasiwa ng Tindahan:

Magiging madali ang pangangasiwa ng tindahan bilang
entrepreneur kung susundin ang sumusunod na gabay:
1. Linisin ang loob at labas ng tindahan, gayundin ang
eskaparate, garapon, at iba pang lalagyan.
2. Ayusin ang paninda ayon sa uri na ng madaling makita at
makuha kapag may bumibili.
3. Tiyaking malinaw ang pagkakasulat ng presyo sa paninda.
4. Kung pagkaing luto ang itinitinda, lagyan ng takip upang
hindi dapuan ng langaw at malagyan ng alikabok.
5. Magbigay ng tamang sukli at pagkukuwenta ng binilhan.
6. Maging matapat sa pakikipag-usap sa mamimili at ipamalas
ang maayos na serbisyo.
Pagtatala ng mga Paninda:

Para umasenso ang negosyo, kailangan ng maingat, at
maayos na pagtatala ukol dito. Ang mga talaang dapat isagawa ay
ang sumusunod:
a. Talaan ng pagbibili. Makikita sa talaang ito ang mga
panindang mabilis na nabibili o nauubos.
b. Talaan ng mga binibiling paninda. Ito ay talaan ng mga
panindang napamili at mga panindang laging binibili.
c. Talaan ng mga panindang di nabibili. Nalalaman dito ang
mga panindang nakaimbak at hindi mabili.
Pagtitinda ng mga produkto:

Ang mga produktong ninyo ay maaaring maipagbili sa
mga kaibigan, kamag-aral, guro, kapitbahay, at magulang. Ang
kasanayan at kaalaman ay malilinang tungo sa wastong paraan ng
pagtitinda.

Ang mga produktong nagawa ay maaaring ilagay sa estante
nang madaling makita ng mga nais bumili. Gumawa ng patalastas
ukol sa produktong nais ipagbili. Ang salaping kinita ay magagamit
sa pangangailangan sa paaralan. Ang nalinang na karanasan sa
pagtitinda ay makatutulong sa kakayahan kung nais magnegosyo.


Bumuo ng pangkat na may tatlong miyembro at isadula (a) ang
mga katangian ng entrepreneur, (b) mga gawain sa pamamahala
ng negosyo, at (c) pagtatala ng mga paninda.

Maraming katangian ang dapat taglayin ng isang mahusay
na entrepreneur. Isa rito ang makapagbigay-saya sa mga mamimili
kapag sila ay nasiyahan sa iyong produkto at serbisyo. Dadami ang
magtatangkilik dito.

Ibigay ang mga hinihinging impormasyon. Isulat sa iyong
kuwaderno.
Katangian
ng Isang
Entrepreneur

Gawain sa
Pangangasiwa ng
Negosyo

Pagtatala ng mga
Paninda


Maglaan ng isang araw para ipagbili ang mga produktong
ginawa sa mga nakaraang aralin.
Karagdagang Impormasyon:
1. Tindahang semi-permanent pagtitinda sa bangketa.
Inililigpit ang mga paninda para ilagay sa isang bodega.
2. Tindahang di-permanent o gumagala naglalako ng
paninda sa ibat ibang lugar gaya ng magsosorbetes,
magpuputo, magtataho, at magpi-fishball.

Layunin:
1. Nasasabi at natutukoy ang salitang may personal touch
2. Naiisa-isa ang uri ng negosyo sa pamayanan
3. Naibabahagi ang sariling karanasan sa pagbili

May dalawang paraan para magkaroon ng sariling negosyo:

(1) pagprodyus ng isang produkto galing sa pinagkukunang-yaman,
at (2) pagkakaloob ng serbisyo kapalit ng kabayaran.

A. Basahin at pag-aralan ang usapan.

1. .
Kumusta? Magandang
Umaga. Pasok po
umaga.
kayo.

2.

3.

4.

Salamat! Magaling ang

iyong ginawa.

Ako na po ang gagawa

para sa inyo, Sir.
sir.

Para sa inyo po ito.

Salamat sa pagpunta.
.

5.

Maam, naiwan po
ninyo ang payong.
.

10

Tanong:

Ano ang napansin sa usapan? Anong kaugalian ang ipinapakita
ng mga nagsasalita?

Ang mga salitang ito ay ang mga nararapat na sagot ng isang
batang magalang, matulungin, totoo, marunong magpasalamat, at
magbigay halaga sa nagawang serbisyo.

Sa simpleng usapan, napansin mo ba na ang bawat negosyo
ay laging gumagamit ng mga salitang may personal touch? Dahil
ang mamimili ay kailangang masiyahan sa produkto o serbisyo,
dapat mong makuha ang kanilang patuloy na pagtangkilik ng iyong
negosyo maging produkto o sebisyo man ito.

Magmasid at alamin ang ibat ibang sitwasyon:

A. Bumuo ng tatlong pangkat.
Unang grupo: Isulat sa manila paper ang naranasan at namasdan
sa isang fast food na restuarant.
Pangalawang grupo: Isadula kung paano maipapakita ang
pagsilbi sa mga mamimili o kliyente sa isang fast food restuarant.
Pangatlong grupo: Isulat sa manila paper ang magagandang
katangian ng isang negosyo at mga salita na naging trademark
o identity.
Ipahayag sa klase. Talakayin ang tungkol sa isinadula.

11

B. Mayroon bang ganitong negosyo sa inyong pamayanan?

Uri ng Negosyo
Jeremys Beauty Parlor

Ano-anong mga serbisyo

ang iniaalok?
1._____________
2._____________
3._____________
4._____________
5._____________

1._____________
2._____________
3._____________
4._____________
5._____________

1._____________
2._____________
3._____________
4._____________
5._____________

12

 Ang pangunahing gawain ng negosyong nagbibigay

serbisyong may personal touch ay ang pagbigay ng komportable at
kasiya-siyang paglilingkod.

Mga halimbawa sa pamayanan: pagkain, pagawaan ng sirang
gamit, labada o laundry shop, school bus service, at iba pa.

Basahin ang mga pangungusap. Isulat ang titik T kung tama at titik
M kung Mali. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
_____1. Ang isang negosyo ay dapat walang personal touch, basta
nasisilbihan ang mga mamimili.
_____2. Lahat ng mamimili ay dapat komportable at nasisiyahan sa
serbisyo.
_____3. Kailangan sa negosyo ang pagbibigay ng serbisyong
mabilis at nasa tamang oras.
_____4. Matulungin, nagsasabi ng totoo, napagkakatiwalaan, at
mabilis na serbisyo ang inaasahan sa mga empleyadong
nasa negosyong panserbisyo.
_____5. Kahit sa anong klaseng negosyo, ang advertisement o
komersiyal ang pinakaimportante para ipabatid sa madla
ang tungkol sa negosyo.

13

Paghambingin ang Hanay A at B. Pagtapatin ang magkatugma.

Isulat ang titik ng tamang sagot sa kuwaderno.
Hanay A
1. Vulcanizing Shop
2. Home Carpentry

4. School Bus Services

Hanay B
a. Pag-ayos ng bahay
b. Pag-ayos ng gulong
c. Pag-ayos ng sirang gamit sa
bahay
d. Pananahi ng damit

5. Electrical Shop

e. Pagsundo at paghatid ng
mga bata sa eskuwelahan

3. Tahian ni Aling Josefa

1. Magmasid sa inyong pamayanan. Anong mga negosyo ang

makikita rito?
2. Base sa iyong naitala, pumili ng isa at kapanayamin ang
namamahala. Itanong ang sumusunod at iulat sa klase:
1. Sino ang may-ari ng tindahan?
2. Ano ang pangunahing paninda?
3. Paano ipinagbibili ang mga paninda?
4. Ano ang kabutihang hatid ng negosyo sa kanilang
pamilya?

14

Entrep
Aralin 4

ENTREPRENUERS
ENTREPRENEURS SA KOMUNIKASYON
AT TEKNOLOHIYA

Nilalaman:

Sa araling ito, matututuhan natin ang mga entrepreneur
sa larangan ng komunikasyon at teknolohiya. Aalamin natin ang
kanilang mga katangiang naging dahilan ng kanilang tagumpay.
Layunin:
1. Naiisa-isa ang mga kilalang entrepreneur sa internet
2. Naihahambing ang mga entrepreneur sa internet
3. Naisasagawa ang pangkatang gawain

Mark Zuckerberg

Larry Page

Sergey Brin

Chad Hurley

15

Jawed Karim

Steve Chen

1. Kilala mo ba ang mga nasa larawan? Alam mo ba kung ano

ang mga nagawa ng mga ito sa Internet?
a. Mark Zuckerberg
b. Larry Page at Sergey Brin
c. Chad Hurley, Steve Chen, at Jawed Karim
2. Ano-anong mga websites ang paborito mong tingnan sa
Internet? Bakit gusto mo itong tingnan?
3. Mayroon ka bang sariling website?
4. Gumagamit ka ba ng mga social networking sites katulad ng
Facebook o Twitter?
5. Anong search engine ang ginagamit mo upang maghanap ng
impormasyon sa Internet?
Basahin ang mga talata.
FACEBOOK Ang Bilyong Dolyar na Ideya
Ano ang iyong gagawin kung ikaw ay may isang milyong
dolyar? Bibili ka ba ng bahay? Maglalakbay ka ba sa buong mundo?
Paano kung mayroon kang mas malaking halaga ng pera? Ano ang
gagawin mo? Ito ba ay babalewalain mo lang gaya ng ginawa ni
Mark Zuckerberg?
Si Mark Zuckergerg ay ang tagapagtatag at Chief Excutive
Officer (CEO) ng Facebook, ang pinakasikat na social networking
site na nag-umpisa sa Estados Unidos. Siya ay isang estudyante
ng kolehiyo sa Harvard University sa Cambridge, Massachusetts
noong madiskubre niya ang website noong 2004. Nakilala sa buong
mundo ang website na nagsimula sa loob ng kaniyang kuwarto
sa dormitoryo. Nang umpisahan niyang gawin ang site, ang mga
16

miyembro nito ay mga estudyante ng Harvard. Ang kasikatan nito ay

lumaganap at ang ibang paaralan sa hilagang silangan ng Estados
Unidos ay naisama. Ngayon, milyon-milyong estudyante ang
gumagamit sa kaniyang website na kinilalang isa sa pinakapopular
na binibisitang site sa Internet. Sa kaniyang edad na 23 taon gulang,
si Mark ay nagkaroon ng pagkakataong ang hindi kayang gawin ng
ibang tao ang maging tagapamuno ng kaniyang kompanya.
Ang mga estudyante sa kolehiyo at hayskul ay gumagamit
ng Facebook para makipag-usap sa kanilang mga kaibigan,
makipagpalitan ng impormasyon at mag-share ng kanilang mga
larawan. Ang gagamit ng website ay hindi nagbabayad ng pera
para gumawa ng kanilang tinatawag na Profiles. Lahat ng kinikita
ay galing sa advertising.
Maraming ibang kompanya ang bali-balitang interesado na
bilhin ang Facebook. Ilang taon lamang nang kaniyang umpisahan
ang kaniyang kompanya, nilapitan siya ni Terry Semel na CEO ng
Yahoo! Bibigyan ni Terry si Mark ng isang bilyong dolyar para ibenta
sa Yahoo! ang Facebook. Hindi ito tinanggap ni Mark dahil sa
kaniyang orihinal na intensiyon. Minsan nasabi niya, Alam ko ang
kahalagahan ng aking kompanya, maaaring bumaba, ngunit itinayo
ko ito hindi para bilhin ng ibang kompanya.
Maaaring siya ay matalino sa kaniyang desisyon. Sa ngayon,
may haka-haka na ang Facebook ay nagkakahalaga ng bilyong
dolyar gaya ng kompanya ng Microsoft. Maraming interesadong
magkaroon ng hati sa kompanya ni Mark. Ang ibang mga pribadong
investment firms ay interesado rin. Ngayon, ang Facebook ay
maibebenta ng higit sa 15 bilyong dolyar kung magbago ang
isip ni Mark at ibenta ito. Siguro, kontento na lamang si Mark na
magtrabaho sa kaniyang opisina sa Palo Alto, California sa puso ng
Silicon Valley.

A. Maghanap ka ng kapartner. Pag-usapan kung sino ang mga

magbabasa at sino ang magtatanong.
17

Ang Mabilis na Pag-angat ng YouTube.com

Noong Pebrero 2005, tatlo sa mga dating magkakatrabaho
galing sa PayPal ay nag-umpisa ng website na tinawag na YouTube.
Sina Chad Hurley, Steve Chen, at Jawed Kim ang nag-simula ng
kanilang kompanya sa garahe. Lahat sila ay nakatapos ng kolehiyo.
Nag-aral si Chad sa University of Pennsylvania, sina Steve at
Jawed ay parehong nag-aral ng Siyensiya sa University of Illinois.
Ang YouTube ay biglang naging isa sa mga kilalang websites
sa buong mundo. Ito ay patuloy na nasa listahan ng sampung
pinakabinibisitang sites.
Dahil sa pumapailanlang na kasikatan, ang tatlo ay nakalipat
mula sa maliit nilang gusali sa San Mateo patungo sa malaking
gusali sa San Bruno, California. Ang paggamit ng YouTube
ay walang bayad. Kumikita ang YouTube sa pamamagitan ng
kompanya na nagbabayad ng advertising sa websites na naaabot
ng milyon-milyong tagapanood. Sa pangkalahatan, ang website
ay nagpapahintulot sa mga gumagamit nito na mapanood ang
video clips ng isang pelikula, telebisyon, o industriya ng musika
o orihinal na videos na nai-upload ng iba pang mga gumagamit
nito. Pagkatapos lamang ng isang taon at walong buwan, noong
Nobyembre 2006, ang tatlong may-ari ay nagpahayag na kanilang
ibebenta ang YouTube sa Google na naitalang 1.65 bilyong dolyar
ang halaga.
Tanong:
Ang kapartner mo ang magtatanong tungkol sa nabasa, gabay
ang sumusunod na tanong:
1. Sino ang nagtatag ng kompanya?
2. Ano ang kompanyang naitatag?
3. Saan ang tanggapan ng kompanya?
4. Kailan nag-umpisa ang kompanya?
5. Bakit tanyag/sikat ang site?

18

B. Basahin ang talata. Ipabasa ito sa iyong kapartner, at ikaw naman

ang magtatanong gamit ang mga naibigay na tanong.
Proyektong Pananaliksik para sa Multi-Bilyong Dolyar

Ang Google ay inumpisahan ng dalawang graduate students
ng Stanford University, sina Larry Page at Sergey Brinn. Sila ay
kumukuha ng kanilang PhD nang kanilang nabuo ang proyektong
nagresulta sa Google. Naniniwala sila na ang pagkakaroon ng
maraming link galing sa ibang importanteng sites sa Internet ay
magiging mahalaga kaugnay sa isang taong nagsasaliksik. Ginawa
nila ang kanilang pag-aaral sa loob ng kampus, ngunit lumipat sila sa
labas at nakisali sa kompanya ng kanilang kaibigan sa Menlo Park,
California. Ngayon, milyon-milyon ang gumagamit at bumibisita sa
google.com araw-araw para magsaliksik sa Internet. Marami ang
nalilibang dito dahil libre lang ito. Ang Google ay kumikita mula
sa advertising. Sina Larry at Sergey ay di nakatapos ng kanilang
graduate school, ngunit sila ngayon ang dalawang pinakasikat sa
Silicon Valley at tahanan ng kompanyang panteknolohiya.
Tanong:
1. Sino ang nagtatag ng kompanya?
2. Anong kompanyang ang naitatag?
3. Saan ang lokasyon ng kompanya?
4. Kailan nag-umpisa ang kompanya?
5. Bakit sikat ang site?

Ang buhay bilang mga mamamayan ng web ay maaaring

maging mapagpalaya at nakakapagbigay-kakayahan, ngunit
nangangailangan din ng ilang sariling pag-iingat. Tulad ng kagustuhan
nating malaman ang ibat ibang pangunahing katotohanan bilang mga
mamamayan ng ating pisikal na kapaligiran kaligtasan ng tubig,
mga pangunahing serbisyo, mga lokal na negosyo napakahalagang
maunawaan ang katulad na hanay ng impormasyon tungkol sa ating
mga buhay sa online.
19

A. Alin ang angkop na katumbas? Pillin ang tamang sagot at isulat

sa kuwaderno.
_____1. Milyon

a. CEO

_____2. Bilyon

b. 1,000,000

_____3. Chief Executive Officer c. 1,000,000,000

B. Alamin ang mga kahulugan ng mga nasa kaliwang hanay upang
malaman ang kasingkahulugan nito.
_________1. nakatuklas
a. nagtatag ng kompanya
_________2. intensiyon
b. ipagbili
_________3. ibenta
c. website
_________4. tagapamuno
d. ninanais
_________5. kuntento
e. ang may gawa
_________6. site
f. pera
_________7. kinikita
g. wala nang mahihiling
C. Sagutan ang mga tanong batay sa nabasa.
1. Kung ikaw ay kumikita, anong bagay ang tinatanggap mo?
2. Kung ang isang bagay ay haka-haka lang, ito ba ay totoo
o hindi? Oo o hindi?
3. Kung ang isang bagay ay pinakasikat, gaano ito kakilala?
4. Ang orihinal ba ay ang una, ang pangalawa o pangatlo?
5. Kung meron kang kahati sa isang bagay, solo mo ba ito o
hindi?
6. Anong negosyo sa tingin mo ang makikita sa Silicon Valley?

Magsaliksik pa sa Internet tungkol sa ibang entrepreneur. Pangkatin

ang klase sa apat. Bawat pangkat ay mag-uulat tungkol sa nasaliksik
nilang entrepreneur.
20

Entrep
Aralin 5

MATAGUMPAY NA ENTREPRENEUR
SA ATING BANSA

Nilalaman:
Sa araling ito, pag-aaralan natin at kikilalanin ang mga
entrepreneur na naging matagumpay sa ating bansa. Malalaman
natin ang kanilang mga negosyo na naging maunlad dahil sa
kanilang pagpupunyagi upang maging matagumpay sa larangang
kanilang pinasok.
Layunin:
1. Nakikilala ang matatagumpay na entrepreneur sa bansa
2. Napapahalagahan ang mga kuwento ng pag-asenso na
naranasan sa pamamagitan ng indibidwal at sama-samang
pagkilos
3. Natitiyak ang mga pamamaraang maaaring gawin para sa
maunlad na negosyo

Mga Entrepreneur

Mga Negosyo
Siya ang nagmamay-ari ng Philippine
Airlines na pangunahing paliparan sa
bansa. Siya rin ang nasa likod ng Asia
Brewery at Fortune Tobacco.

Lucio Tan

21

Siya ang punong tagapamahala ng San

Miguel Corporation, ang pinakamalaking
korporasyon ng pagkain, inumin at iba
pang produkto na may mga tanggapan pa
sa China, Indonesia, Malaysia, Thailand,
at Vietnam.
Eduardo Danding
Cojuangco
Ang Pampangas Best ang nangunguna
sa pagbebenta ng tocino at iba pang
produktong gawa sa karne.

Lolita Hizon

Cecilio Pedro

Si Cecilio Pedro ang sinasabing isa

sa mga matagumpay na negosyante
sa Pilipinas. Siya ang nagmamayari
ng Hapee Toothpaste. Ang kaniyang
pagiging malikhain sa paggawa ng
panlinis ng ngipin ang naging susi sa
kaniyang pagiging maunlad.
Ang paglalagay ng juice sa pakete
ay naisip ni Alfredo Yao noong 1980.
Nagsimula ang interes niya sa negosyo
sa pagpapakete hanggang naisip niya
ang pagpapakete ng juice na Zest-O.

Alfredo Yao

22

Nagsimula ang National Bookstore sa

isang barong-barong ng pamilyang
Ramos pagkatapos ng pananakop ng
mga Hapon sa Maynila.

Socorro Ramos

David Consunji

Si David Consunji ay ang namamahala

sa
pinakamalaking
kompanya
sa
konstruksiyon sa bansa na gumagawa
ng mga produktong konkreto at mga
gawaing elektrikal. Ang DMCI Holdings
Inc. ay abala rin sa paggawa ng mga
konstruksiyon at pangangasiwa at
pamumuhunan ng mga power plant.

Umabot ang kita niya sa 680 milyong dolyar

noong 2008. Ang kaniyang mga ari-arian
ay iba-iba gaya ng; pananalapi, kemikal
na galing sa petrolyo, pagpapalipad
ng eroplano tulad ng Cebu Pacific
Air, telekomunikasyon tulad ng Digital
Communications Philippines, pagpapalaki
ng mga baboy, tulad ng Universal Robina
John Gokongwei Jr. Corporation, at pagnenegosyo sa lupa
tulad ng Robinsons Land.

Noong 1975, napagpasiyahan ni Tony

at ng kaniyang mga kapatid na lalaki
na magtayo ng isang ice cream parlor
hanggang itoy lumago at nabuo ang
pinakamalaking kainan sa bansa. Ito ang
Jollibee.
Tony Tan Caktiong

23

Siyay nagsimula sa kapital na Php10,000

na ginamit sa pagpapatayo ng isang
maliit na negosyong pangkonstruksiyon
na kinalaunan ay lumaki at naging isang
malawakang proyektong pabahay.
Manny Villar

Henry Sy

Hawak niya ang ilan sa mga nangungunang

bangko sa bansa: ang Banco de Oro
at China Banking Corporation. Siya rin
ang
kinilalang
pinakamamayamang
negosyante noong 2008 dahil sa
paglaki ng kita ng mga bangko at ng SM
supermalls na kaniyang pagmamay-ari.

Ayon kay Dr. Stephen Krauss, isang sikat na dermatologist
sa Atlanta, dapat daw nating tandaan ang limang elemento ng
tagumpay.
1. VISION marapat na ating tukuyin kung ano ang gusto nating
marating sa buhay.
2. ESTRATEHIYA upang matupad natin ang ating pangarap sa
buhay ay dapat na mayroon tayong malinaw na layunin at plano.
3. TIWALA SA SARILI kailangang magkaroon ng tiwala sa sarili
ng kakayahan. Dapat nating alamin ang magaganda nating
katangian na tutulong sa atin upang makamit natin ang ating
pangarap sa buhay.
24

4. TIYAGA Kung may tiyaga, may nilaga. Ito ang kasabihan

na dapat nating tandaan. Ang mga pagkabigo natin sa buhay
ay dapat hindi maging dahilan upang panghinaan ng loob.
Ipagpatuloy natin ang pagtitiyaga dahil ito ang susi sa tagumpay.
5. PAGTUTUWID SA PAGKAKAMALI Kailangang matuto sa
mga naging pagkakamali.
May mga maidaragdag ka bang elementong iyong natutuhan sa
mga kuwentong iyong nabasa sa modyul na ito? Magbigay ng
tatlo:
1. ____________________________________________
2. ____________________________________________
3. ____________________________________________
Punan ang dayagram ng mga pangalan ng entrepreneur o
negosyanteng tinalakay. Isulat sa kuwaderno

Entrepreneur
Entrepreneur

25

Hindi sagabal ang kahirapan upang maging matagumpay sa

buhay. Maaaring indibidwal o sama-samang pagkilos ang susi sa
tagumpay. Ang tagumpay ay hindi batay sa suwerte kundi sa ilang
hakbang na maaaring gawin ng indibidwal o grupo.

A. Isulat sa papel ang titik ng wastong sagot.

1. Nagsimula ang National Bookstore sa isang barongbarong, sa pamumuno ni __________.
a. Henry Sy
c. Socorro Ramos
b. Andrew Tan
d. Lucio Tan
2. Ang namamahala sa pinakamalaking kompanya sa
konstrukisyon sa bansa na gumagawa ng mga produktong
kongkreto at mga gawaing elektrikal. Ang DMCI Holdings
Inc. ay abala rin sa paggawa ng mga konstruksiyon,
pangangasiwa at pamumuhunan ng mga power plant.
a. David Consunji
c. Tony Tan Caktiong
b. Alfredo Yao
d. Manny Villar
3. Sinasabing isa sa mga matagumpay na negosyante sa
Pilipinas. Siya ang nagmamay-ari ng Hapee toothpaste.
Ang kaniyang pagiging malikhain sa paggawa ng panlinis
ng ngipin ang naging susi sa kaniyang pagiging maunlad.
a. Manny Villar
c. Cecilio Pedro
b. Tony Tan Caktiong
d. Socorro Ramos
4. Siya ang punong tagapamahala ng San Miguel Corporation,
ang pinakamalaking korporasyon ng pagkain, inumin at
iba pang produkto na may mga tanggapan pa sa China,
Indonesia, Malaysia, Thailand, at Vietnam.
26

a. David Consunji
b. Socorro Ramos

c. Henry Sy
d. Danding Cojuangco

5. Siya ang nagmamay-ari ng Philippine Airlines na

pangunahing paliparan sa bansa. Siya rin ang nasa likod
ng Asia Brewery at Fortune Tobacco.
a. Danding Cojuangco c. Henry Sy
b. Lucio Tan
d. Andrew Tan
B. Paghambingin ang Hanay A at Hanay B. Isulat ang titik ng tamang
sagot sa kuwaderno.
Hanay A
Hanay B
1. Danding Cojuangco

A. Aklatan

2. Socorro Ramos

B. Konstruksiyon at power plant

3. Lucio Tan
4. Henry Sy
5. David Consunji
6. Tony Tan Caktiong
7. Alfredo Yao
8. Cecilio Pedro
9. John Gokongwei Jr.
10. Lolita Hizon

C. Sa pananalapi, kemikal na
galing sa petrolyo
D. Panlinis ng ngipin
E. Pinakanangungunang bangko sa
bansa
F. Juice
G. Kainan hango sa Bee
H. Produkto gawa sa karne
I. Pinakamalaking korporasyon ng
pagkain
J. Pinakaunang kompanya ng
eroplano

Isabuhay ang natutuhan sa aralin. Kung ikaw ay isang

entrepreneur, anong negosyo ang iyong sisimulan? Anong elemento
ng tagumpay ang iyong isasaalang-alang at bakit? Gumawa ng
talata at ihayag sa klase.
27

Entrep
Aralin 6

ANG KAHALAGAHAN NG
ENTREPRENEURSHIP
ENTREPRENUERSHIP

Nilalaman:

Sa araling ito, tatalakayin natin ang kahalagahan ng
entrepreneurship sa kontekstong madali nating mauunawaan.
Tatalakayin din ang sariling mga kakayahan na magagamit sa
paghahanapbuhay.
Layunin:
1. Nabibigyang kahulugan ang kontekstong entrepreneurship
2. Naipagmamalaki ang mga katangian ng isang entrepreneur
3. Nakikilala ang sariling kakayahan na makakatulong sa
paghahanapbuhay

Ang salitang entrepreneur ay hango sa salitang French

na entreprende na nangangahulugang isagawa. Ang isang
entrepreneur ay isang indibidwal na nagsasaayos, nangangasiwa
at nakikipagsapalaran sa isang negosyo. Dapat magkaroon ang
isang nagnanais maging entrepreneur ng determinasyon, kaalaman
28

sa negosyo, at marketing skills upang ang produkto ay maging

kapakipakinabang, serbisyo at maganda, at kumikita ang negosyo/
kabuhayan ay kumikita.
Kahalagahan ng entrepreneur:
1. Ang mga entrepreneur ay nakakapagbigay ng mga bagong
hanapbuhay.
2. Ang mga entrepreneur ay nagpapakilala ng mga bagong
produkto sa pamilihan.
3. Ang mga entrepreneur ay nakakadiskubre ng mga makabagong
paraan na magpahusay ng mga kasanayan.
4. Ang mga entrepreneur ay nakapaghahatid ng bagong
teknolohiya, industriya, at produkto sa pamilihan.
5. Ang entrepreneur ay nangungunang pagsamahin ang mga
salik ng produksiyon tulad ng lupa, paggawa, at puhunan
upang makalikha ng produkto at serbisyo na kailangan sa
ekonomiya ng bansa.

Punan ang dayagram ng mga kahalagahan ng isang
entrepreneur. Ilagay sa kuwaderno.
Kahalagahan ng
Kahalagahan
ng
entrepreneur

entrepreneur

29


Mahalaga ang pagiging entrepreneur sa pag-unlad ng
kabuhayan.

A. Ano sa mga kahalagahan ng entrepreneur ang maisasabuhay

mo? Paano mo ginagamit ang mga ito para sa iyong sariling
kagalingan? Ipaliwanag ang sagot sa kuwaderno.
B. Ibigay ang sariling kahulugan at kahalagahan ng entrepreneurship.
Isulat sa notbuk.
___________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
________________________________________________________________.

Pangkatin ang ang sarili sa dalawa. Maghanap at mag-ipon
ng mga bagay sa loob ng silid-aralan na maaaring ipagbili ng isang
entrepreneur. Bigyan ng presyo o halaga ang bawat isang naipong
gamit.
Isulat sa Pisara ang Halimbawa:
Panyo
Php15.00
Lapis
Php5.00
Red ballpen
Php8.00
1 pad paper
Php1.00
at iba pa.
30


Dalhin ng lider ng pangkat ang mga bagay sa harap. Ipakita
sa guro.

Bilangin ang mga bagay na nakuha ng pangkat at ang
katumbas na halaga ng kabuuang na nakuha. Ang makakakuha ng
pinakamataas na halaga ang siyang mananalo.

Nilalaman:
Dapat maging ligtas at kapakipakinabang sa lahat
ang paggamit ng kagamitan at pasilidad sa Information and
Communication Technology (ICT) katulad ng computer, email, at
internet. Kailangang mahusay na mapag-aralan ang mga gabay sa
ligtas at responsableng paggamit ng computer, internet, at email sa
paaralan.
Layunin:
1. Nabibigyang-kahulugan ang ICT at ang kahalagahan nito
2. Naipaliliwanag ang mga panuntunan sa paggamit ng
computer, internet, at email
3. Nakabubuo ng mga patakaran na dapat sundin sa ligtas
at responsableng paggamit ng computer, internet, at
email

KAYA MO NA BA?

Bago simulan ang gawain, subukin mong gawin ang
sumusunod. Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon
kung OO ang sagot at ng thumbs down icon kung HINDI.

31

Kasanayan sa Ligtas at Responsableng

Paggamit ng Computer, Internet, at Email
1. Natitiyak na ligtas at maayos ang pinaglalagyan
ng computer.
2. Nakauupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa
tuwing gumagamit ng computer.
3. Nakakasaliksik ng impormasyon sa mga sites sa
internet.
4. Natutukoy ang mga panganib na dulot ng paggamit
ng Internet at nakaiiwas dito.
5. Nakapagse-share o nagpapamahagi ng files sa
mga kamag-aral upang makatulong sa paggawa
ng takdang-aralin
6. Nakasusunod sa mga gabay na pinagkasunduan sa
responsableng paggamit ng computer, internet, at
email

1. Ano-ano ang mga kagamitang nakikita mo sa bahay,

paaralan, at mga lugar-pasyalan na produkto ng makabagong
teknolohiya?
2. Makatutulong ba ang pagkakaroon ng mga kagamitang ito?
Bakit?

Tumutukoy ang Information Technology sa mga pamamaraan,
kasangkapan, at teknolohiya na tumutulong sa mga tao upang
makakuha ng impormasyon, maproseso ito, maitago, at maibahagi.
Itinuturing din itong Sining at Agham ng pagtatala (recording),
pag-iingat (storage), pagsasaayos (organizing) pakikipagpalitan
(exchange), at pagpapalaganap ng impormasyon (information
dissemination).
Kasiya-siyang gawain ang paggamit ng computer, internet, at
email.
32

Ngunit, may kalakip na mga salik ang paggamit ng mga ito.

Ang ilan sa mga ito ay:
Exposure o pagkalantad ng mga
di-naaangkop na materyales.
o Maaari kang makakita ng
materyales na tahasang
seksuwal,
marahas,
at
ipinagbabawal o ilegal.
Viruses, Adware, at Spyware
o Maaaring makakuha ng mga
virus sa paggamit ng Internet
na maaaring makapinsala
sa mga files at memory ng
computer at makasira sa
maayos nitong paggana.
Paniligalig at Pananakot o
Harassment at Cyber bullying
o Maaari ka ring makaranas
ng cyber bullying o malagay
sa peligro dahil sa pakikipagugnayan sa mga hindi
kakilala.
Pagnanakaw ng
Pagkakakilanlan o Identity
Theft
o Ang naibahagi mong personal

na impormasyon ay gamitin
ng ibang tao sa paggawa
ng krimen. Maaaring ding
makuha ang impormasyon
na hindi mo nalalaman o
binibigyang pahintulot. Ito
ang tinatawag na identity
theft o fraud.
33


Ang
ilan sa mga ng
kasiya-siya
tamang
sa
Ang pagkakaroon
kaalaman attungkol
sa pamamaraan
wastong paraan
paggamit
ng computer,
internet,
at email
ang sumusunod:
upang makaiwas
sa mga
panganib
sa ay
paggamit
ng kompyuter,

internet at email ay maaaring makatulong na manatiling ligtas online.

Tiyakin/itakda
kung aling websites ang maaaring bisitahin
Narito
ang ilang pamamaraan:
at kung gaano katagal maaaring gumamit ng kompyuter,
internet at email.

Tiyakin/Itakda kung aling websites ang maaaring bisitahin,

kompyuter,
at kung gaano
katagal maaaring
Magpa-install
o magpalagay
ng gumamit
internet ng
content
filter.
internet,
at
email.
Magagamit ito upang ang kapakipakinabang na nilalaman
lamang ang mababasa at maida-download gamit ang Internet.

Magpa-install o magpalagay ng internet content filter.

Magagamit ito lamang
upang sa
angmga
mga
kapaki-pakinabang
na
Makipag-ugnayan
kakilala
o kaibigan tuwing
nilalaman
ang matitingnan
at maida-download
online.
Sundinlamang
ang tamang
gabay na itinakda
sa paggamit
ng gamit
mga social
networking, instant messaging, email, online
ang internet.
gaming, at webcam.

Makipag-ugnayan lamang sa mga kakilala o kaibagan sa

online. Sundin ang tamang panuntunang itinakda sa
paggamit ng mga social networking, instant messaging,
email, online gaming, at webcam.

34

Ilang Bagay
Dapatna
Isaalang-alang
Para sa Ligtas na
Ilangna
Bagay
Dapat Isaalang-alang
Paggamit
ng Internet
Para sa Ligtas
na Paggamit
ng Internet

Magkaroon ng malinaw

Ipagbawal ang

Magkaroon
ng malinaw
na patakaran
ang na
patakaran ang paaralan sa
paaralan sa paggamit
paggamit ng kompyuter,
ngInternet,
kompyuter,
internet,
at email.

Ipagbawal
pagdadala
pagdadalaang
ng anumang
ng anumang pagkain o
pagkain o inumin sa
inumin sa loob ng computer
looblaboratory.
ng computer
laboratory.

Ang pasilidad
ng Internet
Ingatan lahat
ng
ay
para
sa
layuning
kagamitan sa loob ng
pang-edukasyon lamang.
computer laboratory.
I-access o buksan ang
Sundin
ang mga ng
Internet
sa pahintulot
ng guro ang
guro.direksiyon
Bisitahin lamang
mgatungkol
aprobadong
sites sa
sa tamang
Internet.
paggamit ng anumang

Ang pasilidad ng
internet ay para sa
layuning pangIngatan lahat ng kagamitan
edukasyon
sa loob ng lamang.
computerIaccess
o
buksan
angmga
laboratory. Sundin ang
direksyon
tungkol
internet ng
sa guro
pahintulot
sa tamang
ng guro.paggamit
Bisitahin ng
anumang kagamitan.
lamang ang mga
aprobadong sites sa
internet.

Huwag maglathala,
magbigay, o
mamahagi
ng
Huwag
maglathala,
magbigay
o
mamahagi
anumang personal na
ngimpormasyon
anumang personal
tungkolna
impormasyon tungkol sa iyo
sa iyo o sa ibang tao
o sa ibang tao (katulad ng
(katulad
ng address,
tirahan, o
tirahan,
email
email
address,
telepono).
telepono).

Gamitin lamang ang

Pumili ng password
na mahirap
Pumili
ng password
mahulaan,
at palitan
na mahirap
mahulaan,
ito kung
at palitan ito kung
kinakailangan.
kinakailangan.

at email.

kagamitan.

Ipinagbabawal ang
paggamit ng chat
Ipinagbabawal ang
rooms na
paggamit
ngmaaaring
chat rooms
magdulot
ng
na maaaring magdulot
kapahamakan para
ng kapahamakan
para sa
mag-aaral.
sa mag-aaral.

mga ligtas
na search
Gamitin
lamang
ang mga
ligtas
na
search
engine
engine sa internet. sa
internet.
Halimbawa:
Halimbawa:
www.kidzui.com
www.kidzui.com
www.kids.aol.com
www.kids.aol.com
www.surfnetkids.com

Alamin ang pagkakaiba

ng publiko
pribadong
Alamin
angatpagkakaiba
impormasyon.
ng publiko at pribadong
impormasyon.

www.surfnetkids.com

Huwag ibigay ang password

Huwag ibigay ang password

kaninuman (maliban
(maliban sa
sa mga
kaninuman
mga
magulang) at
at siguraduhing
magulang)
siguraduhing nakanakalog-out
i-off ang
ang
log-out ka
ka bago patayin oo i-off
kompyuter.
kompyuter.

35

I-shut-down ang kompyuter at i-off

I-shut down ang kompyuter at i-off

ang koneksiyon
koneksiyon ng
ang
ng internet
internet kung
kung
tapos nang
nang gamitin
gamitin ang
tapos
ang mga
mga ito.
ito.
Huwag
hayaang
nakabukas
ang
mga
Huwag
hayaang
nakabukas
ang
ito
kapag
hindi
ginagamit.
mga ito kapag hindi ginagamit.

Gawain A: Tseklist sa Tamang Posisyon sa Paggamit ng

Computer
1. Hahatiin kayo sa anim na grupo. Mauupo sa harap ng computer
ang isang kasapi mula sa bawat pangkat.

Gayahin ang posisyon ng mag-aaral sa larawan. Nagpapakita

ito ng wastong posisyon ng bawat bahagi ng katawan sa gagamit
ng computer.
2. Gamit ang tseklist upang, tiyakin kung umaayon ang mga ito sa
pamantayan ng tamang paggamit ng computer:

36

PAMANTAYAN SA TAMANG PAGGAMIT NG COMPUTER

Isagawa ang mga sumusunod. Lagyan ng tsek ()
ang hanay ng icon na napili.
1. May sandalan ang upuan at maaaring i-adjust
ang taas nito.
2. Habang nagta-type,mas mababa nang kaunti
ang keyboard sa kamay.
3. Bahagyang nakaangat ang kabilang dulo ng
keyboard.
4. Nakaupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa.
5. Tama lang at hindi masyadong mahigpit ang
pagkakahawak sa mouse at naiki-click ito nang
mabilis.
6. Walang liwanag na nakatapat sa screen ng
monitor.
7. Tinaasan o binabaan ang liwanag o brightness
ng monitor hanggang sa maging komportable
na ito sa iyong paningin.
Gawain B: Mag-Skit Tayo
1. Bumuo ng anim na grupo.
2. Ang bawat grupo ay tatalakay tungkol sa responsableng paggamit
ng computer, internet, email, at ang mga kaakibat na panganib na
dulot nito. Tingnan ang pagkakaayos ng grupo batay sa paksang
tatalakayin sa ibaba:
a. Pangkat 1 at 2: Responsableng Paggamit ng Computer
b. Pangkat 3 at 4: Repsonsableng Paggamit ng internet
c. Pangkat 5 at 6: Responsableng Paggamit ng Email
3. Gumawa ng skit o anumang uri ng presentasyon na tumatalakay
sa responsableng paggamit ng computer, internet, at email.
Ipakita ito sa klase.
37

Gawain C: Mga Gabay para sa Kasiya-siya at Responsableng

Paggamit ng Internet
1. Makibahagi sa talakayan tungkol sa mga gabay para sa ligtas at
responsableng paggamit ng internet.
2. Isulat sa graphic organizer sa ibaba ang mahahalagang
alalahanin para sa ligtas at responsableng paggamit ng internet.

Gawain D: Patakaran: Gawin Natin . . . Dapat Nating Sundin . .

Gamit ang dating grupo sa Gawain D, gumawa ng tigtatlong
patakaran para sa sumusunod:
a. Pangkat 1 at 2: Patakaran sa Paggamit ng Computer
b. Pangkat 3 at 4: Patakaran sa Paggamit ng internet
c. Pangkat 5 at 6: Patakaran sa Paggamit ng Email
Isulat sa strips ng kartolina ang bawat patakarang mabubuo
at idikit ang mga ito sa pader ng computer room.
Patakaran sa
Paggamit ng
Computer

Patakaran sa
Paggamit ng
Internet

38

Patakaran sa
Paggamit ng
Email

SUBUKIN MO
A. Isulat sa notbuk ang T kung tama ang pahayag at M naman kung
mali.
______1. Makatutulong sa mabilis na pagpapadala at pagkuha ng
impormasyon ang paggamit ng mga ICT equipment at
gadgets.
______2. Dapat gumamit ng internet sa paaralan anumang oras
at araw.
______3. Maaaring magbigay ng personal na impormasyon sa
taong nakilala mo gamit ang Internet.
______4. Dapat ipaalam sa guro ang mga nakita mo sa internet na
hindi mo naiintindihan.
______5. Ibigay ang password sa kamag-aral upang magawa ang
output sa panahong liliban ka sa klase.
B. Piliin ang pinakamabuting sagot ayon sa mga dapat isaalangalang sa paggamit ng computer.
1. Pagpasok sa computer laboratory, ang dapat kong gawin ay:
a. buksan ang computer, at maglaro ng online games
b. tahimik na umupo sa upuang itinalaga para sa akin
c. kumain at uminom
2. May nagpapadala sa iyo ng hindi naaangkop na online
message, ano ang dapat mong gawin?
a. Panatilihin itong isang lihim.
b. Tumugon at hilingin sa nagpadala sa iyo na huwag ka
na niyang padalhan ng hindi naaangkop na mensahe.
c. Sabihin sa mga magulang upang alertuhin nila ang
Internet Service Provider.
3. Sa paggamit ng internet sa computer laboratory, alin sa
mga ito ang dapat gawin?
a. Maaari kong i-check ang aking email sa anumang oras
na naisin ko.
b. Maaari akong pumunta sa chat rooms o gamitin ang
instant messaging para makipag-ugnayan sa aking mga
kaibigan.
39

c. Maaari ko lamang gamitin ang internet at magpunta

sa aprobado o mga pinayagang websites kung may
pahintulot ng guro.
4. Kapag may humingi ng personal na impormasyon tulad
ng mga numero ng telepono o address, dapat mong:
a. ibigay ang hinihinging impormasyon at magalang na
gawin ito.
b. i-post ang impormasyon sa anumang pampublikong
websites tulad ng Facebook, upang makita ninuman.
c. iwasang ibigay ang personal na impormasyon online,
dahil hindi mo batid kung kanino ka nakikipag-ugnayan.
5. Nakakita ka ng impormasyon o lathalain sa computer na
sa iyong palagay ay hindi naangkop, ano ang dapat
mong gawin?
a. Huwag pansinin. Balewalain.
b. I-off ang computer at sabihin ito sa iyong kaibigan.
c. Ipaalam agad sa nakatatanda.

KAYA MO NA BA?
Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang
sagot at ng thumbs down icon kung HINDI.
Kasanayan sa Ligtas at Responsableng
Paggamit ng Computer, Internet, at Email
1. Natitiyak na ligtas at maayos ang pinaglalagyan
ng computer.
2. Nakauupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa
tuwing gumagamit ng computer.
3. Nakahahanap ng impormasyon sa mga safe at
recommended sites sa internet.
4. Natutukoy ang mga panganib na dulot ng paggamit
ng internet at nakaiiwas dito.
5. Nakapagse-share ng files sa mga kamag-aral
upang makatulong sa paggawa ng takdang-aralin.
40

Kasanayan sa Ligtas at Responsableng

Paggamit ng Computer, Internet, at Email
6. Nakasusunod sa mga patakarang pinagkasunduan
sa responsableng paggamit ng computer, internet,
at email.

Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula
at pagkatapos ng araling ito.

MGA SANGGUNIAN
Reyes, C. (1945-Kasalukuyan). Ang Information and Communications
Technology (ICT) at ang Neokolonyal na Edukasyon sa Pilipinas.
Intellectual Property Education. mula sa http://www.wikepedia.
org/wiki intellectual_property_education
IT and E-Commerce. IBON Facts and Figures 24, blg. 3 (15
Pebrero 2011).
Clifford, E. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2010
Mendoza, J. Lesson 1: Computer Safety Guidelines.
Spreadsheets and Data Bases: MS Excel and MS Access;
Navarro, L. A. Spreadsheets and Databases. Philippines:
Jemma, Inc., 2007.
Pinagkunan ng Larawan
http://excitable.me/wp-content/uploads/2013/10/ Computer_
Posture.png

41

ICT
Aralin 8

ANG MGA PANGANIB NA DULOT

NG MALWARE
AT COMPUTER VIRUS

Nilalaman:
Malaki ang pakinabang sa atin ng paggamit ng internet. Sa
pag-aaral, nagagamit natin ito sa pagsasaliksik ng mga impormasyon
sa paksang-aralin. Nakakapagpalitan tayo ng mga mensahe at
nakakukuha ng mga larawan, awitin, video, at iba pang bagay na
nagagamit sa pag-aaral. Subalit may panganib na kaakibat ang
patuloy na paggamit ng internet. Isa na rito ang pagkalat ng malware
at computer virus. Mahalagang malaman kung ano ang mga ito.
Paano kumakalat at paano ito maiiwasan.
Layunin:
1. Nabibigyang kahulugan ang malware at computer virus
2. Natutukoy kung ang isang computer ay may malware at
virus
3. Naipaliliwanag ang mga dahilan kung bakit nagkakaroon
ng computer virus
4. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano maiwasan at
matatanggal ang malware at computer virus

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kasanayan? Maglagay ng tsek
() sa hanay ng thumbs up icon kung OO ang sagot at ng thumbs
down icon kung HINDI.

Kasanayan
1. Naipaliliwanag kung ano ang virus at malware.
2. Natutukoy ang computer na may virus.
42

Kasanayan
3. Naiisa-isa ang mga paraan ng pagkalat ng
malware.
4. Nakakapag-scan ng files.
5. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano
makaiiwas sa virus at malware.
6. Nakagagamit at nakapagsasagawa ng update
ng anti-virus software.

Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Naranasan mo na bang magkasakit tulad ng sipon o
ubo?
2. Paano mo ito nakuha? Nahawa ka lang ba?
3. Ano ang iyong pakiramdam nang magkaroon nito?
4. Paano ka gumaling sa iyong sakit?
5. Paano mo maiiwasan ang pagkakaroon ng sipon at ubo?
Nagkakasakit din ang computer tulad ng tao. Kung paanong
nagkakasakit ang tao nang dahil sa virus, gayundin ang computer.
Tinatawag itong computer virus at malware.

43

Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Naranasan mo na ba ang biglang pagbagal at pagre-restart
ng iyong computer?
2. Ano ang ginawa mo nang maranasan mo ito?
3. Ano sa iyong palagay ang dahilan ng pagbagal at pagrerestart ng iyong computer?

Ang malware o malicious software ay idinisenyo upang

makasira ng computer. Sa pamamagitan ng malware, maaaring
ilegal na makuha ang sensitibong impormasyon mula sa computer.
Ang mga halimbawa ng malware ay virus, worm, o trojan.

44

Ilang Karaniwang Uri ng Malware

virus

Program na nakapipinsala ng computer at

maaaring magbura ng files at iba pa. Mas
matindi ito kaysa sa worm. Halimbawa nito
ay W32 SFCLMOD.

worm

Isang nakapipinsalang program sa computer

na nagpapadala ng mga kopya ng sarili nito
sa ibang mga computer sa pamamagitan ng
isang network. Halimbawa: W32 SillyFDCBBY,
W32Trresba.

spyware

Malware na nangongolekta ng impormasyon

mula sa mga tao nang hindi nila alam.

adware

Software na awtimatikong nagpe-play, nagpapakita,

o nagda-download ng mga anunsiyo o advertisement
sa computer.

keyloggers

Malware na nagtatala ng lahat ng mga pinindot

sa keyboard keystrokes at ipinadadala ang
mga ito sa umaatake upang magnakaw ng
mga password at personal na data ng mga
biktima.

dialers

Software na may kakayahang tumawag

sa mga telepono gamit ang computer kung
ang dial-up modem ang gamit na internet
connection.

trojan
horse

Isang mapanirang program na nakukunwaring

isang kapaki-pakinabang na application ngunit
pinipinsala ang iyong computer. Nakukuha
nito ang iyong mahahalagang impormasyon
pagkatapos mo itong ma-install. Halimbawa:
JS Debeski Trojan.
45

Ano ang computer virus?

Ang computer virus ay isang uri ng programa na ginawa
upang makapanira ng mga lehitimong aplikasyon o iba pang
programa ng computer. Ito ay kusang umuulit at nagpaparami ng
sarili. Karaniwan itong pumapasok sa mga computer nang walang
pahintulot mula sa gumagamit o user.

Paano ba malalaman na ang isang kompyuter ay may virus?

Basahin at pag-aralan ang ilang paraan sa pagtukoy na may virus

ang computer.

46

Gawain A: Malware . . . Iwasan!

Ang sumusunod ay mga paraan kung paano maiiwasan ang
pagkakaroon ng malware sa computer. Sagutan ang tseklist sa
ibaba. Lagyan ng tsek () kung naisasagawa at ekis (X) kung hindi.
Mga Paraan kung Paano Maiiwasan
ang Pagkakaroon ng Malware sa Computer
Oo
1. Pag-update ng computer at software.

Hindi

2. Paggamit ng account na hindi pang-administrator.

3. Pagdadalawang-isip bago mag-click ng mga link o
mag-download ng anumang bagay.
4. Pagdadalawang-isip bago magbukas ng mga
attachment o larawan sa email.
5. Hindi pagtitiwala sa mga pop-up window na
humihiling na mag-download ng software.
6. Pagiging maingat sa pagbabahagi ng files.
7. Paggamit ng anti-virus software.
Gawain B: Pag-usapan Natin!
1. Makinig sa paliwanag ng guro tungkol sa dahilan kung bakit
nagkakaroon ng virus at malware ang computer.

2. Magsulat ng tala sa iyong kuwaderno.
3. Punan ang diagram ng mga dahilan ng pagkakaroon ng virus
at malware sa computer. Isulat ito sa mga pahabang piraso ng
kartolina. Idikit ang mga pirasong ito sa diagram.

47

Mga Dahilan
ng Pagkakaroon
ngat
Virus
Mga Dahilan
ng Pagkakaroon
ng Virus
Malware
at Malware
sa Computer
sa Kompyuter
.

Gawain C: Puwede o Di-puwede?

Banggitin ang salitang Puwede kasabay ng thumbs up
na senyas kung ang pahayag ay mabuting gawin upang maiwasan
ang pagkakaroon ng computer virus/malware. Sabihin naman ang
Di-puwede kasabay ng thumbs down na senyas kung hindi ito
nararapat gawin.
48

Pag-scan nang regular sa iyong kompyuter.

Paglalagay ng anti- virus na mapagkakatiwalaan.
Panonood ng malalaswang palabas sa internet.
Pagrehistro sa mga kahina-hinalang website.
Pagbubukas ng attachment galing sa isang email o mensahe na
hindi alam ang pinanggalingan o hindi kilala ang sender.
Pag-iwas sa pagbukas ng mga email o mensahe na kahina-hinala.

Pag-iwas sa pag-download ng mga ilegal na kopya ng kanta,

pelikula, at iba pa mula sa internet .

Pagbubukas ng isang attachment sa email na naglalaman ng

malware.

Pagpapanatiling updated ng kompyuter at software.

Pag-i-install o paglalagay ng libreng mga programa o toolbars ng

mga browsers.

Gawain D: Mag-Scan Tayo . . .

1. Panoorin ang guro habang siya ay na magsagawa ng scan sa
files na nasa flashdrive gamit ang anti-virus software na nakainstall sa computer.
49

2. Pakinggang mabuti ang paliwanag ng guro habang nag-iiscan

ng files.
3. Gawin ng grupo ang paraan sa pag-iiscan ng computer gamit
ang anti-virus software.

Mahalaga ang kaalaman at kasanayan tungkol sa

malware atat virus
virussasa
computer.Ang
Ang
paglalagay
ng antimalware
kompyuter.
paglalagay
ng anti-virus
virus software
at regular
na pag-iiscan
dokumento
software
at regular
na pag-i-iscan
ng ng
mgamga
dokumento
at
at pagbubukas
lamang
websites
kapakinabangan ay
pagbubukas
lamang
ng ng
websites
nanakapaki-pakinabang
ay
malaking
tulong
upang
maiwasan
ang
pagkalat
ng
malware
at
malaking tulong upang maiwasan ang pagkalat ng malware at
virus sa ating computer.
virus sa ating kompyuter.

Subukin Mo:
Isulat sa notbuk ang T kung tama ang pahayag at M kung mali.
_____1. Ang virus ay kusang dumarami at nagpapalipat-lipat sa
mga document o files sa loob ng computer.
_____2. Ang biglang pagbagal ng computer ay palatandaan na
may virus ito.
_____3. Ang worm ay isang malware na nangongolekta ng
impormasyon mula sa mga tao nang hindi nila nalalaman.
_____4. Ang malware ay anumang uri ng software na idinisenyo
upang manira ng sistema ng computer.
_____5. Ang Trojan Horse ay isang mapanirang programa na
nagkukunwaring isang kapakipakinabang na aplikasyon.

50

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kasanayan? Lagyan ng tsek ()
ang thumbs up na hanay kung taglay mo na ito o ang thumbs down na
hanay kung hindi pa.

Kasanayan sa Virus at Malware

1. Naipaliliwanag kung ano ang virus at malware.

2. Natutukoy ang computer na may virus.
3. Naiisa-isa ang mga paraan ng pagkalat ng malware.
4. Nakapag-i-iscan ng files
5. Naiisa-isa ang mga paraan kung paano makaiwas
sa pagkakaroon ng virus at malware.
6. Nakagagamit at nakakapag-update ng anti-virus
software

Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula at
pagkatapos ng araling ito.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN

http://dokalternatibo.org/teki-ka-ba-computer-virus/
https://support.google.com/adwords/answer/2375413?hl=fil
http://en.wikipedia.org/wiki/Virus
http://www.symantec.com/connect/articles/what-are-malwareviruses-spyware-and-cookies-and-what-differentiates-them
http://mypcdefender.blogspot.com/2014/01/malware-could-senddata-stolen-without.html

51

ICT
Aralin 9

PANGANGALAP NG IMPORMASYON
GAMIT ANG ICT

Nilalaman:
Naranasan mo na bang magsaliksik o mangolekta ng
impormasyon? Bukod sa mga libro, magasin, diksiyonaryo, at iba
pa, maaari din tayong gumamit ng Information and Communications
Technology (ICT) para rito. Malaking tulong ang internet sa
pagsaliksik tungkol sa ibat ibang paksa.
Makatutulong sa iyo ang kasalukuyang paksa upang lubos
na maunawaan ang konsepto ng computer, internet, at ICT, at kung
paano magagamit ang mga ito sa iyong pananaliksik.
Layunin:
1. Naipaliliwanag ang kaalaman tungkol sa computer, Internet,
at ICT
2. Naiintindihan ang mga kapakinabangan ng ICT
3. Napahahalagahan ang ICT sa pangangalap ng impormasyon
KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan?
Tsekan () ang thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs
down icon kung hindi pa.
Kaalaman/Kasanayan
1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer,
internet, at ICT
2. Nailalarawan ang mga kakayahan ng
computer, internet, at ICT
3. Nakikilala ang ibat ibang kapakinabangan ng
ICT
4. Natutukoy ang mga paraan ng pagkolekta sa
ibat ibang uri ng impormasyon
52

Gawain A: Makabagong Teknolohiya

Kilalanin ang mga bagay na sumusunod. Paano nakatutulong
ang mga ito sa atin?
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________

Mga halimbawa ng ICT ang mga nasa larawan. Bawat isa

ay makatutulong sa atin upang mapabilis ang pangangalap at
pagproseso ng impormasyon at upang maging mas malawak at
mabilis ang komunikasyon.
Sagutin ang mga tanong na ito:
Sa tingin mo ba, mahalagang matutuhan ang
paggamit ng makabagong teknolohiya? Bakit?
Sa palagay mo ba, maiiwasan pa natin ang paggamit
ng ICT tools
tools sa kasalukuyang panahon?

53

Ano ang Computer, Internet, at

Information and Communications Technology (ICT)?
Ang Computer, Internet, at ICT
Ang computer ay isang kagamitang tumutulong sa atin sa
pagproseso ng datos o impormasyon. Maaari itong gamitin bilang
imbakan ng mahahalagang dokumento na nasa anyong elektroniko
o soft copy. May maliliit na computer gaya ng personal computers,
laptops, tablets, at mayroon namang mainframe computers na
ginagamit ng malalaking kompanya.

Ang mga computer sa inyong paaralan, maging sa ibang
organisasyon, kompanya o ahensiya ng gobyerno, ay maaaring
naka-network. Ang mga computer networks na ito ay maaaring
magkakaugnay at bumubuo ng isang pandaigdigang computer
network. Ito ang tinatawag nating internet ang malawak na
ugnayan ng mga computer network sa buong mundo. Binubuo
ang Internet ng maraming networks na pampribado, pampubliko,
pangkomersiyo, pampaaralan, o pangpamahalaan.
Ang Information and Communications Technology o ICT
ay tumutukoy sa ibat ibang uri ng teknolohiya na ginagamit
sa komunikasyon upang magproseso, mag-imbak, lumikha, at
magbahagi ng mga impormasyon. Ilan sa halimbawa ng ICT ang
radyo, telebisyon, smart phones, computer, at internet.
Paano makatutulong ang mga makabagong teknolohiyang ito sa
pangangalap ng ibat ibang uri ng impormasyon?
Sa pangangalap ng impormasyon sa internet, gumagamit tayo
ng mga web browser gaya ng Internet Explorer, Mozilla Firefox, at
Google Chrome. Mga search engine sites naman tulad ng Google o
Yahoo ang binabasa natin upang mas mapadali ang pangangalap ng
54

impormasyon. Kailangan lamang i-type ang mga salita o keywords

na tumutukoy sa paksang nais nating saliksikin at ibibigay na sa
atin ng search engine ang mga kawing o links sa mga website na
maaaring may kinalaman sa ating sinasaliksik. Napakaraming uri
ng impormasyong maaaring makuha sa internet, gaya ng teksto,
musika, video, at animation.
MGA KAPAKINABANGAN NG ICT

1. Mas mabilis na komunikasyon Ang mga mobile phone,

webcam, at instant messaging applications ay ilan lamang
sa produktong ICT na tumutulong para sa mas mabilis at
mas malawak na komunikasyon.
2. Maraming trabaho Nagbukas din ang ICT ng maraming
oportunidad para sa tao upang magkaroon ng hanapbuhay
tulad ng pagiging computer programmer, web designer,
graphic artist, encoder, at technician.
3. Maunlad na komersiyo Malaki rin ang ginagampanan ng
ICT upang mas mapaunlad ang pangangalakal. Tinatawag
na e-commerce ang pagbebenta at pagbili ng kalakal sa
tulong ng internet.
4. Pangangalap, pag-iimbak, at pagbabahagi ng impormasyon
Ngayong tayo ay nasa Information Age, isang mahalagang kasanayan
ang matalinong pagsusuri at pangangalap ng makabuluhang
impormasyon gamit ang makabagong teknolohiya.

55

Gawain A: Artista Ka Na!

1. Subukin ang iyong talento sa pag-arte.
2. Bumuo ng apat na grupo at maghanda ng isang maikling duladulaan (na magtatagal mula 2 hanggang 3 minuto) na nagpapakita
ng ibat ibang kapakinabangan ng ICT.
Talakayin ang sagot sa mga tanong na ito:
Anong mga kapakinabangan ng ICT ang ipinakita sa inyong
maikling dula? Bakit ito ang napili ng inyong grupo?
Sa paanong paraan nakatutulong ang ICT sa pangangalap ng
makabuluhang impormasyon?

Nakatutulong sa ating pakikipag-ugnayan sa iba ang ICT.

Ang computer at internet, halimbawa, ay naglalayong gawing
mas mabilis at mas malawak ang ating komunikasyon sa iba.
Malaking tulong din ang ICT sa pagsasaliksik. Pinadadali
at pinabibilis ng computer ang pagsaliksik at pagpoproseso ng
mga impormasyon at datos gamit ang mga software application.
Ang internet, dahil ito ay may malawak na sakop ng ibat ibang
uri ng impormasyong maaring gamitin sa iyong aralin. Ito rin ang
maaaring paraan upang maibahagi sa iba ang iyong ginawa.

56

Gawain B: Malikhaing Picture Collage

1. Bawat grupo ay kailangang magdala ng mga lumang diyaryo,
brochure, at magasin, pati na kartolina, gunting, at permanent
markers.
2. Gumawa ng picture collage na nagpapakita ng kahalagahan ng
ICT.
3. Ibahagi ang ginawa ng inyong grupo sa klase.
Sa pagbabahagi ng inyong gawain sa klase, gawing patnubay ang
sumusunod na katanungan:
Paano maipakikita ang kahalagahan ng ICT sa inyong picture
collage?
Paano tayo magiging mas magaling sa paggamit ng ICT?

SUBUKIN MO

Itambal ang Hanay A sa Hanay B. Isulat
sagot sa iyong kuwaderno.
Hanay A
1. electronic device na ginagamit upang mas
mabilis na makapagproseso ng datos o
impormasyon
2. isang malawak na ugnayan ng mga
computer network na maaaring gamitin ng
publiko sa buong mundo
3. tumutukoy sa ibat ibang uri ng teknolohiya,
gaya ng radyo, telebisyon, telepono,
smartphones, computer, at internet
4. halimbawa ng produkto ng ICT na kaiba
sa simpleng mobile phone na maaari ding
makatulong sa iyo sa pangangalap at
pagproseso ng impormasyon
5. napabilis ito sa tulong ng ICT
57

ang titik ng tamang

Hanay B
a. internet
b. computer
c. smartphone
d. ICT
e. komunikasyon
f. network

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? I-tsek ()
ang thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang thumbs down kung
hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer,
internet, at Information and Communications
Technology (ICT)
2. Nailalarawan ang mga kakayahan ng
computer, internet, at ICT
3. Nauunawaan ang ibat ibang kapakinabangan
ng ICT
4. Nalalaman ang mga paraan ng pagkolekta sa
ibat ibang uri ng impormasyon
Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula at
pagkatapos ng araling ito.

Magsulat Tayo!
Magsulat ng maikling sanaysay tungkol sa kahalagahan
ng Teknolohiya sa Impormasyon at Komunikasyon o ICT sa
pangangalap ng mga makabuluhang impormasyon.
Panayam sa mga Gumagamit ng Computer
Bumisita sa isang computer shop o Internet caf at magsagawa
ng isang maikling panayam sa ilang kostumer. Humingi muna
ng pahintulot sa kanila bago simulan ang panayam. Gamitin ang
sumusunod na katanungan:
a. Ano ang madalas na dahilan kung bakit kailangan mong
pumunta sa computer shop?
58

b. Sa iyong palagay, mahalaga ba ang computer at internet?

Bakit?
c. Paano mo tinitiyak na ligtas ka sa paggamit ng computer at
internet sa pangangalap ng mga impormasyon?
Ibahagi sa klase ang resulta ng panayam.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2010.
British Broadcasting Corporation. The Impact of ICT on Society.
Nakalap noong July 17, 2014 mula sa http://www.bbc.
co.uk/bitesize/ks3/ict/history_impact_ict/impact_ict_society/
revision/1/
ICT
Aralin 10

ANG COMPUTER FILE

SYSTEM

Nilalaman:
Paano mo iniingatan ang iyong mga gamit sa paaralan?
Mayroon ka bang lalagyan para sa mga ito? Katulad ng mga gamit
natin, dapat naisasaayos din nang mabuti ang computer files. Ang
araling ito ay naglalayong bigyan ka ng kaalaman at kasanayan
tungkol sa computer file system.
Layunin:
1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file system
2. Nalalaman ang mga bahagi ng isang computer file system
3. Nakagagamit ng computer file system sa pagsasaayos at
pag-save ng files sa computer

59

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan?
Maglagay ng tsek () sa hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na
ito o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file
system
2. Nakagagawa ng folder at subfolder
3. Nakakapag-save ng file sa folder
4. Nakakapag-delete ng di-kailangang folder o
file
5. Naisasaayos ang files gamit ang computer file
system

Tingnan ang larawan at basahin ang susunod na talata.

Ang Masinop na si Martha

Masinop na mag-aaral si Martha. May kani-kaniyang lalagyan

ang lahat ng kaniyang gamit sa pag-aaral. Maayos na nakalagay sa
kaniyang mesa ang kaniyang mga aklat. Mayroon din siyang kahon
para sa kaniyang mga gamit na panulat, pangguhit, pangkulay, at
iba pa.
60

Sagutin ang mga tanong:

Paano naisasaayos nang mabuti ni Martha ang kaniyang
mga gamit sa pag-aaral?
Bakit mahalaga ang maging masinop sa mga gamit at
papeles sa pag-aaral?
Paano naman kaya maisasaayos ang files sa computer?
Ang Computer File System
Ang computer file system ay ang pagsasaayos ng files at datos
sa computer sa paraan na madali itong mahanap at ma-access. Ang
mga hard disk, CD-ROM/DVD-ROM, flash drives, at iba pa, ay mga
storage devices o imbakan na maaaring gamitin upang maingatan
ang kopya ng mga files.

Mga soft copy ng files ang inaayos at iniimbak sa computer

file system. Tandaan na may dalawang uri ng files ang soft copy
at ang hard copy.
Soft copy Ito ang mga elektronikong
files na mabubuksan gamit ang
computer at application software.
Maaari itong maging word document,
spreadsheet, presentation, mga litrato,
at mga audio at video files.

61

 Hard copy Ito ang dokumento o

imaheng nakasulat o nakaimprenta sa
papel.
Lahat ng files sa ating computer
ay may filename. Ang filename ay
ang pangalan na ginagamit upang madaling malaman ang isang
computer file na naka-save sa computer. Kung tayo ang gagawa
ng dokumento, dapat bigyan ng makabuluhang filename ang isang
dokumento.
Ang mga file ay maaaring i-save sa mga folder at sub-folder.
Naisasaayos ang pag-save ng file at napapadali ang paghahanap
kung kakailanganin itong muli. Ang computer file address ang
kumpletong pathway kung saan makikita ang naka-save na file. Ito
ay binubuo ng sumusunod na bahagi:
C:\Users\neo\Documents\PERSONAL FILES\Exercise for a Healthy
Heart.docx

Device
Device
e

Directory/Folder
Directory

Filename
Filename

FileFile
Type
Extension

Device Ito ang hardware device o drive (local disk,

Universal Serial Bus - USB flash drive, atbp.) kung saan
naka-save ang file.
Directory o folders Ito ay partikular na lalagyan ng mga
files. Maaari itong magkaroon ng mga subfolders, base sa
uri ng file.
Filename ang natatanging pangalan ng isang computer
file.
File extension tumutukoy sa uri ng computer file,
halimbawa: Microsoft Word file (.doc o .docx), Microsoft
Excel file (.xls o .xlsx) at Microsoft PowerPoint Presentation
(.ppt o .pptx).

62

Mga Uri ng Files

May ibat ibang uri ng files na maaaring i-save sa computer:
(1) document files (mga file na gawa sa pamamagitan ng software
para sa word processing, electronic spreadsheets, desktop
publishing, at iba pang productivity tools); (2) image files; (3) audio
files; (4) video files, at (5) program files (ginagamit bilang panginstall ng mga application at system files).

Ang sumusunod na pamamaraan ay makatutulong upang

matutuhan ang mga kasanayan sa computer file system.
Gawain A: Paggawa ng Folder
1. I-on ang iyong computer.
2. I-click ang start button na makikita sa taskbar at piliin ang
Documents.

ang start
start
Makikita
Makikita ang
button sa
sataskbar
ibaba sa
at
button
kaliwa
ng
desktop.
ibaba at kaliwa ng

desktop.

ItoItoang
ang document
document
folderkung
kung saan
folder
saan
maaaring
mag-save
maaaring magng files.
save ng files.

63

3. Katulad nito ang makikita kapag binuksan ang documents folder:

4. I-click ang Organize button na makikita sa toolbar sa itaas, at

kaliwa ng screen.

Organize
button ng
ng
Organize button
Documents
Documentsfolder
folder

5. I-click ang New Folder. Pansinin na magkakaroon ng bagong

folder. Kung di mo makita ang Organize button, i-click ang New
Folder na makikita malapit sa Organize button.
6. I-type sa kahon sa ilalim ng folder ang iyong pangalan o pangalan
ng inyong grupo. Ito ang magiging folder name. Halimbawa: Abel
A. Antonio o Group 1A.

64

7. I-press ang Enter sa keyboard.

Mayroon ka na ngayong folder kung saan puwede kang magsave ng files.

Gawain B: Paggawa ng Subfolder
1. Buksan ang ginawang folder
sa pamamagitan ng double
click o pag-click dito nang
dalawang beses.
2. Gawin ang hakbang 4-5 sa
Gawain A upang makagawa
ng isang subfolder sa loob ng
folder na una mong ginawa.
3. Tingnan na magkakaroon muli
ng bagong folder. I-type ang Mga Gawain bilang pangalan
nito.
4. I-press ang Enter sa keyboard.
Ngayon, mayroon ka nang subfolder sa loob ng iyong folder.
Makatutulong ang folders at subfolders upang madaling
mahanap ang mga nai-save na files.
Gumawa ng isa pang folder sa loob ng unang folder na ginawa.
Sundan ang mga hakbang na nabanggit sa itaas. Pangalanan
itong Mga Larawan. Magkakaroon ka ng dalawang subfolders
sa loob ng iyong main folder (maaaring nakapangalan iyo o
sa iyong pangkat).

65

Gawain C: Pag-save ng File sa Folder at Subfolder (Optional)

Matapos matutuhan ang paggawa ng folders at subfolders,
subukin namang mag-save ng files sa mga ito. Sundan ang
sumusunod na pamamaraan:
1. I-click ang Start
button na makikita
sa taskbar at piliin
ang All Programs.
angang
All
I-click
I-click
All Programs
Programs
upang
upang bumukas
bumukas
angfolder.
mga
ang mga
folder.

2. I-click ang Accessories folder at piliin ang Notepad.

Piliin ang
ang Notepad
Notepad
Piliin
program.
program.

3. Magbubukas
ang
Notepad
application gaya ng nasa larawan.
Ang Notepad ay isang text editing
tool na kasama sa Microsoft
Windows. Puwede itong gamitin sa
paggawa ng web pages gamit ang
html coding. Sa pagkakataong ito,
gagamitin lamang ang Notepad sa
paggawa ng isang text file.
4. I-type ang sumusunod sa binuksang Notepad window:
Ako si/Kami sina ____________________________________________.
Ako/Kami ay masaya dahil ______________________.
66

xxxxxxx
5. I-click ang File option na
makikita sa menu bar ng
Notepad window.
6. Piliin ang Save As command.

7. Bubukas ang Save As dialog

box. I-type sa Filename box
ang Sample File.

8. Sa kanang bahagi ng dialog

box, hanapin ang sariling
folder na naka-save sa
Documents folder. I-doubleclick ang folder at i-doubleclick din ang folder na Mga
Gawain upang buksan ito
tulad ng nasa larawan.

9. I-click ang Save button.

67

10. Tiyaking nai-save nang tama ang file. Maaari mo itong tingnan
sa folder na iyong ginawa.
Ang Sample File na
Ang Sample
File na
ating nai-save.
ating nai-save.

Gawain D: Pag-Copy at Paste ng File sa Folder

Sundan ang sumusunod
na proseso sa pag-copy at
paste ng file sa iyong folder.
1. I-click ang Start button na
makikita sa taskbar.

2. I-click ang Pictures folder.

3. Bubukas ang Pictures folder.

Pumili ng larawan sa Sample
Pictures folder.

68

4. I-click ang Organize button na makikita sa menu bar ng folder.

5. Piliin ang Copy. Ginagamit ang Copy command upang gumawa

ng iba pang kopya ang isang file.

6. Buksan ang folder na Mga Larawan na ginawa mo sa Gawain B

sa loob ng iyong main folder. I-click muli ang Organize sa Menu
bar at piliin ang Paste. Ang Paste command ay ginagamit upang
ilagay ang kinopyang file sa folder na nais mong paglagyan.

7. Magkakaroon ngayon ng kopya ng larawan sa loob ng subfolder

na Mga Larawan.

69

Gawain E: Pag-Delete ng File

Maaari ring mag-delete o magtanggal ng files o folders na di
na kailangan. Sundan ang prosesong sumusunod:

1. Buksan ang subfolder ng

Mga Larawan.

2. I-click ang larawang nakasave.

I-click ang Organize button
na makikita sa Menu bar ng
folder at piliin ang Delete
command.
May lalabas na dialog box
na na may tanong kung
sigurado kang gusto mong i-delete ang file. I-click ang Yes,
kung sigurado ka na o ang No kung hindi mo pala ito gustong
burahin.
3. Kapag na-delete na ang larawan, mawawala ito sa folder
at mapupunta ito sa Recycle Bin kung saan maaari mo itong
i-restore kung nais mong ibalik ito sa folder.

70

 Ang files sa computer ay dapat na maisaayos at mai-save

upang madali itong ma-access. Kailangang bigyan ng isang
angkop at natatanging filename ang bawat isa at mai-save ito sa
tamang folder o subfolder. Maaari din tayong mag-delete ng mga
folder o file na hindi na kailangan upang makatipid ng espasyo sa
ating storage device.
Ang computer file system ay isang sistema na dapat
matutuhan upang maisaayos ang mga nagawang dokumento at
ang imporyasong nakokolekta.

Gawain F: Paggawa ng Subfolders

Sa pamamagitan ng mga kasanayang natutuhan tungkol sa
pagsasaayos ng files sa tulong ng computer file system, gumawa
ng tatlong folder na gamit ang mga pangalang sumusunod:

Folder 1: Word Processing

Folder 2: Electronic Spreadsheet
Folder 3: Graphic Editing

Ilagay ang folders na ito sa loob ng subfolder na Mga Gawain.

Gawain G: Paglilipat ng Files sa Ibang Folder

Maghanap ng dalawa hanggang tatlong image files mula sa
isang folder ng computer na iyong ginagamit. Ilipat ang mga na
ito sa iyong subfolder na Graphic Editing gamit ang cut at paste
commands.
71

SUBUKIN MO
Piliin ang titik ng pinakatamang sagot. Isulat ito sa kuwaderno.
1. Ito ay isang pamamaraan ng pag-save at pagsasaayos ng mga
computer files at datos para madali itong mahanap at ma-access.
a. Filename c. File format
b. Computer File System
d. Soft copy
2. Ito ang mga elektronikong files na mabubuksan natin gamit ang
ating computer at application software.
a. Soft copy
c. Device
b. Folder
d. Hard copy
3. Ang bukod-tanging pangalan na ibinibigay sa isang computer file
na naka-save sa file system.
a. Filename
c. Device
b. File location
d. Directory
4. Tumutukoy ito sa uri ng computer file.
a. Filename
c. File location
b. File extension
d. File host
5. Paraan upang makatiyak na nailagay ang file sa computer system
para madali itong ma-access kung kinakailangan.
a. Pagkatapos gawin ang document file ay i-save ito sa
tamang folder.
b. Bigyan ng filename na madaling tandaan at kaugnay sa
dokumentong nagawa.
c. Buksan ang folder upang siguraduhing nai-save ang
file.
d. Lahat ng nabanggit.

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? I-tsek (a)
ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon kung
hindi pa.

72

Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag ang konsepto ng computer file
system
2. Nakagagawa ng folder at subfolder
3. Nakakapag-save ng file sa folder
4. Nakakapag-delete ng di-kailangang folder o
file
5. Naisasaayos ang files gamit ang computer
file system
Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula, at
pagkatapos ng araling ito.

Kahalagahan ng Computer File System

Magsagawa ng panayam sa limang (5) taong nagtatrabaho
sa opisina. Alamin kung paano nila nagagamit ang computer file
system sa kanilang mga gawain sa opisina. Gamitin ang sumusunod
na tanong:
Bakit kailangang matutuhan ang kasanayan sa pagsasaayos ng mga files gamit ang computer file system?
Sa paanong paraan nagagamit ang computer file system
upang mas maging produktibo sa trabaho?
Ibahagi sa klase ang naging resulta ng pakikipanayam.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2010.
10 Types of Computer Files. Litigation Response Plan for
Corporations. Nakalap noong 20 July 2014 mula sa http://
www.litigationresponseplan.com/Default.aspx?tabid=6596

73

ICT
Aralin 11

PANANALIKSIK GAMIT ANG INTERNET

Nilalaman:
May pagkakataong hindi sapat ang mga aklat sa silid-aklatan
para mahanap ang mga impormasyong kailangan. Alam mo ba na
ang internet ay nagsisilbing malawak na mapagkukunan ng dagdag
na impormasyon at datos? Dahil sa teknolohiyang ito, naging
posibleng mabilisang magsaliksik ng makabuluhang impormasyon
mula sa ibat ibang bahagi ng mundo.
Layunin:
1. Nailalarawan ang web browser at search engine
2. Nakikilala ang ibat ibang katangian ng web browser at
search engine
3. Nakapagsasaliksik gamit ang web browser at search
engine
4. Nakapamimili ng tamang keywords para sa paksang nais
saliksikin

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Tsekan
() ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down icon
kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag ko kung ano ang web browser.
2. Naipaliliwanag ko kung ano ang search engine.
3. Nakapagsasaliksik ako gamit ang internet.
4. Nakagagamit ako ng angkop na keywords sa
pagsasaliksik.

74

Basahin ang sumusunod na komiks:

ANG ULAT NI MARLON

Mayroon kasi aking pag-uulat sa susunod

na linggo tungkol sa Entrepreneurship. Ang
sabi ni Gng. David ay kailangan ko raw
magsaliksik tungkol sa mga katangian ng
isang magaling na entrepreneur. Sinabi
pa niya na mas maganda kung mayroon
akong maipakitang video tungkol dito.

Ang kompyuter at internet! Kailangan lang nating

saliksikin ang kailangan mong impormasyon sa
tulong ng web browser at search engines.

Sagutin ang sumusunod:

1. Nasubukan mo na bang magsaliksik gamit ang computer at
internet?
2. Gusto mo ba itong subukan tulad ng gagawin ni Marlon?
3. Bakit kailangang matutuhan ang kasanayan sa pangangalap ng
impormasyon gamit ang computer at internet?
75

Ang Web Browser

Ang web browser ay isang computer software na ginagamit
upang maghanap ng at makapunta sa ibat ibang websites. May
kakayahan din ang web browser na ipakita ang nilalaman ng isang
website tulad ng teksto at larawan. Maaari nitong i-play ang iba
pang uri ng media tulad ng music, video, at animation.

Ang sumusunod ay ilan sa mga kilalang web browser na
maaaring gamitin:
Internet Explorer Libre itong web browser mula sa
Microsoft Corporation. Inilabas ito noong 1995 at isa sa
mga pinakapopular na browser ngayon.
Mozilla Firefox - Libre rin ang web browser na Firefox
mula sa Mozilla. Isa ito sa mga pamantayan ng mga
browser na magagamit.
Google Chrome - Ang Google Chrome ay isa pang
libreng web browser. Inilabas ito noong taong 2008 at
patuloy na tinatangkilik bilang isa sa pinakapopular na
web browser ngayon.
Mga Bahagi ng Web Browser
Ang web browser ay binubuo ng ibat ibang bahagi. Bawat isa
ay may sariling gawain. Lubos na makatutulong kung alam nating
gamitin ang ibat ibang bahagi ng isang web browser.

76

Ipinakikita ng larawan sa ibaba ang mga bahagi ng isang web

browser.
Tab
TabName
Name

New
NewTab
Tab
(D)

(B)

Address
Bar
Address Bar
(G)

Window
Window
Buttons
Buttons
(A)

(A

Bookmark
this Page
(F)

Navigation
Navigation
Buttons
Buttons
(C)

Scrollbar
Scrollbar
(I)

Display Window
Window
Display
(H)

Bahagi ng Isang Web Browser

A. Browser Window Buttons I-click ang minimize button kung
nais itago ang browser window nang pansamantala. I-click ang
restore o maximize button kung nais baguhin ang sukat ng
window; I-click ang close button kung nais isara ang browser
window.
B. Tab Name Dito mababasa ang pangalan ng kasalukuyang
bukas na website. Kung nais isara ang tab, i-click lamang ang X
button sa gilid ng tab.
C. Navigation Buttons I-click ang back button para bumalik sa
webpages na naunang binisita; I-click ang forward button kung
nais balikan ang webpages na pinakahuling binisita; o i-click
ang reload button kung nais na muling i-update ang website sa
browser.
D. New Tab I-click ang New tab kung nais magkaroon ng
panibagong tab kung saan maaaring magbukas ng bagong
website.
E. Customize and Control Google Chrome Dito makikita ang ibat
ibang options at commands upang baguhin ang kasalukuyang
settings ng browser.
77

F. Bookmark this Page I-click itong hugis-bituin na button para

i-save ang address ng website. Sa ganitong paraan, madali itong
mababalikan sa susunod na kailangan itong buksang muli.
G. Address bar Maaaring i-type dito ang address ng isang
website na gustong tignan. Ang website address ang tumutukoy
kung saan mahahanap ang isang website. Isang halimbawa ng
website address na inilalagay sa address bar ay www.google.
com. Kung ito ay i-type mo sa address bar at pindutin ang Enter
key, makakarating ka sa home page ng website na iyon.
H. Display Window Ito ang pinakamalaking bahagi ng browser
na nagpapakita ng piniling website.
I. Scroll bar I-drag ito pataas o pababa upang makita ang kabuuan
ng isang web page sa browser window.
Ang Search Engine

Pinagkunan ng Larawan: http://news.techgenie.com/websites/search-engines/



Ang search engine ay isang software system na ginagamit sa paghahanap ng impormasyon sa internet. Ang ilan sa kilalang search engines ay Google, Yahoo, Alta Vista, at Lycos.

78

Mga Bahagi ng Search Engine Home Page

Kung magsasaliksik gamit ang internet, isang mahalagang
kasanayan ang paggamit ng search engines. Ang sumusunod ay
bahagi ng isang search engine home page (www.google.com) at
ang gamit ng mga ito.

Search Box

Im Feeling Lucky

Google Search Button

https://www.google.com.ph/

A. Search field o search box Dito tina-type ang keyword na

gagamitin sa pagsaliksik.
B. Google Search button pagkatapos i-type ang keyword,
i-click ang button na ito o maaari ding pindutin ang Enter key
sa keyboard upang masimulan ang pagsasaliksik.
C. Im Feeling Lucky I-click ito matapos i-type ang keyword
upang direktang pumunta sa webpage na sa palagay ng
Google ay pinakaangkop sa kailangan mo. Madalas na ito
ang unang search result.
Mga Bahagi ng Search Engine Results Page

Matapos i-click ang search button, ipakikita ng search
engine ang resulta ng iyong paghahanap. Ito ay sa isang pahinang
tinatawag na search engine results page na naglalaman ng ibat
ibang websites na may kinalaman sa ipinapasok na keyword.

Makikita sa susunod na pahina ang isang halimbawa ng
search engine results page at ang mga bahagi nito.
79

Search
Search
Field
Field
Top
Links (C)
Top Links

(A)

Title
Page Title
(D)

Search
Search
Button
Button
(B)

Text
Text Below
Below
the
theTitle
Title
(E)

A. Search Field kung nais maghanap muli, i-type lamang ang

bagong keyword sa search field box.
B. Search Button pagkatapos i-type ang keyword, i-click ang
button o maaari ding pindutin ang Enter key sa iyong keyboard.
C. Top Links narito ang mga serbisyong maaaring magamit sa
search engine katulad ng web, imahe, balita, videos, at iba pa.
D. Page Title ang pamagat ng web page na kasama sa search
results.
E. Text Below the Title maliit na piraso ng teksto na sipi buhat
sa webpage. Naka-bold text dito ang mga salitang ginamit mo
bilang keywords.
Matalinong Pagssaliksik Gamit ang mga Keywords
Marami sa kailangan nating impormasyon ang nasa Internet
na. Kailangan na lamang natin ng kasanayan kung paanong
makukuha ang eksaktong impormasyon na nais natin.

Mas mainam kung gagamit tayo ng higit sa isang salita kung
magsasaliksik tayo. Mahalaga rin na ang mga salitang gagamitin ay
tiyak at kaugnay sa paksang ating sinasaliksik.
80

Gawain A: Magsaliksik Gamit ang Web Browser at Internet

Tulungan natin si Marlon sa kaniyang pagsasaliksik tungkol
sa paksang, Mga Katangiang Taglay ng Isang Magaling na
Entrepreneur. Sundan ang sumusunod na pamamaraan:
1. Buksan ang inyong web browser (maaaring gamitin ang Internet
Explorer, Mozilla Firefox, o Google Chrome).

81

2. I-type ang www.google.com sa address bar ng browser at pindutin

ang Enter key. Ito ang website address ng Google search engine.

3. Pag-isipang mabuti ang keywords na gagamitin sa pagsasaliksik

ng mga katangiang dapat taglayin ng isang entrepreneur. I-type
ang keywords sa search field.

4. I-click ang search button. Magbubukas ang pahinang Search

Results.

82

5. I-click ang search result upang makita ang kabuuan ng webpage.

6. Suriin ang Search Results at tukuyin ang mga resultang
pinakamakakatulong kay Marlon sa kaniyang pananaliksik.
Maaari mong tingnan ang iba pang pahina ng search results sa
pamamagitan ng pag-click ng susunod na mga pahina. Tingnan
ang larawan sa ibaba.

I-click ang numero o ang Next upang

I-click ang o ang Next upang masuri

masuri ang ibang pahina ng search
ang ibang pahina ng search results.

results.

Isang mahalagang kasanayan ang pangangalap ng

search engines
impormasyon gamit ang web browsers
browsers at search
engines. Sa
computer at internet
tulong ng kompyuter
Internet, maaari tayong makapagsaliksik at mangalap ng makabuluhang impormasyon sa
mabilis na paraan.
Mas magiging epektibo ang pananaliksik kung magaling
tayo sa paggamit ng mga keywords. Sinasala rin dapat ang
mga impormasyong nakukuha.
Tandaan na hindi lahat ng mababasang
impormasyon sa internet ay totoo o tama. Kailangang
maging matalino at mapanuri pa rin tayo sa mga
impormasyong nakakalap.

83

Gawain B: Magsaliksik Tayo!

Magsagawa ng matalinong pagsasaliksik tungkol sa
sumusunod na paksa. Ibigay ang keywords na ginamit upang makita
ang mga ito. Isulat sa table o talahanayan sa ibaba ang keywords
na ginamit.
Paksa
1. Ibat ibang Uri ng Negosyo
2. Ang Kuwento ng Tagumpay ng
Isang Pilipinong Negosyante
3. Paano Kumita Gamit ang internet

Keywords

Bisitahin ang links sa websites na inilabas ng search engine.
Suriin itong mabuti. Nakatutulong ba ang napiling links sa inyong
pananaliksik? Ibahagi sa klase ang naging resulta ng pangangalap
ng impormasyon.

SUBUKIN MO
Kilalanin ang sumusunod. Ilagay ang sagot sa kuwaderno.
_________1. Uri ng website na ginagamit sa pagsasaliksik ng
impormasyon sa internet. Ang halimbawa nito ay
Yahoo o Google.
_________2. Computer application na ginagamit upang makapunta
sa ibat ibang website.
_________3. Libreng web browser na binuo ng Google.
_________4. Bahagi ng search engine window kung saan dapat
i-type ang keywords sa paghahanap.
_________5. Ang bantas na ginagamit upang ipaloob ang mga
tiyak na paksa, pangngalang pantangi, at eksaktong
parirala sa pagsasaliksik gamit ang search engine.
84

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ng mga sumusunod na kaalaman o kasanayan?
Maglagay ng tsek (a) sa ilalam ng thumbs up icon kung taglay mo na
ito o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag ang konsepto ng web browser.
2. Naipaliliwanag ang konsepto ng search engine.
3. Nakapagsasaliksik gamit ang internet.
4. Nakagagamit ng angkop na keywords sa
pagsasaliksik.
Paghambingin ang mga naging resulta ng sagot mo sa simula at
pagkatapos ng araling ito.

Trivia . . . Trivia . . .

Subuking sagutin ang sumusunod na katanungan gamit ang
search engine. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
1. Sino ang ikawalong presidente ng Republika ng Pilipinas?
2. Ano ang ibig sabihin ng RSVP?
3. Ilan ang kulay ng watawat ng bansang Thailand?
4. Saan matatagpuan ang mga Tarsier?
5. Sino ang kasalukuyang Kalihim ng Kagawaran ng Edukasyon sa
Pilipinas?

85

Mga Bansa sa Asya

Gamit ang iyong kasanayan sa pananaliksik at sa tulong ng
web browser at search engine, punan ang sumusunod na talaan:
Bansa
Malaysia
South Korea
Vietnam

Kapital

Wika

Pera

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Esteban, C. P. (2010). The Amazing World of Computers 4.
Quezon City: Phoenix Publishing House.
Google Tutor (n.d.). Understanding the Search Results Page.
nakuha mula sa from http://www.googletutor.com/googlemanual/web-search/understanding-the-search-results-page/.
Pinagkunan ng mga Larawan
http://stritar.net/Post/Why_Are_All_Browser_Logos_And_Icons_
Round_And_Blue.aspx.
http://news.techgenie.com/websites/search-engines/?

86

Nilalaman:
Sa dami ng laman ng internet, minsan ay hindi mo na alam
kung alin ang may pakinabang at alin ang wala. Kung alin ang
nagbibigay ng tamang impormasyon at alin ang hindi. Sa pagkuha
ng impormasyon, mahalaga na maging mapanuri ka sa websites.
Sa araling ito, matutuhan mo ang kaalaman at kasanayan
sa pagkuha ng makabuluhang impormasyon mula sa websites.
Matututuhan mo ring maging mapanuri sa websites.
Layunin:
1. Naipaliliwanag ang ugnayan at kaibahan ng webpage,
website at World Wide Web (www)
2. Natutukoy ang mga katangian ng isang kapaki-pakinabang
na website
3. Nakagagamit ng website sa pangangalap ng impormasyon

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na ito o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag ang pagkakaiba at ugnayan ng
World Wide Web, website, at web page.
2. Nakikilala ang mga katangian ng isang
mabuting website.
3. Nakakapag-bookmark ng mga websites.
4. Nakakukuha ng makabuluhang impormasyon
sa nabibisitang websites.
87

Pangkatang Gawain A: Educational Websites

Pag-aralan at suriin ang websites na itatalaga ng inyong guro
sa bawat grupo. Iuulat ng grupo Ang kanilang puna sa itinalagang
website.
Ang sumusunod na katanungan ang gagawing gabay sa paguulat ng bawat pangkat:
Ano-anong pamantayan ang ginamit ng inyong grupo
upang masabing mabuti o hindi ang website?
Ano ang silbi ng website na ito?
Makatutulong ba ang website sa inyong pag-aaral?
Muli ba kayong bibisita sa website kung may pagkakataon?
Bakit o bakit hindi?
Ang Webpage, Website, at World Wide Web
Ang World Wide Web
(www) ay isang information
system. Ginagamit ito ng isang
user upang makalipat mula
sa isang website patungo sa
iba pang website sa tulong ng
hypertext links o hyperlinks.
Ang web page naman ang
/
pinakamaliit na yunit ng World
Wide Web. Isa itong dokumentong bahagi ng isang website. Ang
website ay koleksiyon ng web pages na pinag-uugnay ng mga
hypertexts o image links. Kadalasan, ang isang website ay may
iisang tema at layunin.
http://kids.nationalgeographic.com

88

Ang hyperlink ang pinakamahalagang aspekto ng World Wide

Web. Ito ang kawing o tulay na magdadala sa user o gumagamit
ng internet sa ibang kahalintulad website o web page na hindi na
kailangang magbukas pa ng panibagong browser. I-click lamang
ang mga text link o image link at mapupunta na sa panibagong
webpage ng kasalukuyang website o sa ibang website.
Pagsusuri sa Isang Mabuting Website
Maraming uri ng website na mahahanap sa internet. Ang
iba ay maaaring seryoso, pangkatuwaan lamang, pangkomersiyo
o pangakademiko. Kaya mahalagang maging mapanuri sa mga
pinupuntahang websites.
Ang sumusunod ay mga katangian ng isang mabuting website:
1. May pangalan ng manunulat o naglathala ng website at mga
detalye kung paano siya maaaring maabot
Mahalagang mabatid kung ang taong nagsulat ng
impormasyong kailangan ay eksperto o may kredibilidad
pagdating sa kaniyang sinulat.
2. May malinaw na layunin
Iba-iba ang silbi at layunin ng websites. Siguraduhing
ang website na napuntahan ay may malinaw na layuning
makatutulong sa pagsasaliksik.
3. Bago at tamang impormasyon
May mga pagkakataong mas mainam na bago o up-to-date
ang masasaliksik na impormasyon. Kadalasang nakikita ang
petsa kung kailan isinulat ang impormasyon sa may bandang
ilalim ng web page. Dapat na tama rin ang impormasyong
nakasulat sa isang website.
4. May balanseng opinyon at walang pinapanigan
May mga website tayong mapupuntahan na gawa ng isang
tao o grupo na nais lamang mag-anunsiyo tungkol sa kanilang
produkto o opinyon. Alamin kung nagbibigay ang website ng
kaalamang walang pinapanigan.
89

5. Mahusay na ayos at disenyo

Malaking tulong kung ang website ay akma sa edad ng
gumagamit, madaling maunawaan ang nilalaman, at may
mahusay na ayos, disenyo, at navigation system upang
madaling mapuntahan ang ibang web pages ng site.

Gawain B: Mga Katangian ng Isang Mabuting Web Site

Makilahok sa talakayan ng klase tungkol sa mga katangian ng
mabuting website at punan ang sumusunod na graphic organizer.
Mga Katangian ng Isang
Mabuting Website

Malaki ang tulong ng mgawebsites

websites
website sa pangangalap ng
mga impormasyon. Siguruhin
lamang
Siguraduhin
lamangna
napasado
pasadoang
ang napiling
napiling
website sa pamantayan ng isang mabuting website.
website.
Bawat website ay may layunin. Maaaring magbigay ang
mga ito ng makabuluhang impormasyon, makatulong sa iyong
pagkatuto, maging daan sa mas mabilis na komunikasyon,
makapagbenta, o di kaya ay makapaglibang. Mahalagang
maging mapanuri sa pagpili ng website na pagkukunan ng
impormasyon.

90

Gawain C: Pagkilala sa Gamit ng Website

Bisitahin ang sumusunod na websites at kilalanin kung anong
uri ng impormasyon ang maaaring makuha rito. Itiman ang bilog ng
bilang na tumutukoy sa gamit ng website:
Website

1. www.y8.com
2. www.kids.nationalgeographic.com
3. www.inquirer.net
4. www.ayosdito.ph
5. www.skype.com
Mga Gamit ng Website:
1 Makapagbigay ng impormasyon
2 Makatulong sa iyong pagkakatuto sa aralin
3 Maging daan sa mas mabilis na komunikasyon sa ibang tao
4 Makapagbenta o makabili ng produkto
5 Makalibang at makapagbigay ng katuwaan

91

Gawain D: Pag-bookmark ng Webpage

Magsaliksik ng websites
na maaaring makatulong sa pagaaral ng iyong mga asignatura at
i-bookmark ang mga ito. Tandaan
na kung nais mong i-bookmark
ang isang web page gamit ang
web browser na Google Chrome,
kailangan mong i-click ang hugis
bituin na button para i-save ang
address ng website. Sa ganitong
paraan, madaling mabalikan ang
na-save na address ng website
kapag muli itong kinailangan.
Alamin kung paano ito gawin sa
ibang web browser.

SUBUKIN MO
Tama o Mali: Isulat sa patlang kung Tama o Mali ang pahayag.
Ilagay ang sagot sa kuwaderno.
_____1. Ang website ay koleksiyon ng webpage na pinaguugnay ng hypertexts o image links.
_____2. Ang World Wide Web ang pinakapayak at pinakamaliit
na yunit ng web pages.
_____3. May malinaw na layunin ang isang maganda at mabuting
website.
_____4. Mainam na bumisita lamang sa websites na may
maitutulong sa pag-aaral o pagpapaunlad ng kaisipan
o pagkatao.
_____5. Mabuti ang isang website kung hindi nakikilala ang
lumikha nito.

92

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ng sumusunod na kaalaman o kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down
icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag ang pagkakaiba at ugnayan ng
World Wide Web, website, at web page.
2. Nakikilala ang mga katangian ng isang
mabuting website.
3. Nakakapag-bookmark ng mga websites.
4. Nakakukuha ng makabuluhang impormasyon
sa nabibisitang websites.
Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at
pagkatapos ng araling ito.

Suriin Ang Website!

Bisitahin ang website na ibibigay ng iyong guro. Suriin itong
mabuti at husgahan gamit ang inihanay na pamantayan ng isang
mabuting website. Para sa bawat batayan, iguhit ang masayang
mukha kung pasado ang site at malungkot na mukha naman
kung hindi.
Pangalan ng Website:
URL Address:
Batayan
1. Malinaw ang impormasyong nakasulat.
2. Nailahad nang malinaw ang layunin ng website.
3. May malinaw na paliwanag ang mga larawan.
4. Madaling basahin ang font na ginamit.

93

Hatol

5. Hindi nakaaabala sa pagbabasa ang mga kulay

at disenyong ginamit.
6. Gumagana ang lahat ng links.
7. Mabilis ang pagkarga ng website.
8. Makabuluhan ang impormasyong nakukuha sa
website.
9. Madaling malaman kung sino ang gumawa ng
website.
10. Tiyak na babalik ang sinumang bumisita sa
website na ito.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2010.
Cornell University Library. Five Criteria for Evaluating Web Pages.
Nakalap noong 18 September 1998 mula sa http://olinuris.
library.cornell.edu/ref/research/webcrit.html
Porta, Mandy. Success Designs LLC. Eight Characteristics of a
Good Website. Nakalap mula sa http://www.successdesigns.
net/articles/entry/characteristics-of-a-good-website noong 13
April 2009.

94

ICT
Aralin 13

PAG-DOWNLOAD NG
IMPORMASYONG NAKALAP

Nilalaman:

Paano ba natin makukuha ang impormasyong nais natin mula
sa internet?

Mahalagang malinang natin ang kasanayan sa pag-download
ng impormasyon na ating natagpuan sa internet. Ang proseso ng
pag-download ng ibat ibang uri ng files ang tatalakayin sa araling
ito. Kailangan ding pahalagahan at kilalanin ang mga awtor ng materyales mula sa internet na nais nating i-download at gamitin.
Layunin:
1. Naipaliliwanang ang proseso ng pag-download ng files
mula sa internet
2. Napapahalagahan ang copyright o karapatan ng mga
orihinal na awtor ng anumang akdang nakalathala sa
internet

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang hanay ng thumbs up kung taglay mo na ito o ang sa
thumbs down kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag kung ano ang pag-download at ang
kaibahan nito sa pag-upload.
2. Nakakapag-download ng mga dokumento mula sa
isang website.
3. Nakakapag-download ng music files.
4. Nakakapag-download ng video files.
5. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagsipi ng mga
akdang mula sa internet na nais gamitin.
95

Kasanayan/Kaalaman
6. Nakagagawa ng tamang pagkilala sa may-akda
nang na-download na files.

Ang sumusunod ay ilan sa mga file na maaari nating madownload mula sa internet.

Video file
Video file

Audio file
Audio file

TextatatGraphic
Graphicfile
file
Text

96

Gawain A: Pagpapakita ng mga Downloaded Files

1. Magpapakita ang guro ng
halimbawa ng sumusunod
na files:
a. Video file na nadownload sa YouTube
b. Song file na na-download
sa SoundCloud
c. Siniping tula mula sa
isang blog
2. Sagutin ang sumusunod na
tanong bilang gabay sa talakayan:
a. Anong uri ng files ang ipinakita o ipinarinig sa inyo?
b. Sa anong paraan tayo makapagsasaliksik ng ganitong files?
c. Bakit mahalaga ang ICT sa pangangalap at pagbabahagi ng
ganitong impormasyon?
Mga Files na Maaaring I-download mula sa Internet
Ang pag-download ay ang pagkuha ng kopya ng isang file
(document, sound, o video file) mula sa isang remote system (server
na katatagpuan ng website) patungo sa ating computer file system.
Ang pag-upload naman ay ang pagpapadala ng isang file mula sa
ating computer file system patungo sa isang remote system.
Ang sumusunod ay mga uri ng files na maaari nating madownload sa ating computer.
Document files teksto o impormasyon na maaaring
i-download tulad ng word processing file, electronic
spreadsheet file at portable document format (o pdf) na
files.
97

Multimedia files - graphic files, sound files, at video files.

Program file - application files na kailangang i-install sa

computer gaya ng anti-virus program, instant messaging
application, o mga computer games.
Pamamaraan sa Pagbibigay ng Sitasyon sa Akda ng Iba

Bago tayo tumuloy sa kung paanong mag-download, isa
munang mahalagang paalala:

Bagaman hindi natin maiiwasang gumamit ng produktong

ginawa ng iba na nakita sa isang website, siguraduhin lamang na
mabibigyan ng tamang pagkilala o sitasyon ang orihinal na lumikha
ng akda o produkto.
Kung gagamit tayo ng gawa ng iba, lalo na kung protektado ng
karapatan sa pagpapalathala o copyright, ang sumusunod ay ang
mga hakbang upang mabigyan ng pormal na pagkilala o sitasyon
ang orihinal na awtor:
1. Isulat ang pangalan ng awtor ayon sa sumusunod na format:
Boongaling, Jhom.
2. Isulat ang pamagat ng artikulo na nakapaloob sa mga panipi
() ayon sa sumusunod na format: Mga Katangian ng Isang
Entrepreneur.
3. Isulat ang pangalan ng website o pahina. Gawing italics ang font
at sundan ng tuldok: prezi.
98

4. Isulat ang petsa kung kailan nailathala ang artikulo. Sundan ito
ng tuldok: halimbawa: 3 Nobyembre 2013.
5. Isulat ang Uniform Resource Locator (URL) o address ng webpage
kung saan sinipi ang akda: http://prezi.com/mcgjzmfre69e/mgakatangian-ng-isang-entreprenyur
Ang kompletong sitasyon para sa awtor:
Boongaling, Jhom. Mga Katangian ng Isang Entrepreneur.
Prezi.com. 3 Nobyembre 2013. http://prezi.com/mcgjzmfre69e/
mga-katangian-ng-isang-entrepreneur

Inatasan ka ng iyong gurong magsaliksik at mag-ulat tungkol
sa Mga Matagumpay na Pilipinong Entrepreneur. Upang maging
epektibo ang iyong pag-uulat pinayuhan ka niya na mag-download
ng mga audio at video files upang ipakita sa iyong mga kamag-aral.

Sundan ang sumusunod na hakbang upang maisagawa ang
hinihingi.
Gawain B: Pag-download ng Text File
1. Buksan ang browser
(Internet Explorer, Mozilla
Firefox, o Google Chrome).

2. Gamit ang iyong napiling

search engine, i-type ang
sumusunod na keywords:
mga matagumpay na
negosyanteng Pilipino.
99

3. I-click ang search button.

4. Piliin ang search result na makapagbibigay sa iyo ng listahan ng
mahuhusay na negosyanteng Pilipino.
5. Basahing mabuti ang artikulo. Matapos piliin ang impormasyon
o resources na kakailanganin, i-download ito sa iyong computer
file system.
6. Gamit ang copy at paste command, kopyahin at sipiin ang mga
bahagi ng akda na nais mong isama sa iyong ulat.
Pag-download ng Music at Video Files

May mga pagkakataong kailangan din nating mag-download
ng music at video files mula sa internet. Sundan ang mga hakbang
na sumusunod upang maisagawa ito:
Gawain C: Pag-download ng Audio File
1. Buksan ang inyong browser (Internet Explorer, Mozilla Firefox o
Google Chrome).
2. I-type ang www.soundcloud.com sa search bar at i-click ang
Go button o pindutin ang Enter sa keyboard.
3. Magbubukas ang SoundCloud
homepage.

4. Sa search box ng SoundCloud

website, i-type ang keywords
na: successful entrepreneurs
5. I-click ang search button.
6. I-click ang file upang i-play ito.
Kung ang audio file sa tingin
mo ay makatutulong sa iyong pag-uulat, i-click ang download
button para i-download ang nasabing file.
100

Gawain D: Pag-download ng Video File

1. Buksan ang inyong browser (Internet Explorer, Mozilla Firefox,
o Google Chrome).
2. I-type ang www.youtube.com sa address bar at i-click ang Go
button o pindutin ang
Enter sa keyboard.
3. Magbubukas ang
YouTube homepage.

4. Sa search box ng YouTube website, i-type ang mga keywords

na: matagumpay na entrepreneur.

5. I-click ang search button.

6. I-click ang video na sa tingin
mo ay makatutulong sa
iyong pananaliksik tungkol
sa mga matagumpay
na entrepreneur sa ating
bansa.

7. Piliin ang Uniform Resource

Locator (URL) o address
ng video na nakalagay sa
address bar ng browser.

101

8. Mag-right click (pindutin

ang kanang button ng
mouse) at piliin ang copy
command sa option list.
9. Buksan
ang YouTube
downloader na naka-install
sa inyong computer.

Kung ang YouTube downloader ay hindi nakalagay o nakainstall sa computer na ginagamit mo, pumunta sa YouTube
Downloader site (youtubedownloader.com). I-download ang
YouTube Downloader. Matapos ma-download ito, i-click ang installer
file ng YouTube Downloader upang i-install ito sa computer na iyong
ginagamit. Sundan nang mabuti ang mga hakbang sa pag-install.
Kapag na-install na, buksan ang YouTube Downloader.
10. I-paste ang URL ng video file
sa address bar ng YouTube
Downloader.
11. I-click ang download button.

12. Hintaying makompleto ang pag-download. Pagkatapos ay maaari

nang i-play ang video sa computer.

102

103

Gawain E: Pangkatang Pag-uulat Tungkol sa Matagumpay na

Pilipinong Entrepreneur
1. Magkaroon ng pangkatang pag-uulat tungkol sa mga nasaliksik.
Ibahagi sa mga kamag-aral ang mga na-download na audio at
video tungkol sa mga matagumpay na Pilipinong entrepreneur.
2. Mag-print ng ulat ( 2-3 pahina) tungkol sa kuwento ng tagumpay
ng ilang kilalang entrepreneur sa ating bansa. Tiyaking nabigyan
ng tamang pagkilala ang mga may-akda ng materyales na
ginamit mo sa inyong ulat.
Gawain F: Pagkilala sa Gamit ng Website
Bisitahin ang sumusunod na websites na nakasulat sa bawat
kahon. Ilarawan ang maaaring maging gamit nito. Kilalanin kung
ano-anong uri ng files ang maaaring ma-download dito.
file: text,
text, artikulo, image
image file,
file, audio
audio file,
file
Mga uri ng file:
music file,
file,file,
program
file file
music
file,video,
videofile,
file,animation
animation
program

Isulat sa tabi ng kahon kung saan nakasulat ang URL ng
bawat website at kung ano ang nakukuhang files dito.

104

YOUTUBE
www.youtube.com

__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
_____

__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
_____

CNET
www.cnet.com

MANILA
BULLETIN
www.mb.com.ph

___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
_____

__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
________

YAHOO
www.yahoo.com

SUBUKIN MO
Piliin: Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Ito ang proseso ng pagkuha ng isang electronic file gaya ng text,
image, music, o video file mula sa web server.
a. Upload c. Click
b. Download
d. Double-click
2. Mahalagang software ito kung nais mag-download ng
video na nasa YouTube.
a. YouTube Downloader
c. Vimeo Downloader
b. Your Music channel
d. YouTube Channel

105

3. Ito ang tawag sa paggamit at pag-angkin sa akda ng iba nang

hindi nagpapaalam sa orihinal na awtor o hindi kinikilala ang
tunay na may-akda.
a. Theft c. Trespassing
b. Plagiarism d. Deception
4. Pag-aralan ang sumusunod na citation sa akdang hiniram ng
isang manunulat mula sa isang blogger sa internet. Ano ang
detalyeng nawawala?
Boongaling, Jhom. Mga Katangian ng Isang Entreprenyur.
prezi.com. 3 Nobyembre 2013.
________________________________________________________

a. URL address
b. Pangalan ng awtor

c. Pamagat ng Artikulo
d. Website

5. Tumutukoy ito sa karapatan ng isang awtor sa pagpapalathala

ng kaniyang mga akda.
a. Right to Suffrage
c. Copyright
b. Civil Rights
d. Right to Life

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman o kasanayan?
Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na
o ang thumbs down icon kung hindi pa.
Kasanayan/Kaalaman
1. Naipaliliwanag kung ano ang pag-download at
ang kaibahan nito sa pag-upload.
2. Nakakapag-download ng mga dokumento mula
sa isang website.
3. Nakakapag-download ng music files.
4. Nakakapag-download ng video files.
5. Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagsipi ng
mga akdang mula sa internet na nais gamitin.
6. Nakagagawa ng tamang pagkilala sa may-akda
ng na-download na files.
106

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at

pagkatapos ng araling ito.

Gawain A: Pagkilala (Sitasyon)

Bisitahin ang sumusunod na web pages at bigyan ng tamang
pagkilala ang awtor.
Pangalan ng Website: Tsipinoy (Blog)
URL Address: http://tsipinoy.blogspot.com/2008/03/negosyo.html
Citation:

Pangalan ng Website: Life Shares (The other side of louieison.

com)
URL Address: http://lifeshares.louiesison.com/paano-kumita-ngpera-sa-internet/
Citation:

Gawain B: Pagkilala sa mga Orihinal na Awtor

Basahin ang mga sitwasyong sumusunod at isulat ang iyong
opinyon tungkol dito sa iyong kuwaderno.
Mayroon
Mayroonkang
kangnagustuhang
nagustuhangbagong
bagongalbum
album ng
ng paborito
paborito
mong
mongPilipinong
Pilipinongbanda
banda sa
sa internet.
internet. Nalaman
Nalaman mo
mo sa
sa
nana
maaari
isang
itong
iisangkaibigan
kaibigannanamay
mayisang
isangwebsite
website
maaari
itong
download
nang
libre.
i-download
nang
libre.Mas
Maspinili
pinilimong
mongmag-ipon
mag-ipon upang
upang
bilhin
bilhinang
angbagong
bagongalbum.
album.

107

Kailangan mo nang magpasa ng book report sa

Kailangan mo nang magpasa ng book report sa
asignaturang English, ngunit kulang na ang oras mo
asignaturang English, ngunit kulang na ang oras mo
para basahin pa ang libro. Nagsaliksik ka na lamang ng
para basahin pa ang libro. Nagsaliksik ka na lamang
book report ng iba tungkol sa librong ito at iyon ang
ng book report ng iba tungkol sa librong ito at iyon ang
ipinasa mo sa iyong guro.

ipinasa mo sa iyong guro.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2010.
Computer Hope. How do I download a file from the Internet? ttp://
www.computerhope.com/issues/ch000505.htm, 2014.

108

Nilalaman:
Sa paggawa ng mga ulat, mas mainam kung gagamit tayo ng
mga table at tsart. Makatutulong ang mga ito upang mas madaling
unawain at suriin ang datos at impormasyong nais nating maipakita
sa ating dokumento.
Sasanayin ka ng araling ito sa paggawa ng mga ulat gamit
ang table at tsart sa tulong ng word processing tool.
Layunin:
1. Naipaliliwanag ang gamit ng table at tsart
2. Nakakagawa ng table at tsart sa pamamagitan ng word
processor
3. Nabibigyang-halaga ang mga table at tsart para sa mas
epektibong pagsasaayos ng datos at impormasyon

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o sa
thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Natutukoy ang gamit ng table at tsart.
2. Nakagagamit ng word processing application
sa paggawa ng table.
3. Naisasaayos sa table at tsart ang lipon ng mga
datos at impormasyon upang mas lalo itong
maintindihan.
4. Nababago (edit) ang properties ng table at tsart
upang mas maging kaaya-aya ito sa paningin.
5. Nakagagamit ng word processing application
sa paggawa ng tsart.
109

ANG NEGOSYO NINA FELY AT SHIRLEY

Nagkasundo
ang
magkaibigang Fely at
Shirley na magnegosyo
upang makaipon ng pambili
ng gamit sa eskuwela
sa darating na pasukan.
Nagpasiya silang magluto
ng meryenda at itinda ito
sa kanilang lugar.
Kumita sila ng Php235 sa unang araw ng kanilang pagtitinda,
Php340 sa ikalawang araw, Php450 sa ikatlong araw, at Php390 sa
ikaapat na araw. Naging maulan ang ikalimang araw, kaya kumita
lamang sila ng Php240.
Upang malaman ang halaga ng kinita sa bawat araw ng
pagbebenta ng meryenda, gumamit sila ng word processor sa
paggawa ng table.
Pag-aralan ang table sa ibaba:
Araw
1
2
3
4
5
KITA:

Meryenda
Banana cue
Puto at kutsinta
Lugaw, tokwa at okoy
Sopas
Biko

Kinita
Php235
Php340
Php450
Php390
Php240
Php1,655

Naisipan din ng magkaibigan na gawan ng tsart ang ulat ng

kanilang kinita sa bawat araw ng pagbebenta:

110

Kinita sa bawat araw

Kinita sa Pagbebenta ng Meryenda

450
235

340

390
240

Araw

Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Sa tingin mo ba ay nakatulong kina Fely at Shirley ang paggawa
ng table ng kanilang mga kinita sa limang araw ng kanilang
pagtitinda? Sa paanong paraan ito nakatulong?
2. Sa anong paraan naman nakakatulong sa magkaibigan ang
ginawa nilang tsart?
ANG WORD PROCESSOR
Ang word processor o word processing application ay isang
software na tumutulong sa paglikha ng mga tekstuwal na dokumento,
sa pag-eedit at pag-save ng mga ito sa computer file system.

Sa tulong ng word processing application, maaari din nating
isaayos ang mga numerikal at tekstuwal na impormasyon sa
pamamagitan ng table at tsart.
column

row

ANG
ANGTABLE
TABLE
Ang table ay koleksiyon

Ang table ay koleksiyon ng

ng
magkakaugnay
na
magkakaugnay na tekstuwal na
tekstuwal o numerikal na
nakaayos
sa pamamagitan
ng
datos
na
nakaayos
sa
rows
at columns. Mas madaling
pamamagitan ng rows at
nasusuri
datos kung
ito ay
columns.ang Mas
madaling
nakaayos
nasusuri sa
angtable.
datos kung ito
ay nakaayos sa table.

111

cell

 Ang rows ay mga linyang nakahilera pahalang, samantalang

ang columns ay mga linyang pababa. Ang cell ay ang kahon kung
saan nagtatagpo ang mga column at row.
ANG TSART
Ang tsart ay biswal na modelo ng mga numerikal na
impormasyon. Gumagamit ito ng mga imahen at simbolo upang
maging mas madali ang pagsusuri ng mga datos.
IBAT IBANG URI NG TSART

May ibat ibang uri ng tsart. Ang sumusunod ay ilan sa mga
pinakamadalas gamitin:
1. Bar Chart Binubuo ito ng
mga pahalang na parihaba na
nagpapakita ng paghahambing
ng mga numerikal na datos.

2. Column chart na gumagamit ng mga patayong bar upang

ipakita ang paghahambing ng mga numerikal na datos.
3. Line Chart binubuo ito ng mga linya na nagpapakita ng trend o
kilos ng pagtaas at pagbaba ng mga numerikal na datos.

112

4. Pie Chart kamukha ito ng pizza

pie. Nagpapakita ang ganitong uri Ulat sa Kinita
ng tsart ng pagkakahati ng isang
buo sa ibat ibang kategorya
90

Mga Inumin
34

Pampalasa
25

Confections

35

Gatas, Kape at
Asukal
Bigas

39

Gawain A: Paggawa ng Table

Subuking gumawa ng table gamit ang word processing
application. Sundan lamang ang sumusunod na panuto:
1. Buksan ang inyong word processing application.
2. I-click ang Insert tab na
makikita sa gawing itaas ng
inyong screen. I-click ang
Table button.

3. Itakda ang bilang ng hanay na pahalang o rows at hanay na

pababa o columns. Para sa gawain, gumawa ng tatlong column
at anim na row. Magkakaroon ng table sa inyong document
window.

113

4. I-type ang sumusunod na datos sa cells ng table.

Araw
1
2
3
4
5

Meryenda
Banana cue
Puto at kutsinta
Lugaw, tokwa, at okoy
Sopas
Biko

Kinita
Php235
Php340
Php450
Php390
Php240

5. Tingnan ang halimbawa ng output sa ilalim.

Araw
1
2
3
4
5

Meryenda
Banana cue
Puto at kutsinta
Lugaw, tokwa, at okoy
Sopas
Biko

Kinita
Php235
Php340
Php450
Php390
Php240

6. I-save ang file, bigyan ito ng file name na Paggawa ng Table.

Gawain B: Pag-Format ng Table

Upang maging mas kaaya-aya ang table, maaaring baguhin
ang ilang properties ng table katulad ng table style, border color,
line style, at shading.
Ang Table Styles ay isang pangunahing katangian ng table
na awtomatikong naglalapat ng disenyo sa table. Sundan ang
sumusunod na panuto kung paano ito gamitin.
1. Buksan ang inyong file na Paggawa
ng Table.doc. (o paggawa ng Table.
docx)

2. I-highlight ang buong table gamit

ang mouse.

114

3. Magbubukas ang Table Tools.

I-click ang Design tab. Sa
Table Styles, pumili ng isang
style na nais mong ilapat sa
iyong table.

4. Tingnan ang halimbawa ng awtput sa ibaba:

Araw
1
2
3
4
5

Meryenda
Banana cue
Puto at kutsinta
Lugaw, tokwa at okoy
Sopas
Biko

Kinita
Php235
Php340
Php450
Php390
Php240

5. I-click ang file tab, at piliin ang command na Save as. I-type ang
Pag-format ng Table bilang file name.
Gawain C: Paggawa ng Tsart

Subukin naman nating gumawa ng tsart gamit ang word
processing application. Sundan ang sumusunod na hakbang:
1. Buksan ang MS Word application na isang halimbawa ng word
processor.
2. I-click ang Insert tab at i-click ang Insert Chart button.

115

3. Magbubukas ang Insert Chart dialog box.

4. Piliin ang default chart (Clustered Column) at i-click ang OK.

5. Magkakaroon ng default chart sa Word document at magbubukas
ang isang data sheet.

Data sheet

Default Tsart

6. Palitan ang mga default na datos sa data sheet at i-type ang

sumusunod na ulat ng kinita.
Meryenda
Banana cue
Puto at kutsinta
Lugaw, tokwa, at okoy
Sopas
Biko

Kinita
Php235
Php340
Php450
Php390
Php240
116

I-type ang
I-type
ang
datos
dito
datos dito

7. Kung tapos nang mai-type ang datos ay maaari nang isara ang
data sheet.

Kinita sa Peso

8. Sa word processor ay makikita mo ang tsart na naglalaman ng

ulat ng kinita.

Meryenda

9. I-save ang Word document na ito sa inyong folder at bigyan ng

filename na: Paggawa ng Tsart.
Gawain D: Pagbago ng mga Properties ng Tsart
May properties ang tsart na maaaring baguhin upang maging
mas kaaya-aya ito sa paningin:

117

Pagpapalit ng Laki ng Tsart

1. Piliin ang tsart sa pamamagitan ng pag-click nito.
2. Magkakaroon ng mga resizing
handles sa palibot ng tsart.
3. Itapat dito ang mouse pointer.
Magiging double-headed arrow
ito.
4. I-click at hilahin ang pointer
papasok upang mapaliit ang
tsart at hilahin naman palabas kung nais palakihin ang tsart.
5. I-deselect ang tsart sa pamamagitan ng pag-click sa labas ng
tsart.
Paglilipat ng Puwesto ng Tsart
1. Piliin ang tsart sa pamamagitan ng pagclick dito.
2. Magkakaroon ng mga resizing
handles sa palibot ng tsart.
3. Itapat dito ang mouse pointer
at sa kanto ng chart area.
Masdan na ang mouse pointer
ay magiging four-sided arrow.
4. I-click at i-drag ang tsart sa bago nitong posisyon.
Pagpalit ng mga Datos sa Datasheet
1. Piliin ang tsart sa pamamagitan ng pag-click nito.
2. Sa ribbon ng MS Word screen ay magkakaroon ng Chart Tools
tab. I-click ito upang mabuksan ang mga options para sa tsart.

118

3. I-click ang Edit Data button.

Maaari ding magright click sa loob ng tsart

at i-click ang Edit Data
command.

4. Magbubukas ang Datasheet window.

5. I-highlight ang mga datos sa data sheet at pindutin ang delete
key sa keyboard upang mawala ang kasalukuyang datos.
6. I-type ang bagong datos.
7. Kung tapos na, maaari nang isara ang data sheet.
Pagpapalit sa Uri ng Tsart
1. Piliin ang tsart sa pamamagitan ng pag-click dito.
2. Sa ribbon ng MS Word
screen ay magkakaroon
ng Chart Tools tab. I-click
ito upang mabuksan ang
mga options para sa
tsart.
3. I-click ang Change Chart
Type.

119

Maaari ding mag-right click sa loob ng tsart at i-click ang

Change Chart Type.
4. Magbubukas ang Change Chart
Type dialog box.

5. Piliin ang uri ng tsart na nais i-apply o gamitin.

6. I-click ang OK button.

Pag-format ng Chart Area
1. Piliin ang tsart pamamagitan ng pag-click dito.
2. Piliin ang Format sa ilalim ng Chart Tools tab. Magbubukas ang
Format Options para sa tsart:

120

3. Gamit ang Options, mababago mo ang ibat ibang Properties ng

tsart tulad ng Shape Styles (fill, outline, effects), Position, Word
Art style, Wrap Text, at Size.
4. Palitan ang Shape Style sa pamamagitan ng pag-click sa dropdown arrow at pumili ng isang Shape Style na nais gamitin para
sa tsart.
5. I-apply din ang Word Art style upang mas maging kaaya-aya ang
mga text.

Bilang ng Nabenta

6. Tingnan ang halimbawa ng na-format na tsart.

Mga Taong Nagbenta

7. I-click ang File tab, at piliin ang Save as command. I-type ang
Pag-format ng Tsart bilang file name.

Ang paggamit ng table

table at tsart ay nakatutulong upang
maging mas madali ang pagsusuri ng mga numerikal at
tekstuwal na impormasyon. Ang word
word processing
processing
productivity tool
application ay isang productivity
application
tool na may kakayahang
table at tsart sa isang dokumento.
makagawa ng table

121

Gawain E: Pagplano ng mga Gastusin para sa Negosyo

1. Mag-isip ng negosyong nais mong itayo sa hinaharap. Gumawa
ng plano ng mga gastusin.
2. Gawan ito ng table at pie chart. I-format ang table at tsart
upang mas maging maganda ang awtput.

SUBUKIN MO
Piliin ang titik ng tamang sagot:
1. Koleksiyon ito ng magkakaugnay na numerikal at tekstuwal na
datos na nakaayos sa pamamagitan ng rows at columns.
a. Table
c. Dokumento
b. Tsart
d. Spreadsheet
2. Ito ay biswal na modelo ng mga numerikal na impormasyon na
gumagamit ng mga imahe at simbolo upang mas maging madali
ang pagsusuri ng mga datos.
a. Table
c. Dokumento
b. Tsart
d. Spreadsheet
3. Ito ay isang software na tumutulong sa paglikha ng mga tekstuwal
na dokumento, pag-eedit, at pag-iimbak ng mga electronic file sa
computer file system.
a. Desktop publishing application
b. Electronic spreadsheet application
c. Word processing application
d. Graphic designing application

122

4. Ano ang magagawa kung i-click ang icon na ito

tab?
a. Table
c. Columns
b. Rows
d. Tsart

sa Insert

5. Ano ang magagawa kung i-click ang icon na ito

tab?
a. Table c. Columns
b. Rows
d. Tsart

sa Insert

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ng mga sumusunod na kaalaman o kasanayan?
Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na
ito o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan/Kaalaman
1. Natutukoy ang gamit ng table at tsart.
2. Nakagagamit ng word processing application sa
paggawa ng table at tsart.
3. Naisasaayos sa table at tsart ang lipon ng
mga datos at impormasyon upang tlalo itong
maintidihan.
4. Nababago (edit) ang properties ng table at tsart
upang mas maging kaaya-aya ito sa paningin.
5. Nakagagamit ng word processing application sa
paggawa ng tsart.
Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at
pagkatapos ng araling ito.

123

Ang Badyet

Ano-ano ang mga pinagkakagastusan mo o ng iyong pamilya?
Gumawa ng badyet para sa isang linggo. Gawan ito ng table at pie
chart. I-format din ang table at tsart upang mas maging maganda
ang awtput.
Ang mga Iskor ni Dino

Masinop na itinatala ni Dino ang ang mga nakuhang iskor
sa pagsusulit mula noong unang markahan (tingnan sa ibaba ang
datos na naitala ni Dino). Tulungan si Dino na gumawa ng table at
line chart upang malaman kung siya ba ay nagkaroon ng pag-unlad.
I-format ang table at tsart upang mas maging maganda ang output.
Asignatura
Filipino
English
Math
Science
EPP
AP
MSEP
EsP

Iskor sa Unang
Markahan
34
28
40
34
39
32
34
40

Iskor sa Ikalawang
Markahan
40
44
41
45
50
35
45
43

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City: Phoenix
Publishing House, 2010.
Garcia, N. B., Salac J. S., Jardolin, F. E., Orlanda, J., & Tayag, M. I. Word
Processing and Presentation Making. Valenzuela City: BookChoice
Publishing, 2004.
Navarro, Lilibeth A. Spreadsheets and Databases. Philippines: Jemma ,
Inc., 2007.
124

Nilalaman:
Alam mo bang may iba pang tool na maaaring makatulong
sa iyo sa paggawa ng mga table at tsart? Ito ay ang spreadsheet
application.
Layunin:
1. Nakagagamit ng spreadsheet application upang makagawa ng
table at tsart
2. Naisasaayos ang mga tsart sa pamamagitan ng design, layout,
at format properties ng mga ito

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Kaalaman/Kasanayan
1. Nagagawang mag-encode ng datos sa cells
ng spreadsheet application.
2. Nakagagamit ng spreadsheet application sa
paggawa ng table.
3. Naisasaayos ang lupon ng datos at
impormasyon sa table at tsart.
4. Nababago (edit) ang properties ng table at
tsart upang mas maging kaaya-aya ito sa
paningin.
5. Nakagagamit ng spreadsheet application sa
paggawa ng tsart.

125

PICTURE PUZZLE
Subuking alamin ang salitang tinutukoy sa apat na larawan sa
ibaba. Gamitin ang mga ginulong titik sa pagbuo ng sagot:

LTSETAKU

LAUNIREMC

Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Ano ang tinutukoy sa dalawang picture puzzle?
2. Magbigay ng mga halimbawa para sa dalawang uri ng
impormasyong ito.

126

Electronic Spreadsheet Tool

Ang impormasyong numerikal (dami o bilang, presyo o halaga,
timbang at populasyon) at tekstuwal na impormasyon (pangalan,
produkto at aytem) ay maaaring magbigay ng mahalagang kaalaman
sa atin kung ang mga ito ay isasaayos at maipapakita gamit ang
table at tsart.
Ang spreadsheet application ay isa pang software na maaaring
gamitin upang makagawa ng mga table at tsart. Kadalasan itong
may isang workbook na naglalaman ng mga worksheets. Bawat
worksheet ay naglalaman ng rows at columns. Ipinapasok ang
datos sa loob ng cells. Ang mga cells ay ang mga kahon kung saan
nagtatagpo ang bawat column at row.

Row

Cell

Column

Ang cell name o cell reference ay ang pangalan ng bawat cell

sa spreadsheet. Ang bawat row ay gumagamit ng numero bilang
label habang ang bawat column ay gumagamit ng titik o letra.
Makikita ang cell reference box sa bandang itaas ng screen.

Cell Reference:
Ang cell na ito ay may
pangalang Cell B2

127

GAWAIN A: PAGGAWA NG TABLE SA SPREADSHEET

Sa pagpasok ng mga datos sa electronic spreadsheet ang
tekstuwal na datos ay naka-align sa kaliwa, samantalang ang mga
numerikal na datos ay naka-align sa kanan ng cell.
1. Buksan ang inyong electronic spreadsheet tool.
2. I-type ang sumusunod na datos sa nakatalagang cell. Tandaang
pagkatapos i-type ang datos sa bawat cell, pindutin ang Enter
key.
Cell A1: DONNAS PIZZA HOUSE
Cell A2: Pizza Flavor
Cell B2: Kinita sa Site 1
Cell C2: Kinita sa Site 2
Cell A3: Hawaiian
Cell B3: 700
Cell C3: 200
Cell A4: Ham and Cheese

Cell B4: 700

Cell C4: 200
Cell A5: Pepperoni
Cell B5: 800
Cell C5: 200
Cell A6: Seafood
Cell B6: 900
Cell C6: 150

3. Ayusin (adjust) ang lapad ng bawat column sa pamamagitan

ng pagtatapat sa pointer ng mouse sa linyang naghihiwalay sa
dalawang column (border) at hilahin ito. Pagkatapos mai-type
ang datos at ma-adjust ang lapad ng columns ay magkakaroon
ka ng output na katulad nito.

4. I-click ang File tab at piliin ang Save as. I-save ang workbook sa
iyong folder at bigyan ito ng file name na Spreadsheet Table.
128

GAWAIN B: PAG-FORMAT NG TABLE SA SPREADSHEET

Upang magmukhang mas kaaya-aya ang table sa spreadsheet,
maaaring i-format ang properties ng table.

Sundan ang sumusunod na hakbang upang mapaganda ang
table.
Pag-Center ng mga Teksto at Pag-Merge ng mga Cells
1. Buksan ang iyong file sa nakaraang gawain Spreadsheet Table.
2. Gamit ang mouse, i-select ang Cell A1 to Cell C1.
3. Sa Home tab ng ribbon ng spreadsheet, makikita ang Merge &
Center button. I-click ito.

4. Pansinin na ang Cell A1 hanggang Cell C1 ay naging isa na

lamang at ang teksto ay napunta sa gitna.

129

Paglalagay ng Border sa Table

1. I-select ang lahat ng cells ng table.
2. Mag-right click sa loob ng selection.
3. I-click ang Format Cells. Tingnan ang
larawan sa kanan.
4. Magbubukas ang Format Cells dialog
box.
5. I-click ang Border tab. Magbubukas
ang Border dialog box katulad ng
sumusunod na larawan.
6. Itakda ang line style at kulay ng border.

7. Siguraduhing
nai-click
ang Outline at Inside sa
ilalim ng Presets upang
mailapat ang formatting.
8. I-click
ang
OK.
Magkakaroon ka ng table
na tulad nito.
9. I-save ang file.
130

Pagpapalit ng Kulay ng Cells

1. Gamit ang mouse, i-select ang mga cells na nais i-format.
2. I-click ang down arrow ng Fill Color icon na makikita sa Home
tab ng ribbon.
3. Pumili ng kulay na nais gamitin para sa cells.

Pagpapalit ng Fonts at Kulay ng Fonts

1. Gamit ang mouse, i-select ang
cells na naglalaman ng mga
tekstong nais mong baguhin ang
font at kulay.
2. I-click ang down arrow ng Font
dropdown list. Tingnan ang
larawan sa kanan.
3. Pumili ng font na nais gamitin at
i-click ito.
4. Tingnan ang halimbawa ng output
sa ibaba:

Maaari ding baguhin ang iba pang Font Properties tulad ng

Font Size, Font Style, Border at Fill Color. Ang options na ito ay
makikita sa Home tab at Font Group.
5. I-save ang file.

131

GAWAIN C: PAGGAWA NG TSART SA SPREADSHEET

Subukin naman nating gumawa ng tsart gamit ang electronic
spreadsheet.
Sundan ang sumusunod na pamamaraan:
1. Buksan ang file na Spreadsheet Table. Gagawa tayo ng column
chart mula sa mga datos na napasok na natin.
2. Gamit ang mouse, i-select ang Cell A2 hanggang Cell C7.
3. Pagkatapos mai-highlight ang cells, i-click ang Insert tab upang
magbukas ang mga options.
4. I-click ang Column option na nasa Charts group.
5. Piliin ang 3-D Clustered Column na nasa 3-D Column group.

6. Magkakaroon ng tsart sa iyong spreadsheet.

7. I-save as ang file sa iyong folder. Gamit ang bagong file name na
Spreadsheet Chart.

132

Paglagay ng Chart Title

Mapapansin na wala pang pamagat ang ating tsart. Sundan
ang sumusunod na pamamaraan upang lagyan ito ng pamagat.
1. I-click ang tsart na napili.
2. Magbubukas ang Chart
Tools tab at ang ribbon ng
options.
3. I-click ang Layout sub-tab
na nasa ilalaim ng Chart
Tools tab.
4. I-click ang Chart Title button at piliin ang Above Chart upang
magkaroon ng textbox kung saan ita-type ang pamagat ng tsart.
5. Palitan ang nakalagay na default text sa pamamagitan ng paghighlight nito at pagpindot ng Delete sa keyboard.
6. I-type ang bago nitong pamagat: Kinita sa Donnas Pizza
House.

7. I-save ang file.

GAWAIN D: PAG-FORMAT NG TSART SA SPREADSHEET

Maaari din nating ma-format ang ibat ibang properties ng
ating tsart gamit ang spreadsheet. Maraming options ang nasa
Design, Layout, at Format sub-tab ng Chart Tools tab na maaaring
makatulong sa atin.
133

Pagpapalit ng Uri ng Tsart

1. I-click ang tsart na napili.
2. Kung nais palitan ang
uri ng tsart na ginamit
ay i-click lamang ang
Design sub-tab at i-click
ang Change Chart Type
button.
Magbubukas ang Change Chart Type dialog box. Tingnan ang
larawan sa ibaba.

3. Piliin ang Clustered Bar in 3D at i-click ang OK.

4. Mapapalitan ang Column tsart ng Clustered Bar in 3D tsart.
Pagpili ng Chart Style
1. I-click ang tsart na napili.
2. Upang mapalitan ang kasalukuyang chart style, i-click ang
Design sub-tab.

134

3. I-click ang down arrow sa Chart styles group. Magbubukas ang

ibat ibang chart styles na maaaring i-apply sa tsart.

4. Pumili ng isa at i-click ito.

5. Mailalapat sa tsart ang napiling chart style. Maaari mong palitan
ulit ang style ng iyong tsart kung hindi ito nagustuhan.
6. Kapag napili na ang nagustuhang style, i-save ang file.
Pagpapalit ng Fill Color ng Chart Area
Maaari ding palitan ang fill color ng ating chart area. Sundan
lamang ang sumusunod na pamamaraan:
1. I-click ang chart area na napili.
2. Upang mapalitan ang kasalukuyang
fill color, i-click ang Format tab.
3. Sa Shapes Style group
ang Shape Fill button.

makikita

4. I-click ang Shape Fill button at mamili

ng isang fill color para sa chart area.

135

Pag-Format sa Iba Pang Properties ng Tsart

Marami pang ibang properties na maaaring i-format upang
mas lalo pang mapaganda at maisaayos ang ating tsart.
Sa Design tab ay makikita ang sumusunod na options: Type,
Data, Chart Layouts, Chart styles, at Location.

Sa Layout tab ay makikita ang sumusunod na options sa grupo

ng Current Selection, Insert, Labels, Axes, Background, Analysis, at
Properties.

Sa Format tab ay makikita ang sumusunod na options sa grupo

ng Current Selection, Shapes Styles, WordArt styles, Arrange, at
Size.

Tingnan ang halimbawa ng tsart sa ibaba na ginamitan ng

ibat ibang formatting upang ito ay mas maging kaaya-aya.

136

spreadsheet tool
tool ay isang mainam na
Ang electronic
electronic spreadsheet
software upang makagawa tayo ng mga table
table at tsart para sa
mas madaling pagsusuri at pagsasaayos ng ating mga
numerikal at tekstuwal na impormasyon.
Maaaring i-format
format ang properties ng table
table at tsart
upang mas maging kaaya-aya ang mga ito kung ipakikita o
print bilang ulat.
ipi-print

Magsiyasat Tayo!
1. Hatiin ang klase sa limang pangkat.
2. Pag-aaralan ng bawat pangkat sa klase ang presyo ng mga
bilihin o serbisyo sa mga sumusunod na pamilihan o business
establishment:
a. Unang Pangkat Palengke (Wet Market)
b. Pangalawang Pangkat Department Store (Dry Market)
c. Pangatlong Pangkat Beauty Parlor
d. Pang-apat na Pangkat Dress Shop
e. Panglimang Pangkat Hardware Store
3. Gumawa ng table at tsart sa mga datos na makukuha.
4. I-format ang table at tsart upang mas maging kaaya-aya.
5. Pumili ng isang kasapi na mag-uulat sa mga datos na nakuha.

137

SUBUKIN MO
Pagsunod-sunurin ang mga hakbangin sa pamamagitan ng
paglalagay ng titik (A unang hakbang E - panlimang hakbang):
____1. Pagkatapos i-highlight ang mga cell na naglalaman ng datos,
i-click ang Insert tab.
____2. Gamit ang mouse, piliin ang cells na naglalaman ng datos
na gagamitin para sa tsart.
____3. Pagkabukas ng mga options sa ribbon ng Insert tab, piliin
ang klase ng tsart na nais gamitin sa Charts group.
____4. Pagkalitaw ng tsart sa spreadsheet, i-save ang file sa inyong
folder.
____5. Pagkabukas ng file na spreadsheet table, gumawa ng tsart
mula sa datos dito.

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek (a) ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Kaalaman/Kasanayan
1. Nagagawang mag-encode ng datos sa cells ng
spreadsheet application.
2. Nakagagamit ng spreadsheet application sa
paggawa ng table.
3. Naisasaayos ang lupon ng datos at
impormasyon sa table at tsart.
4. Nababago (edit) ang properties ng table at tsart
upang mas maging kaayaaya ito sa paningin.
5. Nakagagamit ng spreadsheet application sa
paggawa ng tsart.
Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at
pagkatapos ng araling ito.
138

Magbadyet Tayo!
1. Kailangan ninyong maghanda para sa pagdiriwang na gaganapin
sa inyong bahay. Inaasahan ninyong may 30 bisitang darating.
Kailangang bilhin ang sumusunod:
a. sangkap sa spaghetti
b. sangkap sa fried chicken
c. sandwich
d. sandwich spread
e. hotdog at marshmallows
f. pineapple juice
2. Alamin ang presyong dapat ilaan sa bawat bilihin.
3. Gawan ito ng table sa electronic spreadsheet.
4. Gawan din ito ng pie chart.
5. I-format ang table at pie chart upang mas maging kaaya-aya
ang mga ito.
6. Ibahagi ang inyong nagawa sa klase.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2010.
Garcia, N. B., Salac J. S., Jardolin, F. E., Orlanda, J., & Tayag, M.
I. Spreadsheet with Application. Valenzuela City: BookChoice
Publishing, 2004.
Navarro, Lilibeth A. Spreadsheets and Databases. Philippines:
Jemma , Inc., 2007.
139

ICT
Aralin 16

PAG-SORT AT PAG-FILTER
NG IMPORMASYONG

Nilalaman:
Kung may listahan ng bilang ng mga naibentang produkto
at nais malaman kung anong produkto ang naging pinakamabili,
paano ito gagawin kung napakaraming produkto ang kailangang
suriin at salain?
Gamit ang spreadsheet application, maaaring makagawa ng
ulat sa mas mabilis na paraan sa pamamagitan ng pag-sort at pagfilter ng mga impormasyon.
Layunin:
1. Naipaliliwanag ang proseso ng pag-sort at pag-filter ng
impormasyon
2. Nagagamit ang spreadsheet sa pag-sort at pag-filter ng
impormasyon

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Kaalaman/Kasanayan
1. Nakapagso-sort ng ascending at descending na
mga numerikal at tekstuwal na impormasyon
2. Nakapagpi-filter ng impormasyon
3. Nagagamit ang sorting at filtering command
sa mas epektibong pag-uulat at pagsusuri ng
datos

140


Naranasan mo na ba ang mag-sort at mag-filter? Ang
sumusunod na pangkatang gawain ay magpapakita kung paano
isinasagawa ang mga prosesong ito:
AMAZING SORT AND FILTER RACE
PAGSUBOK A
1. Bumuo ng apat na pangkat.
2. Bawat grupo ay bibigyan ng guro ng impormasyon tungkol sa
mga presyo ng produkto.
3. Mag-uunahan ang bawat grupo sa pagsasaayos ng impormasyon
at paggawa ng sumusunod na ulat:
a. Ang sampung produktong pinakamataas ang presyo
b. Ang sampung produktong pinakamababa ang presyo
c. Ang unang sampung produkto kung nakaayos ang mga ito
nang paalpabeto
4. Magwawagi ang grupong unang makapagbibigay ng mga tamang
ulat.
PAGSUBOK B
1. Bawat grupo ay muling bibigyan ng listahan ng mga libro at ang
bilang ng pahina ng bawat isa.
2. Mag-uunahan ang bawat grupo sa pagsasaayos ng mga
impormasyon at paggawa ng sumusunod na ulat:
a. Listahan ng mga librong may 300-500 bilang ng pahina
b. Listahan ng mga librong may 150-1000 bilang ng pahina
3. Magwawagi ang grupong unang makapagbibigay ng mga tamang
ulat.
141

Sagutin ang sumusunod:

1. Naging madali ba ang mga pagsubok sa palarong ito? Bakit?
2. Sa unang pagsubok, paano ninyo isinaayos ang impormasyon
upang maibigay ang tamang ulat? Paano naman ang
estratehiyang ginawa ninyo sa ikalawang pagsubok?
ANG SORTING AT FILTERING COMMAND
Ano ang sorting at filtering command? Paano isinasagawa
ang mga ito gamit ang electronic spreadsheet application? Paano
nakatutulong ang pag-sort at pag-filter sa madaling pagsusuri ng
mga datos?
Ang Sort ay isang command sa electronic spreadsheet na
ginagamit upang maisaayos ang mga listahan ng numerikal at
tekstuwal na datos. May dalawang uri ng sorting command:
Sort ascending isinasaayos nito ang listahan ng
mga tekstuwal na impormasyon sa alpabetikong
pagkakasunod mula A hanggang Z; ang numerikal
na impormasyon naman ay naisasaayos mula sa
pinakamababa hanggang sa pinakamataas na bilang.
Sort descending isinasaayos nito ang mga tekstuwal na
impormasyon sa baliktad na alpabetikong pagkakasunod
mula Z hanggang A; ang numerikal na impormasyon
naman ay naisasaayos mula sa pinakamataas hanggang
sa pinakamababang bilang.
Ang Filter ay isang command sa electronic spreadsheet na
ginagamit upang mabilis na masuri at masala ang mga impormasyon
na kailangan. Kaiba sa sorting, ang filtering ay hindi lamang nagaayos ng pagkakasunod-sunod ng mga impormasyon, itinatago rin
nito ang impormasyon na hindi pasok sa pamantayang naitakda.
Ang Filter button na makikita sa Data tab at grupo ng
Sort and Filter.

142

GAWAIN A: PAG-SORT NG MGA TEKSTUWAL NA

IMPORMASYON
1. Buksan ang Bakery.xlsx file gamit ang inyong electronic
spreadsheet tool.

2. Gamit ang mouse, piliin ang cell range ng mga datos sa hanay
ng Code No., Tinapay at Halaga (Cell B2-Cell C12).
3. I-click ang Data tab, piliin ang Sort button.

4. Magbubukas ang Sort dialog box.

143

5. Sa column, i-click ang drop-down arrow ng Sort by na box. Piliin

ang Tinapay.

6. Sa Order, i-click ang drop-down arrow at piliin ang A to Z.

7. I-click ang OK. Pansinin na sa

listahan ng mga pangalan ng
Tinapay, ang Cheese Bread ang
naging pinakauna sa listahan.
8. I-save ang file sa inyong folder.
GAWAIN B: PAG-SORT
IMPORMASYON

NG

MGA

1. Gamit ang parehas na file:

Bakery.xlsx, subukin naman
nating mag-sort ng numerikal na
impormasyon sa ating listahan.
2. Gamit ang mouse, piliin ang cell
range ng mga pangalan at marka
(Cell B2-Cell C12).
3. I-click ang Data tab, piliin ang Sort button.
4. Magbubukas ang Sort dialog box.
144

NUMERIKAL

NA

5. Sa Column ay i-click ang drop-down arrow ng Sort by box. Piliin

ang Halaga.
6. Sa Order, piliin ang smallest to largest (ascending) kung nais na
ang mga presyo ng tinapay ay nakaayos mula sa pinakamababa
hanggang pinakamataas. Piliin naman ang largest to smallest
kung nais na ang mga halaga ay nakaayos mula sa pinakamataas
hanggang pinakamababa.
7. I-click ang OK.
8. Kung ang piniling Order
option ay largest to smallest,
ang listahan ay magiging
katulad ng nasa larawan sa
kanan. Pansinin na ang mga
tinapay na may pinakamataas
na presyo ang pinakauna sa
listahan at sinusundan ng
pangalawa sa pinakamataas
at pababa.
9. I-save ang file sa inyong folder.
GAWAIN C: PAG-FILTER NG IMPORMASYON
1. Kung hindi pa nakabukas
ang file, buksan uli ang
Bakery.xlsx
file
gamit
ang
inyong
electronic
spreadsheet application.
2. Gamit ang mouse, piliin ang
cell headings na naglalaman
ng Code, Tinapay, at Halaga
(Cell A2 Cell C2).

145

3. I-click ang Data tab. Magbubukas ang options sa ilalim ng Data

tab.

4. I-click ang Filter button at

magkakaroon ng dropdown menus sa gilid ng
cell headings.

5. I-click ang drop-down

arrow sa gilid ng Halaga.
Magbubukas ang menu
options para sa pag-filter.

6. Piliin
ang
Number
Filters at magbubukas
ang options para rito.
I-click ang Between.

146

7. Magbubukas ang Custom Auto Filter. I-type ang 2 sa text field ng

is greater than or equal to at i-type naman ang 5 sa text field ng
is less than or equal to. Ibig sabihin lamang nito na nais nating
ipakita ang mga tinapay na may halagang nasa pagitan ng 2 at
5.
8. I-click ang OK button. Tingnan ang naging resulta sa ibaba.
Ipinapakita ang listahan
ng mga tinapay na may
halagang 2 hanggang 5
piso.

9. Maaari din nating i-sort ang resulta ng pag-filter na ito. I-click

lamang ang drop-down arrow
sa gilid ng cell ng Halaga.
10. Piliin ang Sort Smallest to
Largest, upang mai-ayos ang
listahan mula pinakamababa
hanggang pinakamataas.

11. Tingnan ang halimbawa ng

output sa ibaba. I-save ang
file.

Ngayon ay mayroon ka nang listahan ng tinapay na

may halagang 2 piso hanggang 5 piso at nakaayos mula sa
pinakamababang presyo pataas.

147

Ang electronic
electronic spreadsheet
spreadsheet application
application ay maaari
ding gamitin sa pagsusuri at pagsasala ng mga numerikal at
tekstuwal na impormasyon.
Ang sorting
sorting ay proseso ng pagsasaayos ng listahan ng
mga impormasyon. Ang mga tekstuwal na impormasyon ay
maaaring pagsunurin nang paalpabetikal (A-Z o Z-A). Ang
mga numerikal na impormasyon ay naiaayos din mula sa
pinakamababa pataas o mula sa pinakamataas hanggang
pababa.

filtering ay pagsasala ng impormasyon upang mapili

Ang filtering
lamang ang kinakailangang datos. Itakda ang pamantayan ng
pagsusuri batay sa impormasyong nais makuha.

Mag-Sort at Mag-Filter Tayo!

1. Ipasok ang sumusunod na datos sa isang worksheet ng electronic
spreadsheet application.
TONYS EATERY MENU
Menu
Serving
Price/Serving
Fried Chicken
Almusal
30.00
Sinigang na Hipon
Tanghalian
35.00
Menudo
Hapunan
35.00
Adobong Sitaw
Tanghalian
30.00
Lugaw
Almusal
15.00
148

Sarsiadong Isda
Ginisang Munggo
Chopsuey
Caldereta
Sopas

Tanghalian
Hapunan
Hapunan
Tanghalian
Almusal

25.00
25.00
25.00
35.00
15.00

2. I-filter ang impormasyon. Sundin ang sumusunod na

pamantayan:
a. Ang mga lutuing pang-almusal
b. Ang mga lutuing pantanghalian na ang halaga ay sa
pagitan ng 30 piso hanggang 35 piso
c. Ang mga lutuing ang halaga ay 25 piso
3. I-sort ang mga lutuin mula pinakamahal hanggang pinakamura.

SUBUKIN MO
Tama o Mali: Isulat ang Tama kung tama ang pahayag at Mali kung
mali.
_____1. Ang Filter ay isang command sa electronic spreadsheet
na ginagamit upang mabilis na masuri at masala ang
mga kailangang impormasyon.
_____2. Ang sorting ay pagpili ng pamantayan sa gagawing
pagsala ng impormasyon.
_____3. I-click ang File tab upang ma-access ang Sort at Filter
command.
_____4. Ang sort ascending sa tekstuwal na impormasyon ay
pagkakasunod-sunod ng mga impormasyon mula A
hanggang Z.
_____5. Kailangan munang piliin ang cells na naglalaman ng
mga impormasyon kung nais mag-sort.

149

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek (a) ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Kaalaman/Kasanayan
1. Nakapagso-sort ng ascending at descending ng
mga numerikal at tekstuwal na impormasyon
2. Nakapagpi-filter ng impormasyon
3. Nagagamit ang sorting at filtering command
sa mas epektibong pag-uulat at pagsusuri ng
datos
Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at
pagkatapos ng araling ito.

Sari-sari Store Inventory System

1. Siyasatin ang sari-sari store na pinakamalapit sa inyo. Alamin
ang kanilang mga tinda, presyo at bilang ng stock ng mga ito.
2. Gamit ang electronic spreadsheet, gumawa ng listahan o
inventory system.
3. Gumawa ng pagsusuri sa mga paninda sa pamamagitan ng
paggamit ng sort at filter command. Ilista ang lahat ng paninda
na:
a. nakaayos mula sa pinakamataas na presyo hanggang
pinakamababa
b. nakaayos mula sa pinakamababang presyo hanggang
pinakamataas
c. nakaayos nang paalpabeto mula A-Z.
d. mayroon na lamang 1-15 na stock
150

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Esteban, C. P. The Amazing World of Computers 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2010.
Garcia, N. B., Salac J. S., Jardolin, F. E., Orlanda, J., & Tayag, M.
I. Spreadsheet with Application. Valenzuela City: BookChoice
Publishing, 2004.
Navarro, Lilibeth A. Spreadsheets and Databases. Philippines:
Jemma , Inc., 2007.

Nilalaman:
Nakapagpadala ka na ba ng liham sa kaibigan? Paano mo
ito ipinadala? Alam mo ba na noon, ipinadadala ang mga liham
sa pamamagitan ng paglalagay ng selyo at paghuhulog nito sa
post office? Hanggang ngayon, ginagamit pa rin ang paraang ito,
ngunit sa kasalukuyan, may mas mabilis at epektibong paraan
na ng pagpapadala ng liham. Ang mensahe ay maipadadala at
matatanggap sa loob lamang ng ilang segundo o minuto saang
bahagi man ng mundo ito nais ipadala.

Ang paksang ating tatalakayin ay tungkol sa electronic mail
(email). Makapagdadagdag ito ng ating kaalaman at kasanayan sa
komunikasyon gamit ang teknolohiya. Ang kahulugan, kahalagahan,
at gamit ng email ay lubos mong matututuhan upang magamit sa
iyong pang-araw-araw at panghinaharap na mga gawain.

Layunin:
1. Nabibigyang-kahulugan ang email
2. Nakagagawa ng sariling email account o address gamit
ang internet
3. Nakapagpapadala ng mensahe gamit ang sariling email
account o address
151

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan sa Email
Pagkakaroon ng email account o address
Paggawa ng sariling email account o address
Pagbubukas ng sariling email
Pagbasa ng mga mensahe sa sariling email
Paggawa ng mga mensahe gamit ang email
at pagpapadala nito sa kinauukulan
6. Pagsagot sa email ng iba
1.
2.
3.
4.
5.

152

Nakapagpadala ka na
ba ng sulat sa isang
kaibigan o kamag-anak
sa malayong lugar?

Paano ipinadadala
ang mga sulat o
mensahe
noong
nakaraang panahon?
Sa kasalukuyan ?

Ano-ano ang
mga ginagamit
na paraan ng
pagpapadala at
pagtanggap ng
sulat o mensahe
sa kasalukuyan?

Gaano katagal
natanggap ng iyong
sinulatan ang iyong
liham?

Sa kasalukuyan ang email ang pinakamabilis na paraan ng
pagpapadala at pagtanggap ng mensahe gamit ang internet.

Trivia:
Alam nyo ba na ang kaunaunahang email
email ay ipinadala ni
Ray Tomlimson ng
ARPANET noong 1971?

153

Malaking tulong ang email sa mabilis na komunikasyon gamit

ang internet. Ang mga dokumento o datos na nailalagay sa sariling
email ay madaling nakukuha at nabubuksan saan mang lugar na
may internet. Maaaring maglakip (attach) dito ng mga larawan,
video, at musika at ipadala ang mga mensaheng ito sa ibat ibang
tao o organisasyon.
Ngunit paano nga ba gumawa ng sariling email account upang
makapagpadala at makatanggap ng email?

Gawain A: Email . . . Email . . . Paano ka Gagawin?

Bago ka gumawa ng sariling email, mahalagang malaman mo muna
ang mga bahagi ng email address.
Bahagi ng Email Address:
1) username
user name

3)uri
uri ng
ng domain
domain
3)
juandelacruz@gmail.com

ng domain
domain
2 ) pangalan
pangalan ng

1. Username Ito ang hinihinging pangalan @ - Sa pag-type ng

tuwing ikaw ay gagamit ng email. Madalas @
@
napag-type
sign, pindutin
- Sa
ng @
ginagamit dito ang pangalan at apelyido. na
sign,
pindutin
ang
ang shift key, at shift
2. Pangalan ng domain Ito ang pangalan ng
mail server kung saan maaaring gumawa
ng isang account. Halimbawa nito ang
Gmail at Yahoo.

key,
at pindutin
angsa2
pindutin
ang 2
sa itaas ng keyboard.
itaas ng keyboard.
Makikita na ang nasa
Makikita
ang2nasa
ibabaw
ng na
bilang
ay
ibabawna
ng@.
bilang 2 ay
simbolo

ang simbolo na @.

3. Uri ng domain Ito ay naglalarawan kung

sino ang gumagamit o saan nanggagaling ang domain. Ito ay
nilalagay pagkatapos ng mail server at isang tuldok.
154

Mga karaniwang uri ng domain at gamit nito:

.com kumakatawan sa salitang commercial. Karaniwang
ginagamit ng mga negosyo at commercial enterprises.
.edu kumakatawan sa salitang education. Ito ay ginagamit ng
mga paaralan at unibersidad.
.net para sa salitang network. Ginagamit ng mga internet service
providers at web-hosting companies.
.org para sa sa salitang organization. Karaniwang ginagamit ng
non-profit groups o trade associations.
.gov para sa salitang government. Ginagamit ito ng mga ahensiya
ng gobyerno.
.pro gamit ng mga professionals tulad ng abogado at doktor.
.info para sa mga informational sites.
.int kumakatawan sa salitang international. Ginagamit ito ng mga
samahang itinatag ng kasunduang pandaigdigan.
Sa pagkakataong ito, gagamitin natin ang Gmail sa paggawa ng
account. Libre ito at madaling intindihin at gamitin.
1. Sa iyong computer, gamitin ang internet at magpunta sa home
page ng Google at i-type ang: www.gmail.com
2. Hanapin ang Create an Account button. I-click ito at i-type ang
lahat ng impormasyong hihingin ng Gmail upang makapag-sign
up at magkaroon ng sariling account.
3. Hihingin din nito ang gusto mong gamiting username. Dahil
marami nang taong may account sa Gmail, titingnan nito kung
wala kang kapareho ng username at kung maaari mo pa itong
gamitin. Kung nagamit na ito, magbibigay ito ng mga suhestiyon
ng username na maaari mong gamitin. Kung wala itong kapareho,
maaari mong gamitin ang ibinigay na username.
155

4. Hihingi din ito ng password na

dapat i-type sa keyboard sa
tuwing gagamitin ang iyong
account. Binubuo ito ng walo
(8) o higit pang kumbinasyon
ng mga letra, numero, o
simbolo. Dapat na laging
tandaan ang iyong password
at panatilihin itong sekreto.
5. Sundin ang iba pang hakbang
na hihingin ng Gmail. Matapos
gawin ang mga ito, makalilikha
ka na ng sariling account sa
Gmail server.
Gawain B: Mag-Email Tayo! (Mag-sign in at Mag-sign out)
1. Simple lang ang pag-sign in sa
iyong Google Account. I-click lang ang
sign-in button sa kanang sulok sa
tuktok ng anumang serbisyo ng Google
upang tingnan ang iyong Gmail.
2. Kung madalas kang gumagamit sa mga
internet caf, gamitin angdalawang
paraan sa pag-verifyupang mapanatiling
ligtas ang iyong account. Tiyakin ding
naka-sign out ka bago umalis sa harap
ng computer.

156

TANDAAN!
Kapag
Kapag nagbukas
nagbukas ng
ng
email,
siguruhing
magemail,
siguraduhing
sign
out out sa
mag sign
sa
pamamagitan
pamamagitan ng
ng pagpagclick
click sa
sa larawan
larawan ng
ng
iyong
account
iyong account oo email
email
address
address sa
sa i-taas
itaas na
ng
kanang
sulok
at
kanang sulok at pagpili
pagpili
sa
Mag-sign out.
sa Mag-sign
out.

Gawain C: Email . . . Bilis Padala!

1. Para
makagawa
ng
mensahe sa email, i-click
ang Compose Mail.

2. I-type ang address ng account na padadalhan ng mensahe sa

kahon ng To: Siguraduhing tama ang nai-type na email address
upang maipadala ito nang maayos at mabilis.

TANDAAN!
TANDAAN!
Maaari
kang magpadala
ngMaaari
emailkang
sa magpadala
ibat ibang
taongnang
sabay-sabay
sa
sa ibat
ibang
email email
account.
I-type
lang
taokanilang
nang sabay-sabay
ang
mga email
address
sa kahon
sa email account.
I-typeng
To:.
Ilagay
ang
kuwit
lang ang kanilang mga ()
sa pagitan ng mga email
email address sa kahon
address.
ng To:.

3. I-type ang paksa ng iyong email sa kahon na Subject:.

157

4. Gamitin ang iyong mouse at itapat

ang cursor sa puting kahon
sa ilalim. Ito ang tinatawag na
Message Box. Maaari mo nang
i-type ang iyong mensahe rito.

5. Matapos i-type ang mensahe,

maaari nang I-click ang Send.

Gawain D: Mag-Email na Tayo!

1. Pumili ng isang kamag-aral na magiging kapareha sa gawain.
Isipin na ang iyong kapareha ay mula sa malayong lugar.
2. Gumawa ng isang email sa iyong account na ipadadala mo sa
iyong kapareha na naglalaman ng paglalarawan ukol sa isang
pook-pasyalan sa inyong lugar na papasyalan ninyo sa darating
na bakasyon.
3. I-send ang email na ito.

158


Kasama ang dating kapareha, maaaring ituloy ang gawain
sa paggawa ng sariling email. Kung ikaw ay nakagawa na ng
sariling email, maaari mong gabayan ang mga kamag-aral na hindi
pa nakagagawa. Kasunod nito, magpadala ka ng mensahe sa
pamamagitan ng iyong email.

SUBUKIN MO
Basahin at sagutin ang sumusunod na tanong. Punan ng kaukulang
titik ang nasa kahon upang mabuo ang salita ng tamang sagot.
Isulat ang sagot sa test notebook o kuwaderno sa pagsusulat.
1. Isa sa pinakamabilis na paraan ng pagpapadala at pagtanggap
ng mensahe sa ibang tao gamit ang internet.
E

C T

2. Saang bahagi inilalagay ang paksa ng iyong mensahe?

S
J
C

159

3. Ano ang button na dapat i-click upang makagawa ng sariling

email address?
C
E A
N
A
C
N T
4. Ano ang tawag sa salitang gaya ng .com o .ph sa isang email
address?
R
G
D
A
N
5. Ano ang button na dapat i-click upang makagawa ng mensahe?
O M
S

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek (a) ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan sa Email
Pagkakaroon ng email account o address
Paggawa ng sariling email account o address
Pagbubukas ng sariling email
Pagbasa ng mga mensahe sa sariling email
Paggawa ng mga mensahe gamit ang email
at naipadadala ito sa kinauukulan
6. Pagsagot sa email ng iba
1.
2.
3.
4.
5.

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at

pagkatapos ng araling ito.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
http://www.netliteracy.orgwp-contentuploads201207Basic-EmailSkills
https://ph.answers.yahoo.com/question/index?qid=200809191009
10AArqowd
http://survey.fgcu.edu/Survey.aspx?s=311d40c08e234f9181d7f97e
6623fbcc
http://history-computer.com/Internet/Maturing/Tomlinson.html
160

Nilalaman:
Maliban sa sulat na nais nating ipadala sa ibang tao, maaaring
may mga dokumento rin tayong nais ilakip sa ating ipinadadala. Dati,
inilalakip sa sulat ang mga dokumento o gamit na nais ipadala. Ang
mga dokumento o gamit na kalakip ng sulat ay may karagdagang
bayad depende sa timbang nito. Dahil pinadali na ng teknolohiya
ang buhay ng mga tao, ang paglalakip o paglalagay ng attachment
sa mga dokumento sa isang email ay maaari na ring gawin sa
mabilis, magaan, at libreng paraan.
Ang pagsagot at pagpapadala ng email na may kalakip na
dokumento ang kokompleto sa iyong kaalaman sa email.

Layunin:
1. Nakasasagot sa email ng iba
2. Nakapagpapadala ng email na may kalakip na dokumento
o iba pang media file
3. Napahahalagahan ang mga panuntunan sa paggamit ng
email

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Kasanayan sa Email
1. Nakapagpapadala ng email na may kalakip
na dokumento o iba pang media file.
2. Nakapagbubukas ng dokumentong kalakip
ng isang email.

161

Kailan ka huling
nakatanggap ng
mensahe sa email
email o
cellphone?
sa cellphone?

Nasubukan
mo na
Nasubok mo
bang magpadala
ng email
email na may
kalakip na mga
dokumento o iba
pang media
mediafile?
file?

Gawain A: Mensahe Ko . . . Ipasa Mo (Pass the Message)

Pangkatang Gawain
1. Bumuo ng 6 na pangkat.
2. Pumila ang bawat pangkat nang nakaharap sa pisara.
3. Magbibigay ang guro ng mensaheng nakasulat sa papel.
4. Ipasa ito sa pamamagitan ng pagbulong ng mensahe sa
kaklaseng kasunod sa pila hanggang sa makarating sa dulo.
5. Sasabihin sa guro ng huling miyembro sa pila ang mensahe.
Sagutin ang sumusunod na tanong:
1. Ano ang naramdaman ninyo sa gawain?
2. Ano ang napansin ninyo sa mensaheng nabanggit ng magaaral na nasa dulong pila?
3. Bakit kaya magkaiba ang mensahe na nakasulat sa papel at
sa sinabi ng huling mag-aaral sa guro?
Mahalaga ang pagtanggap ng mensahe sa kahit na anong
uri o porma ng komunikasyon. Ang maayos na pag-unawa sa
natanggap na mensahe at pagsagot dito ay bahagi ng pang-arawaraw na buhay. Ang sumusunod na mga gawain ay magbibigay sa
atin ng kaalaman at kasanayan sa pagsagot at paglakip ng mga
dokumento sa email.
162

Gawain B: Email Mo . . . Sasagutin Ko . . . (Pagsagot sa Isang

Email)
1. I-click ang Inbox. Buksan ang iyong email mula sa iyong kapareha
na naglalaman ng mensahe tungkol sa lugar na pupuntahan
ninyo sa bakasyon.

2. I-click ang Reply matapos

basahin ang mensahe.
I-type sa lumitaw na
message box ang tugon sa
mensahe.

3. I-click ang Send matapos

i-type ang sagot sa
naunang mensahe.

163

Gawain C: Attach Mo sa Email Mo. (Pagpapadala ng Email

na may kalakip na dokumento o iba pang media files)
1. Buksan ang nagawang email sa http://www.gmail.com.
2. I-click ang Compose Mail.

3. I-click ang Attach a file.

4. I-click ang Browse upang mahanap ang Folder kung saan

nakalagay ang ilalakip ng file. Maaari mong ilakip ng isa-isa ang
mga dokumento na nais mong ipadala. Ang kabuuang laki ng
files na maaari mong ilakip sa email ay hanggang sa 25MB.

164

5. I-click ang OK.

6. Kung ganap na nailakip ang dokumento, makikita ito sa link ng
attachment names.
7. I-click ang Send.

Gawain D: Ise-send Ko, Proyekto Ko (Pagpapayaman ng Aralin)

Gamit ang iyong account, gumawa ka ng email na may kalakip
na dokumento tungkol sa isang proyektong iyong ginawa
gamit ang office document.
I-send ang email na ito sa iyong guro.

Malaking tulong sa mabilis at epektibong

komunikasyon ang kaalaman at kasanayan sa paggawa ng
sariling email,
email, pagpapadala ng mensahe, pagsagot sa email
email
ng iba, at pagpapadala ng email
email na may kalakip na ibang
dokumento at media
mediafiles.
files.

165

SUBUKIN MO
Punan ang mga nawawalang titik upang mabuo ang wastong
sagot sa bawat bilang.
1. Aling button ang iki-click kung nais makita at mabasa ang bagong
email na ipinadala sa iyo
I
B
X
2. Anong button ang iki-click kung nais mong sagutin ang isang
email?
R
E
Y
3. Alin ang iki-click kung nais mong maglakip ng isang
dokumento o iba pang media files sa iyong email?
A
T
C
4. Ano ang iki-click kung tapos na ang paggawa ng email at handa
na itong ipadala?
E
N
5. Ano ang iki-click para mapili ang dokumentong ilalakip sa email?
B
W S

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Tsekan
ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang thumbs down
icon kung hindi pa.

Kasanayan sa Email
1. Nakapagpapadala ng email na may kalakip na
dokumento o iba pang media file.
2. Nakapagbubukas ng dokumentong kalakip ng
isang email.
166

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at

pagkatapos ang aralin sa email.

Pagsunod-sunurin ang mga paraan sa pagsagot sa email na

may kalakip na dokumento. Gamitin ang titik A, B, C, D, at E upang
maipakita ang pagkakasunod-sunod nito.
_____1. I-click ang Attach a file link.
_____2. Buksan ang email na ipinadala sa iyo.
_____3. I-click ang Browse at browse file na
iyong ilalakip. at i-click ang OK.
_____4. Matapos itong basahin i-click ang Reply. I-type ang
sagot sa mensahe na ipinadala sa iyo.
_____5. I-click ang Send.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
http://www.netliteracy.orgwp-contentuploads201207Basic-EmailSkills
https://ph.answers.yahoo.com/question/
index?qid=20080919100910AArqowd
http://www.computerhope.com/issues/ch000887.htm
Computer Hope: How can I send an Attachment in E-mail?

167

ICT
Aralin 19

PAGGUHIT GAMIT ANG DRAWING TOOL O

GRAPHIC SOFTWARE

Nilalaman:
Mahilig ka bang gumuhit o magpinta? Gamit ang drawing
tool o graphic software sa computer, nagiging kasiya-siya ang
mga gawaing ito. Sa pag-aaral ng araling ito, malilinang ang iyong
kakayahan sa paggamit ng computer upang makagawa ng larawan.
Layunin:
1. Nakatutukoy ng command buttons sa drawing tools o
graphic software
2. Nakaguguhit gamit ang drawing tools o graphic software
3. Nagagampanan ang itinakdang tungkulin sa pangkatang
gawain

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan? Lagyan
ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na o ang
thumbs down icon kung hindi pa.

Gamit ang isang drawing software, kaya ko

na...
1. matukoy ang command tools na ginagamit
sa pagguhit
2. gumamit ng kulay sa pagguhit
3. burahin ang isang bahagi ng larawan gamit
ang angkop na tool
4. maglagay ng text sa larawan.
5. mag-save ng file gamit ang angkop na
format

168

Ang paggamit ng larawan ay isang mabisang paraan upang

maipahayag ang isang mensahe. Tingnan mo ang mga larawan sa
ibaba.

Sagutin ang sumusunod:

1. Anong mensahe ang nais iparating ng mga larawan?
2. Paano nakatulong ang mga larawan upang epektibong
maiparating ang mensahe?
Ang Drawing Tools o Graphic Software
Maaari kang gumuhit ng larawan gamit ang computer sa
pamamagitan ng drawing tools o graphic software. Malilinang ang
iyong pagiging malikhain dahil nagtataglay ito ng mga tools na gaya
ng ginagamit ng mga propesyonal na pintor.
Gaya ng nakagawiang paraan ng pagguhit at pagpipinta na
di gumagamit ng computer, ang graphic software ay mayroong
drawing area na nagsisilbing canvas o papel sa isang pintor.

169

Sundan ang sumusunod upang masiyasat ang paggamit nito:

1. Buksan ang MS Paint. Tingnan ang interface nito. Ano ang
pagkakaiba nito sa word processor at spreadsheet application?
Paint tool

Quick access toolbar

Ribbon

Drawing Area

a. Paint tool naglalaman ng mga command tools na gagamitin

sa paggawa ng bago, pagbukas at pag-save ng file.
b. Quick access toolbar naglalaman ng mga tool shortcuts
para sa mabilisang pag-access dito.
c. Ribbon- naglalaman ng ibat ibang tools na maaaring gamitin
sa pagguhit, pagkulay, pag-edit ng larawan at iba pa.
d. Drawing area- canvas kung saan maaaring gumuhit o magedit ng larawan
2. I-click ang pencil tool at color 1. Pumili ng kulay sa color pallete
sa pamamagitan ng pag-click nito.

170

3. I-click at drag ang mouse sa bahagi ng drawing canvas kung

saan mo gustong gumuhit.
4. Maari kang magset ng dalawang kulay gamit ang Color 1 at
Color 2. I-click ang Color 2 at pumili ng kulay gamit ang color
pallette.

I-right click at i-drag ang mouse kung nais gamitin ang Color 2.
6. Subukin mong magpalit ng brush at kulay. Mapapansin na may
ibat ibang uri ng brush na maaaring gamitin. Ang bawat brush
ay nakagagawa ng ibat ibang effects gaya ng mga artistic brush
na gamit ng mga pintor.

7. I-click ang eraser tool

at itapat ang cursor sa drawing area
na may larawan. I-click at i-drag ang mouse sa bahaging may
larawan. Pagmasdan kung ano ang mangyayari rito.
8. Patuloy na i-explore ang graphic software.

171

GAWAIN A
Gamit ang graphic software, gayahin ang imahen sa Hanay
A. Piliin ang mga tools sa Hanay B na maaaring gamitin upang
makagawa ng tulad na imahen sa Hanay A. Isulat ang sagot sa
kuwaderno.

172

Subukin nating gumawa ng isang produkto gamit ang

graphic software. Isa sa maaaring gawin sa pamamagitan
nito ay isang digital painting. Basahin ang anunsiyo sa ibaba.
Art Exhibit
Magkakaroon ng Art Exhibit ang Don Juan Bernal
Elementary School na magtatampok ng ibat ibang larawan
tungkol sa kalikasan. Matapos i-display ang mga larawan,
maaaring bilhin ang mga ito ng mga dadalo. Ang malilikom na
pondo ay gagamitin sa paggawa
ng silid-aklatan ng paaralan.
Maaaring magpasa ng Artwork ang
sinumang mag-aaral ng paaralan.

Pangkatang Gawain
Ang larawan sa ibaba ay isang halimbawa ng digital painting.
Bumuo ng pangkat na may dalawa (2) hanggang tatlong (3) kasapi.
Gagawa ang inyong pangkat ng kahalintulad na larawan na ipapasa
ninyo para sa Art Exhibit.

173

Sagutin ang mga tanong tungkol sa larawan:

1. Anong elemento ng kalikasan ang makikita sa painting?
2. Paano ipinakita ng pintor ang kahusayan sa pagpipinta?
3. Anong pamagat ang maaaring ibigay sa painting?
Magplano!

Kasama ng inyong pangkat, gagawa kayo ng plano para sa
digital painting na inyong gagawin. Sagutin ang mga tanong sa
ibaba upang magabayan kayo sa pagpaplano.

Gumawa ng sketch ng inyong digital painting sa Idea Board.

IDEA BOARD

174

Ipakita sa inyong guro ang nabuong plano bago simulan ang

paggawa.

Basahin ang Project Rubric o Pamantayan na ibibigay ng guro
upang magabayan kayo sa inyong paggawa ng awtput.

Handa ka na bang gumawa ng digital painting? Sundan ang
mga hakbang upang makapagsimula.
1. Buksan ang graphic application at magsimula ng bagong
larawan.
2. I-click ang pencil tool

button at pumili ng angkop na laki ng

guhit gamit ang size tool

Simulan ang pagguhit.

3. Maglagay ng hugis kung kinakailangan.

4. I-click ang angkop na brush
at pumili ng kulay na
gagamitin. Kulayan ang iyong drawing.
5. Palitan ang kulay ng drawing area gamit ang bucket tool
175

6. Magdagdag ng text at iba pang nais na hugis upang mapaganda

ang logo.
7. I-save ang nabuong larawan.
Ang isang larawan
maaaring
i-save
sa
maaaring
i-save
Ang
larawan na
naginawa
ginawasa
sapaint
paintayay
ibatibat
ibangibang
format.format.
Ang JPEG,
GIF,JPEG,
at PNG ang
Ang
GIF pinakamadalas
at PNG ang
sa
gamitin.
pinakamadalas
gamitin.
JPEG o Joint Photographic Experts Group. Ang format na ito
JPEG o Joint Photographic Experts Group. Ang format na ito ay
ay compatible sa halos lahat ng devices at programs. Mas
compatible sa halos lahat ng devices at programs. Mas akmang
akmang gamitin ang format na ito, kung kailangan mong igamitin ang format na ito, kung kailangan mong i-display ang
display ang larawan online.

larawan online.

PNG o Portable Network Graphics. Ang format na ito ay akma

PNG
o Portable
Graphics.
format naatitomaliliit
ay akma
sa
graphic
imageNetwork
file tulad
ng logo, Ang
infographics
na
sa
graphic
image
file
tulad
ng
logo,
infographics
at
maliliit
images. Hindi ito compatible sa lahat ng software na
o
images. Hindi ito compatible sa lahat ng software o applications.
applications.
GIF o Graphics Interchange Format. Ang pormat na ito ay
GIF o Graphics Interchange Format. Ang format na ito ay akma
akma
sa na
maliliit
na graphics
tulad ngcharts,
banners,
charts, at
sa maliliit
graphics
tulad ng banners,
at buttons.
buttons.

Kasama ng inyong pangkat, balikan ang nabuong digital painting

at pag-usapan ito. Lagyan ng tsek ang angkop na sagot sa tseklist.
OO

HINDI

1. Nagawa ba ang lahat ng ipinagagawa sa inyo?

2. Nagawa ba ang mga pagbabagong nais ninyong
gawin sa inyong digital
digital painting?
painting?
3. Naging mas kaaya-aya ba ang digital
digital painting
painting sa
paggamit at pagsasama-sama ng mga kulay?
4. Naging mabisa ba ang nalikhang larawan
sa paghahatid ng inyong mensahe?

PAGTATAYA
Magpalitan kayo ng komento at puna sa ibang pangkat tungkol
sa ginawang digital painting. Gamiting gabay sa pagtalakayan ang
sumusunod na katanungan.
176

Bilang Tagapagbahagi

Bilang Tagapagbigay ng Puna

Ano ang mga kasanayan na

nagamit ninyo sa paggawa ng
inyong output?

Anong mga bahagi ng output

ang nagustuhan mo?

Paano mas napaganda ang

output gamit ang inyong
disenyo?

Anong mga suhestiyon ang

maaari mong ibigay upang
mas lalo pang mapaganda ang
output?

Gamiting gabay ang Rubric na ibibigay ng guro upang
malaman ang batayan kung paano kayo bibigyan ng grado.

KAYA MO NA BA?

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan?
Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na
o ang thumbs down icon kung hindi pa.

Gamit ang isang drawing software, kaya ko

na...
1. matukoy ang command tools na ginagamit
sa pagguhit
2. gumamit ng kulay sa pagguhit
3. burahin ang isang bahagi ng larawan gamit
ang angkop na tool
4. maglagay ng text sa larawan
5. mag-save ng file gamit ang angkop na
format

Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula at
pagkatapos aralin sa email.

177

1. Ipagpatuloy ang pagsasanay sa pagguhit gamit ang graphic

software. Maaaring gumawa ng isa sa sumusunod na produkto:
a. Name tag
b. Pabalat o package ng isang produkto
c. Karatula ng isang bubuksang negosyo
2. Sagutin ang crossword puzzle tungkol sa tools na matatagpuan
sa graphic software na napag-aralan.
Pahalang
3. Gamitin ito kung nais mong
maglagay ng horizontal
at vertical lines sa canvas
canvas
upang magsilbing gabay mo
sa pagguhit
5. Gamitin ito kung nais mong
putulin ang larawan ayon sa
laki na ibig mo
6. Gamitin ito kung nais gayahin
ang kulay ng isang bagay sa
larawan
9. Gamitin ito kung nais mong
burahin ang isang bahagi ng
iyong drawing
drawing
10. Gamitin ito kung nais mong
baguhin ang kapal o nipis
ng iyong pangguhit

Pababa
1. Gamitin ito kung nais mong
gumamit ng hugis
2. Gamitin ito kung nais mong
lakihan o liitan ang pagtingin
(view) sa larawan.
4. Gamitin ito kung nais mong
lagyan ng kulay ang iyong
drawing
drawing
7. Gamitin ito kung nais mong
palakihin o paliitin ang
larawan
8. Gamitin ito kung nais mong
-type ng titik o salita
mag-type

178

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Intel Skills for Success:
http://schoolnet.org.za/sfs/index.htm
MSPaint Artist (Tutorial video para sa lumang version ng MS Paint):
http://tinyURL.com/painttutorialvideo1
Atle Solholm Tutorial:
http://tinyURL.com/painttutorialvideo2
Using Paint:
http://tinyURL.com/painttutorialtext
ICT
Aralin 20

PAG-EDIT NG LARAWAN GAMIT ANG BASIC

PHOTO EDITING TOOL

Nilalaman:
Katumbas ng isang libong salita ang isang larawan. Mas
madaling maipapahayag ang isang mensahe kung ito ay ipapahayag
gamit ang isang larawan. Subalit minsan kinakailangang baguhin
o dagdagan ang isang larawan upang lubos na maiparating ang
mensahe nito. Sa araling ito, magsasanay ka na gumamit ng basic
photo editing tool upang makapag-edit ng larawan.
Layunin:
1. Nakapag-eedit ng larawan gamit ang basic photo-editing
tool
2. Nakalilikha ng isang produktong maaaring inegosyo gamit
ang basic photo-editing tool
3. Nakapagpapahayag ng pagkamalikhain sa pag-edit ng
larawan

179

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan?
Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na
o ang thumbs down icon kung hindi pa.
Gamit ang isang drawing software, kaya ko na...
1. magbukas ng larawan para i-edit
2. mag-crop ng larawan
3. maglagay ng shape sa larawan
4. maglagay ng text na may angkop na kulay sa
ibabaw ng larawan
5. magtanggal ng puting background ng text

Masasabi mo ba ang pagkakaiba ng dalawang larawan?

Bilugan ang bahagi ng Larawan B na naiiba sa Larawan A.

Larawan B

Larawan A

Ang larawan sa itaas ay minsan nang ginamit ng pamahalaan

upang i-promote o itaguyod ang Pilipinas. Maaaring mapaganda
ang isang larawan kung gagamitan ito ng photo editing tool.
180

Bukod sa pagguhit ng larawan, ang isang graphic software

ay maaari ding gamitin sa pag-edit ng larawan. Maaari mong
paliitin, putulin, burahin at itago ang ilang bagay sa isang orihinal na
larawan. Maaari mo ring dagdagan ang larawan upang lalo pa itong
mapaganda. Sundan ang sumusunod na hakbang.
1. Buksan ang Paint. Kumuha ng larawan na naka-save sa picture
folder.
2. Magbukas ng bagong larawan sa pamamagitan ng pag-click sa
(Paint Button)
sa inyong folder.

(Open). Piliin ang gagamiting larawan

3. May iba pang paraan upang kumuha ng larawan, maglaan ng

ilang minuto para gawin ito.

4. I-click ang eraser, pencil, at iba pang tools. Tingnan ang

mangyayari sa paggamit ng ibat ibang tools.
5. I-click ang select at pumili sa selection shape. I-click at hilahin sa
canvas ang selection shape hanggang sa lumabas ang broken
lines. I-click ang gitnang bahagi na pinalilibutan ng selection
shape. Igalaw ito at tingnan ang mangyayari sa larawan.

181

6. Patuloy na diskubrehin ang pagbabagong maaaring gawin sa

larawan.

FIESTA SOUVENIRS

Ngayon, gagawa tayo ng isang produkto gamit ang inyong

kasanayan sa pag-edit ng larawan.
182

Pangkatang Gawain

Ang larawan sa ibaba ay isang halimbawa ng disenyo na
gamit ang photo editing application.

Photo by: Gerald Samadan

Sagutin ang mga tanong tungkol sa larawan.

1. Anong mensahe ang ipinahahayag ng larawan?
2. Naging epektibo ba ito sa pagpapahayag sa mensahe?
3. Paano ito naging epektibo?
4. Anong elemento ng pagdidisenyo (gamit ng kulay, hugis at text)
ang ginamit ng artist?

Magplano!
Bumuo ng mga pangkat na may dalawa (2) hanggang tatlong
(3) miyembro. Kasama ng inyong pangkat, kayo ay gagawa ng
plano para sa disenyo ng souvenir item.
Sagutin ang mga tanong sa ibaba upang magabayan kayo sa
inyong pagpaplano.

183

Gumawa ng sketch ng inyong disenyo sa Idea Board.

IDEA BOARD

Ipakita sa inyong guro ang nabuong plano bago simulan ang

paggawa.

Basahin ang Project Rubric na ibibigay ng guro upang

magabayan kayo sa paggawa ng output.

184

Maaaring lalo pang mapagaganda ang isang

Maaaring lalo pang mapagaganda ang isang larawan
larawan kung lalagyan ito ng ibat ibang disenyo. Ang tamang
kung
lalagyan
ito ng hugis
ibat ibang
disenyo.
Ang tamang
paggamit
paggamit
ng kulay,
at text
ay napakahalaga
upang
mas
ng
kulay,
hugis,
at
text
ay
napakahalaga
upang
mas
maging
maging epektibo ang nilalayong disenyo.
epektibo ang nilalayong disenyo.

Ngayon, bubuuin na ng inyong pangkat ang naiplanong

proyekto. Tiyaking may nakahandang mga larawan na gagamitin
para sa proyekto. Maaaring kumuha ng larawan gamit ang kamera
o kumuha ng libreng larawan sa internet. I-save ang mga ito sa
isang folder.
1. Buksan ang graphic software.
2. Maglagay ng larawan galing sa inyong folder.
3. Kung mas malaki ang drawing area sa larawan. I-click at
hilahin ang sulok sa kanang ibaba
ng canvas.

click at hilahin ang

I-click
bahaging ito ng larawan
upang maging kasukat
ng canvas.
canvas

185

4. Maglagay ng mapanghikayat na kataga tungkol sa larawan.

5. Pumili ng angkop na text style at size. I-click ang transparent

selection upang mailagay ito sa ibabaw ng larawan.

Ang Hamon: Subukin mong ilagay sa loob ng hugis ang

larawan. Burahin sa pamamagitan ng paggamit ng eraser
tool
tool ang mga bahagi na lumampas sa hugis

6. I-save ang inyong proyekto.

186

Balikan!
Kasama ng inyong pangkat, balikan ang nabuong larawan at
pag-usapan ito. Lagyan ng tsek ang angkop na sagot sa tseklist.
OO

HINDI

1. Nagawa ba ang lahat ng ipinagagawa sa inyo?

2. Nagawa ba ang mga pagbabagong nais ninyong
gawin sa inyong larawan?
3. Naging mas kaaya-aya ba ang larawan sa paggamit
at pagsasama-sama ninyo ng mga kulay, hugis at text?
text?
4. Naging mabisa ba ang nalikhang larawan
sa paghahatid ng inyong mensahe?

PAGTATAYA
Ibabahagi ninyo ang nagawang output sa ibang mga pangkat.
Kailangang magbigay ng komento o puna ang mga grupo sa output
ng iba. Sagutin din ang mga tanong sa kahon bilang gabay sa
talakayan.
Bilang Tagapagbahagi

Bilang Tagapagbigay ng Punta

Ano ang elementong

binago ninyo sa output?

Anong mga elemento ng

disenyong ginamit ng iba
ang nagustuhan mo?

Paano ito higit na

napaganda gamit ang
inyong disenyo?

Anong mga suhestiyon ang

maaari mong ibigay upang
lalo pang mapaganda ang
output ng iba?

Tingnan ang Project Rubric na ibibigay ng guro para sa inyong

magiging marka.

187

KAYA MO NA BA?

Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan?
Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na
o ang thumbs down icon kung hindi pa.
Gamit ang isang drawing software, kaya ko nang...
1. mag-import ng larawan para ma-edit
2. mag-crop ng larawan
3. maglagay ng shape sa larawan
4. maglagay ng text na may angkop na kulay sa
ibabaw ng larawan
5. magtanggal ng puting background ng text
Paghambingin ang naging resulta ng sagot mo sa simula ng aralin.

Higit pang magsanay sa pag-edit ng larawan gamit ang

computer. Maaaring gumawa ng disenyo para sa isa sa mga
sumusunod na produkto:
1. Diagram na nagpapakita ng mga parte ng halaman
2. Postkard ng inyong lugar
3. Disenyo ng inyong class t-shirt

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Intel Skills for Success
http://schoolnet.org.za/sfs/index.htm
MSPaint Artist (Tutorial video para sa lumang version ng MS Paint):
http://tinyURL.com/painttutorialvideo1
Atle Solholm Tutorial:
http://tinyURL.com/painttutorialvideo2
Paggamit ng Paint:
http://tinyURL.com/painttutorialtext

188

ICT
Aralin 21

PAGGAWA NG DOKUMENTO NA MAY

LARAWAN GAMIT ANG
WORD PROCESSING TOOL

Nilalaman:
Sa makabagong panahon, ginagamit ang computer sa
pagsulat ng ibat ibang uri ng dokumento. Nagiging mas mabilis ang
pagsulat nito dahil na rin sa Word Processing application.
Sa araling ito, gagawa ka ng dokumentong may larawan gamit
ang computer. Tutuklasin mo ang command tools na maaaring
gamitin upang makabuo ng isang dokumento.
Layunin:
1. Nakagagamit ng mga basic features ng word processing
tools
2. Nakagagawa ng isang produkto gamit ang word processor
3. Nakapagbabahagi ng kaalaman sa paggamit ng word
processor sa iba

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan?
Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na
o ang thumbs down icon kung hindi pa.
Gamit ang word processor, kaya ko na...
1. gamitin ang font tools para baguhin ang
hitsura ng font
2. maglagay ng larawan sa dokumento
3. gamitin ang basic formatting tools sa pagaayos ng hitsura ng larawan sa dokumento

189

Gamit ang word processor, kaya ko na...

4. gamitin ang angkop na alignment para sa
dokumento
5. mag-save ng dokumento

Basahin ang trivia.

Sagutin ang sumusunod:

1. Kailan unang nagkaroon ng limbagan sa Pilipinas?
2. Ano ang mabuting naidulot ng pagkakaroon ng limbagan?
Subuking gumawa ng maikling dokumento gamit ang word
processor. Sundan ang mga hakbang sa ibaba:
1. Buksan ang MS Word. Magbukas ng bagong dokumento. Pansinin na gaya ng spreadsheet application at graphic software,
ang word processing application ay mayroon ding tools, ribbon
at tabs.
190

TABS

TOOLS
RIBBON

I-click ang mga ibat ibang tabs at tingnan ang tools sa

nakapaloob sa ribbon.
2. Mag-type ng salita o mga kataga sa blangkong dokumento.
3. I-highlight ang salita sa pamamagitan ng pag-click sa unahang
bahagi ng salita at i-drag ang mouse hanggang sa dulo ng bahagi
ng salita.

4. Palitan ang text style. I-click ang alinman sa tatlong button na

ito
Ano ang naging pagbabago kung gagamitin ang
tatlong button ng text formatting na ito?
5. Baguhin ang kulay ng text sa pamamagitan ng pag-highlight dito
at i-click ang
. Piliin ang nais na kulay.
6. Ipagpatuloy ang pagta-type ng mga pangungusap.
7. I-set ang alignment ng pangungusap sa pamamagitan ng
paglalagay ng cursor sa simula ng pangungusap at i-click ang
alinman sa buttons na ito
pag-click sa mga alignment buttons?
191

. Ano ang nangyari sa

8. Mag-insert ng larawan sa pamamagitan ng pag-click sa button na

ito

sa Insert Menu.

9. Kumuha ng larawan sa naka-save na file.

10. I-format ang larawan sa pamamagitan ng pag-double click dito.
11. Narito ang picture tools na maaaring gamitin sa pag-edit ng
larawan.

(Ang tool na ito ay makikita lamang sa MS Word 2007 at sa

mas bagong bersiyon.)
12. Pumili ng angkop na format mula sa Picture Styles.
13. I-click ang text wrapping tool
at pumili ng text wrapping
style. Pagmasdan ang mangyayari sa larawan.
14. Ipagpatuloy ang pagdiskubre sa word processor.

Handa ka na bang gumawa ng dokumento sa word

processing application gamit ang iyong kasanayan sa computer?

192

Ang Pilipinas ay di lamang mayaman sa likas na yaman.

Ito rin ay mayaman sa masasarap na pagkain na talagang
maipagmamalaki natin sa ibang bansa.
Isa sa maaaring simulang negosyo ng isang batang
entrepreneur na katulad mo ay ang
negosyo sa pagtitinda ng pagkain.
Gumawa ng isang flyer
flyer na
nagpapakilala sa iyong negosyo.

PANGKATANG GAWAIN
Ang larawan sa ibaba ay isang halimbawa ng flyer na nagaanunsiyo.

Sagutin ang sumusunod na tanong tungkol sa flyer:

1. Anong pagkain ang iniaanunsiyo sa flyer?
2. Anong impormasyon ang makikita sa flyer?
3. Paano naging epektibong manghihikayat ang flyer?
Magplano!

Bumuo ng pangkat na may 2-3 miyembro. Bago magsimulang
gumawa ng flyer, kinakailangang planuhin mo at ng iyong pangkat
ang ilalagay dito. Pag-usapan ninyo ang sumusunod na tanong:
193

1. Anong pagkain ang inyong ihahanda? Ano-anong palamuti

ang kinakailangan upang mapaganda ang presentasyon ng
pagkain?
2. Anong pangalan ang mainam na gamitin para sa inyong
produkto? Mapanghikayat ba ito?
3. Ano ang magiging layout ng flyer?
Gamitin muli ang Planning Pyramid upang matulungan kayo
sa pagpaplano.

Ilagay ang napag-usapang plano sa Idea Board sa ibaba:

IDEA BOARD

194


Handa na ba kayong gumawa ng inyong flyer? Sundan ang
mga sumusunod na hakbang:
1. Kumuha ng larawan ng mga pagkain gamit ang inyong
cellphone o digital camera. (Kung wala ang mga ito,
maaaring magdownload ng libreng larawan sa internet.)
2. Magbukas ng bagong dokumento gamit ang word
processing application.
3. I-type ang pangalan ng inyong produkto at i-layout ito sa
flyer sa pamamagitan ng alignment tool.
Ang Hamon: Subuking mag-insert
mula sa
insert ng Word
Word Art
Art
Insert
type ng
Insert Menu
Menu toolbar.
toolbar. Pumili ng word
word art
art style
style at mag-type
salita sa Edit
box.
Edit Word
Word Art
Art Text
Text box.

4. Magdagdag ng iba pang impormasyon sa flyer .

5. Pagandahin ang mga larawan at i-layout ito sa flyer gamit
ang wrapping tool.
6. I-save ang proyekto.
195

Balikan!
Kasama ng inyong pangkat, balikan ang nabuo ninyong
larawan at pag-usapan ito. Lagyan ng tsek ang angkop na sagot sa
tseklist.
OO

HINDI

1. Nagawa ba ang lahat ng ipinagagawa sa inyo?

2. Nagawa ba ang mga pagbabagong nais ninyong

gawin sa inyong flyer?
flyer?
3. Naging mas kaaya-aya ba ang disenyo sa paggamit
at pagsasama-sama ng mga kulay, hugis at text?
text?
4. Naging mabisa ba ang nalikhang flyer
flyer sa paghahatid
ng mensahe?

PAGTATAYA
Ibabahagi ninyo ang inyong nagawang output sa ibang mga
grupo. Kailangan ding magbigay ng komento o puna ang mga grupo
sa output ng iba. Sagutin ang mga tanong sa kahon bilang gabay
sa talakayan.

Bilang Tagapagbahagi
Anong mga elemento ng disenyo
ang makikita sa inyong flyer?
Paano mas napaganda ang flyer
gamit ang inyong disenyo?

Bilang Tagapagbigay ng Puna

Anong mga katangian ng flyer
ang nagustuhan mo sa awtput
ng iba?
Anong mga suhestiyon ang
maaari mong ibigay upang lalo
pang mapaganda ang awtput ng
iba?

Gamiting gabay ang Project Rubric na ibibigay ng guro para
sa inyong magiging marka.

196

KAYA MO NA BA?
Taglay mo na ba ang sumusunod na kaalaman at kasanayan?
Lagyan ng tsek () ang hanay ng thumbs up icon kung taglay mo na
o ang thumbs down icon kung hindi pa.
Gamit ang word processor, kaya ko na...
1. gamitin ang font tools para baguhin ang
hitsura ng font
2. maglagay ng larawan sa dokumento
3. gamitin ang basic formatting tools sa pagaayos ng hitsura ng larawan sa dokumento
4. gamitin ang angkop na alignment para sa
dokumento
5. mag-save ng dokumento

Kompletuhin ang sumusunod na pangungusap:

1. Ang pinakamahalagang natutuhan ko sa araling ito ay _____.
2. Ang kasanayan na kailangan ko pang linangin ay__________.
3. Ang pakiramdam ko sa pagsasanay ko sa paggamit ng word
processor ay ________________.

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Amir Parmar Channel: https://www.youtube.com/watch?v=3Fa7qJdEWc4
Baycon Group :http://www.baycongroup.com/word2007/03_word2007.html

197

Nilalaman:

Sa nagdaang aralin, nalinang ang iyong kakayahan sa
paggamit ang computer. Sa araling ito ay muli mong maipapamalas
ang iyong natutuhan sa pamamagitan ng pag-apply ng ibat ibang
kasanayan sa paggamit ng internet, paggawa ng table at tsart,
paggawa ng larawan, pag-edit ng larawan at paggawa ng dokumento
upang makabuo ng isang proyekto.

Layon din ng araling ito na mas mapalalim ang iyong kaalaman
sa entrepreneurship sa pamamagitan ng paggawa ng proyekto
tungkol sa pagnenegosyo.
Layunin:
1. Nakagagawa ng report na may table, tsart at larawan gamit
ang word processor
2. Nakasusulat ng malinaw at mapanghikayat na report
3. Naipaliliwanag ng mahusay ang ideyang ipinipresenta.

Basahin ang talumpati ng Pangulo ng Supreme Pupil
Government.

198

Bilang pangulo ng Supreme Pupil Government, hinihikayat

ko ang lahat na suportahan ang ating proyekto. Magsisimula
tayo ng maliit na negosyo at ang kikitain ay gagamitin upang
tulungan ang mga naghihikahos na mag-aaral.
Inaanyayahan ko kayong magpasa ng business proposal
hinggil sa sisimulan nating negosyo.

Bilang mag-aaral sa Grade 4 nais mong ipamalas ang

iyong entrepreneurial skills sa asignaturang EPP. Kailangan
mong magpasa ng isang pahinang business plan. Ang plano ay
naglalaman ng sumusunod:
1. Pangalan ng produkto
2. Maikling paglalarawan ng uri ng negosyo na may kasamang
larawan
3. Maikling talata na nagpapaliwanag kung bakit mas kapakipakinabang ang iminumungkahing negosyo
4. Table na nagpapakita ng posibleng gastusin o puhunan sa
pagsisimula ng negosyo
5. Tsart na nagpapakita ng posibleng kikitain

Ang business proposal ay isang dokumentong nagbibigay

ng impormasyon tungkol sa isang produkto o serbisyo na
iminumungkahi ng isang kompanya. Ito ay ibinibigay sa
kliyente na naghahanap ng naturang produkto o serbisyo.

199

Ang sumusunod na dokumento ay isang halimbawa

ng business proposal. Ito ay naglalaman ng mahahalagang
impormasyon tungkol sa isang produkto na maaaring inegosyo.
Pag-aralan ang report o ulat.

Yummy Yema
Ang Yummy Yema ay isang orihinal na produktong Pilipino. Ito ay gawa
sa natural at masustansiyang gatas. Upang mas
maging masustansiya, ang Yummy Yema ay
nilahukan ng malunggay. Ito ay may ibat ibang
hinaluan
masasarap na flavor tulad ng langka, ube at mani.
Ang table
table sa ibaba ay nagpapakita ng
Maaaring maging puhunan sa pagsisimula ng
negosyong ito.
Halaga
Aytem
2 latang gatas
Harina
Malunggay powder
Flavor (fruit extract)
Mani
cellophane

Total

200.00

110.00
5.00
25.00
30.00
10.00
20.00

Ang Yummy Yema ay maaaring ibenta sa halagang P2.00 bawat isa.

Kung mauubos lahat ang
ng ginawang produkto sa araw-araw, ito ay
magkakaroon ng lingguhang kita na P100.00. Ipinapakita ng sumusunod na
graph
graph ang puhunan at maaaring maging kita nito sa sampung buwan.

Sa Yummy Yema, sigurado na ang kita, makatutulong ka pa sa kapuwa!

200

Sagutin ang mga tanong:

1. Anong uri ng negosyo ang iminungkahi sa report?
2. Sino ang inaasahang bibili ng produkto?
3. Magkano ang magiging puhunan?
4. Magkano ang posibleng kita mula rito?
Magplano!
Bago simulan ang paggawa, kinakailangang magplano ng
inyong pangkat. Basahin at sagutin sa isang malinis na papel ang
mga tanong sa ibaba upang magabayan kayo.
1. Ano ang ititinda ninyo? _______________________________
2. Sino ang bibili nito? ___________________________________
3. Bakit nila ito bibilhin? _________________________________
4. Magkano ang presyo nito? _____________________________
5. Ano-ano ang magiging gastusin sa paggawa ng produktong
ititinda? Magkano ang magiging puhunan? ________________
6. Magkano ang maaaring kitain sa negosyong ito?____________
Ngayon naman ay gumawa ng layout o sketch ng inyong
isang pahinang ulat. Isipin kung saang bahagi ng ulat ilalagay ang
sumusunod:
1. pangalan ng produkto;
2. maikling talata na naglalarawan sa produkto;
3. isa o dalawang retratong makatutulong sa paglalarawan ng
produkto;
4. table na nagpapakita ng maaaring gastusin sa pagsisimula ng
negosyo. Lagyan din ito ng isa o dalawang pangungusap na
naglalarawan o nagpapaliwang dito;
201

5. tsart na nagpapakita ng maaaring kitain kada linggo. Samahan

din ito ng isa o dalawang pangungusap; at
6. isang pangwakas na pangungusap o talata na nagsasaad kung
bakit kapaki-pakinabang ang negosyong iminumungkahi.

IDEABOARD
BOARD
IDEA

Gamitin ang pamantayan o Project Rubric na ibibigay ng guro
upang magabayan ang inyong paggawa.

Ang Word
Word Processor
Processor ay maaaring gamitin sa
paggawa ng anumang ulat. Maaari itong maging mas
epektibo kung lalapatan ng larawan, tsart o table.
table.

202


Sundan ang mga hakbang na sumusunod upang mabuo ang
ulat.
1. Buksan ang word processor. Gumawa ng bagong dokumento.
2. I-type ang pangalan ng produkto at ilagay ito sa gitna ng papel
gamit ang wastong button sa paragraph alignment.
3. Mag-type ng bagong talata na naglalarawan sa negosyo. Gamitin
ang angkop na alignment para rito.
4. Mag-insert ng photo at gamitin ang text formatting button upang
mailagay nang maayos ang photo kasama ng talata.
5. Mag-insert ng table na nagpapakita ng mga kailangang gastusin
sa pagsisimula ng negosyo. Isulat ang mga pagkakagastusan at
ang karampatang halaga ng mga ito. Maglagay rin ng total.
6. Mag-type ng pangungusap tungkol sa table.
7. Gumawa ng tsart na nagpapakita ng posibleng lingguhang kita
sa loob ng dalawang buwan. I-insert ang tsart sa dokumento at
mag-type ng pangungusap ukol dito.
8. Mag-type ng pangungusap na naghihikayat na karapat-dapat
ang iminumungkahing negosyo.
9. I-save ang inyong dokumento.
Balikan!

Katulad ng ibang nakaraang gawain, pag-usapan ninyo ng
iyong pangkat ang ginawang ulat.
.

203

OO

HINDI

1. Nagawa ba ang lahat ng bahagi ng report

report na

ipinagagawa sa inyo?
2. Malinaw bang naipaliwanag ang inyong mensahe
sa pamamagitan ng tsart, table,
table, photo,
photo, at mga salita?
3. Kaaya-aya ba sa paningin ang report dahil sa
paggamit ng angkop na layout
layout at disenyo?
3. Naging mabisa ba ang nalikhang report?
report?

PAGTATAYA

Handa na ba kayong ipakita ang inyong report sa inyong
kamag-aral? Magkunwaring inihaharap ninyo ang proposal sa mga
Supreme Pupil Government Officers at kukumbinsihin ninyo sila na
piliin ang inyong proposal para sa sisimulang negosyo ng samahan.

Gamitin ang Project Rubric na ibibigay ng guro upang maging
gabay sa inyong magiging marka.

Gumawa ng isa sa mga ulat na ito na kakailanganin sa ibang
asignatura gaya ng sumusunod:
1. Short story
2. Math Project
3. Science Experiment Report

KARAGDAGANG SANGGUNIAN
Amir Parmar Channel:
https://www.youtube.com/watch?v=3Fa7qJdEWc4
Baycon Group:
http://www.baycongroup.com/word2007/03_word2007.html
Del Castillo, C. and Sotoya, M.G. (2006). Makabuluhang Gawaing
Pantahan at Pangkabuhayan Grade 4. Adriana Publishing Co. Inc:
Quezon City.

Intel Skills for Success:

http://schoolnet.org.za/sfs/index.htm
204

Ito ang rubric na maaaring gamiting gabay sa paggawa ng

mga produkto/proyekto ng mga mag-aaral. Maaari ding magbigay
ng panibagong rubric ang guro. Tanungin muna ang guro kung ito
na ba ang rubric na gagamitin.

K
A
T

Pagka-orihinal

ANTAS

O
R
Y
A

Kakayahang Teknikal

Nakaaangat

Marunong

Umuunlad

Nakalikha
kami ng
napakaorihinal na
produktong
nagpapakita
ng aming
mga kakaiba
at malikhaing
ideya.
Ang aming
gawa ay
nagpapakita
ng aming
kagalingan
sa paggamit
ng teknikal na
kakayahan na
kailangan sa
paggawa ng
produkto.

Nakalikha
kami ng
orihinal na
produkto na
nagpapakita
ng aming
sariling
ideya.

Nakalikha
kami ng
bahagyang
orihinal na
produkto na
nagpapakita
ng aming
sariling ideya.

Ginawa
namin ang
produkto
mula sa
halimbawa o
sa gawa ng
iba.

Ang aming
gawa ay
nagpapakita
na kaya
naming
gamitin
ang aming
teknikal na
kakayahan
na
kailangan
sa paggawa
ng
produkto.

Ang aming
gawa ay
nagpapakita
na kaya
naming
pagbutihin pa
ang aming
teknikal na
kakayahan na
kailangan sa
paggawa ng
produkto.

Ang aming
gawa ay
nagpapakita
na kailangan
namin ng
tulong upang
magamit ang
teknikal na
kakayahan na
kailangan sa
paggawa ng
produkto.

205

Nagsisimula

ANTAS

Pakikipag-ugnayan sa
mga Manonood

Nakaaangat Marunong

A
T
E

O
R
Y
A

Pakikipagtulungan sa Iba

Malinaw
Nanaming naiiparating
parating ang namin ang
mensahe
mensahe
dahil sa
dahil sa
aming pagpili
aming
ng kulay, laki, pagpili ng
salita, at iba kulay, laki,
pang detalye. salita, at
iba pang
detalye.
NagNagtutulungan tutulungan
kami nang
kami
husto upang
upang
magplano, magplano,
gumawa, at
gumawa,
magbahagi
at
ng aming
magbahagi
produkto.
ng aming
Nagsikap
produkto.
kami sa
Nag-sikap
kaniyakami sa
kaniyang
kaniparte at
kaniyang
tinulungan
parte at
ang iba sa
tinulungan
lahat ng oras. ang iba ng
madalas.

Umuunlad

Nagsisimula

Bahagyang
Ang aming
naiparating
pagpili ng
namin ang
kulay, laki,
mensahe
salita, at iba
dahil sa
pang detalye
aming
ay nakasapagpili ng
sagabal sa
kulay, laki, pagpaparating
salita, at
ng mensahe.
iba pang
detalye.
Medyo nagHindi kami
tutulungan nagtutulungan
upang
upang
magplano,
magplano,
gumawa, at gumawa, at
magbahagi
magbahagi
ng aming
ng aming
produkto.
produkto.
Nagsikap Gumawa kami
kami sa
nang kanikanikaniya.
kaniyang
parte at
tinulungan
ang iba
paminsanminsan.

206

GLOSSARY
Audio conferencing A meeting held by people in two different
places via audio devices
Blog
An informational site maintained with
regular entries of commentary, descriptions
of events, or social issues. Also called
personal journal because it captures the
thoughts and experiences of user or group
of users
Bookmark
Serves as a marker for a website. In
Internet Explorer theyre called Favorites.
It is a feature within a browser that enables
you to keep a record of web pages that
you have visited and would like to browse
again
Chat
An exchange of information through text
dialogue in real time, or a conversation on
the internet
Download
To transfer a copy of data, a computer program, a text file, an image file, a sound file,
or video file from one computer to another
computer. It is also a means of obtaining
data and programs from the World Wide
Web
Electronic mail
A system for creating, sending, and receiving messages via the internet
Electronic spreadThe software that organizes data into rows
sheets
and columns. Data can be analyzed, manipulated, and updated
EPP (Edukasyong
A subject that introduces children from
Pantahanan at
Grades 4 to 5 into the world of work
Pangkabuhayan)
File sharing
An exchange of files between computers
over the internet. The term file sharing
can also refer to disk or server sharing
between computers on a closed network

547

GLOSSARY
File system
A way of storing and organizing information into a data storage device
Information and
Consists of the hardware, software,
Communication
networks, and media for collecting, storing,
Technology (ICT)
processing, transmitting, and presenting
information
Instant messaging A type of online chat that offers real-time
text transmission over the internet
Internet
A global system of computer networks
in which users can access and share
information
Knowledge product A product that creatively and innovatively
extracts information from previous
knowledge and experience (knowledge
basis), and transforms it into a tangible
material in order to present, teach and
communicate.
Malware
A malicious software designed to damage
or cause any other unwanted actions on a
computer system
Media file
Any file in a digital storage device such
as an audio, video, or image file, which
comes in different file formats such as
mp3, aac, and wma, for audio file, and
mkv, avi, and wma for video files
Multimedia
The combination of multiple forms of media such as text, graphics, audio, video,
animation, etc. in a single system
Online survey tools Tools for delivering surveys, collecting
and analyzing results through one central
system
Productivity tools
A computer program that help users
work effectively and efficiently, i.e., wordprocessing, spreadsheet and presentation
software, etc.

548

GLOSSARY
Search Engine
An information retrieval system that enable users easy to locate, retrieve, or generate information in the World Wide Web
Software
An application or a set of instructions
loaded into a computer that enable it to
provide specific functions such as word
processing, spreadsheets, presentations,
databases, and image editing
TLE (Technology
The nomenclature used in Grades 6 to
and Livelihood Edu- mean EPP. (So used because the medium
cation)
of instructions for EPP in Grade 6 is
English)
Upload
Sending a copy of a computer program,
a text file, an image file, a sound file or a
video file from one computer to another
computer system; importing data into a
system
Web browser
A software used to search, retrieve, and
capture all the information from the World
Wide Web such as Netscape Navigator,
Internet Explorer
Website
A set of web pages that belong to each
other as one group. Each web page is
linked to the others in some way
Wikis
A website that allows user to edit
collaboratively, like Wikipedia. Once
people have appropriate permissions set
by the wiki owner, they can create pages
and/or add to and alter existing pages
Word processing
A basic word processing programs used to
tools
create, edit, and print documents
Video conferencing A meeting between two or more people
who are in separate geographical locations
using the video monitors, specialist
software, fast broadband connections and/
or satellite technology or Internet
549

Virus

GLOSSARY
A destructive program transferred covertly
to files and applications usually spread by
a computer network, by e-mail, or removable media, like a floppy disk or memory
stick

550