VITOPERENJE KOLOVOZA

POPRENI NAGIB KOLOVOZA:

NA PRAVCU, zbog potrebe odvodnjavanja atmosferskih voda, moe biti:
Jednovodan, kod savremenih kolovoznih zastora (asfalt beton 2,5%, cement beton 2,0%) i za irinu

kolovoza do ~ 9,0 m (irina tri saobraajne trake).

Dvovodan, kod nesavremenih kolovoza (ljunani, makadamski, ~ 4%) i kod savremenih kolovoza sa
etiri i vie saobraajnih traka.
Smer poprenog nagiba kolovoza na pravcu zavisi od naina prihvatanja atmosferskih voda i njihovog daljeg
kontrolisanog odvoenja.
U KRIVINI, popreni nagib ima zadatak i da poniti jedan deo centrifugalne sile koja deluje na vozilo dok
se kree kroz krivinu. Zbog toga je smer poprenog nagiba kolovoza u krivini uvek usmeren ka centru krune
krivine. Promene smera krivina u situacionom planu zahtevaju i stalnu promenu smera poprenog nagiba
kolovoza. Ta promena poprenog nagiba kolovoza naziva se vitoperenje kolovoza.
Pri tome ta promena mora da zadovolji odreene zahteve:
Da povrina kolovoza u nagibu manjem od neophodnog za efikasno odvodnjavanje bude to manja;
Da promene bonih potisaka budu logine i ne stvaraju nelagodnost kod vozaa;
Da bi se ovi zahtevi realizovali definisana su ogranienja u pogledu minimalnog i maksimalnog relativnog
nagiba ivice kolovoza u odnosu na niveletu, takozvanog nagiba rampe.

Granine vrednosti nagiba rampe vitoperenja prema propisima

VITOPERENJE KOLOVOZA
Vitoperenje kolovoza sa dve saobraajne trake po pravilu se vri:
-

U lakim terenskim uslovima oko nie ivice kolovoza;

U tekim terenskim uslovima oko osovine kolovoza.

Vitoperenje odvojenih jednosmernih kolovoza po pravilu se vri oko ivice razdelne trake da bi razdelna
traka ostala nepromenjenog oblika na prelaznoj rampi i u krunoj krivini.

Preporueno vitoperenje oko osovine kolovoza:

Preporueno vitoperenje oko unutranje ivice kolovoza:

a)

Autoput sa prostorno razdvojenim kolovozima

a)

Autoput sa minimalnom razdelnom trakom

b)

Dvosmerni putevi i ulice

b)

Samostalne jednosmerne rampe na denivelisanim

raskrsnicama

VITOPERENJE KOLOVOZA
Koji e se nain vitoperenja primeniti zavisi od nagiba nivelete, odnosa nivelete prema terenu, oblika osovine u
situacionom planu i sl.
U principu uvek se trudimo da se duine rampi vitoperenja poklope sa duinama prelaznih krivina. To znai
da e se na istoj raspoloivoj duini za vitoperenje javiti vei nagibi rampe vitoperenja pri vitoperenju oko
nie ivice kolvoza nego pri vitoperenju oko osovine kolovoza.

Tipini odnosi poprenih nagiba na poetku i na

kraju prelaznih rampi

Karakteristine eme vitoperenja za sluaj prelaska

sa pravca na krug

VITOPERENJE KOLOVOZA
Vitoperenje u zoni kritinih nagiba

ir = 0.5imax

eme vitoperenja kod prevojne linije

Oko osovine kolovoza
ir = imax

Zaobljavanje ivinih linija kod

rampi vitoperenja nagiba > 0,5%

Oko nie ivice kolovoza

VITOPERENJE KOLOVOZA

Odnos ivinih niveleta prema glavnoj niveleti puta

za sluaj vitoperenja oko osovine puta

Pomerena zona kritinih nagiba

Kritinim poprenim nagibom smatra se nagib od 1,5%. Minimalni nagib rampe je ogranien samo u podruju
kritinih poprenih nagiba.
Nagib zaustavnih traka na autoputu ne prati uvek nagib saobraajnih traka.
U krivinama malog radijusa kod kojih je izvreno proirenje kolovoza u krivini, kod vitoperenja kolovoza oko
nie ivice, vitoperenje se vri na istom odstojanju od osovine, odnosno oko fiktivne ivice neproirenog kolovoza.
VELIINA POPRENOG NAGIBA U KRIVINAMA
U tom pogledu postoji nekoliko stanovita:
1.

Veliina poprenog nagiba treba da bude srazmerna centrifugalnoj sili za konstantnu voznu
brzinu, tj. projektnu brzinu. U tom sluaju je:

q = q max

Rmin
R

Minimalni poluprenik horizontalne krivine izraunat je na osnovu maksimalnog doputenog poprenog

nagiba u krivini od qmax = 7% (qmax = 0,07).

VITOPERENJE KOLOVOZA
c;q;fR
0,200

Rmin =

Rg =

c=f(R)

127( f Rdop + q max )

q max
7%
Rmin =
Rmin = 2,8 Rmin
q min
2,5%

g qmin

0,100

V2

v2
=
Ro

v2
V2
Ro =
=
g qmin 127 qmin

0,070

c
0,025
0

fR
q=f(R)
q

Rmin

Ro =

Rg=2,8Rmin

Promene poprenog nagiba i bonog potiska u

zavisnosti od veliine poluprenika

R
Ro(fR=0)

f Rdop + qmax
qmin

Rmin

Svaka projektna brzina ima drugi odnos

Ro/Rmin poto su i fRdop i koeficijent k
promenljivi u zavisnosti od projektne
brzine. Koeficijent k odreuje koji deo
centrifugalne sile ponitavamo poprenim
nagibom kolovoza:
q=kc

VITOPERENJE KOLOVOZA
2.

Veliinu poprenog nagiba treba poveati u odnosu na prethodni stav u krivinama veih

poluprenika.
U vajcarskoj i Nemakoj granini radijus je povean na Rg = 4,4 5Rmin i usvojena linearna
zavisnost q = f(R) na logaritamskoj skali za veliinu poluprnika. Za Rg = 5Rmin i qmax = 7%
bie:
0 , 64

R
qi = 7 min
Ri

3.

Veliinu najveeg doputenog poprenog

nagiba treba posmatrati selektivno
obzirom na klimatske uslove i veliinu
oekivanog saobraaja.
U SAD se preporuuje qmax = 10% u
oblastima gde ne postoji mogunost mraza
ili snenihpadavina. Na putevima gde se
predvia gui saobraaj, odnosno manje
brzine, preporuuje se qmax = 4 - 6%.
U Francuskoj je usvojen sledei princip:

za 40 <Vp < 80

qmax = 5% izuzetno 7%

za 100 < Vp < 140 qmax = 4% izuzetno 7%

U serpentini, kao specifinoj krivini,
doputa se popreni nagib od 9%.

VITOPERENJE KOLOVOZA

VITOPERENJE KOLOVOZA
BONI POTISAK deo centrifugalne sile (neponiteni) koji deluje na vozilo pri kretanju kroz krivinu.

g fR = c g q
DIJAGRAM BONIH POTISAKA
Vrac = 80 km/h, St = 3,25 m, It = 0,30 m, ba = 1,50 m, qp = 0,025.

qk =

Rmin q max 250 0,07

=
= 0,0583
R
300

hp = 2Stqp =23,250,025 = 0,18 m

, usvaja se qk = 0,06.
hk = 2Stqk = 23,250,06 = 0,42 m.

2
Vrac
80 2
N
c=
=
= 1,646
12,96 R 12,96 300
kg

g q k = 9,81 0,06 = 0,589

N
kg

0,18

0,42

0,18

N
kg

potiska u jedinici vremena. U sutini veliina bonog

udara data je izrazom:

0,18

xl =

0,245

xd =

1,057

1,646

0,245

g f R = c g q k = 1,646 0,589 = 1,057

x = 2,725 V ( c/L q/Lr )

D.I.K.

DIJAGRAM BOCNIH POTISAKA:

N
kg

BONI UDAR predstavlja promenu bonog

SEMA VITOPERENJA:
L.I.K.

g q p = 9,81 0,025 = 0,245

Vrac (g f R + g q p )
3,6 L
Vrac (g f R g q p )
3,6 L

xl =

80 (1,057 + 0,245)
N
= 0,413
3,6 70
kgs

xd =

80 (1,057 0,245)
N
= 0,258
3,6 70
kgs

VITOPERENJE KOLOVOZA

VITOPERENJE KOLOVOZA
Rmin qmax 250 0,07
=
= 0,0583 = 0,06
R1
300

q2 =

q p = 0,025
h p = 2 3,25 0,025 = 0,16m

2
Vrac
80 2
N
=
= 0,705
c2 =
12,96 R2 12,96 700
kg

2
Vrac
80 2
N
=
= 1,646
c1 =
12,96 R1 12,96 300
kg

N
g q 2 = 9,81 0,025 = 0,245
kg

Rmin q max 250 0,07

=
= 0,025
R2
700

h2 = 2 S t q 2 = 2 3,25 0,025 = 0,16m

h1 = 2 S t q1 = 2 3,25 0,06 = 0,39m

g q1 = 9,81 0,06 = 0,589

N
g f R1 = c1 g q1 = 1,646 0,589 = 1,057
kg

0+314,16

0+200,00

0+000,00

1+183,94

1+063,94

0+634,16

0+514,16

R=300 L=200 = 60
Tg=276,03m D=514,16m B=52,80m

R=700 L=120 =45

Tg=350,29m D=669,78m
B=58,60m

0,08

0,08

0,08

0,08

0,195
0,195

0,08

L.I.K.

0,08

SEMA VITOPERENJA:
D.I.K.

0,460

0,705

0,245

0,245

1,646
1,057

DIJAGRAM BOCNIH POTISAKA:

0,245

N
kg

g f R2 = c2 g q2 = 0,705 0,245 = 0,460

SEMA KRIVINA:

0,589

q1 =

N
kg

VITOPERENJE KOLOVOZA
EMA KRIVINA, EME VITOPERENJA I DIJAGRAM BONIH POTISAKA

VITOPERENJE KOLOVOZA
NIVELACIONI PLANOVI

VITOPERENJE KOLOVOZA
NIVELACIONI PLANOVI

VITOPERENJE KOLOVOZA
NIVELACIONI PLANOVI