ivotni oblici biljaka

Ekologija biljaka

Skup ili kompleks morfolokih, anatomskih, kao i fiziolokih i fenolokih adaptivnih

osobina ini ivotni ili ekoloki oblik biljke.
ivotna oblik biljke ukljuuje sve njene
znaajke, kao to su:
veliina
oblik
duina ivota
stupanj odrvenjavanja
zdruenost (samostalnost)
opdi izgled (habitus)
poloaj vrnih pupoljaka
morfologija lista
fenologija
fizioloke adaptacije
periodinost faza u razvidu
nain opraivanja
ivotna oblik biljke ne zavisi od
njenog taksonomskog statusa i fitogeografske pripadnosti!!!

 ivotni oblici se mogu grupirati prema razliitih kriterijima, odnosno

na osnovu prilagoenosti vrste na:
makroklimatske ili mikroklimatske uvjete
druge ekoloke uvjete (tip zemljita, vlanost podloge.)
nain razmnoavanja
brzinu produkcije i premjetanja organskih tvari u odreene
organe biljke
nainu iskoritavanja vode, mineralnih i organskih tvari
Ista vrsta moe pripadati razliitim grupama
ivotnih formi u ovisnosti od adaptivnih
(fenotipskih) karakteristika koji su primjenjeni
kao diferencijalni kriteriji u klasifikaciji.

Neke biljke mogu imati razliitu formu ak i ako

se primeni isti kriterijum u klasifikaciji.

 Rosulja (Drosera rotundifolia) pripada formi

karnivornih biljaka u odnosu na prilagoenost za
usvajanje organskih tvari a na osnovu
prilagoenosti na pH tla u oksalofite

odnosno biljke prilagoene kiselim tlima

Utricularia vulgaris pripada formi submerznih hidrofita, s obzirom na listove

potopljene u vodi, kao i formi karnivornih biljaka, jer se u vodenoj sredini,
siromanoj mineralnim elementima, hrani razgraujui organske tvari
uhvadenih ivotinjica.

Rhinanthus minor prema kriteriju duina

ivota pripada jednogodinjim biljkama (terofita),
a u odnosu na kriterij usvajanje hranljivih tvari
poluparazitskoj formi.

Polygonum amphibium pripada formi flotantnih

hidrofita ukoliko naseljava vodenu sredinu,
odnosno rizomatinih geofita
ukoliko naseljava movarno tlo.
Ove dvije forme imaju niz razliitih
morfolokih karakteristika.

 ivotne forme su ekoloka kategorija i nisu uvjetovane sistematskim

poloajem i filogenetskom srodnodu biljnih vrsta. Slini uvjeti vanjske
sredine dovode do stvaranja iste (slinih) ivotnih oblika konvergentna
ivotna forma.
Poznat primer ekoloke konvergencije je suklulentna ivotna forma kaktusa
iz roda Cereus i nekih mljeika (Euphorbia).

 Konvergentne ivotne forme se javljaju i kod

vodenih biljaka, pa ak i meu predstavnicima razliitih
sistematskih kategorija.

Nymphaea alba, N. rosea, Nuphar luteum

(Magnoliopsida)i Hydrocharis morsus-ranae
(Liliopsida) imaju oblik flotantnih
hidrofita sa vrlo slinim Nymphaea alba listovima.

Filogenetski veoma bliske vrste mogu imati razliitu ivotnu formu, to je

posljedica divergencije uslijed prilagoavanja razliitim ivotnim uvjetima
adaptivna radijacija.

Izraena adaptivna radijacija postoji u okviru porodice Fabaceae

(Leguminosae), u okviru koje se javljaju drvenasti oblici
phanerophyta scaposa (Robinia pseudoacacia, Sophora japonica),
Oblik grmova phanerophyta caespitosa (Coronilla emerus,
Colutea arborescens), oblik patuljastih grmova chamaephyta
suffruticosa (Chamaecytisus sp.)...

Oblici zeljastih viegodinjih biljaka sa uspravnim stablom

hemicryptophyta scaposa (Trifolium sp.) i puzedim stablom
scandentophyta (Vicia cracca), jednogodinje oblici - terrophyta
(Lathyrus nissolia). Za sve njih zajedniko je da je cvijet zigomorfan, sa 10

pranika. Adaptivna radijacija je jedan od preduvjeta evolucije

Raunkiaer (1904, 1937) danski fitoekolog; u klasifikaciji ivotnih oblika se zadrao samo
na jednom morfolokoj znaajki organima koji preivljavaju nepovoljnu sezonu, i
njihovom poloaju, odnosno blizini ili udaljenosti od povrine tla (podloge), u
zraku, tlu ili u vodi. Prema poloaju organa koji opstaju tijekom nepovoljnih uvjeta,
Raunkier razlikuje pet osnovnih ivotnih oblika:
fanerofita (Ph),
hamefita (Ch),
hemikriptofita (H),
kriptofita (G, Hyd) i
terofita (T).
Fanerofita se prema visini
dijele na:
makrofanerofita,
mezofanerofita,
mikrofanerofita, i
nanofanerofita

Svaka od navedenih grupa fanerofita se dalje dijeli na:

vazdazeleno drvede i grmlje sa nezatidenim pupoljcima,
vazdazeleno drvede i grmlje sa zatidenim pupoljcima,
listopadno drvede i grmlje sa zatidenim pupoljcima,
zeljaste fanerofite (Musaceae, Piperaceae, Phytolacaceae...),
epifitske fanerofite (Cheirodendron tryginum), i
sukulentne fanerofite (Euphorbia candelabrum, Carnegia gigantea...).

 Ovisno od toga da li se stablo grana od osnove ili na manjoj ili

vedoj udaljenosti od zemlje, pri emu formiraju izraeno
stablo, fanerofita se dalje dijeli na:
stablove fanerofite, Ph scap,
busenaste fanerovite, Ph caesp

Hamefita (Ch) obuhvataju biljke kod kojih se pupoljci nalaze iznad povrine zemlje, na visini
od 25 cm. Najvedi broj vrsta hamefita nalazi se u arktikoj i alpskoj vegetaciji. Hamefita se
dijele na:
1. odrvenjeli patuljasti grmovi (Ch frut),
sa tipinom formom grma (Ch frut caesp)
sa puzedim izdancima (Ch frut rept)
sa jastuastom formom (Ch frut pulv)
1. poluodrvenjeli patuljasti grmovi (Ch suffrut),
sa tipinom formom grma (Ch suffrut caesp),
sa puzedim izdancima (Ch suffrut rept),
sa jastuastom formom (Ch suffrut pulv)
1. zeljaste hamefite (Ch herb),
sa puzedim izdancima (Ch herb rept),
jastuaste forme biljaka (Ch herb pulv),
sukulentne hamefite ( Ch herb succ).
Patuljasta vrba (Salix herbacea) raste u alpskom planinskom regionu, na visinama iznad
2000 m n.m. i vedi dio godine pokrivena je snjegom; vedina vrsta roda Salix su fanerofite
Hamefita mogu da budu listopadne i vazdazelene
vrste, sa obinim ili erikoidnim listovima.

 Hemikriptofita (H) obuhvataju biljke kod kojih nadzemni dijelovi preko zime
izumiru, ali pupoljci ostaju pri osnovi stabla, sasvim uz podlogu, na
podzemnim stablima ili korijenovima. Vedina biljaka umjerene zone pripada
hemikriptofitama.
Hemikriptofita se dijele na:
biljke uspravnog stabla (H scap),
busenaste biljke (H caesp),
biljke sa polurozetama (H semiros),
biljke sa rozetama (H ros).

Mezijski zvonid (Campanula moesiaca)

raste u planinskoj i visokoplaninskoj
regiji, u okviru panjake vegetacije i
vegetacije visokih zeleni.

 Achillea clavenae i Geum montanum rastu u planinskom i

visokoplaninskom podruju panjake vegetacije u okviru panjake
vegetacije,vegetacije kamenitih panjaka i vegetacije stijena; pripadaju
hemikriptofitama sa polurozetom

Kriptofita (H) obuhvataju biljke kod kojih nadzemni dijelovi preko zime izumiru, a
pupoljci ostaju na podzemnim organima (geofita), organima koji su duboko u
mulju (helofita) ili vodi (hidrofita).
Helofita predstavljaju prijelaznu ivotnu formu izmeu geofita i hidrofita.
Neke vrste movarnih biljaka, koje pripadaju helofitama, mogu imati formu
hidrofita
Geofita (G) se dijele na:
geofita sa lukovicama (bulb),
geofita sa gomoljom (G tub), i
geofita sa rizomima (G rhiz).

 Hidrofita (Hyd) se dele na:

jednogodinje (terofitske) hidrofite (HydT),
submerzne hidroterofite (sbm HydT) koje se ukorijenjuju radicantia (rad sbm HydT)
koje se ne ukorijenjuju errantia (er sbm HydT)
flotantne hidroterofite (nat HydT)
koje se ukorijenjuju radicantia (rad nat HydT)
koje se ne ukorijenjuju errantia (er nat HydT)
emerzne hidroterofite (emer HydT)
rizomatine (geofitske) hidrofite (HydG)
submerzne hidrogeofite (sbm HydG)
flotantne hidrogeofite (nat HydG)
emerzne hidrogeofite (emer HydG

 Emerzne rizomatine hidrogeofite obuhvadaju

vedi broj movarnih biljaka, koje se mogu svrstati
i u oblik helofita

 Terofita obuhvataju biljke koje nepovoljne

uvjete
preivljavaju u obliku sjemenki.
Terofita (T) se dele na:
terofita sa stablom (T scap),
busenaste terofite (T caesp),
terofita sa rozetom (T ros),
terofita sa polurozetom (T semiros)