EKOLOKI IMBENICI

-kompleks faktora koji deluju na iva bia na mjestu na

kojem ive.
Osnovne osobine ekolokih faktora su:
- djeluju kompleksno (kao cjelina),
- neprekidno se mjenjaju u vremenu i prostoru

- Dinamini i stalno promjenjivi u intezitetu, koliini i nainu

djelovanja
- meusobno su povezani

- Mogu biti zamjenjivi i nezamjenjivi

Mogu djelovati izravno i posredno preko drugih faktora
Ako su neophodni za ivot organizma nazivaju se faktori
opstanka

Samostalno djelovanje jednog jedinog imbenika je

nemogue. Tako je npr. gustoa mora ovisna je o

temperaturi i salinitetu. Promjena ekolokih faktora prisutna

je i u vremenu (dan - noi, tijekom godine) i u prostoru (npr.
promjena temperature idui od povrine prema dubljim

slojevima).
Sve ekoloke imbenike moemo podijeliti na:
abiotike, koji predstavljaju fizikalno-kemijske uslove
sredine i
biotike, uticaji koje neki organizam trpi od strane drugih

ivih bia.
Uticaj ovjeka, s obzirom da je vrlo specifian i znaajan,
izdvaja se kao poseban, antropogeni imbenik.

EKOLOKA VALENCIJA
Nijedan organizam ne moe da bude istovremeno prilagoen
svim razliitim ivotnim uslovima koji vladaju na Zemlji. Svako
ivo bie moe opstati samo u okviru odreenih granica
promjena ekolokih imbenika. Raspon promjena pojedinih
ekolokih imbenika u okviru kojih je mogu opstanak pojedinih

vrsta naziva se ekoloka valencija.

Ekoloka valencija nije kruta i nepromjenjiva vrijednost, ve ona

varira u ovisnosti o uvjetima pod kojima dani imbenicic djeluju.

Optimum Intezitet ili koliina odreenog imbenika kod kojeg

je njegovo djelovanje na organizam najpovoljnije
Maksimum Najvii intezitet ili koliina danog imbenika kod
kojeg je jo mogu opstanak organizma
Minimum - Najnii intezitet ili koliina danog imbenika kod
kojeg je jo mogu opstanak organizma

Udaljavanjem od optimuma poveava se stres za organizme, a

izvan granica tolerancije (ispod minimuma i iznad maksimuma)
nastupa smrt

Unutar ekoloke valencije vrste mogue je razlikovati

raspon uvjeta u okoliu unutar kojeg je mogua
reprodukcija, individualni rast organizama, te
preivljavanje organizama

Npr. pacifiki iverak (Hippoglossus stenolepis) se mrijesti

iskljuivo na mjestima gdje je temperatura uz morsko dno
380C, premda su adultni oblici naeni i izlovljavani na
veim temperaturama

Jastog u Atlantskom oceanu ne rasprostire se na sjever

dalje od Lofotskih otoka kraj norveke obale, jer se morska
voda sjevernije ne zagrijava do temperature (15 do16C)
koja je potrebna za razvitak njegovih liinki.

EURIVALENTNE VRSTEpodnose velike promjene

nekog ekolokog imbenika; rasprostranje na velikim

prostorima

Anadromne ribe ive u moru, a razmnoavaju se u hladnim

slatkim vodama losos
Katadromne ribe ive u slatkim vodama, a razmnoavaju se
u moru - jegulja

STENOVALENTNE VRSTE vrlo osjetljive na najmanje

promjene nekog ekolokog imbenika

Vrste koraljnih grebena: toplo more, stalno visoka

koncentracija otoplenog kisika, stalne morske struje

Stenovalentne vrste - gorgonije Sredozemnog i Jadranskog

mora - problem globalnog zatopljenja

Liebigovo pravilo minimuma (Liebig, 1840) Mogunost

opstanka jedne vrste odreeno je faktorom koji se nalazi

najblie minimumu, iako se svi ostali faktori mogu nalaziti u
optimumu ili biti blizu njega
Ope pravilo djelovanja ekolokih faktora (Thinemann,

1926) Brojnost jedne vrste na jednom mjestu odreena je

onim faktorom koji se u odnosu na razvojni stadij s najuom
ekolokom valencijom najvie udaljava po koliini i intezitetu
od optimuma (vrstou lanca odreuje najslabija karika)

 Svaka adaptacija ima svoju cijenu!

Nijedan organizam nema na raspolaganju neogranieno

vrijeme, resurse ili energiju, pa to dodjeli jednoj funkciji

mora se uzeti drugoj (trade-off):
Vrijeme potroeno na oprez od predatora uzeto je na

utrb vremena hranjenja

Energija potroena na proizvodnju gameta ne moe biti
upotrijebljena za rast

MORFOLOKE KONVERGENCIJE:
ivotinje koje ive u slinim stanitima, ali razliitim regijama,
postoji slinost (konvergencija) u njihovom izgledu i funkcijama

Npr. Tipini vretenasti oblik tijela morskog psa postigli su i

predstavnici ptica (pingvin), gmazova (izumrli ichtiosaur) i
sisavaca (dupin) koji su se sekundarno vratili u morsko stanite

Adaptacije organizama uvijek su rezultat kompromisa

Oi rakova

Australijska
zmaj riba

Jordanovo pravilo
na niim temperaturama ribe izrastu vee
Ciklomorfoze
Ekoloki imbenici (temperatura i salinitet) uvjetuju oblik

tijela. esto kod niih planktonskih organizama s

partenogenetskim razmnoavanjem(Cladocera,
Rotatorija...)

Spol ivotinja: npr. rakuci

T = 5C nastaju mujaci
T > 5C oba spola
T = 14C nastaju enke