You are on page 1of 43

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

BI TP N THI HC SINH GII QUC GIA V QUC T


Bi 1: S phn hch ca cc ht nhn nng
S phn hch l qu trnh trong mt ht nhn tch ra thnh cc phn nh hn (cc ht nhn nh
hn). Gi thit rng ht nhn vi A nuclon ch tch thnh hai phn bng
nhau nh v .
a. Hy tnh ng nng ton phn ca cc sn phm phn hch E kin
khi cc tm ca hai ht nhn nh cch nhau mt khong d 2 R A / 2 ,
trong R A / 2 l cc bn knh ca chng. Ht nhn ln lc u ng
yn. (1.3 im)
b. Hy gi thit rng d 2 R( A / 2) v c tnh gi tr ca biu thc
cho E kin thu c phn a) vi A= 100, 150, 200 v 250 (biu th kt

qu theo n v MeV). Hy c lng cc gi tr ca A cho s phn hch xy ra c theo m hnh


m t trn y (1.0 im)
Bi 2: Cc hiu ng tnh in (Coulomb) nh hng n nng lng lin kt
Nng lng tnh in ca mt qu cu tch in ng nht (c bn knh R v in tch ton phn Q0) l
Uc

3Q02
20 0 R , trong 0 8.85 10 12 C 2 N 1m 2 .

a. Hy p dng cng thc ny thu c nng lng tnh in ca mt ht nhn. Trong mt ht


nhn, mi proton khng tc dng ln chnh n (bng lc Coulomb), m ch tc dng ln cc proton cn
2
li. Ta c th k n iu ny bng cch thay th Z Z ( Z 1) trong cng thc thu c. Hy dng
s b chnh ny trong cc nhim v tip theo.
b. Hy vit cng thc y ca nng lng lin kt, bao gm s hng chnh (th tch), s hng b
chnh b mt v b chnh tnh in thu c.
Bi 3: Nng lng lin kt ca cc ht nhn nguyn t cc s hng th tch v din tch b mt.
Nng lng lin kt ca mt ht nhn l nng lng cn thit tch n thnh cc nuclon ring r;
nng lng lin kt c ngun gc ch yu t lc ht ht nhn ca mi nuclon vi cc nuclon ln cn
ca n. Nu mt nuclon cho khng nm trn b mt ht nhn, th n ng gp vo nng lng lin
kt ton phn mt lng aV= 15.8 MeV (1 MeV = 1.60210-13 J). ng gp ca mt nuclon trn b mt
vo nng lng lin kt ton phn l xp s a /2. Hy biu th nng lng lin kt E b ca mt ht nhn
V

c A nuclon theo A , aV , v f , v c k n c s hiu chnh do b mt.


Bi 4: Ht nhn nguyn t nh l h cc nuclon xp cht
Trong mt m hnh n gin, mt ht nhn nguyn t c th c coi nh mt qu bng gm cc
nuclon xp cht vi nhau [xem Hnh. 1(a)], trong cc nuclon l cc qu cu cng, bn knh
rN 0.85
fm (1 fm = 10-15 m). Lc ht nhn ch c mt khi hai nuclon chm vo nhau. Th tch V ca
AV N

VN

4 3
rN
3
. T s f AV N / V c gi l

ht nhn ln hn th tch ca tt c cc nuclon


, trong
tha s xp v v cho ta t s phn trm ca khng gian b chim bi vt cht trong ht nhn.

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

(a)

(b)

Hnh 1. (a) Ht nhn nguyn t coi nh mt


qu bng gm cc nuclon xp cht. (b) Cch
xp SC.
a. Hy tnh tha s xp f nu cc nuclon c b tr theo cu trc tinh th lp phng n gin
(simple cubic hay SC), trong mi nuclon c tm mt nt mng ca mt mng lp phng v hn.
[xem Hnh 1(b)].
Quan trng: Trong tt c cc nhim v sau, gi thit rng tha s xp thc ca cc ht nhn bng vi
tha s xp trong nhim v 1a. Nu em khng tnh c n, th trong cc nhim v sau, hy dng
f 1/ 2 .
b. Hy c tnh mt khi lng trung bnh m , mt in tch c , v bn knh R ca mt ht
nhn c A nuclon. Khi lng ring ca mt nuclon l 1.6710-27 kg.
Bi 5: Cc phn ng chuyn ti
a. Trong vt l hin i, nng lng ca cc ht nhn v cc phn ng ca chng c m t thng
qua cc khi lng. Th d, nu mt ht nhn (vi vn tc bng khng) trong trng thi kch thch vi
2
nng lng cao hn trng thi c bn mt lng Eexc , th khi lng ca n l m m0 Eexc / c , trong
m0 l khi lng ca n trng thi c bn, lc n ng yn. Phn ng ht nhn
16
O+54Fe12C+58Ni l mt th d v ci gi l phn ng chuyn ti, trong mt phn ca mt ht
nhn (m) c chuyn ti sang ht nhn khc (xem Hnh 3). Trong th d ca chng ta, phn
c chuyn ti l mt m 4He (ht ). Phn ng chuyn ti xy ra vi xc sut cc i nu vn tc
ca sn phm phn ng ging n (trong trng hp ca, ta l 12C) bng c v ln v v hng
vi n (trong tng hp cu ta: 16O). Bia 54Fe lc u ng yn. Trong phn ng, 58Ni c kch thch
ln mt trong cc trng thi trn cao. Hy tm nng lng kch thch ca trng thi ny (v biu th
theo n v MeV) nu ng nng ca n 16O l 50 MeV. Tc nh sng l c= 3108 m/s. (2.2 im)
1.
M(16O) 15.99491 a.m.u.
M(54Fe) 53.93962 a.m.u.
2.
3.
M(12C) 12.00000 a.m.u.
M(58Ni) 57.93535 a.m.u.
4.
Bng . Khi lng ngh ca cc ht tham gia phn ng trng
thi c bn.
1a.m.u.= 1.660510-27 kg.
b. Ht nhn 58Ni c to ra trong trng thi kch thch c xt phn a), chuyn v trng thi c
bn bng cch pht ra mt photon gamma theo hng chuyn ng ca n. Xt s phn r ny trong h
quy chiu trong 58Ni ng yn, tm ra nng lng git li Erecoil ca 58Ni (tc l ng nng m

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

E
Ni thu c sau khi pht ra photon). Nng lng photon trong h ny bng bao nhiu? Nng
lng photon Edetector trong h quy chiu phng th nghim bng bao nhiu (tc l nng lng photon
58

o c trong u thu (detector) c t theo hng chuyn ng ca ht nhn 58Ni)? (1.6 im)

O4
H
e

54

BEF
ORE

F
e

H
e

C
58

N
i AFTE
R

Hnh 3. S ca mt phn ng chuyn ti.


Bi 6: Qu cu cha y cht lng ln qua ln li
Xt mt qu cu cha y cht lng, ln qua ln li y ca mt ci bt hnh cu. Ngha l qu cu
thay i mt cch tun hon hng chuyn ng tnh tin v chuyn ng quay. Do ma st nht ca
cht lng trong qu cu, chuyn ng ca qu cu rt phc tp v rt kh kho st. Tuy nhin, m hnh
n gin ho nu y s gip ch cho vic gii bi ton ny.
Gi s mt v cu mng, cng, c bn knh r v khi lng m , c cha y mt cht lng vi
khi lng M , c gi l cht lng W. W c mt tnh cht c bit l, bnh thng th n l mt cht
lng l tng (tc l khng c s nht), nhng di tc dng ca mt nguyn nhn c bit no t
bn ngoi (chng hn in trng), th n chuyn lp tc sang trng thi rn vi cng mt th tch; v
khi nguyn nhn bn ngoi b ngt b, th trng thi lng li lp tc c phc hi. Ngoi ra, tc ng
ca nguyn nhn t bn ngoi khng gy nn bt k mt lc hay mt mmen lc no ln qu cu. V
cu c cha y cht lng (t y v sau gi l qu cu, cho tin) c gi thit l ln qua ln li
y ca mt ci bt hnh cu, bn knh R (R > r), m khng trt, nh thy hnh v. Gi thit qu
cu chuyn ng ch trong mt phng thng ng (cng chnh l mt phng hnh v), hy kho st
chuyn ng ca qu cu trong ba trng hp sau y:

R
NGUYN VN TRUNG : 0915192169

A0

A1
lng

rn
lng

A0
O

A2A1

rn

1. W ging nh mt vt rn l tng, ng thi, W tip xc vi thnh trong ca v cu rt cht ch,


sao cho c th coi c h nh mt qu cu cng vi bn knh r, trong khi lng ring thay i mt
cch t ngt ch tip gip gia mt trong ca v cu vi W.
(1) Hy tnh mmen qun tnh I ca qu cu i vi trc qua tm C ca n. (Em cn ch ra cc bc
tnh ton chi tit).
(2) Hy tnh chu k T1 ca chuyn ng ln qua ln li ca qu cu vi bin nh, m khng trt,
y ca ci bt hnh cu.
2. W ging nh mt cht lng l tng, khng c ma st gia W
v v cu. Hy tnh chu k T2 ca chuyn ng ln qua ln li ca qu cu, vi bin nh, m khng
trt, y ca ci bt hnh cu.
3. W chuyn gia trng thi rn l tng v trng thi lng l tng.
Gi s thi im t 0 , qu cu c gi ng yn, vi ng CD lp mt gc 0 ( 0 1 radvi
ng thng ng OD, trong D l tm ca ci bt hnh cu. Qu cu tip xc vi thnh trong ca ci
bt im A0 , nh thy trn hnh v. Th qu cu ra, n bt u ln v bn tri t trng thi ngh.
Trong qu trnh qu cu chuyn ng t A0 n v tr cn bng O ca n, W ging nh mt cht lng l
tng. Lc qu cu i qua im O, W chuyn t ngt sang trng thi rn v dnh cht vo thnh trong
'

'

ca v cu, cho n lc qu cu i n v tr cao nht ca n A0 . Khi qu cu n A0 , W chuyn t


ngt tr li trng thi lng. Tip theo, qu cu ln sang phi; v W chuyn t ngt sang trng thi rn
v dnh cht vo thnh trong ca v cu khi qu cu i qua v tr cn bng O. Khi qu cu t n v tr
cao nht bn phi A1 , W li chuyn sang trng thi lng. Sau qu trnh c lp i lp li nh vy.
Qu cu ln sang phi, ri sang tri, mt cch tun hon, nhng bin gc ca n gim dn. Chiu
chuyn ng ca qu cu c m t bng cc mi tn cong trn hnh v, cng vi cc ch rn v
lng, cho bit trng thi tng ng ca W. Ta gi thit rng trong qu trnh ln qua ln li, khng c
s trt tng i gia qu cu v thnh trong ca ci bt (hoc c th gi thit l y cu ci bt c
th cung cp ma st cn thit). Hy tnh chu k T3 ca s ln phi ln tri ca qu cu, v bin
gc n ca tm qu cu, tc l gc m ng CD lp vi ng thng ng OD khi qu cu t c
v tr cao nht An bn phi ln th n, (trn hnh, ch v v tr A2 ).
Bi 7: Cc tnh cht quang hc ca mt vt liu bt thng

Cc tnh cht quang hc ca mt mi trng c quyt nh bi hng s in mi tng i ( r ) v


t thm tng i ( r ) ca n. Vi cc vt liu quen thuc nh nc, thu tinh, l nhng cht trong
sut, c r v r ca chng u dng, v hin tng khc x tun theo nh lut Snell xy ra khi nh

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

sng t khng kh i n khng vung gc vi b mt ca vt liu. Nm 1964, Nh khoa hc Nga l V.


Veselago chng minh mt cch cht ch rng mt vt liu vi c r v r ng thi m s th hin
nhiu tnh cht quang hc k l v thm ch khng th tin c. Nhng nm u ca th k 21, nhng
vt liu quang hc bt thng nh vy c trnh by mt s phng th nghim. Gn y, nhng
nghin cu v cc vt liu quang hc bt thng ny tr thnh mt lnh vc nghin cu khoa hc
tin tin. Thng qua vic gii mt vi bi ton sau y, em c th thu c nhng hiu bit nn tng v
cc tnh cht quang hc c bn ca nhng vt liu bt thng ny.
Lu rng: Mt vt liu vi c r v r ng thi m c tnh cht quan trng sau y. Khi sng nh
sng truyn v pha trc c qung ng trong mt mi trng nh
k
vy, th pha ca sng nh sng s gim i mt lng bng r r , ch
khng tng ln nh cc vt liu thng thng, trong c r v r u

dng. y. ta vn ch ly gi tr cn dng khi tnh cn bc hai, cn k


l vect sng ca nh sng. Trong cc cu hi di y, ta gi thit rng
c hng s in mi v t thm tng i ca khng kh u bng 1.
1. (1) Theo cc tnh cht m t trn y, gi thit mt chm sng i
t khng kh p vo b mt ca mt vt liu khng bnh thng c hng
s in mi tng i r 0 v t thm tng i r 0 , hy chng
minh rng hng ca chm tia khc x v bn l hp l.(Trn hnh v air
l khng kh, medium l mi trng (bt thng))
(2) Vi Hnh 2-1, hy ch ra mi lin h gia gc khc x r (gc m tia
khc x lp vi php tuyn ca mt phn cch gia khng kh v vt liu)
v gc ti i .
(3) Gi thit rng mt chm sng i t vt liu bt thng p vo mt
phn cch gia vt liu ny v khng kh, hy chng minh rng hng
ca chm tia khc x c v trn Hnh 2-2 l hp l.
(4) Vi Hnh 2-2, hy ch ra mi lin h gia gc khc x r (gc m
chm tai khc x lp vi php tuyn ca mt phn cch gia
hai mi trng) v gc ti i .
2. Nh thy trn Hnh 2-3, mt tm c chiu dy d, lm
bng vt liu quang hc bt thng vi r r 1 , c
t trong khng kh. C mt ngun sng im t pha
3
d
trc tm vt liu, cch tm ny mt khong bng 4 . Hy

v chnh xc ng i ca ba tia sng pht ra t ngun.


(Gi : vi cc iu kin cho trong bi, khng c s phn
x mt phn cch gia khng kh v vt liu bt thng).
3. Nh thy trn Hnh 2-4, mt hc cng hng bn mt song song c to nn t hai bn t song
song vi nhau, cch nhau mt khong d. V mt quang hc th mt trong hai bn, trn Hnh 2-4 l bn
c gi l Plate 1 (Bn 1), l phn x l tng ( phn x 100%), cn bn kia, gi l Plate 2 (Bn 2),
phn x khng hon ton (nhng phn x vn cao). Gi s sng nh sng phng c pht ra t mt
ngun gn Plate 1, th sng nh sng ny phn x nhiu ln gia hai bn bn trong hc cng hng.
V v mt quang hc, Plate 2 phn x khng l tng, nn mt s sng nh sng s lt qua Plate 2 mi

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

ln chm sng i n n (tia 1, 2, 3, nh thy trn Hnh v), mt s sng nh sng khc b phn x trn
bn. Nu cc sng ny cng pha vi nhau, chng s giao thoa vi nhau, to nn cc i giao thoa, v
dn n cng hng. Ta gi thit rng sng nh sng thu c dch pha bng mi ln phn x
trn mt trong hai bn. By gi, ta a mt tm c chiu dy 0.4d (vng mu xm trn Hnh 2-4), lm
r 0.5 , vo
bng mt vt liu quang hc bt thng c r
trong hc cng hng sao cho tm ny song song vi hai bn.
Khong khng gian cn li trong hc cng hng c khng kh
chim y. Ta ch xt tnh hung trong nh sng i theo hng
vung gc vi cc tm (s tia sng v trn Hnh 2-4 ch c tnh
minh ho); hy tnh tt c cc bc sng tho mn iu kin cng
hng ca hc cng hng ny. (Gi : vi iu kin cho y,
khng c s phn x mt phn cch gia khng kh v vt liu
bt thng ).
4. Mt hnh tr d v hn, bn knh R, lm bng mt vt
liu quang hc bt thng vi r r 1 , c t
trong khng kh, tit din thng ca n trong mt phng
XOY c v trn Hnh 2-5, vi tm nm trn trc Y. Gi
s c mt ngun laser t trn trc X (v tr ca ngun
c xc nh bi to x ca n) pht ra mt chm tia
laser hp dc theo hng Y. Hy xc nh phm vi ca x,
m trong tn hiu nh sng t ngun sng pht ra
khng i n c mt phng nhn rng v hn t pha
bn kia ca hnh tr.
(Trn Hnh : receiving plane l mt phng nhn)
Bi 8: Qu cu in mi trong in trng ngoi
Nhng mt s ht in mi nh vo mt cht lng c nht thp, em c th thu c mt h
dng huyn ph. Khi mt in trng ngoi c t vo h, cc ht in mi huyn ph s b phn
cc, vi m men lng cc in thu c, gi l m men lng cc in cm ng. Trong mt khong
thi gian rt ngn, cc ht b phn cc ny kt t li vi nhau do tng tc lng cc, lm cho nht
hiu dng ca c h tng ln ng k (h thu c c th c coi gn ng nh mt vt rn). Loi
chuyn pha ny c gi l hiu ng in lu bin, cn h nh vy c gi l cht lng in lu
bin. Hiu ng ny c th c ng dng ch to cc thit b hm (ci phanh) dng trong thc t,
v rng thi gian p ng ca s chuyn pha loi ny ngn hn cc c ch hm thng thng hng trm
ln. Thng qua vic gii mt s bi ton di y, em s c cung cp mt hnh nh n gin ho
hiu c c ch ca s chuyn pha in lu bin.
1. Khi c nhiu qu cu in mi ging ht nhau, c bn
knh a,
r
p
nhng trong cht lng, ta gi thit rng m men lng cc ca mi
r
E
qu cu ch do in trng ngoi 0 gy nn, khng ph thuc vo cc
r r
p || E0
qu cu khc. (Ch :
).

(1) Khi hai qu cu nh ging ht nhau nm trong cht lng v chm


vo nhau, nu ng ni cc tm ca chng lp gc vi hng ca
in trng ngoi (xem Hnh v), hy vit biu thc ca nng lng
tng tc lng cc-lng cc gia hai qu cu in mi nh theo p, a v .

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

(Ch : Trong cc php tnh ca em, mi qu cu


in mi b phn cc c th c coi nh mt lng
cc in nm tm ca qu cu).
(2) Hy tnh cc nng lng tng tc lng cc lng cc cho ba cch sp xp (cu hnh) trn
Hnh v bn.
(3) Hy xc nh xem cu hnh no ca h l cu
hnh n nh nht. (Ch : Trong cc php tnh ca
em, mi qu cu in mi b phn cc c th c
coi nh mt lng cc in t tm qu cu, v nng lng tng tc lng cc-lng cc c th
c biu th theo p v a).
2. Trong trng hp c ba qu cu trong cht lng, da trn
cc gi thit nh cu hi 1,
(1) hy tnh cc nng lng tng tc lng cc-lng cc
cho ba cu hnh v trn Hnh v bn ;
(2) hy xc nh xem cu hnh no l cu hnh n nh nht;
(3) hy xc inh xem cu hnh no l cu hnh km n inh
nht.
(Ch : Trong cc php tnh ca em, mi qu cu in mi b
phn cc c th c coi nh mt lng cc in t tm
qu cu, v nng lng tng tc lng cc-lng cc c th c biu th theo p v a)
Bi 9: ng gp trung bnh ca mi electron vo nhit dung ring ca kh electron t do th tch
khng i.
1. Theo vt l c in, cc electron dn trong kim loi to thnh kh electron t do ging nh mt kh
l tng. Trong iu kin cn bng nhit, nng lng trung bnh ca cc electron c quan h vi nhit
, v vy electron ng gp vo nhit dung ring. ng gp trung bnh ca mi electron vo nhit
dung ring ca kh electron t do th tch khng i c xc nh l :
cV

dE
dT

1
trong E l nng lng trung bnh ca mi electron. Tuy nhin gi tr ca nhit dung ring th tich
khng i l mt hng s, khng ph thuc vo nhit . Hy tnh phn ng gp trung bnh ca mi
electron vo nng lng E v nhit dung ring cV th tch khng i.
2. Ngi ta chng minh c bng thc nghim, rng nhit dung ring ca cc electron dn th
tch khng i trong kim loi ph thuc vo nhit , v gi tr thc nghim nhit phng nh hn
gi tr thu c t l thuyt c in vo khong hai bc ln (tc l vi phn trm). l v cc
electron tun theo thng k lng t m khng tun theo thng k c in. Theo l thuyt lng t, vi
mt vt liu kim loi, mt trng thi ca cc electron dn (s cc trng thi in t trong mt n v
th tch v trn mt n v nng lng) th t l vi cn bc hai ca nng lng electron E , nn s cc
trng thi nm trong khong nng lng dE vi mt mu kim loi c th tch V c th c vit di
dng :
dS CVE1/ 2 dE
(2)
Trong C l hng s chun ho, c xc nh t tng s electron ca h.
Xc sut trng thi c nng lng E b chim bi electron l:

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

f (E)

1
E EF
1 exp(
)
k BT
23

trong k B 1.38110 J K

(3)

l hng s

Boltzmann v T l nhit tuyt i, cn EF c


gi l mc Fermi. Thng thng, nhit phng,
EF c gi tr vo khong vi eV i vi cc vt liu
19
kim loi (1eV= 1.602 10 J). f ( E ) c gi l

hm phn b Fermi, v c biu din mt cch s


lc hnh bn.
a. Hy tnh cV nhit phng theo f ( E )
b. Hy cho mt li gii thch hp l cho s sai lch ca l thuyt c in so vi l thuyt lng t.
Ch : Trong php tnh ca em, s thay i ca mc Fermi EF theo nhit c th c b qua, tc l
0
0
ta gi thit EF EF , vi E F l mc Fermi 0 K. ng thi, hm phn b Fermi c th c n gin

ho thnh mt hm gim bc nht trong khong nng lng 2 k BT quanh EF , ngoi khong ra, th
n bng 0 hoc bng 1, tc l

f E

1
linearly descending function
0

E EF k BT
EF k BT E EF k BT
E EF k BT

(Trong ng thc trn, dng gia, linearly descending function c ngha l hm gim bc nht)
nhit phng, kBT << EF , nn php tnh c th c n gin ho mt cch tng ng. ng thi,
tng s electron c th c tnh 0 K.
Bi 10: Tn x Compton ngc.
Khi va chm vi electron nng lng cao tng i tnh, mt photon c th thu c nng lng t
electron nng lng cao, tc l nng lng v tn s ca photon tng ln nh va chm. chnh l tn
x Compton ngc.Loi hin tng ny rt quan trong trong vt l thin vn, chng hn, n cung cp
mt c ch quan trng gii thch s sinh ra cc tia X v tia
trong v tr.
1. Mt electron nng lng cao c nng lng ton phn E
(ng nng ca n cao hn nng lng tnh) v mt photon
nng lng thp (nng lng ca n nh hn nng lng tnh
ca electron) c tn s chuyn ng ngc hng vi nhau,
v va chm vi nhau. Nh thy hnh di y, s va chm
lm tn x photon, lm cho photon b tn x chuyn ng theo
mt hng lp mt gc vi hng ti ban u (electron b tn x khng c v trn hnh). Hy tnh
nng lng ca photon b tn x, biu th theo E , , , v nng lng tnh E0 ca electron. Hy ch ra
gi tr ca , m photon b tn x c nng lng ln nht, v gi tr ca nng lng ln nht .
2. Gi s rng nng lng E ca electron ti ln hn rt nhiu so vi nng lng tnh ca n, m ta
c th vit E E0 , 1 , v rng nng lng ca photon ti nh hn E0 / rt nhiu, hy cho biu
thc gn ng ca nng lng ca electron b tn x. Ly 200 v bc sng ca photon ti thuc

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

vng nh sng kh kin, 500nm , hy tnh gn ng gi tr ca nng lng cc i v bc sng


tng ng ca photon b tn x.
34
Cc tham s: Nng lng tnh ca electron l E0 0.511MeV , hng s Planck h 6.63 10 J s, v
hc 1.24 103 eV nm, vi c l tc nh sng trong chn khng.
a. Mt electron nng lng cao, tng i tnh, c nng lng ton phn E v mt photon chuyn
ng ngc hng nhau, v va chm vi nhau. Hy ch ra nng lng ca photon ti, sao cho photon
c th thu c nhiu nng lng nht t electron ti. Hy tnh nng lng ca photon b tn x trong
trng hp ny.
b. Mt electron nng lng cao, tng i tnh, c nng lng ton phn E v mt photon chuyn
ng theo hng vung gc vi nhau, v va chm vi nhau. Hy ch ra nng lng ca photon ti, sao
cho photon c th thu c nhiu nng lng nht t electron ti. Hy tnh nng lng ca photon b
tn x trong trng hp ny.

Bi 11: Hai tm phng dn in ging ht nhau v c in tch tng ng


l -Q v +q (Q > q > 0) c t song song, cch nhau mt khong nh.
Mt tm phng khc l (ging ht hai tm kia) c khi lng m, c in
tch +Q c t song song vi hai tm lc u v cch tm mt khong d
(xem Hnh ). Din tch b mt ca cc tm l S. Tm c th t ngh v
c th dch chuyn t do, trong khi cc tm v c gi c nh. Gi thit
d
-Q
rng s va chm gia v l n hi, b qua lc trng trng v cc hiu
+q
+Q
ng bin. Gi thit rng c thi gian in tch phn b li gia tm
v trong khi va chm.
a. Cng in trng E1 tc dng ln tm trc khi n va chm vi tm bng bao nhiu?
b. in tch Q v Q ca cc tm v sau va chm bng bao nhiu?
c. Hy xc nh vn tc ca tm sau va chm, khi n cch tm khong d.
Bi 12: Mt pittng linh ng, khng c khi lng chia mt ci bnh thnh hai phn. Bnh c c
lp vi mi trng. Mt phn ca bnh cha mt lng m1 = 3,00 g kh hyr nhit T10 = 300 K,
phn kia ca bnh cha mt lng m2 = 16,00 g kh xy nhit T20 = 400 K. Khi lng mol ca
hyr v xy tng ng l 1 = 2,00 g/mol v 2 = 32,00 g/mol, v R = 8,31J/(K.mol). Pittng dn
nhit km, v kt qu cui cng l nhit ca h cn bng. Tt c cc qu trnh c coi l chun
dng.
a. Nhit cui cng ca h l T bng bao nhiu?
b. T s gia p sut cui cng Pf v p sut ban u Pi bng bao nhiu?
c. Tng nhit lng Q c truyn t xy sang hyr bng bao nhiu?
Bi 13: Vng Mariana Thi Bnh Dng c su H = 10920 m. Nc mn b mt i dng c
khi lng ring 0 = 1025 kg/m3, mun n hi K=2,1.109 Pa. Gia tc trng trng l g = 9,81 m/s2.
B qua s thay i nhit v gia tc trng trng theo su, ng thi cng b qua p sut kh
quyn. Hy tnh gi tr bng s ca p sut P(H) y vng Mariana. Em c th dng phng php
chnh xc hoc phng php lp. Trong trng hp tnh lp, em c th ch cn gi li s hng khc
khng u tin trong biu thc ca h s nn.
1 dV

V
dP

T const
Ghi ch: Cht lng c h s nn rt nh. H s nn c nh ngha bi h thc :
M un n hi K l nghch o ca , tc l K=1/ .
Bi 14: Hai thu knh mng c t l D1 v D2 c t cch nhau mt khong L = 25 cm, trc chnh
trng nhau. t l nghch o ca tiu c. H ny to ra mt nh tht cng chiu ca mt vt t trn

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

trc chnh gn vi thu knh D1, vi phng i ' = 1. Nu i v tr ca hai thu knh cho nhau, th
h cng to mt nh tht cng chiu vi vt nhng vi phng i '' = 4.
a. Cc thu knh thuc loi no? Trong Phiu tr li, em hy k hiu thu knh hi t l +, v thu
knh phn k l -. Dng hnh v minh ha cu tr li ca em.
b. Hiu s ca cc t D = D1 - D2 ca hai thu knh bng bao nhiu?
Bi 15: Dao ng t b hm bi ma st trt.
Trong c hc, ngi ta thng dng ci gi l khng gian pha (phase space), l mt khng gian
tng tng c cc trc gm cc ta v cc ng lng (hoc vn tc) ca tt c cc cht im ca
h. Cc im ca khng gian pha c gi l cc im to nh. Mi im to nh xc nh mt trng
thi ca h.
Khi h c hc tin trin, im to nh tng ng i theo mt qu o trong khng gian pha, m ta gi
l qu o pha. Ngi ta v mt mi tn trn qu o pha ch chiu tin trin. Mt b ca tt c cc
qu o pha kh d ca mt h c hc c gi l chn dung pha (phase portrait) ca h. S phn tch
chn dung pha cho php ngi ta kho st cc tnh cht nh tnh quan trng ca ng hc ca h, m
khng cn gii cc phng trnh chuyn ng ca h di dng tng minh. Trong nhiu trng hp,
vic dng khng gian pha l phng php thch hp nht gii cc bi ton v c hc.
Trong bi ton ny, chng ti ngh cc em dng khng gian pha phn tch mt s h c hc c
mt bc t do, tc l cc h c m t bi ch mt to .
Trong trng hp ny, khng gian pha l mt phng (hai chiu).
p
Qu o pha l mt ng cong trong mt phng , n c
xc nh bng s ph thuc ca ng lng vo to ca im,
hoc ngc li, bng s ph thuc ca to ca im vo ng lng.
lm th d, chng ti trnh by mt qu o pha ca mt
ht t do chuyn ng dc theo trc x, theo chiu dng (Hnh v).
Bi ton:
x
0
1. Chn dung pha.
1.1. Hy v qu o pha ca mt cht im t do, chuyn ng gia hai bc tng song song, phn
x tuyt i, t x = - L/2 v x= L/2.
1.2. Hy kho st qu o pha ca dao ng t iu ho, tc l ca cht im c khi lng m chu
tc dng ca lc Hook F = - k x:
a. Hy tm phng trnh ca qu o pha v cc thng s ca n.
b. Hy v qu o pha ca dao ng t iu ho.
1.3. Xt cht im c khi lng m gn u ca mt thanh cng khng c khi lng, c chiu
di L, mt u thanh c c nh (gia tc trng trng l g). cho thun tin, ta dng gc gia
thanh v phng thng ng lm ta ca h. Mt phng pha chnh l mt phng vi cc to (
, d / dt ). Hy nghin cu v v chn dung pha ca con lc ny vi gc bt k. Hi h ny c th c
bao nhiu loi qu o pha khc nhau v tnh cht? (gi s cc loi qu o ny l K). Hy v t nht
mt qu o pha in hnh cho mi loi. Cc loi qu o pha khc nhau ny c xc nh t mt s
iu kin, hy tm cc iu kin . (ng ly cc im cn bng lm cc qu o pha). B qua lc cn
ca khng kh.
2. Dao ng t b hm bi ma st trt.
Khi xt lc cn i vi mt chuyn ng, ta thng k n hai loi lc ma st. Loi th nht l lc
ma st ph thuc vo vn tc (ma st nht), v c xc nh bi
F = -v. C th ly th d v
trng hp chuyn ng ca mt vt rn trong cht kh hoc trong cht lng. Loi th hai l lc ma st
khng ph thuc vo ln ca vn tc. N c xc nh bi gi tr F = N v c chiu ngc vi
chiu ca vn tc tng i ca cc vt tip xc vi nhau (ma st trt). C th ly th d v trng

Eg

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

hp chuyn ng ca mt vt rn trn b mt ca mt vt rn khc.


lm mt th d c trng cho loi th hai, ta xt mt vt rn trn mt mt phng nm ngang, gn
u mt l xo; u kia ca l xo c gi c nh. Khi lng ca vt l m, h s n hi ca l xo l
k, h s ma st gia vt v b mt l . Gi thit rng vt chuyn ng dc theo mt ng thng vi
ta x (x = 0 ng vi l xo khng b ko dn). Gi thit rng h s ma st ngh v h s ma st trt
l nh nhau. Lc u, vt c v tr x=A0 (A0>0) v c vn tc bng khng.
a. Vit phng trnh chuyn ng ca dao ng t iu ha b hm bi ma st trt.
b. V qu o pha ca dao ng t ny v tm cc im cn bng.
c. Hi vt c dng hn v tr m l xo khng b ko dn khng? Nu khng, hy xc nh di
ca khu vc m trong vt c th dng hn.
d. Hy tm gim A ca lch cc i ca dao ng t theo chiu dng ca x trong mt dao
ng. Thi gian gia hai lch cc i lin tip theo chiu dng l bao nhiu ? Hy tm s ph
thuc A(tn) ca lch cc i ny, trong tn l thi gian ca ln lch cc i th n theo chiu dng.
e. Hy v s ph thuc ca ta vo thi gian, x(t), v c tnh s dao ng N ca vt.

x2 y2

1
2
2
b
( Phng trnh ca ng elip vi cc bn trc a v b, vi tm gc ta , c dng: a
)

Bi 16: Lm lnh nguyn t bng laser


Trong bi ton ny, cc em c yu cu xt c ch ca vic lm lnh nguyn t vi s h tr ca
bc x laser. Nhng nghin cu trong lnh vc ny dn n s tin b ng k trong hiu bit v nhng
tnh cht ca cc kh lng t gm cc nguyn t lnh. Nhng nghin cu ny c trao gii Nobel
nm 1997 v 2001.
L thuyt:
Xt mt m hnh nguyn t n gin vi hai mc nng lng, mc nng lng trng thi c bn l
Eg v mc nng lng trng thi kch thch l Ee. Hiu nng lng l

Eg Ee h0

, tn s gc ca

laser l , chnh lch tn s ca laser so vi 0 l 0 0 . Gi thit rng mi vn tc ca


nguyn t tha mn c , trong c l vn tc nh sng. Em c th ch cn ly n gn ng bc mt
vi cc tham s nh / c v /0. rng t nhin ca trng thi kch thch Ee do s suy gim t pht
l: << 0, ngha l vi mt nguyn t trng thi kch thch, th xc sut tr v trng thi c bn
trong mt n v thi gian bng . Khi mt nguyn t tr v trng thi c bn, n pht x mt photon
c tn s gn bng 0 theo hng ngu nhin.
Trong c hc lng t, c th ch ra rng khi mt nguyn t b chiu bi mt bc x laser c cng
yu, th xc sut kch thch nguyn t trong mt n v thi gian ph thuc vo tn s a ca bc
x, xt trong h quy chiu gn vi nguyn t, c tnh theo cng thc

p s0

/2

1 4( a 0 ) 2 / 2
,

trong s0 << 1 l mt tham s ph thuc vo cc tnh cht ca nguyn t v cng ca laser.


Ee

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

Hnh 1. Ch rng cc thng s trong hnh khng theo ng t l


Trong bi ton ny, khi xt cc tnh cht ca kh gm cc nguyn t natri, ta b qua tng tc gia cc
nguyn t. Cng laser nh, sao cho s nguyn t trng thi kch thch lun lun nh hn
nhiu so vi s nguyn t trng thi c bn. Ta cng c th b qua nh hng ca trng trng (trong
cc th nghim thc t, th tc dng ca trng trng c b tr bi tc dng ca mt t trng
ph).
Cc gi tr bng s:
= 1,0510-34 J s
Hng s Planck
Hng s Boltzmann
k B = 1,3810-23 J K-1
Khi lng ca nguyn t natri
m = 3,8110-26 kg
Tn s nu trong bi ton
0 = 2 5,081014 Hz
rng ca trng thi kch thch
= 2 9,80106 Hz
Mt nguyn t
n = 1014 cm-3
Bi ton
1. Gi s nguyn t chuyn ng theo chiu dng ca trc x vi vn tc , v bc x laser c tn s
truyn theo chiu m ca trc x. Tn s ca bc x trong h quy chiu gn vi nguyn t bng bao
nhiu?
2. Gi s nguyn t chuyn ng theo chiu dng ca trc x vi vn tc , v hai chm tia laser
ging ht nhau chiu dc phng x t hai chiu khc nhau. Tn s ca hai laser l , tham s cng
l s . Hy tm biu thc ca lc trung bnh F x tc dng ln mt nguyn t. Vi nh, lc ny c
0

th c vit di dng F ( x ) x . Hy tm biu thc ca . Nu gi tr tuyt i ca vn tc


nguyn t gim, hy xc nh du ca i lng 0 . Gi thit rng ng lng ca mt nguyn

t rt ln hn ng lng ca mt photon. Sau y, chng ta s gi thit rng vn tc ca nguyn t


nh c th s dng cng thc tuyn tnh cho lc trung bnh trn.
3. Nu s dng 6 chm tia laser dc theo cc trc x, y v z, theo cc hng dng v m, th khi >0
s c lc tiu tn tc dng ln cc nguyn t, lm nng lng trung bnh ca nguyn t gim i. iu
c ngha l nhit ca kh, c xc nh qua nng lng trung bnh, cng gim. S dng mt
nguyn t cho trn, hy c tnh gi tr bng s ca nhit TQ, m ta khng th coi nguyn
t nh nhng cht im, do c cc hiu ng lng t. Sau y, chng ta s gi thit rng nhit rt
ln hn TQ, v 6 laser dc theo cc phng x, y v z c s dng nh gii thch phn 3).
Trong phn 2) em tnh lc trung bnh tc dng ln nguyn t. Tuy nhin, v bn cht lng t ca
photon, trong mi qu trnh hp th hoc bc x, ng lng ca nguyn t thay i vi cc gi tr ri
rc v theo hng ngu nhin, do c cc qu trnh git li.
4. Hy xc nh gi tr bng s ca bnh phng bin i ca ng lng ca nguyn t, (p)2, do
kt qu ca mt ln hp th hoc bc x.
5. Do c hiu ng git li, nn nhit trung bnh ca kh sau thi gian di khng phi l khng
tuyt i, m tin n mt gi tr hu hn no . S tin trin ca ng lng ca nguyn t c th
c miu t nh s di chuyn ngu nhin trong khng gian ng lng vi mi bc trung bnh l
( p) 2

, v nh s lm lnh do lc tiu tn. Nhit trng thi dng c xc nh bi tc dng

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

tng hp ca hai qu trnh khc nhau ny. Hy chng t rng nhit ca trng thi dng Td c dng:
1
Td ( x ) /( 4k B )
x
. Hy xc nh x. Gi thit rng Td rt ln so vi (p)2/(2kB m).

Ghi ch: Nu cc vc t P1, P2, , Pn khng tng quan thng k vi nhau, th gi tr trung bnh ca
bnh phng tng ca chng l
<( P1 + P2 + +Pn)2>=<P12> + <P22> + + <Pn2>
6. Hy tm gi tr bng s nh nht c th c ca nhit do hiu ng git li. iu ny t c khi
t s / bng bao nhiu?
Bi 17:Xilanh, l xo, pittong c khi lng.
Xt n = 2mol kh heeli l tng p sut P0 , th tch V0 v nhit T0 = 300 K, ng trong mt bnh
cha hnh tr thng ng, pha di ca mt pittng (xem Hnh 1.1). Pittng nm ngang, c khi lng
m = 10 kg (gi thit g = 9,8 m/s2), c din tch A = 500 cm2, c th chuyn ng khng ma st; phn
trn ca bnh khng cha kh. Mt l xo thng ng c gn vi pittng v vi thnh trn ca bnh.
B qua s lt kh cc mt tip xc v b qua nhit dung ring ca bnh
cha, pittng v l xo. H nm cn bng v l xo khng b nn hoc dn. B
qua khi lng ca l xo.
Loxo
a. Hy tnh tn s dao ng nh f ca pittng khi n b lm lch mt
khong nh khi v tr cn bng.
b. By gi, pittng b y xung di n khi th tch ca kh cn mt
Pittong
na, ri c th ra vi vn tc ban u bng khng. Hy tnh (cc) gi tr
4 gV0
5A .

ca th tch kh lc vn tc ca pittng l
Cho cng ca l xo l k = mgA/V0 . Mi qu trnh trong cht kh u l
1
1
on nhit. Hng s kh l R 8, 314 JK mol . Vi kh n nguyn t
(hli), s dng hng s Laplace (ch s on nhit) 5 / 3 .
Bi 18: nh u.
Mt em b lm cho ci u ung a bng cch ng ln v khom
ngi xung. Qu o ca khi tm em b c minh ha trn Hnh
1.2. Gi ru l khong cch theo phng bn knh, tnh t trc quay
ca ci u n khi tm ca em b khi em b ng, cn rd l khong
cch t trc n khi tm khi em b khom ngi. Cho t s gia rd
v ru l : 21/10 = 1,072 , tc l em b ch dch chuyn khi tm ca
mnh khong 7% so vi khong cch trung bnh n trc quay ca
ci u. cho vic xt c n gin, ta gi thit ci u khng c

ru

KH

Hnh1.1

rd

khi lng, bin ca ci u l nh v khi lng ca em b


tp trung khi tm. Ta cng gi thit l s chuyn t khom ngi

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

sang ng (s chuyn t A sang B v s chuyn t E sang F) l nhan


h so vi chu k ca ci u, v c th coi l tc thi. Tng t, ta gi
thit l s khom ngi xung (s chuyn t C sang D v s chuyn
t G sang H) c th coi nh xy ra tc thi.
Em b cn phi thc hin bao nhiu chu k nh vy lm cho bin
(hoc vn tc gc cc i) tng ln hai ln?
Bi 19: Hi t bng t trng:.
C nhiu thit b s dng chm tia mnh gm cc ht tch in.
ng phng tia in t c dng trong cc dao ng k, cc my thu hnh hoc
trong knh hin vi in t. Trong cc thit b ny, chm ht c hi t v lm lch rt ging nh cch
chm sng b hi t v lm lch trong cc dng c quang hc.Chm ht c th c hi t bi in trng
hoc t trng. Trong bi ton 2A v 2B, ta s xem chm ht c hi t bi t trng nh th no.
1. Hi t bng t trng trong ng dy.
Hnh 2.1 cho thy mt sng electron t bn
trong, khong gia ca mt ng dy di. Cc electron chui qua mt l trn ant c thnh phn vn tc
ngang nh. Electron s chuyn ng theo mt ng xon. Sau ng mt vng, electron li quay v
trc, trc ny i qua l v im F. Bng cch iu chnh t trng B bn trong ng dy mt cch thch
hp, ngi ta c th lm cho mi electron cng hi t im F sau ng mt vng. Hy s dng cc
d liu sau y:
Hiu in th c dng tng tc cc electron l V = 10 kV, Khong cch gia ant v im hi t
F l L = 0,50 m, Khi lng ca mt electron m = 9,11 10-31 kg, in tch ca mt electron
e = 1,6 10-19 C, 0 4 10 H/m
Xt bi ton trong khun kh phi tng i tnh.
a. Tnh B sao cho electron tr li gp trc im F sau ng mt vng quay.
b. Xc nh cng dng in trong ng dy, bit rng ng dy c 500 vng dy trn mi mt
chiu di ca n.
2. Hi t bng t trng r.
Hai cc nam chm t nm ngang cch nhau mt khong sao cho t trng gia chng l B theo
phng thng ng (xem Hnh 2.2). Cc mt ca cc c dng hnh ch nht vi chiu di l v chiu
rng w . Ta xt t trng r gn ra ca cc cc (t trng r, ting Anh l fringing field, l t trng
gn vi cc hiu ng ra ca cc cc). Gi s t trng r tn ti trn khong b (xem Hnh 2.3). T
7

trng r c hai thnh phn l Bx i v Bz k. cho n gin, ta gi thit rng


z = 0 l mt phng ng gia hai cc t. C th l:
khi ht t ngoi i vo vng t trng r, th Bx Bz / b ,

Bx B z / b

khi ht i vo vng t trng r sau khi i qua nam chm, th Bx Bz / b

, trong

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

T trng
r

Mt phng
XZ

z
y

z
x=b

B
Bz
Chm ht hp

w
Bx

Hnh 2.3. T trng r


Hnh 2.2. Nhn tng th (ch rng rt b).

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

Mt chm hp gm cc ht c cng khi lng m v in tch dng q, i vo nam chm (gn trung
tm) vi vn tc ln v song song vi mt phng nm ngang. Kch thc ca chm tia theo phng
thng ng c th so snh c vi khong cch gia hai cc nam chm. C mt chm ht i vo nam
chm di mt gc nh i vi ng thng trung tm v ra khi nam chm di gc -q (xem Hnh
2.4. Gi thit rt b). Gi thit rng gc m theo ht i vo vng t trng r cng l gc m
theo ht i vo vng t trng u.

Hnh 2.4. Nhn t trn xung

NGUYN VN TRUNG : 0915192169


xf

Chm ht s b hi t bi t trng r. Hy tnh


gn ng tiu c nu ta nh ngha tiu c nh
minh ho trn Hnh 2.5 (gi s b<<l v gi s
thnh phn z ca lch, trong khu vc t
Hnh 2.5. Nhn ngang
trng u, l rt nh)
Bi 20: S LCH HNG NH SNG BI GNG CHUYN NG
S phn x nh sng bi gng chuyn ng tng i
tnh khng phi l iu mi v mt l thuyt. Anhxtanh
tho lun v kh nng v xut mt quy trnh dng
php bin i Lorentz thu c cng
thc phn x bi
r
gng chuyn ng vi vn tc v . Mc d vy, cng
thc ny cng c th thu c bng cch s dng mt
phng php kh n gin. Xt qu trnh phn x nh
trn Hnh 3.1, gng phng M chuyn ng vi vn

tc v v e x (trong e x l vc t n v trn trc x) i


vi h quy chiu phng th nghim F. Gng hp mt
0
gc vi vn tc ( ch l 90 , xem Hnh 3.1). Mt

phng ca gng c php tuyn n. Chm sng c gc ti

v gc phn x , tng ng l cc gc gia n vi


chm ti 1 v vi chm phn x 1' trong h quy chiu phng th nghim F. C th chng minh c
rng:
v
sin sin sin sin ( )
c

(1)

1. GNG ANHXTANH.
Khong mt th k trc, Anhxtanh tm ra c nh lut v s phn x sng in t bi mt gng

chuyn ng vi vn tc khng i v v e x (xem Hnh 3.2). Bng cch p dng php bin i Lorentz
cho kt qu thu c trong h quy chiu m gng ng yn,
y
Anhxtanh tm c:

v
v
cos 2
1
c
c

cos
2
v
v
1 2 cos
c
c

(2)
Khng dng n php bin i Lorentz, ch s dng cng
thc (1), hy tm ra cng thc (2).
2. S DCH TN S.
f = 900
Vn l tnh hung nh phn 3A, nu chm tia ti n sc tn
s f p vo
gng M, hy tm tn s mi f sau khi n phn x t b mt ca gng
0
chuyn ng. Nu 30 v v 0, 6 c trong Hnh 3.2, hi dch tn s
f bng bao nhiu phn trm ca f .

???

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

3. Phng trnh gng chuyn ng.


Hnh v biu th cc v tr ca gng thi im t 0 v t . V quan st vin chuyn ng sang tri,
gng chuyn ng tng i sang phi. Chm sng 1 p vo im a thi im t 0 v b phn x
thnh chm 1' . Chm 2 p vo im d thi im t v b phn x thnh chm 2 ' . Do vy ab l mt
u sng ca nh sng ti thi im t 0 . Cc nguyn t im b nhiu lon bi mt u sng ti ab
v bt u pht sng. S nhiu lon, do mt u sng ab gy nn, dng li thi im t khi mt u
sng chm im d.
Da vo Hnh 3.3 cho s truyn nh sng hoc s dng cc phng php khc, hy tm ra phng
trnh (1).
Bi 21: o khi lng trng thi khng trng lng.
Trong mt trm khng gian quay quanh Tri t c trng thi khng trng lng. Do , ta khng th
dng nhng dng c o trng lng thng thng t suy ra khi lng ca cc nh du hnh v
tr. Trm nghin cu v tr Skylab 2 v mt vi trm nghin cu v tr khc c trang b mt thit b
o khi lng ca ngi. Thit b ny gm c mt ci gh gn u ca mt l xo. u kia ca l xo
c gn vo mt im c nh ca trm. Trc ca l xo i qua khi tm ca trm, cng ca l xo l
k = 605,6 N/m.
1. Khi trm ang c nh trn b phng, th chic gh (khng c ngi) dao ng vi chu k
T0 = 1,28195 s.Tnh khi lng m0 ca chic gh.
2. Khi trm ang quay trn qu o quanh Tri y, nh du hnh v tr ngi trong chic gh v o chu
k dao ng T' ca chic gh. Anh ta thu c T' = 2,33044 s. Anh ta tnh i khi khi lng ca mnh
th thy nghi ng v tm cch xc nh khi lng thc ca mnh. Anh ta o li chu k dao ng ca

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

chic gh (khng c ngi) v tm c T0' = 1,27395s. Lc anh ta ang trong trng thi l lng
trong trm.Tnh khi lng thc ca nh du hnh v tr v khi lng ca trm.
Ch : B qua khi lng ca l xo.
Bi 22: Si quang

x
n0=1

n1

a
O

n2

Mt si quang hc (gi tt l si quang) gm mt li hnh tr, bn knh a, lm bng vt liu trong sut
c chit sut bin thin lin tc t gi tr n = n1 trn trc n n = n2 (vi 1 < n2 < n1) khong cch a
2 2
n trc theo cng thc: n n( x) n1 1 x . vi x l khong cch t im c chit sut n n trc
ca li, l hng s.
Li c bao bc bi mt lp v lm bng vt liu c chit sut n2 khng i. Bn ngoi si quang l
khng kh, c chit sut n0.
Gi Oz l trc ca si quang hc, vi O l tm ca mt u si.
Cho n0 = 1,000; n1 = 1,500; n2 = 1,460; a = 25 m.
1. Mt tia sng n sc c chiu vo si quang ti im O di gc ti i, mt phng ti l mt
phng xOz.
a. Hy ch ra rng ti mi im trn ng i ca tia sng trong si quang, chit sut n v gc
gia tia sng v trc Oz tho mn h thc ncos = C, vi C l mt hng s. Tm biu thc ca C theo n1
v i .
b. S dng kt qu cu 1.a. v h thc lng gic cos = 1 tan
2

1
2

tan

dx
x'
dz
l

, trong
dc ca tip tuyn ca ng i tia sng ti im (x, z), hy suy ra phng trnh cho x'. Tm biu thc
y ca theo n1, n2 v a. Bng cch o hm hai v ca phng trnh ny theo z, tm phng trnh
cho o hm bc hai x''.
c. Tm biu thc ca hm s x theo z, tc l x = f(z), tho mn phng trnh trn. l phng trnh
ng i ca nh sng trong si quang .
d. V phc qu o ca hai tia sng i vo si quang di hai gc ti i khc nhau trong mt chu k
y .
2. S truyn ca nh sng trong si quang hc.
a. Tm gc ti cc i iM, di gc ti nh sng vn cn c th lan truyn bn trong li ca si
quang.
b. Xc nh biu thc to z ca giao im ca tia sng vi trc Oz vi i 0. [1,5 im]
3. nh sng c s dng truyn tn hiu di dng nhng xung cc ngn (b qua rng ca
xung).
a. Xc nh khong thi gian nh sng i t im O n giao im th nht vi trc Oz vi gc
ti i 0 v i iM. T s gia to z ti giao im th nht v c gi l tc lan truyn ca tn
hiu nh sng dc theo si quang hc. Gi thit rng tc ny thay i n iu theo i. Tm tc
ny ng vi i = iM (gi l vM). Tm tc truyn thng ca tia sng dc theo trc Oz. (gi l v0)

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

So snh hai tc .
b. Chm sng mang tn hiu l mt chm sng hi t i vo si quang ti im O di cc gc ti i
khc nhau vi 0 i iM. Tnh tn s lp li cao nht f ca xung tn hiu khong cch
z = 1000m th hai xung lin tip vn cn tch bit nhau (ngha l cc xung khng ln nhau).
Ch :
1. Tnh cht sng ca nh sng khng c xt n trong bi ton ny.
2. B qua s tn sc ca nh sng.
3. Tc nh sng trong chn khng l 2,999x108 m/s.
4. Em c th dng nhng cng thc sau y:
Chiu di ca mt cung nh nguyn t ds trong mt phng xOz l:
2

dx
ds dz 1

dz
dx
1
bx
Arc sin
a
a2 b2 x2 b
2

x dx

dx

x a b x

2b 2
2

a 2 Arc sin

ds
dz

bx
a

2b
a b x
Arcsinx l hm s ngc ca hm s sinx. Gi tr ca n l gc nh nht c sin bng x. Ni
khc i, nu y = Arcsinx th siny = x.
Bi 23: S nn v s gin n ca mt h hai kh.
Mt xi lanh c chia lm hai phn bi mt vch ngn di ng MN, phn bn tri c gii hn bi
y ca xi lanh v vch ngn MN (Hnh 1), phn ny cha mt mol hi nc. Phn bn phi c gii
hn bi vch ngn MN v pittng di ng AB, phn ny cha mt mol kh nit (N 2).
Thot tin, th tch v nhit ca kh hai phn l bng nhau, vch
V0
N
V0 A
ngn MN dn nhit tt, nhit dung ca n rt nh, c th b qua.
Th tch ring ca nc th lng th b qua so vi th tch ring ca
p1
p2
hi nc cng nhit .
T1
T2
Nhit ho hi L c nh ngha l nhit lng cn thit lm cho
mt n v khi lng vt cht bin i t th lng sang th hi
M
B
cng nhit . i vi nc T0 = 373 K, L = 2250 kJ/kg.
Hnh 1
1. Cho rng pittng v thnh xi lanh dn nhit tt v vch ngn MN
c th trt t do khng ma st. Trng thi ban u ca cc kh trong xi lanh c xc nh nh sau: p
sut p1 = 0,5 atm; th tch ton phn (ca c hai khi kh) V1 = 2V0; nhit T1 = 373 K. Pittng AB nn
t t cc kh trong mt qu trnh gn cn bng v ng nhit cho ti th tch ton phn cui cng l VF
= V0/4.
a. V th p(V) ca kh trong xi lanh, tc l ng cong biu din s ph thuc ca p sut p vo
th tch ton phn V ca hai khi kh trong xi lanh nhit T1. Tnh nhng to ca nhng im
quan trng ca ng cong. Cho hng s kh l tng R = 8,31J/mol.K hoc R = 0,0820 lt.atm/mol.K;
1atm = 101,3 kPa. Di p sut p0 = 1 atm, nc si nhit T0 = 373K
2

dV

ln V

b. Tnh cng m pittng thc hin trong qu trnh nn kh.


c. Tnh nhit to ra bn ngoi trong qu trnh ny.
2. Tt c mi iu kin vn nh cu 1, tr iu kin l c ma st gia vch ngn v thnh xi lanh,
sao cho vch ngn NM ch di chuyn khi hiu p sut tc dng ln hai mt ca n ln hn hoc bng
0,5 atm (cho rng h s ma st ngh v h s ma st trt l bng nhau).

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

a. V ng cong p(V) biu din s ph thuc ca p sut p ca kh phn bn phi theo th tch
ton phn V ca cc kh trong xi lanh nhit T1.
b. Tnh cng m pittng thc hin trong qu trnh nn kh.
c. Sau khi th tch ca cc kh t n gi tr VF = V0/4 th pittng AB dch chuyn t t v bn phi
trong mt qu trnh gin n gn cn bng v ng nhit ca c hai cht (nc v nit) cho n th tch
ton phn ban u 2V0. V tip th cu 2.a biu din qu trnh ny.
3. Cho rng xi lanh v pittng l cch nhit, cn vch ngn MN c gi c nh v dn nhit tt.
Trng thi ban u ca cc kh nh cu 1. Pittng AB di chuyn t t v pha bn phi v th tch ca
phn bn phi tng ln cho n khi hi nc phn bn tri bt u ngng t.
a. Tnh th tch cui cng ca phn bn phi.
b. Tnh cng m kh thc hin trong qu trnh gin n ny. T s ca nhit dung ng p v nhit
Cp

7
8
2
5 , i vi hi nc l
6 . Trong khong nhit
dung ng tch l
L 1 1

p p 0 exp
R
T T0 . Trong T l

t 353K n 393K ta c th s dng cng thc gn ng:

C v , i vi kh nit l

nhit si ca nc di p sut p; l khi lng mol. Cn p0, L0 v T0 c cho trn.


Bi 24: S chuyn qu o ca v tinh
Trong mt tng lai gn, t chng ta c th tham gia vo vic phng mt v tinh,
m theo quan im vt l, ch cn s dng c hc n gin.
a. Mt v tinh c khi lng m ang quay quanh Tri t c khi lng
M theo mt qu o trn, bn knh R0. Tnh vn tc u0 ca v tinh khi lng
m theo M, R0 vmhng s vn vt hp dn G.

Yr

b. Ta cn a v tinh ny vo qu o i qua im P cch tm Tri t


M mt khongQR bng cch tng (hu nh tc thi) vn tc ca n im
1
Q t u0 ln u1. Tnh u1 theo u0, R0, R1.
c. Suy ra gi tr ti thiu ca u1 theo u0 m v tinh cn c thot hon
ton khi nh hng ca Tri t.
qu o trung bnh bn knh R1

X vn tc u2 ca v tinh ti im
d. (Lin quan n phn b.) Tnh
P theo u0 , R0 , R1 .
e. By gi, ti im P, ta mun thay i qu o ca v tinh thnh

M
qu o trn c bn knh R1 bng cch
tng gi trR1
ca u2 (hu nh
mR0
tc thi) ti u3 . Tnh ln ca u3 theo u2 , R0 , R1 .
f. Nu v tinh b nhiu lon nh v tc thi theo phng bn knh
R1 lc u
sao cho n b lch khi qu o hon ton trn bn knhu2

hy tnh chu k dao ng T ca r quanh khong cch trung bnh R1 .


g. Hy v phc ton b qu o b nhiu lon cng vi qu o
khng b nhiu lon.
Bi 25. Con quay quang hc.
Vo nm 1913, Georges Sagnac (1869-1926) xt vic s dng mt b cng hng vng tm s
tri ca te v tr i vi vi mt h quy chiu quay. Tuy nhin, nh thng xy ra, cc kt qu ca

u0
NGUYN VN TRUNG : 0915192169
ng i ca tia sng trong si quang

u1

Hnh 1

ng c
nhng ng
dng m
chnh ng
cng cha
bao gi
m ti.
Mt trong
nhng ng
dng l
con quay
si quang
(FibreOptic

Gyroscope- FOG) da trn mt hin tng n gin m ln u tin Sagnac quan st c. Hin
tng vt l ch yu lin quan n hiu ng Sagnac l do s dch pha gy nn bi hai chm tia sng kt
hp c truyn theo hai chiu ngc nhau vng quanh mt vng ang quay lm bng si quang.
dch pha ny cn c dng xc nh vn tc gc ca vng ang quay. Nh ch ra trn s Hnh
1, mt sng nh sng i qua im P vo mt si quang hnh trn c bn knh R t trn mt b quay
vi vn tc gc khng i theo chiu kim ng h. Ti y, sng nh sng b tch thnh hai sng
truyn theo hai hng ngc nhau dc theo vng: theo chiu kim ng h (CW) v ngc chiu kim
ng h (CCW). Chit sut ca vt liu lm si quang l . Gi thit ng truyn tia sng trong si
quang l mt ng trn trn tru c bn knh R.
2
2
a. Trn thc t, vn tc quay ca vng nh hn vn tc nh sng rt nhiu, sao cho R c . Hy

tm hiu thi gian t t t trong t v t ch thi gian i ht mt vng kn ca cc tia i


theo chiu kim ng h (CW) v ngc chiu kim ng h (CCW). Hy vit kt qu theo din tch A
c bao quanh bi ci vng.

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

b. Hy tm hiu quang trnh L ca tia CW v tia CCW khi chng i ht mt vng kn trn ci vng

60
ang quay
60
c. Vi mt si quang
hnh trn c60bn knh R = 1 m, hy tm gi tr cc i ca L i vi s quay
ca Tri t. Cho =1,5.
d. Trong phn b), php
o c th c khuch i bng cch tng s vng ca cun si quang ln N
Etalon
ca hai tia sng khi chng i ht chiu di cun si quang.
vng. Hy tm hiu sNgun
pha laser
S th hai ca Con quay Quang hc l Con quay Laser Vng ( Ring Laser Gyroscope - RLG).
iu ny c th thc hin bng cch t hcM1
cng hng ca ngun pht laser vo mt vng di dng
mt tam gic u, chiu di tng cng ca vng l L, nh trn Hnh 2. Ngun laser y s sinh ra hai
M3 duy tr dao ng ca laser trong b cng
ngun sng kt hp lan truyn theoM2
hai hng ngc nhau.
hng vng hnh tam gic ny, chu vi ca vng phi bng mt s nguyn ln bc sng . Etalon (b
chun mu), l mt dng c ph c t chen vo vng; n
c th gy ra trong vng cc tn hao c
gng bn m 50%
tnh lc la theo tn s, sao cho cc kiu dao ng khng mong mun b lm yu i hoc b loi tr.

Hnh.2: S minh ho Con quay Laser Vng

Hnh 3: Minh ha Con quay Laser Vng c


ni ti trong bi ton ny

e.Tm hiu s thi gian truyn t theo chiu kim ng h v ngc chiu kim ng h cho trng
hp vng hnh tam gic nh trn Hnh 2. Vit kt qu theo v din tch A c bao quanh bi vng.
Chng t rng kt qu ny cng ging ht nh kt qu i vi vng hnh trn.
f. Nu ci vng ny quay vi tn s gc nh trn Hnh 2, s c s khc nhau v tn s gia hai
php o CW v CCW . Tm tn s phch quan st c gia hai tia CW v CCW theo L, ,
Detector
Bi 26. Thu knh Plasma
Vt l cc chm ht cng ln c nh hng mnh khng ch ti nghin cu c bn m cn ti c
cc ng dng trong y hc v cng nghip. Thu knh plasma l mt dng c to ra s hi t cc mnh
cui ca bung va chm tuyn tnh. thy r cc kh nng ca thu knh plasma, c th so snh n
vi cc thu knh t v tnh in thng gp. Trong cc thu knh t, kh nng hi t t l vi graien
t trng. Trong thc t, gii hn trn ca thu knh hi t t cc vo khong 102 T/m, trong khi vi
thu knh plasma c mt 1017 cm-3, kh nng hi t ca n tng ng vi mt t trng c graien
3106 T/m (ln hn khong 4 bc so vi thu knh t cc t).

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

Di y, chng ta s lm r ti sao cc chm ht tng i tnh c cng ln li c th to ra


nhng chm t hi t, m khng y nhau ra xa.
a. Xt mt chm tia electron hnh tr di c mt ht ng nht n v vn tc trung bnh v , (c hai
i lng u xt trong h quy chiu phng th nghim). Tm biu thc ca in trng ti mt im
bn trong chm tia, cch trc gia ca chm tia mt khong r , bng cch s dng in T hc c
in.
b. Tm biu thc ca t trng cng im nh trong cu a).
c. Tm lc tng hp hng ra ngoi, tc dng ln mt electron trong chm tia khi electron i qua
im .
d. Gi thit rng biu thc thu c c) p dng c cho cc vn tc tng i tnh, hy tm lc tc

c
dng ln electron khi v tin gn n vn tc nh sng c , trong

1
0 0

e. Nu chm tia electron (c bn knh R) i vo trong mt plasma c mt u n0 n (plasma l


kh b ion ho, gm cc ion v electron c mt in tch bng nhau), tm lc tng hp tc dng ln
mt ion ca plasma dng, ti mt m bn ngoi chm tia, cch trc ca chm tia mt khong r,
mt thi im cch lc chm tia i vo plasma mt khong thi gian di. Em c th gi thit rng mt
ion ca plasma gi khng i v tnh i xng tr vn c duy tr.
f. Sau mt thi gian di, tnh lc tng hp tc dng ln mt electron ca chm tia nm trong
plasma, ti im cch trc gia ca chm tia mt khong r, gi thit v c , vi iu kin l mt ion
ca plasma gi khng i v tnh i xng tr vn c duy tr.
Bi 27: Ht v sng.
Bi ton ny bao gm ba phn sau y, lin quan n chuyn ng ca ht v sng: waves:
Phn A. Tn x khng n hi ca cc ht
Phn B. Sng trn mt si dy
Phn C. Sng trong v tr dn n.
Phn A. Tn x khng n hi v tnh phc hp ca cc ht
Mt ht c gi l ht s cp nu n khng c cc bc t do ni ti c th b kch thch, th d nh
s quay hay dao ng quanh khi tm. Nu khng nh vy, ht l phc hp.
xc dnh xem mt ht l phc hp hay khng, ngi ta c th tin hnh mt th nghim tn x
bng cch dng ht lm bia v cho mt ht s cp tn x ln n. Trong trng hp bia l mt ht
phc hp, th nghim tn x c th pht hin cc tnh cht quan trng nh scaling , tc l khi xung
lng v pha trc ca ht b tn x tng ln, th tit din tn x tr nn khng ph thuc vo xung
lng.
Vi mt h tn x gm mt ht s cp i ti p vo mt ht bia, ta s gi Q l mt mt ng
nng tnh tin ton phn. y, ng nng tnh tin ca mt ht, d l ht s cp hay ht phc hp,
c xc nh nh l ng nng lin h vi chuyn ng tnh tin ca khi tm ca n. Ta c th vit
Q=K i K f ,
tong K i v K f ln lt l ng nng tnh

tin ton phn ca cp ht tng tc trc v sau


tn x.
Trong Phn A, em hy dng c hc c
in phi tng i tnh gii cc bi ton. B
qua mi tc dng ca trng trng.
a. Nh thy trn Hnh 1, mt ht s cp c khi
lng m chuyn ng dc theo trc x vi
Hnh 1

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

thnh phn

ca xung lng p > 0 . Sau khi b tn x bi mt bia ng yn c khi lng


1

xunglng ca n tr thnh p2
T cc d liu v p2 , ngi ta c th xc nh xem ht bia l ht s cp hay ht phc hp. Ta s
gi thit rng p2 nm trong mt phng x - y v cc thnh phn x v y ca p2 c cho ln
lt bi p2 x v p2 y .
(i) Hy tm biu thc cho Q theo m , M , p1 , p2 x , v p2 y .
(ii) Nu ht bia l ht s cp, th cc xung lng p1 , p2 x , v p2 y lin h vi nhau mt cch c
bit
bi mt iu kin.
Vi p1 cho trc, hy v iu kin di dng mt ng cong trong mt phng p2 x - p2 y . Hy
xc nh gi tr ca p2 x cho cc giao im ca ng cong vi trc p2 x . Trn cng th , hy
xc nh cc khu vc cha cc im ca p2 ng vi Q<0 , Q=0 , Q>0 , v ghi cc gi tr ny
ca Q vo cc khu vc tng ng.
Vi mt ht bia phc hp, ng yn, trng thi c bn trc tn x, th (cc) khu vc no ca Q
cha cc im c php ca p2 ?

b. By gi, xt mt bia phc hp gm hai ht s cp, mi ht ci khi lng

1
M . Hai ht ny
2

c
ni vi nhau bng mt l xo c khi lng
khng ng k. Hy xem Hnh 2. L xo c
hng s lc k v
khng b un ngang. u tin, bia ng yn
vi khi tm gc to O , v l xo
nghing mt
gc i vi trc x , ang c di t nhin
d 0 . cho n gin, ta gi thit rng ch cc
chuyn
ng dao ng v quay c th b kch thch trong bia di tc dng ca tn x.
Ht s cp i ti, c khi lng m , chuyn ng theo phng x c trc v sau tn x, vi xung
lng ln lt l p1 v p2 . Lu rng p2 l m nu ht git li v chuyn ng ngc li. Tn x
xy ra ch khi ht i ti p vo mt trong hai ht bia v p2 p1 . Chng ta gi thit c ba ht u
chuyn ng trn cng mt mt phng, trc v sau tn x.
(i) Nu di cc i ca l xo sau tn x l d m , hy tm mt phng trnh lin h gia t s
x=( d md 0 )/d 0 v cc i lng Q , , d 0 , m , k , M , p1 v p2 .
(ii) t sin 2 . Khi gc nghing ca bia c php thay i, th tit din tn x cho ta
din

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

tch hiu dng ca bia, trong mt phng vung gc vi ht ti, m trong mt s hu qu c php
xy ra do tc dng ca tn x. Ta bit rng vi tt c cc hu qu dn ti cng mt gi tr ca p2 , th
gi
tr ca nm trong khong ( min , max ) v chng ta c th chn n v ca tit din sao cho ch
n
gin bng gi tr bng s ca khong ( max min ) . Lu rng min , max , v c ph thuc vo
p2 . Gi pc l gi tr ngng ca p2 bt u tr nn khng ph thuc vo p2 .Trong
iu kin k
ln, hy c tnh p . Vit p n ca em theo
,
, v p .
c

Gi thit M =3m v trong gii hn k ln, hy v th ca theo p2 vi mt gi tr p1 cho


trc. Trn th, xc nh khong bin thin ca v p2 . p 2
Phn B. Sng trn mt si dy
Xt mt si dy n hi c cng gia hai u A v B c nh, nh thy trn Hnh 3. Mt khi
l
lng di ca si dy l . Tc lan truyn sng ngang trong si dy l c . Gi di AB
L . Si dy c ko ngang v gi cho c dng mt tam gic vi cao cc i h L im gia
ca dy. Ti thi im t=0 , dy c th ra t trng thi ng yn. B qua mi tc dng ca trng
trng.
c. Hy tm chu k dao ng T ca si dy.
V hnh dng ca si dy t=T / 8 . Trn hnh v,
hy xc nh cc di v cc gc dng xc nh hnh dng ca si dy.
d. Hy tm c nng ton phn ca si dy dao ng theo , c , h , v LHnh
. 3
Phn C. V tr ang n ra
Photon trong v tr ng mt vai tr quan trng trong vic cung cp thng tin v v tr. Tuy nhin,
khi khai thc thng tin t cc photon , cn phi k n s kin l v tr ang n ra. Vi mc ch
ny, ta thng biu th di v khong cch bng cch dng mt tham s t xch ph bin a(t ) ph
thuc thi gian t . Nh vy, khong cch L(t) gia hai ngi sao ng yn trong cc h quy chiu
cc b ca chng th t l vi a(t ) :
L(t)=ka(t),(1)
k
trong ,
l mt hng s v a ( t ) k n s n ra ca v tr. Ta dng du chm bn trn mt k
hiu ch o hm theo thi gian ca n, tc l, a (t )=da( t)/dt , v t v (t ) L(t) . Ly o hm

theo thi gian ca c hai v phng trnh (1), ta thu c nh lut Hubble:
v (t )=H (t) L(t) ,(2)

H
(t
)=
a
(t)
/
a(t
)
trong
l tham s Hubble thi im t . thi im hin ti t 0 , ta c
1
1
H ( t 0 ) =72 km s Mpc
,
19
6
trong 1 Mpc=3.0857 10 km=3.2616 10 light - year .

Gi thit rng v tr rng v hn v ang n ra sao cho


a(t ) exp(bt) ,

trong b l mt hng s. Trong mt v tr nh vy, tham s Hubble l mt hng s bng H (t 0) .


Ngoi ra, c th chng t rng bc sng ca cc photon bay trong v tr b ko di ra t l vi s
n ra ca v tr, tc l
(t ) a(t) .

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

By gi, gi s cc photon to thnh mt vch pht x Lyman-alpha c pht ra thi im


bi mt ngi sao lc ang ng yn trong h quy chiu c b ca n, v chng ta l nhng
quan st vin, ang ng yn trong h quy chiu cc b ca chng ta. Khi cc photon ny c pht ra,
te

bc sng ca chng l ( e)=121.5 nm . Tuy nhin, khi chng n ch chng ta vo lc ny, thi

t
im 0 , bc sng ca chng b dch v pha n gi tr

145.8 nm .

e. Trong khi cc photon bay, v tr khng ngng n ra sao cho ngi sao khng ngng li ra xa chng
ta. Bit rng tc nh sng trong chn khng l c khng bao gi thay i, khong cch
ngi sao n chng ta l bao nhiu, khi cc photon c pht ra thi im
biu th p
n theo n v Mpc.

te
L

te
) t
L

t e ? Hy

f . Vn tc li ra xa v ( 0) ca ngi sao i vi chng ta by gi, thi im t 0 l bao


nhiu t 0 ? Hy

bu th p n theo n v vn tc nh sng trong chn khng c .


Bi 28: Nam chm in mnhc in tr
Nam chm in c in tr l nhng nam chm c lm bng nhng cun dy kim loi thng
thng, nh ng hoc nhm. Nhng nam chm in c in tr (sau ny ta gi gn l nam chm in)
hin i c th cung cp t trng khng i ln n hn 30 tesla. Cc cun dy ca chng thng
thng c to ra bng cch ghp hng trm a mng hnh trn bng ng, c khot nhiu l lm
lnh, v cc tm cch in c cng hnh dng, t xen k. Khi mt in p c t vo hai u cun
dy, dng in chy qua cc a theo ng xon c to ra t trng mnh tm ca nam chm.
Trong bi ny chng ta c mc ch kho st cun dy hnh tr (cn gi l xolenoit) gm nhiu
vng c th c dng nh mt nam chm pht ra t trng mnh nh th no. Nh thy trong
Hnh 1, tm ca nam chm l O . Cun dy hnh tr ca n gm N vng dy ng c dng in
I , phn b ng u trn tit din ngang ca dy, chy qua. ng knh trung bnh ca cun dy l
D v chiu di ca n dc theo trc x l l . Tit din ngang ca si dy l hnh ch nht c chiu
rng l a v chiu cao l b . Cc vng ca cun dy c qun st nhau sao cho mt phng ca mi
vng c th xem nh vung gc vi trc x , v l=Na . Trong bng 1, cc s liu v kch thc ca
cun dy c lit k ra.

Hnh 1
Trong vic nh gi xem liu mt nam chm nh vy c th to ra t trng cao hay khng, c hai
thng s gii hn khng th c b qua. Th nht l bn c hc ca cun dy chu c lc
Lorentz ln khi c dng in i qua cun dy to ra t trng. Th hai l nhit lng Joule rt ln to
ra trn si dy khng c gy ra tng nhit qu mc. Chng ta s kho st hai thng s ny bng
cch dng nhng m hnh n gin ha.

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

Phn ph lc cui ca bi lit k mt s cng thc ton v t liu vt l m em c th s dng khi


cn.
Phn A.T Trng trn trc ca cun dy
Gi thit rng b D v cc si dy l cc di mng c rng a . Gi O l gc ca trc
x . Hng ca dng in chy qua dy nh thy trong Hnh 1.
a. Hy xc nh thnh phn theo trc x ca t trng B ( x) trn trc ca cun dy theo x khi
dng
in khng i I chy qua cun.
b. Hy xc nh dng in khng i I 0 qua cun dy nu B (0) b ng 10.0 T. S dng c c
d
li u c cho trong b ng 1 tnh ton trong phn ny.
Phn B. Gii hn trn ca dng in
Trong phn B, chng ta gi s di l ca cun dy l v hn v b D .
Xt mt vng ca cun dy v tr x=0 . T trng tc dng lc Lorentz
ln dng in chy qua cc vng dy. Vy, nh thy trn Hnh 2
on dy di s chu lc php tuyn F n c xu hng lm
cho vng dy dn rng ra.
Hnh 2
c. Gi s rng, khi dng in l I , ng knh trung bnh ca cun dy dn ra c gi gi tr
khng i D' ln hn D , nh thy trn Hnh 2. Hy xc nh lc php tuyn hng ra pha ngoi
trn mi n v di F n / s .Hy xc nh lc cng Ft tc dng dc theo dy.
d. B qua s tng tc ca cun dy trong qu trnh dn rng ra. Gi thit vng dy s b t khi
dn t i (tc l, dn trn mi n v chiu di) l 60 % v ng sut cng (tc l, lc cng trn mi
n v din tch tit din ngang ca si dy khng cha b cng) l b =455 MPa. Gi I b l dng
in
m ti gi tr ny, vng dy s b t v B b l t trng tng ng ti tm O . Hy xc nh biu
thc
cho I b v tnh gi tr ca n. Hy xc nh biu thc cho B b ri tnh gi tr ca n.
Phn C. Tc tng nhit
Khi dng in I l 10.0 kA v nhit T ca cun dy l 293 K , ta gi thit rng in tr,
nhit dung ring p sut khng i, v khi lng ring ca dy tng ng l e =1.72 1 08 m ,
2
3
3
c p=3.85 1 0 J /(kg K ) v m=8.98 1 0 kg m
.
e. Tm biu thc cho mt cng sut (ngha l cng sut trn mt n v th tch) ca nhit lng
to ra trong cun dy, ri tnh gi tr ca n. S dng s liu cho trong Bng 1.
f. Gi T l tc thay i nhit ca cun dy theo thi gian. Hy tm biu thc cho T v tnh
gi
tr ca n.
Phn D. Nam chm t trng xung
Nu dng in ln cn thit cho t trng mnh ch tn ti trong mt thi gian ngn, th s tng
nhit gy bi s ta nhit lng Jun-Lenx c th gim i ng k. tng ny c p dng cho
nam chm to t trng xung.
Trong Hnh 3, mt b t in c in dung C , ban u c np in n hiu in th V 0 ,
c dng to ra dng in I chy qua cun dy. Mch in c mt kha chuyn mch K .
t cm L v in tr R ca mch c gi thit l hon ton thuc v cun dy. Cu to v kch
thc ca cun dy ging nh cho Hnh 1 v Bng 1. Gi thit R , L , v C khng ph
thuc vo nhit , v t trng l ging nh t trng ca mt xolenoit di v hn vi l .

Hnh 3

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

g. Tm cc biu thc cho t cm L v in tr R .


Hy tnh cc gi tr ca L v R . S dng cc s liu c cho trong Bng 1.
h. Ti thi im t=0 , kha K chuyn sang v tr 1 v ng in bt u chy. t 0 , in
lng Q(t) trn bn dng ca t in v cng dng in I (t) i vo bn dng c cho ra
bi
(t+ 0) ,(1)
C V 0 t
Q(t)=
e sin
sin 0
dQ
C V 0 t
I ( t)=
=(
)
e sin t ,(2)
dt
cos 0 sin 0

trong v l cc hng s dng v 0 c cho bi

, 0< 0< .(3)

2
Ch rng, nu Q(t) c biu th nh mt hm s ca bin s mi t ' (t+ 0 /) , th Q(t ' ) v
o hm theo thi gian ca n I ( t) l ging ht nhau v dng, ch khc mt tha s khng i. o
hm theo thi gian ca I ( t) , v vy c th thu c mt cch tng t m khng cn ly o.
Hy xc nh v theo R , L v C .
Hy tnh cc gi tr ca v khi C bng 10.0 mF.
i. Cho I m l gi tr cc i ca I ( t) khi t > 0 . Hy xc nh biu thc ca I m .
Nu C=10.0 mF , hy tnh gi tr cc i V 0 b ca in p ban u V 0 ca b t in cho I m
khng vt qu gi tr I b tm c trong cu (d)?
j. Gi s kha K c chuyn tc thi t v tr 1 ti v tr 2 khi gi tr tuyt i ca dng in
I ( t)
t ti I m . Gi E l tng nhit lng tiu tn trong cun dy t thi im t=0 n , v
T
tng nhit tng ng ca cun dy. Gi s rng in p ban u V 0 ly gi tr cc i V 0 b nhn
tan 0 =

c
trong Cu (i) v nng lng in t mt i ch di dng nhit lng tiu tn trong cun dy.Hy tm
biu thc cho E ri tnh gi tr ca n. Hy tm biu thc cho T ri tnh gi tr ca n. Ch
rng
gi tr ca T phi ph hp vi gi thit rng R v L khng i.
Bi 29: Bt electron v bt kh trong cht lng
Bi ny xt cc tnh cht vt l ca bt-trong-cht lng. N gm hai phn:
Phn A. Mt bt electron trong hli lng
Phn B. Mt bt kh ring l trong cht lng
Phn A. Bt electron trong hli lng
Khi mt electron c th vo trong hli lng, n c th y cc nguyn t ca hli lng v to
thnh ci gi l bt electron. Bt ny khng cha g bn trong n, ngoi bn thn electron. Ta s quan
tm ch yu n kch thc v n nh ca n.
Ta dng f ch d bt nh ca i lng f . Cc thnh phn ca vect v tr q =( x , y , z )
v vect xung lng p=( p x , p y , p z) ca electron phi tun theo h thc bt nh ca Heisenberg
q p /2 , trong l hng s Planck chia cho 2 v =x , y , z .

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

Ta s gi thit bt electron l ng hng v mt tip gip ca n vi hli lng l mt mt cu sc


nt. Cht lng c gi nhit khng i, rt gn vi 0 K vi sut cng b mt bng
3.75 104 N m1 v tng tc tnh in ca n vi bt electron c th b qua.
Xt mt bt electron trong hli lng vi bn knh cn bng R . Electron, vi khi lng m ,
chuyn ng t do bn trong bt vi ng nng Ek v tc dng p sut Pe ln pha trong ca mt
tip gip bt-cht lng. p sut tc dng bi hli lng ln pha ngoi ca mt tip gip l PHe .
a. Hy tm h thc gia PHe , Pe , v .
Hy tm h thc gia Ek v Pe
b. K hiu E0 l gi tr kh d nh nht ca Ek ph hp vi h thc bt nh Heisenberg khi
electron
nm trong bt c bn knh R . Hy c tnh E0 theo R .
c. Gi Re l bn knh cn bng ca bt khi Ek = E0 v PHe =0 .
Hy tm biu thc cho Re v tnh gi tr ca n.
d. Hy tm mt iu kin m R v PHe phi tho mn nu mun s cn bng bn knh R l n
nh cc b, di tc dng ca p sut khng i PHe . Lu rng PHe c th l m.
e. C mt p sut ngng Pth sao cho s cn bng l khng th c c i vi bt electron
khi PHe nh hn Pth . hy tm biu thc cho Pth .
Phn B. Bt kh n l trong cht lng S co li v s bc x
Trong phn ny ca bi ton, ta xt mt cht lng thng, nh nc, chng hn.
Khi mt bt kh trong cht lng b tc dng ca mt p sut dao ng, c c th c nhng p ng
k l. Chng hn, ngay sau mt s n mnh, n c th co li nhanh chng n mt bn knh nh, v
gn cui giai on suy sp, n lp tc pht ra nh sng. Trong hin tng ny, gi l hin tng mpht quang ca bt n l, bt kh thc hin cc chuyn ng tun hon; chuyn ng ny thng
gm ba giai on: n ra, co li v nhiu ln bp bng. Trong phn sau y, chng ta xt ch yu gia
on co li.
Ta gi thit rng, mi thi im, bt c coi nh hnh cu, v tm ca n ng yn trong cht
lng (xem Hnh 1). p sut, nhit , v mt lun lun l ng nht bn trong bt trong khi kch
thc ca bt gim i. Cht lng cha bt c gi thit l ng hng, khng nht, khng nn c,
v c kch thc ln hn bt rt nhiu. Mi tc dng ca trng trng v lc cng b mt c b qua,
sao cho p sut hai pha ca mt tip gip bt-cht lng lun bng nhau.
Chuyn ng theo phng bn knh ca mt tip gip bt-cht lng
Trong kh bn knh ca bt R=R (t) thay i theo thi gian t , mt tip gip bt-cht lng s
chuyn
ng vi vn tc hng knh (theo phng bn knh) R
dR / dt . T phng trnh lin tc ca cc
cht lng khng nn c, ta bit rng vn tc hng knh ca ca cht lng l r dr /dt im cch
tm mt khong r th lin h vi tc bin thin ca th tch V ca bt theo
iu ny gi rng ng nng ton phn Ek

2
dV

=4 R R=4
r 2 r . ( 1 )
dt
ca cht lng, vi khi lng ring 0 l

r0

r0

1
2 1 dr =2 0 R4 R
2 1 1 (2)
Ek = 0 ( 4 r 2 dr ) r 2 =2 0 R 4 R
2
2R
R r0
R r

trong r 0 l bn knh ca mt ngoi ca cht lng.


f. Gi thit rng p sut bn ngoi P0 tc dng ln mt
ngoi r=r 0 ca cht lng l khng i
of the liquid is constant. Gi P=P( R) l p sut kh khi
bn knh ca bt l R . Hy tm cng dW thc hin ln cht

T0

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

lng khi bn knh ca bt thay i t R n R+dR .


Dng P0 v P biu th dW . Cng dW phi bng s thay
i tng ng ca ng nng ton phn ca cht lng.
Trong gii hn r 0 , ta suy ra phng trnh Bernoulli di dng

1
m 2
n
d ( R R ) =( PP0 ) R dR .(3)
2 0

Hy tm cc s m m v n trong phng trnh (3). Hy s dng cch


l lun v th nguyn nu cn.
S co li ca bt kh
T y tr i, ta ch xt giai on co li ca bt. Khi lng ring ca cht lng l:
3
3
0=1.0 10 kg m , nhit T 0 ca cht lng l 300 K v p sut kh quyn l
P0 = 1.01 105 Pa. Ta gi thit l 0 , T 0 , v P0 gi khng i mi thi im v bt co li
mt cch on nhit m khng c s trao i khi lng qua mt tip gip bt-cht lng.
Bt ang xt c cha y kh l tng. T s gia nhit dung ring p sut khng i v nhit
dung ring th tch khng i l =5 /3 . Khi nhit T 0 v p sut P0 , bn kinh cn bng
ca bt l R0=5.00 m .
By gi, bt kh ny bt u giai on co li ca n thi im t=0 vi R(0)=R i=7 R0 ,
R ( 0 )=0 , v nhit ca kh l T i =T 0 . Lu rng, do c s n ra cua bt giai on trc, Ri
ln hn R0 mt cch ng k, v iu ny l cn thit hin tng m-pht quang xa ra.
g. Hy biu th p sut P P(R) v nhit T T ( R) ca kh l tng trong bt theo R trong
giai
on co li, gi thit rng cc iu kin chun cn bng c tho mn.

/dt . Phng trnh (3) gi mt nh lut bo ton c dng sau


h. Gi R /R i v =d
1 2
+U ( )=0.(4)
2 0
Q Pi /[( 1) P0 ] , th hm

Gi Pi P(Ri) l p sut kh ca bt khi R=R i . Nu ta a vo t s


U ( ) c th c biu din di dng
U ( ) = 5 [Q(1 2 ) 2 (1 3 )].(5)
Hy tm h s theo Ri v P0 .
(i) Gi Rm l bn knh nh nht ca bt trong giai on co li, v nh ngha m Rm / Ri . Vi:
Q 1 , ta c m C m Q .Hy tm hng s Cm .
Tnh gi tr ca Rm cho Ri=7 R0 .
Tnh gi tr ca nhit T m ca kh = m .
(j) Gi thit Ri=7 R0 . Gi u l gi tr ca tc hng knh khng th nguyn
u t
gi tr cc i. Nhit ca kh tng ln rt nhanh vi cc gi tr ca gn u .
Hy tm biu thc v sau c tnh gi tr ca u .
Gi u l gi tr ca u = ( m + u ) /2 . Hy tnh gi tr ca u .
Hy vit biu thc ri c tnh gi tr ca khong thi gian t m cn thit cho gim t u n
gi tr nh nht m .
Hin tng m-pht quang ca bt ang co li
Coi bt nh mt vt en bc x trn b mt vi pht x a khng i sao cho hng s StefanBoltzmann hiu dng eff =a SB . Nu giai on co li c coi gn ng nh on nhit, th pht
x phi nh cho cng sut pht x bi bt = ch l mt phn nh, chng hn 20 %, ca
cp cho n bi p sut ca cht lng.
cng sut E
cp cho bt, tnh theo . Hy tm biu thc ri c tnh gi tr ca
(k). Hy tm cng sut E
gii

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

hn trn ca a .
Bi 30: Hai hnh tr ln.
P c thnh mng, c khi lng M v mt trong nhm vi bn knh R c th quay quanh
Mt hnh tr
trc nm ngang OZ c nh. Trc Z vung gc vi trang giy v i ra ngoi trang giy. Mt hnh tr
khc, nh hn, ng cht, c khi lng m v bn knh r ln khng trt (tr cu 1.8) quanh trc
ring ca n trn b mt trong ca M ; trc ny song song vi OZ. Y
1. M bt u quay t ngh thi im t 0 , khi m ang nm yn im thp nht.
g
thi im t sau , v tr gc ca khi tm ca m l , v khi M M
quay c mt gc radian. Hi hnh tr m quay c gc bng
bao nhiu radian
Q quanh trc ca n, so vi mt ng thng c nh
X
R
(chng hn, phn m ca trc Y). Vit kt qu theo , , R v r .

O
d2

2
2. Xc nh gia tc gc dt
ca m quanh trc ring ca n,
i qua khi tm. Vit kt qu theo R, r , v cc o hm ca v .
d2

2
3. Hy tm phng trnh cho gia tc gc dt
ca khi tm ca m

d2

dt 2 , v mmen qun tnh I CM ca m i vi trc ca n.


theo
4. Hy xc nh chu k dao ng nh ca m khi M b bt buc quay vi tc gc khng i. Vit
kt qu ch theo R, r , v g .
m, g , R, r , ,

5. Hy cho bit gi tr ca cho v tr cn bng ca m trong cu hi 1.4?


6. Hy xc nh v tr cn bng ca m khi M ang quay vi gia tc gc khng i ? Vit kt qu
theo R, g , v .
7. By gi M c cho quay (dao ng) t do, khng b bt buc, quanh trc OZ ca n, trong khi
m thc hin dao ng vi bin nh bng cch ln trn b mt trong ca M . Hy tm chu k ca dao
ng ny.
8. Xt tnh hung trong M ang quay u vi tc gc v m ang quay (ln) quanh khi
tm dng ca n, v tr cn bng tm thy cu hi 1.5. M c lm cho dng li t ngt. Hy tm
gi tr nh nht ca sao cho m ln ln pha trn v t n im cao nht ca b mt hnh tr ca M .
H s ma st gia m v M c gi thit l ln ngay sau khi M b dng li, m trt mt on
ngn ri sau bt u ln khng trt.
Bi 31: My pht in t kch thch.
Mt a kim loi c bn knh a , gn vo mt trc mnh, quay vi tc gc khng i trong lng
mt ng dy thng, di, c t cm L ; hai u cun dy c mc thnh mch in vi a quay nh
hai chi qut nh trn hnh. in tr ton phn ca c mch l R . Mt s nhiu lon t trng nh c
th khi mo cho mt sut in ng cm ng tng
dn gia hai u P,Q.
1. Hy vit phng trnh vi phn cho dng in
i(t ) chy trong mch. Vit kt qu theo L, R, v

E gia hai u P v Q.
B
2. Hy xc nh cm ng t theo i, N , l , v

sut in ng cm ng

0 ? B qua t trng gy nn bi a v trc quay.

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

3. Hy tm biu thc ca sut in ng cm ng


E theo 0 , N , a, l , i,Hnh
v tc
2 gc ?

mt phng gia ca lp hi

4. Gii phng trnh cu 2.1 cho gi tr dng in


mt thi im bt k t theo gi tr dng in

thi im ban u v cc tham s khc.


5. Hy cho bit gi tr ti thiu ca tc gc cho
b mt nng
dng in mnh ln dn. Vit kt qu theo R, 0 , N , a, v l .
6. gi gi tr tc gc khng i, cn phi tc dng
vo trc quay mt momen lc bng bao nhiu thi im t ?
Bi 32: Hin tng Leidenfrost.
Mc ch l c lng thi gian sng ca mt git cht lng hnh bn cu nm trn mt lp hi rt
mng c tc dng cch li nhit git cht lng khi mt tm rt nng pha di.
i 0

git

b mt rt nng

git hnh bn cu c bn knh R khong


b bn trn b mt nng
lp hicch
mng

Hnh 1

y, gi thit rng lung hi bn di git cht lng chy thnh lp v c tnh cht nh mt cht
lng Newton vi h s nht v dn nhit K . n nhit ho hi ring ca cht lng l l . i vi
F
dv

v sut trt dz , trong v l vn tc dng chy v


mt cht lng Newton, ta c ng sut trt A
z l khong cch theo phng vung gc vi dng chy, v phng ca F tip tuyn vi b mt A .

z
Chi qut

rr

v l vn tc ca hi theo phng bn knh, cao z bn trn mt phng gia. p sut P bn trong

hi phi tng dn v pha tm O. Kt qu l c lung hi i ra v c lc gi cho git cht lng khng


b trng lc ko xung. dy ca lp hi trong iu lin cn bng nhit ng v cn bng c hc l
d
z d
v
P
dr
b .i vi lung hi Newton, ta c th cho gn ng l : dz
z2 d
v z
PC
2

dr
1. Hy chng t rng
. Trong , C l mt hng s tch phn
g tu .

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

2. Da vo Hnh 2, hy tm gi tr ca C theo

d
P,
dr
v b bng cch s dng iu kin bin v 0

b
2.

3. Hy tnh lu lng th tch ca lung hi i qua b mt hnh tr xc nh bi r . (Gi : hnh tr


c bn knh r v cao b pha di git cht lng).
4. Bng cch gi thit rng lng hi c to ra vi khi lng ring V l do dng nhit i t b

mt nng n git cht lng, hy tm biu thc cho p sut . Dng Pa biu th p sut kh
quyn, v dng T ch chnh lch nhit gia b mt nng v git cht lng. Gi thit rng h
t ti trng thi n nh.
5. Hy tnh gi tr ca b bng cch lm cn bng trng lng ca git cht lng vi lc tng hp do
chnh lch p sut gia y v nh git cht lng. Khi lng ring ca cht lng l 0 .
P r

6. By gi, hy xc nh tc bay hi ton phn tnh theo khi lng?


7. Gi thit rng git cht lng lun c dng bn cu, hy tnh thi gian sng ca git cht lng.
Bi 33: Tr o v Vt l v cc Bong bng.
Tr o l mt truyn thng ca chu . Mt bc quan trng trong vic chun b chn tr l vic un
si nc khi cc bong bng nc xut hin bn trong. Bong bng rt quen thuc trong cuc sng hng
ngy v ng mt vai tr quan trng trong vt l, ho hc, y hc v k thut. Mc d vy, tnh cht ca
bong bng i khi gy s ngc nhin v bt ng, v trong nhiu trng hp, cn cha c hiu r.
nhit phng, nc tinh khit bo ho kh. Khi nhit tng ln, p sut d Pab ca kh tng ln,
khng kh ho tan c gii phng v cc bong bng kh (air bubble-gi tt l AB) xut hin y v
thnh ca bnh un (Hnh 2). Vi nc tinh khit, dnh t l v mt AB c biu th bng mt

hnh cu bn knh Rab b ct, vi mt ci y khng b dnh t, c bn knh rab Rab . Khi b un
nng, cc AB dn n v khi t c kch thc no , c th bt ra khi y bnh (Hnh 3), ni ln
trn mt nc v v ra ti . Cc bong bng hi nc (vapor bubble-gi tt l VB) xut hin khi nhit
0
0
0
ca nc y bnh t gi tr ti hn Tw Tcrit 100 C m , p sut ca hi bo ho vt qu
p sut bn ngoi. S to thnh hi tng ln hng chc ln, cc VB dn n ra v bt ra khi y bnh.
Cc VB c th c coi nh ch gm ton hi nc. Nu nc c un nng, VB i ln trn, tip
tc n ra, t n mt nc v v ra. Tri li, nc khng nng cc lp pha bn trn, th s c
mt s bin thin nhit ng k theo chiu thng ng. Khi cc VB i n cc lp nc lnh hn,
th tch ca chng b co li n th tch ca nc (Hnh 4). iu gy nn s thot kh cng bc,
tc l cc dao ng mnh, v mt lng ng k khng kh ho tan trong nc thot ra di dng cc
bong bng khng kh rt nh (microscopic air bubble-gi tt l MAB). Qu trnh ny c th gy ra cc
dao ng siu m.
Cc giai on ch yu ca s tin trin ca mt ci bong bng trong qu trnh si l:
- s xut hin v ln ln ca AB y v thnh bnh, s chuyn ho ca chng thnh cc VB;
- s bt ra v i ln ca cc VB, s bin mt ca chng trong khi nc hay trn mt;
- s xut hin cc MAB trong khi nc v s i ln ca chng n b mt.
S m t l thuyt ny rt ph hp vi cc th nghim hin i. Ni ring, mt th nghim phn tch
ting ng (hay ting n) (tc l noise analysis experiment-gi tt l NAE) l th, i vi nc si,
c thc hin Trng i hc Quc gia Ural, Ekaterinburg. Cc micro nhy, mc vo cc b
khuch i di rng, t gn mt bnh un nc bng in, pht hin ra ba ngun gc chnh ca
ting ng:

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

1. S bt ca AB khi y trc khi nc si (gy ra cc dao ng vi 1 ~ 100 Hz)


2. S co li ca cc VB n th tch ca nc (gy ra cc dao ng vi 2 ~ 1 kHz)

3. S xut hin cc MAB pha bn di mt nc (gy ra cc dao ng vi 3 ~35 kHz n 60 kHz)


Gi :
1) Ngi ta bit rng mt bong bng nh i ln theo mt ng thng v s chy thnh lp c quan
st thy-nc chy d dng v thnh tng lp (xem Hnh 1). Khi cng thc Stokes m t lc tiu
tn (tc l mt loi lc ma st) cho mt ht chuyn ng vi tc nh vlam :
FA 6 w Rbvlam
Tri vi hnh nh , khi cc bong bng tng i ln i ln
b mt, chng lm ri lon nc xung quanh, c nhng
khong trng c to thnh pha sau bong bng v s chy
ri c quan st thy (xem Hnh 1). Trong trng hp ny,
mt phn ng nng ca bong bng i ln trn chuyn thnh
cng tiu tn. Hnh 1. Cc loi chy thnh lp v chy ri i
vi mt bong bng khng kh i ln trong nc.
2) Khi b mt cht lng c dng li (hoc lm), th xut hin
mt lc cng b mt do tng tc phn t gn mp. p sut
ny c cho bi cng thc :
P

2
R

trong l h s cng b mt (n v l N/m), l lc trn mt n v di ca b mt, R l bn


knh cong ca mt.
3) Khi xt mt qu trnh ngn vi thi gian ko di c trng "t", th ngi ta coi nghch o ca t l

1
t . Hy dng nh ngha ny tnh cc tn s ca ting ng.

tn s c trng
Bi 34: 9th Asian Physics Olympiad
Xt nc si trong mt ci bnh hnh tr y phng p sut kh quyn
thng. y ca bnh c t nng u v c mt s bin thin nhit
phng thng ng, cc bong bng xut hin v tin ho
Q1. Hy vit iu kin v p sut cho mt AB ln ln trong khi nc
cao h<H, trong H l cao ca mt nc trong bnh. Xt n bt ng
2 rab Pextern rab2

bnh
theo

thc

[theo Pab , P0 , Rab , w , g , , h, H ]

Q2. Hy vit cho mt AB iu kin n bt ra khi y bnh.


Xt n h thc rab = Rab . [theo rab , Rab , w , ]
Q3. Xt mt AB c bn knh Rb y ca bnh. Khi nc si, bong bng bo
m /m

air
vapor
ho hi nc v tng bn knh. Hy vit t s
gia khi lng khng
kh v khi lng hi bo ho bn trong bong bng nhit T. Hy tnh t s ny

nhit phng T=20 oC ( Rb 0,5mm ) v im si T=100oC ( Rb 1mm ).


air , T , P0 , Pvapor , Rb , w , v , , H

[theo

Q4. Dng d liu th nghim phn tch ting ng (NAE) v nh lut Newton,

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

hy c tnh bn knh
ca AB bt ra khi y v i ln trn mt khong Rab . Gi thit rng khi lng
cng thm (khi k n lp nc xung quanh) ca AB bng mt na khi lng
ca bong bng cha nc c cng kch thc.
Q5. Hy vit bn knh ca y ca mt AB ngay trc khi n i ln, khi ci "vi"
ca n rt hp (xem Hnh 3). [theo Rab , w , ]. Hy tnh bn knh ny bng cch
dng bn knh tm c Q4.
Q6. Bng cch dung cc d liu NAE, hy c tnh bn knh ca VB b co li,
bng cch gi thit rng p sut theo phng bn knh vo khong 3kPa trong
sut qu trnh.
Q7. Bng cch s dng cc kt qu trc cho VB, hy tnh bn knh ca MAB
c to ra trong qu trnh thot kh cng bc.
Q8. Hy vit tc i ln ca mt AB in hnh bng cch s dng nh lut
Stokes cho s chy thnh lp. [theo Rab , w , w ]. Hy c tnh thi gian i ln cho
H=10cm.

Q9. Hy vit tc i ln trung bnh cho VB vi s chy ri. [theo Rab , w , w ].Hy
c tnh thi gian i ln cho H=10 cm.
Bi 35: Tinh th ion, th Yukawa v Nguyn l Pauli.
Nguyn t ca nhiu nguyn t ha hc c nng lng ion ha rt thp v d dng mt cc electron
lp ngoi. Ngc li, nguyn t ca cc nguyn t khc li d dng nhn cc electron. iu dn n
l, cc ion dng v m ny kt hp vi nhau thnh cc cu trc ion bn vng. Nhiu cht rn c cu
trc tinh th, trong cc tinh th cc nguyn t c sp xp mt cch u n, tun hon. Trong mt
tinh th l tng, n v cu trc c s c lp li trong khng gian.
Mng lp phng tm mt ca tinh th mui n (NaCl). Khong cch gia
cc tm nguyn t trong mng l hng s v c cho bi thng s r0 .
Phn ng gp chnh vo nng lng lin kt ca mt tinh th ion l th
nng tnh in ca cc ion. Tng tc in gia hai in tch im q 1 v q2
nm cch nhau mt khong R c xc nh bi th nng Coulomb:
q1q2
R
9
2
2
trong k 1/ 4 0 9 10 [ N m / C ] l hng s Coulomb. Nu l lc ht, lc mang du m. Hng
VC ( R ) k

ca lc l hng dc theo ng thng ni hai in tch im. i vi trng hp tinh th NaCl, hai
loi ion c in tch e, v mt ion tng tc vi rt nhiu ion khc xung quanh n. Nu xt tinh th c
kch thc ln v hn v k n tt c cc ion dng v m, th th nng tng tc l th nng ht
Vatt ( r ) VC ( r ) , vi r l khong cch gia cc ion ln cn gn nht v = 1,74756 l hng s
Madelung [E.Madelung, Phys. Zs, 19 (1918) p542], c s dng xc nh nng lng ca mt ion
trong tinh th.

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

Bi 36: o gia tc trng trng g, ngi ta c th dng con lc rung, gm mt l thp phng chiu
di l, khi lng m, mt u ca l thp gn cht vo im O ca gi, cn u kia
M
gn mt cht im khi lng M. v tr cn bng l thp thng ng. Khi lm l
thp lch khi v tr cn bng mt gc nh (radian) th sinh ra momen lc c. (c
l mt h s khng i) ko l thp tr v v tr y (xem hnh v).
Trng tm ca l thp nm ti trung im ca n v momen qun tnh ca ring
2
l
l thp i vi trc quay qua O l ml / 3 .
1. Tnh chu k T cc dao ng nh ca con lc.
2. Cho l = 0,20m, m = 0,01kg, M = 0,10kg. con lc c th dao ng, h s c
2

phi ln hn gi tr no? Bit g khng vt qu 9,9m / s .


3. Cho l, m, M c cc gi tr nh 2), c = 0,208. Nu o c T = 10s th g c gi
tr bng bao nhiu?

dT
4. Cho l, m, M, c c cc gi tr cho 3). Tnh nhy ca con lc, xc nh bi dg , dT l bin thin
g 0 9,8m / s 2
g0

nh ca T ng vi bin thin nh dg ca g quanh gi tr trung bnh

. Nu gn

, gia tc

g tng 0,01m / s 2 th T tng hay gim bao nhiu?

5. Xt mt con lc n c chiu di L = 1m cng dng o g. Tnh nhy ca con lc n gn


gi tr trung bnh g 0 ; g tng 0,01m / s th chu k T ca con lc n tng hay gim bao nhiu? So snh
nhy ca hai con lc.
Bi 37: Mt lng kh l tng n nguyn t thc hin chu trnh ABCDECA biu din trn th
nh hnh v bn.
P
2

5
5
Cho bit PA PB 10 Pa, PC 3 10 Pa

PE PD 4 105 Pa, TA TE 300 K ,

V A 20l , VB VC V D 10l , AB, BC, CD, DE, EC, CA l

PE

cc on thng.
1. Tnh cc thng s TB , TD v VE .
PC
2. Tnh tng nhit lng m kh nhn c trong tt c
cc giai on ca chu trnh m nhit kh tng.
3. Tnh hiu sut ca chu trnh.

PA

Bi 38:Cho mch in nh hnh v, T1 v T2 l hai thanh ray


B
A
0
VE
VC
VA V
kim loi c t trong mt phng nm ngang, song song
v cch nhau on l, in tr khng ng k; AB l thanh kim loi ng cht khi lng m lun tip
xc in vi hai thanh ray v lc u c gi nm yn vung gc vi hai thanh ray. Ngun in c
sut in ng khng i E, cun dy c t cm L, in tr thun ca mch in l R. Trong vng
MNQP c mt t trng u vi vect cm ng t B hng thng ng (xem hnh v). B qua mi
M
N
ma st v in tr tip xc .
L
x
thi im t = 0 ngi ta
A 0
T1
E
th nh thanh AB.
B
1. Hy m t cc hin tng
T2
vt l xy ra trong mch.
B
2. Thit lp h thc gia vn
tc ca thanh AB vi cng
Q
P

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

dng in v tc bin thin ca cng dng in trong mch. Hy on nhn cc dng nng
lng bin i trong mch.
3. Tm biu thc ca lc t tc dng vo thanh AB thi im t.
4. Vit phng trnh chuyn ng ca thanh AB. Cho bit nghim ca phng trnh :
y '' (t ) 2ay ' (t ) by (t ) 0 (vi a 2 b 0 ) c dng :

y y 0 exp (-a a 2 b )t

. Vi

y0 c xc nh t iu kin ban u.

Bi 39: xc nh chit sut n ca 1 lng knh , ngi ta o gc chit quang A v gc lch cc tiu
o
o
o
o
Dm. ca tia sng n sc truyn qua lng knh, c kt qu l: A 60 1 ; Dm 30 1

n
a. Tnh chit sut n ca 1 lng knh v sai s tng i n ca php o chit sut

b. Tnh gc lch cc i ca tia sng truyn qua lng knh


Bi 40: Mt bn l c rle nhit ni vo mch c U ko i. Rle bt tt tun hon khi nhit bn l
gim n gii hn thp nht (hoc cao nht). Vi thi gian 1 pht th hiu in th 2 u bn l l U v
l 1,4 pht khi hiu in th gim 5%. Hi c th gim bao nhiu % hiu in th t vo bn l m n
vn hot ng trong khong nhit cho php?
S: 19%
Bi 41: Mt tn la ban u ng yn, sau t phng thng ng t di ln trn bi khi kh pht
ra pha sau n vi vn tc khng i u so vi tn la. Tm biu thc s ph thuc thi gian ca vn tc
v gia tc ca tn la. Coi gia tc trng trng khng i v bng g.
S:

u
g 2t
; v u.ln
gt
u gt
u gt

Bi 42 : Mt a c khi lng M treo bng 1 l xo cng k vo 1 im O c nh. Khi h thng


ang ng yn th trn cao h so vi mt a c khi lng m ri t do v sau dnh cht vo a.
Sau h dao ng theo phng thng ng.
a. Tnh nng lng v bin dao ng ca h
b. Lc hi phc c cng sut ln nht l bao nhiu
E

S: a.

m 2 g 2 m 2 gh
2E
2kh

;A
1
2k
M m
k
M m g

b.

Pmax

kA2
2

k
M m

Bi 43: Mt my lnh l tng lun duy tr trong bung lnh nhit khng i l -10oC. Khi nhit
phng l 15oC th ng c ca my c hot ng 2 pht li ngh 4 pht.
a. Nu nhit phng l 25oC th chu k mi ln ng m ca ng c phi nh th no duy tr
c nhit trong bung lnh nh trn?
b. Nhit phng ln nht l bao nhiu th ng c vn cn c th duy tr c nhit trong bung
lnh l -10oC
S: a. Hot ng 49 pht ngh 26 pht

o
b. tmax 33,3 C

Bi 44.:Hai mt cu kim loi ng tm c cc bn knh l a v b (a<b) c ngn cch nhau bi 1 mi


trng c hng s in mi l l c in tr sut l . Ti thi im t=0 mt cu nh bn trong c
t 1 in tch dng q trong thi gian rt nh.
a. Tnh nng lng trng tnh in trong mi trng gia 2 mt cu trc khi phng in
b. Xc nh biu thc ph thuc vo thi gian ca cng dng in chy qua mi trng

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

S: a.

W0

1 1 1

8 0 a b

b.

q t q.exp

Bi 45:Mt khung dy hnh ch nht lm bng dy dn c bn knh tit din r 1mm . Khung c chiu
di a=10m rt ln so vi chiu rng b=10cm. t thm ca mi trng 1 .B qua t trng bn
trong dy dn. Hy xc nh t cm ca khung.
S:

0 a b r
ln
18 H

Bi 46: Mt ngi ng nh mt b bin dc nm mt hn ra bin. Hi ngi y phi nm hn


di mt gc bng bao nhiu so vi phng ngang n ri xa chn b bin nht. Khang cch xa
nht y l bao nhiu? Cho bit b bin dc thng ng, hn c nm t cao H = 20m so vi mt
nc v c vn tc u l v0 = 14 m/s. Ly g = 9,8 m/s2.
Bi 47: Mt vt khi lng m ang ng yn nh ca mt phng
nghing nh lc ma st. Hi sau bao lu vt s chn mt phng
nghing nu mt phng nghing bt u chuyn ng theo phng
ngang vi gia tc a0 = 1m/s2 . Cho bit chiu di mt phng nghing l
AB = 1m, gc nghing = 300, h s ma st gia vt v mt phng

nghing l k = 0,6; g = 10m/s2.


Bi 48: Mt hp hnh khi lp phng ng cht, mt cnh ca hp
ta vo tng nhn, mt cnh ta trn sn nh, h s ma st gia sn
v khi hp l k. Xc nh gc a khi hp cn bng.

Bi 49: Mt vt khi lng m = 2kg trt khng ma st, khng vn tc


u xung dc theo mt mt phng nghing mt an l th chm vo
mt l xo nh c cng k = 200 N/m. L xo nm dc theo mt phng
nghing v c u di c nh. Vt trt thm mt an ri dng li
ti v tr l xo b nn 30cm. Cho g = 10m/s2, gc hp bi mt phng
nghing vi phng ngang l = 300.

a.Tm l
b.Tm khong cch t im tip xc u tin gia vt vi l xo n
im ti vn tc ca vt l ln nht trong qu trnh l xo b nn.

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

Bi 50: Mt vt khi lng m1 c th khng vn tc u v trt


trn mt phng nghing ca mt vng xic. Vng xic c bn knh r.
im thp nht A ca vng xic, vt m1 va chm n hi vi vt khi
lng m2 ang ng yn. Vt m2 trt theo vng trn n cao h
(h > r) th tch khi vng trn. Vt m1 git li theo mt phng nghing
ri li trt xung, tip tc trt theo vng trn cng n cao h th
tch ra khi vng trn. Tnh cao ban u H ca m1 . B qua mi ma
st.
Bi 51: Mt xi lanh kn hnh tr chiu cao h, tit din S = 100cm2 t
thng ng. Xylanh c chia thnh hai phn nh mt pittng cch
nhit khi lng m = 500g. Kh trong hai phn l cng lai cng
nhit 270C v c khi lng l m1 , m2 vi m2 = 2m1. Pittng cn
bng khi cch y di an h2 = 3h/5 .
a. Tnh p sut kh trong hai phn ca xylanh? Ly g = 10 m/s2.
b. pittng cch u hai y xylanh th phi nung nng phn no,
n nhit bao nhiu? (phn cn li gi nhit khng i).
Bi 52: Cho mch in t trong mt phng nm ngang, nh hnh 1. Trong AB l dy di v hn mang
dng in khng i I ln, chiu t B n A. CD v MN l hai thanh kim loi cng thuc mt phng
nm ngang v cng song song vi AB, dy AB cch thanh CD mt khong x0 . PQ l thanh kim loi c in
tr R, chiu di l v khi lng m, lun tip xc in vung gc vi hai thanh CD, MN. Ngun in c
sut in ng , in tr trong khng ng k, cun dy thun cm c t cm L. in tr cc thanh
CD, MN kha K v dy ni khng ng k. B qua t trng ca dng in do ngun in gy ra.
a. Kha Kr ng : Thanh PQ c duy tr vi vn tc
khng i v vung gc vi PQ hng sang tri. Xc nh
ln v chiu cng dng in chy trong thanh PQ.
b.ur Kha K m: g b dy AB, thit lp mt t trng u
c B vung gc vi mt phng hnh v, chiu t trc ra sau
v ph ht mch in tnh t ngun sang tri. Ban u gi
thanh PQ, ti thi im t = 0 th nh
thanh. Lp biu thc vn tc ca thanh PQ theo i v
dt/di ( vi i l dng trong mch ) v biu thc lc t f tc
dng ln thanh PQ ti thi im t. B qua mi ma st. Cho
bit phng trnh y(t) + 2ay(t) + by(t) = 0
( vi a2 b > 0 ). Nghim ca phng trnh c dng:

y = y0 exp[(- a a b )t] vi y0 c xc nh t iu kin ban u.


Bi 53. Tm phng trnh ng cong ca mt si dy n hi, nhng khng co gin, c khi lng
phn b u vi mt v hai u dy treo vo hai im m khong cch gia hai im treo ngn
hn chiu di ca dy. Khi cn bng, si dy nm trong mt phng thng ng.
Bi 54. Mt xilanh cch nhit c ngn lm hai phn nh mt piston cch nhit nh hnh 2, c th
chuyn ng khng ma st dc theo xilanh. mt bn xilanh c th tch V1 cha mt khi lng m1
kh H2 , bn cn li th tch V2 cha khi lng m2 kh He. Kh trong bnh c t nng nh hai in
2

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

tr ni tip mc vo mt hiu in th khng i. in tr th nht bn kh H2 c gi tr ph thuc


vo nhit theo quy lut R1(T) = R0 + T, in tr th
hai bn kh He. Sau khi ng mch in, ngi ta thy
piston khng chuyn ng. Hi in tr th hai ph thuc
vo nhit theo qui lut no Cho bit qu trnh cn
bng nhit gia kh v in tr xy ra rt nhanh.

Cp

Cv ca kh cho trc (coi


Bi 55: o h s Poatxon
l kh l tng). Cho cc dng c v thit b sau:
- Mt bnh kn c dung tch ln ( c th to l ni
vi cc ng v kha ).
- Bm nn bn trong cha kh cn xc nh .
- p k cha nc hnh ch U, c tit din nh.
- Cc ng ni v 2 kha.
- Thc o chiu di.
Hy trnh by tm tt c s l thuyt, cch b tr v tin hnh th

Cp

Cv ca kh l tng
nghim xc nh h s Poatxon:
cho.
Bi 56. Mt vnh ai mng cng ng cht khi lng M, bn
knh R, c t thng ng trn mt bn nm ngang. Trn mt
ng knh ca vnh ai c gn mt ng rt nh v nhn, bn
trong cha mt qu cu nh khi lng m gn vi hai l xo rt nh ging nhau c cng cng k, u
cn li ca mi l xo gn vi ai. Ban u, gi ai ng yn, ko qu cu dch chuyn t tm vnh
sang bn tri mt khong b nh hnh 1 ri th cho h t do, khng vn tc ban u. Sau khi th h t
do, vnh ai khng b trt. Tnh gia tc ca tm vnh ai ngay ti thi im ngay sau khi th h t do.
Bi 57. Mt a trn mng c bn knh R ang quay vi vn tc gc 0 trong mt phng nm ngang
quanh trc thng ng i qua tm a th ri t cao h xung mt bn nh hnh. Xem va chm l
khng n hi v din ra trong thi gian rt ngn. Cho h s ma st gia bn v a trn l . Hy tnh
thi gian k t khi a chm mt bn cho n khi n dng hn.
Bi 58. Cho mch in nh hnh 3. Ngun in c sut in
ng , cc in tr R v R, t in c in dung C. Ban u,
kha K m, t c tch in Q. Vit biu thc v v th biu
din s ph thuc ca dng in qua ngun sau khi ng kha
K. B qua in tr trong ca ngun v in tr cc dy ni.
Bi 59: Tm thi gian ti a m mt sao
chi C khi lng m chuyn ng theo
mtqu o Parabol quanh Mt Tri S tri qua khi i pha trong qu o ca
Tri t E.Gi thit qu o Tri t l trn v nm trong cng mt phng vi
qu o ca saochi.
Bi 60: Mt trong cc loi ca ci gi l truyn ng hnh tinh gm 1 bnh
rngtrung tm ( bnh rng mt tri ) C v mt s bnhrng hnh tinh p c trc ni vi nhau bng
1khung cng B v p v 1 bnh rng vnh c khp bn trong ni vi cc bnh rng hnh tinh ( hnh v).
Gi s bn knh ca bnh rng mt tri v ca ccbnh rng hnh tinh l nh nhau v bnh rng mt
tri c dn ng cho quay vi vn tc gc w . Hi bnh rng vnh s quay vi vn tc gc l bao

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

nhiu, nu nh khung B l c nh ? Khung Ks quay vi vn tc gc l bao nhiu nu nh bnhrng


vnh l c nh ? V trong trng hp sau, hy tnh vn tc gc ca cc bn rng hnh tinh.
Bi 61: Mt tm bng nhm BC rt nh c treo bi
cc trc khp coi l
ltng. Trn cc thanh khng khi lng AB, CD.
di thanh l L. Ti
im cchu di ca thanh mt on h ngi ta gn
vt M. Trn bng t
vnh cao su cnh. H dao ng t do trn mt phng
hnh v. Hi vi gc
nghing a nh nht noth vnh cao su
bt u ny ln trn
bng. Mast khp b qua.
Bi 62: Qua hai rng rc nh vt mt
si dy l tng,cui
hai u dy buc hai vt khi lng
M, khongcch hai
rng rc l 2l . Ti thi im ban u
cc vt cnHnh
1bng nm yn. T cao h so vi dy
nm ngang, th mt
vt nh khi lng mvo chnh gia si dy ti trung
im on thng ni hai rng rc sao cho sau khi ri
vt ny bm vo dy. Xc nh vn tc ti a ca cc
vt trong qu trnh chuyn ngnu: h<< l.
Bi 63: Cho dng in khng i I = 10A qua mt mch knABCD nh hnh
v. AB l cung trn chn gc tm O bng 600.
OA =OB = 10 cm; CD l mt on thng vi C v D l hai trung im
caOA v OB. Xc nh vect cm ng t do mch in ABCD gy ra titm
O khi t trong khng kh.
Bi 64. Mt qa bng c phng ra theo phng ngang vi vn tc ban u u t_mp ca mt vch
c cao l H nh hnh v bn. Lc cn khng kh t l vi vn
tc theo phng trc x v trc y. S chuyn ng theo phng trc
x (hoc y) c lc cn khng kh cho bi cng thc: Fc = c.vx (hoc
c.vy ) trong c l hng s t l cn vx (vy) l vn tc theo phng x
hoc phng y. Ly chiu dng ca trc y hng ln trn. Gia tc
trng trng ti ni kho st l g. Chn gc to nh hnh v.
a. Xc nh biu thc ta x(t) v y(t)
b. Xc nh phng trnh qy o ca vt .
c. Mt cch nh tnh hy so snh qy o ca vt khi c v khi
khng c lc cn ca khng kh bng cch v phc ha qy o
ca vt trong hai trng hp
d. Cho H = 500m ; c = 0,05 s-1. Xc nh gn ng thi gian qu
bng t lc phng ra n lc chm sn. Cho g = 10( m/s2)
Bi 65 : Xc nh vn tc ca nh sng

NGUYN VN TRUNG : 0915192169

Vn tc ca nh sng c th xc nh da vo
mch in xoay chiu vi tn s thp.Mch
in c sp xp nh hnh v. in p ca
ngun thay i theo quy lut hm s cos v cho
bi cng thc: V0.cos(2 f) v c mc song
song vi cc bn t in C1 c bn knh l a
cch nhau mt khng s v song song vi t
in C2. in tch c np v phng qua t
in C2 thng qua mt ci vnh c bn knh l
b v khong cch gi hai phn ca n l hKhi
in th c ct th c hai ci( t in C1 v
vnh ) cn xng nhau. B qua nh hng cha
hp dn, t cm v in tr ca dy dn..
a. nh gi thi gian trung bnh c lc tc dng ca cc bn ca C1.
b. nh gi thi gian trung bnh c lc tc dng gia cc bn cavnh .Lc t tc dng gia cc bn
ca vnh c th tnh gn ngbng lc do hai dy dn thng tc dng nn nhau vi i kin: b>>h
c. Cho rng t in C2 v cc khong cch khc c iu chnh sao cho thi gian lc hng xung
tc dng nn bn trn ca t C1 bng vi thi gian lc tc dng nn vnh trn ca vnh. Vi iu kin
nh vy hy nh gi vn tc ca nh sng.
d. Cho a =0,1 m; s =0,005 m; b=0,5 m ; h=0,02m; f =60Hz; C1 = 1nF; C2= 632F. Tnh vn tc nh
sng

..
Hi Dng: Ngy 01 Thng 01 Nm 2012
NGUYN VN TRUNG
(0915192169)
Vn li gii lin h trc tip vi tc gi

You might also like