UNIVERZITET U TUZLI MAINSKI FAKULTET

TEMA : Sigurnosni elementi kod elektromehanikih

liftova
Seminarski rad

Predmet:

Fleksibilni transport

Ime i prezime: Edin Muhedinovi

Broj indeksa:

III-20/13

Odsjek:

Mehatronika

Tuzla, maj 22 2016.g

Saetak

Liftovi danas predstavljaju nezaobilazne maine kako za prijevoz ljudi, tako i

za prijevoz tereta. Savremene zgrade se ne mogu zamisliti bez liftova, koji
postaju sve vie neophodni. Iz toga proizilazi i potreba za njihovim
usavravanjem jo vie. Kako se razvijaju tehnologije graenja, zatim sama
tehnologija, razvijaju se i nove ideje. Osnovni zadatak proizvoaa liftova i
njihovih ininjera je u predvianju budunosti, fokusirajui resurse
istraivanja na svjestskoj razini i razvojnih timova u potrazi za novim
rjeenjima. U ovom seminarskom radu e se obraditi neki od elemenata
sigurnosti koji su svoju primjenu nali kod elektromehanikih liftova.

Sadraj:
1.

Uvod....................................................................................................................................5

2.

Hronologija razvoja lifta......................................................................................................6

3.

Elektromehaniki liftovi......................................................................................................8

4.

Ope naznake sigurnosti liftova..................................................................................10

5.

Sigurnosni elementi kod elektromehanikih liftova..........................................................10

5.1.

Uad ..........................................................................................................................12

5.2.

Hvataki ureaj..........................................................................................................13

5.3.

Ureaj za zabravljivanje vrata lifta............................................................................13

5.4.

Regulator brzine.........................................................................................................15

5.5.

Priguivai..................................................................................................................16

5.6.

Prekidai krajnih poloaja..........................................................................................18

5.7.

Ostali sigurnosni ureaji.............................................................................................19

5.7.1.

Seizmiki prekida..............................................................................................19

5.7.2.

Ureaj protiv preoptereenja...............................................................................19

5.7.3.

Ureaj za otvaranje zakljuanih vrata.................................................................21

5.7.4.

Fotoelektrini i infracrveni senzori.....................................................................22

6.

Zakljuak...........................................................................................................................23

7.

Literatura...........................................................................................................................24

Popis slika:
Slika 1. . Dijagram U.S. patenta za Otis ureaj....................................................................7
Slika 2. Mainska prostorija lifta...........................................................................................8
Slika 3. Prikaz lifta sa elinim uadima...............................................................................9
Slika 4. Raspored sigurnosnih elemenata kod elektromehanikih liftova........................11
Slika 5. elino ue................................................................................................................12
Slika 6. Hvataki ureaj........................................................................................................13
Slika 7. Ureaj za zabravljivanje vrata lifta.......................................................................14
Slika 8. Sistem za zakljuavanje vrata voznog okna..........................................................14
Slika 9. Hoistway kljuevi za otvaranje vrata lifta.............................................................15
Slika 10. Regulator brzine.....................................................................................................16
Slika 11. Razliiti oblici poliuretanskih prigunika............................................................17
Slika 12. Tipovi prigunika...................................................................................................17
Slika 13. Prekidai krajnih poloaja....................................................................................18
Slika 14. Seizmiki prekida.................................................................................................19
Slika 15. Ureaj protiv preoptereenja................................................................................19
Slika 16. Ureaj za otvaranje zakljuanih vrata.................................................................21
Slika 17. Razliiti tipovi detektovanja pokreta......................................22

1. Uvod

Potreba za vertikalnim transportom je stara kao i civilizacija. Kroz vjekove ovjeanstvo je

koristilo domiljate naine podizanja tereta. Najraniji liftovi koristili su ovjeka, ivotinje i
snagu vode za podizanje tereta.Zamisliti dananji svijet bez liftova praktino je nemogu.
ivot na koji smo navikli bio bi posve drugaiji da nije ovog izuma. Zgrade vee od 5-6
spratova bile bi nezamislive. Prema nekim statistikim podacima u dananje vrijeme liftovi
prevezu oko dvije milijarde ljudi dnevno. To je ekvivalent cjelokupne ljudske populacije za
72 sata. Nakon dvadeset godina upotrebe, jedan lift u prosjeku pree 460 000 kilometara, to
znai da on faktiki za za vrijeme svog ivotnog vijeka napravi 12 krugova oko Zemlje.
Uprkos tolikoj upotrebi, liftovi predstavljaju jedan od najsigurnijih vidova vertikalnog
transporta
Prvi veliki pronalazak vezan za liftove je upravo sigurnosni sistem liftova, koji je zapravo i
uveo liftove u moderan svijet. Godine 1852. Elisha Otis predstavlja prvu verziju sigurnosnog
sistema lifta, odnosno faktiki prvi moderni lift. Njegovi pronalasci omoguavaju masovnu
upotrebu liftova, te uz jo par drugih pronalazaka predstavljaju razlog zbog kojeg su dananji
liftovi toliko sigurni.

2. Hronologija razvoja liftova

5

U staroj Grkoj, Arhimed je razvio poboljani ureaj za dizanje kontroliran pomou uadi i
kotura, pri emu je ue za dizanje bilo namotano na bubanj s vitlom i polugama.
Do 80-te godine n.e. gladijatori i divlje ivotinje dizale su se primitivnim dizalicama do
nivoa arene u Rimskim koloseumima
Srednjovjekovni zapisi sadre razne crtee dizalica kojima su se podizali ljudi i zalihe na
izoliranu lokaciju. Meu najpoznatijim je okno u manastiru Sv. Barlaam u Grkoj. Manastir
se nalazi na vrhu brda priblino 60 metara iznad zemlje. Njegova dizalica, koja je sadravala
koaru ili mreu za teret bila je jedino prijevozno sredstvo
U samostanu na Francuskoj obali, postavljena je 1203. godine dizalica koja je koristila toak
velikog koraka. Magarac je osiguravao potrebnu snagu dizanja. Teret se podizao pomou
ueta namotanog na veliki bubanj.
Do 18. Stoljea, za izradu dizala koristila se snaga maine. Godine 1743. Protu-uteni osobni
lift je naruen od strane Luja XV u Francuskoj za njegove osobne prostorije u Versaju
Do 1833., sistem koji koristi naizmjenine tapove za sputanje I dizanje rudara u njemakim
brdima Harz. Dizalo pokretano remenom zvanim <<teagle>> je postavljeno u Engleskoj
tvornici 1835 godine
Unato tom napretku, jedan problem je i dalje nastavaljao optereivati dizala kao i dotada.
Nije postojao efektivan nain sprjeavanja padanja nosivog tereta ukoliko bi dolo do
pucanja ueta. Ta uvijek prisutna opasnost uinila je dizala rizinim postrojenjem
Godine 1852., Elisha Otis kao glavni mehaniar Bedstead kompanije u Yonkers-u, New York.
Dobio je zadatak da konstruira teretno dizalo za prijevoz produkata kompanije. Otis je bio
upoznat sa problemima pucanja uadi i traio je rjeenje koje bi eliminiralo tu opasnost.
Odluan u savladavanju velikih opasnosti u konstruiranju dizala, nerjeenih od ranijih dana,
Otis je izumio sigurnosnu konicu koja bi osigurala kabinu u oknu u sluaju puknua ueta.
Tako je roeno prvo sigrnosno dizalo. Shvatio je da je potrebna neka vrsta sigurnosne
konice. Konica je morala funkcionirat automatski tog trena kada bi ue puklo da bi spasila
ivote i opremu

Slika 1. Dijagram U.S. patenta za Otis ureaj

Prema tome, liftovi slue za vertikalno podizanje ljudi i materijala. To su kabine, postavljene u
posebnim prostorijama sa voicama, po kojima kliu podizane pomou uadi, prebaenih preko
koturova ili direktno namotavanih na bubanj izvornog postrojenja lifta
Postoje razliite podjele liftova. Meutim, prema vrsti pogona, liftove moemo podijeliti na:
1.
2.
3.
4.

Elektro-mehanike liftove
Hidrauline liftove
Penjajue liftove
Pneumatske liftove

3.Elektro-mehaniki liftovi
Pod elektro-mehanikim ili frikcionim liftom podrazumjeva se kabina lifta koja je
pogonjena(vuena) uz pomo elinih sajli ili traka koje se premotavaju preko pogonske
rolne vunog motora sa posebno profilisanim ljebovima za voenje sajli ili traka. Teina
kabine se balansira iz pomo kontra tega. Trenje do kojeg dolazi prilikom kretanja kabine
lifta zajedno sa sitemom kontratega je osnovni razlog za naziv frikcioni.
Elektrini (frikcioni) liftovi sa mainskom prostorijom se odlikuju innjenicom da se na vrhu
voznog okna nalazi mainska prostorija za smjetanje kontrolnog ormara i pogonskog
agregata. Ova vrsta liftova je neophodna u oblakoderima i svim visokim objektima u kojima
zahtjevaju velike visine dizanja. Takoer, velike brzine kretanja lifta nije mogue ostvariti
bez mainske prostorije koja je pogodna za smjetanje glomaznih agregata za pogon
liftovskog postrojenja

Slika 2.Mainska prostorija lifta

Svi liftovi, bili oni elektrini (frikcioni) ili hidraulini zahtjevaju posebnu prostoriju u u koju
e se smjestiti komandni ormar i pogonski agregat. Takozvana mainska prostorija je
locirana, u sluaju elektrinih liftova u vrhu voznog okna.
Liftovi bez mainske prostorije su dizajnirani sa posebnom panjom vodei rauna o
krajnjem cilju a to je da se minimalizuju ili u potpunosti izbjegnu mainske prostorije.
Posebno osmiljen dizajn ove vrste liftova je omoguio da se kompletna oprema neophodna
za funkcionisanja liftovskog postrojenja smjesti unutar voznog okna i unutar jednog
metalnog ormara skromnih dimenzija koji se obino smjeta na posljednjem spratu odmah
pored voznog okna.

Slika 3. Prikaz lifta sa elinim uadima

U ovoj konfiguraciji, vuni agregat (frikcioni motor) uspjeva da vue vie sajle po jedinici
duine u poreenju sa preenim putem kabine lifta, ali sve ovo se radi sa duplo manje snage
zahvaljujui multiplikativnim faktorima sistema rolni kojim su opremljeni liftovi bez
mainske prostorije. Obino se koristi konfiguracije vunih agregata sa bezreduktorskim
nainom prenoenja pogonske sile direktno sa motora na pogonsku osovinu. Postoje i
liftovska postrojenja bez mainske prostorije koja koriste reduktorske pogonske agregate

4.Ope naznake sigurnosti liftova

Sigurnosni elementi kod liftova slue da zadre kabinu lifta u sluaju kidanja ueta, kod
vuenih liftova ili loma cijevi hidraulike kod hidraulinih liftova. Zbog propisa koji
zahtijevaju veliku sigurnost i pouzdanost pri radu ureaja, liftovi su snabdijeveni
sigurnosnim ureajima od kojih su najvaniji ureaj za prinudno koenje(hvataki ureaj),
ograniiva brzine i zabravljiva vrata voznog okna.
Novi zahtjevi za sigurnost liftova stupili su na snagu posljednjih godina. Koritenje
elektronskih ureaja za mjerenje preotereenja kabine, foto-zavjese na ulazu u kabinu
cijelom visinom svjetlog otvora vrata, interfonske komunikacije u kabini, automatski
evakuacioni sistemi, sve u cilju poveanja sigurnosti.
Kao u svakom vidu transporta tako i u vertikalnom transportu postoje odreena naela i
zakoni kojih se proizvoai liftova moraju drati prilikom same kreacije liftova, u posebnom
pogledu sigurnosti jer kao to se moe desiti da otkau konice kod automobila, tako se moe
desiti da popusti hidraulika ili prekinu se uadi na liftu. A to zaista moe imati posljedice
opasne po ivot.

5. Sigurnosni elementi kod elektromehanikih liftova

Vuni liftovi sa stepenom prenosa se pokreu pomou jednosmjernih ili naizmjeninih
elektromotora. Ova postrojenja koriste puni prenos da kontroliu kretanje kabine lifta.
Podizanje se vri pomou elinih uadi koja su prebaena preko koturova i privrena za
mjenja stepena prenosa koji pokree motor velike brzine. Ova postrojenja su generalno
najbolje rjeenje za prizemlje ili povrinsku vuu brzinama do 2,5 m/s
Vuni liftovi bez stepena prenosa su sklopovi sa malim brojem obrtaja u minuti. Imaju
elektromotore velikog obrtnog momenta, koji mogu biti jednosmjerni ili naizmjenini. U
ovom sluaju pogonsko ue je direktno privreno za kotur koji se nalazi na osovini motora.
Ovi liftovi mogu dostii brzine do 10 m/s, pa i vie. Konica je montirana izmeu motora i
mjenjaa stepena prenosa i ima funkcijuda zadrava lift na odreenoi poziciji. Konice lifta
obino funkcioniu na principu dobo konica i mehaniki se aktiviraju pomou elastinih
opruga. Konice se reaktiviraju elektrinim putem. U sluaju nestanka energije, konica se
aktivira da bi se sprjeilo propadanje lifta.

10

U ovakvom sluaju, kablovi su privreni za noseu plou na vrhu kabine, a zatim prebaeni
preko sistema koturova. Dalje se nastavljaju u kontra-teg, privren za suprotan kraj
kablova, a koji ima funkciju da smanji koliinu snage potrebne za pokretanje kabine.
Kontrateg je smjeten u oknu lifta i kreu se zasebnim sistemom ina.

Slika 4. Raspored sigurnosnih elemenata kod elektromehanikih liftova

Sljedei elementi predstavljaju bitnu stavku kod sigurnosti liftova
Uad
Hvataki ureaj
Ureaj za zabravljivanje vrata lifta
Regulator brzine
Priguivai
Prekidai krajnih poloaja
Ostali sigurnosni ureaji i prekidai

11

5.1. Uad
Uad predstavljaju najvaniji faktor za sigurnost lifta. Uslovno uad se po konstrukciji mogu
podijeliti na:
-zavojna uad
-obina uad
-specijalna uad
5.1.1.Zavojna uad
Ovo je najednostavnija vrsta uadi koja se sastoji od jedne centralne ice i est ili vie
okolnih ica jednakog prenika uvrnutih oko centralne ice u jednoj il vie slojeva.
Najee konstrukcije su 1x3; 1x7; 1x12; 1x19; 1x25; 1x35; sa upotrebom u automobilskoj
industriji
5.1.2. Obina uad
Bitna odlika ovih uadi je da se u njihovom sastavu nalazi samo jedna dimenzija ice, a samo
ue je sastavljeno od 6 ili 8 strukova.
5.1.2. Specijalna uad
U sastavu ovih uadi pojavljuje se vie razliitih dimenzija ica gdje je duina koraka u svim
slojevima ista. Poto u spoljnem sloju deblje ice, ova
uad imaju veu otpornost na trenje. Zbog toga se
najee koriste u uslovima gdje je spoljnje trenje
izraeno. Liftovi se izrauju sa nekoliko uadi (izmeu
4 i 8), tako da u sluaju kidanja jednog ueta, preostala
uad e drati lift.
U sluaju kidanja uadi lift bi pao na dno. Meutim ,
liftovi sa uadima imaju ugraen koioni sistem, koji
zahvata voicu i zaustavlja lift. Sigurnosni sistemi se
aktiviraju od strane regulatora, i to u sluaju da se lift kree veoma brzo.
Slika 5. elino ue
Veina sistema za regulaciju postavljaju se oko kotura, a smjeteni su na vrhu lifta.

12

Ue regulatora prebaeno je preko kotura, i preko jo jednog kotura koji se nalazi na dnuUe
je takoe povezano sa kabinom lifta, tako da se kree kada lift ide gore-dole. Kako kabina
ubrzava tako i ubtzava i regulator

5.2. Hvataki ureaj

Kabina mora da posjeduje hvataki ureaj. On djeluje pri vonji kabine nadole i zadatak mu
je automatsko zaustavljanje kabine na dole i nazivnim optereenjem u sluaju kidanja
ueta.Kod liftova sa brzinom veom od 1 m/s ugrauje se hvataki ureaj za postepeno
koenje. Konstrukcija jednog takvog hvataa je prikazana na slici 6.

Slika 6. Hvataki ureaj

Na gornjem nosau ramu kabine (a) prvrena je konzola sa rukavcem (b) po kojoj se pomjera
ahura (c). Rukavci ahure (d) preko poluga (e) vezani su za traverzu (f) koja je ovjeena na ue
(g). Prekidanjem ueta, ahura (c) se pod dejstvom opruge (h) sputa niz konzolu (b) i okree
poluge (k) oko osovina (m) iji se leajinalaze u ramu kabine. Zajedno sa osovinama (m) okreu
se ekscentri (n) i zaklinju konstrukciju kabine u voice (p)

5.3. Ureaj za zabravljivanje vrata lifta

Vrata lifta sainjavaju vrata voznog okna i vrata kabine. Vrata kabine su na kabini. Ona se sa
kabinom kreu od stanice do stanice. Kada kabina nije na stanici vrata voznog okna su obavezno
zabravljena. Kabina ne moe da se pokrene sa stanice ako nisu zatvorena i njena vrata i vrata
voznog okna

13

Slika 7. Ureaj za zabravljivanje vrata lifta

Vrata lifta imaju sigurnosne ureaje za kontrolu zatvorenosti vrata kabine i vrata voznog okna.
Ovim ureajem se sprjeava kretanje lifta ako i jedna i druga vrata nisu potpuno zatvorena. Ako
neko nasilno pokuava da odbravi vrata voznog okna kada se kabina kree, lift mora stati.

Slika 8.Sistem za zakljuavanje vrata voznog okna

14

Vrata za nuni izlaz iz kabine mogu se ugraditi ako u voznom oknu ima najmanje dva lifta. Ova
vrata se spolja mogu otvarati i bez kljua dok iz kabine samo pomou specijalnog trouglastog
kljua.

Slika 9.Hoistway kljuevi za otvaranje vrata lifta

5.4. Regulator brzine

Kotur je opremljen sa dvije tkz. metalne ruke a koje rotiraju na zavrtnjima. Metalne ruke su
postavljene tako da se mogu lahko kretati naprijed nazad. Ali u veini sluajeva nalaze se u
stanju veoma velike gipkosti (odskonosti).
Kada se obrtni moment poveava, tada centrifugalna sila potiskuje metalne ruke prema vani,
potiskujui ih ka opruzi. Ako kabina lifta pada dovoljno brzo, centrifugalna sila e biti jaka
toliko da e potisnuti metalne ruke sve do vanjskih rubova regulatora. Rotirajui u ovoj
poziciji, nazubljeni krajevi metalnih ruku, zahvatit e kotur. Na ovaj nain, regulator se
zaustavlja.
Ali kada se kotur zaglavi(zakoi), tada se uad regulatora izbacuju aktivatorski krak navie.
To dovodi do pomicanja zglobne poluge, koja aktivira konice.
15

U ovom sluaju poluga potiskuje trouglasti sigurnosni sistem, koji se nalazi u stacionarnoj
trouglastoj voici. Na taj nain je zaustavljen lift.
Slika 10. Regulator brzine

5.5. Priguivai
Priguivai je ureaj koji je dizajniran da onemogui
prekomjerno sputanje kabine lifta ili protivtega ispod
dozvoljene granice. Takoe ima funkciju da smanji silu
pri kojima se lift vozi na mjesta za hitne sluajeve. Oni
mogu biti od poliuretana ili hidrauliki u zavisnosti od
nazivne brzine.
Postoji dva osnovna principa na osnovu kojih
priguivai rade
A-Akumulacija energije
Akumuliranje kineticke energije kabine ili protivtega

B-Rasipanje(disipacija) energije
Disipacija kinetike energije kabine ili protivtega.Priguivai od poliuretana predstavljaju tip
odbojnika sa nelinearnom karakteristikom koji se koriste za liftove za brzinu ne veu od

16

1msPoliuretanski priguivai imaju tri oblika koji su prikazani na sljedeoj slici

Slika 11.Razliciti oblici poliuretanskih priguivaa

Glavne vrste priguivaa su

17

Slika 12.Tipovi priguivaa

Opruni priguivai su jedan od tipova priguivaa koji se uglavnom koriste kod hidraulikih
liftova ili liftova kod kojih brzina ne prelazi brzinu od 200 stopa po minuti.
Hidraulini (uljani) priguivai je jo jedna vrsta priguivaa koja se uglavnom moe nai na
vunim liftovima sa brzinama veim od 200 stopa po minuti. Ova vrsta prigunika koristi
kombinaciju ulja i opruga za ublaavanje prilikom spustanja kabine lifta ili protivtega. Zbog
svoje lokacije, prigunici e najverovatnije biti izloeni vodi i poplavama. Oni zahtjevaju
rutinsko ienje i bojenje kako bi zadrali svoje odgovarajue specifikacije. Hidrauliki
priguivai takoe zahtjevaju provjeravanje nivoa ulja kao i mjenjanje u sluaju zaprljanja.

5.6. Prekidai krajnih poloaja

Prekidai krajnih poloaja bi se trebali postaviti to je bie mogue terminalu etae(najvia ili
najnia slijetanja lifta), bez rizika od nesree. Prekidai krajnih poloaja moraju djelovati
prije nego to doe do dodira sa prigunicima. Djelovanje prekidaa krajnih poloaja moraju
se odravati dok su prigunici stisnuti.

Slika 13. Prekidai krajnih poloaja

18

5.7. Ostali sigurnosni ureaji i prekidai

5.7.1 Seizmiki prekida
Seizmiki prekida je ureaj za prepoznavanje pokreta na nekim instalacijama lifta. Ako je
aktiviran, lift e se kretati neoperativan od protivtega do sljedee etae sa otvorenim vratima ..

Slika 14. Seizmiki prekida

Ako je ovaj ureaj aktiviran to znai da postoji neko nesigurno strukturalno stanje. Ovaj
ureaj se nalazi u mainskoj prostoriji
5.7.2.Ureaj protiv preoptereenja

19

Slika 15. Ureaj protiv preoptereenja

Ureaj protiv preoptereenja sprjeava zatvaranje vrata lifta ako je lift optereen iznad njegove
nazivne nosivosti. Tada e se oglasiti zvuni signal upozorenja kao i vizuelna indikacija.

Prednosti ureaja protiv preoptereenja su:

* Sprjeava lift od kretanja u nesigurnom stanju.
* Promie sigurnost i udobnost putnika uz izbjegavanje preoptereenja .

20

5.7.3. Ureaj za otvaranje zakljuanih vrata

Slika 16. Ureaj za otvaranje zakljuanih vrata

Ovaj ureaj doputa otvaranje vrata sa unutranje strane osim ako je kabina lifta blizu
slijetanja. Primjenom ovog ureaja imamo mogunost otvaranja lifta ali samo u vrijednosti
do 10 cm.

21

5.7.4. Fotoelektrini i infracrveni senzori

Senzor izmeu voznog okna i i vrata kabine detektuje objekte koji se nalazi na njegovoj povrini
detektovanja i na taj nain spreava vrata lifta da se zatvore
Fotoelektrine oi su bile problematine i one su danas ve prevaziene.

Slika 17. Razliiti tipovi detektovanja pokreta

6. Zakljuak
22

Ukoliko se vratimo unazad u istoriju, i podsetimo se kako je prvi lift izgledao, pa sve do
danas, uoljivo je da su postignuta velika tehnoloka dostignua u njegovom usavravanju.
Unapreenja su postignuta u pogonu, brzini, sigurnosti. Nekad su liftovi bili buni i
nesigurni, bez sigurnosnih mehanizama. Danas, su to maine sa neujnim motorima, velikih
brzina kretanja, sa dosta sigurnosnih sistema, koji su spomenuti u seminarskom radu.
U ovom trenutku, primjenjuju se najnovije tehnologije u pogledu raunara i komunikacija na
sve aspekta globalnih servisa. Takoe se i nastavlja modernizacija postojeih instalacija
najnovijom dostupnom tehnologijom. Programi odravanja, koriste sve prednosti inovacija u
izvjetajima podataka, otklanjanju kvarova i pregledu opreme. Neprestano se tei novim
inovacijama.

7. Literatura
23

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

http://www.mitsubishielectric.com/elevator/products/basic/elevators/nexway/
http://www.electrical-knowhow.com/2012/04/elevator-safety-system.html
http://www.wittur.com/en/elevator-components/safety-devices.aspx
http://science.howstuffworks.com/transport/engines-equipment/elevator5.htm
http://www.otisworldwide.com/pdf/AboutElevators.pdf
http://www.explainthatstuff.com/how-elevators-work.html
http://www.acmeelevators.com/elevator-safety-equipment.html
http://elevation.wikia.com/wiki/Overspeed_governor

24