Professional Documents
Culture Documents
aºu;a=umfta&;awmf
oH ykH*sme,f
a&G;aumufyGJvGefumvrSm jzpfay:vmr,fh
ppftm%m&Sifpepfukd wkdufzsuf=u?
jynfol htiftm;ukd pkpnf;=u?
2
ta&;awmfykH*sme,f
ta&;awmfykH
'Drkdua&pD ta&;awmfyHk. a&S@c&D;
pmwnf ; tzG J @
(1) ‘1900’jynfw h ek ;f u Armjynf t*Fvyd f Arm vrf;r}uD;ukd jzwfawmufvkduf tmqD,(H 10) Ekid if u H rsuaf rSmufacwf tif tm;
&J@ ukv d edk jD zpfcw
hJ m (14) ESpf &S+d y?D tJ'ED pS rf mS w,f? (,k;d ',m;u tJ'aD umif;r_a=umifh }u;D Ekid if aH wG&@J rsupf u d s cHae&csed f jzpfaejyefv@dk y?J
yJ e,fcs@J (8) Ekid if u H w±kwjf ynf yDuif;+rKd@ usKid ;f wkeH ,f}u;D wckv;Hk ukd *syefqu D qkcs tmqD,(H taygi;f ) š(1)/ tmqD,H š (3) / tm
awmfudk c%uav; wuford ;f =uw,f? cH&w,f? (1825) wke;f uvnf; t*Fvyd f qD,H š 3 š 3 æ ætck tmqD,H š 3 š 3 š 2
w±kwjf ynfudk wOD;wnf;ykid f ukv d edk t D jzpf ukd ulcv hJ @dk &E©ypdk mcsKyfrmS ol@udk t*Fvyd f wk@d pojzifh wk;d yGm; vmae+yD?
odr;f zk@d rjzpfv@dk udv k edk w D ykid ;f tjzpfyJ xm; u *k%jf yKwm cH&zl;+yD?) *syef/ w±kw/f awmifu&dk ;D ,m;/ tdE, dN /
cJ=h uw,f? (8) Ekid if u H olw@dk vcdk siw f hJ t =opaw;vs/ e,l;ZDvef/ tar&duef/ ±k&Sm;/
csuftcsma'oawGukdyJ txdef;odrf;cH (2) ta&S @ awmif t m&S r S m Armjynf Oa&my pojzifh tm;vk;H u tmqD,u H dk pdw0f if
a'oawGtjzpf cG, J =l uw,f? avmuf ppf'%fcH&wJhEkdifiH wEkdifiHrS r&Sd pm;ae=ujyef+yD? olwkd@pdwf0ifpm;&if a=umuf&
aemufawmh *syefu ta&S@ bl;? tif'cdk sKid ;f em; (tck AD,uferf/ avm/ w,f?
ajrmufa'o}u;D wckv;Hk ukd odr;f yku d x f m; uarBm'D;,m;)a&m/ tif'edk ;D &Sm;a&m (b±k olwkd@csif; tay;t,l wnfhae&if
&muae avmbwuf+yD; (1937) rSm w Ekid ;f tygt0if) u ppfeif;rcH&bl;? vuf awmh Armjynfu e,f±kyfjzpfrSmyJ? tay;t,l
±kwfwjynfvkH;ukd ukdvkdeDvkyfzkd@ ppfwkduf ajymif;vufv$JyJ cH&wmyg? rav;&Sm;/ rwnfv h @dk &efjzpf=u&if Armjynfu =um;nyfrmS
w,f? w±kwt f pk;d &uvnf; wku d yf JG wyGJ puFmylu wcgyJ ppfeif;cH&wmyg? Arm yJ? ajy;rvGwb f ;l ? tmqD,(H 10)Ekid if rH mS olrsm;
+yD;wyGJ ±_H;aeawmh *syefu eefuif;+rKd@ jynfuawmh ppf(2) }udrf teif;f cH&w,f? awG vGwcf sif vGwrf ,f/ Armjynfuawmh =um;
awmftxd odr;f yku d w f ,f? yifv,furf; (*syefqu D ppfavsmaf =u;&awmh tenf; nyfrmS aocsmw,f?
±k;d wef; wckv;Hk vnf; ol@atmuf a&muf qk;H yJ? tJ'gu Akv d af tmif}uD;wk@d av#mh
cJ+h yD;+yD? aps;eJ@ vkycf v
hJ @dk ?) u|ef a wmf w k d @ ‘a&S @ a&;tajrmf t jrif
w±kwt f pk;d &u +rK@d awmfopf csKH &Sd=uygpkd@ vm;’? ?
uif;ukd ajy;+y;D twGi;f ykid ;f rSm avSmifyw d rf d (3) 'Dta=umif;awG jyefazmfae&wmu
ae+y?D tJ'aD wmhrS t*Fvyd -f tar&duefu
csKu H if;a&muf w±kwt f pk;d &udk ppfypPn;f
ulnzD @dk w±kw-f Arm vrf;r}uD;ukd uref;
uwef; azmufw,f? vrf;r}uD;eJ@ ajr‡mif
+yD;vnf; "mwfqyD u dk v f idk ;f wck csw,f?
acwfopfppfyGJrSm "mwfqDu tc&myJ
r[kwv f m;?
'DawmhrS Armjynf[m *syef&@J
ypfuiG ;f xJ wnfw h nf}h u;D 0ifomG ;cJw h ,f?
uHq;dk csiaf wmh (1939) rSm Oa&myrSm ppf
jzpfw,f? a[mfvef('g@csf)eJ@ jyifopfwkd@
ppf±;H_ w,f? ta&S@awmiftm&Su 'g@cs&f @J
ukdvkdeD(tif'kdeD;&Sm;)eJ@ jyifopf&@J ukdvkdeD
(tif'cdk sKid ;f em;)u ykid &f iS rf hJ jzpf oGm;w,f?
tar&duefe@J t*Fvyd u f vnf;
*syefudk "mwfqeD @J a&mfbm ryk@d bJ '%f
cwfvkdufawmh *syefu ykvq J dyfurf; AkH;
}uJ+yD; ppfpwkdufw,f? tif'kdcsKdif;em;eJ@
tif'edk ;D &Sm;wk@d udk tvG,w f ulyJ odr;f umwGef; aeOD ;
w,f? ,k;d ',m;u vrf;zGiahf y;awmh Arm
jynfxJ vG,fvG,fyJ 0ifvm+yD; w±kwf- 4
ta&;awmfykH*sme,f
Ek d i f i H a &;
qm;eJ@w@dk ovkd jzpfrmS odyaf =umufygw,f? a±G;aumufyGJ vkyfr,fh&ufukd jAKef;pm;}uD;
a=unmwm/ trwfavmif;pm&if; oGif;ckdif;
(3) Akvd cf if!eG @f w@dk rk;d aumif;wke;f uvkyw f hJ wmukd cyfow k o
f wk yf J vkycf w
hJ mukd =unf&h if
ppftkyfpk owif;pm&Sif;vif;yGJ qkdwmuvnf; a&S@
vkyf ief;wifjywJh &Si;f vif;yGJ r[kw/f olw@dk
&Si;f ygw,f?
aemifrSmvnf; 'DvkdyJ vkyfae=urSm
&J@ OD;wnf&efolukd xkd;ESuftykyfcszkd@
“eHygwf0rf;” avmufyJ vkyw f m jzpfw,f?
yg?
Akvd o f ef;a&$ eHygw0f rf; jzpfawmh (5) wcsK@d u “v$waf wmfxrJ mS ar;cGe;f xar;
a&SmifwJhtvkyf tJ'tD vkyu f adk wmif &J(ykvyd )f Akv
cif&aD vmufuydk J vkyaf pw,f? wGi;f (1)u
d rf LS ;csKyf vk@d &r,f”xif=uw,f? r&ygb;l ? 25µaom
ppfAkdvftrwfawGu ikdufaezkd@ v$wfawmf
rvkyaf wmhb;l ? wufwm r[kwb f ;l ? cyf=urf;=urf; trwf
ppfAvdk ef @J yJ pum;Ekid v f &k wm jzpfrmS yJ?
(4) owif;pm&Sif;vif;yGv J kyf&if EkdifiHjcm; “v$waf wmf”&J@ ‘em,u’vkyo f &l @J
xG e f ; aomf owif;axmufawGyg zdwf&w,f? jynf “awmf-wef-wdw”f vkyw f myJ cH&rSmyJ?
wGi;f owif;pmq&mukd rD;aoayr,fh olw@dk orRw/ 'k-orRw qkw d mu “v$wf
ukad wmh rD;raobl;? rajzcsiw f ahJ r;cGe;f ar; awmf”wufrmS r[kwyf gb;l ?
vm&if ‘awmufwahJ cG;eif;’jzpfrmS a=umuf ppftyk pf qk w dk m rykid &f if bmrS rvkyf
w,f? ygbl;? yk'fr(63)rSm twdtvif; a&;xm;
aemufwa=umif;u olwkd@u ygw,f? orRw/ 'k-orRw v$waf wmftrwf
“ppfa&;tjrif” ody&f w dS ,f? a&S@rmS bm jzpfae&ifawmif v$wfawmfu EkwfxGuf+yD;
(1) “eHygw0f rf;”a&Smifwt hJ vkyu f “owif; vkyfr,fqkdwmukd b,fawmhrS }uKd+yD;
jzpf&rwJ?h
pm &Sif;vif;yG”J yJ? Akdvfae0if; rvkyfcho
J vkd rajymbl;? tvpftiku d f zrf;+y;D vkyw f myJ?
Akv
d af pmarmif/ Akv
d o f ef;a&$w@dk vnf; rvkyf
bl;? (Akv
d o
f ef;a&$uawmh a&S@u vlawGvdk
awmif awmifpOfa&r& rdef@cGef;&Snf ray;
bl;?) armifp;l prf; rajz0Hw h ahJ r;cGe;f
(2) 1962 tm%modr;f +yD;pu Akv d af tmif ‘a&G;aumufyGJ’t+yD;rSm armifpl;prf; bmajymrvJqkdwm apmifh
}uD;u ol@t}uHeJ@ol Akdvfae0if;“owif; cJyh gw,f? *sme,fwapmifrmS awmh ‘awG@qaHk r;jref;’wm awG@ &w,f?
pm&Si;f vif;yG”J vkyzf @dk owif;pmq&mawGudk ol@oabmu &Si;f w,f? “uk, d phf w
d }f uKdurf S vkyEf idk pf rG ;f rS r&Sd
zdww f ,f? Akv d af e0if;u rwwfomvk@d tJ'D wm/ ay:vmr,fhtay:rSmyJ vufcHaqmif&Guf&awmhr,f”vkd@ ajzcJh
tpnf;ta0; vmw,f? owif;pmq&m w,f?
awG&@J a&S@rmS ol@val wGudk bma=umifh qwf “trsK;d om;oifjh rwfa&;qkw d m pum;vk;H vSw,f? tkid 'f D
aqmh+yD; “owif;pm &Sif;vif;yGJ” vkyf& ,mvSw,f? vufawG@Eidk if aH &;rSmawmh cufvw S ,f”vk@d ajymw,f?
wmvJvkd@ }udrf;armif;w,f? aemufawmh b,fvedk nf;vrf; taumif;qk;H jzpfEidk rf vJ ar;wmrSmawmh rar;oifw h hJ
aqmif}h uD;atmif}h uD;eJ@ pifjrifah y:u ol@ae ar;cGef;yJqkd+yD; a&SmifoGm;w,f? 'g[m ar;or# &J&}J uD; ajzavh&SdwhJ
&mrSm xkid w f ,f? “cifAsm;wk@d u bmar;csif armifp;l prf; vufa&SmifomG ;wmyJ?“a=umufygw,fqrdk S a=umif}uD;eJ@
wmvJ”vk@d bkpum;ajymawmh OD;tke;f cif wk@d ”rvkyyf ge@J v@dk ajymcsi[
f ef &Sw
d ,f?
(Armhacwf)u “Akv d af e0if;æcifAsm;wk@d u
zdwv f @dk vmwm/ cifAsm; ajymp&m&S&d ifajym/
rajymbl;qk&d if jyefr,f? tvkyyf surf cHEidk f
bl;?”vk@d jyef+yD; bkawmw,f? tJ'aD wmh
ae0if;u rdepftcsKd@=umatmif xkdifae+yD;
jyefxu G o f mG ;w,f?
ppftyk pf k eHygw0f rf;wkid ;f owif;pm
&S i f ; vif ; yG J u k d a&S m if = uygw,f ? wD u k d
5
ta&;awmfykH*sme,f
umwGef;
aeOD ;
6
ta&;awmfykH*sme,f
8
ta&;awmfykH*sme,f
[m 1988 wke;f u b,ftqifeh @J bmwm0efawG xrf;cJo h al wG vJ
ppf t k y f p k t quf q uf u d k qdw k mudyk =J unfyh g?
oH k ; oyf c suf (3) olw@kd rsKd ;qufu pmtkyx f wk o f rl sm;w,f? bm a=umifrh sm;
ovJqw kd m pOf;pm;=unfah wmh olw@kd u vuf&pdS pftyk pf (k etz)eJ@
tqifajyolrsm;jzpfv@kd qw kd m awG@&w,f? olw@kd u e0wtzG@J 0if
awG jzpf=u±Hrk ubl;/ &if;eD;olawGvnf; jzpf=uvd@k qw kd m awG@&
w,f? Adv k o f ef;a&$e@J vnf; tqufquf qufqcH o hJ al wGjzpfv@kd
tyd;k usKd ;+y;D om;vnf;jzpfw,f? Adv k af rmifat;eJ@uawmh wausmif;
wnf;xGuo f jl zpfv@kd omomxd;k xd;k a&;Edik =f uw,f? Adv k x f eG ;f =unf
wwd , rsd K ;quf p pf t k y f p k (rH&k mG )&J@ pmtkyu f q
kd &kd if ‘etz’u ppfausmif;wuf olrsm;&J@ “vuf
pGpJ mtky”f vdjk zpfatmif vkyaf y;aeyHak y:w,f? wwd,t}urd af wmif
(1988 - 2010)
jyef±u kd +f y;D xkwaf e&w,f=um;w,f? Adv k f oef;a&$e@J Advk af rmifat;
bke;f awmfb@JG awGuvnf; trsm;}u;D a&;xnfx h m;=uwmyJ/ }uKd uf
pk d ; at;
=uayvdrrhf ,f?
Adv
k cf ifneG @f qef@usiaf &;wke;f uvnf; olw@kd wyl;waygi;f
wnf; jzpfc=hJ uwmr[kwv f m;?
(1) ay:vmyHu k wrlx;l w,f? ae0if;ppftyk pf &k @J e*dpk rD u H ed ;f u
“1974 tajccHOya'”abmifxu J ae+y;D tm%mqufco H l a&G;
cs,af y;oGm;zd@k jzpfw,f? 'ga=umifyh J pdev f iG uf kd qufco
H l tjzpf
a&G;w,f? (18) &ufycJ w H ,f? a'guw f marmifarmifukd tm
%mqufco H tl jzpf a&G;jyefw,f? olvnf; =um=um rcHEikd b f ;l
qdw
k mudk odvmawmh ae0if;u tJ't D csed rf mS ppfwyf&@J OD;pD;csKyf
jzpfaewJh Adv k af pmarmifukd “1974 tajc cHOya'” abmifxu J
r[kww f ehJ nf;eJ@ “tm%mv$”J vdu k wf myJjzpfw,f? abmifukd
wrifcsKd ;azmuf+yD; “tm%mv$”J cJ&h wmjzpfw,f?
'gayrJh jy\emu &Sad ew,f? ppfwyfO;D pD;aeolawGukd
‘tm%mtarG’v$aJ y;&ovdk wzufuvnf; rqv ygwv D ikd ;f
xJu vlawGuv kd nf; ‘Edik if aH &;tarG’v$aJ y;+y;D (wpn) trnfe@J
ygwzD @JG ay;cJ&h wmyJ? (tck a&G;aumufyrJG mS tJ'D ‘tarGcH ESpOf ;D ’
&efapmifae=u+yD )
9
ta&;awmfykH*sme,f
(4) “ppftyk pf rk sKd ;qufawG”a&;or#ukd (wm0eft&) Auy u ‘Edik if aH &;tm%m’udk ppfAv kd t
f aeeJ@ &,lwmxuf pDymG ;
zwfygw,f? ud, k &f nfaoG;wmawGukd cGiv hf w $ w
f phJ wd ef @J zwfw,f? a&;vkyif ef;&Sif taeeJ@ &,lwb hJ ufukd ul;ajymif;aeovm; pOf;pm;p&m
olwdk@ra&;bJxm;wmu bmvJ? b,f[mudkazmh+yDa&;ovJ? yg? (pD;yGm;a&;vkyif ef;&Siaf wGukd }uzhH @HG trnfe@J a&G;aumufyJG 0ifcikd ;f ae
b,f[mukzd +d yD; a&;ovJ? tm%mydik af wGukd rodrom bmawG wmvnf; &Sad e+yD )
ynmay;ovJ? b,fupd u P akd zsmufxm;ovJ/ tJ'gawGukd odcsiv f @kd ‘Adkvf’uae‘OD;’ajymif;+yD; tm%m&atmifvkyf&wmudk
wtkyrf usezf wfygw,f? pdwrf od;k roef@ jzpfv@kd vm;? 'grrS [kwf urBmw h rd ;f !Gwrf e_ @J tnD vkycf sif
Advk x f eG ;f =unf(rH&k mG )&Jh 'kw, d wGu J kd ar#maf ew,f? &Spf wmvm;awmh rodyg?
av;vH;k umvu jy\emtenf;qH;k jzpfatmif olb,fvkd udik f aemufpOf;pm;zd@k &w dS mu ppftyk pf t k qufqufu wdik ;f jynf&@J
wG,fcJhw,fqdkwJh r¾yfwdkifwufjywJhudpP b,fvdka&;xm;o toufaoG;a=um pD;yGm;a&;vkyif ef;wdik ;f udk vuf0g;}uD;tkyrf ad tmif
vJqdkwm odcsifvdk@yJ? ppfudkif;vlowfyGJudpP b,fvdka&;ovJ? vkyw f m +y;D ajrmufatmifjrifc+hJ y/D “2008 tajccHOya'”u t"Ge@f &n S f
rE©av;rSm b,fvu kd ikd w
f ,G cf ohJ vJ pwmawG odcsiw f ,f? wnfwef@awmhrnf/ 'ga=umifh ‘Edik if aH &;tm%m’twGuf pdwyf pl &m
yxrwGrJ mS ygwhJ rH&k mG &mZ0wf0ef &Sm;ud;k ta=umif; zwff r&Sad wmhv@kd wu G +f yD; om;orD;awGukd pD;yGm;a&;vdik ;f vdu k cf ikd ;f aewm
&w,f? (4)wef;ausmif;om;&J@ b0u tjzpftysuu f kd ppfAv kd f vnf; jzpfEikd yf gw,f?
}uD;tjrife@J a&;xm;wmyJ? ol@om;rufe@J taygi;f ygawG ajymavh
&Sw d hJ wjcm;bufuvnf; jrif=unfah pcsiw f ,f? tJ'w D ek ;f u jynf (3) Edik if aH &;tm%m&Jh aomhcsujf zpfwhJ orRwtm%m/ OD;pD;csKyf
ol@&Jabmfacgif;aqmifawGjzpfwJh Adkvfva&mif/ Adkvfapmarmif tm%m/ umuG,af &; jynfxaJ &; e,fpyfa&;tm%mawGrmS pdwcf s&+yD
(a&$b)kd / Adv
k x f eG ;f =unf(ppfuikd ;f )wd@k u &Sm;ud;k ta=umif; b,fvkd jzpfv@kd wjcm;Edik if jH cm;a&; pD;yGm;a&; tm%mawGuykd g &,lz@kd }upH nfwm
ajymcJ=h uovJ? olw@kd e@J b,fvkd tay;t,lvyk cf =hJ uovJqw kd m vnf; jzpfEikd yf gw,f?
pHpk rf;=unfo h ifw h ,f? (olw@kd wawG uG,v f eG =f u+yv D m;awmh rod) tpd;k &tzG@J rmS u b¾ma&; ul;oef;a&mif;0,fa&; pufr_
Adv
k cf ifneG @f e@J ol@axmufvrS ;f a&;tzG@J 0ifawGuvnf; v,f,mpdu k yf sKd ;a&; Edik if jH cm;a&; pojzifh 0ef}uD;awG &S&d rSmyg? 'D0ef
pmtkyaf &;+yD; raocif xkwaf 0apcsiw f ,f? }u;D ae&mawG &zd@k uawmh ppfAv kd t
f rwf wrwfom;eJ@ &zd@k rvG,b f ;l ?
aemufxyf t&yfom;trwf wrwfom;ausmfausmf &SdrSjzpfr,f?
(5) ‘pwkwrˆ sKd ;quf’u 2010vGe&f if qufcaH wmhrmS yg? tck=um; aemufxyfig;q,fom;ausmf &S&d ifawmh t&m&m+y;D ajrmuf Edik rf mS jzpf
od&oavmufu awmfawmhukd 0gEo k al wG jzpfaew,f? aumvm vd@k use“f &5µ”rSm 0ifw;kd zd@k jyifqifwmvnf; jzpfygvrd rhf ,f?
[vvm; owif;rSev f m; rod&ao;vd@k pwkwrˆ sKd ;quf ta=umif;
awmh tcko;kH oyfz@kd apmygao;w,f? (4) ‘zufqpf0g' - ppf0g'’tm%m&Siaf wG[m tm%mavmb }u;D
aocsmwmuawmh tck‘wpn’u (+ydKifbuf)}uHzh @HG ukd ygw,f? [pfwvm(emZD)u tESpfwaxmif tm%mwnf+rJa&;
“uav;awG”vd@k ajymvdu k w
f m=um;&w,f? ‘pwkw’ˆ rsKd ;quf aºu;a=umfcw hJ ,f? *syefppf0g'uvnf; tm&Swu kd &f @J xm0& t&Sif
udq
k &kd if ‘arG;uif;p’vd@k yJ ac:avrvm;? ocifjzpfa&; aºu;a=umfcw hJ myJ?
Armppf0g'uvnf; Edik if aH &;tm%mudk ‘tpOfwpdu k ’f &zd@k
a,bk,se*d ;kH csKyfcsuf aºu;a=umfaewmyJ? (‘tpOfwpdu k ’f qdw k hJ cyfaysmah ysmh a0g[m&u
aemufrS tajccHOya'a&;rS oH;k wmyJ? yxrp+y;D oH;k wke;f u ‘xm0&’vd@k
(1) ayguaf umifrzGiahf o;vd@k pwkwpˆ pftyk pf tk a=umif; oH;k oH;k ygw,f? ocFg&w&m;udak usmv f m$ ;+y;D ‘xm0&’vd@k o;kH wm vGeo f mG ;
oyfp&m r&Syd g? aocsmwmuawmh olw@kd u ppfrwdu k zf ;l wJh ppfAv
kd f rSe;f odv@kd ‘tpOfwpdu k ’f ajymif;oH;k yH&k ygw,f )
awG jzpfz@kd rsm;w,f? wwd,rsKd ;quf&@J rD;aoolawGyJ jzpfrmS yg?
( 5 ) “2008 tajccHOya'” tm%mwnf touf0ifrmS aocsm
(2) wwd,ppftyk pf u k ol@t&ifppftyk pf ak wGe@J rwlwmwckawmh aeyg+y?D a&G;aumufy0JG ifoal wGuvnf; avoHaysmah e=uyg+y?D wnf&dS
owdjyKrw d ,f? tJ'guolw@kd om;awGukd ppfwyfxrJ oGi;f =ubJ ukr` aewJh “tajccHOya'” wckukd Edik if aH &;tm%m&So d u
l om jyifEikd /f
%Daxmif pD;yGm;a&;vkycf ikd ;f =uwmyJ? yxr - 'kw, d ppftyk pf ak wG zsufEdkifygw,f? 'g[mwavmuvHk;qdkif&m trSefw&m;jzpfw,f?
uawmh om;udk ppfwyfxJ 0ifcikd ;f =uwmrsm;w,f? raoraysmuf wpwpjyKjyifa&; aemufq;kH rSm zsuo f rd ;f a&;qdw
k mu pdwu f ;l ,Ofr_
atmifawmh wm0efay;w,f? wwd,rsKd ;qufuawmh r0ifcikd ;f bl;? oufouf jzpfygw,f?
ukr%` yD aJ xmifapw,f? orD;&Sv d nf; pD;yGm;a&;orm;eJ@ vufquf ( +yD; )
apw,f?
pk d ; at;
10
ta&;awmfykH*sme,f
awmfvSefwJhtawG;tac:
Ek d i f i H a &;
wnfaqmuf=u
zwf&onf? OD;b+idr(f rH&k mG udb k +idr)f udk w&m;cHvyk af e 1? pmrlciG jhf yKcsuef @J rsuEf mS zH;k cGijhf yKcsuf ryg&if ,ckacwfrmS b,forl S pmtkyf
=uonf? yH±k idk ;f ±kid ;f E_id ;f &v#if “acG;olc;kd csi;f oGm;+zJ” ae xkwaf 0cGihf r&Syd gb;l ? *sme,fawGuvnf; ol@enf;eJ@ol cGijhf yKcsu, f &l ygw,f?
wm[kyJ ajym&vdrrhf nf? 'guw kd ifpm;+yD; ‘*dwaf =u;’vd@k oH;k vdu k w f myg?
Adkvfae0if;u oabmrwlv#if bmwckrS 2? ,ckaqmif;yg;rSm ‘*dwaf =u;’ay;&yHw k rsKd ;udk wifjyygr,f? Edik if aH &; tawG;
(tao;tzGyJ ifjzpfap) vkyrf &wmudk olw@kdo=d uygonf? tac:t& ay;&wJh ‘*dwaf =u;’ ta=umif;yg?
olw@kd rajymeJ@/ ppftyk pf 0k ifawGyifv#if ae0if;oabmwlrS *sme,fwapmifrS aqmif;yg;&Siw f a,mufu (1933) ckEpS f wke;f u
vkyv f @kd &onf? ‘a=u;rHak tmifAv’ a&;oGm;wJh pmtkyf [pfwvmudk 0ef}u;D csKyjf zpfatmif rJay;vdu k wf hJ vlx[ k mvnf; ordik ;f w&m;cH
wtkyrf mS Adv k af tmif}u;D wd@k wawG ‘owif;pm&Si;f vif; awGyJ qdw k ohJ abma&;wm awG@vu kd w f ,f?
yG’J vkyzf @kd pDpOfwek ;f uta=umif; a&;xm;wmudk zwf 'g[mEdik if aH &;tawG;tac:t& ‘etz’udak y;&wJh ‘*dwaf =u;’ yJ?
=unfv h #if &Si;f ygonf? Adv k af e0if;u owif;pmq&m aqmif;yg;&Si&f ahJ vm*spu f [pfwvm[m ordik ;f 0ifvq l ;kd jzpfw,f? tJ'v D ql ;kd
awGa&S@rmS Adv k af tmif}uD;wd@k wawGukd }udr;f armif;+yD; udk tm%m&atmif rJay;vdu k wf hJ vlx[ k mvnf; vlq;kd tm;ay;awGyq J w kd hJ
owif;pmq&mawGukd ‘bkawm’wm zwfvu kd &f onf? pOf;pm;enf;jzpfw,f?
}uHK}udKufvdk@a&;&v#if Armjynf EdkifiHa&; 'Dvpkd Of;pm;enf;udk ppftyk pf u k }uKd uw f ,f? vlxu k rJay;+y;D a&G;cs,f
avmurSm ud, k vhf yk af zmfuikd bf ufawGukd ratESreJ@ vdu k w f hJ zqyv yxp tJ'gawG uG=J u+yJ=u wdik ;f jynfysurf vdk jzpf/ 'ga=umifh
udik wf w k &f w
J m ae0if;eJ@ ocifp;kd yJ&o dS nf? ‘wyfrawmf’ u ‘rv$rJ a&Smifom’ tm%modr;f &wmyJ qdw k hJ pOf;pm;enf;udk
tm;ay;wJh Edik if aH &;tawG;tac:jzpfv@kd }udKufwmyJ?
3? ‘jynfoyl ikd ’f vkyw f ,f qdw k mu wdik ;f jynf&@J p;D yGm;a&; wyfrawmfu ruGb J ;l / Edik if aH &;ygwaD wGom uG=J u+yJ=uwmyJ qdw k hJ
toufaoG;a=umrSefor#udk ‘ppftm%m’eJ@ "m;jy EdkifiHa&;tawG;tac:udk wenf;enf;eJ@a&;=u&if/ *sme,fawGrSm yifwdkif
wduk , f w l mjzpfonf? 'ga=umifh jref&onf? ppfqifa&; aqmif;yg;&Siaf wG jzpf=uw,f? Auy +ccH ek o f u l ‘Auy’ ta=umif; a&;cGi&hf
wckvv kd yk &f onf? udb k +ird tf }uaH y;vd@k vkywf mr[kw/f w,f? 'g[mvnf; ‘*dwaf =u;’aqmif&wmyJ/
Adv
k af e0if; vkycf siv f @kd vkyw f mjzpfonf? 3? ,ckwavmrSmawmh ‘*dwo f pf’wd;k vmyHak y:w,f? *sme,fwcsKd @ ,m,D
tckoef;a&$ppftyk pf u k ‘yk*v ~ u d ydik ’f vkywf m tydwcf &H wm jzpfvmw,f? ‘pmayuifaywdik *f w d ’f tjyif *dwt f opf wd;k vm
udak um b,fot l }uHay;vd@k vkyw f myJ[k ajym=uOD; wmvdk@ ,lq&w,f? ‘*dwfopf’ub,fae&mrSmvJ? ‘*dwfa=u;’ub,f
rvJ? avmufv?J tJ'guo kd ad tmifvyk =f uzd@k *sme,favmuom;awG pHpk rf;&r,fh
wu,fu ppftyk pf . k tusKd ;pD;yGm;twGuf udpyP ?J tJ'gurkd od&if *sme,fu &yfvu kd x f u G vf ukd f ‘zGwcf suzf w G cf su’f
tuGucf s+yD; vkyaf e=uwmcsn;f jzpfonf? jzpfaerSmyJ?
ae0if;u ‘jynfoyl ikd ’f qd+k yD; zqyvacwfu pD;yGm; 4? ‘ppftm%m&Sipf epf’ }uD;pd;k aewJah tmufrmS ‘*dwo f pfawG’wd;k rSmyJ?
a&;vuf0g;}uD;tkyaf e=uolawGukd z,f+yD; ppftyk pf yk ikd f ‘*dwaf =u;’uvJ trsKd ;rsKd ;tzHzk kH jzpfrmS yJ? pme,fZif;avmurS r[kwb f ;l ? avm
ajymif;csiv f @kd vkywf mjzpfovd/k oef;a&$u‘yk*v ~ u
d ydik ’f uwdik ;f rSm ‘*dw’f awGrsm;vmr,f? ‘*dwaf =u;’ay;&wm rsm;vmr,f? 'gukd
[kajym+yD; olw@kd ppftyk pf 0k ifawG wdu k &f mygypPn;f cGaJ 0 awmh aocsmayguaf jymxm;Edik yf gw,f?
ae=uwmyJjzpfonf? 13
ta&;awmfykH*sme,f
Ek d i f i H a &;
armf p D
w&m;cH
b,folvJJ
wae@u tifwmeufwuf&if; em*pfumvu "mwfyakH wGudk jyef rkew f idk ;f }uD;eJ@twl wufvmwJh 'Da&v_id ;f }uD;awGudk 'Da&awmawG
=unfrh w d ,f? +*Kd [fwu k ±ku d x f m;wJh rkew f idk ;f jzpfaeyHak wG/ jrpf0u|e;f &S&d if 'Davmufr}uD;atmif wm;xm;Ekid yf gw,f? 'Da&v_id ;f }uD;awG
ay:rSm rkew f idk ;f jzwfaeyHak wG/ +yD;awmh rkew f idk ;f wku d +f yD; tk;d tdrw f u dk f 'Davmufr}u;D bl;qk&d if vlvnf; taotaysmuf trsm;}u;D avsmh
wmawG +ydKvJysupf ;D aeyHak wG/ opfyif0g;yifawG +ydKvJaeyHak wG/ uke;f oGm;rSmyg? oufomoGm;rSmyg? 'gayrJh jrpf0u|e;f ay:rSm 'Da&awm
ay:rSm/ a&xJrmS / v[mjyifrmS vlaotavmif;awG jyef@usaJ eyHak wG awG r&Sad wmhb;l av? yifv,furf;pyf jrpf0u|e;f ay:jzpfvsuf 'Da&
trsKd ;ukd pHv k @kd æ awmawG r&Sad wmhwm bmjzpfv@dk v?J 'Da&awmawG rayguw f m
wyHrk mS awmh uav;av;wa,muf&@J tavmif; "edawm vm;/ 'grrS [kwf ayguw f ,fq&dk ifaum b,fa&mufuek +f yDv?J
wck&@J tpyf vwmjyifrmS arSmufcakH v;/ vwmjyiftpyfu "edawm pme,fZif;awG ynm&Siaf wGu 'Da&awmawG r&Sw d m/ 'D
uvnf; av'%fa=umifh t&Gurf sm; odyrf &Sad wmh? t±k;d wHrsm; a&awmawG b,fvdk pku d yf sKd ;&r,fqwdk mawGuydk J ajymae=uwmyg?
avmufyJ useaf wmhw,f? rkew f idk ;f wku
d v f @dk vlaowmuawmh odyf t&ifu 'Dae&mawGrSm 'Da&awmawG &Sdcho J vm;/ &Sdch&J if b,f
rqef;ayr,fh &GmvH;k u|w/f e,fv;kH u|wf tpkvu dk t f +yHKvku d f ao& a&muf ukeo f vJqw dk hJ jy\emukd b,fou l rS tprazmfc=hJ uygb;l /
wmuawmh qef;w,fv@dk ajym &rSmyg? rodc=hJ uwmvnf; jzpfrmS yg? 'Dawmh enf;enf;avmuf Zmwfa=umif;
rkew f idk ;f jyif;xefveG ;f vd@k ao&a=u&wmxuf vlvyk w f hJ jyefveS f =unf&h atmifyg?
trSm;awGa=umifh raooifb h /J raoxku d b f J ao&wmawGuawmh vGecf w hJ hJ ESpf 20-30 0ef;usi/f 1980-90 ckEpS 0f ef;usiu f yg?
cGiv hf w
$ vf @dk roifw h hJ trSm;awGyg? 'DtrSm;awGukd jyef=unfrh ,fq&dk if tJ't D csed w f ek ;f u &efuek rf mS emrnft}u;D qH;k rD;aoG;ukd ajymygq&dk if
t"du tusq;kH 2 ck&rdS ,fxifw,f? bkud av;rD;aoG;vk@d ajym=urSmyg? bdu k av;rD;aoG;vk@d tvG,f ac:
yxrtrSm;;uawmh 'Davmuf}uD;w/Jh 'Davmufzsut f m; ayr,fh wu,fv h m&if;a'ou bku d av;/ armfu|e;f eJ@ vyGwmW +rdK@
jyif;wJh {&mrrkew f idk ;f }u;D / wem&D rkid f 200 ausmf wku d w f hJ rkewf idk ;f }u;D / e,fawGuvmwmyg? 'D+rdK@e,f 3 cku jrpf0u|ef;ay: yifv,fykdif;
'Da&v_dif;}uD;awG 15 ay/ ay20 avmufjrifhwufwhJ rkefwkdif;}uD;/ rSm&S+d y;D e,ferd w d cf si;f vnf; uyfvsuyf g? 'D+rKd @e,fawG&@J yifv,fyidk ;f
'Drkefwkdif;}uD;vmaewmukd jrpf0u|ef;ay:jynfolawG b,folrS vd@k ac:wJh atmufyidk ;f t&yfawGrmS 'Da&awmawG tajrmuftjrm;
rod=u? jrefrmhtoH/ jrefrmhtoHr;dk av0ou ra=unmwm r[kwf &Sdygw,f? 'Da&awmvkd@ bmvkd@ ac:ovJqkdawmh 'DtyifawG&J@
yg/ a=unmcJhygw,f? 'gayrJh olwkd@a=unmwmu wem&D rkdif 50 ajc&if;txd 'Da&a&mufv@dk y?J 'Da&qku d wnf;u yifv,fa&- qm;
txdyJ wku d rf ,fv@kd a=unmwmyg? b,fae&m b,fa'oawGukd iefa&awGygwmayg?h yifv,fe@J eD;&ifyidk efw,f? a0;&if tief"mwf
jzwfoef;r,fqw dk m rygygb;l ? &ckid u f rf;±k;d wef;ukd *G+rdK@em;u jzwf avsmhoGm;w,f? rsm;aomtm;jzifh 'Da&awmawGu yifv,feJ@
r,fv@dk ajymaewmyg? eD;wJhae&m/ tief"mwfrsm;wJhae&mrSm ykdrsm;w,f? jrpftxuf
'Dawmh 'Davmufa=umufrufz, G f rkew f idk ;f }u;D udk b,fol ykid ;f txd 'Da&awm a&mufw,f? 'gayrJh tief"mwf enf;oGm;yg;
rS odyftr_rxm;=uygbl;? nOfheufoef;acgif rdom;pkawG tdyf oGm;&if 'Da&awmvnf; yg;oGm;w,f? 'ga=umifh yifv,fe@J eD;eD;
aumif;aewke;f rkew f idk ;f }u;D u 0ifvmwmyg? b,forl S ajy;csed v f m$ ; uyfuyfae&mrSm 'Da&awmu taygq;kH yJ? 'Da&awmrSm trsm;qH;k
csed f r&vku d cf ifrmS bJ 'Da&v_id ;f }u;D awG tdraf cgirf ;dk avmuf wufvm aygufwhJ tyifawGuawmh uepkdwdk@/ r'rwkd@/ jrL;wkd@/ vrkyifwkd@/
+yD; rdom;pkvu dk æ f awG/ &GmvH;k u|waf wG aouke&f wmyg? vlaygi;f oifaygi;f wk@d y?J 'gawGuawmh obm0ayguw f hJ 'Da&awmawGyg?
1 ode;f ausmf aoa=ucJ&h wmyg? Armjynforkid ;f rSm tcsed w f t dk wGi;f c&mql;+cKH v@dk vlord sm;wJt h yifuawmh +cKH yifav;awGyg? urf;em;pyf
'Davmufrsm;wJo h al wG aoa=uysupf ;D &wm wcgrS r}uHKzl;ao;yg awGrSm ayguf=uwmyg? aemuf'Da&awmwrsdK;uawmh vlvkyfwhJ
bl;? orkid ;f wif&r,fh 0rf;enf;a=uuGzJ , G f tjzpftysuw f ckyg? 'Da&awmawGyg? tJ'gawGuawmh tke;f wk@d "edw@dk y?J
aemuf ' k w d , trS m ;;uawmh 'D a &awmawG u d p P y g? tvdyu f v dk ekd aD cwfuvwnf;u t*Fvyd t f pd;k &u e,fcs@J
14
ta&;awmfykH*sme,f
tpk;d &jzpfayr,fh 'Da&awmawGudk tajrmftjrif&&dS edS @J }uKd ;0kid ;f opf jzpfw,f? trsm;qH;k wcgzw k rf S tcsed o f ;kH av;&mavmufyJ zkwEf idk f
awmawGtjzpfowfrw S cf w
hJ myg? }uKd ;0kid ;f opfawmqk&d if opfxw k f wmyg? tckvyk if ef;&Siaf wG wnfaqmufwhJ rD;aoG;zkad wGu tcsed f
cGifh/ opfckwfvScJ Gifh r&Sdygbl;? tJ'Dtcsdefwkef;u 'Da&awma'o av;axmif/ ig;axmiftxd xGuEf idk w f hJ zk}d uD;awGyg? rD;aoG;zkad wGudk
awGjzpfchw J hJ orD;vSu|ef;wdk@ u|ef;ndK}uD;wkd@qkdwm qiftkyfawG/ v,fuiG ;f xJrmS tkwaf wGe@J wnfaqmufxm;+yD; b,favmuf}uD;
usm;tkyaf wG ckad tmif;&mt&yfawGyg? 'DawmawGudk xde;f odr;f ovJq&dk if ta0;u=unf&h if oa&acwW&macwfu abmabm}u;D
vmcJw h m[m rqvacwf tapmykid ;f umvtxd wu,fxx l yf wk@d bJb}J uD;wk@d vdk ykx;dk apwD}uD;awGtvm; xifrw S &f ygw,f?
wJh awm}uD;awGyg? 'Dvkdzkd}uD;awG[m bkduav;/ armfu|ef;/ vyGwWm+rdK@e,f
'DawmawGudk xde;f odr;f cJw h t hJ xJrmS t*Fvyd t f pk;d &/ zq rsm;&J@ jrpfurf;ajcawGwav#mufrSm woDwwef; ra&rwGufEkdif
yvtpd;k &wk@d tjyif 'Da'orS awmfveS af &;vkycf w hJ hJ awmfveS af &; atmif ay:vmcJw h myg? 'Dzadk wGtwGuf xif;ukd a'ocH xif;ckwf
tzG@J tpnf;awGvnf; ygygw,f? t"duuawmh ArmjynfueG jf rL orm;awGu 'D}uKd ;0kid ;f opfawm ('Da&awm) awGudk ckwv f +JS y;D / yk@d ay;
epfygw/D tvHeeD @J autif,w l @dk ygy?J 'DawmawG wnf&adS &;[m a&mif;csay;=uwm? 'Dr;D aoG;zkad wG pcJw h m 1975 aemufyidk ;f rS pcJh
awmfveS af &;wyfz@JG awG wnf&adS &;eJ@ xyfwu l saevk@d ygy?J wcsed u f wm jzpfw,f? 1985 a&mufwt hJ cgrmS awmh 'Da&awmxJu opfrm
autif,yl D awmfveS af &;acgi;f aqmifwa,mufjzpfcw hJ hJ &Jabmf awGjzpfwhJ uepkdwkd@/ r'rwkd@ r&Sdoavmufjzpfukefyg+yD? opfyGawG
cspfav;armif (wcsufwaumif cspfav;armifvkd@vnf; emrnf jzpfwhJ vrkyifrsm;ukyd g pwifzw k af e=uyg+yD? u|e;f ndK}uD;wk@d / orD;vS
}u;D ygw,f?) u 'Da&awmawG xde;f odr;f a&;eJ@ ywfoufv@dk emrnf u|ef;wdk@rSmvnf; usm;awG/ qifawG aezkd@omom v,fuGif;awG
ausmt f rde@f wck xkwcf yhJ gw,f? jzpfae=uyg+yD? 1990 ckESpfrsm; w0kdufrSmawmh bkduav;rD;aoG;/
“uepkdw&Guf - aoG;wpuf”æwJh? armfu|e;f rD;aoG;/ vyGwmW rD;aoG;wk@d wpcef;&yfomG ;=uyg+yD? jrpf0
1970 ckESpfrsm;&J@ tapmykdif;umvrsm;rSmawm h jrpf0 u|ef;ay:rSmvnf; urf;pyfvrkwef;uvGv J kd@ 'Da&awmawGvnf;
u|ef;ay:&Sd awmfvSefa&;wyfz@GJ rsm;ukd jzwfav;jzwf ppfqifa&; ajymifwvif;cgomG ;yg+y?D rqvAkv d cf sKyaf wG&@J 'Da&awm &Si;f vif;a&;/
awGvyk +f y;D ESrd ef if;+zKd cw JG mukd cHvu dk &f ygw,f? emrnfausmf &Jabmf jrpf0u|e;f ay:a'o aemufw}udrf olyek rf ckad tmif;Ekid af &; pDru H ed ;f
cspfav;armifvnf; usqHk;oGm;cJh&ygw,f? tJ'Dtcsdefumv vnf; &mckid Ef e_ ;f jynfh atmifjrifomG ;+yDqydk gawmh-
aemufyidk ;f rSmawmh rqvacwfAv dk cf sKyaf wGu 'Da&awmawG &Sad e 'Dvq dk &kd if em*pfrek w f idk ;f umvu jrpf0u|e;f ay:a'o (t"d
&if olykefcdkzkd@ae&m vkyfay;ovkdjzpfw,fvkd@ (tjrifwdrfwdrfe@J ) uawmh vyGwmW / armfu|e;f / bku d av;+rdK@e,frsm;) ae jynfoal wG
aumufcsuq f +JG y;D jrpf0u|e;f ay:'Da&awmawG &Si;f vif;a&; pDru H ed ;f odef;aomif;csD+yD; aoa=uysufpD;cJh=u&wm b,fol@rSm wm0ef&Sd
ukd csrw S v f yk af qmifygawmhw,f? ovJ? t"duw&m;cHb,fov l q J w dk m pmzwfow l @dk &Si;f &Si;f vif;
'gayrJh 'Da&awmawGu acwftqufquf xdef;odrf; vif; uGuu f uG u f iG ;f uGi;f jrifEidk +f yDv@dk ,lqygw,f?
vmcJw h hJ 'Da&awmawGjzpfawmh w&m;0ifcw k v
f zJS @dk rjzpfEidk yf gb;l ? aorif;vrf;a=umif; azmufay;oGm;olu azmufay;oGm;
'ga=umifh olw@kd &@J prD u H ed ;f uvnf; vlo&d iS =f um;xkwaf zmfra=u w,f? &nf&, G cf suaf tmifjrifomG ;+yjD zpfonfw h idk f aemufvu l 'Dvrf;
nm&JwhJ pDru H ed ;f rsKd ;jzpfygw,f? olw@dk &@J t"du vkyaf qmifcsuu f a=umif;ukd jyefyw d af y;wm/ tE©&m,fuif; }udKwifvyk af qmifay;cJh
awmh vkyfief;&Sifawmfawmfrsm;ukd bdkuav;eJ@ vyGwWm+rdK@e,f wm wckrS rawG@rb d ;l ?
awGxrJ mS rD;aoG;vkyif ef;vkyyf idk cf iG ahf wG csay;vku d w f myg? rD;aoG; 'ga=umifh u|efawmfhtaeeJ@ em*pfw&m;cHpm&if;ukd
vkyyf idk cf iG o hf m csay;+y;D w&m;0if ckwpf &mawmuawmh r&Syd g? 'g&@J atmufygtwkid ;f pm&if;jyKpkay;vku d yf gw,f?
oabmuawmh w&m;0if0if r0if0if &Sw d ahJ wmckw+f yD; ‘zkw’f qkd 1/ Akdvfae0if;acgif;aqmifwJh rqvppftkyfpk
wJh oabmygy?J 2? Akdvfoef;a&$acgif;aqmifwJh e0w/ etzppftkyfpk?
tJ't D csed u f p+y;D rD;aoG;vkyif ef;&Siaf wGuvnf; ±k;d &mrD;
aoG; zkwef nf;r[kwb f /J acwfraD oG;zkwef nf;awG oH;k awmhwmyg? armf p D
±k;d &mrD;aoG;zkad wGu awmifapmif;rSm ajrusi;f wl;+yD; zkww f ehJ nf;
15
ta&;awmfykH*sme,f
0g'/ tawG ; tac:/ tjrif
bmawG‘ed*Hk;csKyf’OD;rvJ
0if ; xk d u f
‘zsuf a p’qd k w d k i f ; ysuf = u&if wnf = unf a v;euf w J h y gwD r[k w f v d k @ yJ ? 'D E S p f 'D Z if b mrS m ‘jynf
ol@&Jabmf’om &Sdao;&if touf 65 ESpfjynfhwJh tcsdefyJ? Armjynfqdk&S,fvpfygwDvnf; tck&Sdao;&if
touf ‘65’ESpfyJ? 'gayrJh olwdk@ ‘zsufap’qdkwJhtrdef@eJ@ ysufcJh=u+yD? jynfol@&JabmfurS 1988 rSm
jyefvnftoufoGif;zdk@ óu;pm;ao;w,f? qdk&S,fvpfygwDudkawmh toufoGif;r,fhol r&Sdbl;?
bma=umifh olwdk@oufwrf; wdkovJ? bmha=umifh oufaeenf;ovJ? wnf=unfav;eufwJh
ygwDawG r[kwf=uvdk@yJ? wnf=unfav;eufwJh ygwDqdk&if ‘zsufap’qdkwdkif; rysufygbl;?
16
ta&;awmfykH*sme,f
armifrif;&m
(pmwnf;tzGJ@&J@ trSm)
1? vGefcJhonfh ESpfaygif; 20 ausmfu ,l*sDXmecsKyfwck. tawG@t}uHKukd a&;xm;jcif;jzpfonf?
2? tajccHjyifqifr_rsm; (wjynfvHk;wGif) wpHkw&m jynfhpHkaecsdefwGif vkyfaqmifcsufvnf; jzpfonf?
3? tawG@t}uHHK r#a0vkdonfhqENjzifh azmfjyygonf?
i,fi,fwek ;f u qkcd zhJ ;l wJh tifrwef}udKufwhJ oDcsi;f wyk'f &Sw d ,f? tJ'gu a':arpD&@J “uacsonf”?
“æ æ &,fcsiv f suef @J Zmwfuu G u f u dk ikvd udk &f w,f/ vGr;f woufouf idck siv f suef @J u,
G f ckid ;f apcsuf nDr#&efwu,fæ &,f&jyef
w,f? wcgw&Hu, G æf rke;f oluv dk nf; csp[ f efz@JG &w,f/ wcgw&H0,f cspw f o
hJ v l nf; rke;f rmefcs@J &w,f æ æ?
aps;waps;rSm ukd,fwkd@ESpfa,muf ukefajcmufqkdifuav;wqkdif zGifhw,f?
azsm&f nfyv k if;/ qyfjym/ Ek@d q/D Ek@d re_ pf ojzifh tpk;d & ta&mif;qkid af wGu xkw+f y;D jyefa&mif;
wmawGukd ukd,fwkd@u 0,fw,f? enf;enf; tjrwfwif+yD; jyefa&mif;w,f? 'grsdK; t
a&mif;t0,f wcgrS rvkyfzl;=uwJh “aps;onf}uD; qefeD”awGaygh? yxr udkf,fwkd@ ESpf
a,muf pOf;pm;=uwJh tvkyu f om+y;D &,fz@dk awmif aumif;ao;? 'guvnf; a&mif;+y;D
aiGacs? ypPn;f ukd tvum;wifay;xm;+y;D a&mif;+y;D rS xku d o f avmufaiGacsqw kd hJ uk, d f
wk@d vdk “aps;onf}u;D qefe”D wd@k &@J ypPn;f awG? wOD;u yckuLU u &Sirf awmifoeyfcg;awG?
wOD;u jynfwiG ;f jzpf rde;f rudifk f vufuidk t f w d af wG? rde;f rtoH;k taqmif oeyfcg;wH;k wk@d
vufuidk t f w d w f @dk 'Da,mufsm;}uD;awG b,fvadk &mif; =urSmvJ? 'ga=umifh t&if;rpku d f
&wJh tvkyEf pS cf u k dk vufav#m+h yD; tawmftwef t&if;pku d &f wJh ukeaf jcmufqidk f zGihf
vku d &f wm?
uk, d w f @dk ESpaf ,muf reufqidk zf iG zhf @dk vm=u+yq D &dk if rke@f [if;cg;qkid rf mS rke@f [if;
cg; ESpyf JG 0ifrmS cJw h ,f? qkid zf iG ahf ewke;f rke@f [if;cg; vmyk@d &if uk, d w f @dk EpS af ,muf rke@f [if;cg;
wa,muf wyGpJ D pm;vku d =f uw,f? +y;D rS qkid f qufcif;w,f? qkid ef ;D em;csi;f awGu aemuf
ovkv d dk ajymifovkv d edk @J uk,
d w f @dk udk olaX;awGuawmh aps;OD;ayguv f @kd pm;ae=u+yDw?hJ
uk, d w f @dk qidk u
f vnf; a&mif;&ovm; rar;eJ@? wywfrmS 6 &uf qkid zf iG w hf m
3 &ufavmuf[m aps;OD;awmif raygub f ;l ? aps;xJu tat;a&mif;wJh qkid u f av;
awGu uk, d w f @dk qu D azsm&f nf;ykvif;ukd taºu;vm,lw,f? naeaps;odr;f &if olw@dk
,lwhJ azsmf&nfykvif;zkd; jyefvmqyfw,f? wcgwav *VKefawGvmvkd@ olwkd@ aps;
ra&mif;&if olw@dk taºu;u aemufae@ ygomG ;wmyJ?
rke@f [if;cg;pm;+y;D awmh uk, d wf @dk ESpaf ,muf vufzuf&nf wa,mufwcGupf D
rSmaomufw,f? +yD;awmh uk, d u f qkid rf mS xkid /f uk, d ahf bmf'gu olvyk pf &m ukid pf &m
awGtwGuf +rdK@v;kH ywfav#mufomG ;? xrif;pm;csed rf mS oljyefa&mufvmw,f? uk, d w f @dk
ESpaf ,muf aps;±H}k u;D &J@ pm;aomufwef;u w±kwx f rif;qkid u f av;rSm tacguu f av;
eJ@ bmav;eJ@ xrif;ESpyf JG rSmpm;vku d =f uw,f?
aps;onf}uD;qefew D @dk ESpaf ,mufuawmh aps;xJrmS vltrsKd ;rsKd ; pdwt f axG
axG }uHK&w,fav? txl;ojzifh aps;a&mif;azmfawGu rdef;rawG/ ukd,fwkd@vkd vli,f
awG a,musmf ;awGvnf; &Sw d ,f? uk, d w f @dk ESpaf ,mufuvnf; Ekid if aH &;ta=umif;u
17
ta&;awmfykH*sme,f
vGJ&if b,folu bmta=umif;t&myJ vk@d uawmh tuk&d ,fvmyg? u|eaf wmf }udwf uk, d rhf mS tdrq f idk uf av;wckuvnf; tdraf &S@
vmajymajym/ a&vkdufig;vkduf jyefajym }uHaeygw,fv@dk ac:ajymaeovkyd gy?J rSm zGifhxm;ao;awmh 'DrsufcGufawG r=unfh
wmyJ? aps;xJvmwJh ausmif;olav;awG/ &efol axmufvrS ;f a&;u rsupf zd iG /hf csifvkd@ wHcg;ydwfxm;vkd@rS r&wm? vlawGu
aumifrav;awG/ rdef;r}uD;awG/ bmt em;pGix hf m;wJh ae&mrsKd ;ukd a,mifv@dk awmif r olw@dk udk xGx D rG f vkyaf e=ucsed rf mS olw@dk awGu
a=umif;jzpfjzpf vmajym/ 0ifa&mvkduf oGm;bl;? vlcsi;f qHpk &m awG@p&m &Sv d @dk csed ;f &if tvkyv f yk &f wm armyef;awmh rsuEf mS i,fu
avsm+y;D ajymwmyJ? uk, d w f @dk rajymwm Ekid f tJ'v D adk e&mawG rcsed ;f bl;? av;awGeJ@ tdrfawGrSm a&awmif awmif;
iHa&;ta=umif;yJ? aps;a&mif;&if; tm;ae vlawG vrf;ay:rSm qENjyzkd@ xGuf aomufvdk@ r&bl;? ukd,fu a&ykvif;csay;
&if pmtkyw f ukid u f idk f owif;pmwukid u f idk f vm=uawmh 'grsdK;ukd rjrif&wm=umwJh vlxk xm;w,f? tdref ;D em;csi;f awGu uk, d u hf dk rsuf
zwfraebl;? [m 0rf;omvkduf=uwm/ aysmfvkduf=uwm? apmif;xk;d w,f? wu,fawmh a&wku d w f hJ vl
wqkdifausmfrSm ar+rdK@u yef;rsdK; vrf;ray:rSm aºu;a=umfoHawG wkdif+yD; vSnfh zifcx k idk x f m;wJh aowWmrSm 'Dta&;tcif;}uD;
aphawG a&mif;wJhqkdifuvlqdk pD;yGm;a&; vnfcsDwufvm=uolawGukd aumif;csD;=o wckv;kH ukd xk;d ar$aewJh pm&Gupf mwrf;awG/ a=u
wuUov dk b f @JG &? olu Ekid if aH &;ta=umif; bmay;=uw,f? vrf;ab;p}uu ø ae E_wq f uf nmpmwrf;awG tjynf&h adS ew,fqw dk m rod
tawmf ajymcsiw f ,f? uk, d w f @dk uvnf; 'g tm;ay;=uw,f? uk, d wf @dk rmS tdraf &S@uae t =ubl;av?
rsKd ;qdk a0;a0;u a&Smify?J “&,fcsiv f suef @J omav; acgi;f jyL=unf±h u kH vGv J @dk vrf;ryvuf uk, d q hf idk af v;rSm &yfuu G x f u J aps;
ZmwfuGufukdu ikdvkduf&w,fævGrf;w azmif;ay:ukd wvSr;f rS rqif;cJyh gb;l ? rdwaf qG 0,fvmol ausmif;olausmif;om;/ ±Hk;ol±Hk;
oufouf ikcd siv f suef @J u, G æ f ”? uk, d u f awGuawmh ia=umuf}u;D / tajcmuf}u;D ajym om;aw/G wcgwav olwkd@ausmif;u olwkd@
OD;aESmufxrJ mS 1300 jynfh a&$&wk/ uk, d w f @dk vnf; uk, d thf a=umif;eJ@u, dk rf @dk olw@dk ac:or# ±Hk;u &vmwJh vlxk=um;xJ a0iSxm;wJh v_H@
&ifxrJ mS rmhupf 0f g'/ vDeif0g'/ pwmvif0g' emrnf/ ay;or#b@JG udk auseyfpmG eJ@ cHvu dk w f m aqmf pm&Guaf wG ,lvmjy=uw,f? trav;
eJ@ armfpw D ek ;f tawG;tac:? pifay:rSm ujy yJ? bmvk@d vq J adk wmh uk, d t hf vkyu f uk, d w f idk f æav;æ'gawG ighqkdifxJ ,lrvm=uygeJ@? ig
ae&wmu qef;vkdufqyfjym/ umabmf vrf;ray: xGuzf @dk rS r[kwb f ?J vlxak wG tHºk u a=umufveG ;f vd@k yg? igb h momig at;at;aq;
vpfqyfjym/ a&$0gqyfjymawmifhe@J ZD;azsmf oxuf ºuvmatmif zefwD;ay;zkd@ ukd,fu aq; aeyg&ap? 'gawGvnf; pdwrf 0ifpm;ygb;l
&nf/ opfc&G nfw@dk ? vkyf&rSm? pdwfv_yf&Sm;aewJh vlawG=um;xJ vkd@ jrefjrefqefqef jiif;v$wf&w,f? bmjzpf
1987 pufwifbmvxJrmS ppft uk,d u f a&ma,mif+y;D vufo;D vufarmif; 0if vJqadk wmh uk, d ahf emufrmS tJ'pD m&Guaf wG ±ku d f
pk;d &u aiGpuULawGudk w&m;r0if a=unm rwef;rdz@dk ta&;}uD;ygw,f? wJzh a,mif;puULawG bD'edk @J wvH;k &Sad ewm ol
awmhr,fqw kd m tJ'rD eufu aps;xJudk o “wcgw&H rke;f oluv dk nf; csp[ f ef zG@J wk@d rodb;l ?
wif;u t&ifa&mufw,f? aps;vef@w,f? &w,f æ” rv$o J m ra&Smifom wm0eft& c&D;oGm;&if; rysif;atmif pmzwf
qdkifawGu zGifhcgpyJ &Sdao;wm? ypPnf; c&D;oGm;&wJhtcgawGvnf; &SdchzJ l;w,f? ukd,fh oGm;r,fq&dk ifawmif uk, d af &G;wJph mtky[ f m
awGord ;f =u?vlawG ajy;=uv$m;=u a,muf &J@0wfpm;qif,ifr_/ ukd,fh&@J jyKrlaexkdifr_[m trsm;tjrifrmS xl;jcm;rae&ygb;l ? owdxm;
,ufcwfv@dk ? b,fajymaumif;rvJ? uk, d f ukd,foGm;ae&wJh c&D;rSm twloGm;aewJh c&D; &ygr,f? omrefvu l uk, d uhf dk jrifrw
d meJ@ rsuf
wkd@vnf; 'grsdK;ukd acsmif;aewmav? a&$ onfawGeJ@ wom;wnf;&Sdaezkd@ ta&;}uD; pdxJrSm acgif;xJrSm rSwfrdroGm;apzkd@ jzpfyg
qkid &f iS rf ed ;f ru trav;awmf olw@dk qyf w,f? tust ô a&miftaoG;utp trsm;xJ w,f?“a=omfæ&xm;ay:rSmwkef;uavæ
jym vlvkrSm usaewmyJ? 'du a&$qkdif rSm xif;xif;vif;vif; jzpfraezk@d ta&;}uD;yg *suv f ef'ef pmtkyt f xl}uD; vufurcs zwf
awmif bmrS rvky&f ao;bl;wJ?h w,f? aewJholayghæ”qkd&if ukd,fhtaetxm;ukd
wu,fawmh tcsdeftcgwcku uk, d u f txufwef;wGw J @dk bmwk@d uGuw f cd ef@reS ;f vk@d &ae+yDav? 'grsKd ;ukd a&Smif&
uk, d wf @dk vufxJ a&mufvm+yaD v? v_y&f mS ; pD;wJt h cg &efo@l a=u;pm; ppfAv dk f ppfom;wk@d e@J w,f? ckacwfqdk ykad wmif owdxm;zk@d vkad o;?
=u&r,f? rD;yGm;uav;uae awmrD;}uD; trsm;qH;k qufq&H wwfygw,f? olw@dk udk rsuf qJvfvlvmzkef;ukd cg;rSm csdwf+yD; vl=um;xJ
jzpfatmif vky&f awmhr,f? ESma=um}uD;wif;+yD; qef@usifpdwfawG rzHk;Ekdif a&muf&if ta=umif;r&Sd ta=umif;&Sm atmf
,l*sw D a,muftjzpf &yfwnfz@dk rzdEidk of mG ;jyaevk@d rjzpfygb;l ? aysmah ysmah ysmif; us,af tmfus,f c%c% zke;f pum; ajymae
qkw d m onf;cHwphJ w d f &S&d r,f? ZG&J zdS @dk vnf; aysmif; tvku d t f xkud f jzpfap&ygr,f? &ifawmh +yD;yg+yD?
trsm;}u;D vkyd gw,f? 'ge@J ajymif;jyef xifay: ukd,fawG@wckajym&&if ppfwyfu ,l*sDawG ,l*sDawGæ rdrdukd,f vHk+cHK
vkpd w d /f ºum;0gvpdk w d f wa&G;om;rS rxm;& tm%modr;f +yD;p &efuek +f rdK@ay:u aemufaz; ygrS rdrd&JabmfawG vHk+cHKrSmjzpfygw,f? rdrd
ygb;l ? 0wfwm/ pm;wmutp trsm;}uD; vrf;=um;awG/ yvufazmif;ajrmif;awGudk ppf &JabmfawG vHk+cHKygrS rdrd&J@ tzGJ@tpnf;[m
ta&;}u;D ygw,f? uk, d u f ausmif;om; b wyfu oef@&iS ;f a&;awG vky=f uw,f? jynfol oufwrf;&Snf&Snf awmfvSefa&;wm0efukd
0rSm taygi;f toif;eJ@ vufzuf&nfqidk f awGu avmavmvwfvwf aoG;pdrf;&Sif&Sif xrf;aqmifEidk rf mS jzpfygw,f?
xkid f tcsed af wG ukecf w hJ t hJ usiu hf ygae+yD? awG jrifxm;awmh 'Da=u;pm;awGukd b,fvkd
'Dvyk if ef; pvnf;vkyaf &m 'Dtusiu hf dk vH;k 0 vkyf arwWmxm;Ekid rf mS vJ? pOf;pm;=unfah v? 'g armifrif;&m
jzwfawmufvu dk &f ygw,f? vufzuf&nf ayr,fh uk, d u f awmh uk, d t hf a=umif;eJ@u, dk ?f
qdik rf mS acgi;f csi;f qkid f wD;wk;d wD;wk;d vkyjf yae 18
ta&;awmfykH*sme,f
Ek d i f i H a &;
(u)
av/ vlxku qef@usifwkdufckdfufav/ tkyfpkd;zdESdyfolu ratmifjrif
zufqpfppftyk pf u k aumufuspzf efw;D vky}f uo H nfh a&G;aumufyJG avyJ?
t+yD;wGif atmifyGJcH+yDqkd+yD; rSwf,l=uavrvm;od? rSwf,l
onfqkdv#if ukd,fhvnfyif; ukd,f}udK;uGif;pGyf+yD; aowGif;xJ (c)
ESp}f udrcf ek cf sjcif; jzpfonf? 2008 ppfu|ejf yKa&; zG@J pnf;yHEk iS hf }udK;
uGi;f vkyo f nf? }uKd ;uGi;f pGy+f y;D ckecf svu dk of nfah e&muawmh ,kwf ppftyk pf o k nf ppftm%m&Sipf epf oufq;dk &Snaf &; owf
rmpkwyf rhJ _ txyfxyfEiS ahf qmufvyk x f m;onfh 2010 a&G;aumuf uGi;f &Sd a&G;aumufyJG }udK;pifay:wGif Ekid if aH &;tm;jzifh tawmifo h m;
yGjJ zpfonf? 'g[m igw@dk &@J atmify[ JG k }uKH ;0g;wkid ;f }uKd ;pifay:uae aoqH;k oGm;+yDqadk omfvnf;(olw@dk uawmh atmify}GJ uD;&onfyh rm
txyfxyf ckecf saejcif;yJ? bma=umifv h ?J wcsuw f nf;ESihf ajym& tljrL;ae=uonf) b,fvkdenf;/ b,fvkd[efjzifh tm%m+rJ&ef
v#if oef;aygi;f rsm;pGmaom vlrsKd ;pHt k rsKd ;om;jynfov l x l Ek iS hf 'Drdk aumufusppf w k yf =Jh uOD;rnfenf;? &efopl pftyk pf u k xko
d @dk yif olw@dk .
ua&pDtiftm;pkrsm;/ awmfveS af &;tiftm;pkrsm;ESihf 'DcsKyfu r=umc% aoqH;k oGm;aom tm%mEkid if aH &;ukd txyfxyf touf
qef@usifuef@uGuf=uaoma=umifh jzpfonf? vufrcHaom oGi;f ,lae&onf r[kwv f m;?
a=umifh jzpf onf? 2008 ppfu|ejf yKa&; ppfz@JG pnf;yHu k dk atmhEv S ;kH xkud o hJ @dk tm%m+rJa&;twGuf tkypf ;dk zdEydS o f nfh Ekid if aH &;ukd
emI jzpfonf? qufcgqufcg vkyv f @dk &ap&ef awmfveS af &;tajctaeESihf twku d tf
Ekid if aH &;ukd o±kycf v JG #if ESprf sKd ;yJ&o dS nf? zdEydS o f nfEh idk if H cH Ekid if aH &;tajctaeu zefw;D ay;aecJo h uJoh @dk vnf; jzpfaecJo h nf?
a&;ESihf xkzd Ed ydS jf cif;ukd ckcw
H eG ;f vSeo f nfh Ekid if aH &;? zdEydS +f yD;tm%m xkd tm;enf;csurf sm;xJrS ESpcf suu f dk axmufjy&v#if yxr tcsu-f
ukd t"rRord ;f yku d f t&,lxm;onfh zdEydS o f El iS hf vlxt k m%mukd vlxw k yfO;D ygwED iS hf 'Dru dk a&pDawmfveS af &;tiftm;pkrsm;/ trsKd ;om;
jyefvnft&,lonfh wku d yf EJG idk if aH &;? ok@d jzpf&m zdEydS t f yk pf ;dk olu aygi;f pHk jynfov l x l }k u;D onf uspv f spcf idk rf monfh trsKd ;om; nD!w G f
tm%m&,lz@dk r[kwrf w&m;enf;jzifh tEkid u f sihf zdEydS rf _ jyif;xef a&;ukd rwnfaqmufEkdifchjJ cif;ESifh 'kwd,tcsufu - tajctae
orkdif;wqpfcsdK;auG@xJa&muf+yDqkdawmhæ
armif p k d ; csd e f
19
ta&;awmfykH*sme,f
ajymif;vJr_t& rdrdenf;y&d,m,fukd vsifjrefyg;eyfpGm ajymif;vJ vnf; jzpfonf? qdck o hJ nfh tajctaeopfrsm;ukd tm;jznfah y;vku d f
rusihf oH;k Ekid jf cif;æwk@d jzpfonf? xdEk pS cf suu f ppftpk;d & tm%m onft h oHrsm;um; e,fpyfrS awmfveS af &;aoewforH sm; jzpfonf?
+rJa&;twGuf ppftyk pf u k dk tajctaeay; rsupf ypfaecJo h nf? &Srf;jynfbufrS ckcHa&;aoewfoHrsm;jzpfonf? pma&;olonf a&G;
wenf;tm;jzifh vlxw k yfO;D tzG@J tpnf;ESihf vlxw k u
dk yf JG aumufyt JG +y;D wGif 'kw, d jynfwiG ;f ppf (ok@d r[kw)f jynf wGi;f ppf topf
wkd@ tm;aumif;armif;oefjzpfvmap&ef raygif;pyfEkdifjcif;yJ jyefpvdrrhf nf[k 2004-2005 uwnf;uyif }udKwifaqmif;yg; a&;cJh
jzpfonf? xk@d tjyif pm;yG0J idk ;f wGif awG@qakH qG;aEG;a&;/ trsKd ;om;jyef zl;onf? t}urd }f urd af &;cJzh ;l onft h wkid ;f yif ppftyk pf k uvdeu f uspf a&G;
vnfoifjh rwfa&;/ &if=um;apha&;yef;wkid o f @dk wku
d yf rJG ygbJ av#muf aumufyu JG mvwGif jynfwiG ;f ppfaoewforH sm; qufwu dk x f u G af y:
vSr;f csw D ufIvnf; r&Ekid af =umif;ukd ppftpk;d &. vufawG@azmfjy vmcJo h nf? zufqpfw@dk . a&G;aumufyJG &v'fudk ±ku d cf sKd ;zsuo f rd ;f zk@d
csufu oufaojyoay;cJhavonf? wav#mufvkH; trsKd;om; &nf±, G o f nfh aoewforH sm;/ 2008 ppfu|ejf yKa&; ppfz@JG pnf;yHu k dk rD;±d@_
&if =um;apha&;tay: olw@dk u OayuQmjyK vspv f sL±_aecJah vonf? zsuq f ;D ypfz@dk &nf&, G cf suEf iS t hf wl 21 &mpk yifvn kH vD mcHudk v_u d v f JS
xkd@jyifvnf; vlxkwyfOD;ae&mokd@ a&muf&Sdaeonfh }udKqdv k u dk o f nfh awmfveS af omaoewfojH zpfonf [k qk&d vdrrhf nf?
'DcsKyfonf a':pkEiS hf tcsKd @ygwaD cgi;f aqmifrsm; axmifusae+yD qkd ,if;wk@d onf tem*wf Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_twGuf tajccH
v#if Ekid if aH &;v_y&f mS ;Ekid pf rG ;f trsm;}uD; csnehf @J tm;enf;oGm;av aumif;rsm;/ tvm;tvmaumif;rsm; jzpfcJhonf? aemufwqifh
onf? Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_ ESpaf ygi;f 21 ESpt f wGi;f a':atmifqef;pk wufvSrf;=u&eftwGuf tcGifha&;aumif;rsm;jzpfonf? okd@jzpf&m
=unfu 15 ESpf tus,fcsKyfuscHae&csdefwGif vlxk}uD;ukd acgif; tajccHaumif;rsm;u vrf;cif;ay;aeonfh umvwGif qdck o hJ nft h
aqmif+y;D xl;jcm;ajymifajrmufaom Ekid if aH &;vkyif ef;ukd zefw;D &ef wkdif; ppftm%m&Sifpepf zsufodrf;a&;twGuf tzdESdyfcHtrsdK;om;
qko d nfrmS tvGe@f udk }uD;rm;aom tcuftcJ jzpfaeavonf? jynfot l oD;oD; uspv f spcf idk rf maom trsKd ;om;nD!w G af &;ukd wnf
ausmif;om;acgif;aqmifrS vlxk acgif;aqmifrsm;jzpfvmonfh aqmufxal xmifEidk =f u&vdrrhf nf? wku d yf EJG iS o
hf m nD!w G af &;udk xl
ukrd if;ukEd idk /f uku d }dk u;D / ukad usmrf if;,kponfh 88 rsKd ;qufrsm;onf axmifEidk rf mS vnf;jzpfonf? Oyrm -ppftm%m &Sipf epf zsuo f rd ;f a&;
vnf; ESp&f n S af xmif'%fay;jcif; cHae=u&onf? xkt d csurf sm;ukd twGuf ajymifajrmufopfviG o f nfh trsKd ;om;aoG;pnf;nD!w G af &;ukd
aygif;csKyfvkdufv#if ArmjynfEkdifiHa&;onf ppftm%m&Sifpepf wkdufyjGJ zifh wnfaqmuf+yD;+yDqkdv#if 90 a&G;aumufy&GJ v'fukd vlxk
atmufwGif Zmwf±kdufemcJh&ayonf? ppftm%m&Sifpepf oabmxm;twkid ;f taumiftxnfazmf&ayvdrrhf nf? onfOyrm
atmufrS vGwaf jrmufz@dk a&miferD oef;Ekid cf ahJ y? vufonf w&m;cH onf rSe;f qawG;qcsuo f mjzpfojzifh wjcm;wku d yf JG o¿mefrsm;ukd
um; zufqpfppftyk pf yk ifjzpfonf? vnf; awG;q =unfo h if=h uonf?
(*) csKyfIqk&d v#if trsKd ;om;aoG;pnf;nD!w G af &; wnfaqmuf
,ckuvdeu f s npfywfpw k yf ahJ om a&G;aumufyJG +yD;qH;k a&;twGuf wkdufyGJyHko¿mef wckckjzifh wnfaqmuf t&,l&ay
oGm;+y;D aemuf vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unfudk zufqpf vdrrhf nf? aumufuspyf ufpufonfh zufqpfw@dk aoewfajymif;0a&S@
ppftyk pf u k 2010 Ek0d ifbm 13 wGif tus,cf sKyfrS v$waf y;vku d f wGif wku d yf cJG if;I nD!w G af &;wnfaqmufz@dk twGuf vG,u f al csmarG@
onf? xko d @dk rvGwaf jrmufru D 'DcsKyfxrJ S wufºuwk;d wufonfh vdrrhf nfr[kw?f ok@d aomftiftm;}uD;rm;onfh awmfveS af &;tvsif
wcsKd @acgi;f aqmif tiftm;pku Ekid if aH &;tawG;tac:/ awmfveS f t[keu f dk b,fppftm%m&Sirf S rwm;qD;Ekid cf ahJ y? tqH;k wae@wiG f
pdwf"mwfwnfaqmufa&;/ vlxkukd rsufESmrla&;/ vlxktusdkK; tzdESdyfcHvlxkonf atmifyGcJ HchJ=uonfcsnf; jzpfonf? xkd@a=umifh
xrf;aqmifvy_ &f mS ;±ke;f uefa&;twGuf tawmftwef jyifqif ckid u
f snaf om vlxt k m;jzifh nD!w G af &;wnfaqmuf&if; wku d yf 0JG if/
vrf; azmufc=hJ u+yD;jzpfonf? oHCmhwyfaygi;f pk/ 88-97-2007 wkdufyw GJ ckckjzifh tajccHum nD!Gwfa&;wnfaqmuf/ atmifyo GJ kd@
rsdK;quf vli,ftiftm;pkrsm;ESifh wkd;wufonfhvlxku ppf a&muf&rSm rvGaJ y?
tm%m&Sipf epf zsuo f rd ;f a&;vrf;a=umif;ay:wGif wpku d rf wfrwf
pGr;f aqmif ±ke;f uefaecJ=h uonfh umvvnf;jzpfonf? armifp;dk csed f
ppftkyfpka&G;aumufyGJt+yD;wGif zufqpfppftkyfpkESifh 'DZifbm3/ 2010?
ppftm%m&Sipf epf zsuo f rd ;f a&;/ ppftyk pf q k ef@usiaf wmfveS af &;
pdw"f mwfu ykI d jyif;xefvmonf? Ekid if aH &;Ek;d =um;onfh t&Sed f
t[keo f nf }uD;rm;oGm;onf? xd@k jyif wkid ;f &if;om;acgi;f aqmif
rsm;u vufeufuidk af wmfveS af &;tiftm;pkrsm; pkpnf;um &efol
.xkd;ppfukd pkpnf;ckcHa&;ESifh wkdif;&if;om;acgif;aqmifwcsdK@u
'kw, d yifvn kH v D mcH ay:xGe;f a&;twGuf }udKwifvrf;zGichf =hJ u+yD;
20
ta&;awmfykH*sme,f
- 2010 a&G;aumufy+JG y;D rS ‘zGwx f u G rf S awmify@dk reS ;f od’+y;D
Ek d i f i H a &;
}uHzh @HG ygwt
D a=umif; jynfou l odvmwmvm;? r[kwyf g? }uHzh @HG
toif;yJjzpfjzpf }uHhzGH@ygwDyaJ jymajym }uHhzGH@tpkd;&yJ ac:ac: olwkd@ axmufaemufcjH yKxm;rnf? atmufyidk ;f rSmu vlru dk af wG/ uk,
d u
f sK;d
ta=umif; jynfou l ‘aemaus’+yD;om;yg? pD;yGm;&SmolawG/ tcGifhta&;orm;awG jynfhaernf? tm;vkH;u
- wckawmh &So d nf? a&G;aumufyw JG iG f ‘xbDrEkid f y0g vlxt k ay: Akv d u f s&rf;um;r_awG wqifw h ;dk +y;D qufvyk v f mrSm ao
rEkid ’f tm%mvkcd siaf Zm irf;;irf;wuf+yD; rw&m;r_awGvyk cf =hJ uvk@d csmonf? vlxv k y_ &f mS ;r_rsm; jzpfay:pOfEiS hf 2010 a±G;aumufyJG um
olw@dk . ‘*ke;f ±ky”f p±ku
d f bGi;f bGi;f }uD; yGiu hf somG ;cJo h nf? vwkd@wGif olwkd@. ‘&Syfeufwyfom; Zmwd±kyf’ESifh ‘vufr&GH@a=u;
- a&G;aumufyGJ t}uKdumvwGif wcsKd@aom ppfwyf pm; Zmwd±yk ”f ukd vlxu k txif;om; jrifawG@c+hJ yD; jzpfonf?
atmufajcykid ;f uyg olw@dk udk qef@usiv f ma=umif; owif;awG xGuf - aemuf+yD; “jynfaxmifpk }uHHhckdifa&;ESifh zGH@+zkd;a&;
vmonf? }uHzh @HG ygwu D olw@dk udk rJay;zk@d twif;ckid ;f onf? ppfwyf ygw”D qk+d y;D ygw. D &nf±, G cf suif g;&yfudk wifxm;aomfvnf; ppftpk;d
atmufajcykid ;f u vufrcH? 'Dawmh b,fAv dk cf sKyfudk wkid rf ,f/ ta&; &. t&nfr& tzwfr& aºu;a=umfoaH wGqw dk m wjynfv;Hk u od
,lr,f-qkdwmrsKd;awG vkyfvmonf? +cdrf;ajcmufr_awG vkyfvm xm;+y;D om;? olw@dk vufcu H siohf ;Hk rnfq
f adk om trsK;d om;nDvmcHu
onf?/ ppfwyfatmufajcykid ;f rS wyfom;rsm;.om;orD; ausmif;om; csrwS of nfh (tajccHrl 104 csu)f qkw d muvnf; ppftm%m&Sif
oli,fav;rsm;ukd }uHzh @HG bufrS 0kid ;f ±kud rf a_ wG jzpfvmonf? ppfwyf pepf. twkta,miftajccHral wGyq J wdk m wjynfv;Hk u odxm;=u
Ekd0ifbm 8 &ufae@rSm Akdvfoef;a&$&@J a&G; yG}J uD;[m ArmvlrsKd ; vlO;D a& trsm;tjym; eufukdiftiftm;pkawG[m Akdvfoef;a&$&J@
aumufy}JG uD; +yD;oGm;+yD; rJawGtm;vH;k a& ae&mawGrSmom usif;yatmifyGJcHaewm e,fjcm;apmifw h yf vufrcH=ubl;?
wGuv f @dk r+yD;ao;/ tajzuawmh xGuaf e+yD? awG@&w,f? 'ga=umifh wkid ;f &if;om;awGu uk;d uef@ta&;tcif;jzpfc+hJ yD? ,ck
wnf+rJzqyv&J@ rEkid v f nf; Ekid &f r,f? Ekid f ArmvlrsKd ;}uD; a&G;aumufyv JG @dk awmif ajym DKBA e,fjcm;apmifhwyfukd vufrcHwJh
vnf; Ekid &f r,fqw dk hJ q&m}u;D awG avoHt =uw,f? awmifay:ae&mtESH@ usif;ywJh tzG@J u tpk;d &&J@ a&G;aumufyJG rauseyfwm
wkid ;f atmfc=hJ uwmuk;d ? 'gudk Akv d o f ef;a&$u wef;wla&;/ aoG;pnf;a&;ukd jzpfapwJh a&G; a&m/ ppftyk pf &k @J aoG;cGt J yk cf sKyrf a_ wGudk rcH&yf
awmh a&Al;ayguw f m rvdck sib f ;l / a&ygwm aumufyGJ}uD;r[kwfwmawmh xif&Sm;yg Ekid w f ma=umifah &m jyefvnfcck pH pfyq JG ifae+y?D
vkcd siw f ,fq+dk yD; wk;d cs@J trde@f csvu dk w f muk;d ? w,f? Akv d o f ef;a&$ b,fvrf; a&G;rvJ? typftcwf
ppftyk pf &k @J vufuidk w f w k yf gwD tEkid &f oGm; ArmvlrsKd ;awG vGwaf jrmuf+y;D wkid ;f &yfpaJ &; tzG@J awGuv dk nf; &efov l dk txD;
w,f? 80 &mckid Ef e_ ;f ausmf rJtEkid &f w,fv@dk &if;om;vlrsKd ;pkawG rvGwaf jrmuf&ifvnf; usef ay:vpDudk prf;usio hf ;kH aew,f? jynf
a=unmoGm;+y?D Akv d o f ef;a&$uawmh tawmf Ekid if aH &;t&/ pD;yGm;a&;t&/ wef;wl w,fv@dk rtpk;d &eJ@ tqufjzwfwehJ nf; vkyaf ew,f?
}u;D auseyfomG ;rSmyg? ajc vSr;f 7 vSr;f pDru H ed ;f rac:Ekid yf gb;l ? 'Dvbdk J vlrsKd ;pka'oawGrmS Ekid f aemufwqifh wufvrd Ohf ;D r,f?
}u;D 50 &mckid Ef e_ ;f ausmf +y;D oGm;awmh arsmuf iHa&;t&/ pD;yGm;a&;t& vGwaf jrmuf+y;D Arm Akvd o f ef;a&$ ppftyk pf [ k m r=um
tke;f oD; zifxidk rf o d vdk *emr+idrf jzpfaerSm vlrsKd ;awG rvGwaf jrmuf&if rjzpfygb;l ? 'g awmhwt hJ csed rf mS ppfjyKa&;vrf;a=umif; a&G;
awmh aocsmygw,f? a=umifh wjynfv;kH twkid ;f twmt& vGwf rvm;/ wjynfv;kH twkid ;f twmt& awG@qkH
a&G;aumufyJG atmifycJG &H awmh rif; ajrmufa&;/ wef;wla&;&rSomv#if jynfe,f aqG;aEG;a&;vrf;a=umif; vku d rf vm;? a&G;
0wfwefqm awmif&n S yf qk ;dk eJ@ bdou d yf 0JG ifz@dk jynfr jynfoal wG&@J b0 om,mcsr;f ajr@rmS cs,&f awmhrmS yg? igjh rif;igph idk ;f ppfuidk ;f a&muf
[efwjyifjyifjzpfaea&mhr,f? yDwjd zpf tljrL;+y;D yg? a&muf vkycf w hJ m/ jynfoal wG&@J qENrygbJ
tlyGa&m*g&rSmawmh aocsmoavmufyg? jyKvkycf w hJ m/ jynfoq l ef@usiaf &;vkycf w hJ m
a&G;aumufyaJG wmif w&m;0ifrpJ m&if; ra=u (2) =umyg+yD? Armjynf jynfow l &yfv;kH / vlrsKd ;
nm&ao;bl;/ Akv d o f ef;a&$&@J wyfawGu jr0 'Duae@ ppftkyfpk[m ArmvlrsdK; aygi;f pHk jynfow l &yfv;kH [m Akv d o f ef;a&$&@J
wDaomif&if;jrpfurf;ab;uae tajrmuf aygi;f pHk jynfoal wGe@J xdyw f u dk f yËdyuQjzpfae zdEydS af oG;cGrJ a_ wGudk =um&Sn=f umrsm; rcH&yf
azmuf/ aoewfazmuf+yD; a&G;aumufyyJG w d f w,f? Adv fk o f ef;a&$ppftyk pf [ k m wkid ;f &if;om; Ekid af wmhyg? vlrsKd ;aygi;f pHjk ynfow l &yfv;kH pnf;
wJh tcrf;tem; vky=f uw,f? jr0wD+rKd @u jynf vlrsKd ;pkawGtay:rSm zdEydS af &;eJ@aoG;cGaJ &;/ acsmh pnf;vH;k vH;k eJ@ ppftm%m&Sif ±kyjf ytpk;d &ukd
olawG aoewfoH/ AkH;oHawG=um;uae jrL‡ a&;qkw d hJ enf;o¿mefawGe@J vkyaf ew,f? bufp/kH &Gupf kH wku d yf 0JG if=uawmhrmS jzpfyg
wzufEidk if u H dk xGuaf jy;+yD; 'kuo Q nfb0ukd wkid ;f &if;om; pnf;vH;k nD!w G af &;[m tpnf; w,f? Akv d o f ef;a&$&@J pdw"f mwfppfqifa&;
cH,=l u&w,f? jynfoal wGcpH m;&wJb h 0u ajyaew,f? e,fjcm;apmifw h yfyo kH ¿mefudk tawG;tac:ukd tajccHwhJ vky&f yfawG[m
cg;oD;vSygw,f? ±ku
d o f iG ;f aew,f? 'gvnf; ratmifjrifygb;l ? r=umrDtcsed rf mS orkid ;f tr_u d yf ;kH xJ a&muf
'Dwcg a&G;aumufyGJrSm wkdif;&if; a&G;aumufyGJ+yD;&if v$wfawmfzGJ@pnf;r,f? awmhrmS yg?
om; tiftm;pkawG&@J tzG@J toD;oD; uk, d pf m; 'Daemuf tzG@J tpnf;o¿mefrsKd ;pHak wG vkyf Akv
d o f ef;a&$u Akv d cf if!eG @f udk tdrf
vS,af wG a&G;cs,cf &H wm tenf;wumh t vmygvrd Ohf ;D r,f? wwkid ;f jynfv;kH &J@ vufeuf tus,cf sKyfe@J ESp&f n S f tusO;f csxm;w,f?
enf;pkyg? ucsijf ynfe,fudk uk, d pf m;jyKwJh ukid w f yf/ vufeufuidk t f iftm;pkawGudk um vlrqefpmG uef@owfcsKycf s,x f m;w,f? pdwf
ucsijf ynfe,fw;dk wufa&;ygwD (KSSP) ukd uG,fa&;OD;pD;csKyfvufatmufrSm zG@J pnf;& "mwfa&;&mt& n‡O;f yef;aewke;f yJ? [oFm
a&G;aumufyyJG g0ifciG hf ray;cJyh gb;l ? au tkid f rSmjzpfw,f? zGJ@pnf;yHkpnf;rsOf;t& Oya' uk;d aomif;Zmwfudk cif;aewJh Akv d o f ef;a&$u
at a'owcsKd @rmS a&G;aumufyJG rusi;f yEkid f a=umif;t&qk&d if wnf&adS ewJh vufeufuidk f awmh pdw"f mwfppfqifa&;a=umifh OD;aESmuf
cJhovkd 0e,faoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJ@&J@ wyfawGudk zsuo f rd ;f &r,f? 'grrS [kwf e,f pm;+yD; r=umrD æ æ
+rdK@e,f 6 +rdK@e,fteuf 2 +rdK@e,fom a&G; jcm;apmifw h yfz@JG a&;ukd vufc&H ifvnf; um
aumufyJG usi;f yEkid w f ,f? u&if/ u,rf;a' uG,af &;OD;pD;XmevufatmufrmS xm;&rSm rkd;vif;0if;
oawGrSmvnf; ae&mwcsdK@ a&G;aumufyGJ jzpfw,f? ,cktajctaeu vlrsdK;pkvuf 11/ 11/ 2010?
yg0if cGirhf &=ubl;? Akv d o f ef;a&$&@J a&G;aumuf
23
ta&;awmfykH*sme,f
Ek d i f i H a &;
“ trsK;d om; aoG;pnf;nDnw
G af &; jy\em”
armifpdefaomf
ppftpk;d & tmabmfwpfck jzpfonfh armufrmonfh trltusirhf sm;ukd c0gcsI yGihf aejcif;jzpfonf? wkid ;f jynfrmS tiftm; t
wk@d wm0efta&;ok;H yg; qko d nfrS jynfaxmifpk vif;aysmah jymif;onfh Ekid if aH &;wk;d wufrb _ uf awmftwef awmifhwif;aom trsKd;om;
r+yKduaJG &; 'k@d ta&;/ wkid ;f &if;om; pnf;vk;H r_ vSnahf jymif;Ekid o f rl sm; r[kwaf =umif; ppftm wyfrawmfw&yf &S&d rnfreS yf gonf? ok@d aomf
r+yKu d aJG &; 'k@d ta&; qko d nfh aºu;a=umfoo H nf %m&Sipf epf oufq;dk &Snaf ejcif;u oufao vnf; jynfov l x l k b,ftajcqku d f ae+yv D ?J
=um;&olwidk ;f tm; em;=um;jyif;uyfavmuf jyaeonf? taotcsm qef;ppf=unfrh nfqdk csichf sed &f rnf? jynfot l csK@d .b0 &yfwnfr&
atmif 'kuaQ y;vsu&f o dS nf? ygu ppftm%m&Sifpepf ay:ayguftjrpf avmufatmif pm;0wfaea&; ajy;v$m;&Sm
trSew f u,f tm;jzifh vGwv f yfa&; wG,fvmjcif;ukd,fYu jynfwGif;ppf. t azG pm;aomufae&onfh tjzpfrsm;/ ywf0ef;
&+y;D acwf jrefrmh Ekid if aH &; jzpfpOfwiG f jynfwiG ;f xGuyf pPn;f wpfcjk zpf+yD; trsK;d om; &if=um; usif Ekid if w H idk ;f vkv d rdk mS txifao; tjrifao;
ppf t}uKdumvuwnf;u trsK;d om; pnf; apha&;. t"du twm;tqD;}u;D vnf; jzpf ay;or#vyk cf jzifh vkyt f m; a&mif; pm;ae=u&
vk;H nD!w G rf _ +yKduo JG mG ;cJ+h y;D jzpfaeonfudk jref aeayonf? onfh tajctaejzpfaeonf? ppftiftm;
rmhEidk if aH &; pdw0f ifpm;olwidk ;f yg0ifywfouf jynfwiG ;f ppfjzpfpOf wav#mufv;Hk tqrwefw;dk cs@J aeonfh tm%mykid rf sm; T
=uolwkdif; odjrifcHpm; em;vnf=uonf? tkypf ;dk ol tqufquftwGi;f jynfwiG ;f ppf tjzpfrsm;ukd xnf@rwGu/f ppftm%m&Sipf epf
,cktcsed t f xdvnf; awmfveS af &;tiftm;pk jy\emukd Ekid if aH &;t& aphpyfajz&Si;f a&; ckid +f raJ &;uko d m aZmufcs vkyaf qmifae=uol
rsm;rSm rdom;pkwuGJwjym; rsKd;qufvkduf vkv d molrsm; tay:pD;r&/ tjywfacsre_ ;f ypf rsm;jzpfonf?
¶ke;f uefvy_ &f mS ;vsuf 'Dru dk a&pD a&; wku d yf 0JG if a&;qko d nfh rSm;,Gi;f azmufjyefonfh trsK;d ppftm%m&Sipf epf wnf&adS eor#
ta&;qkd ae=uqJvnf; jzpfonf? ppftpk;d & om;aoG;uGaJ &; jynfwiG ;f ppf ay:vpD quf jynfwGif;ppf &yfpJEkdifvdrfhrnfr[kwf/ jynf
aºu;a=umfaeonfh wkid ;f &if;om; pnf;vk;H nD vuf usio hf ;Hk a&;orm;rsm; tompD;&=u wGi;f ppfr&yfpEJ idk v f #if trsK;d om; &if=um;aph
!Gwrf _ r+yKu d aJG &; qko d nfrmS ‚wk@d .uk, d u f sK;d onf? 'ga=umifh wkid ;f jynfb¾maiG rw&m; a&;rjzpfEidk o f vkd trsK;d om; aoG;pnf;nDnw G f
pD;yGm; tajccHjzpfonfh ppftm%m&Sifpepf ok;H pGI J ppfwyftiftm; wk;d cs@J +yD;&if;wk;d cs@J / a&; wnfaqmufr&Ekid yf g? trsK;d om; aoG;
wnfwHhckdifjrJa&;twGuf abmiftuef@ t ppft&m&S}dS uD;rsm; tqifw h uf &mxl;cGaJ 0 pnf;nD!w G af &; rwnfaqmufEidk b f J pnf;
owf uef@I cGJjcm;xm;aom ppftkyfpkESifh cef@tyf=u&if; wefc;dk =oZmxlaxmifvmEkid f urf;jynf0h onfh 'Dru dk a&pDw@dk / zG@H +zKd;wk;d wuf
taygi;f ygrsm;/ vufatmufcH aemufvu dk f =uonf? b,fEkdifiHa&;ygwD/ b,fvlrsKd;pk onfh Ekid if aH wmfopfw@dk aºu;a=umfaejcif;onf
rsm;. wkdif;&if;om; pnf;vkH;a&;jzpfonf? b,fEidk if aH &;orm;ukrd S ta&;pku d pf &mrvkd tqHrygonfh o}ueF t f ajrmufomjzpfonf?
wrsK;d om;vk;H vkv d m;aeonfh wef;wl&nfwl bJ ppfAsL¶ku d &uf}u;D wpfpk vufeufuidk w f yf rnfonfhEkdifiHa&;jy\emukdrS ajyvnf
pnf;vk;H nD!w G af &;rsK;d r[kwaf y? trSerf mS tm;ukd;jzifh EkdifihHtm%m t+yD;tykdifodrf; atmif ajz&Si;f ekid rf nfr[kwaf y? tm%m&
ppftm%m&Sipf epf tajcus wnf&adS ejcif; yku d &f mrS ppftm%m&Sipf epf ¶kyv f ;Hk ay:vm ppftkyfpk vuf&Sdtajctae rnfokd@&Sdygo
onfyifv#if trsK;d om; aoG;pnf;nD!w G af &; onf[k okH;oyfEkdifonf? xkdtcsdefrSpI enf;? ppftm%m&Sifpepf o¿mefajymif;
+yKduGJaer_. jy,k*f}uD;wpfck jzpfaeonf? wrsK;d om;vk;H aoG;pnf;nD!w G af &; }uK;d yrf;r_ tkycf sKyfa&; jyifqifrr_ sm; tawmfc&D; a&muf
ppftm%m&Sirf sm;onf uk, d t
hf rsK;d om;csi;f rSeo f r# tv[\ jzpf=u&onf? ppftm ae+yD [k qk&d vdrrhf nf? jynfov l x l Ek iS hf ppftyk pf k
ppfcif;=uonfh jynfwiG ;f ppftwGi;f rS tqifh %modr;f cJo h nfh 1962 rSpI wkid ;f jynfb¾m twku d t
f cH 'Dru dk a&pD tiftm;pk toD;oD;
ae&m&vmonfh ppf0efxrf;rsm; jzpfonfh }uKu d o f vko d ;Hk +y;D ppfwyftiftm; wk;d cs@J rr_ sm; tjyif/ ukvor*~EiS hf Ekid if w H umuyg 0kid ;f 0ef;
tm;avsmpf mG wkid ;f jynf. tcsKyftjcmtm ,ae@tcsd e f t xd v nf ; &yf w ef @ roG m ;/ qef@usif awmif;qkd uef@uu G af eonf=h um;u
%m csKyfuidk I f tkycf sKyfprD &H mwGif ppftiftm; tqifw h uf bufpw Hk ;dk cs@J rr_ sm; vkyaf eonf? 90 ckESpf a¶G;aumufyGJ&v'f ab;csdwf+yD;
ok;H t=urf;zufEydS u f yG rf r_ sm;jzifh wzufowf tEkjrLvufeuftxd pdwu f ;l ar#mrf eS ;f csuf trsK;d om; nDvmcHrt S p/ ppftm%m&Sipf epf
vkyaf qmif=uonf? trsK;d om;aoG;pnf;nD rsm; &Sad ea=umif;vnf; =um;odae&onf? tajccHaom 2008 zG@J pnf;tkycf sKyfyHk qENcH
nGwaf &;jy\emukd *¶kjyK axmufxm;ol Twkid ;f jynfrrGJ bmrk@d v@dk cHEidk rf mS wJv h ?J TuJh ,lyEJG iS hf 2010 a&G;aumufyw JG @dk udk ZGwt f wif;
rsm;r[kw=f uay? ¶k;d om;yGiv hf if;r_ r&S/d jynfol okd@aom ppftiftm; wkd;csJ@aer_rsm;onf wpfzufowfusi;f ycJo h nf? ‚wk@d vrf;jy
ukt d av;rxm;/ ppf0g'uko d m tm;uk;d tm; Ekid if EH iS jhf ynfol umuG,af &; t"dur[kw/f ajrykHtwkdif; blwmpOf tawmfrsm;rsm;
xm;jyK/ ppfa&;enf;emrsm;ukd ok;H I pDrt H yk f ppftm%m&Sipf epf ykrd cdk idk +f rJa&;twGuf pdwf jzwfausmo f mG ;+y[ D k qkEd idk o f nf? ok@d aomfvnf;
csKyfolrsm; jzpf=uonf? tm%m& ppfAsL¶kd ul;ar#mrf eS ;f csurf sm; vufawG@taumif t jynfolvlxk axmufcHtm;ay;r_ trSefw
u&ufw@dk. yifu, dk v f uQ%mt& =urf;=uKwf xnfazmfaer_jzpfa=umif; txift&Sm;jy u,fr&&SdrSef; odaeI owd}uD;pGmxm; zd
24
ta&;awmfykH*sme,f
ESyd cf sKyfcs,af &; enf;emok;H / a¶S@qufvrS ;f vdrhf rnf? ppftm%m¶Sipf epf o¿mefajymif;usihf ok;H a&;/ ppf,el aD zmif;c|wf t&yf0wf ajymif;
0wfI odumQ rJph mG wkid jf ynftyk cf sKyf rif;vky=f ujyefvrd Ohf ;D rnf? tav#mah y; aemufqw k f vdrrhf nfr[kwaf y? jynfov l x l Ek iS hf 'Dru dk a&pD tiftm;
pktoD;oD; ar#mv f ifah pmifph m;aeonfh 'Dru dk a&pDEidk if aH &; tajymif;tvJ/ trsK;d om;&if=um;apha&; trsK;d om;aoG;pnf;nDnw G af &; wnfaqmuf
&efw@dk udk ppf tm%m&Sirf sm; xnfo h iG ;f pOf;pm; vkyaf qmifrnfr[kw?f ‚wk@d cif;xm;onfv h rf; ‚wk@d av#muf=uvdrrhf nf? jynfov l x l b
k ufu
awmh ppftyk pf . k 2010 a±G;aumufy&JG v'ftpm; a':atmifqef;pk=unf vGwaf jrmufvmr_udk arsmv f ifjh cif;}u;D pGmjzifh ykI d }uKq d dk wufwufºuºu
axmufcjH yaeonf? 'Dru dk a&pDtiftm;pkrsm;taejzifh jynfov l x
l q
k ENoabmxm; tppftrSeu f dk qkyu f idk +f y;D trsK;d om;aoG;pnf;nDnw G af &;
twGuf trsK;d om; &if=um;apha&;ukd b,fv&dk atmiftaumiftxnfazmfrvJ? wzG@J wygwD vkyaf qmifae¶kjH zifh atifjrifEidk rf nfr[kw/f
0kid ;f 0ef;pOf;pm; aqmif&u G &f rnfh tcsed af &mufae+yD? ppftpk;d &uawmh ppftm%m&Sipf epf rGr;f rHa&; 2008 zG@J pnf;tkycf sKyfyt Hk ajccH Oya'jzifh
tumt&H twm;tqD;}uD; vkyx f m;onf? ,cif 90 &mckid Ef e_ ;f ausmjf zifh vky}f uHtwnfjyKcJo h nfh rqv. 74 zG@J pnf;tkycf sKyfyt Hk m; wku d f
zsucf o hJ nfh tawG@t}uKH jynfov l xl w k iG f &Sx
d m;+y;D jzpfonf? ,ckvnf; 2008 zG@J pnf;tkycf sKyyf u
Hk dk 90 &mckid Ef e_ ;f ausmjf zifh vky}f ux H m;jyefav+y?D
xk@d a=umifh 2008 zG@J pnf;tkycf sKyfyHk wku d zf suaf &; 0kid ;f 0ef;vkyf aqmif=u&vdrrhf nf[k jrifygonf? tdraf qmufcsiv f #if tdr0f if;&S&d efvo dk nf?
awmif,mpku d cf siv
f #if awmxGi&f iS ;f vif;&rSm "rRwmom jzpfonf? ?
armifped af omf
18- 11- 2010 ?
vSnu
hf u
G f
i,fi,fu ausmif;oGm;vrf;rSm aps;ukd jzwfoGm;& qk d w m 0gZD u xk w f w J h jref r maiG v k d y J w J h ? }uKd u f o vk d
ygonf? wcgw&H aps;apmapmodrf;I aps;uGufvyfrSmyif pm&if;jyvkd@ &owJh? olwkd@pm&if;rSefa=umif; b,fol@ukdrS
arsmufyGJaomfvnf;aumif;/ rsufvSnfhyGJaomfvnf;aumif; oufaorjy? b,foel @J rv S nf; oufaojywm r&Sb d ;l wJ?h
jyoonfudk ausmif;aemufuscu H m =unfch o hJ nfrsm; &Syd gonf? 'Dawmh b,folursm; b,fol@ukd ,kH&rSmvJ? a=omfæ
xkdtxJwGif acG;qyfuyfrsm;vnf; ygwwfonf? u|efawmf i,fi,fu rSefajymif;eJ@ t=unfhckdif;wJh rsufvSnfhjyuGuf
t}uKduq f ;Hk uawmh rsuv f nS yhf ?JG rsuvf nS uhf dk rSeaf jymif; =unfh rsKd;aygh? Oya'yg yk'fxD; yk'frawGu rSefajymif;wrsKd;vkdyJ?
ckdif;+yD; jyoonfhtuGufrsm;ukdvnf; =unfhzl;ygonf? rSef wjcm;ukd rjrif r=unfhckdif;awmh?
ajymif;xJrS jrifuiG ;f uko d m jrif&+yD; txJwiG f b,fvv dk rd o
f nf Oya'rSm rygwJh }uKdwifrJxuf q,fqavmuf
uko d m =unf&h ygonf? tjyifrmS vdref nf;ESiahf wmh vm;vm;rS qkd;wmu t&yfuwkd@ ajymae=uwJh ckd;rJ/ arSmifckdrJwJh?
rwl? tjyifvdrfenf;u wckukd tm±kHjy+yD; aemufwckukd arh b,fuvm arSmifckd&rvJ? rsufESmtkyf+yD; rpifpGef@ovkd
avsmhxm;atmif vkyfum ajAmifvdrf ajAmifpm; vkyfjyjcif; t&Sufr&Sdavjcif;?
jzpfonf? yGJuawmh usovm; rar;eJ@? q&m q&mrrsm; rJay;Ekid w
f hJ vlpm&if;u &GmrSm wu,f&w dS hJ vlpm
onfyifv#if acgi;f avmif;xk;d oH=um;rS tajy;tv$m; ausmif; &if;xuf 3 q rsm;aeonf? (rsm;wJ/h tykjd ywJ)h rJpm&if;yg
wuf=uonf? rJawGu }uH@z@HG 0rf;Aku d x f J tm;vk;H a&mufwmwJ?h w&Gmvk;H u
qlql qlql vlpv k @dk tem;oGm;uyf =unfyh gonf? ±kH uef@uGufv#ifaomfrS 2 qu ol@tdwf0ifatmif zefwD;
oGi;f rsuv f n S yhf v
JG m;vk@d yg? tem;a&mufrS od&onf? rJxnfyh JG xm;wJh [csavmif; vSnfhuGuf?
wJ?h olrsm;ajymvk@d =um;zl;ygw,f? tarmif awmifreS ;f ajrmuf 'DwuGuf wwf±aHk v;eJ@ 2010 vGe&f if trwfjzpf
rSe;f rodyg? OD;rnf? a=omfætukov dk uf H tusK;d ay;avjcif;? &GmOD;u
ajymolu ajymonf? wkduf±kdufajymvkd@ wkduf±kduf q&mawmfb&k m;u a[mzl;onf? raumif;r_qw dk m tyf
=um;ygonf? wqifh=um; r[kwfyg? 0ifv#if ykqed f xGuw f wfw,fw?hJ
}uKdwifraJ wGu ay;wJrh x J uf 2 qavmuf ykad eonf? armifat;Ekid f
Oya'u }uKdwifrJ ray;&wJh? wu,fwrf;rSmawmh ay;cGifh&
30-11-2010
atmif vkyf+yD; }uKdwifrJawGeJ@csnf; tEkdif,lwmwJh? rJpm&if;
25
ta&;awmfykH*sme,f
awmf v S e f a &;±k y f y k H v ¸ m
1982 ckEpS u f ppfaxmufvrS ;f a&;awGu u|eaf wmhu f kd zrf;qD; udak Zmf0if;&J@ usL&Siaf usmif;av; zGirhf ,fu h pd yP g? q&mhrmS orD;
vdu k =f ucsed rf mS / bmudpaP wGe@J rsm; tzrf;cHvu kd &f avovJv@kd awmif t}uD;qk;H roef;0if;&J@aemufrmS om;}uD;udak Zmf0if; &Syd gw,f?
ud, k t hf jzpf ud, k rf pOf;pm;Ekid af o;cifrmS / &ifxJ w&pf00J u J yfygvmcJw h hJ axmifuxGuv f mjy;D p bmtvkyt f udik rf S r&Sad o;wJu h akd Zmf0if;udk
rarhEidk pf &m jzpf&ykaH v;awGu wdu k w f u kd qf ikd qf ikd f ESpcf ak wmifrS &Sd q&mu ol@vykd J usL&Siq f &mvkyzf @kd pDpOfay;ygw,f? rwlwmu -
aecJyh gw,f? wcku q&mpGr;f (q&marmifprG ;f &nf) eJ@ywfoufyg q&mud, k wf ikd uf awmh tdrw f ikd ,
f ma&muf oGm;oif&wJh usL&Sif
w,f? q&mpGr;f u ol@&@J taxG;qk;H orD;av; ‘=umjzL’udk wdu k af u|; q&m pmjyq&m? ol@om;}uD; udak Zmf0if;udu k sawmh pmoifcef;
zdk h Ed@k re_ @f EpS Af ;l zd;k aiGtpdwf ay;vdu k w f m tdwu f yfxJ uyfygvmcJw h hJ ausmif;cef;av;vkyjf y;D tJ'pD moifcef; ausmif;cef;av;eJ@pmjy&wJh
udp?P ‘'dt&ifu Ek@d re_ @f 0,fay;zd@k wAl;yJ rSmwwf&mu/ tcktzrf; cH &yfuu G w f iG ;f u usL&Siq f &mtjzpf pDpOfay;cJyh gw,f? tJ'v D kd pmoif
&r,ft h acguf a&mufrS ‘'Dwcgawmh ydu k q f aH v; vufx&J adS ewke;f - cef;usO;f usO;f av;eJ@ usL&Siq f &mtjzpf pmoiftvkyu f av; jzpf
orD;twGuf ESpAf ;l om qGaJ y;Asm-’vd@k ajym&if; ydu k q f H tpdwu f kd atmif zefw;D ay;&wmawmif q&mhrmS tcuftcJwck jzpf&wm
xkwaf y;vdu k w f hJ q&mpGr;f &J rh suEf mS }u;D udk r=umc% owd&aerd+y;D uawmh/ usL&Sifvmwuf=ur,fh ausmif;olausmif;om;awG
pdwrf aumif;jzpf&ygw,f? ‘tif;- 'Dtcsed af vmufq&kd ifawmh/ q&m twGuf r&Srd jzpfvt kd yfwhJ rnfumrwWopfom;xdik cf eHk @J pma&;
pGr;f }u;D crsm- 'Daumif b,frsm; oa0xd;k aevJ rodb;l / cgwikd ;f vm ckw
H ef;&Snaf v;awG vkyaf y;zd@k awmif aiGyakd iGv#H wjym;wcsyrf S r&Sd
aeus[m tckru S mG -’ qdjk y;D rsm; vmEd;k vmEk;d eJ@ vnfwqef@qef@jzpf wJh tcuftcJygy?J wu,fu q&mhrsuEf mS eJ q h &kd if tJ't D cuf
ae avrvm;? tqGcJ v H ukd &f wmudk wenf;enf;eJ@oo d mG ;avmuf+y;D tcJtwGuf/ ArmtrsdK;orD;ykHESdyfwdkufu OD;apmvGifudkjzpfjzpf/
q&mpGr;f yg rsucf ;Hk av; bmav; v_yaf eava&mhrvm;- -awmif OuUÏocifZif&J hZeD; a':a': a':=unf=unfudkjzpfjzpf/ OuUÏ
awG; ajrmufawG; awG;rd&if;u pdwrf aumif;}uD;pGm cHpm;&ygw,f? ocifoef;xGe;f &J Zh eD; a':a': a':cif}u;D udjk zpfjzpf ajymjy vdu k rf ,f
aemufxyfwckuawmh-q&m&m*seef J yh wfoufaeygw,f? qd&k if bmrS tqifrajyp&m r&SEd ikd yf g? 'gayrJh q&mu tJ'v D rkd sKd ;
tJ'D tzrf;cH&wJh nu- tzrf;rcH&cif naeapmif;avmuf rvky?f ol ph w d x f J ta=umif;rsKd ;pkH wGuq f jy;D taygyh g;qk;H pOf;pm;qk;H
rSmyJ q&m&m*se-f &,f/ udak usmv f i_d }f uD;&,f/ u|eaf wmf&,f[m jzwf a&G;cs,af vovm; rodyg? q&mu u|eaf wmfu h ykd J &if;&if;ES;D
r=umc% u|eaf wmfw@kd awG xdik af eusae&mwckjzpfwhJ +rKd @vnfvrf; ES;D zGi[ hf jyD;- “ cifAsm;-u|eaf wmfu h kd tJ't D wGuf ydu k q f H (150)
ab; vufzuf&nfqikd af v; wckrmS twlxikd cf =hJ u&if;/ q&mu reuf avmuf rjzpfjzpfatmif vkyaf y;OD;? usL&Sijf yzdk h pmoifcef;av;jzpf
zef reufrSm awmifOuUvmu ol@tdrfudk vmjzpfatmifvmzdk@ zdk h r&Srd jzpfypPn;f tJ'pD moifceHk @J xdik cf aHk v;awGvyk f zd@k uvnf; (150
ajymaecJyh gw,f? udpu P awmh- aemufae@ reufrmS ol@om;}uD; -200) avmuf ukerf ,f-wJ?h u|eaf wmf b,fo@l qrD v S nf; rajym
26
ta&;awmfykH*sme,f
csib f ;l ? cifAsm;bmom =unf=h uufvyk af y;OD;-” wJ?h tJ'v D kd ,k, H Hk axmifxJ tyd@k cv H u kd &f jyD;wJah emufyikd ;f / ae@wikd ;f vdv k kd ppfa=um
=unf=unfe@J ±k;d ±k;d &Si;f &Si;f }uD; ajymvmwma=umif/h u|eaf wmfrh mS ar;jref;=u/ trsKd ;rsKd ;tzkzH Hk ESyd pf ufuvl jyK=uwJh tcsed f rSmvnf;
vnf; ydu k q f t H ydt k v#H wjym;wcsyrf S &So d rl [kwaf yr,fh u|eaf wmfh q&mpGr;f q&m*sr;f wd@k e@J ywfouf+yD; w&ufoyfoyf ppfaq;ar;
±H;k u aiGpak iGacs;toif;uae aiG(150)acs;+yD; q&mhvufxJ q&m jref;wm cHcJh&jyefovdk/ q&m&m*sef/ avxD;AdkvftkH;armifwdk@eJ@
pdwcf sr;f omatmif xnfah y;vdu k Ef idk cf yhJ gw,f? tJ'v D kd aiGxnfh ay; ywfoufjy;D awmhvnf; u|eaf wmfrh mS oD;oef@ppfa=um ar;jref;wm
vdkufEkdif+yD;vdk@ wywfq,f&ufavmuf t=umrSmyJ/ u|efawmf cHc&hJ jyefygw,f? q&m*sr;f -q&mpGr;f wd@k eJ@ywfoufwhJ ppfa=um
tzrf;cH&r,f&h uf-u|eaf wmftzrf;cH&r,fn h rwdik cf if naeapmif; ar;jref;csuaf wGrmS awmh- ‘olw@kd u wu,fh uAsmq&m}uD;awG/
avmufrSmyJ/ q&meJ@vzuf&nfqdkif twlxdkifjzpf=uawmh- u|eaf wmfuvnf; uAsmq&mav? tJ'ga=umifh pmaytEkynm
q&mu “ reufjzef armifaZmf0if;}u;D &J h usL&Sicf ef;av; p zGirhf ,f/ t&yJ ywfoufwm/ wjcm;bmrS ywfoufrr_ &Sd ’ qd+k yD;yJ ajzcJ&h
tJ'g xdik cf aHk wGu cifAsm; &Smay;wJh ydu k q f aH wGe@J vkyx f m;wm/ cif w,f? trsKd ;rsKd ;tzkzH Hk pGypf cJG suaf wGe@J vSnyhf wf'u k aQ y; ar;jref;
Asm; vmjzpfatmifvmaemf? ausmif;cef;av; pzGifhwJh txdrf; wmrsKd ;awG waeukeef ;D yg; vkycf w hJ m cHc&hJ ayr,fh E_id ;f ,SOcf sut f &
trSwo f abm- ausmif;wufr,fh armifaZmf0if;&J@ ausmif;om; vG,v f , G u f u l yl J jyD;pD;oGm;cJyh gw,f? avxD;Adv k t f ;Hk armif/ q&m
av;awGukd rke@f [if;cg;csujf yD; au|;&if; zGirhf vd@k jyifxm;w,f? &m*sew f kd eh J yh wfoufjy;D tppfaq; cH&r_awGrmS usawmh awmfawmfe@J
u|eaf wmfw@kd rdom;pk &,f/ udak usmv f id_ ef @J cifAsm;eJ@&,fuvGv J @kd r+yD;/ u|eaf wmfrh mS tvl;tvdru hf kd cHc&hJ ygawmhw,f? q&mwd@k u
wjcm;ol b,fo@l r S rac:xm; rzdwx f m;bl;As? tJ'g reufzefreuf Edik if aH &;t&vnf; wu,fyh *k Kd~ v}f u;D awG r[kwv f m;? (tJ'w D ek ;f u)
vmjzpfatmif vmaemf/ u|eaf wmf apmifah erSm —” wJ?h tJ'rD mS tom;xJu‘avmuf’-t"duwm0ef&o dS l t}u;D pm;opPmazmuf
u|eaf wmfw@kd e@J twl xdik af ewJh &cdik u f akd usmf v_id }f u;D u +yKH;+yKH;}u;D e@J uvnf; olox d m;&mawG tukef av#mufazmf±rkH u/ ol@vykd J t+r;D
“pdwfcsq&m-vmr,f vmr,f” vdk@ oGufoGufvufvufjyef jywf tazmf jzpfapa&; raem,kwef @J ol *Ce% odxm;wmr[kwf
ajym&if;u u|eaf wmfu h =kd unfv h u kd jf yD; “a[haumif rif;eJ@ig twl wJh apmif;yg;&dyjf cnf udprP sKd ;awGuykd grcse/f q&mwd@k e@J ywfoufwhJ
oGm;r,f/ rif;udk ig vmac:r,f”vd@k wygwnf; tcsed ;f tcsuf vkyf udpaP wGuu kd sawmh u|eaf wmfyh ck;H ay: ypfwifjy;D azmfxm;awmh/ u|ef
ygavawmhw,f? u|eaf wmfwkd v h zuf&nfqikd af v;xJuae xGuf awmfrh mS ausmaumhatmif cH&ygawmhw,f? tJ'D ‘avmuf’u
vmcJ=h ucsed t f xd q&mu “reufzef vmjzpfatmif vmaemf- u|ef olxifxm;wJh olox d m;wJh q,f&mcdik Ef e_ ;f avmufukd azmfvu kd jf y;D /
awmf apmifah erSm-” vd@k w&& xyfjyD;rSmaeawmh “pdwcf sq&m/ usef ud;k q,f&mcdik Ef e_ ;f udak wmh u|eaf wmfu h ykd J ar;vdu k /f u|ef awmf
vmudk vmr,f/ a[m'D udak usmv f id_ }f u;D yJ arh+y;D vmrac:&ifawmh odEikd w f ,fqw kd hJ azmfenf;um;rsKd ;eJ@ u|eaf wmfyh ck;H ay: ypfwifjy;D / u|ef
u|eaf wmfwa,mufwnf; q&mhtrd f rvmwwfb;l / ol vm rac: awmfb h ufu rcHEidk v f @kd tcsut f vufopfawG xyfay:vm&if
&ifawmh u|eaf wmfyh suu f u G rf _ r[kwb f ;l aemf q&m”vd@k awmif cyf vnf; ‘u|eaf wmfvnf; ol@vykd J azmf&wmyg/ 'gu olazmfwm
aemufaemuf ajymvdu k rf ad o;w,f? q&mu acgi;f av;wcsuf r[kw-f u|eaf wmfazmfwmyg’rsKd ;jzpfatmif wrif aumufaumuf
ndwv f u kd jf yD;/ ol &h J x h ;Hk pHtwdik ;f acgi;f av;warmfah rmfeh @J +yKH;+yKH;}uD; uspu f spef @J azmfxm;awmh/ axmufvrS ;f a&;u owW0gawGu u|ef
xGuo f mG ;ygawmhw,f? udak usmv f id_ }f u;D eJ@vnf; taotcsm xyf awmfu h kd awmfawmfukd oJ}u;D rJ}u;D Ade;f armif;wdu k jf y;D ppfa=uma&;
csed ;f qd+k y;D u|eaf wmfw@kd vlcsi;f cGv J mcJyh g awmhw,f? tJ'aD e@nrSmyJ 0if=uygavawmhw,f? ‘avxD;tk;H armif qdw k ahJ xmhusKd ;eJ rh if;
wdu k w f u kd q f ikd qf ikd f u|eaf wmfvnf; ppfaxmufvrS ;f a&;u owW0g b,fvkd ywfoufovJajym’/ ‘&m*seq f w kd hJ ukvm;}uD;eJ h rif;ywf
awG&@J zrf;qD;jcif;udk cHvu kd &f ygawmhw,f? oufor# tukeaf jymprf;’ ‘tJ'D ukvm;}uD;&m*seef J rh if; b,fvkd
wnvk;H vk;H ppfaxmufvrS ;f a&;owW0gawGu u|eaf wmfh ywfoufco hJ vJ ajym’ pwJh pwJ-h &if&h ifo h ;D oD; ±kid ;f ±kid ;f pdik ;f pdik ;f ajym
&J@ ud, k af &;&mZ0iftusO;f udk ar;vdu k jf ref;vdu k f rSww f rf;wifvu kd /f qkrd a_ wGe@J ukd twif;t"rR ppfaq;=uawmhwmygy?J u|eaf wmfu
"mwfy±Hk u dk , f w l ahJ umifu "mwfyv Hk m±ku d v f u kd ef @J wnvk;H warS;rS bmrSrodb;l jiif;av/ u|eaf wmfu h kd xk=uESu=f uaveJ@ u|eaf wmfrh mS
tdycf iG rhf &wJt h wGuf vlucyfE;Hk EH;k jzpfae&wJ=h um;xJu reuf vif; a&qk;H a&zsm;udk temcH& taqmfc&H awmhwmygy?J u|eaf wmfq h u D
vmwJt h csed rf mS awmh/ “tif; 'Dtcsed q f &kd ifawmh udak usmv f id_ }f u;D rsm; wpkw H &m ay:vmvdk h ‘+id’p&mawG xGuv f mvd@k uawmh/ avxD;
ig@qD a&mufaeavmuf+yv D m;” vd@k wxifx h ifah wG;aerdovd/k onfh Adv k t f ;Hk armifeJ q h &m&m*sew f @kd vkd yk*Kd~ vf}uD;awGuykd g axmifxJ qGJ
xufonf aejrifch sed af wGa&mufawmhvnf; “q&mawmh-ol@om; oGi;f vdu k =f urSmuawmh aocsmaeygw,f? tcs}D u;D &vdu k +f yD qdjk y;D
usL&Siaf usmif;av; zGiyhf t JG wGuf ig@ukd war#maf r#maf pmif&h if;/ vmEk;d awmhawmif tljrL;oGm;=urSmvnf; aocsmygw,f// 'ga=umifh ppf
vmEk;d eJ@ jzpfaeavmuf+yD xifw,f”eJ@ tawG;awG yGm;rdae&um acG;awGbufu rawmfrw&m; t"rRenf;vrf;aygi;f pkeH @J ppfa=um
pdwrf aumif;jzpfaerd&ygawmhw,f? wu,fu h kd wdu k wf u kd q f ikd qf ikd f a&; 0ifc=hJ u/ a&qk;H a&zsm; vdu k cf =hJ uovd/k u|eaf wmfrh mS vnf; r±_
rarhp&m}uD;ygy?J q&mpGr;f rsuEf mS wvSn/hf q&m&m*serf suEf mS rvS temw&awGe@J yJ a&qk;H a&zsm;cHc&hJ ygawmhw,f?
wvSn-hf tm&kx H rJ mS w&pf00J J jrifa,mifaecJrh yd gw,f? 'gayrJh u|eaf wmf axmifu vGwv f mjy;D wJah emufrmS q&m*sr;f eJ@
u|eaf wmfrh mS bmrS rwwfeikd af wmh? q&mpGr;f udak wmh olw@kd e@J ywfoufjyD; u|eaf wmfu h kd ppfaq;cJ=h u
axmufvrS ;f a&;(6)xJ zrf;qD;xm;&muae tif;pdeef &odef wmawG udk jyefajymjyEkid cf yhJ gw,f// Ek@d re_ @f A;l zd;k aiGtpdwu f pd u P akd wmh
27
ta&;awmfykH*sme,f
q&mpGr;f udk omru/ t&G,af &mufae+yDjzpfwhJ q&mpGr;f &J@orD;axG; udk wl;wl;cg;cg; rke;f wD;cJ+h y;D / udv k ekd tD yk pf ;kd olq;kd awGukd v#Kd 0h u S f acsmif;
=umjzLudyk g &,f&,farmarm ykjH yifajymovdk ajymjyEkid cf yhJ gw,f? OD; ajrmif; vkyf}uHowfjzwfa&;twGuf v#dK@0Sufay:aygufvmcJhwJh
av;avxD;AdkvftkH;armifuawmh u|efawmf axmifutxGufrSm ‘t=urf;zuf vky}f uHowfjzwfa&;tzG@J ’awGe@J awmif ywfoufchJ
olu, kd w f ikd f ol@trd rf mS u|eaf wmfu h kd xrif;oyfoyf zdwaf u|;ao;wJh zl;oljzpfygw,f? t*Fvyd v f ufatmufuae ±ke;f xGuzf kd -h tdik , f m
twGu/f ol@uv kd nf; tJ'w D ek ;f uudpaP wGukd u|eaf wmf aumif;aumif; vefrmS ‘qifzed ;f ’/ tdE, dN rSm ‘bif;a*gwm;&m;&pf’ wdk @vkd v#Kd 0h u S f
rGefrGef vwfvwfqwfqwf}uD; jyefvnfajymjyEdkifcGifh &cJhygw,f? t=urf;zuf ajratmuftzGJ t h pnf;}u;D awG ay:aygucf o hJ vd/k Arm
q&mhuakd wmh - q&m&m*seu f kd awmh u|eaf wmf b,fvrkd S jyefvnf jynfrmS vnf; ajratmufv#Kd 0h u S f wm;&m;&pftzGJ ah wG ay:ayguf
ajymjyEkid cf iG rhf &cJah wmhyg? bmh a=umifv h ?J - cJ&h mrSm q&m[m &efuek u f b*Fgvw D uUov kd af usmif;om;awG
u|eaf wmf axmifusaepOftwGi;f rSmyJ q&mu qk;H yg;uG,f wcsKd @yg0ifwhJ ‘ba*Fg wm;&m;&pf’ t=urf;zuftzG@J wzG@J rmS yg0ifvy_ f
vGeo f mG ;cJ&h ygjyD? q&mqk;H yg;oGm;&Sm+yDqw kd ohJ wif;udk tif;pdeaf xmif &Sm;cJzh ;l ol jzpfczhJ ;l ygw,f//
(5)wdu k t f wGi;f uaeyJ =um;odvu kd &f +yD; u|eaf wmfrh mS awmfawmfukd “tJ'w D ek ;f uawmh tJ'v D kd wm;&m;&pfvyk }f uaH &;v_y&f mS ;
a=ua=uuGu J JG cHpm;vdu k &f ygw,f// wae@ae@rmS awmh-q&mhta=umif; r_awGukd awmfveS af &;v_y&f mS ;r_awGv@kd xifjrifcrhJ jd yD;-ud, k w f ikd u f
q&mh&yk yf v Hk m$ udk trSww f & a&;udak &;OD;r,fv@kd vnf; t}urd }f urd af wG; vnf;- wm;&m;&pf tawG;tac:t,ltqawGukd awmfveS w f hJ
xm;rdcahJ yr,f/h ta=umif;a=umif;a=umifh ESpaf ygi;f rsm;pGm u|eaf wmf tawG;tac: t,ltqvd@k xifchJ ,lqcJh oabmuscrhJ w d mud;k -
a&;cGirhf &cJyh gb;l ? ra&;Ekid cf yhJ gb;l ? tckryS -J - As”vk@d vnf; w[J[&J ,f&if; u|eaf wmfw@kd ukd wcgawmh q&mud, k f
q&mwd@k u, kd w f ikd f tifrweftav;xm;cJw h hJ ‘ta&;awmfyHk wdik f &Si;f jycJzh ;l ygw,f//
*sme,f’ topfwzef wausmjh yef jyefvnfxu G af y:vmcsed rf mS rS - wm;&m;&pfZif (terrorism)[m rSeu f efwt hJ awG;tac:
q&mtwGuf trSww f &udk 'D‘ta&;awmfy*Hk sme,f’rSmyJ rSwrf w S f t,ltq r[kw-f qdw k m odjrifvmjy;D wJah emufyikd ;f rSmawmh/ q&m
xifxif wdu k w f u kd qf ikd q f ikd f azmfjyEdik cf iG &hf cJwh m tay:rSmawmh ESpaf ygi;f [m ‘rmhupf 0f g' tbd"rRm’ udk qkyu f ikd of w l a,muftjzpf ajymif;
rsm;pGm ra&;jzpfcJh&ao;wmudkawmif }uHzefaus;Zl;wifrdovdkvdk vJvmcJyh gw,f?
jzpfr&d if; u|eaf wmf auseyfr&d ygw,f// t*Fvyd ef ,fcs@J atmufuae zufqpfawG&@J vufatmuf
q&mud, k w f ikd u f vnf; ArmEdik if &H J v h wG v f yfa&;}udK;yrf;r_ ajymif;vJusa&mufc&hJ jyefwhJ *syefacwftwGi;f rSmvnf;/ q&m[m
ordik ;f rSm/ e,fcs@J qef@usiaf &;/ zufqpfqef@usiaf &;/ trsKd ;om;vGwf zufqpfqef@usiaf &;v_y&f mS ;r_awGxJ a&S@wef;uae yg0ifco hJ w l
ajrmufa&;v_y&f mS ;r_ ordik ;f rSm/ txifu& ay:aygucf w hJ hJ ta&;awmfyHk a,muf jzp cf jhJ yefygw,f? +Adwo d #uv kd ekd eD ,fcs@J pepfukd wl;wl;cg;cg;
awG wav#mufrmS - ta&;awmfyHk wyfom;aumif;}u;D wOD;r[kwv f m;/ rke;f wD;cJo h vd/k *syefzufqpfpepfq;kd udv k nf; jywfjywfom;om;
wu,ft h a&;awmfyw Hk yfom;a[mif;}u;D wOD; jzpfcw hJ ,f r[kwv f m;- qef@usicf yhJ gw,f? zufqpfqef@usiaf &;v_y&f mS ;r_awGxrJ mS ±k;d om;
Ek;d }um;wJh yifu, kd tf ajccH pdw"f mwftrSeef @J OD;OD;zsm;zsm; wufwuf
(2) ºuºu yg0ifvy_ &f mS ;cJ&h mrSm/ ocifausmpf ed w f @kd awGe@J yl;aygi;f v_yf
&Sm;rdcw hJ ma=umifh wyfO;D u|o H vdk jzpfc&hJ +y;D / *syefzufqpfawG&@J aAG
q&m&m*seu f kd ‘q&m&m*se’f vd@k a&S@rmS ‘q&m’ wyfjy;D ac: aqmfO;D zrf;qD;ESrd ef if;jcif;cH&olawGtxJrmS q&m&m*sef ygc&hJ jyef
=uwmuawmh/ Edik if aH &;e,fxJ ajcpkyH pf+yD; r0ifcifu ausmif;q&m ygw,f? wjynfv;Hk vuQ%maqmifwhJ zufqpfawmfveS af &;}uD;
vkycf zhJ ;l wma=umifv h @kd qd=k uygw,f? ‘ocifcsp’f udk cspcf if&if;ES;D olawG rqifE&JG ao;ciftwGi;f rSmud/k 1943 ckEpS t f ukerf mS -ocifausmpf ed /f
u ‘q&mcspf’ vdk@ac:cJh=uovdk/‘q&muGef;’/ ‘q&marmif}uD;’/ ocifazaX;/ ocifaxG;/ ocifjroef;wk@d e@J twl/ zufqpf*syefawG&@J
‘q&mxGe;f a&$(e*g;;eD OD;xGe;f a&$)’ pojzif-h ArmjynfEidk if aH &; avmu tOD;qk;H ta&;,lzrf;qD;jcif;cHc&hJ olawGxrJ mS q&m&m*sef ygc&hJ
rSm q&mwyf+yD; tac:cH&/ trnfwiG cf &hJ ol tenf;i,f=um;xJrmS ygw,f? ocifausmpf ed w f @kd e@J vlaygi;f rSm;cJ&h / wyfO;D u|o H vdk jzpfc&hJ +y;D /
q&m&m*sev f nf; wa,muftygt0ifv@dk qd&k rSmyg? xdcu kd ef pfemr_awG }uKHawG@c&hJ ayr,f/h bmyJjzpfjzpf - q&m&m*sef
q&m[m ynmwwfwa,muf jzpfcJhygw,f? q&mhudk wd@k &@J zufqpfqef@usiaf &; tajccHpw d "f mwfuakd wmh todtrSwjf yK
ud, k w f ikd f ar; r=unfzh ;l ayr,fh udak usmv f id_ w
f @kd tqdtk &/ t*Fvyd af cwf &/ av;pm;&rSmyJ jzpfygw,f? q&m[m olu, kd w f ikd o
f m *syefuif
ppf}udKacwfuwnf;u wuUov kd rf mS ‘±lyaA'*k%x f ;l wef;’ausmif; aywdik af wG&@J tzrf;tqD;udk cHvu kd &f ayr,fh tJ'v D kd ud, k w f ikd f tzrf;
om;wa,muf jzpfc+hJ yD;/ ±lyaA'*k%x f ;l wef;rSm tJ'u D mvwke;f u rcH&cifuav;rSmwGif zufqpfqef@usiaf &;twGuf ajratmufvyk f
(aemif Armjynf ynma&;avmurSm ±lyaA'ygarmuQjzpfvmr,f)h OD;pH ief; vkyu f ikd af e=uwJh wjcm;tpkuyk*Kd~ vfawGukd awmfveS af &;pdwf
omatmife@J q&m - ESpaf ,mufwnf;yJ *k%x f ;l wef;ausmif;om; tjzpf "mwf awmfveS af &;tod tjynft h 0eJ@ oGm;a&mufowday;jyD;/
&Scd whJ ,fv@kd awmif =um;em&zl;ygw,f? toufab;uae u,fwifay;wm vkyEf idk cf yhJ gao;w,f// tJ'w D ek ;f
e,fcsJ q
h ef@usiaf &;pdw"f mwf tv#w H nD;nD; jyif;xefveG ;f vS u &efuek f a&ausmx f rJ mS cd+k yD; zufqpfqef@usiaf &; ajratmuf
wJh q&m&m*se[ f m ppfreS w f hJ awmfveS af &;vrf;a=umif;ay: rav#muf vkyif ef;awGvyk af ewJ‘h ocifwifjr’ wd@k awGukd ‘'Dtrd u f ae jrefjref
vSr;f Ekid af o;cif tapmydik ;f umvawGuwnf;u t*Fvyd ef ,fcs@J orm; xGuo f mG ;=uzd@k ’ tcsed rf D oGm;a&muf owday; u,fwifvu kd f
28
ta&;awmfykH*sme,f
ol[m q&m&m*seyf gy?J ocifwifjrwd@k vifr,m; vufrwifav; vdu k w f mAs? Adv k cf sKyfatmifqef;udv k nf; emrnfysuaf tmif vkyf
rSmyJ tzrf;tqD;rcH&bJ vGwaf jrmufciG &hf oGm;wm[m q&m&m*sef vdu k o f vdyk /J / olw@kd ErdS ef if;vd@k r&wmudk Adv k cf sKyfatmifqef;udk ae
&J@ pdwaf umif;ESv;Hk &Srd e_ @J awmfveS af &;tod jynf0h r_a}umifyh gy?J ( 'g &may; tESrd ef if;cdik ;f ovdjk zpfomG ;&+yD;/ u|eaf wmfwkd t h vkyo f rm;
a=umif-h uae@vuf&dS rsuaf rSmufumvawGrmS ocifwifjr[m oydwaf cgi;f aqmifawGvnf; Adv k cf sKyfatmifqef;eJ@qakd wmh awmf
ole@J acwf+yKd if wjcm;aom Ekid if aH &;orm;/ awmfveS af &;orm;/ vuf0J awmfukd *Gus&awmhwmyJAsm? Adv k cf sKyaf tmifqef;u =um;jzwftpd;k &
orm;acgi;f aqmif }u;D i,ftrsKd ;rsKd ;tay:/ i,fusKd ;i,femawGutp qdak wmh- wae@rmS u|eaf wmfw@kd ukd ac:+yD; 'DrmS -ud&k m*se-f cifAsm;
rvdw k rm apmfapmfum;um; ESrd chf soa&mf a&;om;jy0Hah eayr,fh q&m wd@k tvkyo f rm; oydwaf wmif;qdck suaf wGxu J 'Dtcsu-f 'Dtcsuf
&m*seef @J ywfouf+y;D awmhawmh/ ody+f y;D apmfapmfum;um; ra&;om; awGu-kd ,l/ 'gawmh ay;vd@k r&ao;bl;/ tJ'g cifAsm;wd@k oydwv f eS af y;-
0Hw
h m owdxm;rd=ur,f xifygw,f?) qd+k yD;vkyaf wmh/ awmif;qdck suaf wG w0ufwysuaf vmufe@J yJ u|ef
uHaumif;axmufrvGef;vdk@ *syefuifaywdkifawG&@J vuf awmfw@kd rmS oydwv f eS af y;vdu k &f wmrsKd ;awGawmif }uKHc&hJ wmaygh
csuef @J toufe@J u, kd -f td;k pm;ruGb J J jyefvnfvw G af jrmuf vmEkid cf hJ Asm-’vd@k u|eaf wmfw@kd awGukd wcgu &Si;f jycJzh ;l ygao; w,f?
+yD; aemufyikd ;f rSmawmh/ *syefzufqpfawG[m tjyD;tydik f vufeufcs ArmjynfueG jf rLepfygw}D u;D uae ocifp;kd eJ@ocifp;kd &J@ aemuf
a=umif;ra=unmao;ayr,fh pwifzGJ@pnf;puwnf;uae w vdu k f ocifwifjrwd@k (7) OD;-acgi;f aqmifjy;D tvHeyD gwt D jzpf cGx J u G f
av#mufv;Hk ajratmufygwD b0eJ@ om &yfwnfvy_ &f mS ;vmcJ&h wJh xlaxmifomG ;wJt h cgrmS awmh/ q&m&m*sew f @kd avxD;Adv k t f ;Hk armif
ArmjynfueG jf rLepfygw[ D m prf;acsmif; Am;u&mvrf;rSm ygwXD mecsKyf wk@d awG[m ocifoef;xGe;f / ocifcsp/f ocifZif/ ocifwifxeG ;f / ocif
qdik ;f bkwu f kd xlaxmifjyD; ajAmiftwdtvif;ay:ayguv f mcsed rf mS Aode;f wifw@kd e@J twl &yfwnfjy;D / ArmjynfueG jf rLepfygw&D @J tvHuykd J
awmh/ q&m&m*se[ f mvnf; ArmjynfueG jf rLepfygw0D iftjzpf twd pGpJ +JG rJ+rJ qufvufqyk u f ikd o f al wG jzpfc=hJ uygw,f? ocifp;kd &J@ tdrf
tvif; jzpfay:a&muf&v dS m±krH u/ XmecsKyftwGi;f 0ifxu G o f mG ;vm axmifa&;azmufjyefr_ udpt P ay: ArmjynfueG jf rLepfygw&D @J ‘'kw, d
um wufwufºuºuv_y&f mS ;olwOD;jzpfvm±Hrk u/ ArmjynfueG jf rL uGe*f &ufu ygwaD cgi;f aqmiftjzpfrS -ocifp;kd udk (2)ESpw f w d d z,f
epfygwu D ae zG@J pnf;vdu k w f hJ ‘A[dt k vkyo f rm;or*~’ rSm A[dt k qifh &Sm;xm;zd@k ta&;,lvu kd w f u hJ pd u P ae-aemufq;Hk ocifp;kd &J@ ygwcD JG
tr_aqmif vl}uD;wOD;tjzpfyg umvwdw k cktwGi;f wd;k jr‡iw hf m0ef axmifwt hJ xd jzpfay:vm&wJu h pd aP wGxrJ mS vnf; q&m[m trSwf
ay;tyfwm cHc&hJ ygw,f? e,fcs@J jAdwo d #w@kd jyefvnfa&muf&v dS mjyD; rxif yg0ifywfoufc&hJ zl;olwOD; jzpfc&hJ ygao;w,f// tJ't D csuf
puULjzLpmwrf;eJ@ xyfrH u|ejf yKtyk cf sKyzf @kd }uKd ;yrf;vmpOftwGi;f -1946 udak wmh- ordik ;f rSm odol tawmfenf;yg;vdrrhf ,fv@kd xifryd gw,f?
ckEpS rf mS ay:ayguv f mcJw h hJ ‘1946 taxGaxGtvkyo f rm;oydw}f u;D ’ q&mud, k wf ikd &f @J ajymjyzl;csut f &/ tJ'w D ek ;f u q&m[m
wdu k yf pJG OfawGtwGi;f / t*Fvyd ef ,fcs@J tpd;k &udk jywfjywfom;om; &efuek pf &D ifpk ygwaD umfrw D rD mS wm0ef&o dS l vl}uD;wOD;yg? ocifp;kd &J@
wk@H jyefwu kd cf u
kd cf whJ hJ tvkyo f rm;oydwf acgi;f aqmifawGtwGi;f rSm r,m;}u;D u ocifp;kd &J@ aemufr,m;,lwu hJ pd P ‘rESi;f arudp’P eJ@ ywf
q&m&m*se[ f m a&S@wef;uae yg0ifcw hJ hJ acgi;f aqmifwOD; jzpfcyhJ g ouf+y;D ygwu D ae ta&;,lay;zd@k q+kd y;D - w&m;0if pmeJ@ayeJ@ wdik }f um;
w,f? tvkyo f rm;oydw}f uD;awG wvk;H +yD;wvk;H azmufcJG qifEaJG e vmwm[m q&m&m*seq f u D kd t&ifq;Hk vd@k qykd gw,f// ygwv D yk [ f ef
=upOftwGi;f / tvkyo f rm;xk&J o h ydww f u kd yf aJG wmif;qdck suaf wGe@J oabmt&/ tqifq h ifyh gwaD umfrwDuaewqif-h q&mhxu H ae
ywfouf+y;D / t*Fvyd b f &k ifcH qma':refprpfe@J awmif rsuEf mS csi;f qdik f wqifh wdik =f um;wJh oabmjzpfayr,fh wdik =f um;pmudk vufc&H &Sw d hJ
+y;D wk@H jyefajymqdk ta&;qdck zhJ ;l ol jzpfygw,f// e,fcs@J vufatmufuae q&m[m b,fvt kd a&;,l aqmif&u G af y;&rSe;f rodatmif jzpfomG ;&
vGwaf jrmufa&;twGuf tJ'v D kd taxGaxGtvkyo f rm; oydw}f uD; w,fqykd gw,f? bmvd@k vq J akd wmh ta&;,lay;&r,fo h u l ygww D ck
awGomru ‘v,fa0;v,form;olyek v f y_ &f mS ;r_}uD;’yg ay:ayguf vk;H &J@ eHygww f pfy*k Kd~ v}f u;D jzpfwhJ taxGaxGtwGi;f a&;rSL; ocifp;kd }u;D
vm&+yD;wJah emufyikd ;f rSmawmh/ 0rf;udu k v f @kd qw kd t hJ a=umif;jycsuef @J jzpfaeawmh/ &efuek yf gwD aumfrwD wm0ef&o dS w
l a,muftaeeJ@
qma':refprpf vef'efukd jyefomG ;&jyD;aemufyikd ;f rSmawmh/ bk&ifcH b,fvv kd yk &f rSe;f rodatmif acgi;f ajcmufomG ;&jyD;/ q&mu ole@J
topfa&muf&v dS m&um/ Adv k cf sKyf atmifqef;acgi;f aqmifwhJ zqy teD;qk;H jzpfwhJ ocifoef;xGe;f udk oGm;a&muf&iS ;f vif;jyowmvkycf +hJ y;D /
v tzG@J }u;D udk todtrSwjf yK ae&may;vm&um aemufq;Hk rSm Adv k f ‘'Dupd u P awmh tckygwrD mS ygwD A[dak umfrwD tpnf;ta0;vnf;
csKyfatmifqef;udk =um;jzwftpd;k &zG@J z@kd txdawmif tm%mudk cGaJ 0 usi;f yjyKvyk af ewmeJ@ wdu k q f ikd af ecsed f jzpfwt hJ wGu/f ygwAD [dak umfr
ay;vmcJ&h ygawmhw,f// wD tpnf;ta0;udyk J wifjyv$t J yfay;vdu k w f m toifah vsmq f ;Hk jzpf
ordik ;f 0if 'Dtjzpftysuaf wGe@J ywfouf+y;D q&muawmh- vdrrhf ,f xifw,f’ qdw k hJ ok;H oyft}ujH yKay;csut f & 'Dwikd =f um;pm
‘trSeu f awmh t*Fvyd u f 'Doydw}f uD;awGeJ v h ,fa0;v,form; udk A[dak umfrw D t D pnf;ta0;xHuykd J v$t J yfwifjyay;vdu k &f awmh
olyek }f u;D udk b,fvrkd S rESrd ef if;Ekid af wmhb;l qdw k m odvm&+y;D wJh aemuf w,fqykd gw,f? tJ'rD mS ygwAD [dak umfrwD tpnf;ta0;uaeyJ
rSm- Adv k f csKyfatmifqef;udk =um;jzwftpd;k &tzGJ ch ikd ;f +yD; tm%mudk ocifp;kd tay: ygwpD nf;urf; azmufzsurf e_ @J ygwaD cgi;f aqmif tjzpf
wpdww f ydik ;f xd;k tyfvu kd w f ,fqw kd m[m- rS(2)ESpw f w d d z,f&mS ;ta&;,lwmudk qk;H jzwfc=hJ uwmvd@k qykd gw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef;udk 'DtaxGaxGoydw}f uD;awGe@J v,f 'Dupd eP @J ywfoufjyD; q&mu -
a0;v,form;olyek ef @J u-kd xdyw f u kd af whay;vdu k +f yD; acgi;f wnfay; ‘ocifp;kd u ol@upd u P kd ygwt D pnf;ta0;rSm tckvkd csjyay;
29
ta&;awmfykH*sme,f
vdu k &f wmtay:rSm u|eaf wmfe@J ocifoef;xGe;f yl;aygi;f +y;D ol@ukd wrif q&m[m acgi;f ik@H rcHcb hJ /J avxD;Adv k t f ;Hk armifet J wl ‘u|e;f ygwD
oufouf t&Suu f aJG tmifvyk v f ukd w f mvd@k rsm; ,lqovm;rodygb;l aumfrw D ’D rSm yl;wGaJ cgi;f aqmifc+hJ y;D awmfveS af &;pdw"f mwfukd jywf
Asm-ocifoef;xGe;f tay:rSmvnf; t+iKd ;xm;+y;D -aemufyikd ;f rSm ygwx D J jywfom;om; azmfjycJyh gw,f? u|e;f rSm-ppftpd;k &J@ t,kww f rm
ba&muf'g0g'trSm;-a&muf&v dS mwmeJ@ywfouf+y;D &Si;f =uvif;=uwJh t}ut H pnf ‘ud, k x f u l , kd x f pepf’ qdw k mudk jyefvnf±u dk cf sKd ;Ekid zf @kd
tcgrmS awmh ocifp;kd u ocifoed ;f azudo k mru ocifoef;xGe;f udak &m yxrqk;H p+yD; wdu k yf q JG ifwhJ (5)&uf=um ‘ig;ydwu kd yf ’JG rSm q&m&m
t+iKd ;}u;D }u;D eJ@ukd pGcJ suw f if xd;k ESuw f u kd cf u kd af wmhwmyJAs? ocifoef; *seu f , kd w f ikd f yg0ifO;D aqmifwu kd yf 0JG ifjycJyh gw,f? u|e;f rSm Ekid if aH &;
xGe;f u vlyt Hk v,frmS ol@rmS vnf; wm0ef&ydS gw,fqw kd mudk ±k;d ±k;d om; tusO;f om;awGtwGuf ppftpd;k &bufu ig;ydyyk f ig;ydysuaf wGuykd J
om;a0zefa&;ay;cJw h ,f? tJ'aD wmh usew f yhJ gwaD umfrw D 0D ifawG trsm; ay;wJt h wGu/f ig;ydaumif;eJ@vaJ y;&r,fv@kd awmif;qd+k y;D tpmiwfcH
pku ocifp;kd udk cifAsm;vnf; wm0ef&w dS myJ/ ocifoef;xGe;f u ±k;d ±k;d om; wdu k yf 0JG if&mrSm q&mud, k w f ikd yf g0ifc+hJ y;D / (2)&ufavmuf t=umrSm
om;a0zefa&;ay;&Smw,f/ cifAsm;uawmh wm0ef&w dS mawmif rajymbJ q&mud, k w f ikd f em;xdik ;f oGm;cJ&h wJt h xd jzpfc&hJ w,fqykd gw,f? (5)
olrsm;tay:yJ ykcH saeovdv k yk af ew,f/ 'grrSeb f ;l -vufrcHeikd b f ;l - &uft=umrSm ig;ydaumif;eJ@jyefvaJ y;&wJt h xd yGOJ ;D xGuw f u kd yf uJG kd
qdw k o hJ abmawG xGuv f mawmhwmygyAJ sm? bmyJjzpfjzpf- tJ'v D kd tEdik w f u kd af y;Ekid jf yD;wJah emuf/ aemufyikd ;f wdu k yf aJG wGrmS ‘tbd;k }uD;
tajc taeawGjzpfay:vm&+yD;wJah emufrmS ocifp;kd }uD;&J@ ygwu D ae ESpfa,muf ryg&’qdkjyD;awmhawmif/ q&meJ@AdkvftkH;armifudk
cGx
J u G jf yD; tvHeyD gwaD xmifwmjzpfay:vm&awmh-ckwifuajymwJh use&f aJ bmfawGu owfrw S af wmif;qdck &hJ w,f qdyk gw,f? aemuf
ol@trd af xmifa&;udpt P ay:u jy\em[mvnf; wpdww f ydik ;f taeeJ@ ydik ;f rSm qufvufay: ayguv f mcJw h hJ ‘&uf 40wdu k yf ’JG uae-aemuf
awmh ygEikd w f mayg?h qk;H wdu k yf w JG ckjzpfwhJ &Jabmf (8)OD;toufay;vSLoGm;cJ&h wJh u|e;f
ocifp;kd &J t h rd af xmifa&;udpeP @J ywfouf+yD; ta&;,lwmu vk;H 0 zsuo f rd ;f ay;a&; ‘53&uf=um tpmiwfcw H u kd yf ’JG }u;D txd &J&J
1945 Zlvikd -f ygw'D w k , d uGe*f &ufrmS / tvHeyD gwt D jzpf ocifp;kd wd@k cGJ 0H0h hH armfueG ;f xlwu kd yf q JG ifomG ;=u&mrSm/ u|e;f wdu k yf aJG wGukd atmif
axmifwmu 1946 azazmf0g&D rSm- (6) vausmaf vmufyJ uGmygw,f’ jrifatmif ydik ;f ydik ;f jzwfjzwfO;D pD;acgi;f aqmifomG ;cJ=h uwJh t"du yk*Kd~ vf
qd+k yD;/ ta=umif;wdu k q f ikd v f @kd &Si;f jyajymqdck w hJ mawGuv kd nf; =um;em }uD;ESpOf ;D uawmh-avxD;Adv k tf ;Hk armif eJ q h &m&m*seyf jJ zpfygw,f/
rSwo f m;cJ&h zl;ygw,f? q&m&m*sef qdw k m tJ'v D o kd rdik ;f tpOftvm&Scd w hJ hJ txif
Armjynf&J v h w G v f yfa&;}uKd ;yrf;r_ordik ;f rSm - e,fcsJ t h *Fvyd f u& yk*Kd~ vf}uD;wOD; jzpfcyhJ gw,f//
udk qef@usiw f eG ;f vSew f u kd yf q JG ifc=hJ uwJu h mvrSma&m/ *syefzufqpfawG
udk jyefvnfw@Hk jyeftefwck =hJ uwJh v_y&f mS ;r_awGxrJ mS ygomru/ vGwv f yf (3)
a&;t}uKd acwf taxGaxGoydww f u kd yf }JG u;D awGtwGi;f rSmvnf; wuf
wufºuºu a&S@wef;wae&muae yg0ifcw hJ hJ q&m[m Armjynfvw G f q&mhukd u|eaf wmf &if;ES;D odu|r;f cGi&hf cJw h m[m 1974 ckEpS f
vyfa&;a=unmjy;D p acwfO;D umvxJrmS awmh/ vufeufuikd af wmfveS f xJrmS jzpfygw,f// q&m u|e;f u jyefa&muf-axmifu jyefvw G v
f m
a&; qifE&J$ ol - vufeufuikd u f eG jf rLepf wa,muftjzpf ul;ajymif; +y;D wJh aemufyikd ;f rSmrS awG@qo Hk u d |r;f cGi&hf cJw
h mjzpfayr,fh vli,fawG
jzwfoef;vm&ygawmhw,f? vufeufudkifawmfvSefa&;twGif;rSm tay: awmfawmfukd cspcf iftav;xm;wwfveG ;f wJh q&m@&@J cspcf if
q&mh&@J awmfveS af &;emrnfuawmh ‘&JabmfatmifEikd ’f jzpfvm&yg p&m tavhp±ku d af wGa=umifh umvwdw k cktwGi;f rSmudk q&meJ ch spf
awmhw,f// cif &if;ES;D cGihf &&Scd yhJ gw,f//
Armjynf vGwv f yfa&;}uKd ;yrf;r_ordik ;f rSm/ ArmjynfueG jf rLepf q&mh&J ch spcf ifav;pm;p&maumif;wJh tavhwckuawmh/
ygw&D @J vufeufuikd af wmfveS af &;v_y&f mS ;r_ordik ;f rSm - tdE, dN EG,zf mG ; ol cspcf ifwhJ &JabmfawGreS o f rs&S @J ta&;udpaP wGrmS -oma&;ema&;
ukvm;awG awmfawmfrsm;rsm;&Scd &hJ mrSm/ rpPwm*k&d , S f (ocifbwif- utp vlra_ &;udpaP wGtxd vli,fav;wOD;yrm vSnv hf nfomG ;
ac:- &Jabmf*&dk , S )f / rpPwmewfof (&JabmfxeG ;f armif)/ rpPwmrlum*sD vm 0ifxu G f aqmif=uOf;ay;aewwfjcif;ygy/J / 'gah }umifh q&mhukd
(&JabmfjzL0if;)wd@k e@J twl/ a&S@qifah emufqifh yg0ifco hJ [l m q&m&m*sef wcsKd &h aJ bmfawGu ‘qufo, G af &; wref}uD;’ ‘pmydk &h xm;}uD;’
(ac:) &JabmfatmifEidk -f ygy?J vdk ah wmif csppf Ek;d uifyeG ;f wyf=uwm &Syd gw,f// ‘&Jabmfoed ;f =unf
q&m&m*se[ f m awmxJrmS - 1956-57avmufrmS yckuLU / &J t h ar qk;H vdk w h ’hJ / ‘ ordik ;f u &Jabmfoed ;f atmif}u;D r8Fvmaqmif
rif;bl;-pwJh taemufbufa'oawGrmS v_y&f mS ;cJ+h y;D / taemufyikd ;f wdik ;f oGm;=uOD;rS’ ‘udw k ifatmif aq;±Hw k uf&w,f’qdw k mrsKd ;utp/
wdik ;f aumfrw D 0D ifuae t&efA[dak umfrwD0iftxd jzpfczhJ ;l ygw,f? ‘rif;vSu udak tmifarok a&mufaew,f’ ‘udjk roef;(jroef;wif)h
vufeufudkifawmfvSefa&;qifE$Jae&if;u aemufydkif;rSm q&m[m u [efp&k if&J ph mtkyu f kd bmomjyefrvd@k wJ’h qdw k mrsKd ;awGtxd
tzrf;qD;cHvu kd &f jy;D tusO;f axmiftwGi;f usa&mufc&hJ ygw,f// q&m &Jabmftcsi;f csi;f =um; odoifo h xd u kd w f hJ owif; pum;rsKd ;awGukd
[m vufeufcs rvkycf yhJ g? Adv k af e0if;ppftpd;k &/ rqvwygwD tm%m vnf; ajymwwfqw kd wf today;wwfavh&o dS l jzpfygw,f?
&Siftpdk;&vufxuf-1969 ckESpfxJrSmusawmh/ q&m&m*sef[m tJ'u D mvawGw0du k rf mS u|eaf wmf[m q&meJ@ae@pOf
ppftpd;k &&J@ udu k ;kd u|e;f txd yd@k ypfwmudk awmif cHc&hJ ygavawmhw,f? vdkvdk qkHwwf/ vzuf&nfqdkif twlxdkifjzpfwwfygw,f? u|ef
udu k ;kd u|e;f udk tyd@k c&H avawmhvnf; ppftpd;k &&J@zEd ydS rf a_ wGatmufrmS awmfw@kd awG&@J ae@pOfq&Hk yfozG,f jzpfaewmuawmh/ a&eH±;kH }uD;
30
ta&;awmfykH*sme,f
ab;u OD;oef;aqG}uD;&J@vrf;ab;pmtkyfqdkifav;rSm jzpfygw,f? tif;pdef urf;em;ab;u udck spo f ed ;f -qdw k hJ &JabmfwOD; zGix hf m;wJh
tJ'w D ek ;f u a&eH±;kH }uD;ab;rSm/ ajcmufxyf±;kH / yef;qd;k wef;eJ@aumuf ‘ig;'kid ’f udk oGm;jyD; ig;awmif;wwfygw,f? udck spo f ed ;f u anmif
yJo;D ES±H ;kH ab;teD;w0du k af wGrmS - yvufazmif;pmtkyq f ikd w
f ef;av; wke;f om;-vd@k xifygw,f? yef;waemf-anmifwek ;f bufu wufvm
awG tv#Kv d #Kx d u G af e=u&m- pmtkyf ta[mif;wef;avmurSm t wJh ig; awGukd &efuek -f tif;pdef urf;em;rSmyJ ig;'dik zf iG +hf y;D ta&mif;t0,f
rnfwl ‘udo k ef;aqG’u ESpaf ,muf &Sad ewJt h wGu/f toufvnf; vkyaf ewJt h wGuf ol@ig;'dik af v;xJrmS t+rJvv kd kd ig;pnf}uD;awGe@J ig;
tawmf}uD;ae+yDjzpf-rsu&f nfawGvJ t+rJvv kd kd usaewwfwhJ rsuf awG &Sad ewwfygw,f? q&mhukd jrifvu kd wf meJ@ udck spo f ed ;f u 0rf;yef;
pdraumif;&SmwJh OD;oef;aqGukd ‘OD;oef;aqG}uD;’/ vl i,fjzpfwhJ (tck wom}uKd qd+k y;D ig;pnf}u;D wckcx k u J ae ig;}u;D }u;D ok;H av;aumifukd
*syefa&muf zswzf swv f wfvwfuo kd ef;aqGu)kd ‘oef;aqGav;’vd@k qGxJ w k /f zufe@J yg aocsm xkyyf wfay;±Hrk u yvwfpwpftw d ef @J yg
trSwo f nmjyK uifyeG ;f wyfxm;=u&mrSm/ u|eaf wmfw@kd q&mwd@k xnfah y;awmhwmygy?J +y;D &if wcsuf +yK;H vdu k af o;jy;D ‘tif;-q&mhukd
qk&H mae&muawmh OD;oef;aqG}u;D &J@ pmtkyq f ikd af v;rSm jzpfygw,f? u ig;wifay;vd@k jzpfrmS r[kwyf gb;l -c% aeOD;aemf’ qd&k if; tjyifukd
trsm;tm;jzifh 'Dp&k yfrmS t+rv J v kd q kd jHk zpf}uwmu q&m&,f/ &cdik u f kd uysmu,mxGuo f mG ;um/ ig;eJ@csuzf @kd c&rf;csOo f ;D / eHeyH ife@J i±kwo f ;D
ausmv f id_ }f u;D eJ@ u|eaf wmfyJ jzpfygw,f// t+rv J v kd kd }uKd wifa&muf&adS e pdr;f awGyg xnfah y;vdu k w f wfwm awG@&ygw,f? q&muvnf; ‘tif;
wwfwmu udak usmv f id_ }f u;D jzpf+y;D / q&meJ@u|eaf wmf a&muftvmudk -ig;wifr[kwb f ;l / ig;[if;csuzf @kd c&rf;csOo f ;D eJ@eeH yH ifygukd 0,fay;&
OD;oef;aqG}uD;ab;uae ausmufcsovdk xdik &f if; apmifah eavh&ydS g awmhwmyJAsm’qdjk yD; w[J[eJ J &h ,faewwfygw,f// tJ'v D kd udck spf
w,f? ae@vnfapmif;avmufrmS ol&@x J ;Hk pHtwdik ;f acgi;f av; armfu h m ode;f }uD;&J@ig;'kid u f kd ig;oGm;awmif;&mrSm q&mu tazmfac:wJh t
armfu h meJ@ ykrH eS rf ysuf a&mufvmwwfwmuawmh q&mayg@? cyfww kd kd wGuf u|eaf wmfvnf; q&meJ@twl ok;H av;cgru tazmfvu kd af y;cJh
n‡yx f m;avh&w dS q hJ yH ifawGu wacgi;f vk;H azG;azG;v_yf tjzL/ t+rv J v kd kd &zl;ygw,f?
0wfxm;wwfwmuvnf; &SyftuôstjzLeJ@qdkawmh/ 'DtjzLESpfck q&mu u|eaf wmfu h kd tJ'v D akd wGom tazmfac:wwfwmr[kw/f
t=um;rSm tdE, dN EG,f ukvm;qif±yk f ay:vGiaf ewJh tom;ndKnKd rsuf aq;±Ho k mG ;jyD; vlrrmar;wJu h pd rP sKd ;awGuae- [du k pd P 'Dupd /P udpP
ESmjynfjh ynf}h u;D [m ta0;uudk jrifEidk af vmufatmif aumufa=umif; aygi;f pkaH wGe@J vnf; u|eaf wmfu h kd tygac:oGm;cJzh ;l wmawG awmfawmf
&Si;f &Si;f eJ@ xif;xif;}u;D jzpfaewwfygw,f? tJ'w D ek ;f u q&mu ‘Arm rsm;rsm; &Syd gw,f? wu,fu u|eaf wmf[m q&mh&@J wlt&G,f om;
trsKd ;orD;ykEH ydS w f u kd ’f u OD;apmvGi&f @J om;orD;awGukd (ocsmF bmom t&G,af vmufyJ &Sad yr,fh q&mh&@J ,k, H =Hk unf=unf [d[ k 'kd 'D D ac:oGm;
vm; ±lyaA'bmomvm;awmh rod)pmoGm;jyay; pmoifay;ae&m r_awGa=umif/h &efuek rf mS usiv f nfjzwfoef;cJ&h pOftwGi;f -q&meJ@ ywf
uae pmoif+y;D csed /f u|eaf wmfw@kd &adS e&m OD;oef;aqG&@J vrf;ab; pm ouf+yD; odc&hJ u|r;f cJ&h a&mufc&hJ zl;wJah e&mawGvnf; awmfawmf
tkyq f ikd af v;qD uke;f a=umif;av#mufjyD; aygucf svmavh&w dS m jzpf rsm;rsm; &Syd gw,f? OuUÏocifoef;xGe;f &J@ ZeD;-a':a': a':cif}uD;
ygw,f// q&m a&mufvmjyDq&kd if u|eaf wmfw@kd awG[m tJ'eD @J reD; qDuq kd &kd if- q&meJ@twl av;ig;}udrrf u a&muf cJ&h zl;wJt h wGu/f
ra0;u u|eaf wmfw@kd aomufaeusae&m vrf;ab;vufzuf&nf tck a':atmifqef;pk=unf aexdik &f m tdrt f rSwf (54) jc0H if;}u;D xJukd
qdik af v;qD csw D uf=uawmhwmygy?J ukvm;aoG;ygwq hJ &m[m vuf [dv k eG cf w hJ hJ ESpaf ygi;f ok;H q,fausmu f wnf;u u|eaf wmf t}urd }f urd f
zuf&nfuakd wmh awmfawmfvnf; }udKuf&mS ygw,f// vufzuf&nf tacguaf cguf a&mufc&hJ zl;ygw,f? tJ'u D mvawGwek ;f u a':a':
av;udk ESpEf pS o f ufoufaomuf&if; t+yKH;wjrjreJ@ ajymp&m pum; a':cif}u;D [m a':atmifqef;pk=unfw@kd &@J tdrt f rSwf (54)+c0H if;xJu
awG &S&d if ajymawmhwmygy?J vufzuf&nf wcGuu f vGv J @dk bmrS tif;,m;urf;pyfab;u wxyfwu kd tf rd if ,fav;rSmaexdik +f yD; Adv k f
vnf; pm;aomufavhr&Syd g? u|eaf wmf vcxkww f hJ &ufrsKd ;qd&k if csKyfuawmf a':cif=unfuawmh tck a':atmifqef;pk=unfaexdik f
awmh q&mu xyf+y;D jyK;H vdu k &f if; ‘b,fE, S v f -J ’vdk ah r;avh&+dS y;D / u|ef &m tdrrf }uD;rSm aeygw,f? wcgw&H trjzpfol a':cif}uD;xH qif;
awmfuvnf; ‘[m q&muvnf; 'Dae v h cxkwaf e@av-’vd@k qdk qif;vmwwfwt hJ wGu/f Adv k cf sKyfuawmf a':cif=unfuv kd nf; tJ'D
vdu k &f ifawmh q&m[m tJ'aD e@rmS awmh ol}uKd uv f w S hJ prlqmwckukd wxyfwu kd f ykav;xJrmS yJ pwifawG@qcHk &hJ zl;ygw,f? a':a': a':
,lpm;ygvrd rhf ,f? +yD;&if caygi;f pD;u&ufwvdyu f kd ,laomufygr,f? cif}u;D eJ ah ':cif=unfw@kd uvnf; avxD;Adv k t f ;Hk armifuakd wmh ‘udt k ;Hk
ol@twGuaf wmh 'gavmufq&kd if awmfawmfukd vkaH vmuf auseyf armif’vk@d yJ ac:wm rSwrf jd y;D / q&m&m*seu f akd wmh-‘q&m’vdk yh J ac:
oGm;ykyH gy?J q&m[m tJ'v D kd csKd @csKd @ww hJ hJ jzwfoef;&if; b0udk t±k;d &Si;f =uwm u|eaf wmf owdxm;rdz;l ygw,f?
qk;H aexdik o f mG ;cJyh gw,f?
ol t h wGuu f akd wmh tJ'v D kd +cdK;+cdK;+cH+cHaexdik o f mG ;cJah yr,fh wcg (4)
w&HrmS ol@&@J ZeD;twGuf pdwrf aumif;jzpfvmwJt h cgrsKd ;awGrmS awmh OD;oef;aqG}uD;&J@ vrf;ab;pmtkyq f ikd af v;ab;rSm qk&H yf
q&majz&Si;f wwfyHk jyKrlwwfyaHk v;wck&w dS mudv k nf; u|eaf wmfrh mS vky+f y;D / ae@wikd ;f vdv
k kd vufzuf&nfqikd f twlxikd =f upOf umvwke;f u
a=ua=uuGu J cJG pH m; &&if; wdu k w f u kd q f ikd q
f ikd f odc&hJ zl;ygw,f? 'gvnf; wcgw&H q&m awmfawmfe@J a&mufrvmao;bl;qd&k if OD;oef;aqG
q&muawmh ol tifrwef cspcf ifwo hJ al wGurkd S vla&G;+yD; tult }u;D u war#maf r#mf jzpfaewwfygw,f// olu rsupf rd aumif;wJt h jyif
nDawmif;wwfwmrsKd ;jzpfw,fqw kd m u|eaf wmfov d u kd yf gw,f? tJ'g rsu&f nfawGuvnf; r=umc%qdo k vdk usaewwfwt hJ wGuf a0;
uawmh- q&m[m q&mhtbGm;}uD;eJ@ uav;awG tom;rpm;& a0;vHvt H xd vSr;f r=unfeh ikd w
f t
hJ cgrsKd ;rSm OD;ausmv f id_ }f u;D u [d[
k 'kd 'D D
wm =um+yDjzpfwt hJ cg/ ‘[if;pm; ig; oGm;awmif;avh’ &Sw d mygy?J vSr;f =unf&h if; ‘'Dae@ wk@d ygvufpwdik ;f }uD; b,frsm; a&mufaejyef
31
ta&;awmfykH*sme,f
ovJ rodb;l ’vd@k csppf Ek;d cyfaemufaemufqw kd wfygw,f? tJ'v D kd ar#maf e&if;u q&mwa,muf acgi;f av;warmfah rmfeh @J cyf
okwo f w k f av#mufvrS ;f vmwmudk jrifvu kd &f +yDq&kd ifawmh/‘[drk mS [drk mS wk@d ygvufpwdik ;f }uD; vmae+yD - q&m vmae+yD’ vd@k cyf
+yKH;+yKH;eJ@ aemufwwfjyefygw,f// tJ'u D mvu urBmo h wif;awGxrJ mS ygvufpwdik ;f udp[ P m a&S@wef;a&mufaewJh udpP jzpfovd/k
ygvufpwdik ;f vlrsKd ;awG&@J Ekid if rH hJ jzpfae&/ Ekid if aH ysmufae&ovdk jzpfae&wJu h pd aP wGtay:rSmvnf; Ekid if aH &;pdw0f ifpm;olwikd ;f vdv k u
kd
pmemem;vnf oabmayguaf e=uygw,f?
w&ufrmS awmh tpfu}kd uD;udak usmv f id_ u f kd u|eaf wmfu ‘cifAsm;u q&mhukd bmvd@k ygvufpwdik ;f }uD;vd@k ac:&wmvJ-’
vd@k vuf zuf&nfqikd x f rJ mS twlxikd af e=u&mu ar;cGe;f xkwv f u kd rf yd gw,f?
‘ygvufpwdik ;f awGu tck Ekid if rH jhJ zpfae&w,fr[kwv f m;-pwdwv f uf stateless awG jzpfae&w,fav- tck-wk@d q&m
uvnf; pwdwv f ufp}f uD;yJu’G vdk h q&mhu=kd unf&h if; q&mha&S rh mS wGif aemufppeJ@ ajzygw,f?
‘ rif;-r,k&H if ar;=unfah v- q&mu pwdwv f ufrS pwdwv f ufu/G q&mhrmS rSwyf w Hk ifukd r&Sb d ;l ? rSwyf w Hk ifay;zdk h
oGm;ajymvnf; r&bl;/ q&mhukd rSwyf w Hk ifukd xkwrf ay;bl;-’ vd@k xyfajymygw,f// q&m uawmh bmrS rajymbJ +yKH;ae&Smw,f?
tJ'u D pd eP J yh wfoufjyD; q&mhukd u|eaf wmfu, kd w f ikd f xyfar;=unfw h hJ tcgrmS awmh q&mu- ‘[dw k ek ;f uawmh rSwyf w Hk ifawG
p+yD; vkyaf y;pOfwek ;f uawmh u|eaf wmfu h kd rSwyf w Hk ifvyk zf @kd twGuf axmifxrJ mS vmjyD; oufqikd &f mu "mwfyaHk wG bmawG
±ku
d , f o l mG ;zl; w,fAs? 'Dbufyikd ;f rSm axmifuxGuv f mawmhvnf; axmufvrS ;f a&;wifO;D ud, k w f ikd uf kd ajymjyzl;wmyJ? vkyaf y;rvdv k kd
bmvdv k ekd @J -tckcsed t f xd u|eaf wmfu h kd rSwyf w Hk ifukd xkwrf ay;awmhygb;l ? 'ga=umifh tckxd u|eaf wmfrh mS rSwyf w Hk ifr&Sb d ;l ? b,frv S J
oGm;vd@k vmvd@k ukd r&awmhb;l jzpfaew,f’ vdk h q&mud, k w f ikd f &Si;f jycJzh ;l ygw,f?
u|eaf wmfrh mS q&mhtwGuf awmfawmfukd pdwrf aumif;}uD;pGm cHpm;vdu k &f ygw,f?
q&mhtay: tkypf ;kd oltqufqufe@J Adv k af e0if;&J@t+iKd ;[m wav#mufv;Hk udyk J qufvufwnf&adS ecJw h mudv k nf; aemuf
ydik ;f rSmvnf; xyfraH wG@&ygw,f? 1980jynfEh pS x f rJ mS ArmjynfEikd if aH &;twGuf Edik if aH &;aqmif&u G cf }hJ uwJh Edik if aH &;orm;awGukd
Advk af e0if;u ‘edik if *hH % k &f nf bG@J ’qdw k mawG azmazmoDoaD y;wJt h cgrmS vnf; q&m&m*seu f akd wmh ray;bJ csex f m;cJyh gw,f? e,fcsJ
qef@usiaf &;/ zufqpfqef@usiaf &;-vGwv f yfa&; }udK;yrf;r_ordik ;f rSm q&m&m*sev f kd a&S@wef;tcef;u ryg0ifczhJ ;l olawGuakd wmif/
q&m&m*se&f @J w0ufavmufrsrS pGr;f aqmifczhJ ;l olawGuakd wmif Ekid if *hH % k &f nfb@JG yxrqif/h 'kw, d qifq h w
kd mawGukd azmcsi;f aomcsi;f
ay;cJah yr,fh q&m&m*seu f akd wm v h ;Hk 0 csev f yS x f m;cJyh gw,f? tJ'v D kd wrif csev f yS yf pfjcif;cHc&hJ wJo h [ l m tJ'w D ek ;f u Ekid if aH &;avmu
rSm- q&m&m*seef @J ocifAarmifw@kd EpS Of ;D yJ &Scd yhJ gw,f? q&muawmh t+yKH;rysucf yhJ g// Adv k af e0if; ay;wJh Ekid if *hH % k &f nfbJG u h kd vdv k nf;
rvdck sif rufvnf; rrufcyhJ g?
q&m[m wav#mufv;Hk ol , h }Hk unfcsuu f ykd J pGpJ +JG rJ+rJ qkyu f ikd o
f mG ;cJ+h yD; aowJt h xd tvHrvScJ o hJ l jzpfygw,f// Armjynf
vGwv f yfa&;}udK;yrf;r_ordik ;f rSm- pGe@f vw $ t f epfemcHrr_ sKd ;pkH ay;qyfrr_ sKd ;pkeH @J ukd a&S w h ef;usus ae&mawGuae pGr;f pGr;f wrH yg0ifprG ;f
aqmifczhJ ;l oljzpfayr,fh Armjynf}uD; vGwv f yfa&; &+yD;+yDqw kd t hJ csed rf mS Ekid if o H m;wa,muftjzpf rSwyf w Hk if xkwaf y;jcif;awmif
rcH&bJ/ rSwyf w Hk ifr&S&d bJ Edik if rH }hJ uD;wa,mufvkd umv=um&Snf aexdik jf zwfoef;oGm;cJ&h ol jzpfygw,f? b0wav#mufv;Hk cuf
cufccJ J usyu f syw f nf;wnf;eJ@yJ ±ke;f uefvy_ &f mS ;oGm;cJ&h oljzpfayr,fh ol@,}Hk unfcsuu f kd oluikd u f m-olc, H x l m;wJh awmfveS af &;
tbd"rRmeJ@ twl tpOfxm0& &yfwnfazmfjyoGm;cJah vol jzpfygw,f?
'gah }umifh q&mhta=umif;udk jyefajymif;owd&rd&if;/ q&mhtwGuf ‘trSw&f csuf ±kyyf v Hk m$ ’av;udk a&;om;Ekid zf kd h pOf;pm;
rdavwdik ;f / yxrqk;H &ifxJ ajy;0ifp;D arsmvmwmuawmh - q&m[m “ Ekid if rH chJ sif rJh - tbd"rRmawmh rrJch ahJ vol”qdw k mygy/J /
1980jynfEh pS 0f ef;usif w0du k u f u|eaf wmfwkd ph maytEkynmavmurSm acwfay:uAsmeJ yh wfouf+y;D / q&m'*kew f m&m&@J
‘um&efrchJ sif rJ-h tbd"rRmrrJzh @kd ta&;}u;D w,f’ qdw k t hJ qdu k kd pGv J ef;ESpo f ufaecJzh ;l wma=umifrh sm;vm; rodyg// u|eaf wmfuawmh-
q&m&m*set f a=umif; owd&rdwikd ;f / &ifxJ ajy;0ifa&muf&v dS mwmuawmh-q&m[m ‘Ekid if rH chJ &hJ ayrJ-h tbd"rRmawmh rrJch ahJ vol’/
‘Ekid if rH chJ sirf hJ - tbd"rRmawmh rrJch ahJ vol’?
'gah =umifh u|eaf wmfuawmh q&mhukd ‘ Ekid if rH chJ sirf hJ - tbd"rRmawmh rrJch ahJ vol-’ qdw k hJ acgi;f pOfeJ yh J *k%jf yKrSwf
wrf; wifvu kd rf yd gw,f//
( 0if;wifx
h eG ;f )
10- 12- 2010
32
ta&;awmfykH*sme,f
EkdifiHwum awmfvSefa&;±kyfykHv¸m
Apfwdk,m&m
od k @ r[k w f
csDvDEdkifiH&J@
awmfvSefa&;aw;oH&Sif
wm&mvif;,kef
emrnfausmf tar&duef±dk;&m oDcsif;tqdk w,f? oDcsi;f vnf; qdw k wfygw,f? t&yfxu J r*FvmaqmifawG/ tokbawGrmS
awmf yDwmqD;*g; (Peter Seeger)u “ol@ wD;r_wo f qD kd ay;wwfygw,f? Apfw&kd @J tEkynmADZ[m ol@rcd ifqu D ygvmwmvd@k
oDcsi;f awGukd em;axmif+yD; ol@owWu d u|eaf wmf qdEk ikd yf gw,f?
wd@k ukd ydo k wWd &SadS tmif vH@_ aqmfaeoa&G@ ol[m 'gayrJh olr[m Apfwkd 15 ESpo f m;t&G,rf mS yJ uG,v f eG o f mG ;ygw,f? 'ga=umihf
b,fawmhrS rao ygb;l ”vd@k &nf!e¸ ;f cJw h hJ csv D u D Apfww dk a,muf 15 ESpo f m;t&G,u f p+yD; ud, k ahf jcaxmufay:ud, k &f yf? ud,
k v fh rf;
tmZmenf uAsmq&m-aw;oH&Sif&J@emrnfudk ud, k af v#muf&ygawmhw,f? wcsed w f nf;rSm qH;k ±H;_ oGm;wJh rdcif&@J arwWmudk *Dwm
pydefpum;eJ@qdk&if Apfwdk,m&mrmwDeJ@of vdk@ xJrmS jyef&mS azGcyhJ gw,f? tprSm ol[m pm&if;udik yf nm&yfukd avhvmygao;w,f?
toHxGufygw,f? 1932 ckESpf/ pufwifbmv 'gayrJh aemufawmh ol[m b&if*sD bke;f }uD;jzpfausmif;wckukd a&mufomG ;ygw,f?
28&ufae@rmS arG;zGm;+y;D 1973 ckEpS f pufwifbm 15 b&if*sb D ek ;f }uD; vkyzf @kd yg? 'gayrJh tJ'rD mS 2 ESpaf vmufaevdu k af wmh ol[m b&if*sD
&ufae@rSm towfcHvdkuf&wJh Apfwkd,m&m[m bmomtay: ouf0ifra_ vsmyh g;oGm;+yD; ausmif;u xGuv f udk yf gw,f?
ausmif;q&m/ jyZmwf'g±u kd w f m/ uAsmq&m/ tqdk tEkynmonf ,m&m
awmf/ oDcsi;f a&;q&meJ@ Edik if aH &; v_y&f mS ;olwOD; ,m&m[m ol}uD;jyif;&mywf0ef;usiu f csv D t D rsKd ;om;rsm;eJ@ wjcm;vufwif
jzpygw,f? 'gt h jyif ol[m csv D D uGejf rLepf ygw0D if tar&duwdu k o f m;rsm;u ±d;k &m,Of aus;r_e@J aw;oDcsi;f awG&@J v$r;f rd;k r_ukd euf±i_d ;f
vnf; jzpfygw,f? pGmcHc&hJ ygw,f? txl;ojzifh csv D u D trsKd ;orD;*Dwmynm&Sif Adik t f v kd uf wmyg&m
ol@ukd csv D ED ikd if pH efw, D m*d+k rKd @awmfe@J ra0;vSwhJ (Violeta Parra)(1917-67)/ tm*siw f ;D em;*Dwmynm&SiEf iS fh oDcsi;f a&;q&m
vHck |iq f w kd &hJ mG rSm qif;&Jom;rdom;pkwcku arG;zGm;cJh tuf w m[l t m,k y ef c sD (Atahualpa Yupanqui) (1908-1992)eJ @
wmyg? armifErS oH;k a,mufxrJ mS olueHygwo f ;kH jzpf csv D u D Asmq&m}u;D ygbvdek ±D 'l g polawGjzpfygw,f? ,m&m[m 1950pkEpS f rsm;xJrmS
ygw,f? ol@zcif rifnLt,f,m&m[m pmrwwf&mS csvD ±D ;kd &m aw;*DwavmuxJukd a&mufvmygw,f? 1960pkEpS rf sm;xJrmS awmh ol[m
ygb;l ? 'ga=umifo h m; orD;awGuv kd nf; pmwwfapzd@k tEkynmavmuxJukd ajcpHyk pf 0ifvu kd +f yv
D @kd qdEk ikd +f y;D 1966 ckEpS rf mS yxrqH;k toH
xuf tvkyv f yk af pzd@k yJ qEN&ydS gw,f? 'ga=umihrf @kd Apf oGi;f tacG xkwcf yhJ gw,f? 'Dvekd @J ol[m jyZmwfavmurSmvnf; emrnf&cJyh gw,f?
wd, k m&m[m 6ESpo f m; t&G,u f wnf;u v,fxJ 'gayrJh ol[m aemufyikd ;f rSm *Dwbufukd ydt k av;pdu k cf yhJ gw,f? ol@ocD si;f awG&@J xl;
,mxJrSm tazeJ@twl tvkyfvkyf&ygw,f? w jcm;csu[ f m ±d;k &m toHe@J vuf0EJ ikd if aH &;t,ltqawG ygaewmygy?J 1960 pkEpS rf sm;
u,fawmh ol@zcif[m rdom;pkukd zlvakH tmif rau|; xJrmS usawmh Zmwfvrf;av;awGukd aemufcjH yKxm;wJh ol@&@J ±;kd &maw; oDcsi;f awGukd
arG;Edkifygbl;? ol@taruawmh awmifay:oGm;+yD; “oDcsi;f opf”vd@k trsm;u ac:a0:orkwcf =hJ uygw,f? ol@&@J tausm=f um;qH;k oDcsi;f
aq;jrpf/ aq;OawG &SmazGa&mif;cs&ygw,f? 'Dvekd @J awGuawmh “tvkyo f rm;wOD;xH qkawmif;jcif;”eJ@ “rif;udo k wd&aew,f tmref
b0&J@ tcuftcJawGudk rajz&Sif;Edkifvdk@pdwfnpf/ 'g”qdw k mwd@k jzpfygw,f?
ud, k u
fh , kd u f , kd f a'goxGu+f yD; rl;&if aoG;qd;k wJh t EdkifiHa&;v_yf&Sm;ol ,m&m
&uf orm;}u;D vH;k vH;k jzpfomG ;cJyh gw,f? aemufawmh ol[m pDtikd af t axmufcrH e_ @J ppfwyftm%modr;f cH&/ towfcv H ukd &f wJh
ol[m tdrfaxmifeJ@tqifrajyjzpf+yD; tdrfuae csv D o D rRwtm,efa';&J@ ay: jyLvmwyfaygi;f pkukd axmufco H jl zpf+y;D 0g'jzef@&m/ pnf;
xGuo f mG ;ygawmhw,f? tJ't D csed u f p+yD; Apfww kd @kd ±Hk;rJqG,f&mawGrSm wufwufºuGºuGyg0ifcJhygw,f? ol[m olq&m vkyfaewJh
rdom;pkukd ol@rcd ifu uke;f ±ke;f &SmazG vkyu f ikd af u|;cJh pufrw _ uUov kd f ('Dae@tac: -pefw, D m*dw k uUov kd )f udok mG ;aewke;f rSm tm%m
ygw,f? ol@rcd if[m ol@zcifvkd pmrwwfayrwwf odrf;r_jzpfyGm;wmyg? tJ'DnrSm ol[mausmif;uq&mawG/ ausmif;om;awGeJ@yJ
r[kwyf gb;l ? olr[m ud, k [ fh mud, k f pmudk avhvm tdyv f u kd +f yD; pdw"f mwfwifz@kd twGuf oDcsi;f aw q G =kd uygw,f? tJ'g[m 1973 ckEpS /f
wwf ajrmufco hJ jl zpf+yD; *Dwm-pEN&m; wD;wwfyg 33 puf w if b mv 11 &uf a e@ jzpf y gw,f ? ol [ m
ta&;awmfykH*sme,f
usL;bm;Edik if u
H zD',fumpx±dek @J acsa*G;Am;&m;wd@k ukd tvGef av;
pm;=unfnKd olvnf; jzpfygw,f?
usqH k ; ol , m&m
urBmph ;D yGm;a&;tusyt f wnf;u r+y;D qk;H ao;bl;? pD;yG;a&;tusyu f ae Edik if aH &; tusyf
twnf;qDo@dk ul;ajymif;ae+yD? Ekid if aH &;-vlra_ &; rwnf+idrrf a_ wG ay:ae+yD? *&d(acgr)rSm Ak;H cGw J hJ
udpP ay:w,f? *smreDrmS emZD0g'opf v_y&f mS ;r_ ay:w,f? jyifopfrmS 1968 u jzpfcw hJ hJ vlxk EkdifiHwumha&;&m
qENjyyG}J u;D rsK;d ay:w,f? t*FvefrmS awmh }u}H u;D pnf&m yl;wGt J pk;d & ay:w,f?(uGeq f m;aA;wpfe@J
vpfb&,f'rD u dk &uf yl;wGt J pk;d &)
tar&duefrmS atmufvw $ af wmfudk &DywfbvDuifygwu D pD;rdomG ;+y?D tkb d m;rm;tpk;d &eJ@ Ekid if aH &;yËdyuQ jzpfvmp&m &Sw d ,f?
(2)ESpaf e&if usi;f yr,fh orRwa&G;yGt J wGuf ‘tm;pk’=uawmhrmS aocsmw,f?
*syefrSmvnf; tpkd;&u rwnf+idrfbl;? olykdifukd,fykdif vkae=uwJh u|ef;uav;awGudpP/ w±kwfe@J jzpfvkduf ±k&Se@J jzpfvkduf
jzpfaew,f? pD;yGm;a&;tusyt f wnf;xJ tm±kaH &mufaewJh vlxu k dk Ekid if aH &;xJ tm±kaH jymif;oGm;apzk@d vky=f uwmyg? 'Dupd rP sK;d u tvGef
tuJqwfw,f? vGeo f mG ;&if jy\em }uD;wwfw,f?
(1930) pD;yGm;ysuu f yfwek ;f uawmh pD;yGm;a&;u Ekid if aH &;bufudk ul;wm odyjf refw,f? (1933) a&mufawmh urBmppf
rv$rJ a&Smifom jzpfwmhr,fqw dk m aocsmae+yD?
tckawmh wjznf;jznf;yJ ajymif;aew,f? [kw d ek ;f ueJ@rwlwhJ Ekid if pH t Hk zG@J tpnf;}uD;awG&w dS meJ@tckacwfrmS ppfjzpf&if Ekid o
f rl &S/d
±_;H olyJ jzpfr,ft h a&;a=umifh ppf}uD;wck jzpfz@dk awmh rvG,b f ;l ? jynfwiG ;f a&;awGawmh ajAmif;qefaer,fv@dk wGu&f ygw,f?
(1)tar&duef pD;yGm;a&;uyfu emvefx aES; (4) G-20 qkdwJh EkdifiH(20) tkyfpkuawmh awmifukd
w,f? emvefxwmrS [kw&f @J vm;vk@d vnf; awG;p&myJ? &D;,m;+rKd@awmfrmS twGi;f yËdyuQawGudk }udwaf csae=uw,f? 'g ayrJh
aphpyfv@dk r& jzpfaew,f? ukeo f ,G af &;rSm yËdyuQ jzpfaewmukd ajyvnf
(2) 'Dawmh urBmw0ef;rSmyg “'krd ED dk tusK;d quf” atmifvyk cf siaf yr,fh !‡rd & jzpfaew,f? aiGa=u; vJv, S rf E_ e_ ;f rSm yËd
cHpm;&w,f? vlra_ &; rwnf+ird rf a_ wG jzpfaew,f? “vlwef; yuQ jzpfaewmvnf; aphpyfv@dk r&bl;?
pm;wkdufyGJ” jyif;xefavh&SdwJh jyifopfjynfrSm yifpif,l& b,fvydk J aphpyfv@dk r&bJ jzpfaeygap/ +y;D &ifawmh =um;cs xm;
r,ft h oufudk (60) ESpu f ae (62) ESpt
f xd wk;d vku
d vf @dk qEN wJh- ra&r&mwJh a=unmcsufwck xGufvmrSmyg? “ukd,fusKd;pD;yGm;
jyyGaJ wG jzpfae+yD? 'DudpP txufv$wfawmfrSm rJc=GJ uawmh umuG,fa&;0g'” rvkyfa=u;vkd@ajym+yD; ukd,fhtusKd;pD;yGm;twGufyJ
(177) rJ- (153) rJe@J uyf+yD; twnfjyKay;vku d w f ,f? 'gu vky=f uOD;rSmyJ?
vnf; orRw qmukZd (D SarKozy) u tEkid &f atmif enf;
enf;npfvu dk v
f @dk y-J vk@d qk=d uw,f?“vlwef;pm;wku d yf ”JG u (5) ‘urBmrD;avmif- om;aumifcseif;’qkw d mvkd uyfqu dk f
jyif;xefvmOD;rSm aocsmoavmufy?J vm&if “uk, d 'hf u
k u
Q dk olrsm;tay: ykcH s”wm[m vky±f ;dk vkypf Ofyg?
a&S@wef;a&muf wkid ;f jynfawGrmS “vlra_ &;rwnf+ird rf ”_ jzpf&if
(3) “vlwef;pm; aphpyfa&;”tpOftvm&Sw d hJ t*F ‘tvkyo f rm;oydw’f jzpfavh&+dS yD; acwfaemufuswhJ (rzG@H +zKd;ao;wJ)h
vefrmS awmh +rKd@jyac|wma&; vkyaf e=u&+y?D wcgu plyg yg0g Ekid if rH mS ‘v,form;olyek ’f ay:wwfwmyJ? q&mpHv,form; olyek f
jzpfcw hJ hJ t*Fvef[m b,favmuftxd usqif;rvJ/ apmifh [m ‘1930’pD;yGm;ysuu f yf}uD;&J@ tusK;d qufyg? ?
=unf&h rSmyJ?
35
ta&;awmfykH*sme,f
Ek d i f i H w umh a &;&m
tm&S a 'owG i f ;
ae&mjyef&,lEdkifzdk@
tjyif;txefv_yf&Sm;aewJh
tar&d u ef
uk d a xG ;
orRwbk&v fS ufxufu v$wx f m;cJw h hJ tm bufEikd if rH sm;rSm *syefu yxr/ tD;,lu 'kwd =u&ygw,f? ud;k &d;,m;u|e;f qG,f rwnf
&Sa'oudk jyef0ifz@kd tdb k m;rm; orRwjzpfvm ,eJ@ tar&duefu wwd, jzpfygw,f? ck r+idrjf zpfr[ _ m ckwavm ydq k ;kd vmygw,f?
+yD;aemuf jyefvnfóu;pm;cJyh gw,f? 2009 Zl tcgrmS w±kwjf ynf[m tar&duefukd ausmf ud;k &D;,m;u|e;f qG,rf mS wif;rmwJh tajc
vdik v
f u tar&duefEikd if jH cm;a&;0ef}uD; [D +yD; wwd,ae&mudk a&mufvmcJhygw,f? tae[m ESppf OfjyKvkyaf eus tar&duef -
vm&D uvifwef[m xdik ;f rSmjyKvkyw f hJ tm (FTA) oufwrf; (5) ESpt f wGi;f rSmawmh awmifu;kd &D;,m; yl;wGpJ pfavhusirhf _ jyKvkyf
qD,H a'owGi;f tpnf;ta0;vmwufpOfrmS yxrae&mudk a&mufvmvdrrhf ,fv@kd cef@reS ;f csed af &mufwikd ;f jzpfaeusygy?J 'DEpS rf mS awmh
‘tar&duefjyefvm+y’D vd@k aºu;a=umfcw hJ myg? ae=uygw,f? 'Dtajctae[m tar&duef cgwdkif;ESpfawGxuf ydkrdkjyif;xefcJhygw,f?
orRwbk&v fS ufxufu tm&SEikd if rH sm;eJ@ t udk pdwyf yl efaprSm jzpfygw,f? ppfavhusiahf &; rjyKvkyrf D Ed0k ifbmv (23)
quftoG,}f ucJ +hJ y;D usqif;cJw h hJ oHwrefa&;/ tmqD,Ha'owGif;rSm ae&mjyef &ufae@u ud;k &D;,m;u|e;f qG,&f @J taemuf
pD;yGm;a&;/ ppfa&; tquftoG,rf sm;udk jyef ,lz@kd jyifqifvmwJh Edik if jH cm;a&;0ef}u;D [Dvm bufjcrf;u awmifu;kd &D;,m;eJ@ajrmufu;kd
vnfwnfaqmufz@kd &nf&, G yf &kH ygw,f? pD; &Duvifwef[m 'Dtpnf;ta0;rSm a'o &D;,m; ESpEf ikd if aH &ydik ef uf e,ferd w d f tjiif;yGm;
yGm;a&;tusyt f wnf; qdu k v f maewJh tar wGi;f Edik if rH sm;udk qGaJ qmifpnf;±H;k Edik zf @kd tD&ef aeqJ {&d,mteD;rSm ESpEf ikd if H tjyeftvSef
&duef[m tm&Sa'owGi;f pD;yGm;a&;e,fy,f eJ@ajrmufu;kd &D;,m;wd@k u a'owGi;f rSm tE© tajrmufypfcwfr_ jzpfymG ;cJyh gw,f? 'Dtjzpf
rSm pm;uGuu f s,u f s,f &,lEikd zf @kd u t"du &m,fay;Edik af om Edik if rH sm;tjzpf wifjycJyh g tysuaf =umifh ud;k &D;,m;u|e;f qG,&f @J at;
OD;wnfcsuf jzpfygw,f? 'D&nf&, G cf suf atmif w,f? 'Dwifjyr_rsm;[m tmqD,EH ikd if rH sm;&J@ csr;f wnf+idrrf _ xdcu kd af pcJyh gw,f? 'Dtajc
jrifz@kd tm&Sa'owGi;f rSm pD;yGm;a&;tiftm; pdw0f ifpm;r_ r&cJyh gb;l ? 'gayrJh tar&duef taeudk n‡Ed i_d ;f ajz&Si;f zd@k (6) Edik if H aqG;aEG;yGJ
aumif;vm+yD; tm&Se@J ta&S@ awmiftm&Sa' [m tJ'u D wnf;u tm&Sa'orSm ajrmuf tjref ac:,lusi;f yzd@k w±kwjf ynfu aqmf
owGi;f Edik if rH sm;eJ@ pD;yGm;a&;yl;aygi;f aqmif&u G f ud;k &D;,m;&J@ +cdr;f ajcmufrt _ E©&m,fukd a&S@ =owifjycJyh gw,f? tar&duefu pdw0f ifpm;
r_ atmifjrifvmaewJh w±kwfjynfudk [ef@ wef;wifwhJ vrf;pOfe@J csw D ufcyhJ gw,f? 'Dvkd r_ rjybJ Ed0k ifbmv (28) &ufae@rmS (4) &uf
wm;zd@k / xde;f csKyfz@kd / ,SO+f ydKifz@kd vkyaf qmifaeyg ‘+cdr;f ajcmufrt _ E©&m,f’ qdw k mudk ajymrSyJ =umr,fh awmifu;kd &D;,m;eJ@ yl;wGpJ pfavh
w,f? w±kwjf ynfe@J tmqD,H qufqrH [ _ m a'owGi;f Edik if rH sm;u tar&duef&@J ppftif usiyhf u JG kd jyKvyk cf yhJ gw,f? *syefu avhvmol
'Daemufyikd ;f rSm ydrk t kd &Sed af umif;vmwm awG@ tm;udk tm;ud;k vdpk w d f ay:vmatmif qGJ tjzpf yg0ifcyhJ gw,f? 'Daemuf wqufwnf;
ae&ygw,f? w±kwef @J tmqD,t H =um; vGwf aqmifEikd +f yD; ol@twGuv f nf; ae&myd&k vm yJ 'DZifbmv (3) &ufae@rSm *syef&J@
vyfaomukefoG,fa&;{&d,m (FTA) udk Edik rf mS r[kwyf gvm;? taemufawmifbuf&dS ppftajcpdu k pf cef;
2010/ Zefe0g&v D u xlaxmifc+hJ y;D jzpfygw,f? 'Dwavm ud;k &D;,m;u|e;f qG,ef @J wckrmS *syef - tar&duef yl;wGpJ pfavhusihf
'D (FTA) rSm pm;oH;k ol 1 '\r 7 bDv, D H *syefbufrmS tar&duefe@J yl;wGpJ pfa&; avh yGJ zGiyhf JG jyKvyk cf yhJ gw,f? (8) &uf=um jyKvyk zf @kd
&Sv
d @kd urBmt h }u;D qH;k ukeo f ,G af &;{&d,mwck usifhyGJawG qufwdkufvkyfvmwm awG@ae pDpOfxm;wJh 'Dppfavhusiyhf rJG mS ppfoabFm
jzpfvmygw,f? t&ifu tmqD,eH @J ukeo f , G f 36 (60) pD;/ ppfav,mOf (400) pD;eJ@ EsLuvD;
ta&;awmfykH*sme,f
,m;av,mOf w if o abF m ,l t uf p f vd@k ,lqwmeJ@ vufw@kH jyefvu kd w f m awG@ vmatmifvyk zf @kd tqifoif&h w dS ,f’vd@k ajym
tufpf a*sm0h g&iS w f ef yg0ifrmS jzpfygw,f? ae&ygw,f? ajrmufudk;&D;,m;udk zdtm; cJyh gw,f?
awmifu;kd &D;,m;u 'Dppfavhusiyhf rJG mS avh ay;+yD; ol@pdwf}udKufvdkufvmatmif }udK; 'Daemufyikd ;f tar&duef[m Arm
vmoltjzpf wufa&mufcyhJ gw,f? 'DEpS f pm;aewJh tar&dueftzd@k }u;D rm;wJph ed f ac:r_e@J jynfe@J ywfoufwhJ tar&duef&@J r0l g' jyef
ppfavhusiyhf JG (2) ckrmS xl;jcm;wmuawmh }uKHae&ygw,f? ppfyv JG m;/ awG@qakH wG;aEG;+yD; vnfqef;ppfra_ wG/ Armjynfe@J qufqrH a_ wG
EsLuvD;,m;pGrf;tifoHk; av,mOfwif tajz&SmrSmvm; qdw k muawmh tar&duef&@J ay:xGuv f mcJw h m jzpfygw,f? 'DaemufrmS
ppfoabFm (1) pif; yg0ifvmwmeJ@ ppfavh pDpOfaqmif&u G rf u_ tqH;k tjzwf jzpfygvrd hf txufvw $ af wmftrwf *si0f ufb&f @J Arm
usirhf t_ wdik ;f twm yd}k u;D rm;jyif;xefwmyJ r,f? tar&duef[m tm&Sa'orSm ae&m jynfrmS tar&duef&@J ydwq f @kd ta&;,lra_ wG
jzpfygw,f? aumif; r&Edik af o;wmuawmh aocsmaeyg [m w±kwef @J ±&k mS ;a=umifh ratmifjrifEikd b f ;l ?
'Dvkd tar&duefe@J *syef ESpEf ikd if H w,f? tar&duef[m wygwpD epfEikd if aH wGjzpfwhJ w
yl;wGpJ pfavhusiahf epOfrmS yJ ud;k &D;,m; u|e;f tmqD,aH 'owGi;f rSm tar&duef ±kw/f AD,uferfw@kd e@J qufq&H mrSm atmifjrif
qG,t f a&; aqG;aEG;zd@k w±kwu f wdu k w f eG ;f aqmif&Gufr_xJu aemufxyfta&;ygwJh cJo h vdk Armjynfe@J vnf; rqufqpH &m r&Sd
aewJh (6) Edik if H aqG;aEG;yGJ rjyKvyk b f J tar&d udpw P ckuawmh Armjynfta&;udpP jzpfyg bl;? AD,uferfrmS ajymif;vJyiG v hf if;r_awG jzpf
uef/ *syef/ awmifu;kd &D;,m; (3) Edik if -H Edik if H w,f? [Dvm&Duvifwef&@J xdik ;f rSmjyKvkyw f hJ ay:vmwm[m 1994 rSm tar&duef&@J ukef
jcm;a&;0ef}u;D rsm;&J@ 0g&iS w f ef (1) &uf=um tmqD,HxdyfoD;tpnf;ta0;wckrSm Arm oG,rf y_ w d q f @kd r_ z,f&mS ;vdu
k w f mu ta&;yg
tpnf;ta0;udk [Dvm&Duvifwefu jynfta&;eJ@ywfoufwhJ ay:vpD tajymif; w,fqw kd hJ tjrifawG xkwaf zmfvmcJyh gw,f?
ac:,lusi;f ycJyh gw,f? [Dvm&D uvifwef tvJukd pwifajymcJyh gw,f? bk&v fS ufxuf 'Daemufyikd ;f rSm tar&duefe@J etz tpd;k &&J@
u r[mrdwf (2) zG@J &@J ‘eufeuf±i_d ;f ±di_ ;f quf rSm csrw S x
f m;wJh pD;yGm;a&;ydwq f @kd rr_ sm;tjyif wdkuf±dkufxdawG@r_ jyKvkyfa&; ajcvSrf;awG
oG,af qmif&u G rf ’_ vd@k acgi;f pOfwyfcw hJ hJ 'D jrefrmtpdk;&eJ@ wdkuf±dkufaqG;aEG;n‡‡dEd_if;+yD; vnf; oGuv f mygw,f? ArmjynfrmS pD;yGm;a&;
tpnf;ta0;rSm udk;&D;,m;u|ef;qG,fjy 'Drdkua&pDazmfaqmifa&;udkyg yl;wGJusifhoHk; t& 0ifa&muf&if;ES;D jrK‡ yfErHS v _ yk zf @kd jyifqifwm
\emudk (3) Edik if H yl;aygi;f aqmif&u G rf _ r,fh tar&dueftxufvw $ af wmf&@J qH;k jzwf awGygy?J
t&deS jf r‡ihf tm;jznfah qmif&u G of mG ;r,fv@kd csuf jzpfygw,f? tdb k m;rm;orRw jzpfvmcsed f Armjynfu twdu k t f cH Edik if aH &;
uwdjyKcJh=ua=umif; xkwfjyefcJhygw,f? rSm tar&duefu Armjynfukd pD;yGm;a&;t& tiftm;pkrsm;u vufrcHwhJ 2008 zG@J pnf;tkyf
t+yD;rowfEdkifwJh tD&wfppfyGJeJ@ t&Sdef '%fcwfyw d q f @kd r_ vkyx f m;wJu h mvtwGi;f csKyyf u
kH kd udik pf rJG ,fh etz &J@ ‘t&yfom;tpd;k &’
aumif;aeqJ tmz*efppfyEJG pS yf aJG =umifh ajc w±kwjf ynfu ArmjynfrmS pD;yGm;a&;t& ydrk kd udk zefw;D zd@k 2010 a&G;aumufyu JG awmh usi;f
ukev f ufyef;usaewJh tar&duef[m tm wd;k cs@J ae&m&,lomG ;+yDqw kd J a0zefoaH wGu y +yD;oGm;yg+yD? 2011 xJrmS etz&J@ ‘t&yf
&Sa'orSm ppfyGJopfwck xyfrHqifE$Jzdk@ vnf; us,o f xufus,v f maew,f r[kwf om; tpd;k &’u ay:vmzd@k wmplae+yD jzpfyg
rvG,v f w S mawmh aocsmygw,f? ajrmuf ygvm;? 'Dtcsed rf mS yJ [Dvm&Duvifwefu w,f? 2011 tajctaeopfatmufrmS tar
udk;&D;,m;uvnf; tar&duef/ *syef/ xdik ;f / tmqD,x H yd o f ;D tpnf;ta0;rSm ‘Arm &duef bmqufvyk rf vJqw kd m apmif=h unfh
awmifu;kd &D;,m; oH;k Edik if &H @J ppfa&;r[m jynfukd '%fcwfyw d q f @kd ra_ wG vkyrf ,fqw kd h J zd@k om &Syd gw,f? ppftiftm;wjyjy/ 'Dru kd a&
rdwf 2 zG@J &@J zdtm;ay;r_ukd tav#mrh ay;bJ +crd ;f ajcmufra_ wGe@J w+yKd iw f nf; jrefrm[m wd;k pDpum; wzGzaG jym+y;D tm&Sa'orSm 0ifw;kd ae
usL;ausmcf &H &if ckcu H muG,zf @kd twwfEikd f wufajymif;vJr_awGudk xifxif&Sm;&Sm; jy wJh tar&duef[m ae&maumif;r&ao;wm
qH;k jyifqifrv _ yk &f if; ol@ral y:rSm cdik cf ikd f rm Edik cf rhJ ,fq&kd if jrefrmeJ@ qufqrH u _ kd wd;k wuf trSeyf gy?J
rm &yfwnfaeygw,f? ol@udk xdyg;w,f
uk d a xG ;
37
ta&;awmfykH*sme,f
avmavmq,fq,f ESprf sm;twGi;f td EkdifiHwum
EN,d uGejf rLepfygwD (armf0g')D &J@ v_y&f mS ;r_ w[k e f x k d ; csD w uf a ewJ h uGefjrLepfvS_yf&Sm;rS_
[m wae@wjcm; oGuv f ufvmaew,f? tdENd, uGefjrL epfygwD
'DtzG@J tpnf;[m tdE, dN tpd;k &ukd ckcH wku d f (armf 0 g'D ) tajccHtm;jzifh zG@J wnfxm;w,f? wcsed f
yGq J if&if; wjznf;jznf; tiftm;wkd;yGm; wnf;rSm armf0g'aD wG&@J t"du wku d cf u
dk f
vmw,f? pGr;f &nfvnf; wufvmw,f? cifat;=unfjr &r,fh ypfrw S uf awmh tdE, dN A[ked @J jynf
'Dvedk @J 2006 up+y;D tdE, dN tpk;d &ukd t}u;D e,ftpk;d & taqmufttHrk sm;/ ppfwyfe@J
qH;k pdeaf c:aewJh tzG@J tpnf; jzpfvmw,f? =oZmatmuf a&muf&adS eyg+yD? wjynfv;kH rSm a' tpk;d & bufqidk &f m ta&;}uD;yk*Kd~ vfrsm;eJ@
emqmtzG@J wenf; tdE, dN uGef o 604 ck&w dS thJ euf 212 ae&mrSm v_y&f mS ;r_awG vH+k cHKa&; wyfz@JG 0ifrsm; jzpfw,f?
jrLepfygwD (armf0g'D)ukd jyifyavmuu &Sad eyg+y?D tjcm;wkid ;f jynfu armf0g'rD sm;eJ@
(armf0g'*D % dk ;f ) vk@d ac:w,f? 1967 tdE, dN ygwD[m rdrd&J@v_yf&Sm;r_rsm;ukd us,f E_id ;f ,SO&f if tdE, dN armf0g'rD sm;[m jzpfxeG ;f
uGejf rLepfygwD (rmhupf 0f g')ukd rauseyfwhJ ajymvSwhJ tvwfwef;pm;eJ@ atmufajcvlwef; wk d ; wuf r _ tH h = op&maumif ; avmuf
awmfveS af &;tiftm;wcsKd @[m “emqm pm; vlx}k uD;w&yfv;kH &J@ tusKd ;pD;yGm;eJ@ aygi;f pyf atmif jrefw,f? 'g[m tdE, dN &J@ vlra_ &;/
bm&D” (Naxalbari) ±GmrSm v,form; oGm;Ekid af &;ukd tm;xkwv f yk af qmifcw
hJ ,f? vl@t Ekid if aH &; pwJb h ufawGrmS wnf&adS ewJh arG;
ykeu f efru _ dk pwif vku d w f ,f? tJ'gudk tpGJ zG@J tpnf; w&m;r#wa&;/ trsKd ;orD;rsm; wef;wl &myg jy\emawG a=umifyh gy?J
jyK+y;D emqm*k% d ;f om;awG(emqmvku d )f vk@d a&;udk axmufcw H ,f? vlrsKd ;a&;cGjJ cm;r_udk qef@ tdE, Nd [m urBmay:rSm awG@&cJ
ac:w,f? 2 ESpt f =umrSm tdE, dN uGejf rLepf usiw f ,f? “nD!w G af &;wyfaygi;f pk”ukd tav;* vSwhJ qif;&Jcsr;f omuGm[r_ tvGe}f uD;
ygwD (rmhupf /f vDeif0g')ukd xlaxmifw,f? ±kjyK vufawG@usio hf ;kH w,f? ajr,m jyKjyifajymif; rm;wJh EkdifiHjzpfw,f? qif;&Jom; ta&
tJ'D aemuf 10 ESpf avmuftwGi;f cGx J u G f twGu[ f m tH=h op&m aumif;avmuf
r_awG tqufrjywf jzpfaecJw h ,f? 2004
rSm tdE, dN &J@ ta&;ygq;kH emqmtzG@J 2
zG@J jzpfwhJ tef [m&m y&m'ufjynfe,fu
tdE, dN jynf uGejf rLepfygwD (rmhupf /f vDeif)
jynfo@l ppfyJG tkypf /k bD[m jynfe,fe@J ‚
teD;0ef;usi&f dS tdE, dN armf0g'D uGejf rLepfawG
&J@ XmecsKyftif tm;pkrsm; yl;aygi;f um tck
ac:ae=uwJh td EN, d uGejf rLepfygwD (armf0g
'D) qkw d mukd xlaxmifvu dk wf ,f? taxG
axG twGif;a&; rSL;tjzpf *smemygoD
(Ganapathi)u wm0ef,w l ,f? vJa&;rSm vlx}k uD;eJ@ pnf;vH;k nD!w G +f yD; us,f atmif rsm;jym;vSw,f? armf0g'aD wG ysm;
ygwD zG@J pnf;tkycf sKyfypkH nf;rsO;f rSm ajymvSwhJ qif;&Jom; jynfov l xl &k @J axmufcrH &_ yef;cwf v_y&f mS ;aewJh a'oawG[m yx0D
rmhupf 0f g'/ vDeif0g'/ armfpw D ek ;f 0g'wk@d udk yg a&;ukd &yfcH wifjyw,f? taetxm;t& acsmifusv+S yD; qif;&JwhJ
wD&@J vrf;!¸et f awG;tac:tjzpf twdt ygw&D @J tiftm;pkrsm;[m tdE, dN ta&S@ a'oawG jzpfw,f? Oyrm - bD[mjynf
vif; jyÏmef;xm;w,f? 'gt h jyif ypPn;f rJh vl ykid ;f / ajrmufyidk ;f eJ@ tv,fyidk ;f us,af jymvSwhJ e,f/ =o&pPjynfe,f/ tv,fyidk ;f jynfe,f
wef;pm; acgi;f aqmifrj_ zifh vufeufuidk f aus;vufa'oawG/ acsmifuswhJ opfawm a'o awGe@J taemufb*Fvm;jynfe,f? 'Da'o
wku d yf JG qifEo J$ mG ;a&; enf;y&d,m,fe@J yg awGe@J Zmwfwrl sKd ;wlpak wG aexkid &f ma'o awGrmS awG&@J us,af jymvSwhJ aus;vufawG[m
wD&@J aemufq;kH &nfreS ;f csurf mS wurBmvH;k t"dupkpnf; v_y&f mS ;w,f? tJ'aD 'orsKd ;awGrmS opfawmawG xlxyfw,f? o,HZmw t
aoG;pkyrf _ r&Sw d hJ uGejf rLepfv@l tzG@J tpnf; tdE, dN tpk;d &&J@ tiftm;pkawG E_id ;f ,SOjf cif;tm;jzifh &if;tjrpf aygºu,fw,f? a,bk,stm;
xlaxmifomG ;a&;vk@d wifjyxm;w,f? csnehf @J w,f? 'ga=umifh ygwt D iftm;pkawG[m tJ jzifh aexkid =f uolawG[m vlenf;pktrsKd ;
tJ'D enf;y&d,m,f vrf;a=umif; 'Da'oawGrmS tvG,w f ul &Sio f ef}uD;xGm;Ekid cf hJ om;rsm;eJ@ tcsdK@Zmwfwl rsdK;wlpk0ifawG
twkid ;f vku d +f yD;wJah emufrmS ygw[ D mw w,f? aexkid =f uw,f?
[kex f ;dk }uD;xGm;vmw,f? 20 &mpk 90 ck ygw[ D m pnf;±H;k zG@J pnf;r_rmS odyo f nf; tJ'aD 'oawGrmS tdE, dN tpk;d &u
ESprf sm;u jynfe,f 4 ck/ c±kid f 15 ckavmuf uspv f spw
f ,f? txufraS tmuf/ A[kad umfrwD/ avmavmq,fESpfrsmtwGif; pufr_vkyf
tay:rSmom =oZm&Scd &hJ mu2004 a&muf a'otaqmufttH/k jynfe,faumfrwD/ Xme ief;awG/ +rdK@jywnfaqmufra_ wG/ “pD;yGm;
awmh jynfe,f 13 jynfe,f/ c±kid f 156 c±kid f aumfrwDeJ@ tzGJ@i,faumfrwDrsm;tjzpf odyf a&; txl;Zke”f wnfaqmufra_ wG/ opfcw k f
txd wk;d yGm;vmw,f? 'Dae@q&kd if tdE, dN onf;uspv f spwf hJ jyKrlaqmif&u G af &;pepf wpHv k ;kH vSrJ a_ wG/ owWKoku d w
f ;l azmfra_ wG vkyyf g
28 jynfe,fe@J !Ge@f aygi;f jynfe,f 6 jynf w,f? 'Dvyk if ef;awG vkyaf qmif&mrSm tpk;d
e,fteuf 16 jynfe,f[m armf0g'aD wG&@J 38 &u ajr,mawGudk trde@f e@J iSm;&rf;oH;k pGJ
ta&;awmfykH*sme,f
cJwh ,f? avsmaf =u;ay;r_ tvGeef nf;ygw,f? 0g'aD wGtay:rSmvnf; oabmxm; trsKd ;rsKd ;
'ga=umifh trsm;pkjzpfwhJ oD;pm;v,form;eJ@ &S=d uw,f? A[kt d pk;d &eJ@yif oabmxm; rwl
Zmwfwrl sKd ;wlp0k if vlx}k u;D [m ykrd q kd if;&JcsKd @whJ =uyg? armf0g'aD wGuvnf; Ekid if aH &;ygwrD sm;
vmw,f? tpk;d &u ajr,mawGudk trde@f e@J t t=um;u yËdyuQrsm;ukd toH;k cs+yD; aus;
+rv J v dk dk iSm;&rf;oH;k pGaJ eawmh a'ocH qif;&Jom; vufawGrSm tiftm; }uD;xGm;vma&;ukd
atmufajc vlx}k uD;[m ajr,mvufvw G f tm;xkwv f yk af qmifygw,f?
ynmwwfavmueJ@ rD', D m avm tdENd, uGefjrL epfygwD
qHk;±_H;ukefygw,f? olwkd@[m tvkyftukdif
vnf; r&S/d twwfynm pGr;f &nfrsm;vnf; r&Sd uom;awGuvnf; armf0g'D&J@EkdifiHa&;&yf (armf 0 g'D ) &J @ tvH a wmf
awmh touf&iS af exkid af &;twGuf 0ifaiGr&Sd wnfcsuw f csKd @udk tvGef cs;D usL;axmufcH csi;f t=um; qufpyfra_ wG &Sad eygw,f? Ekid if H
jzpf=u&w,f? 'ga=umifh a'ocH qif;&Jom;vl =uw,f? armf0g'aD wGwifjy=uwJh wcsKd @ &yf wum vuQ%maqmifwhJ awmiftm&S armf
xk}u;D u trde@f t& ajr,miSm;&rf;oH;k pGw J hJ vkyf wnfcsufeJ@ pOf;pm;csufawGukd axmufcH 0g'rD sm; Ekid if aH &;ygweD @J yl;aygi;f aqmif &Guaf &;
ief;awG azmfxkwfvmr_ukd qef@usifvm=u a=umif; ae&mtrsKd ;rsKd ;uae azmfjy=uw,f? aumfrwDrw S qifh nDnmzszs v_y&f mS ;aqmif
awmhw,f? 2 zuf t=urf;zufr_ t"du±k%;f tzrf;cHxm;&wJh ta&;ygwhJ armf0g'aD cgi;f &Gufa&;eJ@ tjyeftvSef v_yf&Sm;r_rsm;ukd
awG t+rJ jzpfay:cJ&h w,f? a'ocH jynfoal wG aqmifrsm;udk w&m;r#wwJh ta&;,lrv _ yk f aqmif&u G yf gw,f?
[m 'Dvedk @J b0ysu=f u&ygw,f? 'Dvdk xGuf a&;ukd &yfcw H ifjy awmif;qdak y;=uw,f? a&S@tvm;tvmukd ar#mrf eS ;f =unfh
vrf; ydwo f vkd jzpfaecsed rf mS us,af jymvSwhJ t tdENd,tpkd;&[m armf0g'Drsm;ukd &if urBmv$r;f +cHKr_[m eufeuf±id_ ;f ±_id ;f jzpf
v,ftvwfe@J atmufajcvlxak wG&@J tusKd ; csKyfcs,u f ef@owfa&; pDru H ed ;f trsKd ;rsKd ; vkyf xGef;wkd;wufvmaewmeJ@tr# tdENd,[m
pD;yGm;udk uk, d pf m;jyKwhJ armf0g'aD wG[m rScD t dk m; cJw
h ,f? 'gayrJh A[ked @J jynfe,ftpk;d & t=um; rdr&d @J pD;yGm;a&;zG@H +zdK;wd;k wufa&;/ Ekid if w H um
xm;p&m jzpfc&hJ w,f? yËdyuQrsKd ;pHak tmufrmS A[kt d pk;d &&J@ armf0g'D vl@tzG@J tpnf;eJ@ qufpyfa&;twGuf pD;yGm;
tdE, dN &J@ ZmwfcjJG cm;wJph epf[m armf xde;f csKyfa&;awG[m xda&mufr_ r&Sjd zpfomG ; a&;vGwv f yfa&;/ taqmufttHk xde;f n‡ad &;
0g'DawG wnf&Sdvmr_&J@ ta=umif;&if;w&yf cJ&h w,f? ukd wqifw h uf tus,t f jyef@ aqmif&u G f
vnf; jzpfw,f? tdE, dN rSm tzdEydS t f cH&qH;k armf0g'rD sm;&J@ v_y&f mS ;r_[m tdEdN , oGm;&vdrfhOD;r,f? 'Daqmif&GufcsufawG
jzpfwhJ “Zmwferd ”hf vlO;D a& oef; 160 avmuf Ekid if aH &;avmuudk *,uf±u dk yf gw,f? tdEdN a=umifh tdE, dN vl@tzG@J tpnf;twGi;f yËdyuQ
&Sdw,f? olwkd@[m ajrmufykdif;jynfe,frsm;/ ,Ekid if aH &;avmu[m tm%meJ@ uk, d u f sKd ; trsKd ;rsKd ; ay:ayguv f mygvrd rhf ,f? 'Dtcsuf
=o&pPjynfe,fe@J tv,fyidk ;f jynfe,frsm;rSm ae pD;yGm;&Smr_awGa=umifh tykyfeH@ waxmif; awGu armf0g'rD sm; wqifw h uf tiftm; }u;D
xkid =f uw,f? ‚teuf 4 yHk 3 yH[ k m pmay axmif; xaeygw,f? armf0g'aD wG ay:xGuf rm; vma&;twGuf E_id ;f ,SOjf cif;t& }u;D rm;
,Ofaus;r_ r&So d rl sm;jzpfw,f? olw@dk &@J aexkid f vmjcif;u qif;&Jom;jynfoal wGudk ar#mv f ifh wJth cGiahf umif;awG ay:vmapygvrd rhf ,f?
r_tqift h wef;[m qif;&JraJG wr_v@dk owfrw S f csuaf wG &&Sad pygw,f? 'gt h jyif armf0g'aD wG&@J pnf;±H;k jyKrl
xm;wJh rsO;f a=umif;atmuf a&mufaeygw,f? armf0g'DawG&J@ v_yf&Sm;r_u tdENd vkyaf qmifcsuaf wGu tm;&S/d pnf;urf;u
tdE, dN tpk;d &[m ZmwfcjJG cm;r_pepf zsuo f rd ;f ,Ekid if jH cm;a&;ay:vpDudk ±ku d cf wfw,f? armf odyo f nf;uspv f sp/f &nfreS ;f csurf mS vnf; &Si;f
a&;twGuf pDru H ed ;f trsKd ;rsKd ; csrw S f vkyaf qmif 0g'aD wG&@J tiftm;u tdref ;D em;csi;f Ekid if aH wG vif;wdusygw,f? olw@dk [m tdE, dN rSm a&
cJw
h ,f? 'gayrJh acwfaemufuswhJ a'oawGrmS ukd wk;d yGm;oGm;aewma=umifh tdE, dN tpk;d & &Snf wnf&cdS w hJ hJ vlra_ &;/ pD;yGm;a&;jy\em
Zmw cf jJG cm;r_pepf[m qif;&Jom; jynfoal wG&@J &J@ awmiftm&S Ekid if jH cm;qufqaH &;tay: wcsKd @udk us,af jymvSwhJ tv,ftvwfe@J
acgi;f ay:rSm taESmiftzG@J jzpf+rJ jzpfaeqJygy?J ±kud cf wfra_ wG rsm;oxuf rsm;vmw,f? tdEdN atmufajcvlwef;pm;awG zG@H +zdK;wk;d wufa&;
tJ'aD 'oawGrmS jynfov l x l }k uD;[m ZmwfcJG ,tpk;d &u eDaygueG jf rLepfygwD (armf0g')D awG twGuf ypfrw S t f jzpf toH;k csEidk &f if rkcs t
jcm;r_t& aexkid =f u&+y;D vlrq _ ufqaH &;/ xdr;f tm%m&vmjcif;[m tdE, dN armf0g'aD wGudk uGut f uGi;f awG ay:vmygvrd rhf ,f? olw@dk
jrm;vufxyfa&;rsm;rSm jyif;xefwhJ uef@owf pdwf"mwfa&;&mt& tm;wufr_awG jzpf [m vufeufwyfqifrr_ mS csnehf @J aeygao;
csKyfjc,fra_ wG cHae&w,f? tvkyt f ukid b f uf oGm;apcJw h ,fv@dk ,lqw,f? 'ga=umifh eDayg w,f? tpk;d &eJ@ tefwzk uf+yKd iaf &;rSm tm;r&Sd
rSmvnf; om;pOfajr;quf vufqifu h rf;oGm; armf0g'aD wG jyKwfusomG ;atmif tdE, dN [m jzpfaeqJygy?J t&if;cHtm;jzifh olw@dk [m t
wJh pepft& jzpfae+y;D jyKjyifajymif;vJa&; rvkyf eDaygEidk if aH &;rSm 0ifa&mufpu G zf ufcw hJ ,f? awmftwef&n S =f umwJh tcsed u f mv wck t
Ekid yf gb;l ? qif;&Jom;jynfoal wG[m rdrw d @dk &@J armf0g'aD wG&@J tiftm;[m tdE, dN xd aus;vufrmS v_y&f mS ;aqmif&u G af &;ukd
b0uH=urRmukd vH;k yef;wku d cf u dk f ajymif;vJ rypf ukd A[kjd yK+yD; pwifjzpfwnfc&hJ mu eDayg/ bl om vkyaf qmifae&ygvrd Ohf ;D r,f?
Ekid f jzpfae=u&w,f? 'Dvt dk ajctaerSm trsKd ; wef/ b*Fvm;a'h&t fS xd us,jf yef@omG ;um aemufqHk;rSmawmh armfpDwkef;&J@
om;wef;wla&;/ vlwef;pm;zdEydS rf _ qef@usif “vdycf ;kH o¿mef teDa&mifapmif;wef;” t jynfol@ppfyGJenf;y&d,m,ft& olwdk@[m
wku d zf suaf &;udk pGu J idk x
f m;wJh armf0g'rD sm;[m jzpf wqufwpyfwnf; jzpfwnf vmcJw h ,f? aus;vufuae +rKd @0idk ;f / aemufq;kH wjynfv;kH
t}uD;tus,f }udKqkjd cif;cH&awmhw,f? b,fvt dk ajctaerSmjzpfjzpf armf0g't D csi;f tm%modr;f vrf;a=umif;twkid ;f wufvrS ;f
tdE, dN [m ygwpD pkH epf usio hf ;kH wJh Ekid f oGm; Ekid yf gvrd rhf ,f?
iH? ygwD t}uD;tao; trsKd ;rsKd ;&Sw d ,f? armf 39 cifat;=unfjr 11-11-2010?
ta&;awmfykH*sme,f
atmif p k d ; od e f ;
40
ta&;awmfykH*sme,f
ppfjyefrsm;&J@ ppf'%f&m( PTS) a&m*g
(1) tar&duefumuG,af &;0ef}uD; a&mbwf*w d pf u f “ (PTS) ppf'%f&ma&m*g&wJh tmz*efe@J
tD&wf ppfjyefawG rsm;vmw,f? olw@dk udk ukx;Hk opfe@J ukoay;r,f”vk@d ppfonftrd af xmifpak wGudk
ajyma=umif; ‘±ku d w
f m’owif;rSm zwfvu dk &f w,f?
ukx;Hk opfqw
dk mxJrmS tyfpu
dk u
f w k m/ ESyd ef ,fay;wm/ qDar$;vdr;f +y;D ukoay;wm pwmawG
ygr,fv@dk qkw
d ,f? EkdifiHwumha&;&m
(2) tD&wfe@J tmz*efrSm =um=um ppfr_xrf;&wJh olawGrSm 'D (PTS) ppf'%f&m &=uw,fv@dk
qkw
d ,f? a&m*g&@J vuQ%mu xdwv f ef@p&mawG/ aemufa=umif;jyefay:wwfwm/ *emr+ird jf zpfwm/
=uufao aoovkd c%c% jzpfomG ;wmawGv@dk qkw d ,f? '%f&m&+y;D wem&DtwGi;f rSm armfz;D ,m;
aq;xk;d Ekid o
f al wGuawmh (PTS) tjzpf enf;w,fv@dk qwdk ,f?
(3) (PTS) a&m*g vk;H vk;H aysmufuif;csi&f if vkypf &mu wckwnf;yJ &Sw d ,f? usL;ausmpf pfudk
&yfvudk zf @dk y?J
usL;ausmpf pf qifaeor#uawmh bmukx;Hk eJ@yJ ukuk aysmufomG ;rSm r[kwyf gb;l ?
AD,uferfppfwkef;uvnf; 'DvkdyJ jzpfchzJ l;wmyJ? AD,uferfppfrSm ±_H;oGm;awmh tJ'Da&m*g
tjrpfjywfomG ;wmyJ r[kwyf gvm;?
rkd;jrifh
((PTS)=Post-Traumatic Stress)
(3) rdrw d @dk pdw0f ifpm;ygw,f? bma=umifv h qJ adk wmh 'Dvy_ &f mS ;r_[m tar&duefp;D yGm;ysuu f yfa=umifh ay:wmjzpf+y;D
v_y&f mS ;yk/H jyKrlyaHk wG[m [pfwvm&J@ emZDvy_ &f mS ;ykrH sK;d eJ@ odyw f al evk@d y?J
rwlwmu [pfwvm&J@ *smr%Du ppf±;H_ Ekid if jH zpfv@dk pdwt f csOaf yguaf ewm/ tar&duefuawmh ‘urBmeh yH gw0f rf;’
tqifah e&mu av#musaevk@d pdwt f csOaf yguaf ewmyJ?
wlaewmu “wD;ygwv D y_ &f mS ;r_”pvmyku
H [pfwvm&J@ “bD,mcef;rv_y&f mS ;r_”rsK;d jzpfaewm/ pdwt f csOaf yguf
aeolawGudk pnf;±k;H +yD; v$waf wmfxJ p+yD; ajccsvmwm/ pwmawGrmS wax&mwnf; jzpfaew,f?
tJ'v D w d @dk u pdwf0ifpm;
dk al evk@d vnf; rdrw m;±krH u urBm+h idr;f csr;f a&;twGuyf g pkd;&drfygw,f?
41
ta&;awmfykH*sme,f
pdrf;jrjr0kdif;
44
pdrf;jrjr0kdif;
ta&;awmfykH*sme,f
&JabmfwifOD;
(1) NLD ukd q&mvkycf siaf eolawGu ‘Auy’+caH yguaf wGygy?J +ccH ek o f mG ;wmvnf; =umyg+y?D ‘Auy’eJ@ ywfouf+y;D a&;wmawGudk
“ab;rJ”h ay;xm;cJyh gw,f? bma=umifv
h q
J adk wmh olw@dk rmS a&;p&mu ukeaf evk@d yg?
tck a&;zk@d zefvmwmu olrsm;+cHx0J if+yD; zsuqf ;D aevk@d y?J ppftyk pf u
k ,
dk pf m; NLD ukd xk;d ESuw
f u
dk cf u
dk af evk@d y?J
(2) armifp;l prf; cgwidk ;f a&;aeus ‘*sme,f’u c% tydwcf x H m;&awmh *sme,ftopfwckrmS armifp;l prf; a&;vmw,f? “t,dr;f opf/
tcif;tusi;f opf/ ,kwo dW pf”wJ?h
“,kwo dW pf”qkw d mu ‘topf’r[kwyf gb;l ? ta[mif;}uD;yg? vGecf w
hJ hJ ESp‘f 50’avmufuwnf;u ol ukid pf v JG mcJw
h hJ
“vufeufcs t±_;H ay;a&; tawG;tac:ygy”J ? topf r[kwyf gb;l ? “t,dr;f opf”“tcif;tusi;f opf”qkw d mukyd J a&;ygr,f?
(3) olajymwJh “t,dr;f opf”qkw d mu (1990)wke;f u NLD bufudk vlxu k ,dr;f cJw h ,f? tck (2010) rSmawmh tm%m&
ygwD(}uH@§zGH@ buf) ,drf;oGm;+yDwh?J (etzukd ajAmifusus ‘zm;’vkdufwm) tJ'D “t,drf;opf”uyJ “tcif;tusif;opf”ukd
zefw;D ay;vku d +f yv
D @dk qkw
d ,f? 'Dpum;rsK;d ukd ‘etz’a&m }u@H §zG@H ygwu
D yg rajym&Jygb;l ? armifp;l prf;rk@d ajym&JwmyJ? 'Dvdk udprP s;dk qk&d if
armifp;l prf; &Jwwfygw,f?
(4) armifp;l prf; au|;wJah q;ukd aq;pm;rrSm;rdz@dk (ygww D csK@d u)dk owday;vkyd gw,f? aq;pm;rSm;rdv@dk jynfo@l &aJ bmfawG i,f
i,f±G,f±G,fe@J Zmwfodrf;rvS jzpfchw J mukd oifcef;pm ,lapcsifw,f? 2010 a±G;aumufyrGJ wkdifrDu “ NLD awG a±G;aumufyGJ
0ifoifw h ,f”vk@d ol a&;cJw h ,f? NDF qk+d yD; wcsK@d u NLD u cGx J u
G +f yD; 0if=uw,f? &v'fu odyrf aumif;bl;? acgi;f aqmifawG
tcsi;f csi;f oabmuG=J uwmyJ tzwfwifw,f?
armifp;l prf;u a':atmifqef;pk=unfudk NLD &J@ acgif;aqmif rvkyfcsifyge@J ? tajrmftjrif&Sd EkdifiHa&;orm;}uD; (State
woman) vkyy f gv@dk ajymwmukd NDF acgif;aqmifwa,muf ol@avoHvkduf+yD; ajymwm =um;vkduf&w,f?
armifpl;prf;ajymwJh pum;vkH;&J@ aemufuG,fu t"dy`m,fukd azmfwwfzkd@ vkdygw,f? “vufeufe@J 'Drkdua&pD vJa&;”ukd
armifp;l prf;yJ ajymcJw h myJ? zqyv qk&d , S v f pftpk;d &u rajymygb;l ? ae0if;ppftyk pf u k vnf; rajymbl;? olw@dk u vufeufcsz@dk yJ
ajymcJw h myJ?
tckvnf; armifpl;prf;uyJ a':atmifqef;pk=unfukd NLD ygwD&J@ acgif;aqmif vkyfraeeJ@/ tajrmftjrif&SdwJh
Ekid if aH &;orm;}uD; vkyyf gv@dk ajymaewmyJ? ‘etz’u rajymbl;? }uH@§zG@H uvnf; rajymbl;? ‘wpn’uawmif rajymbl;?
tJ'pD um;&J@ aemufu, G u f t"dym` ,fu bmvJ? 1990 a±G;aumufyrJG mS tEkid &f cJw h hJ NLD eJ@ a':atmifqef;pk=unfu
vrf;cGcJ zhJ @dk y?J vlx}k uD;eJ@ vrf;cGcJ zhJ @dk y?J 'g[m ‘etz’t}uKduu f dk armifp;l prf; ajymvku d w
f myg? 1990 u &&Sx d m;wJh (vlxk tyfEiS ;f wJ)h
vkyyf idk cf iG t hf m%mukd a':atmifqef;pk=unfu vufvw $ v f udk af pcsiw
f myJ? 2010 a±G;aumufyJG &v'fudk todtrSwf jyKvku d zf @dk
ajymwmyJ? tJ't D "dym` ,fawGu vG+J yD; wjcm; bmt"dym` ,frS rxGuyf gb;l ?
armifpl;prf; ay;wJh “'Drkdua&pD”ukd ,kH+yD; vufeufcsrdwhJ jynfol@&aJ bmfurS ‘yrnw’vkyfcGifh &vkdufao;w,f? tck
tJ'v D dk &zk@d rar#mv f ifyh ge@J ? pnf;urf;awG w+yKH}uD; csay;wJh 'Dru dk a&pDuydk J &=urSmyg?
45
ta&;awmfykH*sme,f
(1)
‘±kyfysufqif;ysuf a&G;aumufy’GJ +yD;+yD;csif; a':atmifqef;pk=unfukd v$wfay;vkduf&wm[m etz
twGuf t}uD;tus,f =urRmiifwmyJ?
• Ekid if aH &;t& Ek;d =um;vmaewJh jynfov l xl }k uD;ukd ar#mv
f ifch suf vif;a&mifjcnf orf;vmapw,f?
• ‘tm%mtarGvyJG ’JG u rjywfao;bl;? wyfrawmfxrJ mS ppfonfawmfawGu v_yv
f y_ &f &G jG zpfaew,f?
• ‘+idr;f tzG@J ’awGu r+idrbf ;l ?
• Ekid if w
H um&J@ pdw0f ifpm;r_u Armjynftay:rSm &Sv
d maew,f?
(2)
'Dvtdk ajctaersKd ;rSm Ekid if aH &;tiftm;pkawGu tajrmftjrif&&dS edS @J ‘trsKd ;om;nD!w
G af &;’ wnf aqmuf
=u&rSm jzpfygw,f?
Armjynf&@J orkid ;f ukd jyef=unf&h ifvnf; 'Dvt dk ajctaersKd ;rSmyJ ‘trsKd ;om;nD!w G af &;’wnfaqmufc=hJ u
wmyg? ‘bk&H nf rSe;f csu&f adS e&if ‘bHv k yk if ef;pOf’&Szd @dk odyrf cufawmhygb;l ? n‡nd Ed‡ id_ ;f E_id ;f wkid wf idk yf ifyif tay;t,l&&dS dS
vky=f uzk@d yJ vkyd gw,f?
ay:vmwJt h cGiahf umif;ukd vufvw G rf cHbJ tajrmftjrif&&dS dS vky=f u&if ‘'Dru dk a&pDta&;awmfy’kH atmif
jrifEidk yf g w,f?
(3)
ArmjynfueG jf rLepfygwu
D us&mtcef;u ygz@dk oEMÏd mef+rJ+rHygw,f?
ta&;awmfykH tiftm;pktm;vH;k ukv
d nf; 'Dwcgay:vmwJh tcGiahf umif;ukd vufvw G rf cH=uzk@d tav;
teuf yef=um;tyfygw,f?
ta&;awmfyHkatmif&rnf
pmwnf;tzG@J
(2010 'DZifbm )
urBmh+idrf;csrf;a&;
tm&S+idrf;csrf;a&;
jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
+idrf;csrf;a&;tvHukd jrifhjrifhrm;rm; v¸ifhxl=u ?
46