6a Zlj2 333' _ - _-

A. Lucklewlc i J. Stanklewlc ..

. I

i

h

I

\,

Bielaruski prawapis.

c::; ill

La lit";},,...

'" ' . ,)~ ~. ; ·t .~

Wllnla - - - Drukarnia M. K t1 6tH T Y - - - lt11:

-

-

, ',',

'I. Skaz. Slowa. SkJad. Zyk. Litera. Halos, ny iyk. Suhalosny zyk. Pauhalosny zyk.

§ 1. Skaz, Dumka ~ykazanaja slowami,

zawiecca skazam, Napr.: Oy,tar cytaje. Wucni ,U)ucacca. Malacbity malociac. Usio heta skazy, I abo wykazanyje slowami dumki ab cytary,

[w ucrriach i malacbitoch. .

§ 2. Stowa. Skaz skladajecca s slou;. napryklad, u skazie .,.])zitci hulajuc" dwa 'stowy.

§ I. Sktad. Slowa dzielicca na casci abo sklady. Hetak u slowie cha-ta dzwie .' :casci abo dwa sldady.

§ 4:. Zyk. Slowy skladajucca z zykati; napr.: u slowie wol try zyki.

, § 5. litera. Kab' zapiaywac abo druka.I,wac zyki, jose znadkt, katoryje zawucca liieram«.

. " \.1.\\\\\

, -,~~" -""""

Bielaruskaja mowa maje 36 z ykati. 1 Adny zyki pisucca abo drukujucca adnym ','j,lsobnym dla koznahs, zyku znakam ci li~

v.

"~I ""

§ 9. Paiihalosny zyk. Apraca zykati ha. [osnych i suhalosnych jose jasce zyki pan-

Zyk t cuzy, niebielaruski. DzieJa he- halosnyje, Patrhalosnych jose dwa: j, U. taha ii bielaruskaj mowie slou z zykam tl Heta tyjez halosnyje: i, u, tolki wyrnatilazusim mala: fabryka (ale casta 1 ehwabryka), jucca jany karaciej, tak karotka, sto ieh Afryka i h. p. biez jakoha - riiebu dz halosnaha nielha wy-

hawaryc,

Taksama zyk 9 usywajecca tolki u nie-

katorych slowaeh: ganak, guzik, ga, ga, ga,. § 10. Litery, katoryje abaznacajuc ha-

(kryk husiej ) i niekatoryeh insych, losnyje zyki, sami zawueca halosnymi; katoryje abaznacajuc suhalosnyje zyki-suha-

§ 6. Wialikije i matyje litery. Dla abazna Iosnymi i katoryje panhalosnyje - paiihacermia koznaha zyku jose pa dzwie litery: Iosnymi.

adna malaja, a druhaja wialikaja. Wialikijel

litery taksarna cytajueea, jak i masyje.: Pierepisecie nizcjnaptsanyje slowy i za-

tolki jany inacej pisucca abo drukujucca,i kasujcie ti ich halosnyje litery:

4

teraj: a, b, e, 6, C, d, e, f, g, h, i, j, k, 1" 1, m, n, n , 0, p, r, s, S, s, t, u, 11, w, y, z, .

i, Z.

Pierepisecie hetyj e litery.

Druhije zyki nie majuc dla stabie.asobnaje Iitery i abaznaeajucca dzwierna literami; hetkieh z ykau catyry: dz, dz, dz, ch.

Pierepisecie hetyje Iitery.

Napisecie usie wialikije Iitery.

§ 7. Hatosny zyk. Tyje zyki, katoryje mozna piejac abo wyrnairlac biaz pornac druhieh Zyk3U, zawucca halosnymi: a, e,

0, u, y.

Pierepisecie hetyje litery.

-5

§ 8. Suhatosny zyk. Suhalosnymi zykami zawucca takije, katorych nia mozna pieja6 abo wyrnatilac asobna biez halosnyeh zykaii. Heta buduc: b, e, 0, C, d dz dz dz f g

" """

h, k, 1, 1, m, n, n, p, r, s, S, s, t, W, z,

~J Z.

Piereplsecle hetyje Iitery.

Maci, Backa,telawiek, Mlyn, Stati, Stawok, Wada, Reka. U letku u krynicy wada sdudzionaja, a u race cioplaja, a u zimku naadwarot. Sonee swiecic Zorki zijajuc. Jakaja miesiacnaja nocl Piwonija cwicie, !yta krasuje. U Hanulcynyrn harcdcyku pieknyje krasacki, Jak siahonnia miesiacna bylo ii nocyl

_.,.--

/

-7-

-- 6

§ 11. Halosnyje i suhalosnyje zyki dzielacca pawodluh wymowy na cwiordyje

i miakkije.

Hatosnyje 6wiordyje jose: a, e, 0, u, Y;' mlakki hatosny: 1.

Suhatosnyje Gwiordyje. katoryje zausiody cuwac cwiorda: c, d, dz, 1, r, S, t, Z. Suhslosnyje siarednije, katoryje cuwac raz 6wiorda, druhi raz miakka: b, c, dz, g, h, k, m, n, p, s, w, z. SuhalosnyjE? miakkije:

C, dz, 1, n, s, i.

Pierepisecie nizejnapisanyje skazy I zakasujcie ti ich cwiordyje suhalosnyje:

U raee wiaducca raki i ryba. Wineul pahnaii karowy u pole, Dom staic na tizb orku. Letas byla wialikaja pawodka. Sioletniaje zyta iimaiotnaje. La stala stajata maci. Busty palaeieli ti wyraj. Nastula pasadzila] cyrwonuju rozu. Adcyn! wakno. Srnacnyje spielyje caresni. Pajson bujny dczdt. La plotu pasadzeny lillY·, Daicia rascie, jak na drozdzaeh.

Ptcreptsac i sakasa wac siarednije SUhalosnyje:

Lawonicha i miacielica-bietaruskije skoki. Tam dobra, dzie nas niema. Chto hare na walu, toj spi ' na kalu. Hares na walu, spis smiela na palu, Kali strawa dahodzie, to' j sarnawar nie paskodzie.

Druzna, dzietki, budzrna ii zhodzi, Ci ii niadoli ci il pryhodzi,

I zlucernsia ti snur, jak husi, Na dabro i1siej Bielarusi

Pierepisac i r.;a.ka.awac mia kkije suhalosnyje:

Na uzless] stale chata. Caca, lala __ dy u ki~en· Budzie i na nasa] wulicy swlata, Budziern wucyccapakul smierc lUCYCCll. Hamanic, harnanic, mac, niema . sto zrnanlc. lch kon ledz nohi clahaje. C':aho-z ty tak ibiedniu!ia? Susiedzka moj darafenkll . Ad~yni dzwiery.

II. Dzi"le1'mle slota. na skladJ.

Pieranos slowa z adnaho radka na druhl.

Akcent. Kall pisac wialikie litery.

§ 12. U slowie bywaje adsin abo niekalki skladou. Napr.: Boh, wa-da, ba-rana. H,ozny sktad my wymatilajeru adnym ducham. Dla wymaulaimia koznaha skladu my adzin raz adcyniajem wusny.

Asobnyje suhalosnyje, jak s, ~, i patihalosnyje j.,ii, stojucy asobnie, nie stanowiac skladu i wymatilejucca raZam)li adnym s susiednich slou.'

Dym idzie ,kominll.. Dudki robia6 I lazy. Byli i1 backi try syny.

Napisac i razbic na sklady:

Hwazdy robiao z zialeza. Cehly rebiac z hliny.

Ihnat hare pole. Salaui piajuc u mai, Ucora bylo swlata, Dzieci wucacca i1 skole. Marta zwila wianok z wasilkoti, Asaka rascie na balocie. Zonki bielac palatno, Krasawik _- wiesnawy miesiac. Dzie rascie zwaniec, tam pozni kaniec Dzie prapala karonka, tam niechaj i wlarotik a.

f 13. Pieranos stoll z aanahn radka na : § 14:. AkGent.WIJ7~Ul1~tajllGy ~lo.w.a, y my

druhi. Kali slowa uie parniesoajecoa ti ad- ' adzin skiad u isn Wlj1naula7em halasnle), cym-

nIm radku, dyk caM jaho mozna piera- sia druhije. Hetkaje paw,IJse1inie hotasu ned

niesci na nowy radok, adnym S fikladou unoiecca akceniam.

Pieranosiacy slowy na nowy radok

Akcent abaznacywajecca wostrym z n ac-

treba: d k

kom i bywaje na piersyrn skladzie a ane.a

1) Pierenasic tolki celyje sklady, napr. slowa (wada), na druhirn (niwa), na trej -

ka-Io-sy, ra-sa. cim (dudacka), na cacwierty~ (raskazy:wa.

2) Adna suhalosnaja pamiz dzwierna jue) i ins., - adnym .slo\:am, Jon pastajan-

holosnyrni pieranosicca na nowy radok , naha miesea nie maje, 1 my rozna powy·

napr. na-ha. sajem holas u roznyeh slowach.

3) Z dzwloch adnalkowych suhalosn~ch, Pry zmieni sloti moze zrmeniacca i

. sto stajac pamiz halosnyeh, adua pakidn- I akoent, napr.: kol-kala (ale kola-ko:y);

jeccs, a druhaja p ieranosicca napr.: wia- wotik- watiki; pan _ pany; baba - babula;

uiel-le, kazec-ca. ,..,' chata-i-chatanka.

L_

-8-

Slow a, u katorym jose adzin sklad.: zawiecca adnasktadounpn, napr.: kon, dwa sklady-dwochskladow1j1n. napr.: la-wa; smat, skladou: - sntatskladowym, napryklad: cyr-! wo-nien-ki.

Wypisac spacatku adnaskladowyje slo- i wy, dalsj dwochskladowyje i naaposku smat- I skladowyje:

Adliha: Sonce. Miesiac. Wucha. Kraj. Strach. Han-.' nula. Plarniennik. Swler. Syja. Zwada. AUhinnia. Prysada. Woka. Wulica. Jajco. Hrech. Zajac. Kwietka, ' Cwiet. Mak, Malanka, Wiasiolka Wolcha. Wosieri. i WucycieI. Wucycielka. Ziemlarob. Krawiec. Kasiec .. · ~ytar. Papiera. Niadziela. Paniadzielak. Siena. Halina .. Succo. Barnawalok, Suswietny. Asciarozny. Letasni.

9 ----

4) Adria litera n~e pakidajecca i nie pieranosicca, napr., ma mozna pierauiesci hetak: i-soti, A-dam.

5) Adnaskladowaje slowa nia dzielicca; jano abo tisio pakidajeeca, abo tisio pieranosicea, napr. sad, kot.

Pierepisac slowy i padzialic ieh, jak dla pieranosu:

Wiesna. Ptuska. Siestra. Kniha. Zima. Lampa, Chadnia, Siednia. Nazzo. Cytarmie. Nee. Syradoj pic zdarowa. Pastuch palicyt; awiecki. Skladany nozvk. Doktar lecyc chworych. Ku~cy ~uplaj~c .kani .. ~iestra tee krosny. Siarmia u nas dazynki. Kali n!a lubicie maje ihrv, dyk zabiraju swaju dudu, dy damon pajdu.

-10-

Piereptsy nizejuapisanyje skazy i pasteti, dzie treba, akceut:

Tatula. Matula. Bratok, Dola. Halawa, hrosy, haracynia. Wielicynia. Ty wiasioly, a jon wiesialejsy. Ihnat wykuliiisia s sanak. Ci umiejes ty kulacca? Hetyje sceniaty jasce slapyje. Nasaj cialicy dwa hady ., Hady wiaducca u balocie. Hawary, wouce, paciary, ale

ty druho]e durnajes. .

§ 15. KaJi pisucca wlaJikije Jltery? Wialz:kiie ldtry pisucca: na paiaiku imi Boha, imiou sWiatych, imion i proZWiSCa16 ludsie], na- , zowy szoiat-hadm'f.nik016, na,zowy krajot'i, hOT,1 rek, ioiosak, miesi, touiic, nazowy (imia) z.ywioly ina paccdku asobnyeh skazai: i pisarmia. Napryklad: Boh. Prancisak Skaryna: Ralady. Bielarus. Rajskije hory, Nieman. Kuty.' Wilnia. Wilenskaja wulica, Rahula. ~ucok.

Wucen spacatku skaze holasna i wyrazliwa, a pasla napise nazowy swaje wulicy i miesta, dzie zywie, abo swaje wloski, miastecka, kudy z wioski jeduc na torh cl kirmas. Dalej niechaj napise nazoii swaje najblizejsaje rakl abo woziera, a potym swajo imia i prolwisce, imia swajho backi, m ici, bratoti i ins.

D )' k t 0 U k a.

Boh bois maje, jak razdaii. Arciemienak dobry majstra. Syny Jazepawy Lawon i Piotra pajechali ii les, Kalady, Wialikdzieri i Siomueha - heta hadatinikf. Wilnia lazye u sutokach Wielli i Wialejki. Nioman, Dniep i Dzwina najwialiksyje bielaruskije reki. U Witebscynie wielmi srnat wazior. Horadnia, Polacak, Miensk i Sma1t lensk :- staryje bie!aruskije miesty. U Slucku kalis

-11

tkali pieknyje sluckije pajasy. Nasaja Padlaska daje smat malaka,

Ill. Ab plsannl i - Y - j, 11,

• v ~ 16. I pisecca tarn, deie Cltjeeea, stanowwc.1J adna ab.o .razarn s 8uhalosnaj asob1l,1J sklad. Napr.. srrn, sunica.

Pasla cWiordych sukalosnych nikol; nia pisecoa i) ale y.

Spisecie lllzejnapisnnyje skazy i zamiest kryzyka pastarrcie i abo y.

Prac x taj hetuju kn x hu. U x ch cxsta ii chacx , Mal X zuk, a wial X ki huk. Niema stuzk X dla pastusk x , Na sarak x muz x k p x tajecca ex daloka da r~kX. Pakul zan X cca, zaha x eca. U marc X z X my nra hon x c, u aprel x trawa nie rascie. W X dac, ale daloka d x bac. ~XzXk, cxzXk, dzie ty bXiir Adz x n wol padlas x , a druh x rab x , Bxwajcie zdarowx, cx sow x paroh x , Sawiec pasXii bot x , Jak tazX cca, dyk nia moze nab x eea, a jak ustawac d x k

rascot brae. '

i pastauiellnaje u siarcdzinie skladu pamii suhalosnaj i kalosnaj, nie wyma£Uajeeea, a stuzyc tolki dla imiakcertnia suha.zosnaj, napr.: wieka, dziezka.

.y . Ni~chaj. wuc.ni holasna i wyrazliwa pracytajuc

ruzejnaprsanyjs sklady, a pasla ieh pierapisuc, .

- ... -- 12 l:i
- -
bie bia biu bio Napryklad: abjechac, zjechac, padiesci, bje, siemja.
cie cia eiu eio
dzie dzia dziu dzio Pierepisecie i dakonccie:
mie mia miu mio Ja bju Ty bjes Jon' bje
nie nia niu nio Ja pju Ty " Jon
.... . ...
pie pia piu pia My bjom Wy bjeeio Jany bjuc
sie sia siu sio My .... Wy .... Jany ....
wie wia wiu WiD
zie zia ziu zio Pterad y i nikoli nia pisecca. Dla imiakceJznia suhatosnaha I i nie u.zywajecca, bo josc miakkaje l: J11iz t i halosnaj nie bywaje. Napr.: les, lo tac, lany, luty.

Pasla I nilwli nia pisecca y.

n Y k t 0 U k a.

Karnien lazyc na miazy. Cyhan, dzietki, nie bahaty. Budzie j na maim rynku kirmas. tydy zywuc u I miescie. Nia piersy raz watiku u lesie zimawac. Catyry wiarsty za piac dzion jak ahniom spalin. Kamu pa kamu, a tabie dwa kamy. Nie pakul «hodzie», pakul «usio». Prawady na wietasku - nasiennle ti harsku.· I Wonk sabaki nie baieca, ale zwiahi nia lubic. Woiik da lesu eiahnie.

§ 17. J pisecca: 1) pierad hatosna! spa-:, iatk« sloit i skladmt.

Julka. Januk. Jazep.Jedu. Jablyk. Jahada. Jon.

Jana. Twaje. Skin swaje ciesnyje boty. Daje, rnyje.

2) Jak treba adluc.ljc suhalosnuju ad ha-

km~. ~

), I

j'

Spisecie nizejnapisanyje skazy i zarniest kropki pastaticie i ab j.

Wostra x a iholka. Hnily x e jablyki. Dobry x e dzieei. PaXedziem law X t rybu, Strasnyx e sny sn XIXsia x amu. Janucok budu x e ehatku. Ja hetaha nia wieda x u. Iholka tonkax a. Piai swa x e piesni Malady X e lety ehutka m X na X uc, Jak rna X ucca twa « e backi? v.aho ty ba X ssia> Dzie p x uc, tam i Ii XU(·. Kali nie na X etisia, to i nie nal >( zessia. Jak na stale, to ruki swa x e. Jakax a ptuska, takx X e i piesni, I sawa swa X e dzieei ehwal X C. Nie pa X urku sapka. Nia x eii, nia x ett=-nia moh, a x ak pad x eii, dyk spac by loh. Ta X a ziaziula, ale nie tak kuku X e. Smierc i radz X nv nie wyb X ra x uc hadziny.

Kali na kcl'tlc.1J sioioa abo sktadu cujecca i karotka, to ireb« pisac j. Napryklad:

Moj, swoj, twoj, toj, kryj, chawajeie, dawajcie, dahladajeie.

kii- kij, rai-roj, ka rawai - kara waj, ztodziei-zlodziej, krai-kraj, lichadziei-liehadziej, zmiai -zmiej, woi-woj.

Pierepisccic nizejnapisanyje skazy. i za-

miest kryzyka pastatioie j abo i: 'r'

-14:-

ty x heta jablyk? Zrobilosia ciamnie X. Jurka

. dati mnie jaXco. Babula ba x e ba x ki. JoX treba pamyc dax nicu i pada x c karowu. Ihnatkapox dzie u skolku. Nie pazira X" na mianie. Usia adzywa X e pad sonie X kam. x on pa X sou u les u X ahady. X ana scyra x a. Uwa x dzl i1 chatu, KalX nia p x uc, to j nie dziaku X . Swo X swa X mu paw X nien pamahac. Kin prad sabo X, zno X dzles za sabo x , Da X Boze, kab usio by to hoze, a sto nia hoze, taho nie da X Boze.

Koli i t'i pacatk1t slou i skladou prypadaje paslahalosn7jeh, chod-b.y ~'i papiarednim stoune, i Cltwac karoika, to zamiesi I nalez;1jd pisac j. Napryklad: Jon idzie, jana jdzie; 'ihra6, zajhra6; idzi-pajdzi.

Na !caney slm' i sktadoi: pasla suhatosnljeh j nikoli nia piseeea.

§ 18. o piiecca tad?/, !cali pier'ad im, ehoc blj i ii papiarednim sknoie, staidhalosny .zyk. Napr.: byii, dati, wotik: byla ii chaci; jana Uz.o napiekla blmon.

Pasla suhalosnych, paiihalosnyeh i na pacatku huiarki ci skazu (pasla astanawocnyeh znakaic) u nia pisecca. Napr. byti u chaci; jon uzo pajsou; daj ukusic jab:l:yka •.

o y k t 0 Ii k a.

Potina krasacek u lesie. Zirk u wadu: a ti wadzie cien jaho: Suk ztamaiisia, i parabak zwalitisia nil ziarnlu. Zajac skocyb, sto duchu, I uciok zywy. Jon nie padumau, sto robiti .. Ty ilza stary. Cuu zwon, al\. nia wiedatt, dzie jon. Chlopcy pajsli ii les, Pin, pili, d.~

- 15-

nie dapiri. Ja jsoti pa darozi i pacuti kryk. Pahladzieii i ubacyu, sto pa poli blahuc dwa waliki. Plakati, ptakati - usio Boh adnakati; jak stau piejac, stati Boh nacej dawac, Srnlerc uzlawatisysla Ulezta ti chatu praz komin. Zlawiti leu zajca i chacieii jaho zjesci. Ja tut uzo datino zdu ciabie.

W pisecca tolta pierad hatosnumi. Kali pry imieni stoioa pasta w nima haiosnaha, dyk zamiesi w pisecca u: Iawa - Iaiika, slowa-c-slon.

Zrnianlc hetyje slowy tak, kab zarniest w bylo ii.: trawa, lawa, hrywa, drowy, halawa, sawa, drewa, niwa, dziwa, aliwa.

IV. Uiakkije i starednl]e suhalosny]e.

Pierachod d i i lJ. dz i c.

§ 19. Miakkije d, eli, ti, s, i, nikoli nia plsucca pierad hatosnyml. Zamiest lch u takloh prypadkach piiem ci, dzi, ni, si, ri.

c-cI klec - kleci

wic - wici

slec - sieci krucic _ .. krucicie wazic - wozicie

o y k't 0 u k a.

Moi backa hare pad lesam. Usio clela t1 ranach.

Cikawaja cialica. Maci lubic syna. Kamu harawac, tamu ( , ni~.~ll(l1irJ.c. Ciesna siadziec na hetaj laiicy. Ptuska I~cic,

'rl":

,~ ..

D Y 1< t 0 u k a.

U .wo:ien scieluc ton; Swiet Bozy syraki. Mnie sonce aslapilo wacy. Siena kosiac u letku. Lasnik scie-

Celawiece, nia jedz hetaj darohaj, bo nie daje- raze le~ '. U sniezni bywaje smat sniehu, Chto jedzie

dzies dzie treba. Dziciaci treba dae malaka. Hdziez na ~n.asel, a chto na scasct, U tryscieni mnuc Ion. Scie-

tabie' na miadzwiedzia: ledz nohi ciahnieS I 'Ludzi sie- ba~l Ja~o puhaj, ~otadasc - usio durnasc. Siereda by-

dziac na lawaeh. Kali wiadziecca, dyk i na scepku waJ,e sl~r~d tyd~la. U mievsiacy trydcac abo trydcac

pradziecca. Siadzcie za stat i jescie wierasea~~. Jany adz.In dzien. .~to" za~alelo .u hrudz~och. My z nasyrn

dziela dziaciej pierajeehali 11 miesta. Nle radzista kras- susl:-da~ pa}l~brawall. Kas.~a pacalasia, skasi i ty

naj, a scasnaj. Wydzmllchaj ab.niu l~ j.~mcy .. U. sadzie swoaJ.u sienazac •. Stare~ pro~Jc ~hleba, ale prosba nie

rastuo sadowyje drewv, a ii lesie dziki]e. Irztaciuk z~~ zausiody pamahaje, Uzo wosmaja hadzina.

placid za boty dziewiacd~iesi~t rublo.D. ~edzma d~m?~, ( i - zi: zlaz - zlazic

ludziaekL Ciornnyje ludzi bajacca wiedzrny, choc Jaw . rei-rezi

nidzie niema.

- 16-

u ciomny les. Ka1i dusa ~ cie.le, dyky zyceio 1i yBoha. Ciotka miesic ciesta. Ja wasec 1 ty waser , chto-z nam ehleba napasec? Stal kawac ciazka. Jak backi tw_aje majucea? Drewy i kr askl cwituc, a trawy krasu]ue. Choc woeh da u dwoch. Ni u piac, ni u dziesiae. Za adnaho wu~onaha dziesiac nie wuconych dajue ito nie

biaruc.

d£-dzi

ledz - ludzi

rounadz - rotinadzi jedz - [edzies dzwiery - dzira.

o Y k' t 0 u k a.

D--oi

kon - koni cien - cieni

alen aleni

pien pni

/',

I'

/, I

o Y k t n u k a.

BusiIiki, businki - abodwy halusinki. Awadzief, ukusiu kania. Lapacien taki bob. U tydni siem dzio!1h

17

Haspada~ kupiii ~a~an ydroii. U wiecary cieri wialiksy, J.ak u ydZlen. .Hlancle, sto hen a pakazalosia, U zniun i ~nu.c ~~ta. W~erasien-a~ier'lI1i. m~esjae. Sto s taje chadni , kall nicoha 11l~ -:yehadzls .. NI siela, ni pala, daj babi e sala.. ~ h~r~cYl1lu dobra siadziec u ciani. Kamien na karniani lazye! Pa Haspazy spusci tydzien i adzin dzien tady z~t~ siej stOy dzien. Klikni Hanku s sadu. Narwt rnrue sinich krasacak.

s-si:

wos wosi

kasba - kasi

prosba - prasi

D y k t 0 U k a.

Zarki. zi~haeiac u niebie. Nieehaj jon uzlezle na drewa ". Pajdziema na iHaziny da Sawlnicaii. Bielarus ,ma]a, ziernla rodn~ja! Trawa pazielanlela. U lazni jose < palok. U ~.dama slaho?nia taz.~iny. Jakajas rez u zy, ,,,,":aCIe. U z imku rnalociac zbozze. Usiesiaii i Bracyslati _' I b!etaruskile kniazi. Zirni, ci tak ja napisad> Pry daroz~e pasadzena bulb~. ~a bierazi raki staja o busiel, U Ryzre pa. fabrykach Jose smat blerarusan. Stol stale na

padlozle,

X kin heta, ry X zio. Kupiec zarabiti ;. wiescie rubloii. Maci :x ~hinutasiav n.ad d.zi~i~niom.y :x w~r~nia stos p~-. b-p. Pierepisecie ni~ej napisanyje skazy

p:awaiasIa. Uy~DcI~1 X ~lraJsl~, .a zyt~ Sl:!. PUS~DJ pt~s.- i zamiest kryzyka pastaucie b abo 1'J: .

ki, dykpustyje J pie X ru, Wueen pracytau >< wie knihi. 6

~i x ciaty, ni .pawiese~y. U zimk.u Xwiery ehawajuce.a p .~atrubi.ti tru x ku. Za.sy~ hetuju jamu. Balie zu \". u .. nD:Y. PaX pleyeh Iudzl?m na x ~nIeeh. Jah.D holas 'Wl- II Ztawl~u maluju ry X kll: Clapl~r~ c~le X darahi. KDt :d. me, jak zwanocek. X lina bywaje zara X liwaja. Ra X - ~ marozru la x ku. Hdzie ty dzieil sax ku> Nasyp ausu nik zarezaii barana. Nia rypajcie xwiaryma. Cyhan jak If ii zDta". Wazys na ry X ku,waz i na jusku. U Ada-

haleje, dyk X mialeje. X Japy iSou wDscupkam. My by- rna wysoki Io X. LD X jaho tax kaj pa placoch, U ha-

Ii ti ha X cioch. Ci jo X e u was xwiran? ~kto jakojes rodzie rascie bo X. Ce X wisie u hurnnie. Poiinaja lu X .

Xmiannaje. Jablyny Xwitue bielym xwietam. ka zbDzza. U sadzie Ja plotu pasadzeny li x ki i du x ki. Nie adarwi poca X ki ad kalyski. Ukin u harscok niekalki dra X koti soli. Muzyka ihrati na skry X cy. HaIu X ka lotaje pa zahumierini. Chle x' na stale, ruki swaje.

- 18 --

§ 20. Zyki z, 8) C, de, addzleleny]e suhalosnymi ad 'i, ie, to, io, iu, a taksama pierad 6, 1 i pauhalosnym j zausiody zmiakGajucca. Znacycca, bywaje i, s, 6, di. Tolki pierad h, k.'. cit suhalosny]e z, s, c, dz nie zmtakcajucca' Napryklad: zbic, aswier, dzwiery, slaza, hose, zjechac, ale zhin, schinacca, skiern ic.

Pierepisecie nizojnapisanyje skazy i zamiest krjzyka pastaiicie z, s, c, dz, abo :t;. s, c, dz,

§ 21. Kali pry zrnieni slowa pasla a i i prypadaje i, ie, ia, io, iu, to d pierachodzic u de, a t-1t 6. Napr. tod-na lodete; chaid; -Zt chaci.

N apisac .imianiiisy slowy tak, kab za miest d bylo dz, zamiest t-c:

Lod, chata, ty, plot; rot, kot, molat, rod, wada, > kaloda, zolata, barada, harod, sad, miesta, ciesta, drozd. ' bred, most, resata, rada, hazeta, swiet, narod, karaflod aziarod, buda, zwada, had, wierad, pierad, siereda, ra'

-10-

bota, aehwota, halita, k alita, kapota, horad lebieda wuda, sirata, miata, wata, sud, swat, hrad, brat, '

V. § 22. Jak adrozntc suhalosnyje: b-p, dot, h-ch, dzc, <lZ-c, z s,· Z-8, i-so

Rali zyki b, ct, h, dz, eli, z, i, Z stujac pierad suhalosnaj abo na kancy slowa, dy k jany casamt cujucca j ak p, i, c, 6, s, s, S. Rub dawiedacca, sto pisac, t.reba slowa zrn ianic tali, kab pasla niewyraelrwych suhalos-. nych stati halosny zyk. Napr.: rybka-rybaGka,

sad-sadu. .

d-i. Pierepisecie nizejnapisanyje skazy i zamiest kryzyka past.aucie cl abo i:

Idu pa kla X cy. MiD X salo X kl, Sabaka zniuchau sle X zajca. Adhadaj hetuju zaha x ku, U maim sax ku spiejuc jablyki. Adkla x nia jdzie u tax. Na race tatisty foX . Cha X ka starenkaja pachililasia. Ty bra X moj, jes ehleb swoj. Rybku mo ina lawic i wu X kaj i sie xkaj. Kosny naro X pawinien sanawac swaju mowu. :Heta kwie x ka nie dIa twajho nosu, Hr"\,f'''~~

A~~~E!U

~!:3'1JllT2>"': .E!:~ i bllY. H. .~~_,

- 20 ~

nicu. Hola x i chola X mufac ludziej. I ja byu kalis rnola x . U kawala ciafki mola v . Kali majes haru '< zyta-budujsia. Dobra du X ka lazowaja, a Iapiej duda wialikaja. U le x ku lublu ciabie, dzie x ku, a zimoj zjern chleb s swirinioj.

h-ell. Pier episecie hetyje skazy i zamiest kryzyka pastaticie h. abo ch:

SioIeta haro X strucny, Adzin naro '>( prytupitisia. U miadzwiedzia jose biarlo X. Kali wy addascio doti x > DIa cielaci adharodzeny katux. Zrarinia idzie snie X. Bo X usio bacyc, Dobra zrabin Bo X, sto nie dati swinni ro x , jana-b uwies swiet pabala-b. Pastu x sclaro x awiecki. Wouk-k aniu X zarez ati kania. U Mikitawych dz wiery napita adcynieny; du X spuscajuc, cad. Tak lo x ka sta-

10 na sercy, byceam karnien z hrudziej zwaliusia, Adzin jechau z wozarn, a druhi iile x ce. Lamac drewy hre X. Naclezniki pajeehali na nacle X. Praz dzirawy , mie x zbozze sypiecea. Jakaja drax kaja daroha! Niema nam nijakaje palo x ki,

dz-c. Piereplsecie hotyje skazy i zamiest kryzyka pastaiicie dz abo e:

11 Slu x ku tisio pa lu x ku, Jose praea hr ama x kaja i prywatnaja. My siahormia waryli klo X ki. Kalis pn-, la X kije kniazi wajewali s kijetlskimi. Ksion)(. pajechaii da chworaha. Anhli X kaja mowa wielmi ciazkaja. Nawahra x ki i Asrnianskl pawiety surnieznyje miz saboj. Kupie x kupiii Ion. Krawie X pasyti switku,

eli-c. Piere pisecie hetyje skazy i zamiest ; kryzyka pastaiicie elt abo c:

LeX padniaii hety kamien. U wosien kapajuc re X ku, Ach, jaki z ty lanu '( kal Nas zabu x ka casta zabywa- ! jeeca. Chwalko naehwalicca. a bu x ka nabudzlecca. Niechaj-by rabin barzdzej, a to poryeca, porycca: cys~ UZO P:HO X ka. Pryhle xsla da jaho: jaki jon wiali.ki wy-

-_ ==~~------------

-._ 2!

ras. Sia ~( blizej. Jex chutcej, dy z aje X sia pa d .

~ . t vk L bi 'arOZle

u mias ec a, e ra X ptawaje. Ba < ki hadujm; dz i '.

P d . h ' v ziaclej

va yrm enuju, ze~ X. Pciinaja kl.e X atisu, Saloma pa~

cala. tie ~ ~aclahnJ kalosy pad pawie x , Dumki za harami, a srruer X za placyrna. Mie>< dastajue z ziamli RoanaX-heta rounaja ziemla. Dzioha x honiac z dre ~ wa. H~s~adar pastawiii wialikuju ka X' kapusty. Nie wa x ciesia, ludzi, bo lrsim blaha budzie.

z-s. Pierepisecie betyje skazy i zamiest kryzyka pastarrcio z abo 8:

. N~ strasie moch wyras, na mochu biaro x ka mi-

le] swaja ch~tka, jak c.~Zajav wio X ka. Biehala liXka kal~ lesu bli x ka. ~ k~lzcy. smat abra X kou, Ma X kaj ma:u.c ~kw,aradu, piakucy bliny, Pakacilisia s10 X ki z V/aCe], slraemyeh. Babula tirnieje raskazywae cikatinyjs ka x ki. ,Husty leX zawieeca huscarorn. Kaladami byw~Je wlaliki rnaro x . Ka x cy niesii sese ko x , U harodzie ehodzic. piac ko x , Wo>< siena nctskajecca rubIom. Be X pachnls. Uwies le X rotiny, adzin suk doiihi. Tru X ,abo piesak. puzllwaja zywioIinka. Dztaciucok t~~ X Jablynkt~. YVlerax cwicie u wosien. ~awiee padblU padno X ki. Z;:tni kola X daiizejsy, cymsia jacmienny.,. Polax p~ymlerz da sniehu. Jaho zycny hola X. Uk in trex ku u ahon,

,i-so Pierepi sacis hetyje skazy I zamiest kryzyka pustaricie i abo s.

v Z.Iex z drewa. Hu x ciapier doraha kastuje, Vio paea,lasJa k~X ba. Napisy ,mnle pro x ou. Takaja niahoda, sto ehoc ty s chaty rue wyla v , DziaduIa sia dz ic na pry X bie. Chado X ka pajsia u skolu. Juha X ka i Lawo X ka pajsll u jahady. Kax bit kosic siena. U drabinie zlarnalasia wo x ,

-------- -- ~~~--.------ ... -

- 22

- ~0-

,~_ ,S. Pierepisecie hetyje skaz.y i zamiest kry~y1\a pastauci(') Z abo s.

Kab nia je X ka, nie adzie x ka, dyk byla-by hro sa] dzie x ka. Praz BierarLls stu"Xkaj lijecca re}<a, Nioman. Rabotnik ciaXka pracawau. Ptu X ka zacapilaSI3 noXkai z a wolas sita. Sktadany no X nacej zawiecca sktudancykam. La darohi staic kry X. U kramie prada, wali ryX. W"harni kacare x kaj wuhal s piecy. Swinn: biaz wobmie X kinia nuduc jesci, U zimku casta zeniac Ciare X ku, heta znacycca. robiac takije huini. Kotka zlawila my x ku, Ci cot. ci Ii X ka? Na palicach lazac kni X ki. Podny ko X bulby. Kali uziausia za hu X, nie kazy, sto nia du X' Z jelkl zwalitasia sy\ =. Huscu zjeti, a zy ,'to ku pakinuti. Na mura x ku srnacnaja trawa. Na uimie X ku pastu X ka paswila karowy.

VI. pjeracho(l castki Z II s.

§ 23. C'Jastka z, niezalezna ad taho, oi pisecca asobna ad slowa , ci z im zliwaj ceca, pier ad k, p, t, ch , C, C, s, s, f pieraehoc1zie u S; pierad usimi insymi suhalosnyrni (b, d, dz, dz, dz, g, h, 1, 1, ill, n: r, W, z, i, z) a taksama pierud halosnyrni i pauhalosnymi astajeeea lliaz~iennaj.

o Y k t 0 11 k a,

Jon pryjsou s pola - z raboty, a ja s pala.wan- ; nia _ z lesu. Miesiac paziraje z-za chrnar. Ja pajduz : joj, a nie s taboi i nia z im. v ~ie . wych~d~i. z, domu. Z nO'vvym hodam, z nowym scasClem 'v~lnSUjU ja was~ Parabki isli s pozn'. Z miesta prYJechall kur cy. Praca-

wityje pcolk! pracujuc z rannia da wiecara. Pastuch zhledziti, jak woiik prycikatisia da awiec. Skul wy oryjsl'? Z wosieni pajsli dazdzy i jsli azno da piersych marazoti,

§ 24. Raz i 1(,;; zl.iwaj ucysia s carodnvm slowam, pierad k, p t ch c eY s sY

... • ' • 'I "'"

f pierachodziac 'u ras j 1(,8: raskin uc, ras-

taptac, raschinucca, rascicrci, ruscynic, rassypac, uschapicca, uskinuc i ins.

Pierad usimi insymi suhalosnvrni, halosnymi i patihalosnyrni astajeooa ~1'(tZ i uz: razbic, razdac, razjechacca, uzmiezak, uzarac.

D Y k t 0 U k a.

Raimiani mnie hrosy. Raskapaj wialiksuju jamu.

Ja raspisaiisla za ciabie. Raz wiazy bety wuziol, Padziarecie rvzzio na stuzki i satcecie ryzouku. Rascyni wakno. Razniasi hetyje listy. Nastula railila wadu. Jon razrnazaii plamu jasce bole]. Rasciahni hetyje snury, Jon paziraje il wa s no. Backa razdzialiti swaje hrosy parniz synami i dackami. Zorki rassypalisia u niebie. Ilzlez na drewa, r azhledzsia nawakol. Uskinuri chaty- 10k na plecy, razwitaiisia z backami i pajsoii da miest~vii nawuku, Ba~vka ... uschapitisia, abuti boty i, rascynrusy dzwiery, wyjsau na panadworak, Razwiejsta tuman; rasptywieciesia, chmaryl Poruc raskidany rodnyje wioski, - Zalem sciskajucca hrudzi.. Na uibiarezzy by to srnat piasku.

."

- 24-

C)-

-- ,,-,0 -

VII. Pierachod 0 i e n a.

§ 25. U pisecca tolki tady, kali na im jose akcent~ kali-z.p:y zrn ieni slow~" akcent pierachodzic ~a lll~y sklad, to plsecca a. Napryklad: noz--nazom, kol-kalom.

Kali na e byti akcen t, dy pry zrnie ni slowa zvjsou z jaho, dyk zamiest e pisom a tolki o/tady, kali akcent pierajson na caJ'odny sklad. Kali-z staic ,d~lej) ,dyk" e nie zmieniajecca. Napryklad: smeh-smazynka, wieoar-e- wiacorn y-wi c carynka.

§ 26. Nie i biez, l{ali u carodnym slowie (asobnym . oi zl i tym z nie abo biez) piersy ad pacatku sk lad maje akcent, to nie i bi~z pierachodziac u nia i bias: nie bylo -- ma budzie; biaz soli, biaz chleba. Kali-z pacatkowy akcentawany sklad maje u sabie a, dyk nie i biez nie zrnieniajecca: "j.~ie jci. piaju: narod Boz.y dati mnie u piesni lad pryhozy"; chleb biez m asla, kasa biez sala, a bulb a bia: soli.

o Y k t 0 11 'k a,

$cyhlik niewialicki hramadu zbiraje. Maladomumoladasc a starornu - starasc, Ad slowa «hod» wy· wodzicca «tihodki». Slowami my wykazywajem nasyje dumki. Pawadyr-heta celawiek, katory wodzio druhich. Pa race plyu lod, katory z malych recak naniesla "wa-

da; sybka plyli ladowyje kryhi, r~zbiwajucysi~ ab bierahi, Na uibiarezzy stajati rnalenki damok. Zialony les . pazielanietisyje lizo pali wyhle~al!. wielmi. pi~kna~ Nie lkazy «hop'>, pakul nie pieraskocys. Nl_;Jkl. m~z~a!Gmy celawiek uwajsou u chatu- La chaty byu niewialiki harodcyk. Hety snurok nia wydzierZa~ ci.zaru,. bo jon niamocny. Mowa nierncati zawiecea niamieckaj, ya ble· larusati - bielaruskaj. Wartatinik chodzic u nacy nawakol domu. Biednaja twaja halowankal Drenna jamu chadzic u marozliwuju nee. Pa majoj haiawie astaniecca ttsio tabie: i taukac, i mialon, i staroza, i pryhon.

VIII. Kali stowa nie treba plsad asobna, a kali razam; ztucenyje stowy; castkl ie, Z, b,lj, b.

" § 27. Ka li kazcrn, s to cahus n ia tre ba 1:obi6, sto cahos nia robicca, abo sto stos nia dziejecca, tad}: nie pisecca asobna. Np.: n ie mani, nie biary, nie spau, nie switalo. Kali-z kazern, [al« chto jose, abo jak sto sz roblcno, tady nie pisccca razam s caroduyrn slowam. Napr.: niewia.likaja jelka, niadobry cobwiek, niepryjaciel.

§ 28, Zfucenyje dowy.

Cjasam d wa abo niekalki slon zlucajucca i tworac adno nowaje slowa, katoraje zawiecca zlucen yrn Blowy, katoryje zlucajucca u adno zlucellaje, zwiazy~ajuc:av s saboj halosnaj a. Napr.: makacior, cuza~ polny, druhadzieri.

- -=.,._---- ......... _------

- 26-

zrucajucca i biez zl11ca~ Dap.: dziarihub, nicda-

CJasami slowy jucaje halosuaje, stoj -Iet,

§ 29. Castl{i ie, Z i by, b s papiarednim slnwam zlucaiucca zluekum. Napryklad: A 111 oj ·ze ty Iabiedzka! A majc-z wy ludzlaoki, ely kudy-z wy jdziecio? Pryjsou-by by, bracie, zrannia, ely papraoawau- by trochi. Zarniest siadziec, padaila-b ty, dacuska, karowy.

-VBI. Astanowacnyje zuaki. § 30. Rab cyta6 dobra, aytar pawinien wicdac, sto znacac astanowacnyje znaki:

1) , Zakawyka pisecca miz skazami tam) elzie hukajucy 'tro chu zdzierZywajemsia. Kali wy licajern niekalki recati, imion abo nazowaii, tady adtucajem wyltcenyje slowy za kawykaj, apracs aposniaha slowa, piorad katorym staic i. Napr.: My jeli kapustu, wierascaku i krupnik. Sioleta dobry tiradiaj, ale psanica, sacerika i haroch blaha uradaili.

2 ; Kropka z zakawykaj pisecca p.'lmiz skazarni, katoryje wykazywajuc dumki nia wielmi ciesna zlucen yje m iz saboj. Pasla kropki z zakawykaj treba zdziereao holas 1;' bolej, cymsia pry zakawycy, i mieniej, oymsia pry kropcy.

8) . Kropka staic n a kancy skazu; pry JO] treba Ilia tolki prypynic, ale i pan izio holas,

4) ? Pytalnik sta.tilaj eeea pasla pytan-. nia; prad im treba pawysic holas.

5) ! Klicnik statilajecca pasla wykl ikarinia.

6) : Dwukroppie zriacy« blizka toje samaje, sto litery b. zn. (heta zriacycca), dyk slowy pasla dwukroppia bywajuc abjasnieriniern ci dalejsyrn wywadam Laho, ab cyrnkazano raniej.

7) " " CJuzaslou pakazywaje, sto slowy, pamiesccnyje u im, abo ol1zyje, abo nad-· zwycajnyje, abo uzywanyje 1:'1 jakirn-n iebudz. asabliwym. znacenni. Kali 6: apawiedanni prywoclziacca tilasnyje slowy kaho to statilajucca Ji cuzasloll: s papieredsajucym dwukroppiem.

8) - Zlucok zlucaje dwa ci bols sloti, tak, sto z ich robicca adna cclasc: napry~ klad: piers-ria-piers. Kali zlucok staic na kaney radka, to jon pakazywaje, sto slo wa jasce nia skoncytosia, a resta jaho jose na carodnyrn radku,

9)- Praciazka uzywajecca tam, dziepismiennik prad resajucym slowam, ci prad;

-_ 28-

razwiazkaj choce krychu praciahnuo cikawasc cytarou.

LO) ( ... ) Skobki abyj majuc jakuju-niebudz bocnuju tiwahu, katoruju jany wyjrnajuc sa zwiazi skazu, tak sto slowy pierad skobkami astsjucca ciesna zwiazauyrni s slowami pasla ich, byccam. sloti, pam ie.scenych u skcbkach, zusirn nie bylo.

11) ... Niedaskaz staulajecca, kali PISrniun ni k nia choce wykazac usiaje swaje dumki, ale choce pryrnusic cytara, kab jon .sam dahadausia jaje.

D Y k (0 U k I,

J\f2 1, §§ 16-18.

Nichto nia wiedaje, jak chto abiedaje. Nas tata zanianzdoleti. Zamiest mianie jaho iiziali 1.1 saldaty. I z nieba sarwausia i ziamli nie dastao. Kon zaniepati na zadnije nohi.. !-leta pieknaja kraska, ale pachu nijaka-ha nie "maje, Lapiej halawie paklanicca, cymsia naham, Koni vzo datino zapre feny. Nowaje sita na kalku wisic, a: staroje pad latikai nawalajecca. Zapiajes ty ti. mianie druhim holasarn. Nie zaprohsy, nie kazy «nu». Zarupilo table jechac u takuju pahodu. Huli-huli, dyj u. lapel abuli. Gym choces, tut zarablaj i karrnisia. Huscu pajeu, a jusku na kahal. Zaraunuj jarnu. !yta dobra zarunielo. Na dware zarae pacalo. Niwadnlusienkaje. zaranacki nie widac na niebie. Zaswarysia na jaho, niechaj nie dureje. Ad kaslu dzicia zasipielo. Haspadynia

zaskwaryla bulbu slaninaj. Choc u laplenyrn, aby nie li chaplenym. U bahataha haspadara pounyje arudy rozriaha zbozza. Siannia u nas Kapusta z zatatlkaj, Nie zatatikaj krupieni, miasa pakladziecca. Praz situ i kon. nie paciahnie. Celaje zaiilrmnie nabrala cybuli. Jak zir-

I, nuti, dyk zaraz i paznau. lnsy celawiek stati, jak nie stan pic. U swaim kraju, jak u raju. Sto dusa maje, tym i prymaje. Nie adbiwajsia ad swajho kraju.

j

N2 2, §§ 19 - 20.

Leta zbiraje, a zima prajedaje. DajIe, Boze, na. ,. zyccio, na byccio, na dobraje zdaroti]e, na dotihi wiek.

Ranniaja ptuska zubkl ciarebic, a pozniaja wocki tre..

j

------~-----~~~-- .... ~

J~ 3, § 21.

Sto budzie miru, toje j babinamu synu. Hdzies za morem hdzies na wostrawi, tam kaban zywie, Iycem hare, nahami skarodzie, chwastom sieje, za im psanica rodzie dzied stary chodzie, psanicu zbiraje, pirahi piace i u'sio wojska kormie. Dy nam taho n~e znajs~i, narn taho nie bacyc Tam dobra, dzie nas merna .. N~e krycala warona ti haru latucy, a tiniz i pahatowi ~I"a budzie. Pad starasc dziadula zaniepadac stati. Boh SIOleta zaradziii psanicu. Zaskarodzywa] skarej harod, a jak zaskarodzis, pryjezdzaj z baron ami da miani~. Z~- ~

chini ad wietru switkaj dzicia. Zachawaii tak. sto ntchto nia znojdzie. Zwary zacirki s skwarkami. Zwiniela kamora, zwiniela, hdzie nasa Tacianka siadziela, siedziucy u karnorv nie hulala, torrkije abrusy tkala.· Zwys lobu wocy nia chodziac. Zhodliwyje dajuc ,:"am rady, ale wy sluchac nia chocecie. Sto u Iesie rcdzicca,

u dware zhodzicca. Zdaloku widzic twajo woka. Sku-

ru .idzierci treba za hetakuju winu. Nicoha nia mob skazac zdainleny twajoj mowaj. Daj [akich-niebudz I

________ ~,~l~.~. ----

-- ;W --

Unadzilasia swinka 11 niuku: oi nitiku sasni, ci swinku zabi. Smiechi dla ticiechi, a pr atida dztela Boha. Zywie haspadar ~apasliwa, nikornu ni~ ~taniajec~a. Ci ty zaprasiti hasciej na lazbtny? ldziecie, dzieci, z zastolla,

pusciecie hasciej. Pad wiecar zas~iudvzi~nieto. na d~are.! .',f. Zacapiusy zwiahu, nia skora adcepissia. .Nle zwiazy- ,

wajsia sa mnoj, ja ciabie nie capaju. Zh~nIvena <maja ~abota. Sabaka niesta zwiahlicca: znac, cuzy ceta wiek idzie. Kamu zdalosia, a na mnie zbylosia. Nia bojsia zwiahliwaha, a kustwaha. Achwota jose, ale zdatnasci nierna. Ziamielka nas korrnlc, a sarna jesci nia prosic. Maianka zziaje, zziaje, dyj blisnie. Jon nia zlomak, nia dub. jaho zlamajes. Zlosnica nas~ i [esc: .nie paj~la:

Na krai swietu pajdu ad was. Jaki sakawik, taki 1 krasawik. Zlaiilu ja ciabie, Iahiedzku, Pasukaj u S~lronku kluCa Twaja stuzka cmiansaja koleram adrnaje,

-- 31 --

zier niat z resata .. Twajo \~oka ztrka, zdaloku zieryr! Zlodzieju niema wiery, choc ziarnlu Jest. Zrannra bytt dozdzyk.

<N9 4, §

Byu kwas, dy nie by to was. Nie kladzl sabacy palca Ci rot, bo adkusic, Dozdz zaskocyu nas u darozie. Zdziek nad chlebam-wialiki hrech. Kali Boh zrueye, celawiek nie r azlucyc. Papati u nierat, ni ·uzad ni tipierad. Kotas, sto zierniat nie maje, dahary lob zadziraje. Wyrwi krasku sabie. Ida zjeia kosku, Dzieci palezli u sad. Babula umieje kazki dobra kazac, Siahonnia my pastawili catyry kopki siena. Malyle dzieci-maly klopat, bolsyje dzieci - bolsy klopat, Mokry knot nie harvc dobra, a uslo lrascyt. Abiecati pan pa syc kazuch, i slowa jaho ciopla. Usiu zimacku u adnym kazusku chadzu. Kaladki-haspadarskije paradki. Pryjsl! kaladkl, bliny dy aladki. U aziarodzie susycca bob. Na hrudzie wialiki stoh siena. Barancyk ztamaCi nozku. Dzicia spic u kalyscy. My jsli praz les wuzkoj darozkaj, Potinaja latuska matodziwa. Hrosy kruhly, adtaho i kotki. Zyd krarnacku pastawiii la swajho panadworku, Kruc, wierc, u cerapocku smierc. Krupka krupku dahania]e. Na stuzcy kryzycak wisic. Pcolki zbirajuc miod. Pa lahcynie iducy, nohi parr.acyli. Laz na lozku. Dziaciuki z lubkarni pajsli Ci L ryby.

M 5, § 28.

Jon nie pryjaciel nas, a niepryjaciel. Heta stalosia praz niedahlad. Za adnaho bitaha dwoch niabitych dajut i to nie biaruc. Nie bahabojliwy jon celawiek nikoli nie parnoze druhomu u biadzie. Nieiizabawi' prychadzi nazad. Won wyhaniu, niahodnika, kali nie papra wissia. Tut niedalik u hrasach jose wialiki. Nia choces slufyc da hodu, to za niedabyt twoj nie addam usiaje platy, Nia spiel! jablyk sarwaii, a niedaspiely.

2 tieL.UI .•

....

32 -

Tut nie Iaska, a kryiida, Papail pad bratniuju nielasku. Nienasyc niejkaja na was napala, Heta dula nia spielaja, a zialonaja. Jon z nieachwocciem pajecha u u darohu. My niaswietlyje ludzi, nam prabacyc mozna. Jany nia swietlyje ludzi, a ciornnyje. U niaurnleki ruki kaleki. Skacina wasaja niaulornkaja, nijak ularnac nia mozna u sasie. Niechaj Boh tabie parnoze Nialohkuju hadzinu piereciarpieli my. Tut astalisia maje niedaborki. Zycciom swaim nam nieslawu cynis.

~i! 6, § 29

Zajechaii-by, kali-b zrucylosia. Jana piersaja maja niepryjacielka: kab prymiela, u tyzcy-b wady iitapila. Tr eba-z bylo zdarycca hetkamu niescasciul Pajsli-b siahormia kasic, ale dozdz pajsoti Kab wiedarinie, dzie pawalissla, walej-by tam sieti. Caho z wy chocecie ad ich, jany-f warn nicoha nie abiecali? Jon wyciaii-by, kali-b ty nie zatuliu mianie. Jakoje-z heta kresiwo, sto ahniu nie daje. Tre bylo-b zZac siahorinia jacmien, bo pleraspieje. Kali-b iwiezli snapy u hum no, tisio bvlo-b dobra. Daj-ze, Boze, kab zyta radzilo na niwie kopami, na taku timalotam, a u arudzie sporam. Lapiej bylo-b pracawac doma, cymsia pa swiecie badziacca.