30/07/2010

KESELAMATAN KIMIA
Bahan kimia selamat jika dikendalikan dengan tertib dan betul. Bahan berbahaya, mampu memberikan kesan buruk kepada kesihatan dan keselamatan.

PENGENDALIAN BAHAN KIMIA BERBAHAYA DAN PENGENDALIAN SISA BERJADUAL

Anjuran:

Institut Perubatan Molekul (UMBI) Universiti Kebangsaan Malaysia

Oleh: Pn. Suzana Abu Bakar Pejabat Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan Universiti Kebangsaan Malaysia Tel: 03 89213329 Email: sab@ukm.my

KEMASUKAN BAHAN KIMIA KE DALAM TUBUH

Pernafasan Paling mudah bagi bahan berbentuk gas, wap, asap Kesan kepada hidung, kerongkong, paru-paru Cth amonia, HCl, NO2, bahan terampai dll. Serapan/sentuhan kulit Kerap terjadi Pengendalian radas tercemar Kesannya, merengsa, kulit kering, terbakar

Tusukan Jarang tapi tidak boleh diabaikan Secara tak sengaja melalui pecahan radas, objek tajam Tertelan Kewarasan larangan membawa makanan, minuman, merokok dan bersolek dalam makmal

KesanKesan-kesan Bahan Kimia

Kesan-kesannya berdasarkan:
Ketoksikan
Sifat perbandingan sesuatu bahan dan merujuk terhadap kesan buruknya terhadap tubuh.

KesanKesan-kesan Bahan Kimia(sambungan)

LD 50
Dos maut mengakibatkan kematian 50% jumlah haiwan kajian yang terdedah pada dos tertentu.

LC 50
Kepekatan maut (di udara) mengakibatkan kematian 50% jumlah haiwan kajian yang terdedah pada had tertentu.

Dos Maut (Lethal Dose LD)

Dos yang boleh membawa maut.

Kepekatan Maut (Lethal Concentration LC)

Kepekatan sesuatu sebatian di udara yang boleh membawa maut.

IDHL (Immediately Dangerous To Life And Health)

Kepekatan persekitaran udara yang mengakibatkan bahaya kepada hidupan dan kesihatan secara sertamerta.

30/07/2010

Kelengkapan Pelindung Diri (PPE)

Pekerja mestilah dilatih menggunakan PPE yang betul dan sesuai dengan tugasan. Terdapat juga PPE yang memerlukan penyelenggaraan dan perlu disimpan dengan kaedah yang betul. Pekerja juga harus mengetahui batasan (limitations) PPE.

Kelengkapan Pelindung Diri (PPE)

i. ii. iii. iv. v. Baju makmal Sarung tangan Cermin mata keselamatan Dust/mist respirator Kasut Keselamatan/ bertutup

Class 1 - Explosives
Pengelasan Bahan Kimia berdasarkan NFPA:
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) Letupan Gas Cecair mudah terbakar Pepejal mudah terbakar Pengoksida & Peroksida Organik Bahan Beracun Bahan Radioaktif Mengakis Lain-Lain -Explosive - Gases - Flammable Liquid - Flammable Solid - Oxidiser - Poison - Radioactive - Corrosive - Miscellaneous

Dinitrophenol Trinitrobenzene Trinitrobenzoic acid

Class 2 - Gases

Class 3 - Flammable Liquid

Examples:
alcohols acetone Solvents Flammable substances must be kept in a special cabinet.

30/07/2010

Class 4 - Flammable Solids

Class 5 - Oxidizer and Organic Peroxides Ammonium nitrate Potassium chlorate Potassium permanganate

Class 6 - Poisonous Materials Arsenic trioxide Mercury mixtures Phenol

Class 7 - Radioactive materials

Class 8 - Corrosive Materials.

Examples:
acids <2.0 pH bases >12.5

30/07/2010

Class 9 - Miscellaneous.
Miscellaneous hazardous material is a material that present a hazard during transport, but that is not included in another hazard class Cth:Ammonium sulfite Dimethylsulfoxide Saya tak berniat untuk melakukannya" dan "Itu bukan salah saya" dua kenyataan yang sepatutnya tidak digunakan dalam makmal. Sekiranya seseorang tercedera atau merosakkan peralatan, kenyataan itu tidak boleh memulihkan keadaan.

PENGENDALIAN BAHAN KIMIA Semak prosedur kerja. Pemanasan ? elakkan penggunaan api secara terbuka. Sebarang pemanasan tidak boleh ditinggalkan. Jangan panaskan pelarut mudah terbakar dengan api terbuka atau plat pemanas elektrik, gunakan rendaman minyak atau air. Bahan tidak serasi, asid kuat alkali kuat; peroksida pelarut organik Elakkan sentuhan langsung, gunakan PPE yang betul Pengangkutan bahan kimia (asid), gunakan bekas pengangkut

Right to know.
You have the right to know the dangers of any chemical you are working with. Material Safety Data Sheets (MSDSs). Contain a required set of safety information and PPE required to work with specific chemicals or mixtures.

Pengendalian Selamat
Dapatkan cara pengendalian yang betul dan selamat. Maklumat diperoleh daripada:
Risalah Data Keselamatan Kimia (MSDS) Label Poster Buku Internet

30/07/2010

RISALAH DATA KESELAMATAN KIMIA (MSDS)

Risalah yang dikeluarkan oleh pengeluar atau pengimpot Memberi maklumat pengguna.

MAKLUMAT (PENERANGAN) DALAM MSDS

Pengenalpastian bahan (nama produk -biasa, saintifik) Penerangan sifat fizikal dan kimia takat didih, takat lebur Identifikasi sifat berbahaya mudah terbakar, meletup, pengoksidaan Maklumat mengenai Bahaya terhadap Kesihatan merengsa, mengakis, toksik Tindakan sewaktu kecemasan

MSDS - KEPENTINGAN
Pengesahan penerimaan bahan yang betul Sedar akan bahaya jika cadangan cara pengendalian tidak dipatuhi Mengenal tanda-tanda jika terlebih pendedahan Pengendalian bahan berbahaya dengan betul dan selamat

SOP
Mesti mendapat kelulusan pihak pengurusan Mesti mudah digunakan dan mudah dicapai Semakan berkala SOP Ujian/ manual boleh juga ditambah dalam SOP

PENGAMBILAN BAHAN KIMIA DARI STOR

Rekod pengambilan bahan kimia Bawa hanya satu botol besar pada satu masa jika menggunakan tangan Jangan biarkan botol bersentuhan jika pindah gunakan troli Jangan letak botol berisi bahan kimia tidak serasi di atas satu troli Gunakan tangga / lif khas jika ada (servis lif)

Penyimpanan Di Makmal (sambungan) (sambungan)

Tuliskan tarikh botol diterima dan dibuka Simpan seminimum dimakmal kimia senarai bahan kimia perlu dikemaskini secara berkala. Bahan kimia yang tidak diperlukan mesti disimpan di dalam bilik stor atau pun dilupuskan jika perlu. Jika bahan kimia diletakkan dalam peti sejuk, pastikan peti sejuk mempunyai label!

30/07/2010

Penyimpanan Di Makmal (sambungan) (sambungan)

Pekerja mesti melabelkan setiap bahan kimia yang diguna atau pun disimpan dalam makmal. Simpan mengikut keserasian Bahan mudah terbakar perlu disimpan dalam kabinet yang bersesuaian. Penyimpanan mestilah di tempat sejuk dan jauhkan daripada sinar matahari

Bahan kimia perlu diletakkan dalam bekas sekunder bagi menghalang pengaliran jika berlaku tumpahan

Pelabelan
Pelabelan Semula Bahan Kimia
* Peraturan 21 Peraturan-Peraturan Keselamatan & Kesihatan Pekerjaan (Penggunaan Dan Standard Pendedahan Bahan Kimia Berbahaya Kepada Kesihatan) Setiap bekas (asal atau sekunder) perlu dilabelkan.
Pelabelan bekas yang baik dengan meletakkan nama dan peratusan komposisi bahan kimia.

Pelabelan(Sambungan) (Sambungan)

Pelabelan(Sambungan) (Sambungan)

Pelabelan yang tidak baik, corong turas di dalam botol dan keretakan botol

Sebarang botol/ bekas bahan kimia yang mempunyai pelabelan yang tidak jelas perlulah dilupuskan bagi mengelakkan kejadian yang tidak diingini

30/07/2010

Penyimpanan Di Makmal
Perkara Yang TIDAK BOLEH Dilakukan:

Penyimpanan Di Makmal (sambungan) (sambungan)

Perkara Yang TIDAK BOLEH Dilakukan: Dilakukan:

Jangan biarkan bahan kimia dalam kebuk wasap untuk tempoh yang lama. Jangan simpan bahan kimia bawah meja bekerja Jangan simpan bahan kimia di tempat yang sukar
dicapai, di tempat yang tinggi drp aras dada/ mata.

Penggunaan peti sejuk biasa untuk penyimpanan

bahan kimia mudah terbakar mesti dielak.

Peti sejuk biasa mempunyai beberapa komponen yang boleh menghasilkan percikan api seperti suis lampi dan termostat. Peti sejuk yang digunakan untuk menyimpan bahan kimia tidak boleh sama sekali digunakan untuk menyimpan bahan makanan

38

Pengendalian Bahan Kimia di makmal

Pengendalian Bahan Kimia di makmal

(sambungan)

Elakkan pemanasan langsung dengan api terbuka. Elakkan pemanasan bersama bahan pengoksidaan, atau sebatian yang mudah teroksida, atau bahan yang mudah terbakar. Wap mestilah dikondensasi secekapnya supaya tiada yang dapat bebas ke dalam makmal. Jika mungkin, elakkan pengendalian bahan dalam bentuk kontang. Elakkan sebarang geseran dan ketukan Penggunaan haruslah pada kuantiti yang kecil.

Jangan hidu bahan kimia Jangan pipet menggunakan mulut Tidak dibenarkan merokok, minum, makan & bersolek dalam makmal Jangan gunakan air/ais dalam makmal untuk minuman Bersihkan tumpahan kimia dengan segera Sentiasa memakai PPE apabila mengendalikan bahan kimia

PENGGUNAAN ALMARI KEBUK WASAP

Operasi yang

KEBUK WASAP
Penggunaan kebuk wasap merupakan salah satu langkah kawalan kejuruteraan untuk melindungi pekerja dari terhidu bahan kimia berbahaya. Penting dalam makmal untuk menjalankan eksperimen yang membebaskan wap yang mudah terbakar, beracun, mengkakis dan berbau. Fungsi: untuk mengeluarkan udara yang dicemari dengan wap-wap tersebut keluar makmal dan mengalirkan udara yang bersih dalam makmal.

boleh menghasilkan wap, semburan, debu/gas perlu dilakukan dalam almari kebuk wasap.

30/07/2010

JENIS
1. Am 2. Asid perklorik: dibina dari bahan yang tidak mengandungi karbon atau mudah terbakar. 3. Asid hidrofluorik: kebuk wasap jenis ini tidak diperbuat daripada bahan yang mengandungi kaca.

PENGGUNAAN KEBUK WASAP Eksperimen yang tidak melibatkan asid hidrofluorik dan asid perklorik mestilah dilakukan dalam kebuk wasap jenis am. Eksperimen yang melibatkan asid hidrofluorik dan asid perklorik mestilah dilakukan dalam kebuk wasap jenis masing-masing. Wap asid hidrofluorik akan bertindakbalas dengan pintu kebuk wasap jenis yang lain.

PENGGUNAAN KEBUK WASAP samb. samb.

Kebuk wasap asid perklorik hanya dikhaskan untuk eksperimen yang melibatkan asid perklorik sahaja:
Kebuk wasap jenis ini tidak boleh digunakan sebagai kebuk wasap jenis am; eksperimen yang melibatkan asid perklorik sahaja yang dibenarkan di dalamnya dan kerja sampingan hendaklah dilakukan di tempat lain Keselamatan kebuk wasap jenis ini memerlukan pembasuhan bahagian dalamnya, saluran dan kipas penyedutnya pada setiap masa atau selepas setiap eksperimen dijalankan Semua radas yang digunakan di dalamnya tidak disalut dengan bahan-bahan organik atau minyak pelincir/gris

LANGKAH KESELAMATAN PENGGUNAAN KEBUK WASAP

1. Pastikan kipas penyedut dihidupkan terlebih dahulu untuk mengeluarkan wap-wap bahan kimia yang tinggal di dalam kebuk wasap sebelum pintu kebuk wasap dibuka. 2. Kipas kebuk wasap perlu dipastikan tidak menghasilkan gegaran atau bunyi bising pada masa digunakan 3. Peralatan atau radas yang dipasangkan di dalam kebuk wasap tidak mengganggu pembukaan atau penutupan pintu kebuk wasap

LANGKAH KESELAMATAN PENGGUNAAN KEBUK WASAP samb.

LANGKAH KESELAMATAN PENGGUNAAN KEBUK WASAP samb.

4. Jangan memasukkan badan anda ke dalam kebuk wasap semasa eksperimen dijalankan 5. Jalankan eksperimen pada jarak 6 inci untuk mengelakkan wap terbebas keluar. 6. Rendahkan pintu kebuk wasap semasa menjalankan eksperimen. 7. Kebuk wasap hendaklah sentiasa kemas dan bersih. Sebarang tumpahan dan percikan hendaklah dicuci dengan segera

8. Apabila selesai menjalankan eksperimen, perlu dipastikan pintu kebuk wasap ditutup terlebih dahulu sebelum dimatikan kipas penyedut. Ini adalah untuk mengelakkan wap bahan kimia terhasil semasa eksperimen tidak memasuki ke dalam kawasan makmal 9. Semua peralatan elektrik perlu disambung dari luar kebuk wasap untuk mengelakkan percikan api yang boleh bertindak dengan bahan kimia mudah terbakar atau mudah meletup.

30/07/2010

Pengendalian Silinder Gas

Pastikan anda telah membaca dan memahami MSDS. Memakai Kelengkapan Pelindung Diri (PPE).

PENGENDALIAN SELAMAT
Kenalpasti gas yang digunakan
Jangan hanya bergantung kepada warna selinder (warna selinder mungkin berbeza bergantung kepada pembekal) pembekal) Selinder perlu dilabel dengan jelas Label perlu dilekat kepada selinder

PENGENDALIAN SELAMAT
Pastikan tempat kerja mempunyai peredaran udara yang baik. Ketahui prosedur kecemasan gas yang digunakan dan lokasi peralatan kecemasan. Guna kelengkapan perlindungan peribadi yang sesuai.
51

PENGENDALIAN SELAMAT
Sekiranya injap dialihkan dengan cara yang salah kemungkinan gas boleh terbebas keluar. Sekiranya selinder jatuh dan injap rosak ia boleh menjadi tidak terkawal. Langkah untuk mengawal hazard ini ialah selinder tersebut perlu dirantai

Kemalangan Boleh Berlaku

BERTENANG! Sekiranya tidak, masalah kecil boleh menjadi teruk. Lapor semua kemalangan, walaupun kecil.

Setiap pekerja perlu tahu keadaan dan kedudukan peralatan kecemasan. Laluan keluar kecemasan Safety showers and eyewashes Alat pemadam api

30/07/2010

PENGURUSAN SISA KIMIA

Bahan kimia yang boleh dianggap sisa: Sisa amali, penyelidikan Bahan tertumpah Bahan kimia lama (label penting!) Sisa terdiri daripada: Bahan kimia beracun / reaktif Sisa pelarut organik berhalogen/tak berhalogen Sisa bahan kimia pepejal

Jenis Sisa Makmal

Sisa kimia Sisa biologi Sisa radioaktif Peralatan kaca pecah/ tajam

3R (Reduce, Reuse, Recycle)

Reduce (pengurangan):
Pengurangan penggunaan bahan kimia boleh dilakukan dengan merancang kerja yang dilakukan. Menggunakan dalam kuantiti yang minimum/ optimum bagi setiap kerja.

3R (Reduce, Reuse, Recycle)

Reuse (guna semula):
Terdapat juga bahan-bahan kimia yang boleh digunakan semula (masih boleh digunakan/ kesesuaian kerja yang dilakukan)

3R (Reduce, Reuse, Recycle)

Recycle (kitarsemula):
Bagi mengurangkan kos pelupusan, bahan-bahan kimia boleh dihantar untuk dikitarsemula kepada syarikat-syarikat kitarsemula yang berdaftar dengan Jabatan Alam Sekitar.

Pelupusan Sisa Kimia

Bahan kimia yang telah digunakan atau bahan kimia yang telah luput tarikh penggunaan hendaklah dilupuskan mengikut PeraturanPeraturan Kualiti Alam Sekeliling (Buangan Terjadual) 2005.

10

30/07/2010

Buang sisa pada bekas yang sesuai.

BROKEN GLASS

GLASS BIN

RUBBISH

Semua sisa pelarut disimpan dalam botol berlabel. Pelarut organik diasingkan : berhalogen & tak berhalogen. Jangan buang bahan kimia ke dalam sink.

WASTE BIN

Asingkan sisa mengikut pengkelasan sisa yang ditetapkan oleh Sykt. Kualiti Alam Sdn. Bhd.: Kelas B sisa organik mengandungi halogen/sulfur: klorofom, diklorometana, karbon tetraklorometana dll. Kelas C sisa pelarut tanpa halogen/sulfur: aseton, metanol, xylene, toluene dll. Kelas K sisa mengandungi raksa: sisa COD

Kelas T racun serangga atau sisa mengandungi pelarut organik yang digunakan dalam ekstraksi organoklorin & organofosforus racun serangga. Kelas X sisa inorganik: asid, alkali, garam inorganik dll.

KESIMPULAN
Pastikan makmal bersih dan selamat untuk digunakan. Patuhi peraturan keselamatan dan prosedur kerja selamat. Jangan ragu-ragu untuk bertanya soalan terutama berkaitan keselamatan atau tidak mengetahui sesuatu prosedur serta laporkan keadaan atau perlakuan yang tidak selamat.

Beri masa untuk pastikan keselamatan dalam makmal. Beberapa minit untuk membersihkan tumpahan atau mendapatkan peralatan yang betul dapat menyelamatkan masa dan kerja serta memastikan makmal berada dalam keadaan selamat untuk semua orang.

11