Parapagimi pr revistn.....................................................................................................2 Pse i paragjykojn medresistt?!.......................................................................................3 Grada dhe vlera e mendjes n Islam..................................................................................5 Alkoolizmi si smundje .......................................................................................................

7 Dhul-Hixh-xhe dhe kurban bajrami...................................................................................10 Qndrimi i "paris" kundrejt thirrjes n fe t All-llahut ....................................................15 Festimi i vitit t ri!.............................................................................................................23 Dita e Arefatit ...................................................................................................................25 Parimet pr pranimin dhe transmetimin e hadithit ..........................................................28 Kiraetet e Kuranit Fisnik..................................................................................................31 Rndsia e Isnadit............................................................................................................35 Prostitucioni .....................................................................................................................37 Mnyrat e edukimit t fmijve ........................................................................................39 Liria e rrejshme ................................................................................................................44 Dr. Vehbe ez-Zuhejli.........................................................................................................47 Abdull-llah ibn Aun .........................................................................................................48 Muaji Dhul-Hixhxhe...........................................................................................................50 Sadakatul-Fitr ........................................................................ Error! Bookmark not defined. Kurbani pr m shum persona ......................................................................................51 Ndalimi i gnjeshtrs........................................................................................................52

Parapagimi pr revistn
Parapagimi kushton gjithsej 10 euro (dhjet) pr Europ, (prfshir edhe Shqiprin, Kosovn, Turqin dhe ish republikat Jugosllave), 20 euro pr Kanada dhe Amerik dhe vetm 310 denar pr parapaguesit nga Maqedonia. Me kt parapagim brenda nj viti juve ju drgojm 12 numra t revists, prej numrit aktual kur ju parapaguheni. N kt mim jan t prfshira edhe harxhimet postare pr drgim t thjesht. Pr parapagim mjafton q t drgoni pajtimin tuaj me emrin dhe adresn e plot n: email: sms: fax: tel: albislam@albislam.com +389 75 436 718 +389 2 3230 827 +389 2 3230 827 (do dit, prve t xhumas dhe t diels, prej 9 deri 16) shtpia botuese "Nun" rr: 110 nr: 5 1000 Shkup, Maqedoni
albislam@albislam.com rr: 110 nr: 5 arshija e vjetr 1000 Shkup fax: +389 2 3230827

ose me post n:

viti III nr: 30 redaksia: Ramadan Ramadani (kryeredaktor) Agim Bekiri (ndihms kryeredaktor) Bekir Halimi, Talha Kurtishi, Alajdin Idriz, Fatmir Zaimi, Ali Shabani

Del n fillim t muajit, kalendari i hixhretit, takvimi i Trkiye Diyanet Vakfi. Numri i ardhshm: 31 01 2006

Boton: Xhirollogaria: Xhirollogaria:

IBAN Numri tatimor:

NUN-R DOOEL 300000001759616 (denar) 0270100209184 (euro) Komercijalna Banka A.D. Skopje rr. Kej Dimitar Vlahov 4 S.W.I.F.T. : KOBSMK2X MK07300701002091869 4030003487017

Revista sht e regjistruar pran Agjencis pr Informata t Maqedonis nr. 02-124/2. Shtypur n: Cetis Print -Shkup Tirazhi: 1000 kopje ISSN: 1409-6250

Aktuale
Pse i paragjykojn medresistt?!
Vllezr dhe motra. N kt material dshiroj t ndalem n dy pika; Pse i paragjykojn medresistt-medresistet dhe si ti prballojm kritikat e t kqinjve? Pse i paragjykojn? Shumkush e di prgjigjen e ksaj pyetje interesante. Dhe me t drejt pyesin ata q nuk e din: Vall, pse i paragjykojn?! (Po shkruaj n vetn e par ngase edhe un jam pjestar i ksaj familje t madhe) -Ata na paragjykojn, sepse ne jemi t part kudo dhe kt gj ato e urrejn. -Ata na paragjykojn dhe na urrejn sepse ne jemi ata q e braktisim shtratin e ngroht pr t falur namazin e sabahut, edhe n dimrat e ftoht; ndrsa ata flen gjum bashk me shejtanin tek koka, pr t mos thn se jan br vet shejtana... -Ata na paragjykojn se, ne falim namazin. Po si mos t`a falim namazin kur namazi pr ne sht: mbrojtje, lirim, qetsi, vetngadhnjim... Ne e duam qetsin andaj veprojm kshtu! -Ata i paragjykojn motrat tona sepse ato kan vn hixhabin. Dhe marrzia arrin kulmin kur i shikojn m nj sy kritikues... O t marrt, t mjert! T lodhur si jan vet mendojn se jan t gjith... Ata nuk e din se n kokat e tyre kan kurora. Pra kurora n kokn e besimtares! -Ata na paragjykojn, sepse ne nuk i prgjigjemi ftess s tyre t bukur por, zgjedhim nj ftes m t bukur, at t Krijuesit t Gjithsis... -Ata na paragjykojn, ngase ne u lartsuam me dituri dhe rezultate t larta dhe pr ne bjn dua zogjt q fluturojn dhe peshqit n det; kurse atyre bollat e cofura... -Ata na paragjykojn, ngase ku shkojm mbjellim dritn e Islamit dhe t dashuris njerzore. -Ata na kan inat, ngase ne ngjajm me pllumbat, -dhe t till jemi... -Ata na kan inat, ngase kur shkojm rrugs, qeshin gurt...Dhe e meritojm nj gj t till, apo jo? T pagdhendurit dhe trashanikt fyen dhe llomotitn pr Krijuesin. Allahu qoft larg fjalve t tyre, shan t Vetmin Nj q prve Tij tjetr s`ka, dhe u orvatn q me fjal t ndyra t prekin pastrtin e Tij, Allahu sht i pastr dh larg thnieve t tyre. Kur patn guximin ta bjn nj gj t till ndaj Allahut, Krijuesit t Gjithsis, `presim t flasin pr ne, q shum shpejt rrshqasim n grackat e t mallkuarit. Ata jan gjithmon t zemruar me ne dhe rrin t gatshm t na vrsulen sepse ne u lartsuam m dituri, moral, a pasuri. Ne pr ata jemi si nj mkatar i madh q s`falet dot kurr, ata do t vazhdojn t na luftojn gjersa t`i lshojm nga dora begatit e Krijuesit ton, t zhvishemi nga vetit e vyera e t biem n zeron e pavler. Nse i kuptojm kurthet dhe lajthitjet e tyre, ather mos t`ua vm veshin fjalve q trillojn, e t lodhemi me poshtrsin e tyre, por t bhemi 3

t fort si guri q s`lviz leht, rri n vend t vet duke ua treguar forcn e ekzistencs s tij kokrrave t breshrit q sado t mdha t jen, kur mbi shkmb pikojn bhen copcop, e shkmbi qndron e s`e gjen gj. Sa m tepr q t flasin pr ne, aq m shum peshon personali-teti yn. Ne nuk mund t`ua mbyllim gojt, e as q e kemi n dor t`ua ndryshojm mendjen, por kemi mundsi ti groposim t kqijat e tyre dhe t`i lm mnjan. Me ta t bjm sikur s`i shohim e as nuk i dgjojm, dhe t themi me vete: Vdisni me at mllefin tuaj (Kur'ani fisnik 3-119) O Zoti yn, na jep forc dhe zgjuarsi, na bj t aft q ti prballojm me sukses kritikat e tyre. O Zoti yn, na i zbut zemrat, na e shndrro tmerrin e brengave n hare, na bj sypatrembur kur na kaplon frika! O Zoti yn, freskoji shpirtrat tan me bindje t paluhatshme, dhe shuaje prushin e shpirtrave t ndezur me ujin e besimit!

O Zoti yn, largoje prej nesh mrzin dhe pikllimin. Lsho mbi syt tan t friksuar siguri, mbi shpirtrat e shqetsuar qetsi, dhe hapi dyert e zgjedhjes me shpejtsi! O Zot! Mundsoja syve t mi ta shohin Dritn Tnde dhe t devijuarit ta gjejn rrugn e drejt! O Zot! Shuaji prshpritjet e zrit t ndergjegjs s keqe prej nesh dhe ago pr ne nj mngjes t mbushur m Dritn Tnde; largo nga ne do gj q na shpie n pesimizm e n shkatrrim. O Zot i Madh! Na bj prej atyre q kan frik prej Teje dhe prej askujt tjetr e mos na bj prej atyre q s`T kan frik Ty dhe frikohen nga t gjith. Kur t kemi nevoj pr mbshtetje na prkujto mbshtetjen tek Ti, kur t jemi lyps na frymzo t krkojm vetm prej Teje, se Ti je zotrues i hambarve t pashtershm, nga prkujdesja Jote nuk shmanget dot asnj grimc, sado e vogl q t jet, dhe Ti mbetesh i dituri pr ne, kudo q t jemi.
Mirsad SYLJA (autori sht nxns n kl. e 10, n medresen Haxhi Sheh Shamia n Shkodr)

(Artikujt e paraqitur n kt sekcion jan mendime dhe komente personale te autorve dhe nuk korespondojn domosdoshmrisht me ate q redaksia e Albislam.Com i din pr t vrteta.)

Artikuj
Grada dhe vlera e mendjes n Islam
Vlera dhe rndsia e mendjes n sheriat vihet n dukje nga aspektet q vijojn: a. Allahu i Lartsuar nuk ia drejton fjalt e Tij vese t menurve, sepse ata e kuptojn fen e Tij. Allahu n Kur'an ka thn: "Prkujtim e kshill pr zotruesit e mendjes". [Sad; 53] b. Nj ndr gjrat q prej tyre varet obligimi me detyrat fetare sht mendja, ai q nuk e posedon nuk sht i obliguar. Profeti n hadith ka thn: "sht ngritur lapsi pr tre persona (d.m.th; sht hequr obligimi dhe nuk merren n llogari, prderisa jan n at gjendje), njri prej tyre sht, i menduri derisa ti vij mendja". c. Allahu e ka dnuar (shar) at q nuk prdor mendjen, si ka prmendur pr banort e zjarrit, pr t cilt ka thn: "Dhe thon: Sikur t kishim dgjuar dhe pasur mend, ne nuk do t ishim ndr banuesit e zjarrit" [Mulk; 10] . Gjithashtu ka thn duke dnuar veprimin e atyre q nuk ndjekin sheriatin dhe udhzimin e Profetit: [Kur u thuhet atyre : "Ndiqni at q ka zbritur Allllahu" ata thon:" Jo ! M mir ne dot ndjekim far gjetm nga baballart tan", (A do ta bjn kt ?) Edhe pse baballart e tyre nuk kuptonin gj dhe nuk ishin t drejtuar ?"] [Bekare; 170] d. Kur'ani ka prmendur dhe ka nxitur pr shum proese logjike q i kryen njeriu p.sh. mendimi, meditimi, vzhgimi e tjer. N ajetet q vijojn Allahu i Lartsuar ka thn: "A nuk mendojn thell pr Kur'anin?", "N mnyr q t mendoni", "A nuk kuptoni" e. Allahu i ka lavdruar ata q prdorin logjikn pr njohjen e t vrtets. Allahu n Kur'an ka thn: "Ndrkaq, ata q u larguan prej adhurimit t idhujve dhe ju drejtuan Allllahut, ata kan gzim t madh, e ti prgzoj robrit e Mi! T cilt i dgjojn fjalt dhe pasojn at m t mirn prej tyre. T tillt jan ata q All-llahu i udhzoi n rrugn e drejt dhe t tillt jan ata t menurit" [EzZumer:17-18] f. Allahu ka dhn shum shembuj n Kur'an q i shikojm ose i dgjojm, n mnyr q ne t logjikojm e t mendojm, si p.sh. fjala e Tij "Ai na solli Neve nj shembull, e harroi krijimin e vet e tha: Kush i ngjall eshtrat duke qen ata t kalbur?" [Jasin; 78] g. Allahu n Kur'an ka prmendur shum fakte q shkojn sipas standarteve, kritereve dhe arsyeve logjike, si p.sh; "A mos u krijuam prej kurgjs, apo ata vet jan krijues? A mos ata i krijuan qiejt e tokn, Jo, por ata nuk jan t bindur" [Et-Tur; 35-36], "Sikur t kishte n to (n qiej e n tok) t adhuruar t tjer me t drejt prve Allahut, ato t dyja do t shkatrroheshin" [El-Enbija; 22], "A nuk mendojn thell pr Kur'anin? Sikur t ishte prej dikujt tjetr, prve All-llahut, do t gjendeshin n t kontradita t shumta". [En-Nisa; 82] h. Kur'ani ka prcaktuar fushat e mendimit dhe prdorimit t mendjes, si p.sh: [A nuk e kan par qiellin mbi ta, si Ne e kemi ndrtuar at dhe e kemi zbukuruar, dhe s'ka asnj t ar n t ? ] [ Edhe tokn ! Ne e 5

kemi shtrir at dhe kemi vendosur n t male q qndrojn fort, si dhe kemi sjell n t do lloj bime t mrekullueshme n ift.] [ Nj ndriim dhe Prkujtues pr do rob q i kthehet All-llahut me pendim (rob i cili beson n Njsin e All-llahut, i plotson detyrat n nnshtrim ndaj Tij dhe q gjithnj krkon faljen e Tij).] [Kaf; 6-8] i. Prdorimi i gjurms si argument q tregon pr lshuesin (lnsin) e saj. Ky sht nj proes logjik q ka nevoj pr njohjen e lidhjes midis do gjurme dhe lshuesit t saj. P.sh; Allahu i Lartesuar n Kur'an ka thn: [ "I cili ka krijuar shtat qiejt t rnditur nj prmbi nj: ju nuk mund t shihni asnj gabim n Krijimin e t Gjithmshirshmit. Kthe pra shikimin prsri: " A mund t shohish ndonj t ar ?]" [El Mulk; 3-4] j. Sqarimi i gjrave q mendja nuk arrin ti njoh, si p.sh, fjala e Allahut; [Dhe t pyesin ty (Muhamed a.s.) pr ruhin (shpirtin). Thuaj: Ruhu (shpirti) sht prej atyre gjrave, dija pr t ciln sht vetm tek Allllahu, ndrsa nga Dija (juve o njerz) ju sht dhn vetem fare pak.] [El Isra;85], si dhe fjala e tij: [ Ai (All-llahu) e di far u ndodh atyre (krijesave t tij) n kt bot dhe far dotu ndodh atyre (n jetn e Fundit) dhe ata kurr nuk do t prfshijn gj nga Dija e Tij.] [Taha; 110]. Abdullah ibnu Abbasi ka thn; "Kaderi sht nj gj q Allahu e ka br sekret, t fsheht". Qndrimi i ehli sunetit ndaj arsyes logjike Do t prmend disa pika, t prmbledhura nga shkrimet e Ibn Tejmijjes n kt fush, t cilat sqarojn qndrimin e ehli sunetit: a. Njeriu me mendjen e tij ka aftsi ti kuptoj e ti njoh gjrat, por bazuar n arsyen logjike ai mund ti njoh e ti 6

perceptoj gjrat (q kan t bjn me besimin dhe rregullat e fes) n mnyr t prgjithshme dhe jo n mnyr t shkoqitur. b. Argumentet fetare kan prparsi mbi konkluzionet logjike, pr arsye se sheriati sht i pagabueshm, ndrsa konkluzionet logjike mund t jen gabim. Kjo sepse arsyet logjike jan produkt i mendjes s njeriut, i cili gabimin e ka nga natyra, kurse burimi i argumenteve t sheriatit, sht hyjnor. c. Gjykimet logjike q jan t sakta, t qarta e t padiskutueshme, nuk mund t bien ndesh me sheriatin. d. Arsyet logjike jan t sakta vetm kur prputhen me sheriatin. Ndrsa kur kundershtojn sheriatin ato jan t parregullta, t pavlefshme. Prandaj standartet dhe kriteret logjike q prputhen me sheriatin jan t sakta, kurse ato q kundershtojn sheriatin jan t pavlefshme. e. N rast se nga vshtrimi siprfaqsor i nj teksti (citati) do t vrehet se ai bie ndesh me nj argument t sakt, t qart, e t prer logjik, kjo padyshim ndodh ose pr shkak t nj dileme q duhet zbuluar e qartsuar, ose pr shkak t interpretimit t gabuar t tekstit, si p.sh; kur fjala ka dy ose m shum variante pr tu interpretuar dhe njri prej tyre bie ndesh me arsyen e qart e t prer logjike, gj e cila tregon se ai variant nuk mund t jet kuptimi i saj, ose pr shkak se hadithi q bie ndesh me arsyen logjike t sakt, sht i dobt ose i trilluar si p.sh. hadithi i trilluar; "Allahu i Lartsuar zbret mbrmjen e dits s Arafatit mbi nj deve dhe prqafon kalorsit e ata q ecin n kmb". Kjo padyshim sht gnjeshtr. f. Ligjet dhe rregullat n mnyr t detajuar mund t njihen vetm nprmjet Sheriatit. Kshtu q ato jan prej veorive t Tij.

g. N mnyr t prgjithshme njeriu me mendjen e tij e dallon at q sht e shmtuar dhe e keqe dhe e dallon at q sht e bukur dhe e mir, qoft edhe pa i arritur argumenti fetar. Mirpo njeriu nuk sht i obliguar pr asgj derisa ti arrij argumenti fetar dhe si rrjedhoje shprblimi dhe ndeshkimi pr veprat e tij varet po nga arritja e argumentit fetar. h. Sheriati mund t sjell gjra q e hutojn mendjen, si p.sh; ndshkimi i shpirtit s bashku me trupin n varr, por jo gjra q jan t paarsyeshme e t papranueshme logjikisht. i. Asgj s'mund ti bhet detyr Allahut prmes asaj q e gjykon mendja e njeriut, sepse Allahu si ka lajmruar pr veten e tij sht, " veprues i asaj q dshiron". Por ai mund ti bj detyr vetes s tij at q

dshiron dhe mund ta ndaloj veten e tij nga ajo q dshiron, pr t'u br mirsi robrve t tij, si p.sh. fjala e Pejgamberit se Allahu ka thn n hadith kudsi: "Un ia kam ndaluar padrejtsin vetes time", si dhe fjala e tij: "E drejta e robrve ndaj Allahut sht q, t mos e ndshkoj at q nuk i bn shok atij asgj" j. Logjika sht burim (referenc) dytsore, e varur nga argumente fetare dhe e nshtruar ndaj tyre. Tekstet e kuranit dhe sunetit jan t mjaftueshme si burime fetare dhe e bjn t panevojshm bazimin n konkluzionin logjik, por nuk e pengojn pranimin e tij kur sht i sakt. do mendim q bie n kundrshtim me kt q sqaruam lidhur me logjikn, sht i pasakt dhe n kundrshtim me qndrimin e ehli sunetit.

Ismail Bardhoshi

Alkoolizmi si smundje
...Islami sht pruesi i t gjitha shpalljeve hyjnore paraardhse dhe n t njjtn koh sht edhe besimi m i prkryer n bot. Besimi Islam sht personifikimi i s mirs dhe burim i menuris sepse e ka burimin nga Allahu i Plotfuqishm. N islam n prgjithsi sht i vlefshm parimi se gjithka ka ndaluar Allahu dhe i drguari i Tij Muhamedi, paqja dhe shptimi qofshin me t, sht e dmshme dhe e panevojshme, si pr individin ashtu edhe pr t gjith shoqrin, po ashtu gjithka Ata kan lejuar sht e dobishme dhe e mjaftueshme. sht detyrim i do myslimani t respektoj dhe zbatoj t gjitha obligimet, rregullat, kufizimet dhe porosit t dhna n mnyr t drejtprdrejt apo t trthort n Kuran apo n Synetin e Pejgamberit. Sidoqoft, nuk sht e drejt t mendohet se thelbin e besimit Islam e prbjn vetm kufizimet dhe rregullat. Islami prfaqson konceptin e prkryer t jets s lumtur n kt bot si dhe n botn tjetr. N t njjtn koh sht po ashtu e vrtet se Allahu i Plotfuqishm na ka ndaluar disa aktivitete dhe sende, me qllim q t na mbroj prej pasojave shkatrrimtare t tyre. sht e kuptueshme se asnj shoqri nuk mund t vendos rregull, drejtsi, si dhe t siguroj funksionimin normal t saj pa ndjekur dhe zbatuar disa rregulla te caktuara si dhe pa iu prmbajtur disa parimeve baz. 7

N Kuranin e Shenjt prmenden n mnyr t drejtprdrejt dhe t trthort disa kufizime q ojn deri n ndalim t plot t prdorimit t disa sendeve t dmshme. Nj nga kto shtje t ndaluara sht edhe prdorimi apo tregtia e alkoolit. Kurani shprehet qart: O ju q besuat, ska dyshim se alkooli (1), bixhozi, idhujt (2) dhe hedhja e shigjets ( falli ) jan vepra t ndyta nga shejtani. Pra, largohuni prej tyre q t jeni t shptuar. Kurani Fisnik(5:90) Gjithashtu, tradita dhe praktika e Pejgamberit na e ndalojn n mnyr t qart prdorimin e pijeve alkoolike si dhe tregtin me to. Muhamedi, paqja dhe shptimi qofshin me t, ka thn: 1. Alkooli sht nna e t gjitha t kqijave dhe nga t gjitha veset sht m i turpshmi. Sunen Ibn Maxhe 2. do gj q shkakton dehje (nse prdoret) n sasi t mdha, ndalohet t prdoret qoft edhe n sasi t vogla. Sunen Ibn Maxhe Prandaj nuk egziston asnj arsye q t justifikoj pijen qoft edhe n sasi t vogla (p.sh. nj gllnjk apo nj got) t alkoholit. Jo vetm ata q pijn alkool jan mallkuar nga Allahu, por t mallkuar jan edhe ata q jan prfshir n tregtin e tij. Muhamedi (paqja dhe shptimi qofshin me t) u trhoqi vmendjen myslimanve q t mos bien pr e tundimit pr t arritur shpejt dhe sa m leht fitim nga aktivitetet e tyre. N nj nga hadithet thuhet se mallkimi i Zotit do t bjer ndaj 10 grupeve njerzish t lidhur ngusht me t keqen. Allahu ka mallkuar dhe ka paralajmruar me dnim n ferr (Xhehenem) kdo q:: prodhon alkool, porosit prodhimin e tij, pi alkool, 8

transporton alkool nga nj vend n tjetrin, porosit transportimin e alkoolit, shet alkool, blen alkool, ka fitime nga shitja e alkoolit, porosit alkool pr vete dhe pr t tjert. do mysliman duhet t ket besim t plot n diturin dhe menurin e Krijuesit dhe tek prgjegjsia individuale pr do vepr t gjithsecilit. do mysliman prandaj sht i detyruar ti nnshtrohet vullnetit t Allahut dhe t zbatoj me prpikmri urdhrat e Tij. Myslimant kudo ku jetojn, madje dhe n vende jomyslimane, nuk duhet n asnje mnyr t dorzohen para presioneve t ktyre shoqrive n cshtjet e besimit. Justifikimet e tipit Pij, pr t respektuar mikun, nuk pij shpesh ose pij sa pr mos tu dehur..., sht pije me prmbajtje t vogl alkooli, nuk dua ta fyej kolegun e punes, po pij pr nder t tij, apo ktu jetojm n vend t huaj ... duhet ti prshatemi shumics jan t dnueshme dhe flirtojn me vet mkatin sepse ven n dyshim implementimin e vet rregullave islame n do koh e shoqri. Nga pikpamja historike konstatohet se alkooli sht katastrof e njerzimit. Numri i jetve te shuara njerzore si pasoj e alkoolit dhe shumat financiare t cilat duhet t paguhen pr shkak t dmeve t shumta q sjell alkoolizmi jan t pallogaritshme. Alkooli u shkakton miliona njerzve n t gjithe botn vuajtje t tmerrshme dhe te paimagjinueshme. Ai sht shkaku kryesor i shume problemeve t shoqris s sotme. Rritja e kriminalitetit, tendencat n rritje t smundjeve psiqike, prqindja n rritje e shkatrrimit t familjeve dhe strukturave shoqrore jan dshmi e trishtueshme e ndikimit shkatrrimtar t prdorimit t alkoolit.

Nga kndvshtrimi i mjekve specialist do njeri sht i paisur me nj qendr inhibitive e cila ndodhet n tru. Kjo qendr bn t mundur kontrollin e sjelljes s njeriut dmth. edhe vetprmbajtjen nga sjellja e paprshtashme dhe joetike. Nj njeri normal, i vetdijshm pra, i shmanget sjelljes s shmtuar, nuk prdor fjal fyese dhe vulgare, si n marrdhnie me t njohurit ashtu edhe me t panjohur. Alkoholi e influencon qendrn e siprprmendur n at mnyr, saq individi humbet kontrollin ndaj vetvetes. Ky sht edhe shkaku pse i dehuri prdor fjal t pista dhe sillet n mnyr jo tipike pr t. Prdorimi n doza t larta t alkoholit on n humbje t vetrespektit, familjes, miqve, vendit t puns dhe n humbjen e dinjitetit njerzor si dhe n akte t pamenduara. I dehuri mund t ndrmarr akte t pamenduara dhe me karakter tragjik si p.sh. vrasjen e nj tjetri, prdhunim apo incest.. Sipas agjensis s specializuar t Ministris s Drejtsis s SHBA-s vetm n vitin 1996 u kryen mesatarisht 2,713 prdhunime n dit. Statistikat tregojn qart se shumica drrmuese e ktyre prdhunuesve ishin nn ndikim e alkoolit. E njjta gj vlen edhe pr ngacmimet seksuale t cilat shfaqen do dit dhe jo vetm n Amerik. Faktet n terren dhe t dhnat e mjekve flasin pr nj lidhje direkte mes alkoolizmit dhe prhapjes vdekjeprurse t SIDA-s. sht mendjelehtsi dhe paprgjegjshmeri t mendosh se prdorimi me mas i alkoholit n aktivitetet shoqrore mund ta mbrojn individin nga alkoolizmi. do alkoolik ka qen n fillim social drinker dhe askush nuk e fillon pijen me qllim q t bhet pijanec. Abstenimi nga pija ka arsyetimin e vet mjeksor. Miliona njerez n bot vdesin do vit si pasoj e prdorimit n mas t

alkoholit. Kjo i shkakton dme ekonomis, duke sjell uljen e fuqis puntore dhe prdorimin e mjeteve financiare pr mjekimin e individve t prekur. Egziston nj shkall e gjer smundjesh t cilat lidhen drejtprdrejt me prdorimin masiv t alkoolit. Kshtu p.sh. mund t prmendim: cirhozn e mlis kancerin e pankreasit, koks, qafs, melis dhe zorrve infeksionin e pankreasit, gastritin, infeksionin e mlis smundjen e muskulit t zemres, hypertensionin, arteriosklerozn, anginn, infarktin e zemrs. Pasojat e prdorimit t alkoolit tek femrat jan edhe m t dmshme ndaj edhe i kushtohet m teper vmendje. Femrat jan m t ekspozuara ndaj cerozs s mlis, sesa meshkujt. Gjithashtu prdorimi i alkoolit nga femra gjat shtatzanis dmton foshnjen. Shum mjek e trajtojn alkoolizmin m tepr si smundje sesa si problem varsie. Nse pajtohemi me faktin se alkoolizmi sht smundje, ather vijm n konkluzionin se sht e vetmja smundje n bot q: shitet me shishe elegante propagandohet n masmedia tolerohet nga ligji shkakton vdekjen e dhunshme t njerzve t pafajshm gjat trafikut shkatrron familje dhe kontribon n rritjen e kriminalitetit Vllezr dhe motra! Allahu i Plotfuqishm, i pajisur me urtsi t pafundme, na ka paralajmruar para tundimeve t Shejtanit, prandaj do mysliman q shpreson tek mshira e Zotit, duhet t prpiqet t gjej burime t tjera t ardhurash dhe jetese, ndryshe nga tregtia e alkoolit. Besimi Islam quhet Din al-Fitra, dmth. besimi i natyrshm i do njeriu. T gjitha 9

rregullat dhe urdhrat n Islam kan pr qllim t mirn e njerzimit dhe ruajtjen e natyrshmris dhe barazpeshs njerzore. Prdorimi dhe tregtia me alkoolin prbjn

devijim nga kto objektiva, prishin harmonin e njeriut me mjedisin q e rrethon, si dhe shkaktojn probleme t mdha si pr vet individin, ashtu edhe pr t gjith shoqrin.
Prgatiti dhe solli n shqip: islamonweb.net

Dhul-Hixh-xhe dhe kurban bajrami

Falnderimi i takon All-llahut, Zotit t botve! Bekimi dhe paqja qofshin mbi t Drguarin e Tij i cili sht drguar mshir pr mbar botn dhe udhrrfyes pr tr njerzimin, mbi familjen dhe shokt e tij q dhan jetn dhe pasurin e tyre pr hir t All-llahut, subhanehu ve teala. All-llahu qoft i knaqur me ta dhe edhe neve na bft prej pasuesve t tyre t mir. O vlla i dashur, dshiroj t ta bj me dije se je pran disa ditve t cilat Allllahu, subhanehu ve teala, i bekoi pr ata t cilt jan zhytur n mkate dhe dshirojn ti kthehen All-llahut t tyre. Vall, a mos je ti ai i cili nuk ke nevoj pr Zotin tnd? Apo ndoshta ke harruar se tek Ai sht prfundimi yt? Apo ndoshta t ka mahnitur jeta e ksaj bote? T jesh i vetdijshm se jeta e ksaj bote sht kalimtare dhe e shkurtr, ndrsa jeta e ahiretit sht e prhershme dhe e gjat. Ti e di se knaqsit e ksaj bote jan t kufizuara ndrsa dnimi i varrit sht i dhembshm. Ku jan knaqsit e ksaj bote? Shkuan dhe nuk lan tjtr gj pos pendimit. O vlla i dashur, ke q largohesh, ke q nuk t plqen All-llahu, apo ke harruar se tek Ai sht kthimi yt? Ndoshta po 10 mendon se je krijuar pr t jetuar gjithmon! Pr at vlla i dashur ke kujdes se ajo dit q kalon nuk kthehet m, ndrsa n ann tjetr vdekja afrohet. Pr kt qllim punn e sotme mos e le pr nesr! Vlla i dashur, a ke vendosur ti kthehesh Zotit tnd? ke q aq shum je zhytur n mkate? A po mendon se nuk t prcjell askush? Apo dhuntit e shumta t All-llahut t kan mashtruar? A mendon se je krijuar vetm pr tu dfryer? Prse aq shum je zemruar me Zotin tnd? ka t ka br q ti e ke harruar? Kush t ushqen nse Ai t braktis? Kush t furnizon nse Ai ta ndal furnizimin? Kush t ndihmon dhe t shpton pos Atij? Kush t zbukuroi dhe t furnizoi? Kush t gzoi dhe t bri t lumtur? Vetm All-llahu i posedon kto mundsi dhe nuk i posedon askush tjetr pos Tij. Pr at vlla i dashur, eja dhe penduhu tek Zoti yt se nuk gjen mshirues tjetr pos Tij. All-llahu sht m i mshirshm pr ty sesa nna yte. All-llahu nuk don q robin e Tij ta sheh n zjarr. Vlla i dashur, tani je pran dhjet ditve q All-llahu sht betuar n to dhe pr ty i bekoi. Ke kujdes q mos t kalojn kto dit pran teje e ti mos ti kesh shfrytzuar, e as mos thuaj se ka

koh, se jam ende i ri, pr arsye se vdekja nuk dallon t moshuarin nga i riu. Pra, thesarin e shprblimit t All-llahut e ke pran vete dhe ti je ai q vendos pr fatin dhe ardhmrin tnde. E un dshiroj q t ti ofroj disa ajete kuranore dhe udhzime profetike n mnyr q jeta yte t jet m e lumtur gjat ktyre ditve. All-llahu i Lartmadhruar n Kuranin Famlart thot: Pasha agimin! Pasha dhjet nett! (El-Fexhr: 1-2) Transmetohet nga Ibn Abbasi, radijallllahu anhu, se i drguari i All-llahit, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Nuk ka dit, n t ciln veprat e mira jan m t dashura te All-llahu sesa kto dit. E ato jan dhjet ditt e muajit Dhul-hixhe. T pranishmit e pyetn: O i Drguari i All-llahut, as xhihadi n rrugn e Allllahut? Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, u prgjigj: As xhihadi n rrugn e All-llahut, prve nse njeriu del vet dhe me pasurin e tij dhe nuk kthehet me asgj. (Transmeton Buhariu). Sipas Ibn Abbasit, radijall-llahu anhu, dhe shumics s komentatorve t Kurani Kerimit, All-llahu, subhanehu ve teala, sht betuar kur thot: Pasha dhjet nett!. Kto dhjet net jan dhjet ditt e para t Dhul-Hixhes. Pr at vella i dashur, mundohu q n kto dit t bsh sa m shum pun t mira, si pr shembull: t lexosh Kuran m shum, t japsh lmosh, t agjrosh, t vizitosh t semuarit, t ndihmosh nevojtarin, t prkdhelsh jetimin, t prmendsh All-llahun sa m shum etj. Gjithashtu dshiroj t ta bj me dije se gjat ktyre dhjet ditve sht nj dit ku vlera e agjrimit t saj sht shum e madhe. Ajo sht dita e nnt e muajit

Dhul-hixhe (Dita e Arafatit), pr t cilin i Drguari, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Agjrimi i Dits s Arafatit i shlyen mekatet e vitit l kaluar dhe vitit t ardhshm. (Transmeton Muslimi). Ja pra, me t vrtet t ka ardhur rasti q ti shlyesh mkatet e bra deri m tash. sht mjerim pr at t cilin e lshon edhe kt rast. N kto dit sht pr prsonat q kan mundsi dhe preferuar t therin kurban, t mos qethen e mos ti prejn thonjt deri sa ta kryejn therjen (n ditn e Kurban Bajramit). Transmetohet nga Ummu Selemeh, radijall-llahu anha, se i Drguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Kush e ka kurbanin t pergatitur pr therje, kur t del hna e Dhul-Hixhes, t mos qethet e as mos ti prej thonjt derisa nuk e kryen therjen (n ditn e Bajramit). (Transmeton Muslimi). Kurban bajrami I Drguari, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: do popull i ka festat e veta, e fastat e muslimanve jan dy: Fitr Bajrami dhe Kurban Bajrami. Andaj pasi jemi pran nj feste madhshtore t Kurban Bajramit vlen q ti themi disa fjal reth ksaj feste dhe ka ka t bj besimtari me at. Nga vet fjala Kurban Bajram kuptojm se kemi t bjm me kurban, q do t thot sakrific pr hir t All-llahut. Allllahu, subhanehu ve teala] n Kuran thot: Ne vrtet t dham ty shum t mira (kevtherin). Andaj, ti falu dhe prej kurban pr hir t Zotit tnd!. (El-Enam: 1-2). Thuaj: namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime jan thjesht vetm pr Allllahun Zotin e botve? (El-Enam: 162). 11

Cilt kafsh mund t therren pr kurban Kurbani Kurbani sht kafsha q theret pr hir t All-llahut, gjat ditve t Bajramit. Allllahu, subhanehu ve teala, thot: E Devet (therjen e tyre pr kurban) ua kemi br prej dispozitave t All-llahut, e ju prej tyre keni dobi, andaj prmendeni emrin e Allllahut... (El-Haxh: 36). Me prerjen e kurbanit shprehet devotshmria ndaj All-llahut, ngase Allllahu nuk ka nevoj pr mish e as pr gjak. Ai n Kuran thot: Tek All-llahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por te Ai arin devotshmria e juaj... (El-Haxh: 37). Dispozitat e therrjes s kurbanit Therja e kurbanit sht vaxhib (obligim i domosdoshm) pr ata q kan mundsi materiale, ngase Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Kush ka mundsi t ther kurban e nuk ther, mos ti afrohet musal-las (hapsir e madhe ku falet namazi i Bajramit) son. (Transmeton ibn Maxheh). Nga kjo nnkuptohet se ai i cili ka mundsi t ther kurban e nuk e bn kt, nuk do ti sjell dobi as falja e namazit t tij (falja e namazit t Kurban Bajramit), ngase ai e ka lshuar nj vaxhib. Po ashtu transmetohet nga Muhafel ibn Selimi, radijall-llahu anhu, se ka thn: Ishim me t Drguarin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n Arafat e ai tha: O ju njerz, do familje e ka obligim t ther kurban pr do vit. (Transmeton Tirmidhiu, Ebu Davudi, Ibn Maxheh dhe Nesaiu). Kafsht t cilat mund t theren pr kurban jan: lopt, devet, dhent dhe dhit. Pr t qen i vlefshm, kurbani duhet ti plotsoj kto kushte: lopt duhet t ken m shum se dy vjet, devet m shum se pes vjet, dhent m shum se gjasht muaj ndrsa dhit m shum se nj vjet. Po ashtu Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Katr lloje t kafshve nuk mund t theren: kafsha e verbr, verbria e s cils sht e dukshme, kafsha e smur, smundja e s cils sht e dukshme, kafsha e gjymt, gjymtsia e s cils sht e vrejtur dhe kafsha e alur e cila nuk zgjedhet (plqehet). N therjen e nj lope pr kurban mund t marrin pjes shtat persona, n deve dhjet persona, ndrkaq delja mund t prehet pr nj person dhe familjen e tij. Transmetohet nga ibn Abbasi, radijall-llahu anhu, se ka thn: Kemi qen me t Drguarin, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, n udhtim n kohn e Kurban Bajramit. Nj deve e kemi ther pr dhjet persona e nj lop pr shtat persona. (Transmeton ibn Maxheh, Tirmidhiu, Nesaiu). Transmetohet nga Atar ibn Esari, radijall-llahu anhu, se ka thn: E kam pyetur Ebu Ejjub el-Ensariun se si ka qen therja e kurbanit n kohn e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, n ka sht prgjigjur: Nj njeri n kohn e t Drguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka ther nj dele pr vete dhe pr familjen e tij, ka ngrn prej saj dhe me t ka ushqyer t tjert. (Transmeton ibn Maxhe, Tirmidhiu).

12

Kur duhet therrur kurbani Transmetohet nga Xhundeb ibn Sufjan el-Bexheli, radijall-llahu anhu, se ka thn: E kam dgjuar Pejgamberin, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, n ditn e Kurban Bajramit duke thn: Ai i cili e ka therur kurbanin para se t falet, le ta zvendsoj ate me nj tjetr, ndrsa ai i cili nuk e ka therur ende, le ta ther. (Transmeton Buhariu dhe Muslimi). Si duhet therrur kurbani Gjat therjes s kurbanit duhet br BISMILAH ngase kurbani i cili theret pa br BISMILAH nuk lejohet t hahet. Allllahu n Kuran thot: Ju hani nga ajo q (sht therur) sht prmendur emri i Allllahut ...dhe mos hani nga ajo q (q para therjes s saj) nuk sht prmendur emri i All-llahut. Vrtet ajo (ngrnia e asaj q nuk sht prmendur emri i All-llahut) sht mkat. (El-Enam: 118-121). Po ashtu transmeton Rrafi Ibn Hadixhi, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, i ka thn atij: ka sht derdhur gjak dhe sht prmendur All-llahu, haje. (Transmeton Buhariu, Muslimi dhe Ahmedi). Po ashtu sht e preferuar q kurbani t kthehet kah kibla dhe t veprohet si ka vepruar Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Transmetohet nga Xhabir Ibn Abdull-llahu, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ditn e Kurban Bajramit ka therur dy desh t mir me brir, e para se ti ther i ka drejtuar kah kibla dhe i ka cituar kto ajete kuranore nga sureja El-Enam: Un kam drejtuar fytyrn time kah Ai q

krijoi qiejt e tokn, larg besimeve t tjera; un nuk jam prej atyre q i prshkruajn shok!, si dhe ajetin tjetr: Thuaj: namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime jan thjesht pr All-llahun Zotin e botve! Ai nuk ka shok, me kt jam i urdhruar dhe un jam i pari i muslimanve!. Po ashtu ka thn: O Zot prej Teje (jam urdhruar), pr Ty po e theri kt kurban, nga Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe familja e tij - BISMILAH ALLLLAHU EKBER - dhe pastaj e theri. (Transmeton Ebu Davudi). Sjelljet q duhet praktikuar gjat therrjes s kurbanit Kurbani duhet t theret n mnyrn m t leht. Pr kt thika duhet t mprehet mir, ngase Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Vrtet Allllahu ka obliguar mirsin pr do gj, prandaj kur t vritni, vritni me njerzi dhe kur t therni, therni me njerzi. dokush prej jush duhet s pari le ta mpreh thikn dhe ta qetsoj kafshn pr therje. (Transmeton Muslimi). Mishi i kurbanit Mishi i kurbanit sht i preferuar q t ndahet n tri pjes: me nje pjes ti gzoj t varfrit, nj pjes u shprndahet t afrmve, kurse pjesn mund tjetr ta ndal pr vete.

13

ka preferohet t bhet n ditn e Kurban Bajramit N ditn e Kurban Bajramit sht e preferuar t bhen kto gjra: 1. T pastrohet trupi. 2. T vishen rrob m t reja dhe m t mira (bukurat). Transmeton Ibn Abbasi, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, Ditn e Bajramit ka veshur xhybe me vija t kuqe (m t mirn q e ka pasur) (Transmeton Taberaniu) 3. Ditn e Kurban Bajramit sht e preferuar q t mos hahet asgj deri sa t theret kurbani dhe t hahet prej mishit t tij. 4. T falet namazi i Kurban Bajramit. 5. Ndrrimi i rrugs gjat kthimit n shtpi. Xhabiri, radijall-llahu anhu] thot se n Ditn e Bajramit Pejgamberi, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, ndrronte drejtimin e rrugs gjat kthimit n shtpi. (Transmeton Buhariu). 6. T madhrohet All-llahu gjat ditve t Bajramit. All-llahu i Lartsuar thot:

All-llahun prmendeni n ditt e caktuara (n ditt e Bajramit). (El-Bekare: 203). Madhrimi i All-llahut gjat ktyre ditve bhet n kt mnyr: ALL-LLAHU EKBER, ALL-LLAHU EKBER, LA ILAHE ILLALL-LLAHU, ALL-LLAHU EKBER, ALLLLAHU EKBER VE LIL-LAHIL-HAMD, dhe at me z t ngritur shkohet n namazin e Kurban Bajramit. Madhrimi fillon prej mngjesit t dits s Arafatit e deri n Ikindin e dits s katrt t Kurban Bajramit. 7. T urohet Bajrami ndrmjet njritjetrit. O vlla i dashur musliman! Dhe, m n fund t kshilloj q t jesh i devotshm ndaj All-llahut tnd, ta pasosh librin e Tij dhe t ndjeksh rrugn e t Drguarit t Tij. Dije se ky sht i vetmi shptim pr ty. T kshilloj q t krenohesh me fen tnde, ngase e vetmja fe e pranuar te All-llahu sht feja Islame. All-llahu na mshiroft t gjithve. Falnderimi i takon vetm All-llahut Zotit t botve.
Bekir Halimi publikimi i par n AlbIslam.Com: 10.3.2000

14

Hutbe
Qndrimi i "paris" kundrejt thirrjes n fe t All-llahut
Kur vendosi All-llahu, xhel-le shanuhu, q ta bj njeriun mkmbs n ruzullin toksor dhe e zbriti Ademin, alejhisselam, ne te, i dha do gj pr t ciln kishte nevoj pr ndrtimin e ruzullit toksor dhe pr t bartur detyrat, pr t cilat e ka krijuar All-llahu, xhelle shanuhu, i prcaktoi metod jete q i sjell lumturi t plot, q t jet i drejt. "Ne zbritm me ata librin dhe drejtsin q t'i prmbahen njerzit t s drejts". (El-Hadid: 25). N kt mnyr All-llahu, xhel-le shanuhu, i vizatoi njeriut rrugn e udhzimit. All-llahu, azze ve xhel-le, njeriun e ka krijuar n formn m t prsosur, e ka thn: "Vrtet, Ne e krijuam njerin n formn m t bukur". (Et-Tin: 4). E ka krijuar n tevhid dhe islam dhe pr kt i ka marr beslidhjen: " feja e All-llahut n t ciln i krijoi njerzit, s'ka ndryshim (mos ndryshoni) t asaj natyrshmrie t krijuar nga All-llahu, ...". (Er-Rum: 30). Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Secila foshnje lindet n natyr t pastr islame, kurse prindrit e bjn t ifut, t krishter apo zjarputist, ashtu sikur q kafsha e plot e lind kafshn e plot dhe pa mangsi. Pastaj Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, lexoi ajetin: "feja e All-llahut n t ciln i krijoi njerzit, s'ka ndryshim (mos ndryshoni) t asaj natyrshmrie t krijuar nga All-llahu, ajo sht feja e drejt por shumica e njerzve nuk e din". (Er-Rum: 30). (Buhariu dhe Muslimi). All-llahu, tebareke ve teala, i inspiroi q t pasoj rrugn e mirsis dhe ia tregoi rrugn e t keqes q t largohet prej saj: "Pasha njeriun dhe At q e krijoi at! Dhe ia msoi se cilat jan t kqijat dhe t mirat e tij. Pra, ka shptuar ai q e pastroi vetveten. E ka dshtuar ai q e poshtroi vetveten". (Esh-Shems: 7- 10). Pr kt, All-llahu, azze ve xhel-le, ka br brenda tij element me t cilin e dallon t mirn nga e keqeja, veprat e sakta dhe nga ato t kota dhe i cili e udhzon njeriun drejt rrugs s drejt n mendimet dhe veprat. Mirpo pasi q vetm udhzimi i natyrs nuk mjafton, pasi q tek njeriu ndikojn edhe shum forca ideologjike t jashtme dhe e stimulojn kah veprimi i t keqes dhe mkatit, e stolis ate dhe e trhjek drejt saj, andaj njeriu nuk mundet vetvetiu t bj dallim mes rrugs s drejt dhe rrugve t shtrembta dhe t llojllojshme, pr kt All-llahu, subhanehu ve teala, nga mshira q kishte ndaj njerut ia plotsoi kt mangsi nga jasht duke u drguar pejgamber q ta ndihmojn udhzuesin e tij t brendshm me dritn e dijes dhe njohjes dhe q tu sqarojn me argumente t qarta kt inspirim hyjnor t brendshm, drita e s cils sht e zbeht n mesin e eersirs s injorancs dhe sulmeve t forcave devijuese q gjinden brenda njeriut dhe jashta tij. (shiko: "Sherhu AkidetutTahavije", 4- 13). Nga mshira e All-llahut ndaj robrve t Vet sht edhe fakti q Ai nuk i llogarit ata n baz t natyrs s prgjithshme, por i llogarit 15

pas drgimit t Pejgamberve: "T drguar q ishin lajmgzues e krcnues, ashtu q pas drgimit t drguarve njerzit t mos ken fakt (arsyetim) para All-llahut". (En-Nisa: 165). "E Ne nuk dnuam ask para se t'ia drgojm t drguarin". (El-Isra: 15). Me kt u asgjsohet arsyetimi i atyreve q dshirojn t arsyetohen pr idhujtarin e tyre ose pr moszbatimin e fes s All-llahut: "Prkujto kur Zoti Yt nxori nga shpina e bijve t Ademit pasardhsit e tyre dhe i bri dshmues t vetes s tyre (duke u thn): "A nuk jam Zoti juaj?" Ata than: "Po, dshmuam!". T mos thoni n ditn e kijametit: "Ne nga ky (dshmim) ishim t panjohur". Ose t mos thoni: "Prindrit tan m par ishin idhujtar, e ne ishim pasardhs t tyre. A do t na shkatrrosh ne pr at q bn ata asgjsues t s vrtets?" Po, kshtu ua sqarojm argumentet, q ata t kthehen nga e gabuara n t vrtetn". (ElAraf: 172- 174). Pishtart e thirrjes n fe t All-llahut All-llahu, xhel-le shanuhu, u drgoi pejgamber vazhdimisht njerzimit q ti thrrasin n fe t All-llahut dhe ti fusin n rrug t drejt: "Ne m pas i drguam pejgambert tan nj pas nj, mirpo doher q nj populli i erdhi i drguari i vet, ata e prgnjeshtruan at, prandaj Ne i prcollm ata (me dnim) njrin pas tjetrit dhe i bm q t prmenden n tregime. I shkatrruar qoft populli q nuk beson!". (El-Muminun: 44). T gjith ishin angazhuar pr t'i thurru njerzit n fe t All-llahut dhe t gjith ata e kishin bartur flamurin e tevhidit: "O populli im, adhurojeni All-llahun, nuk keni zot tjetr pos Tij. ". (El-A'raf: 59; 65; 73; 85). 16

All-llahu, xhel-le shanuhu, e bri kt rregull t prgjithshm te t gjith pejgambert, duke thn: "Ne nuk drguam asnj t drguar para teje e t mos i kemi shpallur atij se: Nuk ka zot tjetr prve Meje, pra m adhuroni!". (ElEnbija: 25). "Ne drguam n do popull t drguar q t'u thon: "Adhuroni vetm All-llahun, e largojuni djajve (adhurimit t tyre)!". (En-Nahl: 36). Natyra e thirrjes s pejgamberve dhe gjurmt e tyre Thirrja q e solln pejgambrt e All-llahut, sht thirrje n tevhid dhe adhurim t sinqert ndaj All-llahut me t gjitha llojet e tija, refuzim i kufrit dhe shirkut dhe ithtarve t vet, refuzim t idhujve dhe tagutve, pa mar parasysh formn, ngjyrn dhe llojet e tyre, thirrje pr ty shkyer maskat e shpifura pas t cilave fshihen ata q u vrsueln kokave dhe pasurive t njerzve, duke supozuar se ata kan t drejt dominimi mbi ta dhe se kan t drejt ligjvnie, respekti dhe pasimi. Ky besim dhe kjo akide se All-llahu sht Nj, i cili duhet t adhurohet dhe t respektohet, se Atij i takon urdhri dhe ndalesa, sepse vetm Ai sht Krijuesi: "vendimi (n shtjen e adhurimit) nuk i takon kujt, pos All-llahut, e Ai urdhroi t mos adhuroni tjetr vetm At. ". (Jusuf: 40). "Ja, vetm Atij i takon krijimi dhe sundimi". (El-Araf: 54). Dhe se do gj prpos Tij, hyjnite e kota, ato me t cilat i lidhin shpresat njerzit dhe atyreve u qndrojn me adhurim, jant gjra t kota dhe t shpifura, kurse All-llahu sht Mbreti, i cili vepron dhe dominon mbi do gj: "Thuaj: "O All-llah, Sundues i do sendi, Ti ia jep pushtetin atij q do, Ti ia heq prej dore

pushtetin atij q do, e lartson at q do dhe e prul at q do. ?do e mir sht vetm n dorn Tnde, vrtet, Ti ke mundsi pr do gj"! (Ali Imran: 26). Vetm Ai sht i Gjithmundshm, Furnizues, Ngjalls dhe Vdeks, prcaktues i exheleve, tek Ai sht kthimi dhe fundi dhe se do gje prpos Tij, atyre gjrave q u luten njerzit dhe q u frikohen n tok prpos All-llahut, jan shpifje, devijim dhe kotsir. "Thuaj: "Thirrni ata, t cilt i menduat pr zota pos All-llahut!" Ata nuk posedojn sa nj grimc as n qiej e as n tok dhe as q kan n to ndonj pjes, dhe Ai nuk ka prej tyre ndonj prkrahje". (Es-Sebee: 22). Ky besim i qart dhe i shklqyeshm e zbulon realitetin, e largon mbulesn nga syt, i largon maskat pas t cilave fshihen zullumqart, ua shemb besimet e tyre, ua dridh fronin e tyre, ua zbulon shpifjet e tyre, ska dyshim se sht rezik q u krcnohet pushtetit t tyre, ua prish rehatin dhe sigurin e tyre, ua prmbys gjendjen q e kan njohur, adetet dhe zakonet q i kan trashguar nga prindrit dhe gjyshrit e tyre brez pas brezi, ua mer pushtetin me t cilin i dominojn njerzit, e i nnmojn dhe i prulin, ua grabitin pasurin dhe mallin e tyre, ua han pa t drejt, me mkat dhe armiqsi. Ky besim mbar njerzit i bn t barabart para All-llahut, subhanehu ve teala, dhe nuk dallohen me soj ose me pozita,. Ata nuk dallohen me asgj tjetr prpos se me besim dhe devotshmri, me kontribut dhe vepra, sepse t gjith jan t krijuar prej nj origjine dhe e adhurojn Nj Zot: "O ju njerz! Kini frik Zotin tuaj q ju ka krijuar prej nj veteje (njeriu) dhe nga ajo krijoi paln (shoqn) e saj, e prej atyre dyve u shtuan burrra shum e gra. Dhe kini frik All-llahun q me emrin e Tij prbetoheni,

ruajeni farefisin (akraballkun), se All-llahu sht mbikqyrs mbi ju". (En-Nisa: 1). "O ju njerz, vrtet Ne ju krijuam juve prej nj mashkulli dhe nj femre, ju bm popuj e fise q t njiheni ndrmjet vete, e s'ka dyshim se te All-llahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr sht ruajtur (kqijat), e All-llahu sht shum i dijshm dhe hollsisht i njohur pr do gj". (El-Huxhurat: 13). Shembuj nga historia Kto domethnia i ka shprehur Rebi ibn Amiri, Hudhejfe ibn Muhsini dhe Mugire ibn Shube, radijall-llahu anhum, para Rustumit, komandantit t persianve dhe u shfaq ndikimi i ktij besimi n zemrat e tyre. Rustumi i tha Rebi ibn Amirit: ka ju solli? Tha: na ka sjellur All-llahu. Na solli All-llahu q t nxjerim at q do nga adhurimi i njerzve n adhurimin e All-llahut, nga ngushtica e dynjas n gjrsin e saj dhe nga padrejtsia e feve n drejtsin e Islamit. Na ka drguar me fen e Tij te krijesat e Tij q t'i thrrasim, ai q e pranon kt prej nesh edhe ne e pranojm ate dhe largohemi prej tij dhe ia lm tokn atij, kurse ai q refuzon luftojm kundr tij deris t arrim te premtimi i All-llahut. Tha: cili sht premtimi i All-llahut? Rebiu tha: xhenneti pr at q vdes n luft kundr atij q refuzon dhe fitoreja pr ate q mbetet gjall. Pas ksaj bisede Rustumi e pyeti: a je ti zotriu i ktij populli? Tha: jo, mirpo muslimant jan sikur nj trup, kujdeset i vogli pr t madhin. T nesrmen drguan Hudhejfe ibn Muhsinin, radijall-llahu anhu, dhe kur u afrua te qilimi i Rusutumit, i tha: ka ju solli juve ktu? 17

Tha: All-llahu na dha begatin e fes s tij dhe na i tregoi argumentet e Tij derisa e njohm, kurse m hert e mohonim, pastaj na urdhroi q ti thrrasim njerzit nj njrn prej tre gjrave, cilndo q e pranojn ne ua pranojm: nse e pranoni Islamin, largohemi prej jush, pagesn e xhizjes dhe pastaj ju mbrojm ose luftn T nesrmn Rustumi krkoi nj njeri prej muslimanve, kurse ata ia drguan Mugire ibn Shuben. Kur erdhi Mugireja te ata i gjeti t stolisur me llojlloj stoli. Kur arriti Mugireja u ul n vendin e Rustumit, ata iu vrsuln prnjher dhe e larguan nga vendi i tij, pastaj ky u tha: na vinin lajme si ndra pr ju, mirpo nuk gjej njerz m mendjeleht se ju! Ne arabt jemi t barabart, askush nuk e sklavrojm njri tjetrin, prpos nse e lufton shokun e vet. Kemi menduar se jeni solidar mes jush sikur ne q jemi mes nesh, m mir se kjo q vepruar do t ishte t m kishit treguar se jeni zotri t njri tjetrit dhe se kjo vepr nuk lejohet te ju e mos ta kisha br. Un nuk ju kam ardhur nga dshira por m keni thirrur. Sot e kam kuptuar se ju do t prfundoni dhe do t dshtoni, sepse mbretria nuk udhhiqet n kt form dhe me kto mendje. Masa e gjr than: t vrtetn e thot ky beduin. Kurse paria than: e hedhi nj fjal q akoma nxjerin gjra prej tyre robrit tan, All-llahu e vraft t parin tan, i cili ishte shum ahmak q e nnmoi eshtjen e ktij umeti. Pastaj foli Mugire, e falnderoi All-llahun dhe e lavdroi Ate dhe iu prgjigj Rustumit me fjalt e mhershme". (Shiko: "Tarih Taberi", 3/ 520- 525 dhe "El-Bidaje venNihaje", 7/ 39- 40). Kto fjal t Rebi ibn Amirit dhe vllezrve t vet, radijall-llahu anhum, kishin jehon t madhe n thirrje n fe t All-llahut, ia 18

ndrionin rrugn njerzve, ua hapnin mendjen dhe zemrn, andaj nuk sht pr tu habitur ndikim q ka ln te masa e gjr dhe te ata q ishin prreth Rustumit dhe tia ken frik paria persiane. Kategorit e njerzve kundrejt thirrjes: Nse i analizon lajmet e pejgamberve dhe thirrjen e tyre, nse studion historin e lvizjeve pr prmirsimin e njerzve do t vresh se njerzit kundrejt thirrjes kan njrin prej tre qendrimeve: a) Ata q All-llahu, subhanehu ve teala, ua ka pastruar shpirtin nga mendjemadhsia dhe mburrja, ua ka hapur zemrn pr udhzim dhe mirsi, kan kuptuar at q u ka ardhur nga All-llahu dhe Pejgamberi, e kan par rrugn para tyre, i kan besuar t vrtets dhe pr te kan jetuar, kan flijuar pr t do gj, sepse e vrteta ua sundon shpirtin, andaj ata vetm pr t vrtetn veprojn dhe pr te jetojn. Ky besim sht drita q ua ndrion atyreve rrugn n jet dhe ecin n te t qet dhe t sigurt: "Ata q besuan dhe besimin e tyre nuk e ngatrruan me besim t kot, atyre u takon t jen t sigurt dhe ata jan n rrug t drejt". (El-Enam: 82). Kta njerz i ka mar nn kujdesin e Tij Allllahu, ua ka treguar rrugn dhe i ka nxjerur nga ersirat e mosbesimit n dritn e besimit: "All-llahu sht mbikqyrs i atyre q besuan, i nxjerr ata prej errsirave n drit. E kujdestar t atyre q nuk besuan jan djajt q i nxjerrin ata prej drite e i hudhin n errsira. Ata jan banor t zjarrit, ku do t qndrojn prgjithmon". (El-Bekare: 257). Pas ktij prkujdesi dhe interesimi t Allllahut pr kta njerz nuk duhet t habitemi nse i shohim se jan nga t part q nxitojn drejt besimit t asaj q e thon

pejgambert dhe tu dalin n ndihm. Kta jan t afruarit te All-llahu, nga dhuntia dhe begatia e All-llahut: "Ndrsa t prparmit jan t dalluar (jan n ball). Ata pra, jan m t afruarit (te Zoti). Jan n xhennetet e begatshme". (El-Vakia: 10- 12). All-llahu, xhel-le shanuhu, ka aluduar n qndrimin e ktyreve q u besojn pejgamberve dhe jan t part n kt drejtim, duke treguar pr ata q i kan besuar Salihut, alejhisselam: "Krert kryelart nga populli i tij u than atyre q ishin m t dobt e q kishin besuar: "A e dini se me t vrtet Salihu sht i drguar nga Zoti i tij?". Ata than: "Vrtet, ne jemi besimtar t asaj me ka sht drguar". (El-A'raf: 75). Tregon All-llahu, azze ve xhel-le, pr Lutin, alejhisselam, i cili i besoi babs s pejgamberve, Ibrahimit, alejhisselam, duke thn: "Atij (Ibrahimit) i besoi Luti, e ai (Ibrahimi) tha: "Un shprngulem atje ku m udhzoi Zoti im, Ai sht i gjithfuqishmi, i urti". (El-Ankebut: 26). Tregon All-llahu, tebareke ve teala, pr havarijunt q i besuan Isaut, alejhisselam, dhe q s bashku me te iu dorzuan All-llahut, subhanehu ve teala: "Dhe kur i frymzova Havarijjunt (i urdhrova): "T m besoni Mua dhe t drguarin Tim!" E ata than: "Ne besuam, e ti dshmo se ne jemi musliman". (El-Maide: 111). "O ju q besuat, bhuni ndihmtar t Allllahut, si Isai, biri i Merjemes, havarijjunve (besimtarve t vet t sinqert) u pat thn: "Kush sht ndihmtar imi pr n rrugn e All-llahut?" Havarijjunt i than: "Ne jemi ndihmtar t rrugs s All-llahut!" E nj grup prej beni israilve besoi, e nj grup refuzoi, e Ne ata q besuan i prkrahm kundr armikut t tyre dhe ashtu u bn ngadhnjyes". (Es-Saff: 14).

Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka lavdruar qndrimin e t parve q i jan prgjigjur thirrjes s tij dhe q kan nxituar ti besojn, andaj ka thn pr Ebu Bekrin, radijall-llahu anhu: "O ju njerz, m drgoi Allllahu te ju, e ju that: ke gnjyer, kurse Ebu Bekri tha: t vrtetn e flet dhe m ndihmoi me veten dhe pasurin e tij, val;l a do t ma lini mua shokun tim". (Buhariu). Gjithashtu Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Un jam i pari i arabve, Selmani sht i pari i persianve, Suhejbi sht i pari i romakve, kurse Bilali sht i pari i etiopiasve". (Hasen, Ahmedi n "FadailusSahabe" dhe Taberaniu). b) Ata q e kan t mbushur shpirtin me mendjemadhsi dhe mburrje, jan msuar n refuzim t fakteve dhe t sundojn tokn pa merit. Ktyre njerzve u ka vdekur ndrgjegjia, u sht ngurtsuar zemra, u sht br sikur guri ose m e fort, u sht mbushur me mosbesim dhe inati, andaj me inat t madh e refuzojn thirrjen e pejgamberve dhe lajmtarve, alejhimusselam, i luftojn me do mjet t mundshm q ua kujton mendja e tyre djallzore. Kto shpirta nuk mund t dgjojn fjaln e vrtet, nuk do ti lejojn vetes q tu deprtoj kjo fjal deri te veshi i tyre. Shembulli m i qart pr kt kategori njerzish sht populli i Nuhit, alejhisselam: "Dhe sa her q un i thrritja ata pr t'u falur Ti atyre mkatet, ata i vnin gishtat e tyre n vesh dhe mbulonin kokat me teshat e tyre dhe vazhdonin n at t tyren me nj mendjemadhsi t fort". (Nuh: 7). Madje ata edhe tjert i largojn nga thirrja dhe nga e vrteta q mos t knaqen me at t vrtet: 19

"Ata q nuk besuan than: "Mos e dgjoni kt Kur'an dhe kur t lexohet ai, ju bni zhurm (brtitni) ashtu q ta pengoni!". (Fussilet: 26). Ata n kt drejtim edhe bjn komplote, kurthe dhe lajka: "Dhe ata (pasanikt) u kurdisn atyre kurthe shum t mdha". Dhe u than: Mos braktisni zotat tuaj kurrsesi, mos braktisni Vedda-n, as Suvva-n, e as Jeguth-in, Jeukn e Nesre-n". (Nuh: 22- 23). "Ata vrtet bjn kurtha. Po edhe Un prgatis dshtimin e kurtheve t tyre!". (EtTarik: 15- 16). Kta jan ajo "pari" q i kundrvihen thirrjes s pejgamberve, alejhimusselam, duke i refuzuar dhe prgnjeshtruar, duke u shpallur luft t egr dhe me mjete t llojllojshme, kta dhe masa e gjr q i pasonte ata: "Ata duan ta shuajn dritn e All-llahut me gojt e tyre, po All-llahu e plotson (e prhap) dritn e vet, edhe pse e urrejn jobesimtart". (Es-Saff: 8). c) Ata q nuk kan patur besimin e kategoris s par, moralin e tyre t lart dhe shpirtin e tyre t mir, po as guximin e kategoris s dyt, t cilt i prgnjeshtruan thirrjet, mirpo jan edhe m t kqinj se ata, sepse participojn me ta n shpirtligsi, natyr t prishur dhe komplot kundr pejgamberve, mirpo jan frikacak, t ligsht dhe t dobt dhe nuk kan fuqi t publikojn se jan armiq t prbetuar. Ata nuk mund t shfaqen para besimtarve me kt manifestim, porse besimi i tyre i dobt dhe mungesa e guximit i shtyn ata q t fshehin qndrimet e tyre dhe t bjn diplomaci. Ata n kt form gjinden mes mikut dhe armikut, mes ndihmtarit dhe kundrshtarit, kur shohin besimtart e shfaqin para tyre besimin, kurse kur takohen 20

me mosbesimtart u thon atyreve: ne jemi me ju. (shiko: Davetur-Rusli ilall-llah", fq. 25). Kta jan ata munafikt, pr t cilt All-llahu, xhel-le shanuhu, ka thn: "Ka disa njerz q thon: "Ne i kemi besuar All-llahut dhe jets tjetr (Ahiretit), po n realitet ata nuk jan besimtar. Ata prpiqen ta mashtrojn Allllahun dhe ata q besuan, po n t vrtet ata nuk mashtrojn tjetr, pos vetvetes, por ata nuk e hetojn. N zemrat e tyre kan smurje, e All-llahu u shton smundje edhe m shum, e pr shkak se ata prgnjeshtruan, psojn dnim t dhembshm. E kur atyre u thuhet: "Mos e prishni rendin n tok"! Ata thon: "Ne jemi vetm prmirsues (paqtues)!" Veni re, ata n t vrtet jan shkatrruesit, por nuk e kuptojn. Dhe kur atyre u thuhet: besoni, sikurse besuan njerzit, ata thon: "A t besojm ashtu sikurse besuan mendjelehtit?" N t vrtet ata, dhe mu ata jan mendjelehtit, por nuk e din. E kur i takojn ata q besuan thon: "Ne kemi besuar!" Por kur veohen me djajt (parin) e vet u thon: "Ne jemi me ju, ne vetm jemi tallur (me besimtart)". All-llahu i ndshkon talljet e tyre, duke i ln t bredhin edhe m shum n mosbesimin e tyre. T tillt jan q e ndrruan t vrtetn (besimin) me t pavrtetn (mosbesimin), pra tregtia e tyre nuk pati fitim dhe ata nuk qen t vetdijshm (n punn e tyre)". (El-Bekare: 8- 16). Kategoria e dyt e njerzve jan dy grupe: 1- Zotrinjt, aristokracia dhe paria e popullit. 2- Pasuesit dhe t ligshtit q e pasojn parin mendjemadhe. T dy grupet i prgnjeshtrojn pejgambert, e pengojn dhe refuzojn thirrjen, mirpo ata q e marin inicijativn, e bartin flamurin e prgnjeshtrimin dhe refuzimit dhe krkojn prej njerzve q ti prkrahin n kt drejtim jan arsitokracia dhe paria.

Kurse pasuesit dhe t ligshtit ata pasojn dhe nnshtrohen, i brohorisin emrat e paris, u duartrokasin dhe u bjn amin fjalve t tyre, i respektojn n urdhrat e tyre, u besojn lajmve dhe shpifjeve t tyre, u besojn trillimeve dhe falsifikimeve t tyre, ata jan msuar n prulje dhe nnshtrim, nuk guxojn t ngrisin kokn lart, sepse jan msuar q t jetojn n ultsira, t jen skllevr dhe t prulur dhe kan urejtur lirin. Mirpo edhe nse zgjat koha ata do ta kuptojn realitetin, do ta msojn rrugn, do t ndjejn se jan t zhytur n skllevri t ult nga e cila duhet t ngriten q t bhen robr t All-llahut Nj. Ky adhurim ndaj All-llahut, Nj krijon n shpirtin e njeriut krenari dhe lavdi, ata ather lirohen prsri, madje lindin prsri, e hetojn njerzishmrin prsri, sepse thirrja islame e liron njeriun nga do adhurim t tjetrkujt prpos All-llahut, duke i shndrruar ata n robr vetm t Allllahut Nj. Ata n kt mnyr ngriten mbi at pari dhe ata taguta, tallen me tiranin, knaqsit e tyre materiale, pushtetin dhe krcnimet e tyre. (Shiko at q ka shkruar Shejhul-Islam, Ibn Tejmiu, rreth ktij kuptimit n librin e tij "El-Ubudije"). Nj qndrim interesant ishte rasti mes Faraonit dhe paris s tij tek zemrat e t cilve deprtoi besimi dhe u dha form t re, pasi q pan agumentet nga Zoti i tyre, kurse mu ata pak m par krkonin nga Faraoni, me do prulje dhe lakmi, q tu jep pag dhe pasuri nse ngadhnjejn ndaj Musait dhe Harunit, alejhimesselam. Faraoni u premtoi atyreve kto gjra dhe mburrej me kt gj, u premtoi edhe afrsi t madhe tek ai, duke i br nga kshilltart, obori dhe njerzit e afrt t tij.

Po t kishte patur n at koh radio, televizor, gazeta dhe revista, sikurse kan zullumqart e ksaj kohe, do t ishin t part q dalin n ekranet televizive afr Faraonit dhe Hamanit. Radioja do t kishte caktuar or t tra pr t emituar programe pr ta dhe duke emituar fjal t stolisura pr ta, gazetat dhe revistat do t ishin prplot me fotgrafit e tyre, gazetart do t bnin gara pr t br intervista me ata "heronj", t cilt u bn shtylla e shtetit dhe kan vler t madhe pr prforcimin e pushtetit t Faraonit! Mirpo tr kjo nuk ndodhi, sepse Vullneti i All-llahut dhe Caktimi i Tij dshiroi tjetr gj, e ndryshoi trsisht kt fotografi, u ndryshuan shpirtrat, ndryshoi qndrimi dhe ndodhi ajo q nuk e kishte llogaritur askush, kurse fjalt e besimtarve, pasi q besuan, u lshuan si vettim mbi kokn e Faraonit. All-llahu, xhel-le shanuhu, e tregoi kt rast n Librin e Tij Fisnik, duke thn: "Magjistart erdhn te faraoni, e than: " Ne do t kemi shprblim n qoft se dalim fitues!" Ai (faraoni) tha: "Po, dhe ju do t jeni prej t afrmve t mi". Ata (magjistart) than: "O Musa, (zgjidh) ose do t hedhish ti, ose ne po hedhim?" Ai (Musai) tha: "Hidhni ju"! E kur hodhn ata (shkopinj e litar), magjepsn syt e njerzve, i friksuan ata dhe solln nj magji t madhe. E Ne e frymzuam Musain (duke i thn): "Hidhe shkopin tnd!" Kur qe, ai glltiste at q kishin magjepsur. Ather u dshmua e vrteta dhe u zhduk ajo q kishin prgatitur. Aty u mundn ata (magjistart dhe faraoni) dhe u kthyen t poshtruar. E magjistart u hodhn (u pruln) n sexhde. Dhe than: "Ne i besuam Zotit t gjithsis, Zotit t Musait dhe t Harunit!" E faraoni tha: "I besuat atij (Musait) para se t'ju lejoj un? Kjo sht nj dredhi q ju e prgatitt n qytet (Misir) pr t'i dbuar prej tij banort e tij 21

(koptt), po m von do ta kuptoni (ka do t'ju gjej). Kam pr t'ua prer duart dhe kmbt trthorazi, pastaj t gjith juve do t'ju gozhdoj. Ata (q besuan) than: "S'ka dyshim, ne jemi t kthyer te Zoti yn". Ti nuk hakmerresh ndaj nesh vetm pse besuam n argumentet e Zotit ton, pasi q na erdhn ato. Zoti yn, na dhuro durim (pr dnimin q do t na e bn faraoni) dhe na bj t vdesim musliman!". (El-Araf: 113- 126). "Ata than: "Pasha At q na krijoi, nuk t japim prparsi ty ndaj argumenteve q na erdhn, e ti bje at q mendon ta bsh, dhe mund ta zbatosh vetm at q i takon jets s ksaj bote!" Ne i besuam Zotit ton q Ai t na i fal gabimet dhe magjin, me t ciln ti na detyrove. All-llahu sht m i miri (n t shprblyerit) dhe m i prjetshmi (n t dnuar)! Ai q i paraqitet Zotit t vet si kriminel, e ka xhehennemin, n t cilin as nuk vdes as nuk jeton. Ndrsa ai q i paraqitet Atij besimtar e q ka br vepra t mira, t tillt i presin merita t larta". ((Taha: 72- 75).

E ktill sht gjendja e mass s gjr, pasuesve dhe njerzve t ligsht Mirpo cila sht gjendja e paris? N kt pik duhet t ndalemi duke analizuar me nj analiz t qet dhe t plot, ti referohemi Librit t All-llahut dhe Sunnetit t Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, jetprshkrtimit t tij, jetprshkrimit t pejgamberve t mhershm q t na sqarohen veorit e personalitetit t tyre (paris) t cilt shum her i prmend Kur'ani, i sqaron qndrimet e tyre, mjetet e llojllojshme me t cilat e luftojn fjaln e vrtet dhe thirrjen e qiellit shekuj me rradh, q m pastaj ti kthehemi realitetit ton dhe t shohim se mos vall qndrimet e asaj parie ka qen nj rrshqitje kalimtare apo sht nj ligj hyjnor dhe metod statike kundrejt thirrjeve t vrteta? Pr kt, veprimtart n fushn e daves asnjher nuk duhet t hartojn se "paria" sht "pari" n do koh, n do vend dhe para do thirrje Ata e marrin t njejtin qndrim do her.
Othman Xhumua Damirije Prktheu: Bekir Halimi

22

Festimi i vitit t ri!

Vllezr t nderuar! N kto dit jemi duke vrejtur lvizje dhe prgaditje t papara m hert! Njerzit me vetdije dhe pavetdije prgaditen pr t festuar vitin e ri. Vall ata e din far feste sht viti i ri?! Ose edhe pse e din nga dobsia e besimit, ata nuk prfillin rregullat islame n kt drejtim dhe jan dhn pas epsheve t tyre. Un e di se shum her njerzit kto raste i festojn vetm pr tu argtuar, mirpo n Islam ashtu si jan t rregulluara veprat serioze jan t rregulluara edhe lozja dhe argtimi. Andaj muslimant duhet tu prmbahen ktyre rregullave nse dshirojn fitoren n kt bot dhe lumturin n ahiret. Festat jan pjes e pandar e besimit Festimi i nats s vitit t ri ndrlidhet ngusht me lindjen e Isaut, alejhis-selam, sipas t krishterve. Sipas katolikve kjo dit sht me 25 dhjetor, kurse sipas ortodoksve sht me 6 janar. Edhe ata kan t caktuara rituale t veanta pr festimin e ksaj nate. Kt nat ata e kalojn npr kisha duke u lutur me lutje t posame. Festimi i par i ksaj dite ka ndodhur n vitin 336 pas lindjes s Isaut, alejhis-selam. Pasi q kjo fest n origjin, edhe ashtu trajtohet deri m sot, sht fest fetare dhe e krishtere, ne si musliman duhet t dallohemi prej tyre dhe duhet q mos tu prgjajm dhe mos ti imitojm ata. Ndalohet prgjajsimi dhe imitimi i tyre Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, na e ka trhjekur vrejtjen nga imitimi i tyre duke thn: "Do t pasoni adetet e atyreve q kan qen para jush pllmb pas pllmbe, llr pas llre, sa q po t hynin ata n vrim t hardhucs, do ti pasonit. I tham: kush jan ata, ifutt dhe t krishtert? Tha: kush tjetr prpos tyre. (Buhariu dhe Muslimi). Poashtu na ka msuar se ai q i prngjan nj popullit sht sikur ata duke thn: "Kush i prngjan nj popullit ai sht prej tyre. (Ebu Davudi, sahih). Ose n transmetimin tjetr: "Nuk sht prej nesh ai q u prngjan tjerve prve neve. Mos u prngjani ifutve dhe t krishterve. (Tirmidhiu, sahih). Mosbesimtart mundohen me mish e me shpirt q muslimant ti imitojn ata dhe tua dobsojn besimin dhe sistemin imunitiv q duhet ta ken, i cili personifikohet n miqsin dhe armiqsin pr hir t All-llahut. Konflikti mes t vrtets dhe t kots Konflikti mes t vrtets dhe t kots do t vazhdoj deri sa t vazhdoj ky rruzull toksor. Qafirat do t mundohen me gjith potencialin e tyre q muslimant ti kthejn n mosbesimtar, mirpo pa mar parasysh metodat q i prdorin dhe mjetet q i shfrytzojn, do t mbeten gjithmon grupe t muslimanve t prqndruar n kt fe.

23

Kjo sht edhe nj prej qllimeve t globalizimit. Globalizim t vlerave. Jo t vlerave t mira, t filtruara dhe t selektuara n baz t dobis q mund tu sjellin njerzve, por t selektuara me synim t dominimit t kulturs dhe civilizimit perendimor. All-llahu, subhanehu ve teala, e sqaron dhe e shpalos kt duke thn: "Ata dshirojn q edhe ju t mos besoni sikurse nuk besuan vet dhe bheni t njjt. Mos zini miq prej tyre. (En-Nisa: 89). Andaj edhe na ka msuar q mos ti marim ata si miq duke thn: "O ju q besuat! Mos zini miq as jehudit, e as t krishtert. Ata jan miq t njri-tjetrit. E kush prej jush i miqson ata, ai sht prej tyre. Vrtet All-llahu nuk v n rrug t drejt popullin zullumqar. (El-Maide: 51). "O ju q besuat, mos e zini mik armikun Tim dhe armikun tuaj, duke shprehur ndaj tyre dashuri, kur dihet se ata mohuan t vrtetn q u erdhi juve. (El-Mumtehine: 1). "O ju q besuat, mos i zini pr miq t ngusht t tjert jasht mesit tuaj, ata nuk pushojn s vepruari n dm tuajin, u dshirojn ka u mundon juve. Urrejta kundr jush duket nga gojt e tyre, por ajo q fshehin n gjoksat tyre sht edhe m e madhe. Ne pra, ua kemi sqaruar faktet nse ju i kuptoni. (Ali Imran: 118). Ata gzohen kur ne i shmangemi rrugs s vrtet, pasimin e t cils rrug e krkojn n do namaz tonin. All-llahu thot: "Udhzona (prforcona) n rrugn e drejt! N rrugn e atyre, t cilt i begatove me t mira, jo n t atyre q kundr veti trhoqn hidhrimin, e as n t atyre q e humbn veten!. (El-Fatiha: 5-7).

N n vend se t mbetemi t sinqert n pasimin e rrugs s drejt, nga injoranca ose nga ndja, kalojm n rrugn e t devijuarve ose t atyreve q kan merituar hidhrimin e All-llahut, subhanehu ve teala. Pjesmarja n manifestimin e tyre pasqyrohet me kto vepra: 1- Ndrimi i urimeve. 2- Drgimi i kartelave t urimit. 3- Ndrimi i dhuratave pr kt fest. 4- Kremtimi i ksaj feste qoft me gosti t mbrmjes ose edhe vetm me takim aji. 5- Dhnia e fmijve mblsira ose lojra pr kt fest. 6- Blerja e paketave t babadimrit. 7- Lrja e puns dhe msimit pr kto dit festive. 8- Pjesmarrja n programet e ndryshme televizive pr kt fest. 9- Qndrimi zgjuar gjat tr nats s vitit t ri. 10- Pjesmarja n festimet q mbahen n hotele dhe kafene t ndryshme, etj. Kto jan disa forma t manifestimit t kremtimit t nats s vitit t ri, ato q nuk i kemi prmendur n kt hutbe krahasoni me kto vepra q t dini se a jan t ndaluara si kto ose jo. Pastaj nuk dshiroj t m kaloj parashtrimi i nj pyetjes: pse t krishtert nuk e festojn bajramin ton s bashku me ne. Vall a aq mendjeleht jemi q nuk shohim kt gj! E lusim All-llahun, subhanehu ve teala, q t na e msoj fen ton, t na e shtoj besimin, ta udhzoj rinin ton, t na mundson xhennetin dhe t na ruaj nga xhehenemi. Amin.
Bekir Halimi Publikimi i par n AlbIslam.Com: 27.12.2002

24

Dita e Arefatit
(Dita e Arifes 9 DhulHixhe, e hn, 9-Janar2006 sh.r.) E falnderojm All-llahun, kurse paqa dhe bekimi qofshin mbi Muhammedin, sallall-llahu alejhi ve sel-lem. Dita e Arafatit sht prej ditve me vler, n kt dit pranohen lutjet, shlyen mkatet, All-llahu me njerzit q gjinden n Arafat u krenohet melekve. Kt dit e ka madhruar All-llahu dhe e ka ngritur mbi ditt tjera. N kt dit All-llahu e ka plotsuar fen dhe dhuntin e Tij. N kt dit falen mkatet dhe shptojn njerzit nga zjari i xhehenemit. Pasi q kjo dit sht e till, athere, meriton q ti njohish vlerat e saja, veorit si dhe ka ka vepruar Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, gjat ksaj dite. E lusim All-llahun t na shpton nga zjari n kt dit madhshtore. Vlerat e ksaj dite 1-N kt dit sht plotsuar dhuntia dhe sht prsosur feja. Transmeton Buhariu dhe Muslimi nga Omeri, radijall-llahu anhu, se nj ifut i ka thn atij: O emir i besimtarve! Nj ajet q gjindet n Librin tuaj dhe e lexoni, po t na kishte zbritur neve, at dit do ta konsideronim fest. I tha: cili ajet? Tha: Sot prsosa pr ju fen tuaj, plotsova ndaj jush dhuntin Time, zgjodha pr ju islamin fe. (El-Maide: 3) Omeri, radijall-llahu anhu, tha: ne e dim ditn dhe vendin n t cilin i ka zbritur ky ajet Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sellem; i ka zbritur ditn e xhuma, duke qndruar n Arafat. 2-Kjo dit sht fest pr njerzit q qndrojn n Arafat. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, tha: Dita e Arafatit dhe ditt e teshrikut, jan festa jon, festa e muslimanve, jan dit t ngrnies dhe pierjes. (hadithi sht sahih, tra. Nesaiu, Tirmidhiu, etj.) Omeri, radijall-llahu anhu, ka thn: Ajeti Sot prsosa pr ju fen tuaj,, ka zbritur ditn e xhuma, n Arafat, kurse q t dy ditt jan fest pr ne. 3-Pr kt dit sht betuar All-llahu. All-llahu i Madhrishm nuk betohet pr gjra pa vler, por betohet me gjra t mdha. Kjo dit, sht dita e dshmuar n ajetin: Pasha at q dshmon dhe t dshmuarn!. (El-Buruxh: 3) Ebu Hurejre, radijall-llahu anhu, transmeton se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Dita e premtuar sht Kijameti, kurse dita e dshmuar sht Arafati, kurse dita dshmuese sht dita e xhuma. (hadithi sht hasen, tra. Tirmidhiu.) Dhe kjo dit sht dita tek me t ciln betohet All-llahu n Kur'an: Pasha iftin dhe pasha tekun!. (El-Fexhr: 3). Ibn Abbas, radijall-llahu anhu, thot: dita ift sht dita e kurban bajramit (10 Dhulhixhe), kurse dita tek sht dita e Arafatit (9 Dhulhixhe). T ktij mendimi jan edhe Ikrime dhe Dahak. 4-Agjrimi i ksaj dite i shlyen mkatet e dy viteve. Ebu Katadeja, radijall-llahu anhu, tregon se e kan pyetur Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, mbi agjrimin e dits s Arafatit, kurse ai sht prgjigjur: I shlyen mkatet e vitit t kaluar dhe atij q vjen. (Muslimi) 25

Agjrimi i ksaj dite sht i plqyeshm pr at njeri q nuk sht n haxhxh, ngase Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nuk ka agjruar gjat qndrimit t vet n Arafat, bile ka edhe transmetime se ka ndaluar agjrimin n Arafat. 5-N kt dit All-llahu ka marr besn nga bijt e Ademit. Ibn Abbas, radijall-llahu anhu, thot se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn (hadithi sht sahih, tra. Ahmedi): All-llahu ka marur besn nga bijt e Ademit n Arafat, i ka nxjerur nga kurrizi i tij t gjitha krijesat, i ka prhapur para Vehtes si grimca, pastaj u ka folur: Prkujto kur Zoti Yt nxori nga shpina e bijve t Ademit pasardhsit e tyre dhe i bri dshmues t vetes s tyre (duke u thn): A nuk jam Zoti juaj? Ata than: Po, dshmuam! T mos thoni n ditn e kijametit: Ne nga ky (dshmim) ishim t panjohur. Ose t mos thoni: Prindrit tan m par ishin idhujtar, e ne ishim pasardhs t tyre. A do t na shkatrrosh ne pr at q bn ata asgjsues t s vrtets?. (El-Araf: 172-173). Sa dit madhshtore dhe sa besatim madhshtor. 6-Kjo sht dita e shlyerjes s mkateve, lirimit nga zjari dhe e mburrjes me ata q qndrojn n Arafat. Transmeton Muslimi nga Aisheja,radijall-llahu anha, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Nuk ka dit n t ciln All-llahu liron njerz nga zjari i xhehenemit ma shum sesa n ditn e Arafatit. Ai afrohet dhe pastaj mburret me ata melekve, duke thn: ka dshirojn kta njerz?. Kurse Ibn Omeri, radijall-llahu anhuma, thot se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: All-llahu mburet para melekve ditn e Arafatit me ata q 26

qndrojn n Arafat dhe thot: shikoni robt e Mi, M kan ardhur t raskapitur dhe t pluhrosur. (hadithi sht sahih, transmeton Ahmedi.) Haxhiu duhet tu jep rndsi disa veprave, t cilat japin t shpresosh lirimin nga Zjarri dhe faljen, prej tyre jan edhe: -Ti mbrosh gjymtyrt nga harami n kt dit. Ibn Abbasi, radijall-llahu anhu, thot: Fadl ibn Abbasi ishte i hypur pas Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ditn e Arafatit, kurse ky djalosh i shikonte grat, e Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ia kthente fytyrn n an tjetr, mirpo ai srish bnte t njejtn. Ather Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i tha: djali i vllait tim, n kt dit kush e sundon dgjimin, shikimin dhe gjuhn e tij, i falen mkatet. (hadithi sht sahih, transmeton Ahmedi.) -N kt dit duhet br sa ma shum tehlil (la ilahe il-lall-llah), tesbih (subhanallllah) dhe tekbir (All-llahu ekber). Ibn Omeri, radijall-llahu anhuma, thot: Ishim me Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, n mngjesin e dits s Arafatit, disa prej nesh bnin tehlil e disa prej nesh bnin tekbir. (Muslimi) -Duhet shtuar lutjet pr falje dhe lirim nga zjari i xhehenemit, sepse shpresohet q n kt dit t pranohet lutja. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, thot: Lutja ma e mir sht lutja e Arafatit, kurse fjala ma e mir q e kam thn un dhe pejgambert para meje: la ilahe il-lall-llahu vahdehu la sherike lehu, lehul-mulku ve lehul-hamdu ve huve ala kul-li shejin kadir. (hadithi sht hasen, transmeton Tirmidhi). Pr kt, muslimani duhet veuar koh pr dhikr, lutje dhe istigfar gjat ksaj dite madhshtore, le t lutet pr vetveten, pr

prindrit, pr familjen dhe pr mbar muslimant. Mos ti kalon lufinjt dhe mos t mendon se sht duke iu vonuar prgjigjeja, dhe le t insiston n lutje. Lum ai q lutet n kt dit t Arafatit. -Haxhiu duhet kujdesur prej mkateve t cilat pengojn faljen e mkateve n kt dit, si sht insistimi n mkate t mdha, qoft ai mashtrim, gnjeshtr, bartje t fjalve, prgojim, apo tjetr mkat. Si mund t lakmosh faljen e mkateve dhe lirimin nga zjari, kur insiston n mkate dhe qndron para All-llahut i zhytur n mkate!? -Prej rregullave t lutjes n kt dit sht: t drejtohet nga kibleja, ti ngrit duart, t mposhtet para All-llahut, t pranon mangsin e vet dhe t jet i vendosur n pendim t sinqert. Gjendja e selefit gjat qndrimit n Arafat ishte e llojllojshme: -Disa prej tyre i kaplonte frika ose turpi. Matref ibn Abdull-llah dhe Bekr Muzeni qndronin n Arafat, e njri prej tyre tha: All-llahu im, mos i kthe duarbosh njerzit q gjinden n Arafat pr shkaku meje, kurse tjetri tha: sa vend i ndershm sht Arafati dhe vend ku prgjigjen lutjet, po mos t isha un n mesin e tyre! -Kurse disa t tjer shpresa; Abdull-llah ibn Mubarek thot: shkova te Sufjan Theuri n ditn e Arafatit, ishte i ulur n gjunj, kurse syt i lotonin dhe u kthye nga un, e un i thash: kush sht m i keqi n kt grumbull t njerzve? Tha: ai q mendon se All-llahu nuk ia fal. Robi duhet t jet mes dy gjendjeve Vlla i nderuar, pasi q cekm gjendjen e selefit gjat ksaj dite, dije se ti duhet t jesh mes friks s vrtet dhe shpress t lavdruar.

-Frik e vrtet sht ajo q e largon njeriun prej mkateve, e po u shtua kjo frik e fut njeriun n dshprim dhe humbje t shpress. -Shpresim i lavdruar sht shpresa e robit i cili i ka kryer obligimet, me nur dhe hidajet nga All-llahu. Ky njeri shpreson shprblimin e All-llahut. Ose njeriu q ka br mkat, por sht penduar dhe ka ln at mkat. Ky njeri shpreson faljen dhe mshirn. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Ata t cilt besuan, ata q u shprnguln dhe luftuan n rrugn e Allllahut, ata meritojn t shpresojn n mshirn e Tij. All-llahu fal shum dhe sht mshirues. (El-Bekare: 218) I nderuar, n kt vend madhshtor dhe n kt dit t bekuar duhet t bashkosh mes friks dhe shpress, t frikohesh nga dnimi i All-llahut dhe t shpresosh faljen e shprblimin e Tij. Qoft pr hajr qndrimi n kt vend, atij q i ka mundsuar All-llahu t qndron pran njerzve q i luten All-llahut me zemr t prvluar dhe lot t pandrprer. Sa njeri sht aty e nuk e l rehat frika dhe trishtimi. I dashuruar, t cilin e djeg dhe ia nxjerr flakn mallzimi. Sa njeri shpreson dhe ka mendim t mir pr Allllahun dhe premtimin e Tij! Sa njeri sht penduar sinqerisht dhe me hakikat. Sa njeri sht duke krkuar strehim te All-llahu dhe pr kt vazhdimisht troket n dern e Tij. Sa njeri e meriton zjarin, kurse All-llahu e ka shptuar dhe e ka liruar nga zjari. Sa njeri sht peng i mkateve t veta, kurse All-llahu e ka liruar prej tyre. ... All-llahu na mundsoft t bhemi prej t mshiruarve dhe t liruarve nga zjari i xhehenemit. Amin.
Fletushk e pregaditur nga Darul-Vatan shqiproi: Bekir Halimi

27

Tema
Parimet pr pranimin dhe transmetimin e hadithit
Kushtet pr pranimin e hadithit: Nj hadith duhet t plotsoj pes kritere n mnyr q t pranohet n ligjin islam si nj burim pr urdhra legale. 1.Vazhdimsia e zinxhirit t transmetuesve (ittisal es-sened): Ky zinxhir transmetimesh duhet t jet i pa shkputur n mnyr q hadithi t jet i pranueshm. Pra,duhet q asnj nga transmetuesit t mos mungoj nga zinxhiri i transmetuesve. do transmetues duhet gjithashtu t dgjoj hadithin n fjal direkt nga transmetuesi prpara tij. Dija pr kt verifikohet me ndihmn e shkencave biografike t shkencs s hadithit. 2. Integriteti (adale) i transmetuesve: Integriteti i transmetuesve sht i vendosur n termat e praktikimit t tyre t islamit. Me fjal t tjera duhet t jet e sigurt q ata t kan br at ka sht nga islami dhe q ata nuk njihen se jan marr me gjra t ndaluara. Prsri ky kusht sht i verifikuar prmes shkencave t biografive t hadithit. 3. Korrektsia e memorjes s transmetuesve: Duhet t verifikohet prmes shkencave biografike q do transmetues ka patur nj memorie t rregullt ose q librat e tij t ishin t sakt dhe q ai vetm i ka transmetuar ato direkt prmes librave t tij. 4. Konformiteti i hadithit: sht e rndsishme q hadithi t jet n konform me hadithet e ngjashme mbi t 28 njjtn shtje t cilt jan m t fort se ai. Ky konformitet duhet t jet n t dyja zinxhirin e transmetuesve dhe tekstin. Mosprputhshmria n zinxhirin e transmetuesve pr shembull mund t jet nse nj nga transmetuesit n zinxhirin e transmetimit sht i ndryshm nga ai q sht me nj version m t fort t t njjtit hadith. Mosprputhja n tekst do t nnkuptoj kundrthniet n kuptimin e ktij hadithi me nj i cili sht m i fort. 5. Mospasja e difekteve (ile) n hadith: Nj difekt (ila) n hadith sht i derivuar si nj difekt i fshehur n hadith i cili mund tia heq atij autenticitetin. Nj hadith i cili ka nj difekt paraqitet si t jet pa difekte kur shikohet pr s pari por pasi hetohet mund t gjendet q ai ka nj difekt t veant i cili nuk do t shihej qart pa u hetuar hadithi. Difekti mund t jet n zinxhirin e transmetuesve ose n tekst ose n n t dyja. Klasifikimi i hadithit Ka dy lloje t ndryshme t hadithit: A. Hadithet q riprsriten (el-Hadith elMutevatir): Ky tip i hadithit sht prfundimtar n sigurin e tij (taki thubut). Nuk ka asnj dyshim q ka ardhur nga Pejgamberi, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t. Gjenden katr kushte t cilat duhet t jen tek nj hadith q t futet n kt kategori:

1. T paktn katr prsona t ndryshm duhet ta ken transmetuar hadithin. 2. Duhet t ket qn e pamundshme q kta katr persona ose m tepr t jen bashkuar n nj gnjeshtr. 3. Ata duhet q ta ken transmetuar hadithin nga njerz t njjt (e q dy kushtet e para t ken qn t aplikuara) nga fillimi i zinxhirit t transmetuesve deri n fund t tij. 4. Tranmsetimi i tyre duhet t mbshtetet mbi mendjen dhe senset jo vetm pr shkak t mendjes sepse mendja ngandonjher mund t gaboj (duke imagjinuar q dika ka ndodhur). B. Hadithet q nuk prsriten ose q jan tek (el-Hadith el-Ehad) Secili hadith i cili nuk prsritet (mutavatir) sht i quajtur i tek (ehad). Kjo kategori sht e ndar n tre grupime t vogla sipas numrit t transmetuesve t hadithit: 1. Hadithet e mirnjohura (el-Hadith elmeshhur).Ky sht nj hadith i cili sht i tranmetuar nga tre ose m shum persona n zinxhirin e tranmsetuesve por nuk kan arritur n rangun e haditheve t prsritura. 2. Hadithet e forta (el-Hadith el-Aziz).Ky sht nj hadith n t cilin nuk ka m pak sesa dy transmetues n do pjes t zinxhirit t transmetuesve. 3. Hadithet e rralla (el-Hadith e-Gharib).Ky sht nj hadith i cili sht i transmetuar nga nj person i vetm n nj pik t zinxhirit t transmetuesve. Hadithet teke jan t ndara n tre klasifikime t tjera prsa i prket fillimit t zingjrit t trasnmetuesve: 1. Hadithet e ngritura (el-Hadith el-merfu). Ky sht nj hadith zinxhiri i transmetuesve fillon me Pejgamberin Muhammed, paqja dhe bekimi qofshin mbi t. 2. Hadithet e pezulluara (el-hadith elmevkuf). Ky sht nj hadith zinxhiri i

transmetuesve nuk ka gjurm prapa deri tek Pejgamberi paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t por i ka gjurmt vetm deri tek ndonj sahabe i Pejgamberit, paqja dhe bekimi i Alahut qofshin mbi t. 3. Hadithet e prera (el-Hadith el-mektu). Ky sht nj hadith zinxhiri i transmetuesve arrin vetm deri tek ndonj tabiin ose pasardhs i sahabeve t Pejgamberit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t. Hadithet teke jan t klasifikuara n tre kategori t tjera prsa i prket pranimit t tyre si burim i ligjit islam: 1. Hadithet autentike (el-Hadith es-Sahih). Ky sht nj hadith i cili i prmbush t pes kriteret pr pranimin e nj hadithi. 2. Hadithet e mira (el-Hadith el-Hasen). Ky sht hadithi i cili sikurse hadithi autentik i plotson kto pes kritere prve kriterit t tret, pra pr rregullsin e memorjes s transmetuesve sht vetm m shum sesa pak e knaqshme. 3. Hadithet e dobta (el-hadith el-daif). Ky sht nj hadith i cili nuk knaq t pes kriteret e pranimit t hadithit. Hadithi i dobt sht i klasifikuar n kategori t ndryshme prsa i prket atyre kritereve me t cilat nuk prputhet. C. Dobsia n hadith pr shkak t mosvazhdueshmris n zinxhirin e transmetuesve: 1. Vazhdueshmria mungon n fund t zinxhirit t tranmsetuesve hadithi sht i quajtur i varur (mual-lak). 2. Nse vazhdueshmria mungon n mes t zinxhirit t transmetuesve, hadithi sht i quajtur si i ndrprer (munkati). 3. Nse dy transmetues rresht ose m tepr mungojn n mes t zinxhirit t transmetuesve. Hadithi sht i quajtur problematik (mudil). 29

4. Nse transmetuesi i par, nj sahabe i Pejgamberit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t, mungon nga zinxhiri i transmetuesve, hadithi sht i quajtur jo i transmetuar n mnyr komplete (mursel). D. Dobsia n hadith pr shkak t mungess s integritetit (adalah) tek transmetuesit: 1. Nj hadith i cili sht i fabrikuar sht i njohur si i fabrikuar (mevdu). 2. Nse teksti i nj hadithi q ka ardhur prmes nj transmetimi t vetm dhe transmetuesi i atij hadithi nuk i plotson kriterin e integritetit ose memoria e tij nuk sht e mir athere hadithi sht i thn se sht i refuzuar (munker). 3. nse nj hadith sht transmetuar nga dikush i cili sht i akuzuar se sht gnjeshtar dhe q hadithi sht i njohur vetm prmes transmetimit t tij athere hadithi sht thn s sht i ln (metruk). 4. Tre nn-kategori t hadithit t dobt jan t klasifikuara si: 4.1. Mudal-les sht zinxhiri i transmetuesve falls. Ky sht nj hadith t cilin transmetusi e ka transmetuar nga disa transmetues t tjer t cilt i ka takuar por te t cilt nuk ka studjuar, kjo nnkupton q hadithin q ai e ka transmetuar vetm sa e ka dgjuar nga ai.

4.2. Falls prsa i prket msuesve (mudelles esh-shujuh). Ky sht nj hadith n t cilin transmetuesi e quan msuesin e tij (shejh) me nofka t tjera t cilat nuk jan t mirnjohura. 4.3. Falls prsa i prket emrimit t transmetuesve (mudel-les et-tesmije). Ky sht nj hadith i cili sht i transmetuar nga nj tranmsetues i dobt midis transmetuesve t besueshm t cilt u takuan me njri-tjetrin me transmetuesit e dobt midis tyre q ishin fshir, ashtu si jo t fshir. 5. Nse njri nga transmetuesit e hadithit nuk sht emruar athere hadithi sht i quajtur i errt (mubhem). 6. Nse dika sht shtuar n nj hadith athere ai hadith sht i quajtur i ndrpolarizuar (mudrexh) E. Nse dobsia e hadithit sht pr shkak t jo-konformitetit t nj hadithi athere sht i quajtur i kundrshtuar (shadh). G. Dobsia n nj hadith pr shkak t nj difekti (ile): N kt rast hadithi sht i quajtur difektoz mual-lel sht theksuar q n ligjin islam vetm hadithet autentike (sahih) dhe t mira (hasen) jan t prdorura pr t gjykuar ose urdhruar.
Profesor Mustafa Adhami Prktheu: Ammar Ardit Kraja

30

Kiraetet e Kuranit Fisnik

Kiraetet (llojet e leximeve) e prhapura t Kuranit fisnik. Kurani fisnik Muhamedit, alejhis-selam, i sht shpallur pr afr 23 vite me radh duke i zbritur nga nj pjes t ajetit, nj ajet, m shum ajete, nj pjes t sures apo tr sureja e kshtu me radh. Muhamedi, alejhis-selam nuk dinte shkrim-lexim, Kuranin fisnik e pranonte n mnyr mekanike, pra prmendsh dhe vetm gojarisht. Shpesh nga frika q t mos haroj ndonj pjes q n moment ia shpallte atij Xhibrili, alejhis-selam, ai nguteshe q ta prsris, e ti msoj prmendsh sa m mir, derisa Allahu shpalli pjesn e ajetit 16 t sures Kijame duke i thn mos nxito me gjuhn tnde sepse Ne (kujdesemi) pr tubimin dhe leximin e tij (Kuranit). Me q Pejgamberi, alejhis-selam nuk dinte shkrim-lexim, ai gjithnj kujdeseshte q t mos haroj, mirpo n suren Ala ajeti 6, prsri i erdhi edhe nj vrejtje duke iu thn: Ne do t ta lexojm dhe nuk do t harosh. Nse kjo ishte situata e Pejgamberit, alejhis-selam, q kujdeseshe kaq shum pr ruajtjen e Kuranit prmendsh, ather pra edhe gjendja e sahabeve, radijallahu anhum, nuk ka qen m e vogl se ajo e Pejgamberit, alejhis-selam. Ata, sa her q Muhamedit, alejhis-selam, i shpalleshte ndonj pjes nga Kurani, e msonin prmendsh dhe e shkruanin n mjete q dispononin. Pastaj do Ramazan, Xhibrili, alejhis-selam, Muhamedit, alejhis-selam, ia lexonte n trsi t gjitha ajetet e shpallura e q n Ramazanin e fundit t jets s ndershme t tij, tia lexoj t gjith Kuranin n trsi dhe t radhitur n mnyrn q e kemi sot n duar. Ndrsa sahabet, radijallahu anhum, gjithnj e dgjonin me vigjilenc dhe e msonin, duke i dgjuar edhe lexime n mnyra t ndryshme nga hert e para q i dgjonin. Pejgamberi, alejhis-selam, m von ua tha hadithin e tij t njohur pr llojet e leximeve t Kuranit se Kurani sht zbritur n shtat harfe (lloje leximesh, dialektesh, kiraetesh.). Mirpo, me q sahabet ishin nga fise t ndryshme arabe, ata kishin edhe dialektet e tyre me t cilat dalloheshin nga fiset tjera, si n zgjatje t fjalve, n anim, hemze e tjera me t cilat veohet edhe vet gjuha arabe. Kshtu pra edhe sahabet kur e lexonin Kuranin e lexonin n dialektin e tyre t cilin lexim ua dgjonte edhe vet Muhamedi, alejhis-selam, por e pranonte me q urdhrin dhe tolerimin nga All-llahu Mshirplot e kishte pr shtat harfe (lloje leximesh, dialektesh.). Pr kto shkaqe n mesin e sahabve lindi ihtilafi (ndryshyeshmria) n leximin e Kuranit fisnik, dhe ajetet apo trsin e ajeteve ua msonin atyre q prezentonin edhe atyre q nuk prezentonin, kurse e gjith kjo ndodhte me urdhr dhe udhzim t Muhamedit, alejhis-selam, Ata, pra sahabt, q t gjith e msonin Kuranin fisnik prmendsh kshtu q nj numr i tyre e msonin prmendsh q n kohn e Muhamedit, alejhis-selam, si; Aliu, radijallahu anhu (v. 40 h.), Othmani, radijallahu anhu (v. 35 h.), Zejd ibn Thabiti, radijallahu anhu, (v. 45 h.), Ubej ibn Kabi, radijallahu anhu, (v. 32 h.), Abdullah b. Mesudi, radijallahu anhu, (v. 32 h.), Ebu Musa el Eshariju, radijallahu anhu, (v. 44 h.), dhe Ebu Darda Urejmir b. Zejdi, radijallahu anhu, (v. 32 h.). Kta hafiza t Kuranit pas vdekjes s Muhamedit, alejhis31

selam, bri q t jen msuesit m bazor pr msimin e Kuranit fisnik, dhe kurrt (lexuesit) m t njohur t kohs q jetonin. Kjo periudh ka vazhduar deri n gjysmn e par t shekullit t par hixhri kur edhe n v. 45 h. vdiq Zejd bin Thabiti, radijallahu anhu, sahabiu i fundit nga kta. Kur n v. 35h. Othmani, radijallahu anhu, vendosi ta bj kodifikimin e Kuranit fisnik, e krkoi Mushafin q e ruante Hafsa, radijallahu anha, gruaja e Muhamedit, alejhis-selam dhe bija e Omerit, radijallahu anhu. I cili mushaf ishte mus'haf q u shkruajt n kohn e Ebu Bekrit, radijallahu anhu, dhe e shumzoi n disa kopje t cilat i drgoi me gjith nga nj krij (lexues profesional) npr qytetet kryesore t shtetit. Kshtu pra Zejd bin Thabitin, radijallahu anhu, e ndali me nj kopje n Medine q tua lexoj njerzve; n Meke e drgoi Abdullah b. es Saib, radijallahu anhu (v. 70 h.), n Sham, el Mugire b. Shihab, radijallahu anhu, (v. 91 h.), n Kufe t Irakut. Abdurrahman es Sulemi, radijallahu anhu (v. 73 h.) dhe n Basra t Irakut poashtu e drgoi Amir b. Abdul Kajs, radijallahu anhu (v. 55 h.). N kt mnyr pra llojet e kiraeteve (leximeve t Kuranit) filluan rrugn e rivajeteve (transmetimeve) dhe kopjimit. Kto sahabe dhe t tjert u shprndan npr qytetet m kryesore t shtetit islam dhe pastaj shkonin tabiint (gjenerata pas sahabeve) q t msonin, pas tyre shkonin edhe muslimant e rinj q prqafonin fen dhe krkonin prej tyre tua msojn Kuranin prmendsh. N shum qytete dhe rajone islame shkuan sahabe pr tua msuar t tjerve Kuranin dhe leximin e tij t cilt el Xhezeriju n librin e tij en Neshr (Prhapja) i cekn n kt mnyr: 1-N Medine, ishin sahabet: Muadh bin el Harith r.a. i njohur si "Muadh el Kriu"(lexuesi, v. 63 h.), Seid b. el Musejjeb 32

r.a. (v. 94 h.), Urve b. el Zubejr r.a. (vd.v.103 h.), Umer b. Abdulaziz r.a. (v. 101 h.), At b. Jesar r.a. (v. 103 h.), Salim b. Abdilah b. Umer r.a. (v. 106 h.), Sulejman b. Jesar r.a. (v. 107 h.), Muselem b. Xhendeb r.a. (v. 110 h.), Abdurrahman b. Hermez el Earexh r.a. (v. 117 h.), Muhamed b. Musellem b. Shihab ez Zuhrij r.a. (v. 124 h.) dhe Zejd b. Eslem r.a. (v. 130 h.). 2-N Mekke ishin sahabet: Ubejd b. Umejr r.a. (v. 74 h.), Muxhahid b. Xheber r.a. (v. 103 h.), Tavs b. Kijsan r.a. (v. 106 h.) At b. Ebi Rebah r.a. (v. 115 h.), Abdullah b. Ebi Mulejke r.a. (v. 117 h.) dhe Ikrime Meula b. Abbas r.a. (v. 200 h.). 3-N Kufe (Irak ), ishin: Amr b. Sherhebil r.a. (v. 60 h.), Alkame b. Kajs r.a. (v. 62 h.), Mesruk b. el Exhda r.a. (v. 63 h.), Ubejd b. Amr es Selmanij r.a. (v. 72 h.), Ebu Abdurrahman Abdullah b. Habib es Selemij r.a. (v. 74 h.), el Esved b. Jezid en Nehaij r.a. (v. 75 h.), Amr b. Mejmun r.a. (v. 75 h.), Ubejd b. Fadle r.a. (v. 75 h.), Zejd b. Hubejsh r.a. (v. 72 h.), er Rebi b. Hejthem r.a. (v. 90 h.), Seid b. Xhubejr r.a. (v. 95 h.) dhe Amir esh Sheabij r.a. (v. 105 h.). 4-N Basra (Irak), ishin: Amir b. Abddil Kajs (v. 55 h.), Ebul Alije b. Refi b. Mehran er Rijahij (v. 90 h.), Jahja b. Jamur el Udvanij (v. 90 h.), Nasr b. Asim el Lejthij (v. 100 h.), Ebu Rexha el Utaridij (v. 105 h.), Hasan el Basriju (v. 110 h.), Muhamed b. Sirin (v. 110 h.), Katade b. Deame (v. 117 h.), dhe Muadh b. Muad el Anberij (v. 196 h.). 5-N Sham ishin: el Mugire b. Shihab el Mahzumij (v. 91 h.) dhe Halife b. Sad. Nse sahabet i konsiderojm si brezi i par q e trashguan leximin e Kuranit nga Pejgamberi a.s, kurse tabiint si brezi i II-t q e morn nga sahabt, ather tabiint e tabiinve (etbaut-tabiin) i konsiderojm si brezi i III-t n kt drejtim. Andaj pra n do an t shtetit islam etbau-tabiint e

morn leximin e Kuranit dhe ua msuan tjerve, kshtu q n kt gjenerat t III-t u paraqit nj grup q enkas iu kushtuan kiraetit (liximit t Kuranit) sa q i kushtuan kujdes t veant edhe vokalizimit t tij, aq sa u bn imam q atyre u bindeshin tjert; bashkvendasit e tyre ua pranuan kiraetet, njerzit udhtonin nga larg deri tek ata dhe mernin msime pr kiraet. Prej tyre ishin: 1-N Medine: Nafi b. Ebi Neim (v. 169 h.), Ebu Xhafer Jezid b. el Kakau (v. 130 h.) dhe Shejbe b. Nassah (v. 130 h.). 2-N Mekke: Abdullah ibn Kethir (v. 120 h.), Hamid b. Kajs el Earexh (v. 130 h.) dhe Muhamed b. Muhajsin (v. 123 h.) 3-N Kufe: Asim b. Habib ez Zejjat (v. 129 h.), Sulejman el E amash (v. 148 h.), Hamza b. Habib ez Zejjat (v. 156 h.) dhe El Kisaij (v. 189 h.). 4-N Basra: Abdullah b. Ebi Ishak (v. 129 h.), Isa b. Umer (v. 149 h.), Ebu Amr b. el Ala (v. 154 h.), Asim el Xhahderi (v. 128 h.) dhe Jakub el Hadramij (v. 205 h.). 5-N Sham: Abdulla b. Amir (v. 118 h.), Atije b. Kajs el Kilabi (v. 121 h.), Jahja b. el Harith edh Dhemarij (vd.v.145 h.) dhe Sherih b. Jezid el Hadremij (vd.v.203 h.). Nga kta krr (lexues profesional) t siprprmendur, m pas njerzit Kuranin fisnik e msonin gojarisht dhe prmes t dgjuarit, prandaj edhe nxnsit e tyre n terminologji u quajtn rvij (transmetues t leximit t Kur'anit q e kan dgjuar drejtprsdrejti), kurse shumsi sht ruvt. Me q n shek. e III-t dhe t IV numri i ravijve ishte shum i madh, njerzit filluan q ti prmbahen nj numri m t vogl imamsh, pr t cilt shpalln karakteristika t veanta si: sjellja fetare, bindja, besueshmria, autenticiteti, aftsia e lart shkencore, drejtsia, sinqeriteti, jetgjatsia dhe me fam, drejtsia dhe sinqeriteti t plqyer nga bashkkohasit e tyre etj. N

kt mnyr nga secili rajon apo qytet bn nga nj imam kiraeti. Kshtu pra, Ebu Bekr bin Muxhahid (v. 324 h.) e prpiloi es Sebatu fil Kirati (Shtatshi n Kiraetet), n t ciln ka mbledhur shtat kiraete nga shtat krr t zgjedhur nga qytete dhe rajone t ndryshme. Kshtu pra ai,n kto vende t mposhtme,i zgjodhi kta kurr: Basra: Ebu Amr b. el Ala. Kufe: Asim b. Ebi en Nexhid, Hamza b. Habib ez Zejjat dhe Kisai-un. Mekke: Ibn Kethirin. Sham: Abdullah b. Amir, dhe n Medine: Nafi b. Ebi Neim-in. Pr t gjith kta shtat krr (lexues), Ebu Bekr b. Muxhahidi zgjodhi nga dy ravij kshtu q m posht do ti prmendim t shtat krrt e siprrmendur me nga dy ravijt e tyre edhe ate si vijon: Kurrt: 1-Asimi (emri i plot: Asim b. Ebi en Nexhid ) ravij i pati: a. Hafs-an (emri i plot:Ebu AmirHafs b. Sulejman b. el Mugire el Esedi v. 180 h.) dhe b. Shube-n (emri i plot:Ebu Bekr Shube b. Ajjash el Esedi, v. 193 h.). 2-Ebu Amir b. el Ala ravij pati: a. ed Durij-un (emri i plot: Ebu Umer Hafs ed-Durij el Bagdadi, v. 246 h.) dhe b. es Susi-un (emri i plot: Ebu Shuejb Salih b. Zejad es Susi er Reki v. 261 h.). 3-Hamza (emri i plot: Hamza b. Habib ez Zejjat ), ravij pati: a. Halij-in (emri i plot: Halif b. Hisham el Bazzar, v. 229 h.) dhe b. Hal-lad-in (emri i plot: Ebu Isa Hal-lad b. Halid esh Shejbani v. 220 h.). 4-Kisaiju (emri i plot: Ebul Hasan Ali b. Hamza b. Abdilah el Kisaij) ravij ka pasur: 33

a. ed Durij-un, q (emri i plot: prmendm tek ravijt (emri i plot: Ebu Amrit dhe b. Lejthi-in (emri i plot: Ebul Harith Lejth b. Halid el Bagdadi, v. 240 h.). 5-Ibn Kethiri (emri i plot: Ebu Mabed Abdullah ibn Kethir b. Amr) ravij pati: a. el Bezzi-un (emri i plot: Ebul Hasan Ahmed b. Muhammed el-Bezzi el Mekki, v. 250 h.) dhe b. Kunbul-in (emri i plot: Ebu Umer Muhamed b. Abdurrahman el Mahzumi el Mekki i quajtur Kunbul, v. 291 h.). 6-Ibni Amir (emri i plot: Ebu Imran Abdullah ibn Amir b. Jezid el-Jahsabi eshShami) ravij pati: a. es- Sulemij-un (emri i plot: Ebul-Velid Hisham b. Ammar es Sulemij ed-Dimeshki v. 245 h.) dhe b. Ibn Dhekvn-iun (emri i plot: Ebu Amr Abdullah b. Ahmed b. Beshir b. Dhekvn el Kureshi ed Dimeshki v. 242 h.) dhe 7-Nafiu (emri i plot: Nafi b. Abdurrahman b. Neim el-Lejthi el Mederi), ravij pati: a. Versh-in (emri i plot: Uthman b. Seid el Misri i quajtur Versh, v. 197 h.) dhe b. Kln-in (emri i plot: Isa b. Mn el Kln, v. 220 h.) . Duke patur parasysh leximin e prsosur, hifzin e fort, theksin e lart, kiraetet e Kur'anit kur prmenden u mveshen karijve t lartprmendur dhe kur emrohen, emrohen me emrat e tyre dhe thuhet si p.sh: lexohet sipas kiraetit t Asimit me rivajet t Hafsit apo rivajet t Shu'bes, ose lexohet sipas kiraetit t Nafiut me rivajet t Versh-it apo me rivajet t Kalunit etj. Kjo e mveshur n emrin e tyre nuk bhet pr shkak t shpikjes apo zbulimit por vetm pr shkak t zgjidhjes s tyre, sepse ata e trashguan nga brezat para tyre n mnyr m precize.

Pas Ebu Bekr b. Muxhahidit q ka shkruajtur rreth kiraeteve (llojeve t leximit t Kur'anit) kemi edhe shum t tjer. Kshtu p.sh. kemi Ibn el Xhezeri-un (v. 833 h.) i cili n veprn e njohur t tij en Neshru fil Kiraetil Ashri (E prhapura n dhjet kiraetet) ka mbledhur dhjet kiraete nga dhjet kurr (lexues t shquar). Ai shtat kurrve t lartprmendur ua ka shtuar edhe tre tjer me nga dy rvij. Ata tre t shtuarit n veprn e tij jan: 1-Ebu Xhaferi, (emri i plot: Ebu Xhafer Jezid b. el Ka;kai el Nedeni) i cili jetoi dhe vdiq n Medine n v.130 h. 2-Jakubi (emri i plot: Ebu Muhamed Jakub b. Ishak el Hadremi el Basri ) i cili ka qen imam i xhamis kryesore n Basra dhe pas Ebu Amr b. Alait konsiderohet kriu (lexuesi) m i aft n qytet ku edhe ishte i prhapur kiraeti i tij sipas t cilit kan lexuar t gjith imamt e xhamis basriane. Vdiq n v.205 h. n moshn 88 vjeare. 3-Halefi (emri i plot: Halej B. Hisham el Bezzah.), i cili n kiraet pajtohet me krit e qytetit t Kufes. Ky prndryshe ishte nj nga ravijt duke u prcjellur n mnyr autentike dhe mutevatir brez pas brezi. Gjat ksaj prcjellje t kiraeteve, disa prej tyre lexoheshin e disa liheshin pas dore sa q m nuk lexoheshin. Kjo sht edhe sot e ksaj dite ku nga dhjet kiraetet me gjith njzet ravijt e tyre, m t prhapur kan ngelur vetm katr kiraete, t cilat muslimant n mbar botn i lexojn dhe me ta i botojn mushafet kuranore. Ato katr kiraete, si thot edhe Ibn Ashri n tefsirin e tij et Tahriru vet Tenvinu fq.57, jan: 1-Kiraeti i Asimit sipas rivajetit t Hafsit. Ky kiraet lexohet n Egjipt, Sham, Irak, Gadishullin arabik, dhe n pjesn m t madhe t bots islame, saq 97% e muslimanve t bots e lexojn kt kiraet. Ky kiraet lexohet edhe ktu tek ne n Ballkan.

34

2-Kiraeti i Nafiut sipas rivajetit t Kalunit. Kt kiraet e lexojn n Libi dhe nj pjes e Tunisit. 3-Kiraeti i Nafiut sipas rivajetit t Vershit. Ky kiraet lexohet n pjest tjera t Tunisit, n Algjeri, Maroko, Muritani dhe vendet tjera joarabe t Afriks, dhe 4-Kiraeti i Ebu Amr el Ala sipas rivajetit t ed-Durijut. Kt kiraet e lexojn n Sudan prej kryeqytetit Hartum e deri n Kisla, n Eritrin veriore dhe n adin lindor. Mirpo sot, dijetart islam akoma i ruajn dhe i msojn t dhjet kiraetet e m shum, kshtu q ata kiraete akoma jetojn n qarqet shkencore. N baz t ksaj q tham deri m tani sot muslimant e rndomt nuk i din kto

kiraete se jan mutevatir prandaj mund t gabojn njri ndaj tjetrit duke u akuzuar gabimisht nga injoranca me kufr apo dika tjetr. Nj gabim i ktill ka ndodhur n kohn e Othmanit, radijallahu anhu, n betejn e Armenis dhe Azerbejxhanit, kur muslimant nuk gjenin mushaf t leht pr ta lexuar dhe pr ta kuptuar. Kurse libra pr kiraete kemi mjaft, nga t cilat ndr m t njohura jan: es Sebatu fil Kiraati t Ebu Bekr b. Muxahidit, en Neshru fil Kiratil ashri t Ibnul Xhezeriut, Ithafu fudalil besher bil Kiratil arbeati asher t Benna ed Dimjati-ut, etj. Mirpo me q kto vepra gjenden rrall dhe vetm npr qarqet shkencore muslimant e rndomt nuk i gjejn leht.
Emin Limani

Rndsia e Isnadit
Sigurisht nga librat t cilt Allahu mi ka br m t leht mua pr ti shkruar sht; es-sahih el-musned min asbab an Nuzul dhe sigurisht un falenderoj Allahun, subhanehu ve teala, sepse Ai ka sjellur nga ai dobi dhe sht br referenc n kt fush. Sa e sa her un jam kthyer tek ai pr t krkuar, shkruar dhe msuar. Gjat shkrimit un kam transmetuar disa hadithe n ndjekjen e haditheve kryesore t kapitullit pa zinxhirin e transmetimit. Un kam dashur q n printin e ktij libri t sjell zinxhiret e transmetimit pr kto hadithe n ate far sht e br e leht pr mua. Sepse ndoshta un mund ta kem transmetuar nj hadith vetm me pikt kryesore t tij kshtu un vendosa t prmend t gjithin me zirgjirin prkats t transmetimit pr shkak t asaj se far dobie ka n hadithin n trsin e tij. Pr sa i prket zinxhirit t transmetimit sigurisht ulemat, rahimahumullah, nuk do t pranonin nj hadith prve se me nj isnad (zinxhir transmetimi). El Hafidh el-Alai, rahimehullah, ka thn n Xhamiat Tahsil faqe 58 dhe n Sahih Muslimin mbi Ibn Sirinin: "Ata nuk pyetnin pr zinxhirin e transmetimit por kur ndodhi fitneja ata do t thonin "na i trego emrat tuaj (e atyre prej t cilve i ke transmetuar)" Kshtu shiko tek ehlu sunneti dhe prano hadithet e tyre dhe shiko tek ehlul bidati dhe mos prano hadithet e tyre". Sufjan Ibn Ujejne ka thn: "Ez-Zuhri ka transmetuar nj hadith nj dit; kshtu un i thash atij: "Sjelle pa isnad". Kshtu ai tha: "zbrit nga catia pa nj shkall?!" Bekijah ka thn: "Utbah ibn Ebi Hakim na ka transmetuar ne q ai ishte me Is'hak Ibn Ebu Faruah dhe me t Ez-Zuhri. Kshtu Ibn Ebu Faruah ka thn i drguari i Allahut, sallahu alejhis ve sel-lem ka thnkshtu Zuhri i ka thn: "Katalakallah" far t 35

pengoj ty q t na sjellsh isnadin e hadithit tnd? A do t na transmetosh nj hadith pa asnj autoritet dhe transmetues?" Abdus-samed Ibnul Hasan ka thn se e ka dgjuar Sufjan eth-Thevri q ka thn: "Isnadi sht arma e besimtarit. Kshtu nse ai nuk ka arm athere ai nuk ka me far t luftoj". Shu'be ka thn: "do hadith q nuk ka "haddethana" ose "ahberana" athere sht barra dhe ufull". N Sahihun e Muslimit gjithashtu mbi Adnanin ai ka thn: "un e kam dgjuar Ibnul Mubarakun t thot: "Isnadi pr mua sht nga feja. Nse nuk do t kishte isnad kushdo mund t thoshte at q i plqen". Mbi Abbas Ibn Ebu Ruzma ai ka thn: "Un kam dgjuar Abdullahin duke nnkuptuar Ibnul Mubarakun t thot: "Midis nesh dhe njerzve sht isnadi". Mbi Ibrahim Ibnul Isa Et-Talakani t thot: "Un i kam thn Abdullah Ibnul Mubarekut "O Ebu Abdurrahman hadithin "Sigurisht nga el-birr pas el-birr sht lutja pr prindrit tuaj me namazin tuaj dhe t agjroj pr ata me agjrimin tuaj". Abdullahi ka thn: "O Ebu Is'ak nga kush vjen ky hadith?" Un thash: "sht nga hadithi i Shihab Ibn Harash". Ai ka thn: "Ai sht i beuseshm pr k?" Un i thash "Pr el-Haxhaxh Ibnud Dinar". Ai ka thn: "A ai pr k sht i besueshm?" Un i thash: "Ai ka thn Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, ka thn:.. "Ai ka thn (Ibnul Mubarak) "O Ebu Is'hak! Midis el-Haxhaxhit dhe Pejgamberit sht shkrettira q mund t thyej krerrat e kafshve! Por nuk ka ndryshim n mendime prsa i prket sadakas". Shu'be Ibn el-Haxhaxh, radijallahu anhu, e ka dgjuar nga shejhu i tij Ebi Is'hak es-Sabi'i, Amr Ibn Abdullah, hadithin e Abdullah Ibn

Ata nga Ukbe Ibn Amir... Kshtu ai ai ka pyetur Ebu Is'hakun: "A e ka dgjuar Abdullah Ibn Ata at nga Ukbe Ibn Amir?" Ebu Is'haku u zemrua pr kt. Athere Masa'r Ibn Kadam i ka thn Shu'be-s: "Abdullah Ibn Ata sht n Mek". Kshtu ai ka udhtuar pr ta takuar at. Shu'be i ka thn: "Un kam udhtuar pr n Mek duke mos pasur pr qllim kryerjen e haxhit por pr t krkuar hadithin. Un u takova me Abdullah Ibn Atn dhe un e pyeta at (rreth Hadithit) dhe ai ka thn: "Sa'd Ibn Ibrahim nuk ka br haxh dhe sht n Medine". Kshtu un udhtova pr n Medine dhe u takova me Sa'd Ibn Ibrahim dhe e pyeta at rreth hadithit Ai tha: "Hadithi q ke marr ti m sht transmetuar mua nga Zijad Ibn Mihrak". Shu'be ka thn: "Kshtu kur ai prmendi Zijadin un i thash kush sht ky Zijadi! Hadithi fillon n kufi dhe bhet Mekki dhe pastaj Basri! Kshtu un udhtova pr n Basra dhe u takova me Zijad Ibn Mihrak dhe e pyeta at (rreth hadithit) Ai tha: "Shahr Ibn Huashab m ka transmetuar mua mbi Ebu Rihanah-n nga Ukbe Ibn Amir nga Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem. Shu'be ka thn: "Kur ai prmendi Shahr Ibn Hauashab un i thash Shahr e ka shkatrruar at! Nse t till si ky hadith do t ishin autentik nga Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, do t ishin m t dashur se gjith pasuria ime dhe familja ime dhe t gjith njerzimi! Ebu Abdur Rahman (Shejh Mukbil) ka thn: "Kshtu ata t cilt i ln librat dhe koleksionet e tyre t hadithit pa ato (isnadet) jan t konsideruar se jan duke i br nj padrejtsi shkencs s hadithit dhe t parve tan t cilt shpenzuan prpjekjen n krkim t zinxhirve t transmetimit dhe udhtimin pr at qllim
Mukbil Ibn Hadi el-Uadi Marr nga: Hyrja n Asbabun-enNuzul Prktheu: Ammar Ardit Kraja

36

Gruaja dhe familja

Prostitucioni
Prostitucioni ndalohet rreptsisht n fen islame. Nj prej fenomeneve me pasoja nga m tragjiket pr shoqrin ku jetojm, sht fakti se disa individ ... ushtrojn prostitucionin. Forma m perverse dhe negative e prostitucionit sht kur kjo ndodh tek grupmosha e fmijve dhe akoma m keq kur kjo u detyrohet nga prindrit (nj form e rrall kjo por mjaft e neveritshme). Studimet tregojn, se egziston nj lidhje e ngusht mes prostitucionit dhe drogave. Shprndarsit e drogave shpesh ruajn adoleshentt e rastsishm q dalin nga shkolla ose npr supermarkete apo kinema dhe u ofrojn atyre drog falas. Adoleshentt naiv, gradualisht futet n rrugn e varsis nga droga, duke u br kshtu klient t vullnetshm t shprndarsve t drogs. Pasojat financiare t varsis i ojn ata drejt lypjes, vjedhjes dhe prostitucionit, n mnyr q t sigurojn dozn e prditshme t drogs. Adoleshentt duhet t tregojn kujdes t madh ndaj distributorve dhe shprndarsve t drogs n jet do gj e ka nj mim, pas do gjje fshihet nje qllim apo prfitim. Pra kini kujdes t rinj dhe t reja. Gjithashtu kini kujdes nga pedofilt, viktimat e perversitetit t t cilve jan fmijt e vegjl dhe grupmoshat e reja. Forca e vullnetit dhe disiplins Tradhtia bashkshortore dhe marrdhniet seksuale jomartesore nuk ndodhin automatikisht. N skenarin e tyre luan nj rol t rndsishm truri. Gjithkush bombardohet sot nga stimuj vizual, audiovizual dhe material t cilat prpunohen m pas n tru. Reagimet mund t jen t kontrolluara ose jo. Nse adoleshentt vuajn nga kompleksi i inferioritetit dhe duan q t jen t pranueshm nga ambjenti i tyre shoqror, shpesh bien viktim e tundimit. Prkundrazi, t rinjt t cilt kan nj besim t fort tek Allahu i Madhrueshm, kan besim tek vetvetja dhe e shfrytzojn forcn e vullnetit t tyre pr t kontrolluar tundimet e ndryshme dhe e kthejn (forcn e vullnetit pra) at n nj form tjetr energjie. Prhapja e imoralitetit dhe bashkjetess seksuale Pejgamberi, paqja dhe bekimi qoft me t, sht shprehur: Nj nga shenjat e Qametit do t jet kur marrdhniet imorale seksuale do t mbizotrojn dhe kur numri meshkujve t jet m i vogl se ai i femrave. (Sahih Al-Buhari). Kjo thnie e Pejgamberit Muhamed, paqja dhe bekimi qoft me t, prshkruan me saktsie situatn e tanishme. 37

San Francisco dhe Sydney njihen pr liberalizimin e festimeve ekstravagante t homoseksualve. Plazhet nudo, shoqrit e dyshimta, pornografia, shtatzania e adoleshenteve si dhe tradhtia bashkshortore jan aq t prhapura sot sa q njerzit jan dorzuar para ksaj mase imoraliteti duke i pranuar kto fenomene si shfaqje t modernizimit t brezave. Sikur t mos mjaftonte kjo, shkalla dhe aksesi i perversitetit po gradon me kalimin e brezave; p.sh. pornografia sht prezente n shtpit tona si nprmjet TV-s ashtu edhe nprmjet televizionit duke ndikuar kshtu tek fmijt tan qysh n mosh t vogl. Homoseksualiteti po prkrahet n shum vende t bots. Disa ithtar t lvizjeve homoseksuale deklarojn se kan lindur si t till. Kjo nuk sht vese nj pretekst i rrejshm pr t justifikuar sjelljen e tyre t turpshme. Allahu i Madhrueshm ka krijuar gjithka n ifte, meshkuj e femra. Kdo q sillet n kundrshtim me kt ligj, Allahu i Madhrueshm do ta pyesi kur ti vij koha. Vargjet Kuranore t lartprmendura, si dhe thniet e ndryshme t Profetit

Muhamed, paqja dhe bekimi qofshin me t, tregojn qart se marrdhniet jo martesore dhe tradhtia bashkshortore jan t ndaluara n islam. Pr m tepr, kryerja e veprave t tilla, i shmanget llogjiks dhe ofron vese knaqsi t astit e jetshkurtra. Shkurtimisht, n islam njohim kto rregulla: 1. Djemt dhe vajzat sduhet t ken marrdhnie para martess. 2. Marrdhniet seksuale lejohen vetm brenda martese, d.m.th. mes bashkshortve t ligjshm. 3. N kuadr t lidhjes martesore, marrdhniet seksuale jan shtje private dhe intime vetm e iftit; burri dhe gruaja duhet ti ruajn sekretet e krevatit pr vete dhe larg syve apo veshve t bots. 4. Askujt prej bashkshortve nuk u lejohet t ken marrdhnie seksuale me dik tjetr prve partnerit ligjor. 5. Nse keni pasiguri apo paqartsi n disa shtje, ather konsultohuni me Kuranin dhe Synetin e Pejgamberit, paqja dhe bekimi qoft me t.
MUDr. Ahmed Adam IslamOnweb.net

38

Mnyrat e edukimit t fmijve

Ka disa mnyra edukimi: S pari: edukim me vrejtje: Konsiderohet kjo mnyr edukimi e themeluar nga i Drguari i All-llahut, salall-llahu alejhi ve selem. Vrejtje drejtuar personave t shoqris, t till vrejtje e cila pasohet me kshill t pjekur. Me edukim me vrejtje kemi pr qllim ndenjen afr dhe kontrollin e fmijs n plotsimin e akides dhe moralit. Gjithashtu kontrolli i tij dhe vrejtja e tij n pregatitjen e tij nga ana shpirtrore dhe shoqrore. Pyetja e vazhdueshme pr gjendjen dhe nivelin e tij n edukimin fizik dhe rezultatin msimor. Kjo do t thot se vrejtja duhet patjetr t prmbledh do drejtim t tij personal. Duhet q t kemi kujdes se mos kthehet vrejtja dhe kontrolli n spiunllk. Prej gabimeve t mdhaja sht q t kontrollosh dhomn e fmijs s rritur, dhe i krkojm llogari pr ndonj gj t kot q e gjejm n t. E kjo sepse ai m pas nuk do t ket besim n edukuesin e tij. Do t ndjej se sht person i pabesueshm. E ndoshta shkon e fsheh sekretet e tij tek shokt apo te afrmit e tij. Kjo nuk ka qen mnyra e t Drguarit t All-llahut, salall-llahu alejhi ve selem, n edukimin e fmijve t tij dhe t fmijve t shokve t tij. Gjithashtu duhet t kemi kujdes mos e ngushtojm fmijn duke e shoqruar n do vend dhe n do koh. Sepse fmija e veanrisht adoleshenti i plqen q t kesh besim n t, dshiron q t jet kotrollues i vetes s tij, prgjegjs i veprimeve t tij larg kontrollit t edukuesit. Pra i jepet atij ky rast porse duke e barazpeshuar. N kt lloj edukimi me vrejtje gjen edukuesi mangsi dhe gabime n edukim. N kt rast duhet patjetr q ta kontrolloj veten n mnyr q t arrij rezultatin e krkuar porse pa dhun dhe pa e keqtrajtuar fmijn. Duhet q t jet i but n t msuar, si n urdhra ashtu edhe n ndalime. Nganjher tek fmija i cili sht kokfort me edukuesin, neglizhenca sht ila, e veanrisht kur sht fmija mes nj viti e deri n vitin e tret. Sepse krijimi i zhurms mund t bhet shkak q ai t kapet pas ktij gabimi m shum. Ashtu si duhet edhe nganjher falja. Sepse llogaria e fort ka dmet e saj edukuese dhe shpirtrore. E dyta: Edukim me zakon: 1- Bazat e edukimit me zakon: Origjina e edukimit me zakon vjen nga hadithi i Resulall-llahut salall-llahu alejhi ve selem n shtjen e namazit; sepse prsritja e ksaj e cila zgjat tre vjet e bn q ky ibadet t bhet zakon i gdhendur n shiprt. Gjithashtu edhe kshilla e Ibn Mesudit, radijal-llahu anhu, ku ka thn: msojuni gjra t mira sepse m pas ato bhen zakone. Me kt kuptojm se edukimi me zakon nuk sht i lidhur vetm me ibadetet, porse prmbledh sjelljet dhe gjith edukatn. 2- Mnyra e edukimit me zakon: N mnyr q t msojm fmijn n ibadete dhe zakone t mira duhet t derdhim mund t llojeve t ndryshme, n mnyr q t kryhet prsritja e punve 39

dhe vazhdimi i saj me dnim dhe shprblim, me shembull t mir dhe kontroll t vazhdueshm e shum mnyra t tjera edukuese. Fillon formimi i zakoneve qysh n mosh t vogl, fmija qysh n muajin e tij t gjasht psh.knaqet kur e prsrit dicka disa her. Kjo prsritje formon n t zakon. Vazhdon ky formim deri n muajin e shtat. Duhet q nna ti largohet prkdheljes s tij qysh ditn e par t lindjes. Ditn e par ndjen fmija se e mbajn n dor dhe pushon, nse gjithmon mbahet n dor kjo bhet zakon. Gjithashtu edhe nse nna sa her q qan e mban n krah. T ket kujdes nna n zgjimin e fmijs nga gjumi pr ti dhn t pij sepse ajo me kt e mson q t zgjohet natn e t krkoj ushqim edhe pse nuk mund t jet i uritur. Mundet q ky zakon t shtyj me t deri kur t rritet, dhe e ka t vshtir ta lj. Gabojn disa edukues t cilve u plqejn disa fjal jo t hijshme t cilat i thon fmijt e vegjl duke qeshur me t. Qeshin me kt sjellje sepse kryhet nga nj fmij i vogl, porse kt t qeshur e gdhendin n personalitetin e tij duke ia shndrruar n zakon pa dashje. E treta: Edukim me shenja: Prdoret edukimi me shenja n disa raste si psh. t gaboj fmija para musafirve, apo n ndonj mbledhje t madhe. Apo t jet ky veprim t cilin e kryen pr her t par. N kt rast nj shikim nervoz apo nj shenj m dor fshehtaz sht e mjaftueshme. Sepse dnimi i tij n sy t t gjithve mund ta shndrroj fmijn n inator, pr shkak se njerzit e shikojn se cka ndodhi. Ka disa fmij q u vjen turp prej njerzve 40

prandaj pr ta mjafton shenja. Prdoret kjo gjithashtu me at fmi t sjellshm dhe preks. Mundet q t prdoret edhe fjalt jo direkte, sikur t thuhet: Nj fmij ka br kt e kt, e kjo nuk sht vepr e mir, nse e prsrit her tjetr do ta dnoj. Kjo mnyr ia ruan autoritetin e fmijs e gjithashtu edukohen ata pjestar t familjes t cilt bjn t njjtin veprim, pa e ditur edukuesi. E katrta: Edukim me bised duke ju treguar rrugn e t parve tan: Zhvillimi i biseds mbshtetet n dy krah: I pari: sqarimi i t drejts dhe xhveshja e t keqes. Dhe e dyta: ndikimi n zemr, ku ndikon fmija me an t ksaj bisede n rregullimin e gabimit dhe sqarimin e t drejts me an t t cils paksohen gabimet e tij. Biseda e cila ndikon tek fmija e shtyn at q t kryej do gj me vullnet. Lloje bisedash: 1- Bised me an t historive. Sa m shum trheqs t jet trguesi i historive aq m shum mundet q tu trheq vmendjen dhe t ndikoj tek fmijt, e kjo sht mnyra m e suksesshme. 2- Bised me dialog. Kjo sht trheqse pr fmijn ku ia largon mrzitin dhe i jep rast edukesit t zbuloj ato dyshime t cilat futen n personalitetin e fmijs dhe i mjekon ato me urtsi. 3- Bised me sjellje shembujsh t cilat ia afrojn kuptimin dhe e ndihmojn n t kuptuar. 4- Bised me ndodhi. Sa her q ndodh ndonj rast i veant duhet q edukuesi ta shfrytzoj n edukim, sikur

psh t komentojm rrnimin e ndodhur pr shkak t luftrave dhe pushtimeve, q tia kujtojm fmijs mirsit e All-llahut. E kjo ndikon shum pr arsye se ndodhet n moment t plot prqndrimi dhe me zemr t zgjuar. Rruga e t parve tan t mir n bised ka qn: Sinqeriteti dhe kontrolli. Nse edukuesi nuk vepron sipas asaj cka thot apo jo i sinqert n t, padyshim se nuk do ti happen zemrat fmijve. Gjithashtu nga mnyrat e selefve ka qn edhe biseda me fmijt aq sa kuptojn, t but n bised n mnyr q t jet biseda e tyre e kuptueshme dhe t gdhendet n zemrat e fmijve. Gjithashtu duhet q t zgjedhim kohn e prshatshme pr kto biseda, kujdesemi pr gjendjen shpirtrore, zemrn e tij t hapur dhe veimin e tij nga njerzit. Mund t shfrytzojm edhe kohn e smundjes s fmijs, sepse ai n kt rast bashkon ndrmjet zemrhollsis dhe iltrsis s natyrshme. Ndrsa biseda m t n kohn e lojs dhe para t tjerve nuk sjell asnj rezultat. Duhet q t ket kujdes edukuesi nga t folurit e shumt me t apo kshillat e teprta, n mnyr q fmija mos bezdiset. Biseda ndikon tek fmija pr nj koh prandaj e zgjedh kohn e prsritjes duke qen larg e larg. E pesta: Edukim me nxitje (shprblim) dhe dnim dhe rregullat e saj: Nxitja dhe dnimi jan mnyra baz pr zhvillimin e kulturs dhe edukimin e moralit dhe ndreqjen e bazave shoqrore. 1- Nxitja: Prmbledh rol shum t rndsishm dhe t domosdoshm n fazn fillestare t jets s fmijs. Sepse punt t cilat i

kryen pr her t par jan t vshtira pr t, prandaj ka nevoj pr nxits q ta shtyj n kryerjen e saj n mnyr q t bhet e leht pr t. i mson atij nxitja gjithashtu zakone dhe sjellje t cilat vazhdojn me t e sht vshtir lnia e tyre. Nxitja sht dy llojesh: Kuptimore dhe ekonomike, cdonjra prej tyre ka gradn e saj. Buzqeshja psh.do t thot knaqsi dhe pranim, prqafim dhe puthje, lavdrim dhe do gj q e nxit dhe i jep vullnet fmijs. Disa edukues kan thn se nxitja kuptimore duhet ti jepet prparsi ndaj asaj ekonomike, n mnyr q t prparosh me fmijn me dshir. Disa t tjer e shikojn q t jet shprblimi sipas puns s kryer, nse puna sht ekonomike edhe mjeti nxits t jet ekonomikisht dhe e kundrta. Ka disa rregulla me an t t cilave edukuesi korr sukses: disa prej tyre: *T jet mjeti nxits hap i par ku m pas t zvoglohet e t zvendsohet me shprblimin q merr nga All-llahu n kt dunja dhe ahiret. Psh; nxitet fmija drejt moralit t mir duke e shprblyer si fillim e m pas i thuhet: pajisu me moral t mir me qllim q mama e baba t duan. M pas e zvendsojn kt me: pajisu me moral t lart q t doj All-llahu dhe t jet i knaqur prej teje. E kto shkallzime sipas nivelit t kuptuarit t fmijs. Mos shndrrohet ky shprblim kusht n punn e tij, dhe mos t shprblehet fmija pr punt q i ka detyr ti kryej si psh ngrnia apo rregullimi i dhoms s tij. Porse t kufizohet dhurata n sjelljet e mira e t reja, dhe t jet dhurata pa premtim t mparshm. Sepse premtimi i 41

mparshm nse shtohet shndrrohet n kusht pr kryerjen e puns. *T jet menjher mbas kryerjes s puns, n moshn e vogl, dhe mosthyerja e premtimit n mnyr q mos t msoj t gnjej dhe t thyej premtimin e dhn. Kur t rritet sht m mir q dhurata ti vonohet pak nga koha e premtuar n mnyr q t msoj t punoj pr ahiret. Edhe sepse ai e harron lodhjen e puns dhe knaqet me dhuratn. 2- Dnimi: Zbulimet e reja kan saktsuar domosdoshmrin e prdorimit t dnimit nga edukuesi. Ai fmi i cili gjithmon falet nga prindrit e tij, vazhdon n gabimin e tij. Dnimi rregullon sjelljen dhe moralin. Ai kryhet n disa mnyra, fillon qysh n shenjat e fytyrs, n shikimin me zemrim dhe kritikim. Zgjat deri n prerje t fjalve me t, largimin nga dhoma ku rrini bashk, mbylljen n dhom n vete, duke e ndaluar t rij me shokt, duke e ndaluar nga paret dhe n fund fare rrahja. Krkohet prej edukuesit q ti shmanget rrahjes s fmijs sa t ket mundsi, nse duhet q patjetr ather t jet n at mosh ku e dallon fmija prse po rrihet dhe shkaqet e saj. Pr zbatimin e dnimit ka disa rregulla: *Nse gabimi kryhet pr her t par fmija nuk dnohet, porse msohet dhe kshillohet. *Duhet q dnimi t zbatohet menjher mbas kryerjes s gabimit me sqarimin e shkaqeve dhe t kuptuarit fmijs sjelljen e tij t paplqyer, sepse ai ndoshta harron se cka bri nse vonon dnimin. *Nse gabimi i fmijs kryhet para syve t vllezrve apo pjestarve t familjes 42

ather edhe dnimi kryhet para syve t tyre, sepse kjo do t edukoj t gjith familjen. *Nse dnimi sht rahja ather duhet q m par ti trheqsh vrejtjen dhe ta paralajmrosh, dhe ti shmanget t rrahurit n kok, gjoks, fytyr, apo bark. T jet shkopi me t cilin rrihet jo i trash, i gdhendur e i that. T jet e rrahura nj her ose tre her nse sht para moshs s pjekuris. Gjithashtu t rnat t jen n vende t ndryshme dhe jo n nj vend. Nse fmija prkujton Zotin e tij dhe krkon ndihm prej tij ather menjher t ndalohet s rrahuri, sepse ai me kt mbjell tek fmija madhshtin e All-llahut. *Duhet q edukuesi ta dnoj fmijn vet, dhe jo dikush nga vllezrit apo motrat e tij, n mnyr q t mos urrejn njri tjetrin. *Duhet q mos ta dnoj fmijn n momentin e nevrikosjes, sepse mund ta teproj n dnim. *Nse fmijn pr shkak t gabimit t tij ka dhimbje ather ti mnjanohet dnimit t tij.
Rregullat e edukimit me shprblim dhe dnim

Kto rregulla e mbrojn fmijn nga smundjet psikologjike me lejen e Allllahut- nga prishja e moralit dhe nga shthurjet shoqrore. 1-Drejtsi n dnim dhe shprblim: Ajo q m s shumti ankohen brezat e rinj sht shtimi i dnimit e veanrisht dnimi trupor. Kjo mnyr e bn fmijn t jet i ashpr n jetn e tij ose i prulur kundrejt cdokujt. Prandaj sht detyra jon q t ecim gradualisht n dnim, sepse rruga e

edukimit sht e gjat dhe shkallt e dnimit mund t mbarojn shpejt nse edukuesi fillon nga e fundit, e cila sht e rrahura. Duhet q edukuesi t'u jap rast ndrmjetsve dhe ata q krkojn ti lehtsohet dnimi fmijs t flasin. E lejon at q t krkoj t falur dhe e pranon prej tij. Gjithashtu t rrahurit e shpesht mund t jet shkak pr prsritjen disa her t gabimit dhe t msuarit e trupit me t rrahura. Prandaj kujdes n prdorimin e nj lloj dnimi disa her. Gjithashtu edukuesi nuk duhet q t shtoj krcnimet pa zbatuar asnj dnim, sepse kjo e con fmijn ti duket e kot krcnimi. Nse edukuesi e shikon kt ather duhet q t zbatoj qoft edhe nj nga krcnimet e tij n mnyr q t ruaj hejben (karizmn) e tij. Gjiithashtu duhet q edukuesi t mos prdor fyerje, ofendime dhe kritika n momentin e dnimit t tij, sepse kjo e prish fmijn duke ndier prulje dhe poshtrim, mundet q kjo t lind tek fmija urrejtje. Duhet q edukuesi t'i sqaroj fmijs se dnimi sht n t mir t tij dhe jo urrejtje ndaj tij. T ket kujdes edukuesi q t mos mbjell tek fmija me mnyrn e shprblimit dhe dnimit frik ndaj krijesave m shum sesa frika ndaj Krijuesit-subhanehu ve teala. Pra, para do gjje fmija t friksohet nga All-llahu i madhruar, nga dnimi i Tij n dunja dhe Ahiret. T ket kujdes gjithashtu n mbjelljen e shikimit t njerzve dhe frikn ndaj tyre duke ln mnjan shikimin e Krijuesit dhe frikn ndaj zemrimit t Tij. Gjithashtu kujdes n friksimin e fmijs nga polici, doktori, errsira e t tjera gjra t ngjashme me to. Sepse ai ka

nevoj pr kta gjat jets s tij dhe se frika ndaj tyre e bn frikacak. Disa edukues e shtojn friksimin e fmijve nga Allahu se Ai do ti dnoj dhe do ti fus n zjarr, e n ann tjetr nuk u kujtojn atyre se Ai sht Furnizuesi, Shruesi, fut ata q bjn vepra t mira n Xhenet, n kt mnyr frika bhet aq e madhe saq m pas nuk i bhet von kur e frikson nga zjarri. Nga shpesh prmendja e familjes "do t hysh n zjarr" apo "do t dnoj Allahu, sepse bre kshtu". Pra krkohet barazpeshim ndrmjet prmendjes s Xhenetit dhe Zjarrit. E mos t gjykojm pr asknd se ky sht pr xhenet apo pr xhehenem. Por themi se: Ai i cili nuk falet nuk futet n xhenet dhe dnohet me xhehenem. 2- T kesh parasysh ndryshimet personale: Veohet urtsia e edukuesit n zgjedhjen e mnyrs s prshtatshme n edukim nga disa pamje, nga kto: *T prshtatet dnimi dhe shprblimi me moshn e fmijs. N vitin e par dhe t dyt vrejtja e fytyrs zakonisht sht e mjaftueshme ose e shumta t ndalohet nga ndonj gj q i plqen. N vitin e tret t jet ndalimi nga blerja e ndonj lodre t ciln e plqen apo mosdalja shtitje tek kndi i lojrave. *T jet dnimi i prshtatshm me gabimin, psh.nse thyen, prish apo nuk kujdeset pr lodrn e tij ndalohet nga ajo lodr. Nse bn rrmuj n shtpi obligohet q t rregulloj rrmujn e kryer. *T jet i prshtatshm dnimi me personalitetin e fmijs. Ka prej fmijve q jan t prekshm, turprohen shpejt, ktij lloji i mjafton vetm kritika. Ka prej tyre q jan inati, me t cilt nuk bn 43

dobi vetm se dnimi. Ka prej tyre q marrja prej tij ndonj lodr duke mos e ln q t loz me t sht m e vshtir pr t sesa t rrihet. Ka prej tyre q kur ndalohen t luajn me shokt e tyre sht m e vshtir pr ta sesa kur ndalohen nga blerja e mblsirave apo karameleve. *T jet i prshtashm me rastin.nga nj her psh.fmija i fshihet gabimit t br nga frika prej dnimit, n kt rast neglizhenca ndaj ktij gabimi sht ilac indirekt pr fmijn. Nse e kryen prsri, dnimi i tij kryhet fshehurazi, sepse nse do ta shfaqnim do ti largohej turpi dhe do t shfaqte cka mbante fsheht. Ndodh q fmija t gaboj ndonjher para t afrmve dhe musafirve, duhet q dnimi t jet duke e veuar fmijn prej tyre, sepse dnimi i tij para syve t musafirve ia thyen shpirtin dhe i duket vetja i mangut. Nga kjo lind inati dhe mospasja turp para njerzve.

*Shtimin e llojeve t shprblimit dhe dnimit, sepse prsritja e tyre e humb vlern e saj. *Pasjen parasysh ndryshimet personale n edukim. Fmija adoleshent psh. t jet dnimi i tij n veanti, sepse ai e shikon veten t rritur. Gjithashtu duhet q vllezrit apo motra e tij m t vegjl t ken respect pr t. Por nse gabon para syve t tyre t kritikohet gjithashtu para syve t tyre. Sepse ai sht shembull pr ta, e veanrisht nse sht djal. Ai sht burr i shtpis nse babai mungon, sht smur apo vdes. *Nga ndryshimet personale sht edhe lloji i fmijs. Vajzs psh.i mjafton ai lloj dnimi i cili zakonisht nuk mjafton pr djalin. Sepse trupi i saj sht delikat e ajo ka frik m shum dhe kritikohet m leht.
Lejla Xhurejbe Marr nga libri: "Si t edukosh fmijn tnd me nj veprim t leht" Prktheu: F.Gurra

Liria e rrejshme
Tematika e bashkjetess seksuale aktualisht ka nj karakter kompleks shoqror. Bashkjetesa seksuale na ekspozohet pothuajse prdit n forma t ndryshme n mnyr direkte apo indirekte n gazeta, revista, libra si dhe n bisedat e prditshme. Ajo shfaqet n format e shthurjes, imoralitetit, tradhtis 44 bashkshortore, marrdhnieve seksuale jasht martese, pornografis, prdhunimit, shtatzanis s vajzave adoleshente, pedofilis, homoseksualitetit, smundjeve t transmetueshme seksualisht, prezervativve, aborteve apo SIDA-s (HIV/AIDS).

Mediat e sotme jan mjaft agresive n kt drejtim. Motivi i tyre kryesor sht fitimi mundsisht sa m i leht i parave dhe jo vlerat e bazuara n parimet morale e fetare. Ky artikull ka pr qllim trajtimin me objektivitet t ksaj teme, n mnyr q t hedh sadopak drit mbi kt shtje dhe duke u ofruar kshtu t rinjve, nj panoram m t qart n vendimet q ata mund t marrin n t ardhmen. Marrdhniet seksuale jan pjes e industris s mods, e cila ndryshon si moti. Agjentt dhe realizuesit e reklamave, kompanit e bizneset, e shfrytzojn shtjen e lartprmendur me shum efikasitet dhe n mnyr t rafinuar, n kuadr t procesit t propagandimit t prodhimeve t tyre. Pr fat t keq, burimet e informacionit me t cilat bien n kontakt adoleshentt, jan shpesh t influencuara negativisht. Ato krijojn me qllim iluzionin se do adoleshent kryen ose duhet t kryej marrdhnie seksuale. N koht e sotme gjithka sht e mundur. A nuk kemi vese nj jet, pse mos ta shijojm at? A nuk sht cool prtypja e umakizave me fam apo cigareve t markave t njohura sepse kjo krijon imazhin e suksesit dhe pasanikut, nj fakt q do tua lehtsonte pa mas gjetjen apo peshkimin e partnerit t dshiruar? Por n fakt realiteti sht shum larg iluzioneve t lartprmendura, edhe pse mendjet e adoleshentve bombardohen pothuajse n do hap me to. N saj t metodave ekstensive e t rafinuara t marketingut, shoqria po i percepton gjithnj e m tepr praktikat jonormale si dika normale. far konsiderohej para dhjet vjetsh si e turpshme, e pamoralshme dhe e pacip, sot mund t konsiderohet gjersisht si moderne, prparimtare apo krejt normale. Nj rast tipik

sht ai i telenovelave q shfaqen sot n programet televizive ku pas serive t para, njeriut i krijohet prshtypja se seksi jasht martese sht dika normale, e tolerueshme, moderne dhe se pr t joshur partnert duhen prdorur patjetr metodat e mashtrimit, gnjeshtrs, manipulimit pa marr parasysh nse lndohen ndjenjat apo personaliteti i tyre. Mbi t gjitha mediat, ajo e shkruar dhe vizive, po krijojn opinionin se martesa ka dal nga moda dhe se sht moderne t jetosh me partner (pa qen nevoja t lidhesh n klauzola martesore), t bashkjetosh me ta seksualisht apo edhe t jesh homoseksual!!! Homoseksualiteti, brutaliteti dhe prostitucioni po konsiderohen gjithnj e m tepr si dika normale. Kemi arritur n nj faz (n saj edhe t shfrytzimit efikas t instrumenteve t marketingut), ku disa individ t caktuar t shoqris e konsiderojn t pakufizuar t drejtn tyre pr tu shprehur deri n ekstrem Nse kjo nnkupton lirin e vrtet prse ather ndeshemi me dukurit e mposhtme (?): 1. Numri i t rinjve dhe t rriturve t infektuar nga virusi HIV (faza paraprake e SIDA-s) po rritet me nj tempo alarmante. Afrika e Jugut regjistron shifrat m alarmante t t infektuarve duke zn vendin e par n bot; HIV/SIDA ka marr prmasat e nj epidemie jo vetm atje. Grupmoshat m t prekura nga kjo epidemi jan adoleshentt, por nuk ngelen pas as t rriturit bile shpesh ndeshet edhe tek fmijt! 2. Tek nj nn e ndershme, q i qndron besnike bashkshortit t saj, papritur shfaqet nj smundje e transmetueshme n rrug seksuale (p.sh. sifilisi, herpesi apo edhe vet HIV/SIDA). Si ka mundsi? Smundjet ngjitse seksuale kan marr prmasa epidemike n Amerik ku 40 45

milion njerz jan t infektuar me nj nga format e smundjeve n fjal. 3. Fenomeni i shatzanis tek adoleshentet po njeh gjithashtu rritje. Vajzat n mosh 11 vjeare ngelin shtatzn fmijt presin t lindin fmij. Shum prej adoleshenteve detyrohen t abortojn, duke iu nnshtruar efekteve emocionale, fizike dhe traumatike q fatkeqsisht e shoqrojn at. 4. Vajzat qysh n moshn 10-12 vje kryejn marrdhnie seksuale pa marr masa profilaktike, duke u hapur rrugn kshtu problemeve serioze m von. Kur i pyesin ato prgjigjen: Askush nuk na paralajmroi se kjo q bm ishte e gabuar. 5. Lidhjet martesore ndeshen me kriza t natyrave t ndryshme por q shpesh prfundojn me divorc pasi bashkshorti (apo bashkshortja) kryejn tradhti bashkshortore. Sigurisht q viktimat kryesore t ktyre fenomeneve t trishtueshme jan fmijt. 6. Femrat e moshave 2 deri 80 vje shpesh bhen objekte t prdhunimit. 7. Fenomeni i homoseksualitetit po njeh rritje; aktet homoseksuale q dikur konsideroheshin si akte perverse ndaj shoqris, sot shihen si dika krejt normale duke arritur deri aty, sa n disa shtete lejohen tashm edhe martesat e homoseksualve. 8. Gjithnj e m tepr, marrdhniet e partnerve prfundojn n zhgnjim, depresion, konflikt apo hidhrim. Fenomenet e msiprme na vrtetojn se idea e liris seksuale n t vrtet ka pr qllim skllavrimin e individve. Shptimtart modern, n t vrtet sjan gj tjetr vese skllevr t dukurive negative si smundjet, depresioni, divorcet, padurimi, dyfytyrsis mashtrimit dhe zhgnjimit. Individ, organizata joqeveritare dhe 46

qeveri t ndryshme po krkojn zgjidhje pr problemet e panumrta t imoralitetit dhe fenomeneve t panumrta q i shoqrojn ato. T dhnat tregojn se 2/3 e shkollave n Amerik sot propagandojn iden e mos kryerjeve t marrdhnieve seksuale para martese, dhe se marrdhniet e sigurta bazohen jo tek masat profilaktike, por tek mos kryerja e marrdhnieve seksuale para martese, si dhe iden e nj partneri seksual pr gjith jetn (n kundrshtim me tradhtin bashkshortore). Gjithashtu nj pjes e mir e shteteve t SHBA-s aktualisht propagandojn tek t rinjt, iden e krenaris t s qenit i virgjr deri n martes dhe shum student n fakt nnshkruajn ertifikata n t cilat zotohen ti prmbahen ksaj mode t re t abstenimit seksual. Sa koh do t zgjas ky fenomen? Do t gjendemi vall para nj revolucioni t ri seksual? Prgjigjen ndaj ksaj pyetje apo dileme, si dhe ato t karakterit t ngjashm me t dhe q prbjn rreziqe serioze pr shoqrin (si p.sh: imoraliteti, alkoolizmi, drogat, lojrat e fatit, kriminaliteti, mashtrimi dhe materializmi) na e jep Kurani, i cili vlen pr t gjith njerzimin. Parimet e Kuranit jan t nj karakteri universal dhe vlejn pr t gjitha kohrat. Misioni i Pejgamberit Muhamedit, paqja dhe bekimi qofshin me t, qndronte tek demonstrimi praktik dhe vnia n praktik e ktyre parimeve universale. Pr rrjedhoj, kushdo q ndjek shembullin e prkryer t Pejgamberit, paqja dhe bekimi qofshin me t, sht n rrug t mbar.
IslamOnweb.net MUDr. Ahmed Adam

Dijetart dhe mendimtart

Dr. Vehbe ez-Zuhejli
Zuhejli-prmbledhsi i katr shkollave juridike n nj libr. N fshatin Dir Atije n afrsi t Damaskut n familjen e nj hafzi, n vitin 1932 lindi Vehbe Ez Zuhejli. Shkolln fillore e kreu n fshatin e lindjes q pastaj msimet e shkollimit t mesm ti vazhdon n qytetin e madh t Damaskut. Shkollimin e mesm e prfundon n vitin 1952 si nxnsi m i mir i t gjitha shkollave fetare. Gjat studimeve fetare ai gjithashtu merr diplomn e shkolls s mesme n degn e letrsis. N vitin 1956 diplomon n Universitetin Al Az-har si student m i mir. Pas fakultetit merr diplomn e specializimit pr msimdhnie t gjuhs arabe. Gjat studimit n Al Az-har ai prfundon studimin edhe t drejtsis n Universitetin Ajn Shems. Gradn e magjistrit e fitoi n Universitetin e Kajros, fakulteti i Drejtsis n vitin 1959 dhe po n njjtin Universitet n vitin 1963 doktoroi me mbrojtjen e disertacionit: Pasojat e lufts n Jurisprudencn Islamenj studim komparativ ku bri krahasimin mes tet shkollave juridike dhe legjislacionit juridik ndrkombtar. Antart e komisionit e kshilluan q kt punim ta boton dhe t njjtin tua drgon universiteteve botrore. Pas prfundimit t shkollimit punon si msimdhns n shume vende t bots duke mos e ln pas dor as shkrimin e as ligjratat e prgjithshme. sht profesor ordinar n Fakultetet e Sheriatit dhe Drejtsis pran Universitetit t Damaskut. Msuesit e tij: N Damask: - Mahmud Jasin, Mahmud Er Renkusi, Hasen Esh Shetti, Hisham El Hatib, Lutfi El Fejjumi, Ahmed Es Semak, Hamdi Xhuvejxhati, Ebul Hasen El Kassab, Hasen Hanbeke dhe Sadik Hanbeke El Mejdani, Salih El Farfur, Ali Saduddin, Kamil El Kasar dhe tjer. N Egjipt: - Shejhu i Az-harit Mahmud Sheltut, Abdur Rahman Taxh, Isa El Mennun, Xhadur Rab Ramadan, Othman El Meraziki, Mustafa Muxhahid, Muhammed Ali Ez Zebi, Muhammed Ebu Zehre, Muhammed Sel-lam Medkur dhe tjer. Prej posteve q i ushtron do ti prmendim: - Shef i katedrs s Fikhut Islam pran Fakultetit t Sheriatit - Kryetar i komitetit pr mbikqyrjen fetare t institucioneve financiare n botn arabe - Si ekspert i dalluar sht antar n shum komisioneve t juristve islam n Xhedda, Indi, Amerik dhe Sudan. - sht antar i Institutit Mbretror pr Hulumtime t qytetrimit Islam n Jordani. - sht mentor i shum studentve n studimet postdiplomike. - sht ligjrues n radio n dy programe (Tregime nga Kurani) dhe (Kurani dhe Jeta) 47

- Morri pjes n prpilimin e plan programit t studimeve. Veprat e tij: Pr shkak t numrit t madh do t prmendim vetm disa nga librat e tij t botuara: - Usulul Fikh - El Fikh El Islami fi Uslubihi El Xhedid - Nedharijetu Ed Darure Esh Sherijje dirasetun mukarene - En Nusus El Fikhijje El Muhtare - Nidhamul Islam (n tre pjes) - El Fikh El Islami ve Edil-letuhu (n 11 vllime e prkthyer n gjuhn turke, frnge dhe malajo)

- El Istinsah xhedelul ilmi ved din vel ahlak - Hivarun Havle texhdid El Fikh El Islami - El Usre El Muslime fi el alem el muasir dhe libra tjera numri i t cilve kalon 48 vepra t shkruara pa i prmendur punimet seminarike dhe fjalimet q i mban anemban bots. N fund All-llahun e lusim ti jep shndet dhe sukses n kt bot dhe n botn tjetr dhe t na e bn t mundshme t prfitojm nga dija e tij. Amin. Talha Kurtishi

Abdull-llah ibn Aun

Abdull-llah ibn Aun, hafidhi i Basras. Ai sht Abdull-llah ibn Aun ibn Artaban, i njohur me nofkn Ebu Aun El Basri. Imami, hafidhi dhe dijetari shemblltyr. Lindi n vitin 66 H dhe n moshn rinore filloi krkimin e dituris diuke pasuar traditn e dijetarve t athershm q udhtonin n krkim t dijs. N kt udhtim t dijs pati fatin q msues t tij t jen: Shabiu, Hasan el Basriu, ibn Sirini, El Kasim ibn Muhammedi, Ibrahim En Nehaiu, Muxhahidi, Seid ibn Xhubejri dhe shum tjer. Ashtu si sht tradit e dijetarve t vrtet, ai para se t prfiton prej dijes s tyre prfitoi nga morali dhe zuhdi i tyre. Me dijen e tij arriti grada ta larta n mesin e imamve kolos dhe kt gj e vrtetojn fjalt e respektit dhe dshmis pr dijen, devotshmrin, besnikrin, modestin dhe zellin q than pr Ibn Aunin imamt tjer; 48 Hisham ibn Hassani ka thn: Syt e mia nuk kan par dijetar si Ibn Auni. Kt e tha pasi ishte takuar me Hasan el Basriun i cili gjithashtu ishte dijetar i njohur. Ibn Mubarek: Nuk kam par m t mir se Ibn Auni. Shube: Dyshimi i Ibn Aunit sht m dashur pr mua se bindja e tjetrkujt (jam m i sigurt kur Ibn Auni dyshon se sa kur dikush tjetr sht i bindur n at q e thot). Nadr ibn Shumejl i cili koh t gjat shoqronte ibn Aunin thot: Numri i haditheve q i transmetoi arrin n katr mij.... Shtyllat e dijs n Basra jan kto katr: Ejjubi, Junusi, ibn Auni dhe Sulejman Et Tejmi. Harixhe ibn Musab: Shoqrova ibn Aunin plot njzet e katr vjet dhe nuk e dij se brenda asaj kohe ka br mkat t cilin shnojn melekt.

Sel-lami thot: Ibn Auni ishte m i kujdesshmi pr fjalt q i thoshte. Ibn el Mubarek: Nuk kam par namazxhi (q aq mir e falte namazin) si Ibn Auni. Nuk hidhrohej dhe kur dikush e sulmonte thoshte: All-llahu t bekoft. Kurre ibn Halid: M par na fascinonte asketizmi i Ibn Sirinit deri sa e pam Ibn Aunin i cili na bri t harrojm Ibn Sirinin. Ibn Auni agjronte agjrimin e Davudit, alejhis-selam. Abdur Rahman ibn Mehdi thoshte: N Irak askush si Ibn Auni nuk e njeh sunnetin e t Drguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Hammadi thoshte: t dalluarit ton n kujtes, fikh, ibadet dhe vler jan: Ejjubi, Junusi dhe ibn Auni. I katrti i tyre sht Sulejman Et Tejmi, All-llahu i mshiroft. Ibn Mein: Pr mua Ibn Auni sht i besueshm n do gj. Mufed-dal ibn Lahik: N nj betej me romakt nj lufttar q kishte helmet mbi kokn doli n dyluftim me nj romak dhe e mbyti at. Pasi q u largua shikoja ta shoh a e njoh dhe e pash se ai ishte Ibn Auni. Nuk e kishte shprehi t betohet shum, kishte arom t kndshme...

Shpresonte ta sheh t Drguarin e Allllahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n ndrr gj kjo e cila ndodhi pak para vdekjes. Kjo ndrr e gzoi shum. Kishte dije dhe ishte i but, shpirtmir dhe i devotshm. Lum pr t. Muhammed ibn Feda: E pash n ndrr t drguarin e All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe ai m porositi vizitoe ibn Aunin sepse ai e do All-llahun dhe t drguarin e All-llahut. El Ixhli: Banort e Basras krenohen me katr dijetar: Me Junusin, Ejjubin. Ibn Aunin dhe Sulejman Et Tejmi. Nga ky imam msuan shum dijetar nga mesi i t cilve do ti prmendim: Sufjan Eth-Theuri, Shube, Ibn El Mubarek, Muadh ibn Muadh, En Nadr ibn Shumejl, Ismail ibn Ulejje, Jezid ibn Harun, Ishak El Ezrek, Ebu Asim En Nebil, El Esmeij, Muhammed ibn Abdull-llah El Ensari, Bekkar ibn Muhammed Es Sirini dhe shum tjer. Ndrroi jet n muajin Rexheb t vitit 151 H, si u shnua nga Jahja El Kattani. All-llahu e mshiroft me mshirn e Tij t gjer. Amin.
Talha Kurtishi

49

Takvim
Muaji Dhul-Hixhxhe
sht muaji i dymbdhjet hnor, gjegjsisht muaji i fundit i vitit Hixhrij. Gjuhsisht, prbhet nga dy fjal: dhu - pronar, shok, dhe hixhxhe haxhi apo haxhillku. Shkaku i emrtimit me kt emr sht i qart, pasi q n kt muaj kryhet adhurimi madhshtor, obligimi i pest i Islamit haxhi. Ky muaj poashtu sht nj nga katr muajt e shenjt dhe ka vler t madhe krahas muajve tjer, sidomos dhjet ditt e para t ktij muaji. Kt na e mson Allahu subhanehu ve teala, kur thot: "Pasha agimin dhe dhjet ditt". (el-Fexhr 1-2) Imami i mufessirve (ibn Xherir), thot se t gjith mufessirt jan t mendimit se "dhjet ditt" e prmendura n kt ajet, jan ditt e para t muajit dhul-hixhxhe. Pasi q, Allahu, subhanehu ve teala, sht betuar n kto dit ather kjo i jep nj rndsi tejet t madhe dhe ne duhet ta kuptojm kt. Ndrsa, Resulullahu, salallahu alejhi ve selem, thot: "Nuk ka dit ku punt e mira jan m t dashura tek All-llahu sesa kto dit, dhjet ditt e Dhul Hixhxhes, i than: E xhihadi ja Resulull-llah!? Tha: As xhihadi, pos atij i cili ka dalur vet dhe me pasurin e tij n rrug t All-llahut dhe nuk sht kthyer me gj". (Buhariu). Poashtu transmeton Imam Ahmedi se Resulull-llahu sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ka thn: "Nuk ka dit ku punt llogariten m t mdhaja dhe jan m t dashura tek All-llahu sesa kto dit, prandaj n kto dit shtoni prmendjen e ktyre fjalve: La ilahe il-lallllah, All-llahu Ekber dhe El-hamdu lil-lah". N kto dhjet dit gjenden edhe dy dit shum t dalluara. 50 1. Dita e Arafatit. sht kjo nj dit madhshtore, me t ciln krenohen muslimant, dit, n t ciln Allahu fal mkatet dhe liron nga zjarri. Tregon Ajsheja, radijallahu anha, se Resulullahu, salallahu alejhi ve selem, ka thn: "Nuk ka dit, n t ciln Allahu i liron robrit e vet nga zjarri m shum sesa n ditn e Arafatit..." (Muslimi). 2. Dita e Kurban Bajramit, gjegjsisht dita e dhjet e dhul-hixhxhes. sht dit e madhe, pr t ciln Resulullahu, salallahu alejhi ve selem, ka thn: "Nga ditt m madhshtore tek Allahu sht dita kur therren kurbant e pastaj ditt e qndrimit n Mina". (Ebu Davudi). Ibn Tejmijjen e kan pyetur: Dhjet ditt e para t Dhul Hixhxhes jan m me vler apo dhjet ditt e fundit t Ramazanit? Ai u prgjigj: "Dhjet ditt e para t Dhul Hixhxhes jan m me vler, por dhjet nett e fundit t Ramazanit jan m me vler sesa do nat tjetr". Andaj, duhet t mundohemi q gjat ktyre ditve t'i shtojm punt e mira sa t kemi mundsi. T mundohemi t'i agjrojm kto dit, t bjm dhikr sa m shum, t kndojm tekbir, t presim kurban ditn e Bajramit, sepse kjo sht sunnet i fort, t prezentojm hert n xhami pr ta falur namazin e Bajramit etj. E lus Allahun subhanehu ve teala, t na dhuroj do t mir dunja dhe ahiret dhe t na bj prej atyre q flasin dhe punojn. Falnderimi dhe lavdrimi i takon vetm Allahut, subhanehu ve teala.
Omer Berisha

Pyetje dhe prgjigje

Kurbani pr m shum persona
Pyetje: Un, s bashku me gruan dhe fmijt e mi jemi tet vet. A mjafton t therr vetm nj kurban apo pr secilin duhet nga nj? Si dhe, nse mjafton nj kurban, ather a lejohet q s bashku me kojshiun tim t therr nj kurban?
Prgjigje: Falnderimi dhe lavdrimi i takon vetm Allahut.

S pari: Lejohet q nj kurban t therret pr njeriun s bashku me familjen e tij dhe pr cilindo njeri q dshiron ta bashkangjet n at adhurim. Argument sht hadithi, t cilin e transmeton Ajsheja, radijallahu anha, ku Resulullahu, salallahu alejhi ue selem, ka urdhruar q t sillet nj dash me brir pr ta prer kurban dhe tha: "Oj Ajshe, m jep thikn! Un ia dhash. Pasi e mori thikn, e mori dhe dashin, e rrzoi dhe kur u b gati pr ta therrur, tha: "Bismil-lah, O Zot pranoje kt nga Muhammedi, familja e Muhammedit dhe ummeti i Muhammedit", pastaj e therri". (transmeton Muslimi). Ebu Ejub el-Ensariju radijallahu anhu, ka thn: "N kohn e Resulullahut, salallahu alejhi ue selem, njeriu therrte nj kurban pr veten e tij dhe familjen e tij, dhe nga ai hanin dhe u ushqenin". (transmeton Ibn Maxhe dhe Tirmidhiu, i cili e ka vlersuar sahih. Edhe Albani e ka vlersuar pr sahih n Sahihu Tirmidhi). Andaj, nse nj njeri, therr kurban ndonj dele apo dhi, ajo sht e vlefshme pr t, dhe pr secilin q e bn nijet nga familjen e tij, qoft i gjall apo i vdekur. E nse nuk bn nijet asgj, ather kurbani vlen pr secilin, q mund t numrohet si familje e tij, sikurse bashkshortet, fmijt apo t afrmit nga babai i tij. Ndrsa, nj deve apo lop vlen pr shtat kurbana, ashtu q nse kurbani i dikujt sht nj e shtata e nj lope apo deve, ajo sht e vlefshme pr t dhe familjen e tij. sht kshtu, sepse Resulullahu, salallahu alejhi ue selem, deven apo lopn e konsideronte sa shtat dele n kurbanat e haxhit. Prderisa nuk ka ndonj argument q i dallon kurbanat e haxhit nga t tjerat, ather e njjta dispozit vlen edhe pr tjerat. S dyti: Nuk lejohet q dy persona t marrin pjes n nj kurban (dele apo dhi), ta blejn dhe ta therrin s bashku, sepse kjo nuk ka baz n Kur'an e as sunet. Njjt sikurse nuk lejohet q tet persona t marrin pjes n nj deve apo lop. E gjith kjo, sepse adhurimet jan t caktuara nga Allahu, nuk lejohet kalimi i kufijve n sasi dhe mnyr. Por, ktu nuk flasim pr pjesmarrjen n sevape, e cekm argumentin se n sevape mund t ket pjesmarrje.
Muhammed Salih el-Munexhid Marr nga: islam-qa.com Prktheu: Omer Berisha

51

Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin

Ndalimi i gnjeshtrs
30. Abdullah ibn Amr ibn Asi, radijall-llahu anhu, trasnmeton se Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Katr cilsi kush i ka sht hipokrit i pastr, e kush e ka vetm nj cilsi ai ka nj cilsi t hipokrizis derisa t braktis at: Kur ti lihet nj gj n bes e tradhton, kur flet gnjen, kur premton mashtron dhe kur kacafytet plcet. (Buhariu dhe Muslimi) Allahu, subhanehu ve teala, thot: Mos iu qas asaj pr t ciln nuk ke dituri (Isra 36) Dije se gnjeshtra sht prej smundjeve m t rnda q i kaplon shoqrit, sht ves me dme t mdha sepse nuk mund t paramendohet nj shoqri e mirfillt ku baz e marrdhnieve ndrnjerzore sht gnjeshtra. Gnjeshtra sht cilsi e hipokritve si u prmend n hadithin e lartprmendur, gnjeshtari gnjen pr shkak moralit t tij t cekt pr kt ai sht shum larg nga morali islam. sht pyetur Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem: A mund q besimtari t jet frikacak? Ka thn: Po. Pastaj sht pyetur: E koprac? Prsri ka thn po. M pas sht pyetur: A mund t jet besimtari gnjeshtar? Ka thn: Jo." (Muvetta i Imam Malikut) Cilsia m e urrejtur pr Pejgamberin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka qen gnjeshtra. Aishja, radijall-llahu anha, ka thn: Nuk ka patur ndonj sjellje m t urrejtur pr Pejgamberin, sallallahu alejhi ve sel-lem, se gnjeshtra. Nse ndonj njeri gnjente n pranin e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, vazhdimisht mendonte pr t derisa t pendohej ai njeri.. (Tirmidhiu i cili thot: hadithi sht hasen) Nse njerzit ikin prej gnjeshtrs pr shkak t qenurit t saj ves i neveritur gjithashtu ikin edhe melekt prej ktij vesi: Kur njeriu gnjen, largohet prej tij meleku nj milje nga flliqsira q bn ky njeri. (Tirmidhiu i cili thot: hadith hasen xhejjid garib) Gnjeshtra sht gnjeshtr qoft ajo n tallje apo n seriozitet, kur flet me fmiun apo me t rriturin, madje edhe nse i thot fmiut merre kt pastaj nuk ia jep llogaritet gnjeshtr. (Imam Ahmedi n Musnedin e tij) Gnjeshtra m e madhe sht gnjeshtra mbi Allahun: E kush sht m i padrejt se ai q gnjen mbi Allahun apo thot: mua m shpallet (fjala e Zotit) e atij n realitet nuk i shpallet asgj. , (Enam 93) E kush sht m mizor se ai q trillon gnjeshtr pr Allahun? T tillt paraqiten para Zotit t tyre, e dshmitart thon: Kta ishin q gnjyen ndaj zotit t tyre, pra mallkimi i Zotit qoft kundr mizorve. (Hud 18) Prej shpifjes llogaritet edhe gnjeshtra mbi Pejgamberin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i cili thot: Ai i cili gnjen mbi mua qllimisht le t prgatit karrigen prej zjarri (Muslimi) Fudajl ibn Ijadi ka thn: Nuk ka pjes t trupit m t dashur pr Allahun se gjuha nse ajo e flet t drejtn dhe nuk ka pjes t trupit m t urrejtur se gjuha nse ajo gnjen. Ahmed Muadh Hakkij Prktheu: Agim Bekiri (libri: Katrdhjet hadithe mbi moralin, NuN, Shkup, 2005) 52

Sh.H. BAMIRSIA-Rezultatet e konkursit t bursave studentore pr vitin 2006

SHPALLJE
Komisioni przgjedhor pr bursa studentore i Sh. H. "BAMIRSIA" pr vitin 2006, nga gjith konkuruesit zgjodhi kta bursist; (gjithsej: 77)
Emri, mbiemri
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Abdul Melik Admirim Aliti Afrim ismaili Ajser Ramadani Albana Kajolli Albulena Halili Ali Rexhepi Arberesha Alii Arif Fetahu

Qyteti
Shkup Kumanove Shkup Shkup Shkup Prishtine Shkup Tetove Diber Struge Shkup Struge Kumanove Shkup Tetove Shkup Shkup Shkup Shkup Shkup Kumanove Tetove

Fakulteti
Sociologji

Universiteti
K.M. UEJL K.M. UEJL UEJL UEJL USHT USHT UEJL UEJL K.M. USHT UEJL K.M. UEJL K.M. UEJL K.M. K.M. K.M. UEJL UEJL 53

Shkencat kompjuterike Pedagogji Drejtesi Drejtesi Drejtesi Ekonomi Pedagogji Psikologji Shkencat kompjuterike Administrim biznesi Drejtesi Ekonomi Administrim biznesi Gjuhe shqipe Administrim biznesi Gjuhe gjermane Administrim biznesi Pedagogji Gjuhe shqipe Drejtesi Shkencat kompjuterike Administrate publike

10. Arta Ismaili 11. Artan Feska 12. Astrit Rika 13. Avni Salii 14. Bashkim Trolli 15. Basri Ceka 16. Besim Abazi 18. Betim Fejzullahu 19. Bisera Bekar 20. Blerim Muhaxheri 21. Blerim Qaili 22. Bunjamin Memishi 23. Enis Arifi

17. Besir Abdurahmani Tetove

Teknologji dhe komunikim UEJL

24. Ervin Abedini 25. Fadil Baftiu 26. Fatmir Qerimi 27. Fatmire Elmazi 28. Fatmire Neziri 29. Faton Azizi 30. Ferihane Zenuni 31. Fetanete Destani 32. Fitim Nuhiu 33. Florije Ajvazi 34. Florim bajrami 35. Gazmend Amzai 36. Hasibe Shabani 37. Ibadete Tefiku 38. Isen Ameti 39. Islam Rexhebaj 40. Jasmin Rexhepi 41. Jetmir Serdari 42. Jeton Isa 43. Jusuf Arifi 44. Kujtime Zenuni 45. Liridona Adili 46. Luan Ibraimi 47. Luljeta Saliji 48. Madrit Dauti 49. Melek Memet 50. Merita Pollozhani 51. 52. 53. 54. 54 Milaim Rakipi Milot Sulejmani Mimoza Ceka Mimoza Ismaili

Shkup Shkup Kercove Gostivar Tetove Kumanove Tetove Kumanove Presheve Tetove Prizren Gostivar Shkup Gostivar Shkup Prizren Shkup Diber Kumanove Shkup Tetove Kerove Struge Shkup Struge Shkup Struge Shkup Kumanove Tetove Struge

Teknologji dhe komunikim UEJL Ndertimtari Administrate publike Biologji Gjuhe angleze Drejtesi Pedagogji psikologji Administrate publike Gjuhe angleze Gjuhe angleze Mjeksi Mjeksi Mjeksi Pedagogji Drejtesi Pedagogji- psikologji Gjeografi Elektro Shkencat kompjuterike Drejtesi Gjuhe shqipe Mjeksi Gjuhe gjermane Administrim biznesi Ekonomi Administrate biznesi Ekonomi Teknologji dhe komunikim Gjuhe frenge Teknologji dhe komunikim K.M. UEJL USHT USHT UEJL USHT UEJL USHT USHT USHT K.M. K.M. UEJL K.M. USHT K.M. K.M. UEJL K.M. USHT K.M. USHT UEJL K.M. UEJL K.M UEJL UEJL UEJL

Teknologji dhe komunikim UEJL

55. Muhamed Curri 56. Muhamed Lai 57. Naim Kamishi 58. Naim Murati 59. Nasih Rei 60. Nazmit Amzai 61. Nimetullah Limani 62. Remzije Sinani 63. Rexhep Memedi 64. Ruhide Neziri 65. Sabina Smailovi 66. Sadete Ademi 67. Saliamet Emini 68. Samir Rushiti 69. Sema Sali 70. Senad Sulejmani 71. Seniha Bushi 72. Shenaj Elezi 73. Shkodran Ismaili 74. Vahid Useinoski 75. Vullnet Rexhepi 76. Xhemile Etemova 77. Zeqirja Ramadani Sqarim i komisionit:

Shkup Shkup Shkup Shkup Struge Tetove Veles Shkup Shkup Tetove Shkup Kumanove Shkup Tetove Shkup Shkup Shkup Shkup Presheve Struge Shkup Kumanove Kumanov

Elektro Drejtesi Drejtesi Elektro Shkencat kompjuterike Bioteknologji Mjeksi Mjeksi Mjeksi Psikologji Mjeksi Biokimi Mjeksi Drejtesi Filozofi Ekonomi Drejtesi Gjuhe shqipe Drejtesi Biokimi Kimi Gjuha Angleze

K.M. K.M. K.M. K.M. UEJL USHT K.M. K.M. K.M. USHT K.M. USHT K.M. UEJL K.M. K.M. UEJL K.M. USHT K.M. K.M. UEJL

Diplomaci & politik ndr. UE

Duke marr parasysh numrin e konkuruesve si dhe aplikimin sa m t drejt t kritereve przgjedhse, komisioni przgjedhor, e pa t udhs q vlera e burss t jet 2000 denar n muaj, pr 9 muajt shkollor, me qllim q t prfshihen numr m i madh i studentve (gjithsej: 77). Prve suksesit dhe moralit gjat przgjedhjes sht marr parasysh edhe gjendja ekonomike e aplikuesve edhepse e njjta nuk ka qen nga kriteret kryesore. Poashtu prparsi gjat przgjedhjes kan patur studentt t cilt nuk marrin burs n ndonj organizat tjetr, e pr t ciln gj komisioni ka qen paraprakisht n dijeni.

Sh.H. "BAMIRSIA" Drejtoria e sektorit pr student

55