PËRMBAJTJA

EDITORIALI
Xheladin Leka
“Dëlirje dhe Edukim” mes sfidës dhe aspiratës .........................2

Qendra Imam Albani‐Jordani

Besimi i Muslimanit Sunij III ...................................................... 4
Ebu Islam Salih ibën Taha Abdulvahid
Kryeredaktor: Gjurmët e besimit të vërtetë mbi njeriun gjatë vdekjes
Zejd Haziri dhe në jetën e amshuar ........................................................... 11
Anëtarët e revistës:
Shuajb Rexha
Unejs Murati Ali ibën ebi Talib ....................................................................... 14
Fidan Xhelili
Xheladin Leka Bali Musli Sadiku
Bashkëpunëtorët: Kontributi i tabi’inëve në ruajtjen e Sunnetit ........................... 20
Adem Avdiu
Fidan Xhelili
Muhamed Abdullahi
Parathënia e “Sunenit” të Ibën Maxhes ................................... 22
Sabahudin Selimi
Bali Sadiku Xheladin Leka
Lirim Sadiku Hyrje në shkencat e fikhut (III) ................................................. 26
Namik Vehapi
Prof. Dr. Ibrahim bin Amir Err‐Rruhejli
Redaktor gjuhësor:
Definicioni i bidatit ................................................................... 31
Arian Koçi
Redaktor Teknik: Dr. Ahmed ibën Uthman el‐Mezid dhe Dr. Adil ibën Alij esh‐Shiddij
Avni G. Gashi Disa këshilla për edukimin e fëmijëve ...................................... 33
Ballina/Dizajni: Lirim Sadiku
Avni G. Gashi Pendimi i sinqertë i njeriut që vrau 99 njerëz .......................... 35
Boton: Unejs Murati
Shtëpia botuese Dijetari Salih el‐Fevzani ............................................................ 41
Atik
Gjilan, Republika e Kosovës Sabahudin Selimi
Malik ibën Enesi ....................................................................... 45
Tirazhi: 1000
Zejd Haziri
Adresa: Këshilla e artë nga Imami i qartë ............................................ 48
Rr. M. Idrizi p.n 60000 Gjilan
Republika e Kosovës
Tel: 044 988 400
e‐mail:
delirjedheedukim@gmail.com

Ndihmo Revistën:
Nr. i llog.: 1150‐138922‐0101‐09
ProCredit Bank of Kosovo
Swift Code: MBKORS22
Gjilan, Republika e Kosovës
 Editorial

“DËLIRJE & EDUKIM”

MES SFIDËS DHE ASPIRATËS

Përballë të gjitha problemeve dhe sfidave të ndryshme që i paraqiten kësaj reviste, kemi menduar
të ofrojmë edhe një shërbim për lexuesit e dashur, në mënyrë që çdoherë të jemi afër tyre, në kohë
rehatie apo me probleme. Shërbimi në fjalë ka për qëllim të krijojë një kënd të veçantë në revistë,
në të cilën do të parashtrohen pyetjet e lexueseve. Përgjigjet e këtyre pyetjeve do të jenë prej dijetarëve
bashkëkohorë, ekskluzivisht për revistën tonë. Këndi do të emërtohet “Lexuesit pyesin, dijetarët
përgjigjen”.

L
exues i nderuar, misioni i të Dërguarve
të Zotit ishte t’i thërrisnin njerëzit në
njëshmërinë e Allahut dhe në çdo
vepër tjetër të ndershme, por në të njëjtën
kohë t’i largonin ata nga mosbesimi dhe çdo
vepër tjetër e ndyrë duke i edukuar ato gjen-
erata në këto vepra madhështore. Një fjali e
tillë mund të shkurtohet me dy fjalë: dëlirje
dhe edukim.
Në këtë mision të shenjtë kanë ecur edhe di-
jetarët e ummetit, duke u munduar të nguli-
tin te muslimanët çdo vepër me të cilën janë
urdhëruar nga Allahu dhe Muhammedi ale-
jhi selam dhe t’i largojnë ata nga çdo vepër
prej së cilës ka ndaluar Allahu dhe i Dërguari
i Tij.
Nisur nga kuptimi madhështor që përmba-
jnë këto dy fjalë, edhe revista jonë dhe e juaja
mori këtë emër, duke shpresuar që edhe puna
e saj të jetë në pajtim me emrin që mban.
Secili prej nesh e di sakrificën e madhe të Pe-
jgamberëve dhe të dijetarëve në realizimin e
këtij qëllimi, madje shumë prej tyre janë
armiqësuar nga populli i tyre ose janë vrarë.
Me sfida të mëdha ballafaqohemi edhe ne
sot, pra revista “Dëlirje dhe Edukim”. Ky ba-
llafaqim nganjëherë nuk është i lehtë e nganj-
ëherë lë gjurmë negative, duke bërë që
ambiciet të zmbrapsen, aspiratat të ngecin,
realizimi i tyre të vonohet e nganjëherë edhe
vazhdimi dhe përparimi në disa fusha të cak-
tuara bëhet i pamundur.
Mirëpo gjithë këto probleme duhet të merr-
en në natyrshmërinë e tyre dhe nuk ka pse
t’u jepet një dozë e tepruar rëndësie, ngase u
realizua një projekt apo nuk u realizua, tek e
fundit, ashtu siç e ka caktuar Allahu do të
ndodhë. Ajo që kërkohet prej nesh në raport
me thirrjen në rrugën e Allahut është që të
mundohemi sa më shumë të sakrifikojmë për
këtë thirrje, ngase është puna më e mirë që
ekziston në fytyrën e Tokës. Ne nuk duhet të

2 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
ngutemi kurrë për arritjen e fryteve, sepse Pyetjet tuaja mund t’i dërgoni në adresën e
këto fryte ka mundësi të realizohen sa jemi revistës e më pas stafi i revistës do të bëjë
gjallë, por ka mundësi që bereqeti i tyre të përzgjedhjen e tyre dhe do të botojë në çdo
vijë atëherë kur trupin tonë e ka mbuluar numër një ose dy pyetje të lexueseve bashkë
dheu. Kur thirrësi e di se ecja e tij në këtë me përgjigjen e tyre nga dijetarët. Nëse pye-
rrugë është shpërblim më vete, i realizoi apo tja juaj ka nevojë për një studim më të thellë,
jo qëllimet e tij, atëherë ai kurrë nuk do të atëherë ashtu do ta kërkojmë nga dijetarët,
zmbrapset dhe nuk do të bëhet pesimist në mënyrë që problemi në fjalë të trajtohet
sepse e di që asnjëherë nuk do të mbetet në në formë të detajuar nga dijetarët islamë, një
vend numëro. mundësi që jepet për herë të parë në trevat
Përballë të gjitha problemeve dhe sfidave të tona.
ndryshme që i paraqiten kësaj reviste, kemi Revista do të shërbejë si urë lidhëse mes jush
menduar të ofrojmë edhe një shërbim për dhe dijetarëve islamë, në mënyrë që të lidh-
lexuesit e dashur, në mënyrë që çdoherë të emi sa më shumë me personalitete me famë
jemi afër tyre, në kohë rehatie apo botërore dhe që kanë ndikim
me probleme. Shër- pozitiv në gjithë botën.
bimi në fjalë ka për Nuk harrojmë që revista “Dël-
qëllim të krijojë një irje dhe Edukim”, duke u nisur
kënd të veçantë nga kryeredaktori
në revistë, dhe anëtarët e saj,
në të cil- mirëpret çdo vëre-
ën do të jtje, sugjerim ose ide
parashtro- nga lexuesit e saj të
hen pyetjet e dashur. Pra, na
lexueseve. Për- shkruani, mos ngur-
gjigjet e këtyre roni!
pyetjeve do të jenë Kjo është mundësia që
prej dijetarëve bash- ka ofruar revista juaj
këkohorë, ekskluzivi- për ju, mundësi të cilën
sht për revistën tonë. nuk e keni pasur më
Këndi do të emërtohet herët. Tani ju mbetet
“Lexuesit pyesin, dije- juve që ta shfrytëzoni dhe
tarët përgjigjen”. të përfitoni nga kjo mun-
Për ta realizuar këtë qël- dësi.
lim madhështor, kohët e fundit
kemi pasur disa takime me disa dijetarë nga Në emër të redaksisë
Meka dhe Medina dhe nga të gjithë kemi Xheladin Leka
marrë dritën e gjelbër për ta vazhduar këtë
nismë të hajrit, Allahu ua shpërbleftë me të
mira. Mirëpo kjo elitë dijetarësh nuk do të
përkufizohet vetëm në Mekë dhe Medinë,
por do të përfshijë edhe dijetarë të tjerë nga
vendet e tjera arabe.

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 3
 BESIMI I
MUSLIMANIT SUNIJ
III

“Sigurisht që ti nuk mund të bësh të vdekurit të dëgjojnë (t’iu sjellësh përfitim atyre dhe po kështu
mosbesimtarëve) as nuk mund të bësh të shurdhët të dëgjojnë thirrjen, kur ata ikin duke kthyer
shpinën.” Neml: 80 “As të gjallët (besimtarët) dhe të vdekurit (mosbesimtarët) nuk janë njësoj.
Sigurisht që Allahu bën të dëgjojë kë të dojë Ai, ndërsa ti nuk mund t’i bësh të dëgjojnë ata që
janë në varre.” Fatir: 22

21. Cila është dispozita e sheriatit mbi lutjen e
tjetërkujt përveç Allahut, si evlijatë, etj.?
- Lutja e tillë është shirk, që të fundos në Zjarr.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Kështu, mos lut ilah
(zot, të adhuruar) tjetër me Allahun, se përndryshe
do të jesh prej atyre që ndëshkohen.” Shuara: 213
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Kush vdes duke lutur ndokënd tjetër përveç All-
ahut, do të hyjë në Zjarr." Buhariu
22. A është lutja adhurim ndaj Allahut?
- Po, lutja është adhurim ndaj Allahut.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe Zoti juaj thotë:
‘Lutmuni Mua (më adhuroni Mua, Një e të Vetëm,
dhe kërkoni ç’të doni vetëm tek Unë), Unë do t’ju
përgjigjem.” Gafir: 60
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Duaja (lutja) është adhurim." Tirmidhiu, sahih
23. A i dëgjojnë të vdekurit duatë (lutjet)?
- Të vdekurit nuk i dëgjojnë duatë (lutjet) dhe
asgjë tjetër.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Sigurisht që ti nuk
mund të bësh të vdekurit të dëgjojnë (t’iu sjellësh
përfitim atyre dhe po kështu mosbesimtarëve) as nuk
mund të bësh të shurdhët të dëgjojnë thirrjen, kur
ata ikin duke kthyer shpinën.” Neml: 80
“As të gjallët (besimtarët) dhe të vdekurit (mosbes-
imtarët) nuk janë njësoj. Sigurisht që Allahu bën të
dëgjojë kë të dojë Ai, ndërsa ti nuk mund t’i bësh të
dëgjojnë ata që janë në varre.” Fatir: 22
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Allahu ka melaike të shpërndara nëpër tokë, të
cilat përcjellin përshëndetjet për mua nga ummeti
im." Ahmedi, sahih
24. A lejohet të kërkojmë ndihmë prej atyre që nuk
janë të pranishëm apo prej të vdekurve?
- Jo, nuk kërkojmë ndihmë prej tyre, por kërko-
jmë prej Allahut.
- Allahu thotë në Kur’an: “(Përkujtoni) kur ju
kërkuat ndihmë te Zoti juaj dhe Ai u përgjigj (duke
ju thënë): ‘Do t’ju ndihmoj me një mijë melekë
radhë-radhë.” El Enfal; 9
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, nëse i
ka ndodhur ndonjë fatkeqësi apo pikëllim, ka
thënë: “Ja Hajju, ja Kajjum (O Ti që je i Përjet-
shëm dhe Mbajtës e Mbrojtës i gjithçkaje që ekzis-
ton!), në Mëshirën Tënde kërkoj ndihmë!” Hadith
hasen
25. A lejohet mbështetja në ndihmën e dikujt tjetër
përveç Allahut?
- Kjo gjë nuk lejohet, sepse është shirk. Për
ndihmë mbështetemi vetëm tek Allahu i Mad-
hëruar.
- Allahu i Lartësuar thotë: "Vetëm ty të adhurojmë
dhe vetëm Ty të mbështetemi e të kërkojmë ndihmë
(kudo, në çdo kohë e për çdo gjë)." El Fatiha: 5
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:

4 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
"Nëse kërkon diçka, kërkoja Allahut dhe nëse kër-
kon ndihmë, kërko nga Allahu." Tirmidhiu, sahih
26. A lejohet kërkimi i ndihmës nga të gjallët që
janë të pranishëm?
- Po, në ato gjëra që ata kanë mundësi dhe jo në
gjërat që i takojnë vetëm Allahut të Lartësuar.
- Allahu thotë në Kur’an: “Ndihmohuni mes jush
me të mira e në punë të mbara, e Jo në mëkate e
armiqësi.” Maide: 2
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Allahu është në ndihmë të robit të Vet, derisa robi
është në ndihmë të vëllait të vet." Muslimi
27. A lejohet zotimi për ndokënd tjetër përveç Al-
lahut?
- Nuk lejohet zotimi për askënd tjetër përveç Al-
lahut të vetëm.
-Allahu thotë në Kur’an: “(Përkujto) kur ba-
shkëshortja e Imranit tha: “Zoti im! Të jam betuar
Ty se (fëmija) që është në barkun tim të jetë i
përkushtuar për shërbimet Tua (i shkëputur nga çdo
punë e kësaj bote për t’i shërbyer vendit Tënd të ad-
hurimit), kështu pra, ma prano këtë mua. Pa dy-
shim që Ti je vërtet Gjithëdëgjuesi, i Gjithëdituri.”
Al Imran: 35
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Kush është zotuar në respekt ndaj Allahut, le të re-
spektojë E, kush është zotuar në mëkat ndaj Al-
lahut, mos ta respektojë (mos ta bëjë)." Buhariu
28. A lejohet therja për ndokënd tjetër përveç Al-
lahut?
- Nuk lejohet! Një gjë e tillë është shirk i madh.
- Allahu thotë në Kur’an: “Kështu pra, falu për
Zotin tënd dhe prej kurban (vetëm për Të)!”
Keuther: 2
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Mallkimi i Allahut qoftë mbi atë që ther për
ndokënd tjetër përveç Allahut!" Muslimi
29. A lejohet tavafi (sjellja) rreth varreve?
- Nuk lejohet tavafi (rreth ndonjë gjëje tjetër)
përveç Qabes.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Pastaj le të plotësojnë
detyrimet e përcaktuara për ta, të therin kurbanet
dhe të sillen rreth Shtëpisë së Lashtë (Qabes në
Mekë)!” Haxh: 29
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
"Kush bën tavaf rreth Qabes 7 herë dhe i fal dy
rekate, ka shpërblim sikur të ketë liruar një rob."
Ibën Maxhe, sahih
30. A lejohet të falesh duke pasur para teje ndonjë
varr?
- Nuk lejohet namazi në drejtim të varrit, për
shkak se njeriu mund të anojë në madhështimin
dhe adhurimin e tij.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe prej ngado që të
nisni faljen, ktheni fytyrën nga Xhamia e Shenjtë
(Mesxhidil Haram, Qabja në Mekë). Dhe pa dysh-
im, kjo është e vërteta nga Zoti yt. Dhe Allahu nuk
është i pavëmendshëm për çfarë ju veproni.” Bekare:
149
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Mos u ulni mbi varre dhe mos u falni në drejtim
të tyre!" Muslimi
31. Cila është dispozita e sheriatit për punën me
sihër (magji)?
- Nuk lejohet puna me të! Kjo është nga mëkatet
e mëdha, të cilat të shpijnë në kufër ndaj Allahut,
gjithashtu edhe të mësuarit e saj (është haram).
- Allahu i Lartësuar thotë: “Ata ndoqën atë që she-
jtanët e nxorën (në mënyrë të rreme nga magjia) në
kohën e sundimit të Sulejmanit. Nuk mohoi Sulej-
mani, por shejtanët mohuan (nuk besuan) duke u
mësuar njerëzve magjinë dhe gjëra të tilla që zbritën
në Babiloni prej dy melekëve, Harut dhe Marut,
por në të vërtetë asnjëri prej tyre nuk i mësoi
ndokujt gjëra të tilla, veç pasi ata thanë: “Ne jemi
vetëm sprovë, kështu që mos u bëni mosbesimtarë
(dukë mësuar magjinë prej nesh).” Dhe nga këta
melekë njerëzit mësuan atë që shkaktonte ndarjen
e burrit nga bashkëshortja e tij, por ata nuk mund
të dëmtonin ndokënd përveç se me Vullnetin dhe
Lejen e Allahut. Dhe ata mësuan atë gjë që i dëm-
tonte dhe nuk u sillte përfitim. E në të vërtetë ata e
dinin se blerësit e saj (të magjisë) nuk do të kishin
aspak pjesë nga Bota e Pastajme. Dhe vërtet, sa e
keqe ishte ajo për të cilën ata shitën veten e tyre, veç
sikur ta dinin.” Bekare: 102
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Largojuni shtatë mëkateve të mëdha: shokvënies
Allahut, magjisë…" Muslimi
32. A t’i besojmë fallxhorit dhe magjistarit?
5
- Nuk i besojmë atyre dhe as nuk shkojmë tek
ata!
- Allahu i Lartësuar thotë: “Thuaj: Askush në qiej
dhe në tokë nuk e di gajbin (të fshehtën, të panjo-
hurën) veç Allahut, as nuk mund ta ndiejnë se kur
do të ringjallen.” Neml: 65
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Kush shkon te magjistari dhe e beson atë që e thotë
ai, vetëm se ka mohuar atë që është zbritur mbi
Muhammedin." [Ahmedi, sahih]
33. A e di të fshehtën dikush nga krijesat?
- Jo, askush nuk e di të fshehtën përveç Allahut
të Vetëm.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe vetëm me Të janë
çelësat e gajbit (gjithçka të fshehtë e të panjohur),
askush nuk i di përveç Atij. Ai di gjithë ç’ka në tokë
e det; nuk ka asnjë gjethe që bie dhe Ai të mos ketë
dijeni për të; nuk ka asnjë grimcë në errësirën e
tokës, asgjë të njomë ose të thatë që të mos jetë
shkruar në Shkrim të Qartë.” En'am: 59
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Nuk e di të fshehtën (askush) pos Allahut." Tabera-
niu, hasen
34. Me ç'ligj duhet të gjykojnë muslimanët?
- Obligohen të gjykojnë me Kur’an dhe Sunnet,
qofshin ata grupime, persona apo udhëheqës.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe në këtë mënyrë
(ti, o Muhammed) gjyko mes tyre me atë që të ka
shpallur Allahu dhe mos u shko pas dëshirave të tyre
të kota, por tregohu i vëmendshëm ndaj tyre që mos
të të kthejnë e të të largojnë nga disa gjëra, të cilat
Allahu t’i ka zbritur ty (o Muhammed). Por nëse
ata largohen, atëherë dije se është Dëshira e Allahut
për t’i ndëshkuar ata për disa mëkate të tyre. Dhe
vërtet shumica e njerëzve janë fasikunë (të pabindur
e të panënshtruar ndaj Allahut).” Maideh: 49
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
“Allahu është Ai që gjykon dhe përfundimi është te
Ai.” Ebu Davudi: hasen.
35. Cila është dispozita e sheriatit për ligjet e ven-
dosura nga njerëzit, të cilat e kundërshtojnë sheri-
atin?
- Puna me të është kufër i madh, nëse e lejon ose
thotë se është më i mirë se Ligji i Allahut apo e
6 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
mbivlerëson para Ligjit të Kur’anit.
- Allahu thotë në Kur’an: “...dhe kushdo që nuk
gjykon me atë që ka shpallur Allahu (me Ligjin e
Allahut), të këtillët janë kafira.” Maideh: 44
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
“Derisa të gjykojnë prijësit me ligj tjetër dhe e lënë
atë që e ka zbritur Allahu, Allahu do të krijojë mes
tyre armiqësi.” Sahih
36. A lejohet betimi në dikë tjetër përveç Allahut?
- Nuk lejohet betimi në asgjë tjetër, përveç në All-
ahun.
- Allahu thotë në Kur’an: “Ata që nuk besuan,
mbahen se ata nuk do të ringjallen më kurrë (për
të dhënë llogari). Thuaju (o Muhammed): ‘Po! Për
Zotin tim! Ju pa asnjë dyshim që do të ringjalleni,
pastaj ju do të njoftoheni (dhe do të shpërbleheni)
për çfarë punuat dhe kjo është mjaft e lehtë për Al-
lahun.” Tagabun: 7
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Kush betohet në tjetër gjë pos Allahut, vetëm se ka
bërë shirk." Ahmedi, sahih
37. A lejohet vendosja e hajmalive?
- Nuk lejohet vendosja e tyre ngase kjo është nga
veprat e shirkut.
- Allahu thotë në Kur’an: “Dhe nëse Alahu ju prek
me ndonjë të keqe, askush nuk mund ta largojë atë
përveç Atij dhe nëse Ai ju prek ju me ndonjë të mirë,
atëherë Ai është i Zoti për të bërë çdo gjë.” En’Am:
17
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Kush ka vendosur hajmali, vetëm se ka bërë kufër."
Ahmedi, sahih
38. Si mund të ndërmjetësojmë tek Allahu i Lartë-
suar?
- Ndërmjetësojmë tek Allahu me Emrat dhe
Cilësitë e Tij të Larta si dhe me punë të mira.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe të Allahut janë
gjithë emrat më të bukur, kështu që luteni Atë me
ta dhe largojuni shoqërisë së atyre të cilët i përgën-
jeshtrojnë (dhe përdhosin) emrat e Tij. Ata shpejt
do të shpërblehen për çfarë kanë vepruar.” A’rafë:
180
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Të lutem Ty me të gjitha Emrat e Tua, me të cilat
Ti e ke quajtur Veten Tënde!" Ahmedi, sahih
39. A ka nevojë lutja për ndërmjetësimin e ndonjë
krijese?
- Lutja nuk ka nevojë për ndërmjetësimin e as-
njërës prej krijesave.
- Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe kur robërit e Mi
të pyesin Ty (o Muhammed) për Mua, atëherë
(përgjigju atyre): Vërtet Unë jam pranë (tyre me
Dijen Time), Unë u përgjigjem duave (lutjeve) të
lutësit kur ai më drejtohet Mua me lutje (pa ndër-
mjetësues a ndërlidhës). Kështu pra, ata le të më
binden Mua dhe le të më besojnë Mua, që në këtë
mënyrë të mund të udhëhiqen drejt!” Bekare: 186
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Me të vërtetë ju i luteni Atij që dëgjon dhe është
afër, Atij që është me ju." (d.m.th: ju dëgjon dhe ju
sheh juve) Muslimi
40. Cila është detyra e Pejgamberëve?
- Detyra e Pejgamberëve është komunikimi, qar-
tësimi dhe ngritja e argumenteve.
- Allahu i Lartësuar thotë: “O i Dërguar (Muha-
mmed)! Shpalle (Mesazhin) i cili të është zbritur
ty nga Zoti yt dhe nëse nuk e bën këtë, atëherë nuk
e ke shpallur Mesazhin e Tij (nuk e ke çuar në vend
porosinë e Tij). Allahu do të të mbrojë ty nga
njerëzit. Sigurisht që Allahu nuk e udhëzon një pop-
ull që nuk beson.” Maideh: 67
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë: "O
Zoti im! Dëshmo!" E tha këtë si përgjigje për fjalën
e shokëve të tij kur thanë: "Dëshmojmë që ti e kreve
shpalljen, e çove në vend amanetin dhe këshillove."
Muslimi.
41. Nga kush e kërkojmë ndërmjetësimin e Pejgam-
berit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të?
- Ndërmjetësimin e Muhamedit, paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi të, e kërkojmë
vetëm nga Allahu i Lartësuar.
- Allahu thotë në Kur’an: “Allah! La ilahe il-la
Huve (Askush nuk ka të drejtë, nuk meriton dhe
nuk duhet të adhurohet përveç Atij),El-Haj-ju El-
Kaj-jum (i Përjetshmi, i Pafillim dhe i Pambarim,
Mbajtësi dhe Mbrojtësi i gjithçkaje që ekziston). As
kotje e as gjumë nuk e kap Atë. Atij i përkasin gjithë
ç’është në qiej e gjithë që është në tokë. E kush është
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
ai që mund të ndërhyjë tek Ai përveç se me Lejen e
Tij?” Bekareh: 255
“Thuaju: Allahut i takon gjithë ndërmjetësimi. Atij
i përket Mbizotërimi i qiejve dhe i tokës. Pastaj tek
Ai do të ktheheni.” Zumer: 44
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, më-
sonte njërin nga shokët e vet që të thoshte: “O
Zot, bëje Muhamedin ndërmjetësues për mua!” Tir-
midhiu, sahih
42. Si ta duam Allahun dhe të Dërguarin e Tij?
- Dashuria jonë është në respektimin dhe pasi-
min/zbatimin e urdhrave të tyre.
- Allahu thotë në Kur’an: “Thuaj (o Muhamed):
‘Nëse vërtet e doni Allahun, atëherë më ndiqni mua
(pranoni Islamin, ndiqni Kur’anin dhe Sunnetin,
Rrugën time), Allahu do t’ju dojë ju dhe do t’jua
falë gjynahet tuaja. Dhe Allahu është gjithnjë Falës
i Madh, Mëshirëplotë.” Alu Imran: 31
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Nuk ka besuar askush nga ju derisa mos të jem
më i dashur për të se fëmija i tij, prindi i tij dhe
njerëzit në përgjithësi." Buhariu
43. A lejohet ta teprojmë në lavdërimin e Muha-
mmedit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi
të?
- Jo, nuk lejohet ta teprojmë në lavdërimin dhe
ngritjen e Muhammedit, paqja dhe bekimi i Al-
lahut qofshin mbi të.
- Allahu i Lartësuar thotë: "Thuaj (o Muha-
mmed): “Unë jam vetëm një njeri si edhe ju, (por)
mua më është frymëzuar e më është shpallur se i ad-
huruari juaj është Një i Adhuruar i Vetëm, Allahu;
kështu pra, kushdo që shpreson për Takimin me
Zotin e Tij, le të punojë mirësi e drejtësi dhe të mos
i bashkojë askënd për shok në adhurim Zotit të Tij.”
Kehf: 110
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Mos më lavdëroni/ngrini ashtu siç e kanë lav-
dëruar/ngritur të krishterët të birin e Merjemes
(Isain alejhis selam), sepse unë nuk jam veçse rob,
prandaj thoni: rob i Allahut dhe i Dërguar i Tij."
Buhariu
44. Cila është krijesa e parë?
- Nga njerëzit Ademi, ndërsa nga sendet është
7
lapsi.
- Ai Lartësuar thotë: “Kujto kur Zoti yt u tha
melekëve: “Me të vërtetë që Unë do të krijoj njeriun
nga balta.” Sad: 71.
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Nga gjërat e para që krijoi Allahu është lapsi." Ebu
Davudi dhe Tirmidhiu; Hadithi është sahih.
45. Nga çfarë është krijuar Muhamedi sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem?
- Allahu e ka krijuar Muhammedin, paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin mbi të, si çdo krijesë
tjetër njerëzore.
- Allahu thotë në Kur’an: "Thuaj (o Muhammed):
“Unë jam vetëm një njeri si edhe ju, (por) mua më
është frymëzuar e më është shpallur se i adhuruari
juaj është Një i Adhuruar i Vetëm, Allahu; kështu
pra, kushdo që shpreson për Takimin me Zotin e
Tij, le të punojë mirësi e drejtësi dhe të mos i
bashkojë askënd për shok në adhurim Zotit të Tij.”
Kehf: 110
“(Allahu) është Ai i Cili ju ka krijuar ju nga dheu
(Ademin), pastaj nga nutfah [Lëngu i ngjizur i kri-
juar nga bashkimi i farës së vezës mashkullore me
atë femërore] (pasardhësit e Ademit), pastaj nga një
copë gjaku e mpiksur, pastaj ju nxjerr jashtë si fos-
hnja, pastaj ju jep rritje që të mund të arrini
moshën e fuqisë dhe më pas të jeni të moshuar,-edhe
pse disa prej jush vdesin më përpara,- dhe që të ar-
rini një kohë të përcaktuar, me qëllim që mbase
kuptoni (e fitoni mençuri).” Gafir: 67
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Vërtet çdo njeri nga ju formohet në barkun e nënës
së tij 40 ditë si pikë (nutfe’)..." Buhariu dhe Mus-
limi
46. Cili është gjykimi i sheriatit për luftën-xhihadin
në Rrugë të Allahut?
- Xhihadi është obligim mbi muslimanët, qoftë
ai me pasuri, trup apo gjuhë.
- Allahu thotë në Kur’an: “Ecni përpara qoftë kur
e keni të lehtë (jeni të shëndoshë, në moshë, të pasur,
të armatosur) ose të rëndë (të sëmurë, të moshuar,
të varfër, pa mjete) dhe përpiquni fort me pasurinë
tuaj dhe me jetën tuaj në Çështjen e Allahut. Kjo
është më e mira për ju, veç sikur ta dinit.” Tevbe:
41
8 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem!) ka
thënë: "Luftoni mushrikët (politeistët) me pasurinë
tuaj, trupin/fizionominë tuaj dhe me gjuhën tuaj.”
(që është fard ajn - obligim për të gjithë që kanë
mundësi kur okupohet një vend nga vendet e
muslimanëve afër e më afër). Ebu Davudi, sahih
47. Cila është miqësia ndaj muslimanëve?
- Miqësia ndaj muslimanëve është dashuria ndaj
tyre - ndihma e besimtarëve të cilët janë të pastër
në njëshmërinë e Allahut.
- Allahu thotë në Kur’an: “Besimtarët dhe bes-
imtaret janë eulija (ndihmues, mbrojtës e miq) për
njëri-tjetrin, ata u mëshirojnë(njerëzve) El-Ma’rufë
(Islamin me gjithë përmbajtjen e tij çfarë urdhëron
ai) dhe i ndalojnë (njerëzit) nga El-Munker (mos-
besimi, politeizmi i çdo lloji dhe gjithçka tjetër që e
ndalon Islami), ata i kryejnë rregullisht dhe në
mënyrë të përkryer faljet e përcaktuara ditore, japin
zekatin dhe i binden Allahut dhe të Dërguarit të
Tij...” Tevbe: 71
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Muslimanët janë si një ndërtesë, e forcojnë njëri-
tjetrin." Muslimi
48. A lejohet miqësia me jobesimtarët dhe ndihma
e tyre?
- Nuk lejohet miqësia me jobesimtarët dhe as
ndihma e tyre, sepse kjo është nga gjërat që të
largojnë nga besimi i sinqertë.
- Allahu i Lartësuar thotë: “E nëse ndonjë prej jush
i zë ata eulija, atëherë nuk ka dyshim se ai është një
prej tyre.” Maide: 51
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Me të vërtetë familja e filanit nuk janë miqtë e mi
[për arsye se ata nuk ishin besimtarë]...” Buhariu
dhe Muslimi
49. Kush është (konsiderohet) mik (i afërt dhe i
dashur)?
- Mik është besimtari i devotshëm sunni (i cili i
frikësohet Allahut, punon me Kur’an dhe Sunnet
sipas selefit).
- Allahu thotë në Kur’an: “Ta dini se eulijatë (të
dashurit e Allahut) nuk kanë frikë (në botën tjetër)
e as ndonjë brengosje. (Ata) të cilët besuan dhe ishin
të ruajtur.” Junus: 62-63
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
“I afërt i imi është Allahu dhe besimtarët e mirë.” lefit, duke pyetur dijetarët e sinqertë - selefi.
Buhariu dhe Muslimi - Allahu thotë në Kur’an: “O ju që keni besuar!
Bindjuni Allahut dhe bindjuni të Dërguarit dhe
50. Përse Allahu zbriti Kur’anin?
atyre prej jush që janë në drejtimin e udhëheqjes
- Allahu e zbriti Kur’anin për ta lexuar, medituar
tuaj! Dhe nëse keni mosmarrëveshje për ndonjë gjë
dhe për të punuar ne me të.
mes jush, drejtohuni Allahut (Fjalës së Tij -
- Allahu i Lartësuar thotë: “(Thuaj o Muhamm-
Kur’anit) dhe të Dërguarit të Tij (Sunnetit të të
ed këtyre idhujtarëve, arabëve paganë): “Ndiqni
Dërguarit), nëse besoni Allahun dhe Ditën e Fun-
çfarë ju është zbritur juve nga Zoti juaj (Kur’anin,
dit. Kjo është më e mirë dhe më e përshtatshme për
Pejgamberin alejhi selam dhe rrugën e tij) dhe mos
përcaktimin e fundit.” Nisa: 59
shkoni pas asnjë eulijai (ndihmues a mbrojtës që ju
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
urdhëron të adhuroni të tjerë përveç a përkrah Al-
“Jua kam lënë dy gjëra, me të cilat, po qe se kapeni
lahut)tjetër përveç Atij (Allahut). Sa pak që përku-
për to, kurrë nuk do të devijoni: Librin e Allahut
jtoni!" A’rafë: 3
dhe Sunnetin tim.” Sahih
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Lexojeni Kur’anin dhe punoni me të." Ahmedi, 54. Ç'është bidati (risia) në din (fe)?
sahih - Bidat është çdo gjë me të cilën adhurohet Al-
lahu pa pasur ndonjë argument në fe.
51. A na mjafton vetëm Kur’ani pa Sunnetin?
- Allahu i Lartësuar thotë: “Apo kanë ata shokë e
- Jo, nuk na mjafton Kur’ani pa Sunnet.
të barabartë me Allahun (zota të rremë të tyre), të
- Allahu thotë në Kur’an: “(Ne i dërguam të Dër-
cilët kanë themeluar e përcaktuar për ta ndonjë fe
guarit) me shenja të qarta dhe me Libra, ndërsa
të cilën nuk e ka urdhëruar e përcaktuar Allahu?
edhe ty (O Muhammed) të kemi zbritur Përku-
Dhe po të mos kishte qenë për një Fjalë Vendimtare
jtuesin me këshilla (Kur’anin), që ti të mund t’u sh-
(tashmë të kaluar), çështja do të gjykohej mes tyre.
pjegosh njerëzve qartë se çfarë u është zbritur atyre
Dhe pa dyshim që për dhalimunët (politeistët, ke-
dhe që të mund të mendojnë.” Nahl: 44
qbërësit), për ta është dënim i dhimbshëm.” Shura:
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
21
"Mua më është dhënë Kur’ani dhe i një i ng-
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ka
jashëm me të." Ebu Davudi, sahih
thënë: "Kush shpik diçka (të re) në fenë tonë e që
52. A i japim përparësi fjalës së ndonjë krijese para nuk është nga ne, ajo është e refuzuar." Buhariu
Fjalës së Allahut dhe të Dërguarit të Tij? dhe Muslimi
- Jo, nuk i japim përparësi fjalës së askujt tjetër
55. A ka në dinin (fenë) tonë bidat (risi) të mirë?
para Fjalës së Allahut dhe të Dërguarit të Tij,
- Jo, nuk ka në dinin (fenë) tonë bidat (risi) të
kushdo qoftë ai.
mirë, por çdo gjë e shpikur është nga epshet dhe
- Allahu i Lartësuar thotë: “O ju që keni besuar!
shijet vetjake.
Mos vendosni para se të vendosë Allahu dhe i Dër-
- Allahu thotë në Kur’an: “...Këtë ditë, ata të cilët
guari i Tij dhe kini frikë Allahun. Vërtet Allahu
nuk besuan, kanë humbur të gjitha shpresat për fenë
është Gjithëdëgjues, i Gjithëditur.” Huxhurat: 1
tuaj (që t’ju joshin e t’ju largojnë nga Besimi Islam),
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
kështu që mos i kini frikë ata, por frikësomuni
"Nuk ka respekt ndaj askujt në mëkat ndaj Allahut,
Mua. Këtë ditë Unë përsosa fenë tuaj, plotësova
Me të vërtetë respektimi është në të mirë - punë të
Mirësinë Time mbi ju dhe zgjodha për ju Islamin
mbara." Buhariu dhe Muslimi
si Fe...” Maideh: 3
53. Ç'duhet të bëjmë nëse kundërshtohemi –polem- - Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem!) ka
izojmë - në mes vete? thënë: "Ruajuni nga gjërat e shpikura, se çdo e sh-
- Duhet të kthehemi tek Libri i Allahut dhe Sun- pikur është risi, çdo risi është lajthitje dhe çdo la-
neti i të Dërguarit të Tij, sipas të kuptuarit të se- jthitje është në zjarr." Ebu Davudi, sahih

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 9
56. A ka në Islam sunnet të mirë?
- Po, fillimi i një pune të mirë, të cilën të tjerët e
pasojnë, apo të themelohet diçka e mirë nga
puna e dikujt.
- Allahu thotë në Kur’an: “Edhe ata të cilët thonë:
‘Zoti ynë! Na dhuro neve nga gratë tona dhe fëmijët
tanë të atillë që të jenë qetësia e syve tanë dhe na
bëj prijës të muttekinëve (të të përkushtuarve në
Besimin e Pastër Islam).” Furkan: 74
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Kush bën në Islam një punë të mirë, ai ka shpër-
blimin e vet dhe të gjithë atyre që e bëjnë atë punë
pas tij!" Muslimi
57. A mjafton për muslimanin shërimi/ për-
mirësimi vetëm i vetvetes?
- Jo, patjetër duhet ta shërojë dhe ta këshillojë
(në Islam) familjen e tij dhe atë që ka mundësi
(nga njerëzit).
- Allahu thotë në Kur’an: “O ju që keni besuar!
Shmanguni dhe largoni prej vetes suaj dhe prej
familjeve tuaja një Zjarr, lënda djegëse e të cilit janë
njerëzit dhe gurët...” Tahrim: 6
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Me të vërtetë Allahu do të pyesë çdo përgjegjës për
kopenë, familjen e tij se çka ka bërë me të: e ka ru-
ajtur apo e ka humbur atë!” Hasen
58. Kur do të fitojnë muslimanët?
- Atëherë kur ta fitojnë/ndihmojnë dhe praktiko-
jnë fenë e Allahut, duke punuar me Librin e Al-
lahut dhe Sunnetin e të Dërguarit të Tij.
- Allahu thotë në Kur’an: “O ju që keni besuar!
Nëse ju e ndihmoni Allahun (në Çështjen e Tij), Ai
do t’ju ndihmojë ju dhe do t’ju bëjë të qëndroni fort
në këmbët tuaja.” Muhammed: 7
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Nëse bëni tregti (merreni me kamatë) dhe kapeni
për bishta të lopëve (kapeni pas pasurisë së kësaj
bote), jeni të kënaqur me të dhe e lini xhihadin
(luftën), Allahu ka për të zbritur nënçmim mbi ju
(dhe nuk e ngre nënçmimin nga ju) derisa të rik-
theheni në fenë tuaj." Sahih
59. Cila është rrugëdalja nga grupacionet dhe
përçarjet?
- Rikthimi në Fenë e Vërtetë, ashtu siç e kanë
10 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
kuptuar selefët e sinqertë, dhe lënia e konflikteve
dhe përçarjeve.
- Allahu thotë në Kur’an: “Dhe kushdo që kundër-
shton të Dërguarin pasi t’i jetë treguar qartë atij
Rruga e Drejtë, dhe ndjek rrugë tjetër nga ajo e bes-
imtarëve, Ne do ta mbajmë atë në atë drejtim që ai
vetë ka zgjedhur dhe do të djegim atë në Zjarr. Sa
përfundim i keq!" Nisa: 115
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Me te vërtetë ai që do të jetojë prej jush, do të shohë
përçarje-kundërshtime të shumta. Ju porosis të pa-
soni Sunnetin tim dhe të hulefa rrashidinëve të ud-
hëzuar pas meje. Kapuni për të me dhëmballë!"
Sahih
60. Cili është obligimi i muslimanëve të sotëm?
- Kapja e të gjithëve për Librin e Allahut, që të
jenë popull i bashkuar.
- Allahu thotë në Kur’an: “Dhe mbahuni fort, të
gjithë ju së bashku pas Litarit të Allahut (Kur’anit)
dhe mos u ndani mes jush, dhe mbani në mendje
Përkujtimin e Allahut përmbi ju, pasi ju qetë armiq
mes njëri-tjetrit, por Ai bëri bashkimin e zemrave
tuaja kështu që me Mirësinë e Tij ju u bëtë vëllezër
(në Besimin Islam); dhe qetë në buzë të greminës së
Zjarrit, ndërsa Ai ju shpëtoi prej saj. Kësisoj, Allahu
jua bën të qarta ajetet (provat, treguesit, shpalljet)
që të mund të drejtoheni.” Alu Imran: 103
- Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
“Shembulli i muslimanëve në dashamirësi, mëshirë
dhe ndihmë të ndërsjellë është sikurse trupi që ka
ndonjë pjesë të sëmurë, atëherë i tëri vuan nga
pagjumësia dhe zjarrmia.” Buhariu
Qendra Imam Albani-Jordani
Përshtati: Unejs Murati
GJURMËT E BESIMIT TË VËRTETË
MBI NJERIUN GJATË VDEKJES DHE NË
JETËN E AMSHUAR
I Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: "Kush vdes duke mos i bërë shirk (shok) Allahut
asnjë gjë, hyn në xhenet. E, kush vdes duke i bërë shirk Allahut, hyn në xhehenem."
E
tërë lavdia qoftë për Allahun. Atë e falën-
derojmë dhe prej Tij ndihmë dhe falje
kërkojmë. Kërkojmë mbrojtje prej Allahut
nga të këqijat e shpirtit tonë dhe nga veprimet e
këqija në punët tona. Atë që e udhëzon Allahu,
nuk ka kush që e devijon dhe atë që Allahu e
humb, nuk ka kush që e udhëzon. Dëshmoj se
nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Allahut,
Një të vetmit, që nuk ka shok, dhe dëshmoj se
Muhamedi është rob dhe i Dërguari i Tij.
Vëllezër në Islam!
Në xhumanë e kaluar kemi theksuar se vërtet
akideja vjen e para[1] për arsye se lumturia e
njeriut në jetën e kësaj bote është e lidhur me aki-
den e vërtetë dhe, nëse do Allahu, edhe sot do të
fillojmë duke deklaruar se akideja është e para,
për arsye se lumturia e njeriut dhe shpëtimi i tij
në jetën e amshuar gjithashtu është e mbështetur
mbi akiden e vërtetë.
O robër të Allahut! Tema jonë në këtë ditë është
mbi gjurmët e akides së vërtetë te njeriu në jetën
e përhershme, që t'ju sqarohet juve, o ummet i
Islamit, që lumturia e njeriut në këtë jetë dhe në
jetën tjetër është e mbështetur mbi akiden e
vërtetë. Jeta e amshuar për njeriun fillon prej
vdekjes e derisa të banojë ose në xhennet ose në
xhehennem.
Vëllezër në Islam! Ejani dhe shikoni akiden e
vërtetë, se çfarë vepron ajo gjatë vdekjes me pose-
duesin e saj. I Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem thotë: "Kush vdes duke mos i bërë shirk (shok)
Allahut asnjë gjë, hyn në xhenet. E, kush vdes duke
i bërë shirk Allahut, hyn në xhehenem."[2] Pra, kup-
tojmë se kush vdes në tevhid, me akide të vërtetë,
______________
[1] Gjëja më kryesore dhe më parësore që duhet ta mësojmë drejt, ta reflektojmë në praktikë dhe t’i thërrasim të tjerët në të. Akide ka kuptimin besim, bindje
(sh.p).
[2] "Sahihul Xhami” 6427.
[3] Fusilet: 30-32.
[4] Sahihul Xhami 6479.
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
hyn në xhenet. E, kush vdes në shirk, me akide
të prishur, hyn në zjarr. Poseduesit e akides së
vërtetë, kur u vjen vdekja, u zbresin melaiket nga
qielli duke i përgëzuar me xhenet, hapësira e të
cilit është sa e qiejve dhe e tokës, dhe u thuhet
atyre: “Mos u frikësoni e as mos u brengosuni”,
ashtu siç na ka treguar për këtë Zoti ynë i Lartë-
suar në librin e Tij, ku thotë: "E s'ka dyshim se
ata që thanë: “Allahu është Zoti ynë” dhe ishin
të paluhatshëm, atyre u vijnë engjëjt (në prag të
vdekjes dhe u thonë): “Të mos frikësoheni e as
të mos pikëlloheni, keni myzhde xhennetin që u
premtohej. (u thonë) Ne kujdesemi për ju si në
jetën e kësaj bote ashtu edhe në botën tjetër, ku
do të keni atë që dëshironi dhe gjithçka kërkoni.
Pritje e nderuar nga Falësi i madh, Mëshirë-
ploti."[3] Këta pra janë poseduesit e akides së
vërtetë, të cilëve u zbresin engjëjt gjatë agonisë së
vdekjes. Këta janë ata që Zoti i tyre i ka forcuar
me fjalën e fortë duke i larguar nga kjo botë duke
thënë “La ilahe il-lallah”, ndërsa Pejgamberi sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem thotë: "E kush e ka fjalën
e fundit në këtë bote la ilahe il-lallah, hyn në
xhenet."[4] Nga kjo kuptojmë se kush e shqipton
fjalën la ilahe il-lallah, d.m.th. besimin e vërtetë,
dhe vdes me të, hyn në xhenet.
Ndërsa poseduesve të akides së prishur, kur u
vjen vdekja, u zbresin melaiket dhe i godasin në
fytyrë dhe në shpinë e ata nuk munden kurrë, në
asnjë mënyrë, si do që të jenë, të thonë gjatë ag-
onisë së vdekjes la ilahe il-lallah, për arsye se fjala
e tevhidit nuk del nga goja e idhujtarit, vetëm
nëse ai e ka thënë atë gjatë jetës dhe që ka qenë i
bindur në të me zemër dhe ka punuar me gjym-
11
tyrët e tij sipas saj para vdekjes. I tillë është
Faraoni, mallkimi i Allahut qoftë mbi të, i cili e
mbushi tokën me padrejtësi dhe u tha njerëzve:
“Unë janë zoti juaj i lartë”, por kur po fundosej,
u mundua të thotë la ilahe il-lallah për të shpë-
tuar nga dënimi i Allahut, mirëpo a del fjala e
tevhidit nga goja e jobesimtarit gjatë vdekjes?! Al-
lahu i Lartësuar thotë: "Ne i kapërcyem beni is-
railët përtej detit dhe faraoni e ushtria e tij i ndoqi
mizorisht dhe armiqësisht derisa e përfshiu atë
përmbysja. E ai tha: “Besova se nuk ka të adhuruar
me të drejtë përveç Atij që i besuan beni israilët,
edhe unë jam nga muslimanët."[5] Faraoni dëshiroi
të shqiptojë fjalën e të Madhëruarit, mirëpo ajo
nuk del nga goja e jobesimtarit dhe Allahu ia re-
fuzoi atij pendesën e rrejshme dhe i tha: "Ti tani
beson, ndërsa më parë kundërshtove dhe ishe njëri
prej shkatërruesve! Sot po të shpëtojmë ty (po të nx-
jerrim prej detit) me trupin tënd (të vdekur) që të
shërbesh si argument për ata që vijnë pas teje.
Vërtet, ekziston një shumicë njerëzish që ndaj ar-
gumenteve Tona janë mospërfillës."[6] E sa prej idh-
ujtarëve e prej jobesimtarëve u larguan nga kjo
botë para syve tanë dhe nuk mundën të thonë la
ilahe il-lallah?! Atëherë, akideja është e para, nëse
njeriu dëshiron të largohet nga kjo botë me fjalën
la ilahe il-lallah.
Vëllezër në Islam! Shikoni akiden dhe gjurmët e
saj mbi poseduesin e saj në varr. Njeriu, kur
largohet nga kjo botë dhe mbartet mbi supe, ven-
doset në varr dhe i hidhet dheu mbi të, atëherë i
vijnë atij dy engjëj qortues, të rreptë. E qortojnë
atë dhe i ulen pranë e i thonë: “Kush është Zoti
yt? Cila është feja jote? E çfarë thoni për këtë njeri,
i cili është dërguar tek ju?” Pasuesi i akides së
vërtetë, kur e pyesin engjëjt se kush është Zoti yt,
përgjigjet: “Zoti im është Allahu.” Cila është feja
jote? Thotë: “Feja ime është Islami”. Dhe kur pyetet
se çfarë thotë për këtë njeri, i cili është dërguar tek
ata, përgjigjet: “Ai është Muhammedi, i Dërguari i
Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Po, pra ky
njeri shpëton në këtë sprovë të vështirë. Kjo
sprovë është shumë e rëndë dhe prej saj shpëton
vetëm ai që ka vdekur me la ilahe il-lallah, e ka
thënë këtë me gjuhën e tij, i bindur në të me
zemrën e tij dhe kanë vepruar me të gjymtyrët e
tij. Ndërsa kur vendoset në varr pasuesi i akides
së prishur, i cili nuk e ka shqiptuar me gjuhën e
______________
[5] Junus: 90.
[6] Junus: 91-92.
[7] Hakka 19-24
12 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
tij fjalën la ilahe il-lallah apo e ka shqiptuar por
nuk është bindur në të, si hipokritët, dhe nuk
kanë punuar gjymtyrët e tij me la ilahe il-lallah,
atij i thuhet: “Kush është Zoti yt?” Përgjigjet: “Ah,
ah nuk e di!” Cila është feja jote?” Thotë: “Ah, ah
nuk e di!” Çfarë thua për këtë njeri, i cili është dër-
guar tek ju?” Përgjigjet: “Ah ah nuk e di”! A e har-
ruat poetin që kur pyetej thoshte nuk e di. E
kështu ndodh me ata që i ngjajnë këtij, sepse kur
hyjnë në varr dhe pyeten, ata përgjigjen: “Nuk e
di, nuk e njoh!” E si ta dinë kur gjatë tërë jetës
kanë rendur pas dynjasë, ndërsa natën ka qën-
druar me njerëz të këqij dhe nuk kanë qarë asnjë
natë për Allahun? Asnjëherë nuk i kanë zgjatur
duart për të lutur Allahun! Nuk e kanë njohur
Zotin e tyre asnjë ditë! Kjo jetë i ka bërë të har-
rojnë dhe i ka mashtruar derisa u ka ardhur
vdekja. E kur hyjnë në varr e të pyeten, atëherë
bien nga provimi.
Ummet i Islamit! A e kuptuat se si shpëtoni nga
sprova në varr? Pra, me akiden së pari. Shikoni,
o ju robër të Allahut, Ditën e Gjykimit, kur do
të qëndroni në tokën e mahsherit (ringjalljes,
tubimit) të zbathur, të zhveshur, të pabërë synet,
me trupat tuaj lakuriq, me sytë e frikësuar, me
zemrat e tronditura, dielli do të jetë mbi koka,
djersa duke ju rrjedhur në trupa. Aty sillen regjis-
trat, të cilët disa i marrin nga e djathta e disa nga
e majta. A e dini se kush e merr librin nga e
djathta e tij? Ai është poseduesi i akides së mirë.
Lexoni librin e Zotit tuaj: "Kujt t’i jepet libri i vet
nga e djathta e tij, ai do të thotë: “O ju, qe, lexoni
librin tim! Unë kam qenë i bindur se do të jap llog-
arinë time.” Dhe ai atëherë është në një jetë të kë-
naqshme. Në një xhennet të lartë. Pemët e tij i ka
krejt afër. (E thuhet) Hani e pini shijshëm, ngase
në ditët e kaluara ju e përgatitët këtë."[7] Unë jam
i bindur se do të jap llogari dhe po ashtu jam i
bindur se do të qëndroj para Allahut të Madhë-
ruar.
Ndërsa pasuesi i akides së prishur e merr librin e
tij nga e majta. Allahu i Lartësuar thotë: "Ndër-
kaq, kujt i jepet libri i vet nga e majta e tij, ai thotë:
“O i mjeri unë, të mos më jepej fare libri im. Dhe
të mos dija fare se çka është llogaria ime. Ah, sikur
të kishte qenë ajo (vdekja e parë) mbarim i
amshueshëm për mua. Pasuria ime nuk më bëri fare
dobi. U hoq prej meje çdo kompetencë e imja.” U
thuhet zebanive: “Kapeni atë, vërini prangat! Pastaj
futeni në xhehennem. Mandej lidheni me një zinx-
hir të gjatë shtatëdhjetë kut, pse ai ka qenë që nuk
besoi Allahun e Madhëruar. Ai nuk nxiste për t’i
ushqyer të varfrit. Ai sot nuk ka këtu ndonjë mik.
As ushqim tjetër përveç të shpëlarave, që atë nuk e
ha kush pos mëkatarëve."[8] Ishte në dynja e nuk e
dinte se ç'është llogaria e as shpërblimi dhe pyeste
"kur është Dita e Kiametit?"[9] Akide e prishur kjo.
O robër të Allahut, akideja vjen e para sepse është
shkak për faljen e mëkateve. Zoti ynë i Lartësuar
thotë: "Është e vërtetë se Allahu nuk fal (mëkatin)
t’i bëhet Atij shokë, e pos këtij (mëkati), të tjerat ia
fal atij që dëshiron. Ai që i përshkruan shok Al-
lahut, ai ka humbur dhe bërë një largim të madh
(prej së vërtetës)."[10] Nga kjo kuptojmë se Allahu
nuk e fal kurrë pasuesin e akides së prishur. Ai
lut tjetërkënd përveç Allahut në dynja dhe pret
që Allahu ta falë në amshueshmëri?! Kërkon
ndihmë nga tjetërkush përveç Allahut në dynja
e shpreson që ta falë Allahu në Ditën e Kiametit?!
Mbështetet te dikush tjetër përveç Allahut në
dynja dhe mendon se Allahu do ta falë Ditën e
Kiametit?! Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem thotë: "Allahu i Lartësuar thotë: O bir i
Ademit! Vërtet çka më lute ti dhe shpresove në Mua,
Unë t’i kamë falur ato që i bëre e nuk më intereson
(ve la ubali). O biri i Ademit! Sikur mëkatet e tua
të arrijnë kupën qiellore e pastaj kërkon falje tek
Unë, të kam falur ty dhe nuk më intereson. O bir i
Ademit! Sikur të arrish tek Unë sa toka me gabime
e pastaj më takon Mua duke mos më përshkruar
Mua asnjë gjë, Unë do të të jap po aq falje."[11]
Kuptojmë se nëse lutesh, lutju Allahut, pra kjo
është akideja (e vërtetë). Besimtari është i bindur
se vërtet nuk i fal gabimet askush tjetër përveç
Allahut, domethënë kuptimi është që nëse e
takon Allahun me gabime të shumta e të mëdha
sa toka, por duke mos i shoqëruar asnjë gjë, Ai
do të të japë po aq falje. Pejgamberi sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem thotë: "Thirret një njeri nga um-
meti im Ditën e Kiametit përballë krijesave dhe i
paraqiten atij nëntëdhjetë e nëntë regjistra, secili
regjistër sa sheh syri (largësi). Dhe pastaj i thotë Al-
lahu i Lartësuar: “A mohon gjë prej kësaj?” Thotë:
“Jo, o Zot.” E i thotë (Allahu): “A të kanë bërë
______________
[8] Hakka: 25-37.
[9] Kijame: 6.
[10] Nisa: 116.
[11] Sahihut-Tirmidhij 2805.
[12] Sahihul Xhamius-Sagir 8095.
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
padrejtësi shkruesit ruajtës (të veprave)?” Përgjigjet:
“Jo, o Zot.” Pastaj e pyet: “A ke arsye? A posedon
ndonjë të mirë?” Frikësohet ky njeri e thotë: “Jo.” I
thuhet: “Po, si! Nga ti tek Ne është një e mirë dhe
vërtet nuk do të ketë padrejtësi ndaj teje në këtë ditë.
I nxirret letra (bitaka) dhe në të (është shkruar):
“Dëshmoj se nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç
Allahut dhe dëshmoj se Muhammedi është rob dhe
i Dërguari i Tij.” E thotë (ky njeri): “O Zot! E çfarë
bën kjo kur janë gjitha këta regjistra?” I thotë (Al-
lahu): “Vërtet ndaj teje nuk do të bëhet padrejtësi.
Vendosen regjistrat në njërën anë të peshores dhe
letra (me shahadetin) në anën tjetër të peshores dhe
ngrihen regjistrat e rëndohet letra."[12] Njeriu dësh-
mon nga zemra e tij se nuk ka të adhuruar me të
drejtë përveç Allahut dhe se Muhammedi është
rob dhe i Dërguari i Tij. Nuk e thotë këtë ashtu
siç e thonë hipokritët, me gjuhë, por nuk u zë
vend në zemrat e tyre. O robër të Allahut!
Akideja e vërtetë është çelësi i xhennetit. “La ilahe
il-lallah, Muhammedun resulullah” është çelës i
xhennetit.
Vëllezër në Islam! Akideja e vërtetë është shkak
për lumturinë e njeriut në këtë jetë dhe në
amshueshmëri. Atëherë përse akideja së pari? Ju
keni dëgjuar se lumturia e njeriut në këtë jetë dhe
në amshueshmëri është te besimi i vërtetë. Kjo
është ajo që më shtyu të flas për akiden dhe nëse
kam ende jetë, do të fillojmë xhumanë e ardh-
shme duke sqaruar akiden gjerësisht, që t'u
sqarohet dhe t'u bëhet e ditur të gjithëve, pasi
shumica e muslimanëve me keqardhje nuk e njo-
hin akiden (besimin) dhe praktikojnë atë që e ka
ndaluar Allahu dhe bien në shirk për shkak të in-
jorancës ndaj akides.
Lus Allahun që të jetojmë me akiden e vërtetë e
të na arrijë vdekja me të. E lus Allahun të na
furnizojë me sukses dhe forcë!
Marrë nga libri “El Akidetu Evvelen” 1/61 nga Ebu
Islam Salih ibën Taha Abdulvahid
Përshtati: Adem Avdiu
13
ALI IBËN EBI TALIBI
Ai ishte larg lakmimit të kësaj bote dhe bukurive të saj, e donte natën për shkak të ibadetit që
bëhej në të, nuk i jepte rëndësi ushqimit dhe veshjes, i madhëronte muslimanët, i mbante afër të
varfrit ...

A
i ishte Ali ibën ebi Talibi, djali i xhaxhait
të Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. U
martua me vajzën e Profetit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem dhe është halifi i katërt i drejtë,
njëri prej dhjetë të përgëzuarve me xhenet. Lindi
dhjetë vjet para shpalljes.[1] Babai i tij ishte Ebu
Talib ibën Abdul Mutalib ibën Hashim ibën
Abdi Menafi. Aliu, Allahu qoftë i kënaqur prej
tij, njihet me pseudonimin Ebu Sibtejni, babai i
dy nipave të Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,
Hasanit dhe Husejnit, dhe me pseudonimin
tjetër Ebu Turab.
ISLAMI I TIJ
oratorinë dhe trimërinë e tij. Ai ishte larg lak-
mimit të kësaj bote dhe bukurive të saj, e donte
natën për shkak të ibadetit që bëhej në të, nuk i
jepte rëndësi ushqimit dhe veshjes, i madhëronte
muslimanët, i mbante afër të varfrit dhe thoshte
duke iu drejtuar kësaj bote: “Koha jote është e
shkurtër, qëndrimi me ty është i nënçmuar dhe
rreziku yt është i vogël.[3] Ah, ah, sa pak po për-
gatitemi për një udhëtim të largët dhe sa rrugë e
vështirë është!”[4] Në një fjalë tjetër të transmet-
uar prej tij ai thotë: “Po ikën kjo botë duke na
kthyer shpinën dhe po na afrohet bota tjetër, ku
çdonjëra prej tyre do të ketë banorët e saj. Pran-
daj bëhuni prej banorëve të botës tjetër dhe mos
u bëni banorë të dhënë pas kësaj bote dhe dijeni

A
liu ishte i pari që e pranoi Islamin nga
fëmijët dhe jetonte nën kujdestarinë e
Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, i cili
mori përsipër ta rriste dhe edukonte që të lehtë-
sonte barrën për xhaxhanë e tij. Kur i erdhi sh-
pallja Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ai e
ftoi Aliun në Islam dhe ai iu përgjigj thirrjes dhe
ia vërtetoi fjalën Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem.[2] Kjo ndodhi kur Aliu ishte 8 ose 10 vjeç.
DISA CILËSI TË TIJ
se sot është koha e punës (e angazhimit dhe e ve-
prave) dhe nuk ka llogari, ndërsa nesër është
koha e llogarisë dhe nuk ka më mundësi për ve-
pra.”[5] Aliu nuk kursente asgjë në rrugën e Alla-
hut duke sakrifikuar gjithçka kishte, derisa
pranoi të flijonte edhe veten, duke u shtrirë në
shtratin e Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
natën e hixhretit të tij, edhe pse e dinte se kure-
jshët do të vinin atë natë për të vrarë Profetin sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem në shtratin e tij. Ai ka
marrë pjesë me Profetin sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem në të gjitha luftërat. përveç asaj të Tebukut.[6]

A
liu, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, ishte i
dijshëm, i zgjuar, i jepte rëndësi të veça-
ntë përmbushjes dhe respektimit të pre-
mtimeve dhe u bë i njohur për karakterin,
______________
[1] “El Isabeh” 4/269 dhe “Fet-hul barij” 7/91 e Ibnu Haxherit.
[2] “Sirah nebeuijeh” 1/229 e Ibnu Hishamit.
[3] D.m.th. vështirësitë dhe lëndimet e dynjasë janë të papërfillshme me dënimin që i kanoset njeriut në ahiret.
[4] Marrë nga libri “el Hulefa er-rashidun”, fq 87, i Eminul Kudah.
[5] Transmeton Ahmedi në “Fedailu es-sahabeh”, nr. 881.
[6] “Sirah nebeuijeh” 2/91 e Ibnu Hishamit dhe “el Isabeh” 4/270 e Ibnu Haxherit.

14 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
 DISA HADITHE RRETH VLERËS SË “Kë kam dashur unë, edhe Aliun do ta dojë.”[8]
ALIUT, ALLAHU QOFTË I KËNAQUR 3. Aliu thotë: “Më dërgoi mua Profeti sal-lAllahu
PREJ TIJ alejhi ve sel-lem në Jemen kur isha djalosh, në
moshë të re. Thashë: “O i Dërguari i Allahut, ti

V
lerat dhe mirësitë e Aliut janë të shumta. po më dërgon mua tek një popull me ngjarje të
Ai ishte i pari prej fëmijëve që e pranoi shumta mes tyre dhe unë jam djalosh në moshë
Islamin, ishte ai që u bëri thirrje kure- të re.” Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha: “O
jshëve të grumbulloheshin rreth Profetit sal-lAl- Allah, udhëzoje zemrën e tij dhe forcoje gjuhën e
lahu alejhi ve sel-lem kur u bëri ftesë për në tij! O Ali, mos gjyko mes dy palëve derisa të dëgjosh
Islam, pranoi të flijonte veten e tij për Profetin prej njërit siç dëgjove prej tjetrit.” Aliu thotë. “Pas
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem natën e hixhretit, ish- kësaj fjale nuk kam pasur mëdyshje në gjykimin
te një prej tre muslimanëve që dolën në duel në mes dy personave.”[9]
luftën e Bedrit. Ishte ai që vrau Amru ibën Udin, 4. Sehl ibën Sa’di thotë: “Hyri Aliu te Fatimja,
mushrikun kurejsh që arriti të kalonte kanalin në pastaj doli dhe u shtri në xhami. Pas pak erdhi
luftën e Hendekut. Aliu ishte prej atyre që mbro- Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe pyeti Fa-
jtën Profetin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem me tru- timen: “Ku është djali i xhaxhait tënd?” Tha:
pat e tyre në luftën e Uhudit, ishte personi që “Është në xhami.” Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-
mbajti flamurin e çlirimit në luftën e Hajberit, lem doli dhe e pa që i kishte rënë rroba e tij nga
ai të cilin e urdhëroi Profeti sal-lAllahu alejhi ve shpina dhe i ishte ngjitur dheu në shpinë. Filloi
sel-lem që t’u komunikonte njerëzve në haxh su- t’ia fshinte dheun duke i thënë (dy herë): “Qën-
ren Tevbe si dhe njëri prej atyre që përgatitën dro ulur, o Ebu Turab!”[10]
xhenazen e Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. 5. Hubshij ibën Xhunadeh thotë: “Profeti sal-lAl-
1. Zejd ibën Erkami thotë: “U ngrit Profeti sal- lahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Aliu është prej
lAllahu alejhi ve sel-lem një ditë dhe mbajti meje dhe unë jam prej atij.”[11]
hutbe në një vend mes Mekës dhe Medinës, te 6. Zirr ibën Hubejshi thotë: “Aliu, Allahu qoftë
një ujë që quhet Hamen. Pasi e falënderoi All- i kënaqur prej tij, tha: “Më ka dhënë Profeti sal-
ahun xheleshanuhu dhe e lavdëroi Atë, këshilloi lAllahu alejhi ve sel-lem një premtim (zotim), se
dhe përkujtoi e më pas tha: “O ju njerëz, unë nuk më do mua veçse ai që është besimtar dhe
jam njeri dhe pritet që të më vijë i dërguari i nuk më urren mua veçse ai që është munafik.”[12]
Zotit tim (meleku i vdekjes) e unë t’i përgjigjem 7. Umeri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, thotë:
atij, prandaj unë po ju lë juve dy gjëra. E para gjë “Vdiq Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem duke
është libri i Allahut, në të cilën gjendet udhëzimi qenë i kënaqur ndaj tij (Aliut).”[13]
dhe drita, prandaj kapuni pas librit të Allahut 8. Nga Mus’ab ibën Sa’di, nga babai i tij, i cili
xheleshanuhu dhe shtrëngohuni fort pas tij.” thotë: “Doli Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
Vazhdoi të nxiste për t’u kapur pas librit të Al- për në luftën e Tebukut dhe la si zëvendës Aliun.
lahut e pastaj tha: “Ju porosis edhe në lidhje me Aliu tha: “A po më lë të qëndroj me gratë dhe fë-
anëtarët e familjes sime (Ehli Bejtin). Ju përkujtoj mijët?” Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha:
me Allahun xheleshanuhu në lidhje me anëtarët “A nuk je i kënaqur që të jesh në lidhje me mua
e familjes sime (tri herë)...”[7] ashtu siç ishte Haruni me Musain, përveç faktit
2. Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: se pas meje nuk ka më Profet?”[14]
______________
[7] Transmeton Muslimi.
[8] Transmeton Tirmidhiu, nr. 3713, etj. Albani e konsideroi të saktë. Ibn Haxheri ka thënë: “Ky hadith është me rruge të shumta transmetimi, saqë Ibn
Ukdeh i ka mbledhur në një libër të vetëm; disa nga këto rruge transmetimi janë sahih, ndërsa disa të tjera janë hasen.
[9] Transmeton Ahmedi nga “Fedailu es-sahabeh”, nr. 984 , nr. 1212, me zinxhir të saktë, Nesaiu në “Veçoritë e Aliut”, me zinxhir hasen.
[10] Transmeton Buhariu, nr. 3703, dhe Muslimi 4/1874.
[11] Transmeton Buhariu, “Fet-hul Barij” 7/89, Tirmidhiu, nr. 3719, Albani e konsideroi hasen.
[12] Transmeton Muslimi 1/86, Tirmidhiu, nr. 3736, Albani e konsideroi sahih.
[13] Transmeton Buhariu, “Fet-hul Barij” 7/89.
[14] Transmeton Buhariu, nr. 4416; Muslimi 4/1870.

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 15
9. Nga Sehl ibën Sa’di transmetohet se Profeti sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem në ditën e Hajberit tha:
“Do t’ia jap nesër këtë flamur një personi nëpë-
rmjet të cilit Allahu do të na japë çlirimin (fi-
toren), person ky që e do Allahun dhe Profetin e
Tij, gjithashtu dhe Allahu dhe Profeti i Tij e duan
këtë person.” Thotë Sehli: “Atë natë të gjithë
njerëzit nuk fjetën duke diskutuar se kujt do t’i
jepet flamuri. Kur u gdhi mëngjesi, njerëzit u
mblodhën rreth Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem duke shpresuar gjithsecili që t’i jepej ky fla-
mur. Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha: “Ku
është Ali bin Ebi Talibi?” Thanë: “O i Dërguari i
Allahut, ankohet nga sytë (nuk shikon mirë, ka
fineh thotë: “Ebu Bekri e mbajti halifatin dy vjet,
pastaj Umeri dhjetë vjet, pastaj Uthmani dym-
bëdhjetë vjet dhe më pas Aliu gjashtë vjet.”[17]
12. Ebu Seidi thotë: “Profeti sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka thënë: “Do të vritet Amari nga pala
zullumqare. Ai i thërret ata për në xhenet, ndërsa
ata e thërrasin për në zjarr.”[18] Amari tha:
“Kërkoj mbrojtje tek Allahu nga fitnet.” Amari
ishte pjesëtar i ushtrisë së Aliut, Allahu qoftë i kë-
naqur prej tij.”[19]
MARRJA E HALIFATIT DHE BESATIMI I
SAHABËVE

P
dhimbje).” Tha: “Ma thërrisni.” E sollën Aliun as vrasjes së Uthmanit, Allahu qoftë i kë-
dhe Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ia bëri naqur prej tij, muslimanët zgjodhën si pri-
sytë me pështymën e tij të bekuar dhe e luti All- jës të tyre Aliun, i cili në fillim nuk pranoi,
ahun xheleshanuhu që ta shëronte dhe u shërua por kur pa këmbënguljen e sahabëve e mori për-
sikur të mos kishte pasur kurrë dhimbje. Dhe ia sipër halifatin që t’u jepte fund fitneve dhe t’i
dha flamurin. Aliu tha: “O Rasulullah, do t’i lu- largonte rebelët, komplotistët të cilët kishin në
ftoj derisa të bëhen si ne (muslimanë).” Profeti dorë Medinën. Këta të fundit u dhanë ultimatum
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem tha: “Vazhdo në atë sahabëve se nëse nuk zgjidhnin një halif brenda
që je nisur, derisa të zbresësh në tokën e tyre, pas- dy ditësh, atëherë do të vrisnin anëtarët e kon-
taj thërriti në Islam dhe lajmëroji për detyrat që sultimit (shuras), sahabët e mëdhenj: Aliun, Tal-
kanë ndaj Allahut xheneshanuhu. Vallahi, sikur han, Zubejrin dhe kë të mundnin tjetër. Duke
Allahu të udhëzojë nëpërmjet teje një person të parë këtë gjendje, muhaxhirët dhe ensarët u
vetëm, kjo është më e mirë për ty sesa të kesh një mblodhën rreth Aliut, i cili e pa si obligim ta me-
kope me deve të kuqe.”[15] rrte përsipër drejtimin e halifatit, kështu që më
10. Dah-hak ibën Muzahimi thotë: “Profeti sal- 19 Dhulhixheh, Aliu doli në xhami, hipi në min-
lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “O Ebu Turab, ber dhe aty ia dhanë besën muhaxhirët, ensarët
a dëshiron të të tregoj për dy njerëzit më të këqij dhe kush ishte tjetër aty. Mes tyre ishin Zubejr
(më të prishur) të të gjitha kohërave?” Tha: “Pat- ibën Avami dhe Talha ibën Ubejdullahu.
jetër, o i Dërguari i Allahut.” Tha: “Uhejmiri, i Allahu xheleshanuhu është i Gjithëdijshmi, i
popullit Themud, ai i cili theri devenë, dhe ai i Urti, i Drejti në caktimin e Tij dhe gjykimin e
cili do të të godasë ty këtu (bëri me shenjë ballin Tij. Nga caktimi i Allahut xheleshanuhu ishte që
e Aliut) derisa të laget kjo (mjekra) nga gjaku.”[16] të zgjaste fitneja pas vrasjes së Uthmanit, Allahu
11. Sefijneh ibën Ebi Abdurrahmani thotë: “E qoftë i knëaqur me të, si sprovë me të cilën Al-
kam dëgjuar Profetin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem lahu i sprovoi muslimanët, fitne kjo që u ripërtëri
duke thënë “Halifati (i drejtë) pas meje do të jetë me ngjarje të reja të organizuara dhe të nxituara
30 vjet, pastaj do të jetë sundim (mbretëri).” Se- nga armiqtë e Islamit me në krye çifutin Abdu-
______________
[15] Transmeton Buhariu, nr. 3701; Muslimi 4/1872.
[16] Transmeton Ahmedi në “Fedailu es-sahabeh”, nr. 953, Nesaiu në “Veçoritë e Aliut”, fq. 39, Begaui, nr. 301. Albani e konsideroi hasen.
[17] Transmeton Ahmedi 5/220, Ebu Daudi, nr. 4647, Tirmidhiu, nr. 2226, dhe tha hadith hasen. Ndërsa Albani e vlerësoi hadithin të saktë.
Hafidh el Hakemij në “Mearixhul Kabul” 3/1380 ka thënë: “Sefineh veproi siç ishte zakoni i arabeve duke i rrumbullakosur shifrat, sepse llogaritë e viteve
të katër halifëve nuk i plotësojnë 30 vitet e përmendura në hadith, përveçse nëse i shtojmë dhe gjashtë muajt e sundimit të Hasan ibën Aliut. Më pas ai u bë
shkak i pajtimit mes dy palëve në konflikt, duke u dorëhequr nga pushteti në favor të Muavies. Kjo i bashkoi njerëzit në një halif të vetëm, ndaj dhe u quajt
viti i bashkimit, duke qenë Muavia mbreti i parë në Islam dhe më i miri i të gjitha kohëve pas halifatit profetik.
[18] Transmeton Buhariu, nr. 447.
[19] “Fet-hul Barij” 7/95.

16 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
llah bin Sebe’e.
PUNËT MË KRYESORE TË NDËR
MARRA NGA ALIU PASI MORI HALI
FATIN
1. Aliu ndërroi disa përgjegjës të kohës së Uth-
manit prej të cilëve njerëzit ankoheshin si dhe
largoi çdo përgjegjës që nuk pajtohej me poli-
tikën e tij.
2. Aliu e pa më të arsyeshme që ta vononte
ndëshkimin e vrasësve të Uthmanit derisa të for-
cohej pushteti i tij dhe të mblidheshin rreth tij
edhe muslimanët e vendeve të tjera, të largëta.
Shumë prej këtyre përgjegjësve iu përgjigjën ur-
dhrit të Aliut, por një pjesë prej tyre refuzuan t’i
përgjigjen urdhrit të tij. Në krye të atyre që nuk
iu përgjigjën ishte Muavie ibën Ebi Sufjani, All-
ahu qoftë i kënaqur prej tij.
Shkak për këtë mospërgjigje ishte këmbëngulja e
tij për domosdoshmërinë e ndëshkimit urgjent
të vrasësve të Uthmanit para se t’i jepej besa Aliut
dhe ky ishte fillimi i mosmarrëveshjeve. Ajo që
ndodhi mes Aliut dhe Muavies ishte e ndërtuar
mbi ixhtihadin e gjithsecilit prej tyre, prandaj
Ehlu Sunneh uel Xhemah kanë vendosur se
çdonjëri prej atyre të dyve është i shpërblyer (ka
sevape), ai që ia ka qëlluar së vërtetës ka dy sh-
përblime, ndërsa ai që ka gabuar ka një shpër-
blim, siç thotë dhe Profeti sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem: “Kur përpiqet gjykatësi (dijetari) dhe
gjykon, nëse ia qëllon të vërtetës ka dy shpërblime,
ndërsa nëse gabon ka një shpërblim.” [Buhari]
Dijetari Ibën el Uthejmini në shpjegimin e librit
“Akidetul Vasitijeh” thotë: “Ajo që ndodhi mes
Aliut dhe Muavies ishte ndërtuar në bazë të ix-
htihadit (përpjekjes për të gjetur të vërtetën)
mirëpo nuk ka dyshim se Aliu ishte më afër të
vërtetës sesa Muavia, Allahu qoftë i kënaqur prej
tij, bile për pak sa nuk mund të themi në mënyrë
të prerë se Aliu ishte në të vërtetën. Si argument
që na tregon se Aliu ishte më afër së vërtetës është
fjala e Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: “Mjerë
për Amarin, do të vritet nga pala zullumqare!”
Dihet se Amari, Allahu qoftë i kënaqur prej tij,
u vra nga ushtarët e Muavies, prandaj arrihet në
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
përfundimin se pala e Muavies ishte pala zul-
lumqare, që doli kundër imamit (prijësit),
mirëpo ata e bën këtë në bazë të ixhtihadit (pran-
daj mëkati i tyre është i falur). Duke qenë se Alla-
hu xheleshanuhu i ruajti duart tona nga
pjesëmarrja në këto fitne, atëherë le t’i ruajmë
dhe gjuhët tona që të mos flasim rreth tyre atë që
nuk është e vërtetë.” Si rezultat i këtyre mosmar-
rëveshjeve, të cilat u shfrytëzuan nga armiqtë e
Islamit, ndodhën dy luftëra të padëshiruara, pasi
secila palë mendonte se ishte në të vërtetën.
LUFTA E PARË: BETEJA E DEVESË 36h)
S
hkak i kësaj lufte ishte dalja e Aishes, Al-
lahu qoftë i kënaqur prej saj, së bashku me
Talhan, Zubejrin dhe shumë njerëz të tjerë
drejt Basras me nijetin e mirë për të qetësuar
gjendjen, për të afruar zemrat e për të pajtuar
njerëzit, duke pasur parasysh fjalën e Allahut xhe-
leshanuhu: “Nuk ka dobi në shumë biseda të fshe-
hta që bëhen përveç ata që urdhërojnë për sadaka
apo vepra bamirësie apo pajtim mes njerëzve.” Nisa:
114
Kur Aliu dëgjoi për daljen e Aishes drejt Basras,
mori ushtrinë e tij dhe doli të takohej me ta duke
dëshiruar edhe ai pajtimin dhe përmirësimin.
Kjo gjë shihet qartë nga dialogu që zhvilloi me
disa njerëz të tij, kur u pyet: “Për ku je nisur, o
emiri i besimtarëve?” “Jemi nisur për pajtim dhe
përmirësim, nëse pranon Aishja dhe ata që janë
me të.” I thanë: “Po nëse ata nuk përgjigjen ashtu
siç dëshiron ti?” Tha: “I lëmë ata në justifikimin
e tyre, u japim hakun që u takon dhe vazhdojmë
në rrugën tonë.” I thanë: “Po nëse nuk kënaqen
me këtë?” Tha: “Do t’i lëmë (rehat) për aq kohë
sa ata na lënë ne.” I thanë: “Po nëse nuk na lënë?”
Tha: “Atëherë do të mbrohemi.” Të dyja palët u
takuan. Aliu bisedoi me Aishen, Allahu qoftë i
kënaqur prej tyre, dhe u arrit mirëkuptimi. Ush-
tritë kaluan një natë të mirë dhe të qetë. Nxitësit
e fitnes (Abdullah bin Sebe me shokët e tij) ia
kishin frikën kësaj marrëveshjeje dhe këtij mirë-
kuptimi sepse do të zbulohej çështja e tyre dhe
do të vriteshin, prandaj aty rreth mëngjesit u
ndanë munafikët në dy grupe dhe secili grup sul-
17
moi kampin e tjetrit duke krijuar idenë se u shkel
marrëveshja dhe secila ushtri po sulmonte tjetrën.
Kjo bëri që njerëzit të merrnin armët dhe të fil-
lonte lufta. Kjo luftë u ndërpre vetëm pasi u vra
deveja e Aishes, Allahu qoftë i kënaqur prej saj,
dhe ajo u rrëzua. Ky moment shënoi fundin e
kësaj beteje. Aliu përgatiti udhëtimin e kthimit
të Aishes së bashku me të vëllanë e saj Muhamed
bin Ebi Bekr dhe i shoqëroi vetë në Medinë.
LUFTA E DYTË: BETEJA E SIFINËS
37 h
E
dhe kjo betejë, si ajo e para, ishte rezultat
i nxitjes së munafikëve, të cilët shfry-
tëzuan mosmarrëveshjen që ekzistonte
mes Aliut dhe Muavies (shkaqet e kësaj mosmar-
rëveshjeje i kemi sqaruar më lart). Pala e Aliut
kishte nënshkruar një marrëveshje me palën e
Muavies, në të cilën përcaktohej një periudhë 6-
mujore për zgjidhjen e mosmarrëveshjes, çka tre-
gon se të dyja palët e urrenin luftën dhe kërkonin
zgjidhje me mirëkuptim. Mirëpo edhe kjo gjë
nuk çoi në zhbllokimin e situatës dhe si pasojë
filloi lufta. Në fillim u zhvilluan ca përleshje të
vogla për shkak të ujit që gjendej nën zotërimin
e ushtrisë së Muavies. Ushtarët e Aliut dolën
fitimtarë dhe i përzunë ushtarët e Muavies,
mirëpo Aliu i urdhëroi ushtarët e tij që të mer-
rnin ujë aq sa kishin nevojë dhe t’ia linin ujin
përsëri ushtarëve të Muavies. Lufta mes dy
ushtrive vazhdoi pa një epërsi të dukshme nga as-
njëra palë, megjithëse fitorja anonte më shumë
nga ana e Aliut.
NDALIMI I GJAKDERDHJES MES
USHTRISË SË IRAKUT DHE ASAJ TË
SHAMIT
D
isa besimtarë të sinqertë u shqetësuan
shumë dhe kishin frikë se me këto
luftëra muslimanët do të shkatërronin
njëri-tjetrin, prandaj duhej ndërprerë lufta sa më
parë. Një nga këta besimtarë të sinqertë ishte
Amru bin el Asi, i cili propozoi çështjen “e
gjykimit”. Ky propozim i pëlqeu Muavies, pran-
18 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
daj urdhëroi ushtrinë e tij që t’i ngrinin lart
mus’hafët (Kuranat) si shenjë për ndalimin e
luftës. Kur ushtarët e Aliut, Allahu qoftë i kë-
naqur prej tij, e panë këtë, u ndalën dhe e ndër-
prenë luftimin. Çështja e “gjykimit” kishte si
parim që të zgjidhej një përfaqësues nga ana e
Aliut dhe një përfaqësues nga ana e Muavies.
Këta të dy do të diskutonin me njëri-tjetrin dhe
do të arrinin një marrëveshje të kënaqshme për
të dyja palët. Aliu zgjodhi si përfaqësues të tij
Ebu Musa el Esharijun, ndërsa Muavia zgjodhi
Amru ibën el Asin. Dy përfaqësuesit e palëve
ranë dakord që të mblidheshin vitin e ardhshëm
dhe ta gjykonin këtë çështje pas një shqyrtimi të
hollësishëm. U mblodhën përfaqësuesit e dy
palëve dhe u përpoqën që të arrijnë pajtimin,
mirëpo pa rezultat. Mosarritja e një marrëveshjeje
e bëri të pavlefshme çështjen e gjykimit dhe si pa-
sojë vazhdonte gjendja ashtu siç ishte. Pas një farë
kohe, ata vendosën t’u riktheheshin përsëri bised-
imeve dhe si përfundim ranë dakord që Aliu të
sundonte në Irak, ndërsa Muavia në Sham.
NGJARJA E NEHRAVANIT
P
as çështjes së gjykimit, ushtritë u kthyen
për në vendet e tyre. Kur Aliu iu afrua
Kufës, një pjesë e ushtrisë së tij (rreth 12
mijë vetë) u shkëput duke urryer dhe qortuar
disa gabime që, sipas tyre i kishte bërë, Aliu. Këta
njerëz ishin hauarixhët. Aliu, Allahu qoftë i kë-
naqur prej tij, dërgoi Abdullah bin Abasin që të
polemizonte me ta dhe t’i bindte se ishin në
gabim. Si rezultat i kësaj polemike u kthyen pas
shumica (rreth 8 mijë), ndërsa pjesa tjetër vazh-
duan në humbjen e tyre. Këta (havarixhët) filluan
të bënin shkatërrime në tokë, derdhnin gjakun,
ndërprisnin rrugët dhe shkelnin shenjtërinë e
muslimanëve. Ndër ata të cilët u vranë nga
hauarixhët ishte edhe Abdullah ibën Hababi së
bashku me gruan e tij (së cilës ia çanë barkun dhe
i nxorën foshnjën që kishte) dhe tri gra të tjera.
Këto ngjarje e tronditën Aliun, i cili dërgoi një
të dërguar tek ata për të vërtetuar lajmet e ard-
hura, mirëpo i dërguari i Aliut u vra nga hauar-
ixhët. Aliu u nis me ushtrinë e tij drejt
hauarixhëve, por në fillim kërkoi prej tyre që të
dorëzonin vrasësit e Abdullah ibën Hababit dhe
të të dërguarit të tij, mirëpo ata refuzuan duke
thënë: “Të gjithë ne jemi vrasësit e tyre.” Kjo çoi
në fillimin e luftës, e cila mbaroi me dështimin
dhe humbjen e hauarixhëve. Beteja u zhvillua në
Nehravan, një zonë në juglindje të Bagdadit, dhe
kjo betejë ishte shkaku qw i nxiti hauarixhët tër
vrisnin Aliun.
SHEHIDLLËKU I ALIUT, ALLAHU
QOFTË I KËNAQUR PREJ TIJ
A
liu ra shehid ditën e 17-të të muajit Ra-
mazan të vitit 40 hixhri. Ai që e vrau ishte
Abdurrahman ibën Mulxhimi, një hauar-
ixh, i cili besonte se duke vrarë Aliun po afrohej
tek Allahu xheleshanuhu. Ky hauarixh së bashku
me dy shokët e tij u mblodhën duke përkujtuar
ngjarjet dhe fitnet dhe thanë: “Ah, sikur t’i vris-
nim kokat e fitnes dhe të humbjes, që të rehato-
heshin njerëzit prej tyre.” Ibën Mulxhimi tha:
“Unë marr përsipër të vras Aliun.” Berk ibën Ab-
dullahu tha: “Unë vras Muavien.” Amr ibën
Bekri tha: “Unë vras Amru ibën el Asin.” Ata
ranë dakord që t’i kryenin vrasjet brenda një nate
të vetme. Ibën Mulxhimi arriti ta vriste Aliun me
një shpatë të helmuar kur ai po shkonte në xhami
për namaz të sabahut duke thërritur: “Namazi,
namazi”, që t’i zgjonte njerëzit. Dy të tjerët nuk
arritën të vrisnin Muavien dhe Amru ibën el
Asin. Allahu e mëshiroftë Aliun, prijësin e bes-
imtarëve dhe qoftë i kënaqur prej tij deri në
Ditën e Gjykimit!
VITI I BASHKIMIT VITI 41h
P
as vrasjes së Aliut, banorët e Irakut ia
dhanë besën Hasanit, Allahu qoftë i kë-
naqur prej tij, i cili menjëherë bëri gati
ushtritë për të luftuar Muavien, Allahu qoftë i
kënaqur prej tij, gjithashtu edhe Muavia u për-
gatit. Transmeton Buhariu në “Sahihun” e tij, se
Hasan el Basri tha: “Vallahi, ka ardhur Hasani
dhe është vënë përballë Muavies me divizione
ushtarake të mëdha si malet.” Kur i pa këto,
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
Amru ibën el Asi tha: “Me të vërtetë unë shoh se
këto ushtri nuk do të kthehen pa e vrarë kundër-
shtarin e tyre.” Muavia tha: “O Amr, nëse ata na
vrasin ne dhe ne i vrasim ata, atëherë çfarë përfi-
tova unë apo njerëzit? Çfarë përfituan bijtë e
muslimanëve?” Prandaj Muavija dërgoi dy burra
nga kurejshët, Abdurrahman ibën Semurah dhe
Abdullah ibën Amrin, që t’i kërkonin Hasanit
paqe dhe mirëkuptim. Këta të dy i kërkuan paqe
dhe marrëveshje Hasanit, i cili, pasi mori zotimet
dhe garancitë e tyre, jo vetëm që pranoi paqen
dhe marrëveshjen, por bile hoqi dorë nga halifati
duke ia dorëzuar pushtetin Muavies. Kjo ngjarje
shënoi zhdukjen e fitneve dhe mosmarrëveshjeve
njëherë e përgjithmonë mes muslimanëve. Kjo
ndodhi në zbatim të fjalës së Profetit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem, ashtu siç transmeton Buhariu:
“Me të vërtetë ky djali im (nipi im, Hasani) është
zotëri dhe shpresohet që Allahu xheleshanuhu të pa-
jtojë me të dy grupe të mëdha muslimane.”
Buhariu: 2704
Përmblodhi dhe Përshtati: Shuajb Rexha
Burimet e lëndës:
1) “Sahihul Buhari”.
2) “Sahihul Muslim”.
3) “Musnedi” i imam Ahmedit.
4) “Suneni” i Tirmidhiut.
5) “Suneni” i Ibën Maxhes.
6) “Fedailu es-sahabeh” e imam Ahmedit.
7) “Silsiletu el ehadithi es-sahihah” e Albanit.
8) “El Bidajetu uen-nihajeh” e Ibn Kethirit.
9) “Es-Siratu en-nebeuijeh” e Ibn Kethirit.
10) “Sherhu usulul itikad” e el-Lalekaij.
11) “Et-Tarihul islamij” e Mahmud Shakirit.
12) “Asrul hilafeti er-rashideh” e Ekrem Dija Umerij.
13) “El Hulefa er-rashidun” e Eminul Kudah.
14) “Es-Siratu en-nebeuijeh ue tarihul hulefai er-
rashidin” e Abdullah Salih el Uthejmin.
15) “Mearixhul Kabul” e Hafidh el Hakemij.
16) “Nubdhetun muhteserah fi tarihul hulefa er-
rashidin” e Sad bin Abdullah el Gamedij.
19
KONTRIBUTI I TABI’INËVE
NË RUAJTJEN E SUNNETIT
Tabi'inët ishin gjenerata e ndritshme, gjenerata të cilët i kishte zgjedhur Allahu subhanehu ve
teala për të shoqëruar shokët e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, për të mësuar prej tyre
obligimet dhe dispozitat e sheriatit...
F
alënderimet qofshin për Allahun subhanehu
ve teala. Atë e falënderojmë dhe vetëm prej
tij ndihmë dhe falje kërkojmë. Përshëndetjet
dhe selamet qofshin për Pejgamberin tonë, Muha-
medin, për familjen e tij, për shokët e tij dhe për të
gjithë ata që e ndjekin dhe e pasojnë rrugën e tij
deri në Ditën e Kiametit.
Para se të flasim për kontributin e tabi’inëve në ru-
ajtjen e Sunnetit, është e arsyeshme që të japim një
pasqyrë të shkurtër rreth asaj që nënkuptojmë me
fjalën tabi’ij.
Sa i përket kësaj, dijetarët kanë dhënë mendime të
ndryshme, ashtu siç kanë dhënë edhe te definicioni
i shprehjes sahabij. Këtë e kemi sqaruar në faqen
23 të numrit 3 të kësaj reviste.
Hatib el-Bagdadij thotë: "Tabi’ij është ai person i
cili ka shoqëruar ndonjërin prej sahabëve."[1]
Sipas këtij përkufizimi, kuptohet se nuk mjafton
vetëm takimi me të, sahabin, por duhet patjetër që
ta shoqërojë atë, pra një gjë e tillë nuk është si tek
sahabi, ngase siç e kemi përmendur, mendimi më i
qëlluar është se sahab konsiderohet ai person që
vetëm e ka parë Pejgamberin sal-Allahu alejhi ve
sel-lem, i ka besuar, pa marrë parasysh a e ka
shoqëruar atë apo nuk e ka shoqëruar.[2] Ekziston
ky dallim i tillë për shkak të pozitës dhe vlerës së
lartë që ka Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,
të qëndruarit me të dhe të shikuarit e tij.[3]
Ndërsa imam Hakimi thotë: "Tabi'ij është ai per-
son që vetëm e ka takuar ndonjërin prej sa-
habëve."[4]
Sipas këtij përkufizimi, kuptohet se tabi'ij numë-
______________
[1] El-Kifajeh: 59.
[2] Shiko Dëlirje dhe Edukim (3\23).
[3] “Tedribu er-Ravij” (2\699-700), me disa shkurtime.
[4] “Ulumu el-Hadithi”, fq. 271.
[5] “Ulumu el-Hadith” i ibën Salahut, fq. 302.
[6] Shiko “Takribu en-Nevevij” me tedrib.
[7] “Eth-Thikat” (6\269).
[8] “Et-tebsireh ve et-Tedhkireh” (3\45).
[9] “Tedribu er-Ravij” (2\701).
20 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
rohet kushdo që ka parë ndonjërin prej sahabëve,
pa marrë parasysh a e ka shoqëruar atë apo jo. Këtë
mendim e përkrah Ibën Salahu[5] dhe imam Neve-
viu.[6] Ndërsa disa të tjerë thonë se tabi'iu, kur ta
takojë sahabin, patjetër duhet të jetë në moshën kur
ka mundësi të mësojë diçka përmendësh. E, nëse
është shumë i vogël dhe nuk ka mundësi për një gjë
të tillë, atëherë nuk ka ndikim shikimi apo takimi
i ndonjë sahabi prej tij, siç është Halef ibën Halifeh.
Dijetarët e kanë konsideruar prej etbai et-tabi'in,
janë gjenerata pas tabi'inëve, edhe pse e ka parë
Amër ibën Hurejthin, ngase në kohën kur ai e ka
parë atë ka qenë i vogël. Një mendim të tillë e
përkrah Ibën Hibbani,[7] Hafidh el-Irakiu[8] dhe e
ka përmendur imam Sujutiu.[9]
Tabi'inët ishin gjenerata e ndritshme, gjenerata të
cilët i kishte zgjedhur Allahu subhanehu ve teala
për të shoqëruar shokët e Pejgamberit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem, për të mësuar prej tyre obligimet
dhe dispozitat e sheriatit, për ta ngritur këtë fe me
emrin e Allahut subhanehu ve teala, përderisa e më-
suan, medituan dhe e praktikuan atë çfarë kishin
marrë prej sahabëve dhe ua mësuan të tjerëve. Al-
lahu subhanehu ve teala ishte i kënaqur me ta ku
dhe thotë në Kur’an: "Allahu është i kënaqur me të
hershmit e parë muhaxhirëve (migruesve) dhe prej
ensarëve (vendasve- ndihmëtarëve) dhe prej atyre
që i pasuan ata me punë të mira, e edhe ata janë të
kënaqur ndaj Tij…" Tevbe: 100
Edhe Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, thotë:
"Njerëzit më të mirë janë njerëzit e shekullit tim, e
më pas ata që vijnë pas tyre, e më pas ata që vijnë
pas tyre…"[10] 3. Hulumtimi rreth transmetuesve të hadithit, për
Pra, sipas këtij hadithi kuptohet se gjenerata më e t’u bërë më vonë një gjë e tillë prej gjërave të cilat e
mirë pas sahabëve janë ata të cilët i kanë parë shokët dallojnë këtë ummet prej ummeteve të tjera.
e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ata që 4. Të shkruarit e hadhitheve.
kanë mësuar prej tyre fenë dhe sunnetet e Pejgam- 5. Udhëtimet e gjata në kërkim të haditheve.
berit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Ata i mësonin përmendësh hadithet e Pejgamberit
Sa i përket dobisë që kthehet te njohja e tabi'inëve, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe i përsëritnin ato.
ajo është shumë e madhe. Ata e pranonin hadithin vetëm prej njerëzve besnik
Ibën Salahu, Allahu e mëshiroftë, thotë: "Njohja e dhe të sinqertë. Ata filluan të pyesnin rreth isnadit-
tabi'inëve dhe e sahabëve është bazë e fortë në fenë zinxhirit të haditheve dhe nëse transmetuesit e ha-
islame, gjegjësisht në Sunnetin e Pejgamberit sal- ditheve ishin besnik e të sinqertë, atëherë i
lAllahu alejhi ve sel-lem, ngase përmes saj bëhet pranonin hadithet e tyre. Nëse jo, kundërshtonin
dallimi mes hadithit mursel [11] dhe atij musned [12], dhe i hidhnin poshtë ato.
i ngjitur". Përderisa po kalonte koha e sahabëve dhe Transmetohet prej Muhamed ibën Sirinit, i cili
afrohej koha e tabi'inëve, filluan të lindin disa thotë: "Më parë nuk pyetnin për zinxhirët e ha-
përçarje, bidate dhe mospajtime në ummetin islam. ditheve, por kur ndodhën fitnet dhe përçarjet në
Një gjë e tillë vinte prej armiqve të Islamit, çifutëve ummetin islam, dijetarët e hadithit thoshin: “Na
dhe të krishterëve, por edhe filozofëve, të cilët tregoni emrat e transmetuesve të këtij apo atij ha-
kishin filluar ta shtrembëronin kuptimin e drejtë të dithi”. Atëherë shikonin nëse ishin transmetuesit
Islamit, atë të cilin na e kishin përcjellë sahabët nga prej Ehli Sunnetit, ua pranonin hadithin atyre.
Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. E filluan Nëse ishin prej pasueseve të epsheve dhe bidateve,
një gjë të tillë atëherë kur nuk kishin mundësi ta nuk ua pranonin hadithet."[13]
luftonin dhe ndalonin përhapjen e Islamit me Ndërsa sa u përket udhëtimeve të gjata të tyre në
forcë. E filluan një gjë të tillë duke futur dyshime kërkim dhe mësim të haditheve të Pejgamberit, ato
dhe përçarje mes muslimanëve, posaçërisht tek ata ishin të shumta. Pasi sahabët e Pejgamberit sal-lAl-
persona që ishin të rinj në fenë e Allahut subhanehu lahu alejhi ve sel-lem ishin shpërndarë nëpër vende
ve teala. Fillimi i këtyre fitneve-përçarjeve ishte të ndryshme pas zgjerimit të madh të shtetit islam,
vrasja e prijësit të besimtarëve, kalifit të drejtë Umer ata mbartnin me vete trashëgiminë e Pejgamberit
ibën elHat-tabit, Allahu qoftë i kënaqur me të. Me sal-lAllahu alejhi ve sel-elem, kështu që nuk ishte e
vrasjen e tij u hap dera e përçarjeve dhe dyshimeve mundur për dikë që të përfshinte dhe mësonte ha-
te muslimanët e më pas filluan të përhapen kurthet dithet e Pejgamberit pa bërë udhëtime të largëta në
e çifutëve në ummetin islam, me në krye Ibën Se- mënyrë që t’i takonte sahabët dhe të mësonte prej
be'en, i cili më pas u bë si bazë dhe nisje e çdo tyre atë që mbartnin nga trashëgimia e Pejgamberit
përçarjeje tek muslimanët. Kështu vazhduan të sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Seid ibën Musejibi
përhapen bidate të mëdha në fenë e Allahut, si: thotë: "Udhëtoja natë dhe ditë vetëm e vetëm për
bidati i kaderive, bidati i xhehmijve, bidati i rafidive ta mësuar një hadith të Pejgamberit sal-lAllahu ale-
dhe i mutezilëve. Kur filluan të përhapen këto jhi ve sel-lem."[14] Ebi el-Alijeh err-Rrejhanij shpre-
përçarje, doli në pah kontributi i tabi'inëve për ru- het: "Nëse dëgjonim ndonjë hadith në Basra prej
ajtjen e Sunnetit të Pejgamberit sal-lAllahu alejhi shokëve të Pejgamberit, që ishin në Medinë, nuk
ve sel-lem. Kontributi i tyre ishte i përqendruar në ishim të kënaqur përderisa ia mësynim Medinës, që
disa pika: ta dëgjonim prej gojëve të tyre (sahabëve) atë ha-
1. Kontributi i tyre në të mësuarit përmendësh të dith."[15]
haditheve. Vijon
2. Pyetja rreth isnadit-zinxhirit të haditheve. Përgatiti: Bali Musli Sadiku
______________
[10] Transmeton Imam Buhariu, nr. 3650, shiko “Fet'hu el-Barij’ (7\5).
[11] Hadith mursel është ai hadith që ka shkëputje në zinxhirin e vet tek tabi'iu. Pra, nëse tabi'iu thotë “ka thënë Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem”.
Pra, ky është definicioni më i qëlluar prej definicioneve të përmendura nga dijetaret e ummetit islam dhe duhet ditur se hadithi mursel është prej llojeve të
hadithit të dobët, gjë që na jep të kuptojmë rëndësinë e madhe që ka njohja e tabi'inëve dhe sahabëve.
[12] Ndërsa hadith musned është hadithi i cili transmetohet me zinxhir të ngjitur deri te Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
[13] Transmeton Imam Muslimi në parathënien e “Sahihut” të tij (1\15). Për më gjerësisht rreth temës, shikoni "Vlera dhe dobitë e isnadit", shkruar nga
vëllai ynë Fidan Xhelili në nr. 1 të kësaj reviste. Allahu e shpërbleftë me të mira.
[14] Transmeton Ibën Abdul Berri në “el-Xhami” (1\94),
[15]Transmeton Darimiu në “Sunenin” e tij (1\144: 570).

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 21
PARATHËNIA E “SUNENIT” TË

IBËN MAXHES
KAPITULLI: RESPEKTIMI MADHËRIMI I HADITHIT TË TË
DËRGUARIT SALLALLAHU ALEJHI VE SELLEM DHE ASHPËRSIA
NDAJ ATYRE QË E KUNDËRSHTOJNË ATË

... dijetarët këtë hadith e kanë cilësuar si bazament për refuzimin e çdo risie-bidati në fe, prandaj
është më se e domosdoshme për hoxhallarët që këtë hadith ta madhërojnë, t'i kushtojnë rëndësi,
t’ua mësojnë njerëzve dhe të argumentojnë me të për refuzimin e risive (bidateve) si në fjalë, vepër
apo bindje.

Hadithi nr. 14 në vazhdim që dikush të thotë se me këtë hadith është

T
ransmetohet nga Aishja, Allahu qoftë për qëllim personi i cili e ka shpikur risinë
i kënaqur prej saj, se i Dërguari sal- dhe jo ai i cili e praktikon atë më pas. Atëherë
Allahu alejhi ue sel-lem ka thënë: themi se është transmetimi tjetër në Muslim,
"Kush shpik në fenë tonë diçka që nuk është me po ashtu nga Aishja, Allahuqoftë i kënaqur
urdhrin tonë, ajo është e refuzuar."(Sahih-au- prej saj, ku i Dërguari sal-lAllahu alejhi
tentik) ve sel-lem thotë: "Kush vepron një
Hadithin e transmeton Buhariu (nr. 2697), vepër që nuk është nga feja jonë,
Muslimi (nr. 4467) dhe të tjerët. ajo vepër është e refuzuar."[1] Pra, ky hadith në
mënyrë të qartë refuzon çdo lloj vepre që
RËNDËSIA E HADITHIT është risi, e shpikur në fenë tonë, qoftë ai sh-
pikësi i veprës apo ai që e praktikon më

K
y hadith, që është ndër hadithet e
mëdha dhe me vlerë të madhe, është
nga fjalët përmbledhëse të Muha-
medit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Dijetarët
e kanë vlerësuar si ndër më të rëndësishmit
dhe kanë thënë se është bazë e refuzimit të të
gjitha risive, shpikjeve, marrëveshjeve, kon-
tratave të cilat janë në kundërshtim me fenë
e Allahut. Pra, me këtë hadith refuzohen të
gjitha risitë si në adhurime (ibadate) ashtu
edhe në marrëdhënie (muamelate). Ndodh
______________
[1] Transmeton Muslimi, hadithi nr. 4468.
[2] Shiko për më shumë: "El Minhaxh" të imam Neveviut (12\242), "Fet'hul-Barij" Ibën Haxher El Askalanij (6\3315-3316), "Xhamiul ulum uel hikem"Ibën
Rexheb el Hanbelij”.
vonë.[2]
Për këtë arsye, dijetarët këtë hadith e kanë
cilësuar si bazament për refuzimin e çdo risie-
bidati në fe, prandaj është më se e domos-
doshme për hoxhallarët që këtë hadith ta
madhërojnë, t'i kushtojnë rëndësi, t’ua më-
sojnë njerëzve dhe të argumentojnë me të për
refuzimin e risive (bidateve) si në fjalë, vepër
apo bindje.
Imam Ibën Rexheb el Hanbeli, Allahu e
mëshiroftë, thotë: "Ky hadith është bazë nga

22 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
bazat e Islamit dhe është peshore e veprave Me fjalën"fi emrina hadha - në çështjen tonë
praktike ashtu sikurse hadithi "Veprat janë këtë" është për qëllim feja dhe ligji, d.m.th.
sipas qëllimit" është peshore e veprave sh- "kush shpik diçka në fenë tonë…”, pra janë për
pirtërore. Pra, ashtu si për çdo vepër me të qëllim gjërat e shpikura në fe e jo siç dëgjo-
cilën nuk është për qëllim Allahu i Mad- jmë shumë prej "hoxhallarëve" kur u argu-
hëruar, kryesi i saj dihet se nuk ka shpërblim menton kundër bidateve të përhapura
për të, ashtu çdo vepër që nuk është me në vendin tonë, ata duke u tallur të
urdhërin e Allahut dhe të Dërguarit të thonë se edhe automobilat, aeroplanët
Tij ajo është e refuzuar. Transmetohet e çdo gjë e kësaj bote janë risi. Atyre
nga imam Ahmedi se ka thënë: u themi se ju në realitet ose talleni me
“Bazat e Islamit janë të ngritura fenë e Allahut ose hadithin në fjalë
mbi tre hadithe; hadithi i Umerit nuk e keni kuptuar, sepse i Dër-
radijallahu anhu, "Veprat janë guari sal-lAllahu alejhi ve sel-
sipas qëllimit", hadithi i Aishes, lem shumë qartë thotë "fi
"Kush shpik në fenë tonë diçka që emrina hadha - në çështjen
nuk është prej saj, ajo është e re- tonë këtë", ndërsa në një
fuzuar" dhe hadithi i En-Nu'- transmetim tjetër është
man ibën Beshirit, "Hallalli "në fenë tonë". Prandaj, u
është i qartë dhe harami është drejtohemi të gjithë atyre
i qartë". Ndërsa imam që mendojnë kështu, që
Is'hak ibën Rahavejhu t'ia kenë frikën Allahut
dhe të mundohen t'i
kuptojnë fjalët e të Dër-
guarit sal-lAllahu alejhi ve sel-
(Rahuja) l-lem ashtu si janë.
thotë: “Katër hadithe janë prej Pra, e gjithë krejt kjo na bën të kup-
bazave të Islamit: tre që u përmendën më lart tojmë se çdo vepër që është jashtë
dhe hadithi "Me të vërtetë krijimi juaj bëhet urdhrave të fesë dhe jashtë binarëve
në barkun e nënës…"[3] të saj apo është në kundërshtim me
Këso fjalësh që tregojnë rëndësinë e këtij ha- parimet e fesë, është e refuzuar.
dithi kanë thënë edhe shumë dijetarë të tjerë. Fjala e tij “që nuk është me urdhrin
tonë” tregon se veprat e të gjithë njerëzve
KUPTIMI I KËTIJ HADITHI duhet të jenë nën urdhrin e fesë dhe se ligjet
e fesë të jenë zotëruese dhe vendimtare me

K
y hadith me kuptimin e tij të drejtë urdhrat dhe ndalesat e saj dhe pastaj vepra që
tregon se çdo vepër që nuk ka argu- është nën urdhrat e sheriatit dhe në ujdi me
ment në fe (sheriat), është e refuzuar, të është e pranuar. Në të kundërtën është e
ndërsa me kuptimin e tij jo të drejtpërdrejtë refuzuar.
tregon se çdo vepër që ka argument në fe nuk Imam Kadij Ijadi këtë hadith e sqaron
është e refuzuar. kështu: "Kush shpik në Islam ndonjë men-
______________
[3] "Xhamiul ulum uel hikem"Ibën Rexheb el Hanbelij,(faqe 5-6).

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 23
dim (thënie) që nuk e mbështet në Kur'an
apo Sunnet me ndonjë argument, qoftë ai ar-
gument i qartë apo i fshehur, qoftë i shqip-
tuar apo i nxjerrë me meditim, ai mendim
është i refuzuar pra, i papranuar, dhe hadithi
aludon për atë se muslimanët e kanë obligim
ta refuzojnë këtë mendim apo thënie dhe
nuk lejohet për askënd që ta pasojë atë.
Mirëpo, mund të thuhet se me këtë hadith
është për qëllim vetë personi, që do të thotë
është i refuzuar dhe i papranuar."[4]
Imam Ibën Rexhebi, Allahu e mëshiroftë,
duke e sqaruar këtë hadith thotë:
"Veprat janë dy llojesh: adhurime dhe
transaksione, marrëdhënie (marrëveshje).
Sa u përket adhurimeve, atëherë themi se çdo
adhurim që në tërësi është jashtë ligjit të Al-
lahut dhe të Dërguarit sal-Allahu alejhi ue
sel-lem, ai adhurim është i refuzuar dhe
kryesi i atij adhurimi hyn nën fjalën e All-
ahut: "A mos kanë ata ortakë (zota ose idhuj)
që u përcaktuan atyre fe, të cilën nuk e urdhëroi
Allahu?” Sure Shuura: 21
Pra, kush afrohet tek Allahu me ndonjë ad-
hurim që Allahu dhe i Dërguari i Tij nuk e
kanë cilësuar si adhurim, ai është i kotë dhe
i refuzuar (p.sh. festimi i ditëlindjes së Mu-
hamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, d.m.th.
Mevludi apo tubimi i afro pesëdhjetë person-
ave në ditën e shtatë të vdekjes së ndokujt për
të kënduar dëshminë -La ilahe il-Allah-, që
tek ne njihet si Qelime e shumë e shumë ad-
hurime të tjera, të cilat nuk kanë fare bazë në
Kur'an apo në Sunnet), ndërsa kush kryen
ndonjë adhurim që në esencë është i ligj-
shëm, mirëpo më vonë është shtuar në të di-
çka që nuk ka argument apo është lënë
mangët diçka që është e kërkuar, atëherë
themi se ky adhurim është në kundërshtim
me ligjin e Allahut sipas masës së asaj që i
______________
[4] "Sherhu Sunen ibën Maxheh", autor: Ebul Hasen el Hanefij Es-Sindi (1\17 nr. 14).
[5] Transmeton Buhariu (2696, 6633, 6634, 6842 shiko"Fet'hul Bari të Ibën Haxher el Askalanit (6\3315).
24
është shtuar, gjegjësisht që i është pakësuar.
Por, a është vepra e tij e refuzuar apo jo? Këtu
nuk mund të themi se është e pranuar apo e
refuzuar, mirëpo shikohet në gjënë të cilën e
ka lënë mangët; në qoftë se ajo është nga pje-
sët apo kushtet e adhurimit dhe bën që ad-
hurimi të jetë i papranuar, si p.sh. në qoftë
se nuk merr abdest për namaz duke pasur
mundësi ose lë rukunë apo sexhden gjatë na-
mazit, atëherë themi se kjo vepër është e kotë
dhe e refuzuar dhe personi obligohet që ta
përsërisë, mirëpo në qoftë se gjëja që lë nuk
çon deri te prishja e adhurimit, si p.sh. kush
lë namazin me xhemat, këtij personi nuk i
thuhet se vepra e tij është e refuzuar, por
thuhet është e mangët, kuptohet tek ata të
cilët thonë se namazi me xhemat është obli-
gim.
E në qoftë se ka shtuar diçka në adhurim që
nuk është e ligjshme, atëherë ajo shtesë është
e refuzuar, d.m.th. nuk mund të jetë adhu-
rim dhe nuk shpërblehet për të, mirëpo nga-
njëherë shtesa që vepron në adhurim e prish
adhurimin dhe e bën të papranueshëm që në
esencë, si p.sh. kush shton një rekat me qëll-
im në namaz etj. Nganjëherë shtesa në ad-
hurim nuk e bën adhurimin të kotë dhe nuk
e largon nga esenca e tij, si p.sh. kush merr
abdest nga katër herë apo agjëron natën së
bashku me ditën e kështu me radhë.
Ndërsa sa u përket marrëdhënieve (muame-
lat), si p.sh. kontratat, prishjet e tyre etj.,
atëherë themi se në qoftë se ndryshohen lig-
jet e fesë, atëherë ato vendime janë të re-
fuzuara që në esencë, bie fjala: të vendoset që
ligji për amoralitet të jetë dënim me të holla
etj. Për këtë tregon ngjarja[5] në kohën e të
Dërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, kur i
tha personit i cili i rrëfeu se djali i tij kishte
bërë amoralitet me gruan e një personi dhe
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
si dëmshpërblim prindi i kishte dhënë per-
sonit në fjalë njëqind dele dhe një shërbëtor.
Atëherë i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem i tha: "Njëqind delet dhe shërbëtori të
kthehen ty, ndërsa djali yt duhet të rrihet me
njëqind shkopinj dhe të largohet nga vendi për
një vit."
Kurse sa u përket marrëveshjeve që janë të
ndaluara me sheriat (fe) qoftë për shkak të
mungesës së ndonjë kushti të marrëveshjes,
qoftë për shkak të ndonjë padrejtësie që i
bëhet ndonjërës palë a qoftë për shkak se
marrëveshja në fjalë largon nga përmendja e
Allahut që është obligative (p.sh. të mos lejo-
het falja e namazit) apo edhe diçka tjetër nga
këto shkaqe që u përmendën, atëherë kjo
marrëveshje a është e refuzuar apo është e
vlefshme? Këtu ka mospajtime mes dijeta-
rëve, sepse disa raste tregojnë se është e refu-
zuar, ndërsa raste të tjera tregojnë se marrë-
veshja është e vlefshme.
Realiteti i kësaj çështjeje besoj se është, e Al-
lahu e di më së miri, në qoftë se shkaku për
çka është e ndaluar marrëveshja është gjë që
ka të bëjë me të drejtën e Allahut, atëherë ajo
marrëveshje është e kotë dhe është e pavlef-
shme. Kemi për qëllim të drejtën e Allahut
që edhe nëse të dy palët bien dakord, prapë
e drejta e Allahut mbetet, shembuj nga kjo
rregull p.sh. kemi kurorëzimin me dikë që
është e ndaluar, martesa me të, të gjitha kon-
tratat e kamatës, ato duhet patjetër që të pr-
ishen edhe nëse ndodhin, sepse sheriati-ligji
i konsideron të pavlefshme, gjithashtu shitja
e alkoolit, e cofëtinës, derrit, idhujve, qenit
dhe të gjitha gjërat që janë të ndaluara të
shiten. Mirëpo, nëse shkaku për çka është e
ndaluar marrëveshja ka të bëjë me të drejtën
e njeriut, atëherë varet nga palët në mar-
rëveshje; nëse pajtohen, obligohen t'i përm-
______________
[6] Shiko për më shumë "Xhamiul ulum uel hikem", Ibën Rexheb el Hanbeli (faqe 56-57).
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
bahen marrëveshjes, por nëse dëshirojnë, e
prishin marrëveshjen. Shembuj të këtij rasti
kemi nëse një prind e marton të bijën e tij të
ve duke mos marrë pëlqimin e saj, por në re-
alitet duhet të merret pëlqimi i saj. Atëherë
në këtë rast, nëse e bija bie dakord, kurorëz-
imi është në rregull, mirëpo nëse e bija dësh-
iron ta prishë kurorën, ka të drejtë. Për këtë
tregon rasti kur i Dërguari sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem e ka kthyer kurorëzimin e një gru-
aje që ishte e ve më herët sepse babai i saj e
kishte martuar duke mos qenë ajo dakord.[6]
Në këto çështje ka shumë fjalë për t’u thënë,
mirëpo ne u mjaftuam me këtë duke shpre-
suar që hadithin të cilin e sqaruam ta kupto-
jmë sa më mirë dhe sa më drejtë.
Vijon
Përgatiti: Fidan Xhelili
Literatura e konsultuar:
1. Kurani Fisnik me përkthim të Hz Sherif Ahmetit.
2. “Suneni i Ebu Davudit", me verifikim të haditheve
nga dijetari Muhamed Nasirudin Albani. Mektebet el
mearif-Rijad, botimi i parë.
3. "Suneni i Ibën Maxhes", me verifikim të haditheve
nga dijetari shqiptar Muhamed Nasirudin Albani, me
përkujdesje të dijetarit Mesh'hur ibën Hasen Al Selman.
Mektebet el mearif-Rijad, botimi i parë.
4. "Fet'hul Barij sherhu Sahih el-Buhari", autor hafidh
ibën Haxher el-Askalanij, El Mektebetu el-asrije, Bejrut,
pa vit botimi.
5. "El Minhaxh sherh Sahih Muslim ibën el Haxhaxh",
autor imam Muhjidin En Neveviu, me verifikim të Esh-
Shejkh Halil Me'munë Shejha, Darul Ma'rife –Bjerut
botimi i nëntë.
6. "Sqarimi i Sunenit të Ibën Maxhes", nga imam Ebul
Hasen el Hanefij, i njohur si imam Sindij, Darul
ma'rife- Bejrut, botimi i tretë.
7. "Xhamiul- ulumi uel-hikemi", autor Ibën Rexheb El-
Hanbeli, Darul-Ma'rife Bejrut, pa vit botimi.
25
 HYRJE NË SHKENCAT E

FIKHUT
III

Allahu thotë: “Ne nuk kemi harruar asgjë në Librin Tonë.” En’am: 37 .Gjithashtu thotë: “Ne
ta zbritëm ty Librin, si shpjegim për çdo çështje.” Nahel: 89 Dhe thotë: “Në të vërtetë, ky Kur’an
udhëzon drejt asaj që është më e mira.” Isra: 9

BURIMET E FIKHUT dhami nga mu’tezilitët[1] i cili tha: “Nuk lejo-

het t’i bëhet adhurim Allahut përmes kijasit,

B
urimet e fikhut në formë të përgji- as logjikisht dhe as fetarisht.” Pastaj këtë
thshme janë: Kur’ani, Sunneti, Ixh- mendim e pasuan disa grupime të humbura,
mai dhe Kijasi. në mesin e të cilëve edhe shiitët. Edhe dijetari
Thashë në formë të përgjithshme ngase disa i madh Ibën Hazmi, Allahu e mëshiroftë, e
dijetarë nuk e pranuan kijasin si burim të mohoi kijasin kategorikisht, por për dallim
fikhut, pasi konsideruan se për një gjë të tillë nga shiitët ose mu’tezilitët, ai nuk e mohoi
nuk ka argument në Kur’an apo Sunnet. që kijasi mund të funksionojë sipas logjikës,
Madje i pari që e ka përdorur kijasin ishte Ib- d.m.th. logjika e pranon një gjë të tillë. Por,
lisi, kur krahasoi gjendjen e krijimit të tij nga sipas tij, një gjë e tillë nuk pranohet në she-
zjarri me gjendjen e krijimit të njeriut nga riatin islam dhe nuk lejohet nxjerrja e dispoz-
dheu dhe si rezultat i këtij krahasimi arriti në itave islame përmes tij.[2]
përfundim që ai është më i mirë sesa njeriu. Përballë këtij mendimi kemi mendimin
Atëherë si t’i përkulej atij? tjetër, i cili mendon se adhurimi i Allahut
I pari që mohoi haptazi kijasin ishte Nedh- përmes kijasit është obligim fetar, pra, kijasi
______________
[1] Ebu Is’hak, Ibrahim ibën Jesar, i njohur me nofkën En-nedh-dham, koka e mu’tezilive në kohën e tij. Ka mohuar ixhmain, kijasin, ka fyer sahabët dhe
shumë gabime të tjera të mëdha. Vdiq në vitin 221 hixhri. “el Vafi bi el Vafajat”(2/227) es Safedi.
[2] Shiko në librin e tij “El ihkam fi Usulil Ahkam” (1/74). Kjo ishte vetëm sa për ilustrim, ngase Ibën Hazmi po në këtë libër në disa vende të tjera ka për-
mendur kotësinë e kijasit. Po ashtu ka vepruar edhe në librat e tjerë, sidomos në librin e tij voluminoz të fik’hut “el Muhal-la”, ku në shumë vende e ka
mohuar kijasin dhe u është përgjigjur atyre të cilët e obligojnë apo e lejojnë atë. Ibën Hazmi nuk është mjaftuar me kaq, pasi për të mohuar kijasin shkroi
edhe një libër të veçante, i cili titullohet “Ibtalul Kijas”, “Mohimi i kijasit”.
Vlen te theksohet se këtë dallim që bëra mes Ibën Hazmit dhe Nedh-dhamit dhe shiitëve në mohimin e kijasit e bëra duke u mbështetur te disa dijetarë të
Usulit, ashtu siç e ka përmendur Amidiu në “el Ihkam” (4/28), Ibnul Haxhib shiko në librin “Ref ’ul Haxhib an Muhtesari Ibnil Haxhib” (4/373) dhe të
tjerët. Mirëpo Ebul Meali el Xhuvejni ka përmendur në librin e tij “El Burhan fi Usulil Fikh” (2/90), që mu’tezilitët dhe ata që u janë bashkangjitur atyre nga
grupimet e tjera e kanë mohuar kijasin në fe, por jo edhe logjikisht, ashtu siç ka vepruar Ibën Hazmi dhe hoxha i tij, Davud edh-Dhahirij. Ky mendim pra
është komplet i kundërt me atë që ceka më lart. Kurse Ibën Kudame në librin e tij “Ravdatun-Nadhir” (2/709) përmend që mohimi i kijasit logjikisht dhe
fetarisht është mendimi i Nedh-dhamit dhe i dhahirive (Davud edh-Dhahirij, Ibën Hazmi etj).

26 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
konsiderohet burim i patjetërsueshëm i she-
riatit, burim obligativ i tij.[3]
Mendoj se e vërteta nuk qëndron as me mo-
huesit e kijasit dhe as me obliguesit e tij. E
vërteta është mesatarja mes këtyre dy skajsh-
mërive, inshAllah. Kijasi është i lejuar, por jo
që të bëhet zgjerim i tepërt dhe i panevo-
jshëm. Ai përdoret në rastet kur mungon ar-
gumenti nga Kur’ani dhe Sunneti për ndonjë
çështje adekuate, sepse nëse kemi argument
nga Kur’ani dhe Sunneti për atë çështje, nuk
na nevojitet kijasi dhe as ixhmai. Allahu e di
më së miri!
Para se të vazhdoj me komentin e këtyre
burimeve, më duhet të theksoj se përveç kë-
tyre burimeve, të cilat në formë të përgji-
thshme janë të pranuara nga të gjithë,
ekzistojnë edhe disa burime të tjera për të
cilat ka mospajtim mes dijetarëve në konsid-
erimin e tyre si burime të fikhut apo jo.
Ato janë: 1) istihsani, 2) el maslahatul murse-
leh, 3) istishabi, 4) el urfu, 5) sed-dudh-
dhera’i, 6) kavlus-sahabi, 7) sher’u men
kablena.[4]
KUR’ANI
Me leximin e tij bëhet adhurim dhe ai fillon
me suren el Fatiha dhe mbaron me suren en-
Nas.[5]
Kur’ani është burimi i parë i islame, ai që sqa
ron të gjitha çëshjet për të cilat ka nevojë nj-
eriu në këtë botë dhe në botën tjetër.
Kur’ani sqaron hollësisht çështjet e besimit,
kurse në formë të përgjithshme çështjet e dis-
pozitave dhe të ligjeve. Allahu thotë: “Ne nuk
kemi harruar asgjë në Librin Tonë.” En’am: 37
.Gjithashtu thotë: “Ne ta zbritëm ty Librin,
si shpjegim për çdo çështje.” Nahel: 89 Dhe
thotë: “Në të vërtetë, ky Kur’an udhëzon drejt
asaj që është më e mira.” Isra: 9
Dispozitat që qartëson Kur’ani janë të shu-
mta dhe të ndryshme, duke filluar nga çësht-
jet e besimit, pastaj rreziku nga mosbesimi
dhe dyfytyrësia, pastaj tregon për të drejtat
që ka besimtari ndaj vetes së tij, ndaj fqin-
jëve, ndaj të afërmve, por edhe ndaj jobesim-
tarëve, kur është në luftë me ta apo në paqe.
Tregon pastaj për rregullat e shitblerjes dhe
tërheq vërejtjen nga gjërat të cilat humbin
bereqetin në tregti, siç është kamata, padre-
jtësia, gënjeshtra etj., madje tregon edhe për
rregullat që duhet të përfillë muslimani në
shtëpinë e tij, qoftë kur ai

K
ur’ani është fjalë e është fëmijë i vogël apo
Allahut, e mbi- prind, qoftë i gjinisë
natyrshme, e femërore apo mash-
shpallur Profetit Mu- kullore.
hammed në gjuhën Shikojeni pra
arabe nëpërmjet ku shtetutën
melaikes Xhibril, dhe ligjin që
i shkruar në mu- nxirret nga Kur’ani.
s’haf, i transmetuar nga A ka mundësi të barazo-
një grup njerëzish te tjetri het me të ndonjë ligj apo
grup me besnikëri brez pas brezi. kushtetutë, e cila është pjellë e
______________
[3] Allahu i Lartësuar i ka urdhëruar njerëzit të pasojnë Kur’anin dhe Sunnetin e Muhamedit alejhi selam, prandaj si ixhmai ashtu edhe kijasi nuk kanë
mundësi të jenë obligim ne vete, ngase, që të dyja nëse nuk kanë mbështetje në Kur’an dhe Sunnet mbeten pa vlerë, bile ixhmai nuk ka mundësi të kon-
siderohet ixhma nëse nuk është ngritur mbi argumente të nxjerra nga Kur’ani dhe Sunneti. E njëjtë është gjendja edhe me kijatin. Nga këtu vërehet që
thënia për obligueshmërinë e kijasit kështu në mënyrë të përgjithshme është një teprim dhe largim nga e vërteta të cilën jemi urdhëruar ta pasojmë
[4] Në numrin e radhës do të flasim për këto burime më gjerësisht, nëse do Allahu i Lartësuar.
[5] “Mesadiru Et-teshri’i el-islamij” (fq 79), “Mebahithu fi Ulumi el Kur’an” (fq 17).

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 27
mendjeve njerëzore të mangëta?!
Kurrsesi! As që mund t’i afrohen kësaj kush-
tetute të përher- shme, e cila vjen nga i
Gjithëdijshmi, i Urti, Krijuesi dhe Sunduesi
absolut.
Atëherë, pra, përse njerëzit akoma qëndrojnë
në gjumë?!
SUNNETI
S
unneti është burimi i dytë i sheriatit
për nga renditja, por jo edhe për nga
nxjerrja e vendimeve, ngase fjalët e
Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem kanë
të njëjtën fuqi në nxjerrjen e dispozitave
ashtu si kanë fuqi edhe fjalët e Allahut në
Kur’an, ngase edhe fjalët e Muhamedit alejhi
selam janë shpallje nga Allahu, pra edhe ato
janë nga Allahu ashtu siç është Kur’ani, ve-
tëm se janë thënë nga goja e Muhamedit sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem dhe nuk bëhet
adhurim me to ashtu siç bëhet adhurim me
Kur’anin. Me një fjalë, edhe Kur’ani edhe
Sunneti (fjalët e Muhamedit sal-lAllahu ale-
jhi ve sel-lem) janë nga Allahu, prandaj kanë
të njëjtën fuqi kur është fjala për nxjerrjen e
dispozitave prej tyre.
Sunneti, sipas dijetarëve të usulit, është ajo
që është transmetuar nga Muhamedi sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem, prej veprave, fjalëve apo
pëlqimeve.[6] Pra, dispozitat që nxirren në
çështje të fikhut apo çështje të tjera nga Sun-
neti ose janë prej veprave të Muhamedit sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem ose prej fjalëve apo
prej pëlqimeve të tij.
Sunneti dhe ndikimi i tij në nxjerrjen e dis-
pozitave në krahasim me Kur’anin ndahet në
këto lloje:
Lloji i parë: Ky lloj ka norma të ngjashme dhe
______________
[6] Shiko “El Bahrul Muhit fi Usuli el Fikh” (236/3), ez-Zerkeshi “Irshadul Fuhul” (fq 146) esh-Shevkani.
28
përputhet tërësisht me Kur’anin, duke urd-
hëruar për në atë që urdhëron Kur’ani dhe
duke ndaluar atë që e ndalon ai, për shem-
bull urdhërimi për namazin, për zekatin, për
agjërimin, për mbajtjen e lidhjeve farefisnore,
për ndalimin e alkoolit, amoralitetit, kamatës
etj.
Lloji i dytë: Sunneti i cili sqaron, komenton,
specifikon, detajon disa urdhra apo ndalesa
të cilat janë përmendur në Kur’an, mirëpo
nuk ka mundësi të kuptohen nëse nuk janë
qartësuar në Sunnet.
P.sh., në Kur’an jemi urdhëruar për namaz,
mirëpo mënyrën se si duhet të falemi na e ka
qartësuar Sunneti, gjithashtu edhe mënyrën
si të japim zekatin, si të kryejmë haxhin etj.
Lloji i tretë: Sunneti i cili derogon (shfuqizon,
ngre) ndonjë dispozitë të Kur’anit, edhe pse
ky lloj është tepër i rrallë, mirëpo megjithatë
ekziston dhe nuk është diçka e çuditshme,
ngase treguam më lart se edhe Sunneti është
shpallje nga Allahu si Kur’ani. Kështu që
nëse Allahu dëshiron të derogojë ndonjë
çështje që gjendet në Kur’an, mund ta dero-
gojë atë me Sunnet.
P.sh., Allahu i Lartësuar në suren En’am, ajeti
145, pasi tregon për mishrat e ndaluar, i
përkufizon kështu: cofëtinë, gjak i derdhur,
mish i derrit dhe çdo gjë që nuk theret në
emër të Tij. Pra, nga ky ajet kuptohet se çdo
lloj mishi tjetër përveç këtyre që u cekën
është i lejuar, për shkak se ajeti i përkufizon
mishrat e ndaluar vetëm këto që u cekën,
kurse të gjithë mishrat e tjerë mbeten të lej-
uar, ngase nuk u përmendën në këtë ajet.
Mirëpo, Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem në një hadith ka ngritur këtë dispozitë.
Xhabiri, Allahu qoftë i kënaqur prej tij,
thotë: “Ka ndaluar Muhamedi sal-lAllahu ale-
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
jhi ve sel-lem ditën e Hajberit nga ngrënia e
mishit të gomarit shtëpiak.” [7]
Lloji i katërt: Sunneti i cili paraqet ndonjë
dispozitë që nuk është cekur fare në Kur’an,
p.sh. ndalimi i arit dhe i mëndafshit për me-
shkuj, ndalimi i përdorimit të enëve prej ari
dhe argjendi për meshkuj dhe femra dhe
shumë raste të tjera.
IXHMAI,
KONSENSUSI I DIJETARËVE
M
e termin ixhma kemi për qëllim
konsensusin e dijetarëve musli-
manë pas vdekjes së Muhamedit
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem për një çështje.[8]
Ixhmai konsiderohet i vlefshëm atëherë kur
të gjithë dijetarët kanë rënë në pajtim për një
çështje të caktuar, por edhe nëse pjesa dër-
rmuese e muslimanëve nuk kanë lidhje me
atë çështje, ngase fjala e tyre nuk llogaritet në
ixhma, ashtu si u përmend edhe në defini-
cion.
Gjithashtu, ixhmai duhet të jetë pas vdekjes
së Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,
ngase në kohën e tij nuk ka nevojë për të,
pasi për çështjet e fesë kanë zbritur ajete apo
ka treguar Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem në hadithe.
Shembuj për ixhmain kemi shumë, për
shembull unanimiteti i sahabëve që prijës i
tyre pas vdekjes së Muhamedit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem të ishte Ebu Bekri. Gjitha-
shtu, unanimiteti i dijetarëve për atë person
i cili merr tejemum nga mungesa e ujit dhe
falet, por pas namazit gjen ujin, se namazi i
tij me tejemum është i plotë dhe nuk ka
nevojë ta përsërisë atë.[9]
______________
[7] Transmeton Imam Buhariu (4219) dhe Imam Muslimi (5134).
[8] “Revdatu en Nadhir” (341/1), “Sherhu Muhtesar er –Revda” (3/6-7), “Nihajetu es Suul” (2/735-738), “Irshadul Fuhul” (fq 267).
[9] “El Ixhma”, Ibën Mundhir, (fq 36)
[10] Transmeton Tirmidhiu (2167), Ibën Maxheh (3950), shejh Albani e ka konsideruar të mirë.
[11] “El Mustesfa” (2/242), “Sherhu Muhtesar er-Ravdah” (3/219,220), “Irshadul Fuhul” (fq 656).
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
Argument që ixhmai është burim i sheriatit
kemi nga Kur’ani dhe Sunneti. Allahu i
Lartësuar thotë: “Këdo që e kundërshton të
Dërguarin, pasi i është dhënë udhëzimi dhe
ndjek rrugë tjetër nga ajo e besimtarëve, Ne e
lëmë të ecë andej nga është nisur dhe do ta për-
cëllojmë në zjarrin e xhehenemit; eh, sa vend-
banim i keq që është ai!” (Nisa: 115)
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem thotë:
“Nuk bashkohet ummeti im në humbje.”[10]
KIJASI ANALOGJIA
P
ërkufizimi i tij është: Krahasimi i një
çështjeje për të cilën nuk kemi argu-
ment dhe dhënia e dispozitës ndaj saj,
me një çështje tjetër të ngjashme me të, për
të cilën kemi argument dhe dispozitë, për
arsye se shkaku-motivi i të dyjave është i
njëjtë.[11]
Duhet ta dijë çdo musliman se nuk ka
mundësi t’i vijë radha kijasit përderisa për atë
çështje kemi argumente nga Kur’ani apo
Sunneti, ngase nuk kemi nevojë për të. Kijasi
nevojitet atëherë kur për një çështje nuk
kemi argument në Kur’an apo Sunnet, pran-
daj më pas dijetarët shikojnë dispozitat që
janë nxjerrë nga argumentet e Kuranit dhe të
Sunnetit dhe bëjnë bashkimin mes tyre dhe
çështjes së re për të cilën nuk kemi argument,
ngase për të dyja këto raste motivi është i
njëjtë.
Shembull: Allahu ka ndaluar alkoolin për
shkak se pirja tij të deh dhe të humb të men-
duarit. Atëherë çdo gjë tjetër që të deh dhe
të humb të menduarit është e ndaluar, kra-
hasuar me alkoolin, ngase që të dyja i bash-
kon i njëjti motiv, që është dehja.[12]
29
Shembull: Allahu i Lartësuar e ka ndaluar
shitblerjen në kohën e xhumasë për shkak se
shitblerja në këtë kohë të pengon në nxitje
për namaz dhe ekziston mundësia të të ikë i
gjithë namazi. Shitblerja krahasohet me çdo
akt tjetër apo punë tjetër, p.sh. dhënia me
qira e banesave apo e shtëpive në atë kohë,
pra, edhe kjo vepër ndalohet sepse motivi
është i njëjtë, pra, pengimi i nxitjes për na-
maz dhe mundësia e ikjes së namazit.
Argumentet për ligjshmërinë e kijasit janë të
shumta. Allahu i Madhëruar thotë: “Ndër
shenjat e Tij është edhe ringjallja e tokës. Ti e
sheh tokën të thatë e të shkretë, por, kur zbresim
shi mbi të, ajo lëviz dhe gjallërohet. Pa dyshim,
Ai që e ngjall atë, i ngjall edhe të vdekurit. Ai
është vërtet i pushtetshëm për çdo gjë.” Fussilet
39 Allahu në këtë ajet ka bërë krahasim mes
ringjalljes së tokës dhe ringjalljes së njeriut
pas vdekjes, në mënyrë që njerëzit të mendo-
jnë dhe të përgatiten për ditën e ringjalljes.
Po ashtu edhe rasti i asaj gruas që ka ardhur
tek Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
dhe e ka pyetur: “Nëna ime është zotuar të
kryejë haxhin, mirëpo e ka zënë vdekja pa e
kryer. A ta bëj haxhin për të (bedel)?” Muha-
medi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem është për-
gjigjur: “Po, bëje haxhin për të. Sikur të kishte
pasur nëna jote borxh, a do t’ia kishe shlyer?!
Pra, çoje në vend borxhin ndaj Allahut sepse
Allahu e meriton më shumë që t’i shlyhet bo-
rxhi.”[13] Shihet qartë në këtë hadith se si
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
bërë krahasim mes borxhit të nënës së saj dhe
borxhit që ka ajo ndaj Allahut dhe ky pra
është kijasi. Allahu e di më së miri.
Përgatiti: Xheladin Leka
______________
[12] Kjo ishte vetëm për ilustrim, ngase për këtë çështje s’kemi nevojë për kijas pasi është i qartë hadithi i Muhamedit alejhi selam në ndalimin e çdo gjëje
që deh. Hadithi thotë: “Çdo gjë që deh është e ndaluar.” Transmeton Buhariu (4343, 4344, 6124, 7172) dhe Muslimi (5332, 5335)
[13] Transmeton Buhariu (1852, 7315), Muslimi (2752).
30 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
Literatura e konsultuar:
1. Kur’ani Fisnik, me përkthim të Hasan Nahit.
2.”Sahihu el Buhari”, Muhammed Ibën Ismail.
3.”Sahihu el Muslim”, Muslim ibën Haxh-xhaxh en Ne-
jsaburi.
4. “Sunenu et Tirmidhi”, Muhammed ibën Isa, me ver-
ifikim të haditheve nga Shejh Albani.
5.”Sunenu iben Maxheh”, Muhammed ibën Jezid el
Kazvini, me verifikim të haditheve nga Shejh Albani.
6.“El Ixhma”, Muhammed ibën Ibrahim ibën Mundhir
en Nejsaburi, botimi i parë nga “Darul muslim”, me ver-
ifikim nga Fuad abdul Mun’im Ahmed.
7.“El Ihkam fi Usuli el Ahkam”, Ali ibën Ahmed ibën
Hazem el Endelusi.
8.“El Burhan fi Usuli el Fikh”, Abdul Melik ibën Ab-
dullah, Ebu el Meali el Xhuvejni.
9. “El Mustesfa fi ilmi el Usul”, Muhammed ibën
Muhamed, Ebu Hamid el Gazali, botimi i parë nga
“Muesesetu err Rrisale”, me verifikim të Muhammed
ibën Sulejman el Eshkar.
10.“Revdatu en Nadhir ëe xhennetu el Munadhir”,
Muvef-fikud-din Abdullah ibën Ahmed Ibën Kudame,
botimi i tretë nga “el Mektebetu el Mek-kije” me veri-
fikim të dr. Sha’ban Muhammed Ismail.
11.“El Ihkam fi Usuli el Ahkam”, Ali ibën Muhammed
el Amidi.
12.“El Vafi bi el Vafajat”, Salahud-din es Safedi.
13.“Ref ’u el Haxhib an Muhtesari Ibni el Haxhib”,
Taxhud-din Abdu el Vehhab es-Subki, botimi i parë nga
“Alemu el Kutub” me verifikim të Ali Muhammed
Muavad dhe Adil Ahmed Abdul Mevxhud.
14.“Nihajetu es Suul fi sherhi Minhaxhi el Vusuul ila
Ilmi el Usuul”, Xhemalud-din Abdurrahim iben el
Hasen el Isnevi, botimi i parë nga “Daru ibën Hazem”
me verifikim të dr. Sha’ban Muhammed Ismail.
15. “El Bahru el Muhit fi Usuli el Fikh”, Bedrud-din ez
Zerkeshi.
16.“Irshadu el Fuhul ila tahkiki el Hakki min Ilmi el
Usul”, Muhamed ibën Ali esh Shevkani, botimi i parë
nga “Daru ibën Kethir”, me verifikim të Shejh Muha-
mmed Subhi Hal-lak.
17.“Mebahithu fi Ulumi el Kur’an”, Shejh Men-na el
Kat-tan, botimi i tretë nga “Mektebetu el Mearif ”
18.“Mesadiru et Teshri’i el Islami”, nga Dr.Muhammed
Edib es Salih, botimi i parë nga “Mektebetu el Ubejkan”.
 DEFINICIONI I
BIDATIT
[1]

Bidat në fe është ajo gjë të cilën nuk e ka legjitimuar Allahu dhe i Dërguari i Tij, pra është ajo
gjë që nuk është theksuar qoftë në mënyrë obligative apo të pëlqyeshme, ndërsa ajo gjë që është
obliguar apo është e pëlqyer dhe kjo gjë dihet sipas argumenteve të sheriatit, atëherë ajo është prej
fesë të cilën e ka legjitimuar Allahu, edhe nëse dijetarët nuk pajtohen në disa çështje.

B
idat gjuhësisht ka kuptimin e diçkaje që
është shpikur duke mos pasur shembull
më herët. Në lidhje me këtë është fjala e
Allahut subhanehu ve te ala: "Thuaj: “Unë nuk
jam risimtar prej të Dërguarve...",[2] që do të thotë
se unë nuk jam i pari që jam dërguar, pasi janë
dërguar para meje shumë Pejgamberë, si dhe fjala
e Zotit të Plotfuqishëm: "...ndërsa murgjërinë ata
vetë e shpikën."[3]
Bedi'ë-Shpikësi i qiejve dhe i tokës është cilësi
prej cilësive të Allahut, ngaqë Ai e ka shpikur kri-
jimin duke mos pasur ajo shembull paraprirës.
Kjo vjen nga fjala e Allahut subhanehu ue teala,
që thotë: "Ai është shpikësi i qiejve e i tokës (pa kur-
rfarë modeli të mëparshëm)..."[4]
Termi bidat përdoret si për gjëra të mira ashtu
edhe për të këqija, vetëm se ky nocion sipas
urfit[5] përdoret më shumë për ato gjëra të cilat
janë të qortuara, ashtu siç thekson Ibën Ethiri në
librin “En-Nihaje”[6]
Definicioni i bidatit sipas legjislacionit
Sipas aspektit legjislativ, bidatit disa dijetarë i
kanë dhënë shumë përkufizime, por edhe nëse
mes tyre ka dallueshmëri në tekst, megjithatë
kuptimet që përmbajnë në përgjithësi janë një
______________
[1] Këtë temë e kemi përkthyer me disa shkurtesa.
[2] Sure Ahkaf: 9.
[3] Sure Hadid: 27
[4] Sure Bekare: 117. Shiko “Lisanul Arab” nga Ibën Mendhur 9/351-352.
[5] Traditës.
[6] Shiko “En-Nihaje” 1/107-108.
[7] "Mexhmu'ul Fetava” 4/107-108
[8] "El I'tisam” 1/37
dhe e plotësojnë përkufizimin në mënyrë per-
fekte. Prej përkufizimeve më të rëndësishme
veçojmë:
1. Definicioni i dhënë nga Shejhul Islam Ibën
Tejmije
Shejhul Islami e ka definuar bidatin me thënien
e tij: “Bidat në fe është ajo gjë të cilën nuk e ka
legjitimuar Allahu dhe i Dërguari i Tij, pra është
ajo gjë që nuk është theksuar qoftë në mënyrë
obligative apo të pëlqyeshme, ndërsa ajo gjë që
është obliguar apo është e pëlqyer dhe kjo gjë
dihet sipas argumenteve të sheriatit, atëherë ajo
është prej fesë të cilën e ka legjitimuar Allahu,
edhe nëse dijetarët nuk pajtohen në disa çështje.
Kjo është e njëjtë sido që të jetë; a është prak-
tikuar në kohën e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem apo nuk ka qenë e praktikuar”.[7]
2. Definicioni i Shatibiut
Shatibiu e përkufizon bidatin me fjalët: “Bidat
është një rrugë e shpikur në fe, e cila rivalizon
sheriatin dhe qëllimi i të shtegtuarit në të është
tejkalimi i limiteve në adhurimin ndaj Allahut
subhanehu ve teala”.[8]
3. Definicioni i Ibën Rexhebit
Ibën Rexhepi e përkufizon kështu bidatin: “Qëll-
imi me bidat është ajo që është shpikur e që nuk

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 31
ka bazë në sheriat, ndërsa ajo që ka bazë në she- sesa në legjislacion, ashtu siç sqarohet kjo gjë në
riat dhe që është e faktuar, nuk është bidat sipas lidhje me bidatin në definicionin gjuhësor dhe
konceptit fetar, edhe nëse ajo është bidat sipas në atë sheriatik, ngase bidat gjuhësisht konsidero-
konceptit gjuhësor”.[9] het çfarë është shpikur, duke mos pasur model të
Kur meditojmë për këto përkufizime, na shfaqen mëparshëm, ndërsa në legjislacion është shpikja
shenjat kryesore të kufirit të bidatit, të cilin e një gjëje në fe, për të cilën nuk argumentojnë
mund ta përmbledhim në këto pika: as tekstet dhe as rregullat e sheriatit.
1 - Bidati është shpikje në fe dhe me këtë nuk Mund të ndodhë që një vepër të jetë bidat në as-
konsiderohet bidat ajo gjë që është shpikur dhe pektin gjuhësor duke mos qenë bidat në sheriat,
nuk synohet me të feja, por arritja e të mirave të si për shembull nëse në tekstet e Kur'anit apo
kësaj jete, si shembulli i disa prodhimeve dhe Sunnetit inkurajohet të vepruarit e ndonjë vepre
mjeteve në kohën bashkëkohore për të realizuar dhe nuk arrihet realizimi i saj vetëm se pas për-
gjërat e dobishme jetësore për njerëzit. fundimit të legjislacionit dhe vdekjes së Resulul-
2 - Bidati nuk ka bazë në sheriat që të argumen- lahut sal-lallahu alejhi ve sel-lem, duke mos u
tohet, ndërsa atë që e argumentojnë rregullat e lehtësuar praktikimi i saj apo duke ekzistuar
legjislacionit sheriatik nuk konsiderohet bidat, ndonjë gjë që e pamundëson veprimin e saj në
edhe nëse nuk e ka precizuar atë Ligjvënësi tek- kohën e shpalljes. Ky veprim për atë që e prak-
stualisht. Shembulli për këtë është në kohën to- tikon i pari konsiderohet bidat në aspektin gju-
në. Kush prodhon ndonjë mjet luftarak, si: hësor për arsye se është gjë e shpikur duke mos
aeroplan, raketë, tank apo diçka tjetër nga mjetet poseduar shembull të mëparshëm, por nuk është
luftarake bashkëkohore duke pasur për qëllim me bidat në sheriat ngase për legjitimitetin e tij ar-
të përgatitjen për të luftuar kundër jobesimtarëve gumentojnë faktet e sheriatit.[11]
dhe për të mbrojtur muslimanët, kjo vepër e tij Shembujt për këtë që thamë janë të shumta në
nuk konsiderohet bidat, edhe pse sheriati nuk e veprimet e sahabëve, Allahu qoftë i kënaqur me
ka tekstualizuar atë gjë e as Resulullahu sal-lAl- ta, si: tubimi i Kur'anit në kohën e Ebu Bekrit,
lahu aljehi ve sel-lem nuk ka përdorur mjete të Allahu qoftë i kënaqur me të, namazi i teravive
tilla luftarake në luftë kundër jobesimtarëve, mi- në kohën e Umerit, Allahu qoftë i kënaqur me
rëpo prodhimi i këtyre gjërave përfshihet në të- të, rregullimi i administratës në aspektin e doku-
rësinë që e përmbledh fjala e Allahut: "E ju mentacionit si dhe shpikja e ezanit të parë në
përgatituni sa të keni mundësi force (mjete lu- ditën e xhuma në kohën e Uthmanit, Allahu
ftarake)".[10] Kështu veprohet me të gjitha veprat qoftë i kënaqur me të. Këto nuk konsiderohen
dhe çdo gjë që ka bazë në sheriat është prej she- bidate në sheriat sepse përfshihen në rregullat e
riatit e assesi bidat. sheriatit, mirëpo lejohet emërtimi i tyre bidat
3 - Të gjitha bidatet janë të qortuara dhe nuk gjuhësisht. Për këtë, Umeri,Allahu qoftë i kë-
ekziston bidat i mirë, siç pretendojnë ata që emë- naqur me të, e quajti bidat bashkimin e njerëzve
rtojnë bidate të mira, për arsye se bidatet kundër- në namazin e teravive gjatë Ramazanit në një
shtojnë sheriatin dhe e rivalizojnë atë. Pra, bidati imam. Kur i shikoi ata, tha: "Sa bidat i mirë",[12]
është i qortuar në çdo aspekt dhe të gjitha defini- e me këtë kishte synim bidatin në aspektin gjuhë-
cionet e kanë vënë në pah këtë tematikë shumë sor e jo atë sheriatik.
të rëndësishme.
Përshtati: Adem Avdiu
Dallimi mes përkufizimit gjuhësor dhe atij legjisla- Marrë nga libri “Mevkifu Ehlus-Sunneh vel Xhema'a
tiv min Ehlil Ehvai vel Bidai” 1/89
Nocioni bidat gjuhësisht është më përmbledhës nga prof. dr Ibrahim bin Amir Err-Rruhejli
______________
[9] "Xhamiul Ulum vel Hikem” 265
[10] El Enfalë: 60.
[11] Për këtë aludon hadithi i treguar nga nëna e besimtarëve, Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
"Kush shpik diçka në fenë tonë, që nuk është prej saj, ajo gjë është e refuzuar." E transmeton këtë hadith Buhariu në sahihun e tij, nr..2697, dhe Muslimi në
sahihun e tij 12/16 dhe teksti i hadithit është prej tij. Nëse i bëjmë këtij hadithi një analizë të thuktë, do na bëhet më se e qartë se çdo gjë që shpiket në fe
dhe nuk ka bazë në të, kjo vepër është bidat në fe. Pra, kush shpik diçka në fe, që nuk është prej saj, ndërsa kush shpik diçka për të cilën aludojnë argumentet
fetare, ajo gjë është e legjitimuar fetarisht dhe në të njëjtën kohë është bidat sipas konceptit gjuhësor. Kjo kuptohet nga kuptimi i kundërt i tekstit të hadithit,
se kush shpik diçka në fe, cka është prej saj, ajo nuk është e rrefuzuar.(sh.p).
[12] E transmeton Buhariu në sahihun e tij në librin për namazin e teravive, në kapitullin “Dobia për atë që falet gjatë Ramazanit.” “Fet'hul Barij” 4/250.

32 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
DISA KËSHILLA
PËR EDUKIMIN
E FËMIJËVE
Mësoja fëmijës tënde shehadetin (dëshminë e besimit) dhe
atë që ngërthen në vete kjo dëshmi prej pohimit dhe mohimit
(se nuk ka Zot tjetër që meriton të adhurohet përveç Allahut).
F
alënderimi i takon Allahut. Atë e falën-
derojmë dhe vetëm prej Tij ndihmë dhe
falje kërkojmë. Paqja dhe shpëtimi i Al-
lahut qoftë mbi Pejgamberin tonë, Muhamm-
edin, mbi familjen e tij, mbi shokët e tij dhe mbi
të gjithë ata që ndjekin dhe pasojnë rrugën e tij
deri në Ditën e Kiametit.
Lexues të dashur, këtu do të përmendim inshal-
lah disa këshilla për edukimin e fëmijëve, duke
pasur parasysh rëndësinë e madhe që ka edukimi
i tyre sipas frymës së mirë islame, ngase ata janë
ardhmëria jonë, janë shpresa e popullit tonë dhe
xixëllonjat e këtij ummeti së pari.
Së dyti, i japim këto këshilla duke pasur parasysh
përgjegjësinë e madhe që kemi mbi supet tona,
ngase secili do të përgjigjet për atë që është nën
përgjegjësinë dhe kujdesin e tij.
Prandaj po i përmendnim këto këshilla duke e
lutur Allahun e Madhëruar që të na bëjë do-
biprurës dhe të begatshëm kudo që jemi.
BESIMI
1 Mësoja fëmijës tënde shehadetin (dëshminë
e besimit) dhe atë që ngërthen në vete kjo
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
dëshmi prej
pohimit dhe mo-
himit (se nuk ka
Zot tjetër që meri-
ton të adhurohet me të
drejtë përveç Allahut).
2 Mësoja atij qëllimin për të cilin
jemi krijuar, siç thotë Allahu në Kur'an: "Unë
nuk i krijova xhinët dhe njerëzit për tjetër pos që të
më adhurojnë." Dharijat: 56
Mësoje atë dhe udhëzoje drejt kuptimit të gjerë
të ibadetit.
3 Mos e shpeshto frikësimin e tij me zjarrin e
xhehnnemit, dënimin dhe hidhërimin e Al-
lahut, në mënyrë që të mos lidhet përmendja dhe
përkujtimi i Allahut tek ai vetëm me përkujtim
trishtues.
4 Bëje që Allahun ta dojë më së shumti, ngase
Ai është i Cili na ka krijuar, furnizuar, ush-
qyer, mbuluar dhe na ka bërë prej besimtarëve.
5 Tërhiqja vërejtjen që të mos bëjë ndonjë punë
të keqe kur është i vetmuar, ngase Allahu e
sheh atë si do që të jetë.
6 Shpeshto përmendjen e shprehjeve në të cilat
përmendet emri i Allahut, si të thënët ‘Bis-
33
milah” (në ushqim, ngrënie, hyrje dhe dalje nga
shtëpia etj), ‘Elhamdulilah’ (kur përfundon ush- 15 Kalite fëmijën me agjërim, që ta përvetë-
sojë atë kur të rritet.
qimin), “Subhanallah” (kur çuditet nga diçka)
dhe disa shprehje të tjera të ngjashme me to. 16 Nxite dhe stimuloje fëmijën tënd që të
mësojë atë që mundet prej sureve të

7 Bëje fëmijën tënd që ta dojë Pejgamberin fis-

nik, sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, duke i më-
Kur’anit, haditheve të Pejgamberit alejhi selam
dhe lutjeve.
suar atij disa cilësi të Pejgamberit dhe duke lexuar
ndonjë tregim prej historisë së tij para fëmijës
tënd. Dërgo salavat mbi të sa herë që përmendet
17 Shpërbleje fëmijën kur mëson diçka të re.

Thotë Ibrahim ibën Ed'hemi: “Më ka thënë mua

ai. babai im: "O biri im! Kërkoje, mësoje hadithin,

8 Mbill në mendjen e tij besimin në përcak-

timin (kadanë dhe kaderin), se ajo që dëshi-
ron Allahu bëhet dhe ajo që nuk dëshiron ai nuk
ngase çdo herë që dëgjon dhe mëson ndonjë ha-
dith, ke si shpërblim një dërhem." E kjo më bëri
mua që ta mësoja hadithin.
mund të ndodhë.

9 Mësoja fëmijës tënd gjashtë shtyllat e besimit. 18 Mos e rëndo fëmijën tënde me mësimin
tepërt përmendësh të Kur'anit, me qëllim
që të mos i duket si dënim dhe mos ta urrejë

10 Bëji atij disa pyetje që kanë të bëjnë me

bazat e besimit, si:
- Kush është Zoti yt?
mësimin e Kur'anit.

19 Dije se ti je shembull për fëmijët e tu dhe

- Kush është i Dërguari yt?
- Për çfarë shkaku jemi krijuar?
- Kush është Ai që na furnizon, na bën të hamë
dhe të pimë dhe na shëron?
- Cilat janë llojet e teuhidit, njëshmërisë?
- Ç’është shirku, kufri dhe hipokrizia?
- Cili është përfundimi i mushrikut, i atij që i
bënë rival Allahut, po përfundimi i qafirit, jobes-
imtarit që e mohon Allahun apo e beson atë me
të meta, si dhe i munafikut, domethënë hipokri-
tit?
Mund t’i bësh edhe pyetje të tjera.
ADHURIMI
11 Mësoja fëmijës tënd pesë shtyllat e bes-
imit.
nëse ti je i luhatshëm dhe përtac në kry-
erjen e ibadeteve, atëherë dije se fëmijët e tu do
të ndikohen prej teje dhe do të bëhen neglizhentë
dhe përtacë në kryerjen e ibadeteve, ndoshta
mund të largohen fare prej tyre.
20 Kalite dhe ushtroje fëmijën tënd që të
japë sadaka (lëmoshë). Kur ti jep sadaka
dhe ai të sheh, vetvetiu edhe ai do t’i japë ndonjë
të varfri apo lypësi. Por ajo që është me e mira
është që ta nxitësh fëmijën tënd që të japë nga
paratë e veta.
Shkëputur nga libri "Mi'etun ue thelathune fikreh fi
terbijeti essigar"
Shkruar nga dr Ahmed ibën Uthman el-Mezid dhe dr
Adil ibën Alij esh-Shiddij
Përshtati: Bali Musli Sadiku

12 Kalite atë me namaz. "Urdhëroni fëmijët

tuaj me namaz kur t’i mbushin shtatë vjeç,
e rrihini ata kur t’i mbushin dhjetë vjeç (nëse nuk
e falin namazin)."

13 Shoqëroje fëmijën tënd për në xhami dhe

mësoje si të marrë abdest.

14
shenjta.
Mësoja atij rregullat e xhamisë, mësoje se
si t’i nderojë ato dhe të dijë se ato janë të

34 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
PENDIMI I SINQERTË
I NJERIUT QË VRAU 99 NJERËZ

I Dërguari i Allahut thotë:”Vërtet karshi perëndimit është dera, gjerësia e së cilës është sa të ecurit
dyzet vjet apo shtatëdhjetë vite. Allahu i lartësuar e hapi këtë derë për të penduarit ditën kur
krijoi tokën dhe qiellin dhe nuk ka për t’u mbyllur derisa të lindë Dielli nga (perëndimi).”

D
ije, rob i Allahut, se gjithë bijtë e
Ademit janë gabimtarë dhe çdo njeri
qëndron afër mëkatit, por cila do të
jetë dalja, shpëtimi nga ky mëkat?
I Dërguari i Allahut thotë: “Të gjithë bijtë e
Ademit janë gabimtarë, por gabimtarët më të
mirë janë atë që kthehen tek Allahu me pendim.”
(Sahih el-xhami’ 4515)
Rob i Allahut, kujdes se mëkatet janë të
shumta, aq sa nuk ke mundësi t’i përkufizosh
me numër, edhe pse kanë ardhur hadithe të
vërteta që janë përmendur me numër si shtatë
e nëntë, mirëpo ajo që na intereson në këtë
temë është largimi nga këto mëkate dhe kthimi
tek Allahu me pendim të sinqertë, sepse vetëm
Allahu është Ai që fal dhe e do faljen kur robi
e pranon gabimin, duke u bazuar në hadithin
e të Dërguarit të Allahut: “…por gabimtarët më
të mirë janë atë që kthehen tek Allahu me
pendim.” (Sahih el-xhami’ 4515)
Robër të Allahut, prej mirësive të shumta nga
Allahu i Lartësuar është hapja e derës së
pendimit për ata që dëshirojnë të pendohen.
Kjo derë nuk do të mbyllet deri kur të lindë
dielli nga perëndimi.
I Dërguari i Allahut thotë: ”Vërtet karshi
perëndimit është dera, gjerësia e së cilës është sa të
ecurit dyzet vjet apo shtatëdhjetë vite. Allahu i
lartësuar e hapi këtë derë për të penduarit ditën
kur krijoi tokën dhe qiellin dhe nuk ka për t’u
mbyllur derisa të lindë Dielli nga (perëndimi).”

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 35
(Sahih tergib ve terhib 3137)
Ibën Abbasi thotë: “I thanë kurejshët të Dër-
guarit, kërko nga Allahu për ne që ta shndër-
rojë Safan në flori dhe nëse Safa shndërrohet
në flori, ne do të të pasojmë ty.”
I Dërguari e luti Allahun e Lartësuar dhe i
erdhi Xhibrili alejhi selam e i tha: “Zoti yt të
bën selam e të thotë ty: “Po deshe, Ne do ta
shndërrojmë Safan me flori, por ai i cili është mo-
hues (bën kufër), do ta dënoj me një dënim që
askënd nuk do ta kisha dënuar. Po deshe do të
hap për ta derën e pendimit dhe të mëshirës.” Tha
i Dërguari: “Hap derën e pendimit dhe të
mëshirës.” (Sahih tergib ve terhib 3134)
Pas gjithë kësaj, Allahu i Lartësuar i urdhëroi
robërit e Tij që të kthehen tek Allahu me
pendim të sinqertë:
“O ju, që keni besuar! Kthehuni tek Allahu me
një pendim të sinqertë.” (Tahrim: 8)
Allahu i Lartësuar thotë:
“Të gjithë ju, o besimtarë, kthehuni tek Allahu të
penduar, që të arrini shpëtimin!” (Nur: 31)
Krahas kësaj, Allahu i Lartësuar ua tërheq vëre-
jtjen atyre që e vonojnë pendimin.
Allahu i Lartësuar thotë:
“Kthehuni tek Zoti juaj dhe nënshtrojuni Atij,
para se t’ju vijë dënimi, sepse atëherë nuk do të
mund t’ju ndihmojë kush. Ndiqni më të mirën e
asaj që ju është shpallur nga Zoti juaj, para se t’ju
vijë dënimi papritmas, pa e ndier atë, që të mos
thotë njeriu: “Mjerë për mua, që nuk i kam kryer
detyrimet ndaj Allahut, madje, edhe jam tallur!”
Zumer: 54-56
Allahu i Lartësuar hapi për ne derën e pendimit
dhe na urdhëroi që të pendohemi e mos ta
vonojmë pendimin. Allahu i Lartësuar thotë:
“Ai e pranon pendimin e robërve të Vet, i fal gjy-
nahet dhe i di të gjitha çfarë punoni ju.” Shu’ra:
25
Robër të Allahut!
Allahu i Lartësuar në Kur’an na tregoi se Ai i
fal të gjitha mëkatet.
Kush pendohet prej mohimit, Allahu e fal atë;
36 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
kush pendohet prej shirkut, Allahu e fal atë;
kush pendohet nga amoraliteti, Allahu e fal atë;
kush pendohet nga lënia e namazit, Allahu e
fal atë dhe kush pendohet nga mosagjërimi pa
arsye, Allahu e fal atë.
Allahu i Lartësuar thotë:
“Thuaj: “O robërit e Mi, që i keni bërë keq vetes
me gjynahe, mos e humbni shpresën në mëshirën
e Allahut! Allahu, me siguri, i fal të gjitha gjyna-
het. Vërtet, Ai është Falësi i madh dhe Mëshirë-
ploti.” Zumer: 53
Allahu i Lartësuar thotë:
“Dhe ata që, pos Allahut, nuk adhurojnë zot
tjetër, nuk vrasin njeri, gjë që Allahu e ka
ndaluar, përveçse me të drejtë dhe që nuk bëjnë
kurvëri. E kush i bën këto, do të marrë gjynahe.
Ndëshkimi do t’i dyfishohet në Ditën e Kiametit
dhe ai do të qëndrojë përherë në këtë fatkeqësi i
poshtëruar. Përjashtim bën ai që pendohet, beson
dhe punon vepra të mira. Një njeriu të tillë Al-
lahu ia ndërron veprat e këqija në të mira. Allahu
është Falës e Mëshirëplotë.” Furkan: 68-70
Në hadithin kudsi, Allahu i Lartësuar thotë:
“O robërit e Mi, vërtet ju bëni gabime natën e
ditën, Unë ua fal të gjitha gabimet. Kërkoni falje
nga Unë e Unë ju fal.” (Muslimi)
I Dërguari i Allahut thotë: “Nëse ju bëni gjy-
nahe, saqë -gjynahet- mbërrijnë qiellin, e pastaj
pendoheni, Allahu ua fal juve gjynahet.” (Sahih
tergib ve terhib 3138)
Allahu i Lartësuar i ka ndarë njerëzit në dy
grupe: a) të penduar dhe b) zullumqarë.
Të penduarve të sinqertë me Të, Allahu ua pra-
non pendimin, kurse zullumqari është gën-
jeshtari në pendimin e tij. Allahu i Lartësuar
thotë për të:
“Sigurisht, të padrejtët do ta shohin se në çfarë
mundimi do të kthehen (pas vdekjes).” Shuara:
227
Robër të Allahut!
Çfarë e pengon lënësin e namazit që të pendo-
het?
Çfarë e pengon kamatarin që të pendohet?
Çfarë e pengon zinaqarin që të pendohet?
Çfarë e pengon bidatxhiun që të pendohet e të
kapet pas Sunnetit?
Mos harro, rob i Allahut, ngase vdekja të godet
në befasi dhe pendimi nuk pranohet në mo-
mentet e vdekjes.
Allahu i Lartësuar thotë:
“Nuk pranohet pendimi i atyre që vazhdimisht
bëjnë të këqija e, kur u afrohet vdekja, atëherë
thonë: “Unë tani me të vërtetë po pendohem”. As
për ata që vdesin duke qenë jobesimtarë.” Nisa:
18
I Dërguari i Allahut thotë: “Allahu i Lartësuar
e pranon pendimin e robit përderisa nuk i ka ard-
hur shpirti te fyti.” (Sahih tergib ve terhib Al-
bani 3143)
Dije, rob i Allahut, se pendimi nuk pranohet
kur Dielli të lindë nga perëndimi. E kush na
siguron që Dielli nuk lind nesër nga
perëndimi??
I Dërguari i Allahut thotë: “Vërtet Allahu i
Lartësuar gjatë natës e mban Dorën të shtrirë për
të pranuar pendimin e mëkatarëve të ditës dhe
gjatë ditës e shtrin Dorën për të pranuar
pendimin e mëkatarëve të natës, derisa Dielli të
lindë nga perëndimi (deri në Ditën e Kiametit).”
(Muslimi 13/322-4954)
Robër të Allahut, nga mirësia dhe mëshira e Al-
lahut, prej së cilës përfiton në këtë botë dhe
botën tjetër, është se Allahu i Madhëruar na ka
treguar se ne duhet të largohemi dhe të ruhemi
nga mëkatet e mëdha dhe si virtyt i largimit
nga mëkatet e mëdha është se robi pastrohet
nga mëkatet e vogla.
Allahu i Lartësuar thotë:
“Në qoftë se ju u shmangeni gjynaheve të mëdha,
që ju janë ndaluar, Ne do t’jua falim gabimet
tuaja të vogla dhe do t’ju shpiem në një vend të
nderuar.” Nisa: 31
“Për ata që ruhen prej gjynaheve të mëdha e
mbrapshtive dhe që, kur i zemëron dikush, falin.”
Shura: 37
“Për ata që, kur bëjnë vepra të turpshme ose i
bëjnë dëm vetes, e kujtojnë Allahun, i kërkojnë
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
falje për gjynahet e tyre - e kush i fal gjynahet
përveç Allahut?” Alu Imran: 135
“Ai e pranon pendimin e robërve të Vet, i fal gjy-
nahet dhe i di të gjitha çfarë punoni ju.” Shura:
25
“A nuk e dinë ata se Allahu është Ai që pranon
pendimin dhe bamirësinë nga robërit e Vet dhe se
Ai është Pranuesi i pendimeve dhe Mëshirëploti?”
(Teube: 104)
“Pa dyshim, Allahu i do ata që pendohen fort (për
gjynahet) dhe ata që pastrohen.” Bekare: 222
Nga këto ajete kuptojmë se Allahu i Lartmadh-
ëruar ka marrë për obligim të Vetin që atë per-
son i cili largohet nga mëkatet e mëdha e
pendohet, ta bëjë prej banorëve të xhenetit.
Ndërsa i Dërguari i Allahut na tregon se “pesë
namazet (faljet e ditës) dhe namazi i xhumasë në
xhumanë, nga Ramazani në Ramazan (të gjitha
këto) janë falje për gjynahet e bëra në kohën e
tyre, nëse u largohesh mëkateve të mëdha.” (Mus-
limi 233)
A thua, cilat janë këto mëkate të mëdha që ne
të ruhemi prej tyre? Pa dyshim se mëkatet e
mëdha janë të shumta dhe prej tyre për-
mendim si vijon.
Thotë i Dërguari i Allahut: “Largohuni prej
shtatë mëkateve shkatërruese” ... dhe përmendi
shirkun, sihrin, vrasjen, ngrënien e mallit të je-
timit, kamatën, dezertimin dhe përgojimin e
grave të ndershme.” (Buhariu 9/2560, Muslimi
1/129)
I Dërguari i Allahut thotë: “Mëkatet më të
mëdha janë: të shoqëruarit diçka ndaj Allahut,
vrasja e njeriut, keqtrajtimi i prindërve dhe dësh-
mia e rrejshme.” (Buhariu 21-6363)
Transmetohet nga Ibën Mes’udi, i cili thotë: “E
pyeta të Dërguarin e Allahut se cili është mëkati
më i madh. U përgjigj: “T’i bësh shirk Allahut,
kur Ai të ka krijuar.” E pas këtij? “Të vrasësh
fëmijët e tu nga frika e skamjes!” “E më pas?” “Të
bësh zina me gruan e komshiut tënd.” (Buhariu
13/4117, Muslimi1/124)
Ibni Abasi ka thënë: “Mëkat i madh është çdo
mëkat që Allahu e ka përfunduar me zjarr,
37
zemërim, mallkim apo dënim.”
Ibën Mes’udi thotë se mëkatet e mëdha janë
katër: “Dëshpërimi nga mëshira e Allahut,
humbja e shpresave nga rahmeti i Allahut, të
sigurohesh se nuk do të dënohesh tek Allahu
me shirk, të cilat i ka cekur Kur’ani.”
Transmetohet nga Ibën Umeri se mëkatet e
mëdha janë nëntë: “Vrasja e njeriut, ngrënia e
kamatës, ngrënia e mallit të jetimit, shpifja
ndaj grave të ndershme, dëshmia e rrejshme,
mosrespektimi i prindërve, ikja nga fushë-
beteja, sihri (magjia), mëkati në Qabe.”
Pa dyshim, o robi i Allahut, se ka ende mëkate
siç janë: vjedhja, bixhozi, alkooli, devijimi i
gjykatësve, pasimi i epsheve etj.
Tavusi ka thënë se e kanë pyetur Ibën Abbasin:
“Vallë mëkatet e mëdha janë shtatë?” Ai ka
thënë: “Të thuash se ato janë deri në shtatëd-
hjetë është më afër.”
Në një rivajet tjetër është pyetur Ibën Abasi
nëse mëkatet e mëdha janë shtatë. Ai ka thënë
se të thuash se janë shtatëqind është më afër
numrit të saktë sesa të thuash shtatë.”
Dije, vëlla i dashur, se mëkatet janë të shumta
dhe se pendimi nga këto mëkate është i men-
jëhershëm, prandaj pendohu dhe mos lë vend
për shejtanin duke thënë se ka kohë, se ende je
i ri, e nesërmja është pendim për ty, mashtri-
met e intrigat e shejtanit janë të shumta, por
mos harro se ti nuk e posedon të nesërmen.
Allahu i Lartësuar thotë:
“Asnjë njeri nuk di ç’do të fitojë nesër dhe askush
nuk di se në ç’vend do të vdesë.” Llukman 34
Allahu i Lartësuar në suren Huxhurat na tre-
gon se ai i cili nuk pendohet do të jetë prej ke-
qbërësve:
“Ata që nuk pendohen, janë vërtet keqbërës.”
Huxhurat: 11
Allahu i Lartësuar e pranon pendimin e robit
para se t’i vijë atij shpirti te fyti. E, kur t’i vijë
shpirti te fyti, nuk ka më pendim për të.
Prandaj ti o rob i Allahut pendohu sepse Al-
lahu e pranon pendimin tënd në mbrëmje e në
agim.
38 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
Imam Muslimi ka nxjerrë hadithin e të Dër-
guarit të Allahut: “Vërtetë Allahu i Madhër-
ishëm gjatë natës e mbanë Dorën të shtrirë për të
pranuar pendimin e mëkateve të ditës dhe gjatë
ditës e shtrin Dorën për të pranuar pendimin e
mëkateve të natës, derisa Dielli të lindë nga
Perëndimi (deri në Ditën e Kiametit).“ (Muslimi
13/322-4954)
Imam Muslimi ka nxjerrë hadithin se i Dër-
guari i Allahut ka thënë: “O njerëz , drejtojuni
Allahut me tevbe (pendim) dhe kërkim për falje,
edhe unë i bëj tevbe Allahut nga njëqind herë në
ditë.” (Muslimi 13/4871)
Thotë i Dërguari i Allahut: “Kush dëshiron të
jetë i gëzuar me fletët e regjistrit të tij (Ditën e
Kiametit), le të bëjë sa më shumë istigfare.” (Ha-
dithi është i mirë në Shuabul-Iman, të Bejhak-
iut 2/668)
Allahu i Lartësuar në hadithin kudsijj thotë:
“O robërit e Mi, ju bëni gabime (gjynahe) ditën
e natën dhe Unë i fal të gjitha gjynahet. Kërkoni
falje tek Unë e Unë ju fal ju.” (Muslimi
12/4674)
Prandaj ti pendohu, se vonimi i pendimit është
gjynah më vete. Dije, vëlla i dashur, se duhesh
të pendohesh tek Allahu për mëkatet që i di
dhe për ato që nuk i di, duke u bazuar tek ajo
që i Dërguari i Allahut e ka mësuar Ebu Bekrin
të thotë:
“O Zoti im, më ruaj nga të shoqëruarit Ty shok
me vetëdije dhe kërkoj falje për atë që e bëj pa
vetëdije!” (Hadithi është i mirë)
Pendohu o ti i cili i bën shirk Allahut, sepse Al-
lahu e pranon pendimin tënd!
Pendohu o ti që lë namazin, sepse Allahu e pra-
non pendimin tënd!
Pendohu o ti që bën zina, sepse Allahu pranon
e pendimin tënd!
Pendohu o ti që ushqehesh nga kamata, sepse
Allahu e pranon pendimin tënd!
Mëkatet janë si helmi që shkatërron njeriun
dhe ia humb lumturinë e përjetshme, sepse
pendimi i menjëhershëm pas mëkatit është
obligim (farz) për robin, nuk lejohet të vono-
het. Për këtë kemi unanimitetin e dijetarëve, se
nuk lejohet vonimi i pendimit nga mëkati i
bërë.
Allahu i Lartësuar thotë:
“Përjashtim bën ai që pendohet, beson dhe punon
vepra të mira. Një njeriu të tillë Allahu ia ndërr-
on veprat e këqija në të mira. Allahu është Falës
e Mëshirëplotë.” Furkan: 70
I Dërguari i Allahut thotë: “Nëse ju bëni gjy-
nahe, saqë (gjynahet) mbërrijnë qiellin, e pastaj
pendoheni, Allahu ua fal juve gjynahet.” (Sahih
tergib ve terhib 3138)
Dije, o rob i Allahut, se “besimtari i sheh gjy-
nahet e tij sikur të ishte ulur në rrëzën e ndonjë
mali dhe frikësohet se mos i bie mbi kokë,
ndërsa i prishuri i sheh gjynahet e tij si një mizë
që i kalon nëpër hundë.” (Fjalë e Abdullah ibën
Mesudit, e transmetuar te Buhariu 11/102)
Ndërsa i Dërguari i Allahut na thotë: “Lum ai
që e ka mbizotëruar gjuhën e tij, shtëpia e të cilit
është e mjaftueshme (e gjerë dhe e mirë për të) dhe
që qan për gabimet e veta.” (Sahih Taberaniu
2/532)
Rob i Allahut, shembulli më i mirë është shem-
bulli i të Dërguarit tonë të dashur, Muhamm-
edit, paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të.
E, si shembull konkret kemi hadithin e njeriut
që vrau nëntëdhjetë e nëntë njerëz, mirëpo ky
njeri nuk u ndal me kaq duke e vrarë edhe një,
për ta çuar numrin në njëqind persona. Por ky
njeri e dinte se duhet të jepte llogarinë para
dikujt e llogaria jepet para Allahut të Lartësuar
ditën kur nuk të bën dobi asnjë gjë përveç
veprës sate të sinqertë. Ajo është dita e takimit
tënd o njeri me Allahun e Lartësuar.
Ky njeri nuk vazhdoi të bënte gjynahe, por
kërkoi që të merrte udhëzim se si ta shpaguante
atë mëkat të madh që kishte bërë (vrasjet),
prandaj kërkoi që të pendohet tek Allahu me
pendim të sinqertë.
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
HADITHI
I
mam Muslimi transmeton hadithin nga
Ebu Seid el Hudriu, se i Dërguari i Al-
lahut ka thënë:
“Shumë kohë para jush jetonte një njeri i cili
kishte vrarë nëntëdhjetë e nëntë persona. Ai pyeti
për njeriun më të ditur në botë dhe e udhë¬zuan
te një murg. Ai shkoi tek murgu dhe i tha se kishte
vrarë 99 veta, prandaj a mund të ketë pendim
për të? Murgu i tha se për të nuk ka pendim. Ai
e vrau dhe murgun dhe me të i plotësoi njëqind
të vrarë. Më pas kërkon përsëri njeriun më të
ditur në botë dhe e udhëzuan te një dijetar. Ky,
pasi e gjen, i tregon se ka vrarë 100 njerëz dhe e
pyet se a ka pendim për të? Dijetari i tha: “Po! E
cili është ai që mund të ndërhyjë ndërmjet tij dhe
pendimit të tij? Shko në atë dhe në atë vend ku
banojnë njerëz të cilët e adhurojnë Alla¬hun. Ad-
huroje edhe ti Allahun me ta dhe mos u kthe
kurrë në vendin tënd, sepse është vend i keq.
Njeriu u nis për në vendin e adhu¬rimit dhe kur
arriti në gjysmën e rrugës, i erdhi vdekja. Atëherë
lindin polemika mes en¬gjëjve të mëshirës dhe en-
gjëj¬ve të dënimit. Engjëjt e mëshirës thanë: “Ai
erdhi deri këtu i penduar nga mëkatet dhe me
zemër të drejtuar tek Allahu i Madhëruar.”
Ndërsa engjëjt e dënimit thanë: “Asnjëherë më
parë nuk ka bërë mirë.” Atëherë këtyre engjëjve u
vjen një engjëll tjetër në formë njeriu, e ata e
marrin për gjykatës që të gjykojë se cilët kanë të
drejtë. Ai u thotë: “Matni në mes dy vendeve
(vendit të adhurimit dhe atij të mëkateve), e më
afër cilit vend të jetë, atij vendi i ta¬kon.” Engjëjt
e matën hapësirën në mes dy vendeve dhe kon-
statuan se i penduari ishte më afër vendit që syn-
onte, prandaj e morën engjëjt e mëshirës.”
(Muslimi 13/338-4967)
Imam Buhari tregon se “Allahu i dha urdhër
tokës për tek e cila ishte nisur –i penduari- që të
afrohej, ndërsa asaj nga po ikte që të largohej.”
Pendimi nga mëkatet e bëra ka kushte: të pen-
dohesh nga të gjitha gjynahet dhe gabimet,
pendimi të bëhet me sinqeritet dhe vendos-
39
mëri, vetëm për hir të Zotit dhe moskthimi në
ato gjynahe dhe gabim pasi të jesh penduar.
Allahu i Lartësuar thotë:
“Të gjithë ju, o besimtarë, kthehuni tek Allahu të
penduar, që të arrini shpëtimin!” Nur: 31
A thua, si duhet të jetë ky pendim? Allahu i
Lartësuar thotë:
”O ju, që keni besuar! Kthehuni tek Allahu me
një pendim të sinqertë.” Tahrim: 8
”Vërtet, Unë jam Falës për atë që pendohet, beson
e bën vepra të mira dhe pastaj qëndron në rrugë
të drejtë.” Taha: 82
Allahu i Lartësuar në suren Gafir na tregon se
Ai është Falësi dhe Pranuesi i pendimit:
“Falësit të gjynaheve dhe Pranuesit të pendimit.”
Gafir: 3
kishte pendim për të e kishte mundur ad-
hurimi dhe e quajti të madhe veprën që kishte
bërë ai vrasës (krimet e tij ndaj një numri të
madh njerëzish). Ndërsa të dytin e mundi di-
turia, prandaj iu përgjigj saktë dhe i tregoi
rrugën e shpëtimit.
5 Në hadith vihet re rëndësia e të pyeturit
dhe e sigurisë në pyetje dhe se pyetjet duhet
t’u drejtohen dijetarëve, pasi vetëm ata mund
t’i sqarojnë rrugëdaljet, të zgjidhin gjërat e
ngatërruara dhe të sqarojnë problemet.
6 Allahu i Madhëruar e shpërblen robin në
sajë të qëllimit dhe ambicieve të tij, edhe
nëse nuk ka punuar. Allahu e mëshiroi këtë
njeri para se të mbërrinte te fshati i mirë dhe
para se të punonte vepra të mira.

DOBI DHE MËSIME NGA KY HADITH O Allah, na bëj prej të penduarve të sinqertë
sepse vetëm Ti je Falës dhe e do faljen!

1 Kërkohet që njeriu të pendohet vazhdim-

isht për veprat që mund të ketë bërë, me
shpresë që Allahu i Madhëruar t’ia falë gabimet Bazuar në:
dhe t’ia fshijë mëkatet që ka bërë. 1-Kurani i Madhërishëm - Prof.Hasan I. Nahi.
2- “Ahsenul bejan min mevakif ehli el-iman”, Salih
2 Vrasja, e cila është prej mëkateve shkatër-
ruese më të mëdha, shpresohet që t’i falet
atij që e bën nëse ai pendohet dhe kthehet tek
bin Taha Abdulvahid.
3- “Min kissas el-madin”, Meshhur Hasen Selman.

Allahu i Madhëruar. Ajo që e pohon edhe më

shumë këtë fakt është fjala e Allahut të Madh- Përmblodhi dhe përshtati: Lirim Sadiku
ëruar, që thotë:
“Vërtet, Allahu nuk fal që të adhurohet dikush
apo diçka tjetër veç Atij, por gjynahet e tjera më
të vogla ia fal kujt të dojë.” Nisa: 48

3 Ambienti i njeriut ka ndikim të madh në

shpirtin e tij. Ai është i ngjashëm me
pemën: nëse mbillet në një tokë të keqe, edhe
frytet i nxjerr të këqija, por nëse mbillet në një
tokë të mirë, edhe frytet i jep të mira me lejen
e Allahut. Dijetarët kanë pohuar pëlqimin që
një i penduar të largohet nga vendet në të cilat
ai ka kundërshtuar Allahun, siç kuptuam nga
ky hadith. Të gjitha këto janë shenja për sin-
qeritetin e pendimit.

4 Vihet re vlera e dijetarit kundrejt një adhu-

ruesi, sepse ai që i tha në fillim se nuk

40 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
 DIJETARI SALIH ELFEVZANI
ALLAHU E RUAJTË

U PËRGJIGJET PYETJEVE
RRETH METODOLOGJISË

Me të vërtetë rregullimi, pastrimi i akides, është bazë apo themel sepse dëshmia "nuk ka Zot tjetër
që meriton të adhurohet përveç Allahut dhe se Muhamedi është rob dhe i Dërguar i Allahut"
njëkohësisht nënkupton se vetëm ai meriton të pasohet dhe kjo është shtylla e parë e Islamit. Të
gjithë Pejgamberët që janë dërguar kanë predikuar pastrimin, rregullimin e akides, që mbi të të
bazohet çdo vepër nga adhurimet apo gjërat e tjera dhe pa pastrimin e akides nuk ka dobi asnjë
vepër.

Pastrimi apo rregullimi i akides është bazë,
themel
Ka disa njerëz që nuk i japin rëndësi akides dhe
konsiderojnë se imani u mjafton. A mund të bëni
një qartësim mbi rëndësinë e akides për musli-
manin dhe si reflektohet kjo në jetën e përditshme
të besimtarit, në marrëdhëniet me vetveten apo
edhe në rrethin ku jeton dhe me të gjithë musli-
manët?
Përgjigje: Në emrin e Allahut, Mëshiruesit,
Mëshirëbërësit. Falënderimi i takon vetëm Al-
lahut. Paqja dhe mëshira e Allahut qoftë mbi
të Dërguarin e tij, mbi familjen e tij dhe mbi
shokët e tij.
Me të vërtetë rregullimi, pastrimi i akides,
është bazë apo themel sepse dëshmia "nuk ka
Zot tjetër që meriton të adhurohet përveç All-
ahut dhe se Muhamedi është rob dhe i Dërguar
i Allahut" njëkohësisht nënkupton se vetëm ai
meriton të pasohet dhe kjo është shtylla e parë
e Islamit. Të gjithë Pejgamberët që janë dërguar
kanë predikuar pastrimin, rregullimin e akides,
që mbi të të bazohet çdo vepër nga adhurimet
apo gjërat e tjera dhe pa pastrimin e akides nuk
ka dobi asnjë vepër. Allahu i Lartësuar thotë në
Kur’an:
"Ky është udhëzim i Allahut, udhëzon me të kë
të dojë nga robërit e Tij. E sikur t'i përshkruajnë
shok Zotit [ndonjë nga këta] kishte për t'iu
shkuar huq ajo që kanë vepruar.” En’Am, 88
"Bënë kufr [mohuan të vërtetën] ata që thanë:
"Allah është ai, Mesia, biri i Merjemes." E vetë
Mesia [Isai] tha: "O beni israil, adhurojeni Al-
lahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj, sepse ai që i për-
shkruan Zotit shok, Allahu ia ka ndaluar [ia ka
bërë haram] atij xhennetin dhe vendi i tij është
zjarri. Për mizorët nuk ka ndihmës." Maide,72
Gjithashtu thotë: "Pasha Allahun, ty të është sh-
pallur, e edhe atyre para teje: "Nëse i bën shok
[Allahut], veprat tua janë të asgjësuara dhe ti do
të jesh prej të humburve." Zumer, 652
Nga këto ajete dhe të tjera na u qartësua rën-
dësia e pastrimit të akides, e cila është gjëja pri-
mare në thirrje. Dhe çështja e parë në të cilën
ngrihet thirrja është pastrimi i akides, pasi Mu-
hamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem qëndroi në
Mekë 13 vite pas shpalljes duke thirrur në

Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0 41
pastrimin e akides dhe në teuhid, duke mos u
bërë legjitime asnjëra nga detyrimet e tjera para
shpërnguljes në Medinë, përveç namazit, i cili
u bë detyrim në Mekë. Ligjet e tjera janë bërë
detyrë pas shpërnguljes, çka na argumenton se
nuk janë të detyrueshme ligjet e tjera para se
të pastrohet akideja. Ndërsa kush thotë se mja-
fton imani pa i dhënë rëndësi akides, ky është
kundërshtim sepse imani nuk ka mundësi të
jetë i drejtë pa u pastruar akideja. E nëse nuk
ka akide të pastër, parimisht nuk ka iman e as
fe.
Grupimet dhe partitë e përçajnë teuhidin e mus-
limanëve dhe shkaktojnë probleme dhe ngatër-
resa.
Disa thonë se ngritja e grupimeve, partive,
është nga kushtet për ngritjen dhe thirrjen në
fenë e Allahut, posaçërisht në disa vende ku
rrjeti i fesë nuk është shumë i përhapur. Thirrja
për Allah është e kërkuar dhe e detyruar. Thotë
Allahu i Madhëruar në Kur’an:
"Ti [Muhamed] thirr për në rrugën e Zotit tënd
me urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata
[kundërshtarët] me atë mënyrë që është më e
mira. Zoti yt është Ai që di më së miri për atë që
është larguar nga rruga e Tij dhe Ai di më së miri
për të udhëzuarit." Nahl, 125
Por nuk është nga metodologjia e thirrjes
ndarja e muslimanëve në grupime dhe çdo gr-
up prej tyre të pretendojë se është në të vërte-
tën dhe të tjerët nuk janë në të vërtetën, siç
është rasti me grupimet e kohës së sotme. Është
detyrë e çdo muslimani që ka dituri dhe njo-
huri të thirrjes, që të thërrasë për tek Allahu
me syçeltësi dhe të bashkëpunojë me të tjerët
duke mos pasur secili grupim metodë të
posaçme. Pra, të gjithë muslimanët jemi të de-
tyruar të kemi një metodë dhe të bashkëpuno-
jmë të gjithë, të këshillohemi mes nesh dhe
nuk ka nevojë për ngritjen e grupimeve dhe
metodave të ndryshme për arsye se kjo e kun-
dërshton unitetin e muslimanëve dhe shkakton
përçarje dhe probleme mes njerëzve, siç shihet
42 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
shumë qartë me grupimet e sotme, të cilat janë
në fushën e Islamit në vendet islame. Nuk
është e patjetërsueshme të jenë në grupime që
të bëhet davet [thirrje], por ajo që është e do-
mosdoshme është që ai i cili thërret duhet të
jetë i pajisur me dituri dhe me urtësi dhe të
ketë njohuri se si të ftohen njerëzit në rrugë të
Allahut të Madhëruar, edhe nëse është i vetëm.
Thirrësit në rrugë të Allahut patjetër duhet të
kenë një metodë të vërtetë, e cila është edhe
metoda e Muhamedit sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem, pa marrë parasysh në cilën pjesë të tokës
jetojnë apo thërrasin.3
Dispozita mbi pasimin e grupimit
Cila është dispozita për atë që pason grupimet,
posaçërisht grupimet që ngrihen fshehurazi dhe
ato që bëjnë betime?
Përgjigje: Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem na ka paralajmëruar për ndarjen në grupe
dhe na ka këshilluar që kur të ndodhin fatke-
qësi, të kapemi pas xhematit dhe të qëndrojmë
në atë që ka qenë Muhamedi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem dhe shokët e tij. Muhamedi sal-lAll-
ahu alejhi ve sel-lem thoshte: "…janë ndarë çi-
futët në shtatëdhjetë e një grupe dhe janë ndarë
të krishterët në shtatëdhjetë e dy grupe dhe do të
ndahet ummeti im në shtatëdhjetë e tre grupe; të
gjitha do të jenë në zjarr, përveç njërit.” I thanë:
“Cila është ajo, o i Dërguar i Allahut?” Ai tha:
“Ata që janë në atë që jam unë sot dhe shokët e
mi." Kur kanë kërkuar sahabët nga ai që t'i
këshillojë, Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem ka thënë: “Ju porosis me dëgjim dhe respek-
tim, edhe nëse ju urdhëron një rob nga Habeshe
[Etiopia]. Me të vërtetë, kush do të jetojë nga ju
do të shohë kundërshtime të shumta, por ju ka-
puni pas Sunnetit tim dhe të udhëheqësve pas
meje, kapuni për ta me dhëmballë." Kjo është
metoda që jemi të detyruar të pasojmë, të
gjithë muslimanët, deri në Ditën Gjykimit.
Dhe kjo është sepse për çdo mospajtim ata
duhet të kthehen në atë që kanë qenë selefët e
këtij ummeti në metodë, fe dhe në betim.
Gjykatësit janë ata që përcaktojnë murtedin [atë
që del nga feja]
Kush është murted? Kërkojmë që të na qartësoni
se a gjykohet për një njeri si murted nëse dyshohet
në të?
Përgjigje: Të gjykuarit me dalje nga Islami është
nga detyrat e dijetarëve të pajisur me dituri dhe
ata janë gjykatësit në gjykatat islame dhe në
vendet ku jepen fetva [mendime, gjykime e të
tjera]. Kjo ndryshon nga gjykatat e tjera. Nuk
është e drejtë e çdo njeriu apo e secilit që pre-
tendon se është nga dijetarët dhe që i mungon
jurisprudenca në fe. Nuk është nga detyrat e tij
që të gjykojë dikë me dalje nga feja për arsye
se ky veprim shkakton çrregullime dhe ndodh
që të gjykohet për një njeri si i dalë nga Islami,
por ai të jetë musliman. Ndërsa bërja e musli-
manit jomusliman, i cili nuk ndodhet në njër-
ën nga gjërat që e përjashtojnë nga Islami, është
rrezik shumë i madh dhe kush i thotë vëllait të
tij “o jobesimtar, o fasik” dhe ai nuk është i
tillë, me të vërtetë fjala i kthehet thënësit. Pra,
ata që gjykojnë për daljen e dikujt nga Islami
janë gjykatësit e Islamit apo edhe dijetarët që
japin fetva, ndërsa ata që bëjnë ekzekutimin
janë udhëheqësit e muslimanëve, pasi e
kundërta e kësaj sjell çrregullime në tokë. 4
Ekzekutimi i të gjykuarve i takon vetëm udh-
ëheqësit musliman e askujt tjetër.
Vërehet nga disa kërkues të diturisë nxitimi për
nxjerrjen e muslimanit nga Islami dhe disa nga
këta marrin në konsideratë edhe ekzekutimin
e atij personi, të cilin e quajnë si të dalë nga
feja, nëse këtë ekzekutim nuk e bën udhëheqësi
musliman. Ekzekutimi i të gjykuarve është nga
detyrat e udhëheqësit të muslimanëve e jo për
çdo person, pasi kjo shkakton çrregullime, bën
ndarjen e popullatës, ngritjen në protesta dhe
shtimin e përhapjen e të këqijave. Pra, ekzeku-
timi është nga detyrat e udhëheqësit të musli-
manëve. Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
sel-lem ka thënë: "Faleni njëri-tjetrin në ekzeku-
time. E nëse paraqitet ai problem tek udhëheqësi
i muslimanëve, mallkimi i Allahut qoftë mbi atë
që dëshiron të ndërmjetësojë." Sepse nga detyrat
e udhëheqësit në Islam është ekzekutimi pasi
është qartësuar gjithçka në gjykatat islame në
lidhje me atë që ka bërë akte të palejueshme
për të cilat Allahu ka përgatitur dënime, si për
atë që vjedh apo për atë që del nga Islami, etj.
Rezultat i saj është se ekzekutimi është nga de-
tyrat e udhëheqësit dhe nëse nuk kanë musli-
manët udhëheqësi, atëherë mjafton urdhri për
të mirë dhe ndalimi nga e keqja dhe thirrje në
Allahun me urtësi dhe këshilla të mira dhe
debat të mirëfilltë. Nuk lejohet për persona të
caktuar që të bëjnë ekzekutime për arsyet që i
cekëm edhe më herët, sepse kjo sjell çrregul-
lime dhe kështu mund të provokohet ngritja
në protesta. Në këtë veprim ka më shumë dëm
sesa dobi dhe siç e dimë edhe nga shumë defi-
nicione të Islamit, largimi i të këqijave është
më primar sesa veprimi i të mirave.
Kush mundohet që ta largojë ummetin tonë
nga selefet e parë, ai është risimtar dhe ia do
ummetit të keqen. Disa njerëz paramendojnë
se metoda e Elhu Sunneh uel Xhema'a nuk
është e përshtatshme në kohën tonë, duke u
bazuar në atë se rregullat e sheriatit që merr
parasysh Ehlu Sunneh uel Xhema'ati nuk kanë
mundësi të zbatohen sot.
Ai që paramendon se metoda e selefu salih nuk
është e përshtatshme në këtë kohë, konsidero-
het i humbur sepse metoda e selefit të sinqertë
është metodë për të cilën na urdhëroi Allahu
deri në Ditën e Fundit. Muhamedi sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem ka thënë: "... ai që jeton pas
meje do të shohë kundërshtime të shumta, por ju
kapuni pas Sunnetit tim dhe të udhëheqësve të
drejtë pas meje, kapuni për to me dhëmballë."
Kjo është detyrim për ummetin deri në Ditën
e Gjykimit dhe argumenton se patjetër duhet
të zbatojmë metodën në të cilën kanë qenë se-
lefët, metoda e të cilëve është e përshtatshme
për çdo kohë dhe çdo vend. Allahu i Mad-
43
hëruar në Kur’an thotë:
"Allahu është i kënaqur me të hershmit e parë prej
muhaxhirëve [migruesve] dhe prej ensarëve [ven-
dasve-ndihmëtarë] dhe prej atyre që i pasuan ata
me punë të mira, e edhe ata janë të kënaqur ndaj
Tij. Atyre u ka përgatitur xhennete në të cilët
rrjedhin lumenj, ku do të jenë përjetësisht. Ky
është fitim i madh."Teube 1005
Kjo përfshin gjithë ummetin deri në Ditën e
Gjykimit. Detyrohemi të pasojmë metodën e
të parëve tanë nga radhët e muhaxhirëve dhe
ensarëve, prandaj edhe imam Maliku ka thënë:
"Nuk rregullohet gjenerata e fundit vetëm se
me atë që është rregulluar gjenerata e parë."
Ndërsa ai që mundohet ta largojë këtë ummet
nga e kaluara dhe ta largojë ummetin nga sele-
fët e sinqertë, ai ua do të keqen muslimanëve
dhe dëshiron ta ndryshojë këtë Islam, dëshiron
të shpikë diçka që kundërshton Islamin e pa-
stër, gjë të cilën jemi të detyruar ta refuzojmë,
ta ndërpresim rrjetin e tyre dhe t'i këshillojmë
të tjerët që të ruhen prej tyre. Patjetër duhet të
zbatojmë metodën e selefit dhe të pasojmë
vetëm ata; patjetër duhet të ecim në atë që kanë
qenë ata duke u bazuar në Librin e Allahut dhe
në Sunnetin e të Dërguarit sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem, siç e cekëm më lart. Dhe kush mundo-
het ta shkëputë ummetin e vonshëm nga ai
hershmi në tokë, duhet t’ia refuzojmë fjalën
dhe të ruhemi prej tij. Ata mund të bëhen të
njohur me këto shprehje, por ato nuk kanë
kurrfarë peshe.
Islami e ndalon ashpërsinë gjatë thirrjes
Ajo që po vërehet në kulturën bashkëkohore
islame është se përmban mendime të disa gru-
pimeve të humbura si hauarixhët dhe mu’te-
zilet. Shohim te disa nxjerrjen e disa bashkësive
nga Islami dhe ashpërsi të madhe ndaj
mbretërve dhe fusakave [mëkatarëve] musli-
manë. Kjo është metodë e gabuar sepse Islami
e ndalon vrazhdësinë gjatë thirrjes. Allahu në
Kur’an thotë:
"Ti [Muhamed] thirr për në rrugën e Zotit tënd
44 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
me urtësi e këshillë të mirë dhe debato me ata
[kundërshtarët] me atë mënyrë që është më e
mira. Zoti yt është Ai që e di më së miri atë që
është larguar nga rruga e Tij dhe Ai di më së miri
për të udhëzuarit." Nahl, 125]
Allahu i është drejtuar Pejgamberëve të Tij,
Musait dhe Harunit alejhima selam, kur e kanë
këshilluar Firaonin, siç thuhet në Kur’an:
"Atij i thoni fjalë të buta, ndoshta ai mendohet a
frikësohet." Ta Ha, 44
Ashpërsia kthehet me ashpërsi dhe sjell vetëm
se të kundërtën e asaj që kërkohet, por pastaj
gjurmët e saj të këqija zbresin mbi muslimanët.
Kërkohet thirrje me urtësi dhe me atë që është
më e pëlqyer, si dhe sjellje me butësi ndaj të
thirrurit në Islam. Marrja me vrazhdësi e të
thirrurit dhe sjelljet e këqija e largojnë njeriun
dhe kjo nuk është prej Islamit. Është detyrim i
muslimanëve që të ecin në thirrjen e tyre mbi
metodën e Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem dhe sipas këshillave dhe udhëzimeve Ku-
r’anore. Ndërsa tekfiri [nxjerrja e dikujt nga
Islami] ka rregulla islame. Kush gjendet në
njërën nga gjërat që përjashtojnë nga Islami, të
cilat i kanë përmendur dijetarët e Sunnetit, ai
gjykohet se ka dalë nga Islami, pasi t'i bëhen të
ditura argumentet dhe t'i kuptojë ato. Por kush
nuk gjendet në këto gjëra, të cilat nxjerrin nga
Islami, ai nuk është qafir [jobesimtar], edhe
nëse bën mëkate të
mëdha përveç shirkut.
Përshtati: Unejs Murati
Shkëputur nga revista "Da've" [Thirrja]
 MALIK IBËN ENESI
Biografia e dijetarëve të mëdhenj, siç ishte Imam Maliku, Allahu e mëshiroftë, është shembulli
më i mirë për djemtë dhe vajzat tona, që të japin mundin e tyre maksimal në kërkimin e diturisë
dhe të thellohen në adhurimin e Allahut të Lartësuar duke e praktikuar atë që mësojnë.
T
ë flasësh për dijetarët e mëdhenj që
njohu historia islame nuk është e lehtë.
Sado që mundohesh ta përshkruash bi-
ografinë e njërit prej tyre, prapë ai përshkrim do
të jetë i mangët në krahasim me pasurinë e
madhe të saj. Biografia e dijetarëve të mëdhenj,
siç ishte Imam Maliku, Allahu e mëshiroftë,
është shembulli më i mirë për djemtë dhe vajzat
tona, që të japin mundin e tyre maksimal në
kërkimin e diturisë dhe të thellohen në ad-
hurimin e Allahut të Lartësuar duke e prak-
tikuar atë që mësojnë.
Imam Maliku, Allahu e mëshiroftë, është njëri
prej katër dijetarëve të katër medhhebve të njo-
hura, i quajtur edhe “Imami i Medinës”.
Malik ibën Enesi, Allahu e mëshiroftë, lindi në
vitin 93 hixhri, sipas mendimit më të saktë të
dijetarëve. Lindi në qytetin e bekuar të Medinës
së Resulull-llahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem,
po atë vit që vdiq sahabi i njohur Enes ibën Ma-
liku, Allahu qoftë i kënaqur prej tij.
E filloi kërkimin e diturisë që në fëmijëri, madje
shquhej në mesin e moshatarëve të tij. Në
moshën 21-vjeçare, arriti të bëhet mësues dhe
t’u përgjigjet pyetjeve që i parashtroheshin nga
të tjerët. Edhe pse nga mosha ishte i ri, dituria
e tij u vlerësua nga të moshuarit. Ebu Musabi,
Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “E kam dëgjuar
Malikun duke thënë: “Nuk i jam përgjigjur
asnjë pyetjeje derisa kanë dëshmuar për mua
shtatëdhjetë (dijetarë se mund të përgjigjem).”[1]
______________
[1] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/96.
[2] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/115.
[3] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/78.
[4] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/78.
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
Transmetuan hadithe nga ai një numër shumë
i madh dijetarësh, që kur ishte në moshë të re.
Nxënësit e dijes udhëtonin me muaj të tërë nga
të gjitha vendet e botës islame për të përfituar
nga ai qoftë vetëm edhe një hadith. Prezenca e
tyre ishte edhe më e theksuar në kohën kur
shtetin islam e udhëhiqte kalifi Harun Err-
Rreshid, Allahu e mëshiroftë.
Ebul-Abbas Es-Serraxhi ka thënë se e ka dëgjuar
Buhariun duke thënë: “Zinxhiri (i trans-
metuesve të hadithit) më i saktë është prej
Imam Malikut nga Nafiu nga ibën Umeri.”[2]
Imam Maliku, Allahu e mëshiroftë, edhe pse në
moshë të re arriti të dallohej nga të tjerët me
zgjuarsinë dhe diturinë e tij. Ai ishte i matur
dhe jo mendjelartë, sepse zemrën e tij e kishte
kapluar urtësia, devotshmëria dhe frika ndaj Al-
lahut të Lartësuar. Para se t’u përgjigjej pyetjeve
që i parashtroheshin, mendohej një kohë të
gjatë e shumë herë përgjigjej me fjalët “nuk e
di”. Hejthem ibën Xhemili, Allahu e mëshi-
roftë, ka thënë: “E kam dëgjuar Malikun që
është pyetur në dyzetë e tetë mesele (çështje në
fe) dhe është përgjigjur ndaj tridhjetë e dy (prej
tyre) me fjalët “nuk e di.”[3]
Halid ibën Hidashi, Allahu e mëshiroftë, ka
thënë: “Kam shkuar te Maliku për ta pyetur për
dyzetë mesele (çështje në fe), më është
përgjigjur vetëm në pesë prej tyre.”[4]
Frika për t’u përgjigjur në fenë e Allahut ishte e
pranishme gjithmonë te Imam Maliku, Allahu
45
e mëshiroftë.
Para se të fliste, ai gjithmonë mendonte për sh-
përblimin dhe dënimin e Allahut të Lartësuar.
Tregon Hejthem ibën Xhemili, Allahu e mëshi-
roftë, se Imam Maliku thoshte: “Kush i përgjig-
jet ndonjë pyetjeje, është mirë që para se të
përgjigjet ta paraqesë veten e tij para xhennetit
dhe xhehennemit e të mendojë se si do të jetë
përfundimi i tij në botën tjetër. Më pas le të
përgjigjet.” Është pyetur në një mesele dhe ka
thënë: “Nuk e di.” Dikush (nga të pranishmit)
tha: “Kjo është pyetje e thjeshtë (e lehtë).” Ai u
zemërua dhe tha: “Në dituri nuk ka gjë të lehtë.
A nuk i ke dëgjuar fjalët e Allahut: “Ne do të
shpallim ty fjalë të rëndë (të madhe).”[5] Çdo gjë
në dituri është e rëndë, sidomos për atë që do
të pyetesh në Ditën e Kiametit.”[6]
FJALËT E DIJETARËVE PËR IMAM MA
LIKUN
Ë
shtë transmetuar nga Ebu Amër el-
Evzaij, Allahu e mëshiroftë, se kur për-
mendte Imam Malikun thoshte: “Dijetar
i dijetarëve, myftiu i dy Haremeve (Haremit të
Mekës dhe Medinës).”[7]
Imam Ahmedi, Allahu e mëshiroftë, ka thënë:
“Ai (Imam Maliku) ka qenë imam në hadith
dhe në fikh.”[8]
Imam Shafiu, Allahu e mëshiroftë, ka thënë:
“Kur përmenden dijetarët, (Imam) Maliku
është si ylli (më i dituri).”[9] Gjithashtu thoshte:
“Dituria gjendet në tre persona: Maliku, Lejthi
dhe ibën Ujejne.”[10]
Ibën Ujejne, Allahu e mëshiroftë, ka thënë:
“(Imam) Maliku është njëri prej argumenteve
të Allahut për krijesat e tij (njerëzit).”[11]
______________
[5] Surja Muz-zem-mil, ajeti 5.
[6] “Sifetul-Fetva vel-Mufti vel-Mustefti”, fq. 8.
[7] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/95.
[8] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/95.
[9] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/58.
[10] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/95.
[11] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/95.
[12] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/59.
[13] “Sijer a’lamun-Nubela” 8/49-51.
46
Imam Dhehebiu, Allahu e mëshiroftë, ka thënë:
“Asnjë dijetar në Medinë, pas gjeneratës së tabi-
inëve, nuk krahasohej me (Imam) Malikun në
dituri, në fikh, në dinjitet (në krenari) dhe në
të mbajturit mend.”[12]
MËSUESIT E TIJ
N
umri i mësuesve të tij ishte shumë i
madh. Imam Dhehebiu, Allahu e
mëshiroftë, në librin e tij “Sijer a’lam
en-Nubela” ka përmendur mbi njëqind e njëzet
mësues, prej të cilëve ka transmetuar hadithe në
librin e tij të njohur “El-Muvat-ta”[13], ndërsa
ne do të përmendim disa prej tyre.
1) Nafi’ Mevla Abdil-lah ibën Umer
2) Ebu Seid, Seid ibën ebi Seid el-Makburij
3) Ebul-Harith el-Medenij, Amir ibën AbdAll-
llah ibën Zubejr ibën Av-vam el-kureshij el-
Esedij
4) Ebu Abdirr-Rrahman el-Adevij el-Umerij,
Mevlahum el-Medinij
5) Ebu Abdil-lah, Muham-med ibën el-
Munkedir ibën Abdil-lah el-Kureshi et-Tejmij
6) Ebu Abdil-lah, Safvan ibën Sulejm el-
Kureshij ez-Zuhrij el-Medinij
7) Humejd ibën ebi Humejd et-Tavil el-Basrij.
NXËNËSIT E TIJ
N
umri i nxënësve të tij është shumë i
madh. Në ligjëratat e tij ishin të pran-
ishëm me qindra e mijëra nxënës të
dijes. Imam Dhehebiu, Allahu e mëshiroftë, në
librin e tij “Sijer a’lam en-Nubela” ka përmen-
dur mbi 200 nxënës dijeje që kanë transmetuar
hadithe nga ai. Ne këtu do të përmendim vetëm
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
disa prej tyre:
1) Sufjan ibën Ujejne ibën ebi Imran, Mejmun
el-Hilalij
2) Ismail ibën Xha’fer ibën ebi Kethir el-Ensarij
3) Ma’n ibën Isa ibën Jahja ibën Dinar el-
Medenij
4) Ebu Seid, Jahja el-Kat-tan ibën Seid ibën
Ferr-rrevh
5) Ebul-Ab-bas ed-Dimeshkij, Velid ibën Mus-
lim
6) Abdull-llah ibën el-Mubarek ibën Vadih el-
Handhalij
7) Abdan, Abdull-llah ibën Uthman ibën Xhe-
belete el-Ezdij.
LIBRAT E TIJ
N
ë kohën kur jetoi Imam Maliku, Al-
lahu e mëshiroftë, nuk ishte i njohur
shkrimi i librave, ashtu siç u bë e njo-
hur më vonë. Për këtë arsye, librat e Imam Ma-
likut nuk ishin të shumtë. Disa nga librat e tij
ishin:
1) “El-Muvat-ta” – që është libri më i njohur
nga Imam Maliku, Allahu e mëshiroftë
2) “Risaletun fil-Kaderi”
3) “Risaletun fil-Akdijeti”
4) “Risaletun ila ebi Gas-san Muhammed ibën
Mutarr-rrif ”
5) “Xhuz-un fit-Tefsir”
6) “Risaletun ilel- Lejth fi ixhmai ehlil-Medine”.
DISA FJALË TË IMAM MALIKUT
K
am kërkuar dituri vetëm për vete dhe jo
që të tjerët të kenë nevojë për mua.
Kështu ishin edhe të tjerët (dijetarët e
tjerë).”[14]
“Është fesad i madh që njeriu të flasë çdo gjë që
______________
[14] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/67.
[15] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/67.
[16] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/68.
[17] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/78.
[18] “Sijer a’lam en-Nubela” 8/104.
Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
dëgjon.”[15]
“Dituria nuk merret nga katër persona: Mend-
jelehti që e tregon mendjelehtësinë e tij, edhe
nëse është prej transmetuesve më të mëdhenj.
Bidatxhiut që thërret në atë që i thotë mendja e
tij (në bidatin e tij). Ai që kur flet me njerëzit
gënjen, edhe nëse nuk e akuzoj atë në hadith
dhe nga njeriu i mirë, i devotshëm e me vlerë,
që nuk mban mend atë që thotë (që transme-
ton).”[16]
“Mburoja e dijetarit është fjala ‘nuk e di’. Nëse
e largon nga mendja e tij, goditet për vdekje.”[17]
“Nuk kërkohet të pendohet nga ai që e fyen Pe-
jgamberin sal-lAll-llahu alejhi ve sel-lem, qoftë
prej jobesimtarëve apo muslimanëve.”[18]
Në fund, e lusim Allahun e Lartësuan me Emrat
e Tij të bukur dhe me Cilësitë e Tij të larta, që
ta mëshirojë Imam Malikun me Rahmetin e Tij
të pafund dhe të gjithë dijetarët e Ehli Sunnetit!
Përgatiti: Sabahudin Selimi
Literatura:
1) Sijer a’lam en-Nubela – Shemsud-din ebu
Abdil-lah Muhammed ibën Ahmed edh-Dhehebi.
Mues-seseturr-rrisale. Një grup verifikuesish nën
mbikëqyrjen e Shuajb Arnautit.
2) Sifetul-Fetva vel-Mufti vel-Mustefti- Ahmed
ibën Hamdan el-Harr-rrani. Me verifikim të
Shejh Albanit. El-Mektebul-Islami-Bejrut, botimi
i tretë.
3) Hytbeja e xhumasë në Xhaminë e Pejgamberit
sal-lAll-llahu alejhi ve sel-lem, nga ligjëruesi Ab-
dulbari Thubejt, mbajtur më 26/6/1422h.
47
 Këshilla e artë
nga Im a m i
...thirrësi në Allahun e ka për obligim që, t'i nxisë njerëzit në dituri, që të prezentojnë në thirrjet
e dijetarëve të Ehlus Sunnetit, dhe t'i thërrasë ata që ta pranojnë atë prej tyre.
A
llahun e falënderojmë për të Mirat e Tij,
qofshin ato që na i ka dhënë në trup e
mendje, apo ato që na i jep çdo ditë, e sa
të shumta që janë..
Salavatet dhe selamet qofshin mbi pejgamberin
tonë, familjen e tij, shokët e tij dhe të gjithë
vëllezërit e tij që e pasojnë udhëzimin e tij edhe
pse nuk e kanë parë..
Imam ibën Bazi rahimehullah në Fetauat e tij
(19/27) thotë: "Pra, thirrësi në Allahun e ka për
obligim që, t'i nxisë njerëzit në dituri, që të
prezentojnë në thirrjet e dijetarëve të Ehlus Sun-
netit, dhe t'i thërrasë ata që ta pranojnë atë prej
tyre. Dhe t`iu tërheqi vëmendjen që mos t'i
largojë ndokush njerëzit nga dijetarët e njohur
me akide të shëndoshë dhe me thirrje në rrugë të
Allahut azze ue xhel. Ngase çdokush ka gabime,
askush nuk shpëton nga ato…
Ajo që duhet bërë, në rast të gabimeve, është që
të tërhiqet vëmendja për gabimet e tij[1] me me-
todë të mirë, por, nuk paralajmërohet prej tij kur
ai është prej ehlus sunnetit, përkundrazi, ai ori-
entohet në të mirë, i mësohet e mira, këshillohet
me të butë në rrugën e Allahut azze ue xhel. Pra,
sqarohet gabimi i tij, por, njëherit kërkon nga
njerëzit që të kërkojnë dije prej tij dhe të mësojnë
prej tij, përderisa ai është prej ehlus sunnetit dhe
xhematit. Prandaj, duhet kuptuar se gabimi (i tij)
nuk kërkon doemos paralajmërimin prej atij (di-
jetari), por, vetëm sqarohet gabimi i tij.
Ngase çdo njeri ka gabime, por, ajo që duhet
shikuar tek një person është ajo që ai ecë në të
dhe ajo që dihet tek ai prej akides së mirë…
Pra, dijetarët e sunnetit e kanë për obligim që të
bashkëpunojnë në të mirë dhe devotshmëri dhe
duhet harruar me qëllim disa nga lëshimet apo
______________
[1] Për gabimet e ndonjë dijetari të ehlus sunnetit.
[2] Këshillojini që të kthehen nga gabimi.
48 Dëlirje&Edukim | J A N A R 2 0 1 0
i q a rt ë
gabimet e lehta që ndodhin…
Tek e fundit, kush është ai që nuk gabon?!
Me rëndësi është që daveti selefij të jetë në rrugën
e Sahabëve (Allahu qoftë i kënaqur me ta) dhe
pasimi i tyre me të mirë…
Pra, kur thirrësi në Allahun apo dijetari orientues
në të mirë gabon, ai e ka shpërblimin e përpjekjës
së tij, nëse ia qëllon i ka dy shpërblime, përderisa
ai është në rrugën e të parëve tanë të mirë (Sele-
fus-Salih), në rrugën e ehlu sunnetit dhe
përderisa është njësues dhe qëllimi i tij është
hajri…
Kështuqë, ju këshilloj që të bashkëpunoni…, të
jeni të butë në davet, të keni mendime të mira
për vëllezërit tuaj nga ehlus sunneti dhe të mos
përhapni gabimet e tyre që ua dëmtojnë atyre
imazhin. Përkundrazi, shëroni[2] ata me rrugë të
çmueshme, duke biseduar mes veti, duke u
këshilluar në thirrje telefonike, duke u vizituar,
duke i shkruar njëri-tjetrit shkrime të mira…
Dhe veproni kështu gjersa të largohet rigoriziteti
mes jush, derisa të sqarohet e vërteta dhe të hiqen
gabimet, sepse caku kryesor është nënshtrimi
ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij…"
Allahu na përmirësoftë të gjithëve dhe na e
shtoftë dashurinë mes nesh edhe më shumë dhe
na bëftë prej atyre që falin gabimet e të tjerëve,
sepse edhe Allahu thotë "Me të vërtetë Allahu fal
për shumë gabime".
Përshtati: Zejd Haziri
Burimi:
Imam Ibën Bazi (rahimehullah)
nga “Mexhmu'ul-Fetava"
(19/27)