KOROZYON

GR
evresel etkenler veya alma ortamnn koullarndan dolay meydana gelen bozunmalara; Korozyon Oksidasyon olarak isimlendirilir. Gelimi lkelerin yllk gelirlerinin yaklak %5 lik ksm korozyon nleme ve korozyondan dolay kullanm d kalan ekipmanlarn onarm ve/veya deitirilmesi iin harcanmaktadr. rnein; Otomobil kaportas,radyatr ve eksoz vs. gibi otomotiv endstrisi ile ilgili ekipman ve paralar Denizcilik endstrisi Petrol/doalgaz boru hatlar

ELEKTROKMYASAL REAKSYONLAR
n adet valans elektronuna sahip olan bir metal aada gsterildii ekilde okside olabilir;

M M n + + ne Fe Fe +2 + 2e
Al Al +3 + 3e

Zn Zn +2 + 2e 2 H + + 2e H 2 ( gaz )
Asit zeltisi

Zn + 2 H + Zn +2 + H 2 ( gaz )

ELEKTROKMYASAL REAKSYONLAR
rnek
1 Fe O2 + H 2O Fe + 2 + 2OH Fe(OH ) 2 2
ardndan ;

1 2 Fe(OH ) 2 + O2 + H 2O 2 Fe(OH ) 3 2
Fe(OH ) 3
demirin zerinde grdmz krmz renkli pastr.

KOROZYON
Baz elementlerin korozyon davranlarnn kyaslamas

KOROZYON
Baz alamlarn korozyon davranlarnn kyaslamas (Galvanik tablo)

KOROZYON E TLER
Uniform korozyon Galvanik korozyon atlak korozyonu Pitting Taneler aras korozyon Seici li Erozyon-Korozyon Stres korozyon Hidrojen krlganlamas

UNIFORM KOROZYON
Yzeyde meydana gelen korozyon her noktada yaklak olarak ayndr. rnein demir ve eliin paslanmas, gm malzemelerin yzeyinin kararmas

GALVANK KOROZYON
Temas halindeki iki metal veya alam ayn korozyon sebebine (elektrolite) maruz kaldnda; bu metallerde (veya alamlardan) daha reaktif olan korozyona maruz kalacaktr. rnein, deniz suyuna maruz kalnan bir ortamda;pirin malzeme ile birlikte kullanlan elik vidalar korozyona urayacaktr. 6.sayfadaki tablo yardmyla hangi malzemenin daha nce korozyona urayaca tespit edilebilir. Eer farkl malzeme kullanm gerekliyse, galvanik seride birbirine yakn olanlar seilmelidir. Daha reaktif olan malzemenin (anodik malzemenin) yzey alan mmkn olduunca byk olmaldr. Farkl malzemelerin elektriksel olarak birbirlerinden izole edilmeleri gereklidir.

ATLAK KOROZYONU
Ayn malzemenin farkl blgelerinde, korozyona sebep olan zeltinin veya gazn konsantrasyonun farkl olmasndan dolay meydana gelen korozyondur. Aadaki ekilde deniz suyuna daldrlan bir parada pullarn bulunduu blgelerde biriken deniz suyu, korozyona sebep olmutur.

Bunu engellemek iin bu tip balantlarn vidal deil mmknse kaynakl olmas gereklidir.

PTTNG
Yzeyde bulunan izik,atlaklarn veya kompoziyon farkllar bulunan blgelerin arasna szan korozyona sebep olan elektrolitin yerekiminin de etkisiyle malzemenin iine doru korozyona sebep olacak ekilde ilerlemesidir. Aada 304 tip bir paslanmaz eliin asidik bir ortamda korozyona uramas sonucu yzeyin ald durum grlmektedir.

Malzemenin yzeyinin parlatlmas bu tip korozyonu kayda deer bir ekilde azaltmaktadr.

TANELER ARASI KOROZYON

Adndan da anlalaca gibi baz alamlarda taneler arasnda oluan korozyondur. rnein baz paslanmaz eliklerde, malzeme uzun sre 500-850oC scaklklar arasnda tutulursa, tane snrlarnda Cr23C6 tipi karbr kelmesi olur.

Bu karbrn kelmesi iin tane snrlarna karbon ve krom difzyonu olmas gereklidir. Bu difzon yznden, tane snrlarnn yaknlarnda krom konsantrasyonu dk blgeler oluur ve sonu olarak da tane snr blgelerin korozyona maruz kalmas sz konusu olur.

TANELER ARASI KOROZYON

Bu tip korozyon kaynak blgelerinde de gzlemlenir. Aada bir paslanmaz eliin kaynak blgesindeki tanelere arasnda korozyon grlmektedir.

TANELER ARASI KOROZYON

Paslanmaz eliklerde bu tip korozyonun olumasn engellemek iin;
Malzeme kullanlmadan nce, malzemeyi yksek scaklkta sl ileme tabi tutarak karbrlerin znmesi salanmaldr. Karbrlerin kelmesini engellemek iin karbon ierii %0.03 n altnda olmaldr. Alama titanyum ve niobiyum ekleyerek krom-karbr yerine TiC ve NbC oluumu salanmal ve bylece krom karbr kelmesi engellenmelidir.

SEC L
Alam oluturan elementlerin birinin korozyon yznden selektif olarak alamn bnyesinden uzaklatrlmas sonucu meydana gelir. rnein pirincin bnyesinden inko elementi korozyon yznden uzaklarsa geriye gzenekli yapya sahip bakr kalr. Geriye kalan bakrn mekanik dayanm pirince gre olduka dktr. Seici li dier alam sistemlerinde de; rnein alminyum, demir,kobalt,krom iinde gerekleebilir.

EROZYON-KOROZYON
Ak halinde ki korozyona sebep olan zeltinin kimyasal atak ile mekanik andrma etkisiyle oluur. Hemen hemen btn metal alamlar erozyon-korozyona maruz kalr. zellikle yzeyi koruyucu tabaka ile kapl alamlarda (rnein paslanmaz elik) bu tip korozyon nemlidir. Eer koruyu film tabakas ksa bir srede kendisini onaramazsa, bu tip korozyon ok ciddi sonular dourabilir. Nisbeten yumuak olan bakr ve kurun gibi metaller bu tip korozyona kar hassastr. Akkann hznn artmas korozyon hzn artrr. Ayrca akkan kat tanecikler ieriyorsa daha fazla erozyon meydana gelecektir. Erozyon-korozyon genellikle boru hatlarnda dirsek, bkm ve apn ani deiim gsterdii yerlerde grlr. Vanalar, pompalar ve pervaneler bu tip korozyonun sk grld yerlerdir. Erozyon-korozyonu nlemek iin, dizayn, akkann trblansn azaltacak ekilde yaplmaldr. Ayrca akkann iinde kat taneciklerin bulunmas engellenmelidir.

STRES KOROZYON
Stres korozyon, korozyona sebep olan bir ortamda malzemeye bir gerilme uygulanmas sonucu oluur. rnein normalde korozyona sebep olan ortama dayankl olan bir malzemeye , ayn ortamda bir gerilme uygulandnda malzemenin yzeyinde atlaklar oluur. Bu atlaklar uygulanan gerilmeye dik ynde ilerler ve sonu olarak krlmaya sebep olarak malzemenin servisi d kalmasna neden olur. Snek malzemeler bile gevrek krlma modunda krlrlar. atlaklar, ekme dayanmndan ok daha dk gerilme seviyelerinde oluurlar. rnein ou paslanmaz elik klor iyonlar bulunan ortamlarda stres korozyonuna maruz kalr. Pirin ise amonyak bulunan ortamda stres korozyonuna maruz kalr. WHY?

STRES KOROZYON
Deniz suyuna maruz kalm bir elik ubuk. ekme gerilmesinin maksimum olduu yerlerde stres-korozyon atlaklar olumu durumda.

Pirinte olumu gerilme-korozyonu atlaklar

STRES KOROZYON
Stres korozyon, dsal bir gerilmenin uygulanmadan da meydana gelebilir. Hzl scaklk deiimi sonucu meydana uniform olmayan genleme/bzmeler de stres-korozyon atlamalarna sebep olur. ki veya daha fazla fazdan oluan alamlarda, fazlarn termal genleme katsaylar farkl ise stres-korozyon atlamas meydana gelebilir. Bu tip korozyonu engellemenin en iyi yolu gerilmenin bykln mmkn olduunca drmektir. Bunun salamak iin;
Yk azaltlmal veya Malzemenin yke maruz kalan yzey alan byltlmelidir.

Ayrca malzemenin bnyesinde kalm artk gerilmeleri ortadan kaldrmak iin uygun bir sl ilem yaplmas da stres-korozyonu engeller.

HDROJEN KIRILGANLA MASI

eitli metalik alamlarda, zellikle baz eliklerde hidrojen atomlar malzemenin bnyesine girdiinde malzemenin snekliinde ve ekme dayanmnda kayda deer bir azalma meydana gelir. Hidrojen konsantrasyonunun 10-15ppm seviyesinde bile olmas bu durumun gereklemesi iin yeterlidir. Yapda znen (arayer pozisyonlarnda) hidrojen atomlar dislokasyonlarn hareketlerini bloke ederek bu duruma sebep olur. Hidrojenin sebep olduu atlaklar genellikle tanelerin iinden (transgranular) ilerler. Ancak baz alam sistemlerinde taneler aras (intergranular) atlak ilerlemesi de sz konusu olabilir.

HDROJEN KIRILGANLA MASI

Hidrojen krlganlamasnn olumas iin bir hidrojen kaynann bulunmas gerekir. rnein yksek scaklklarda yaplan sl ilemler ve kaynak ilemi srasnda hidrojen ieren bir atmosfer (su buhar, H2S vs) varsa hidrojen krlganlamas meydana gelir. H2S bu duruma sebep olan en nemli kaynaklardan birisidir ve petrol svlarnda,doal gazda,petrol kuyularnn svlarnda ve jeotermal svlarda bulunur. Yksek alaml elikler bu tip korozyondan etkilenmektedir. zellikle martenzitik elikler bu tip korozyona kar dk diren gsterir. Bainitik,ferritik ve sforoidik elikler bu tip korozyona kar nisbeten daha dayankldr. Buna karn YMK yapya sahip alamlar (stenitik paslanmaz elikler,bakr,aluminyum ve nikel alamlar) hidrojen korozyonuna kar nisbeten daha dayankldr.

HDROJEN KIRILGANLA MASI

Hidrojen krlganlamasn engellemek iin; alam yksek scaklklarda sl ileme tabi tutularak yapdaki hidrojen ortamdan uzaklatrlr.

KOROZYON ORTAMLARI
Korozyona sebep olan ortamlar;
Hava Sulu zeltiler Asitler Bazlar norganik zcler Ergimi tuzlar Sv metaller

Deniz suyu yaklak %3.5 tuz (ounlukla NaCl) ierir ve bu yzden tatlsulara gre daha ok korozyona sebep olur. Dkme demir,elik,alminyum,bakr,pirin ve baz paslanmaz elikler tatlsu ortamlarnda kullanmak iin uygundur. Titanyum,pirin,baz bronzlar,bakr-nikel alamlar ve nikel-krommolibden alamlarnn tuzlusu ortamlarnda meydana gelen korozyona kar dayanmlar yksektir.

KOROZYONUN NLENMES
Katodik koruma: Korunmak istenen alam kendisinden daha reaktif (anodik) baka bir metal ile bir devre oluturacak ekilde irtibatlandrlr. Akm uygulandnda, anottan katoda doru bir elektron ak olur ve katodda bulunan korunmas istenen metal deil anotta bulunan metal korozyona maruz kalr. Bu amala genellikle magnezyum veya inko kullanlr. Bu iki metal galvanik serinin anodik ucunda bulunurlar.

Bu yaklam yukarda bahsedilen sekiz farkl korozyon durumunun hepsi iinde kullanlabilir.

KOROZYONUN NLENMES
Galvanizleme;
Korunmak istenen malzeme inko ile kaplanr. Alam korozyon ortamna maruz kaldnda yzeydeki inko tabaka korozyona urayacak altta kalan alam korunmu olacaktr.

OKSTLENME
1 M + O2 MO 2 M M +2 + 2e

1 O2 + 2e O 2 2
Oksit tabakasnn kalnlnn artmas iin; Elektronlar oluan oksit tabakas-gaz arayzeyinden iletilmelidir. M+2 iyonlar metal-oksit tabakas arayzeyinden iletilmelidir. O-2 iyonlar oksit tabakas-gaz arayzeyinden iletilmelidir. Burada oluan oksit tabakas hem iyonlarn difze olmas iin bir elektrolit, hem de elektronlarn geii iin bir elektrik devresi grevi grmektedir.

OKSTLENME
Oluan ilk oksit tabakas, iyonlarn difzyonunu ve elektronlarn iletimini engelleyerek metalin daha fazla oksitlenmesini engeller. ou metal oksit elektriksel adan olduka yaltkandr.

OKSTLENME
Oluan oksit tabakasnn metalin daha fazla oksitlenmesini nleyecek koruyucu bir tabaka grevi grp grmeyecei Pilling-Bedworth oran ile belirlenir.

AO M PB = AM O

AO:oksitin molekl arl AM:Metalin atomik arl O,M :oksitin ve metalin younluu

Eer P-B oran<1 ise; oksit tabakas gzenekli olmakta ve koruyucu zellik tamamaktadr. Bunun sebebi yzeyi tamamen kaplayacak kadar yetersiz olmasdr. Eer P-B oran>1 ise;oksit tabakasnn olumasndan dolay arayzeyde bir basma gerilmesi oluur. Eer bu oran 2-3 civarnda olursa, oksit tabakas atlayp krlacak yzeyden uzaklaacaktr. Bu yzden de metalin yzeyi korumasz devaml olarak oksitleyici ortama maruz kalacaktr. Oluan oksit tabakasnn koruyucu bir tabaka olmas iin P-B orannn 1-2 olmas gereklidir.

OKSTLENME
Aadaki tabloda eitli metallerin P-B oranlar verilmitir.

Eer P-B oran 1-2 arasnda ise tabaka koruyucu aksi takdirde koruyucu olmamaktadr. Grld gibi P-B oran 1 den kk veya 2 den byk ise tabaka koruyucu deildir. P-B oranna ek olarak; aadaki faktrlerde oluan oksit tabakasnn koruyucu etkisinin ne kadar iyi olacann gstergesi olmaktadr. Oksit tabakas ile metal arasndaki ba Oksit tabakas ile metalin biribirlerine yakn termal genleme katsaylarna sahip olmas Oksit tabakasnn yksek ergime scaklna ve iyi yksek scaklk plastikliine sahip olmas.