Professional Documents
Culture Documents
Tin Maung Oo A Forgotten Hero of Asia by U Aung Htoo Burmese
Tin Maung Oo A Forgotten Hero of Asia by U Aung Htoo Burmese
qvd k i f ; ud k w if a rmif O D ;
atmif x l ;
a&;om;jyKpk o nf ?
aus;Zl;wifv$m
Tpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf tbufbufu 0kdif;0ef;ulnDyHyh d;k ay;cJholrsm; tm;vHk;udk aus;Zl;wif
&Sdygonf? txl;ojzifh qvdkif; ukdwifarmifOD;. &if;ESD;aom rdwfaqGoli,fcsif;rsm;ESifh &Jabmf&b
J ufrsm;u 4if;wdk@
ukd,fwkdif awG@}uHKjzwfoef;cJh&aom tawG@t}uHKrsm;udkaomf vnf;aumif;/ qvdkif; ukdwifarmifOD;ESifh ywfoufaom
jzpf&yfrsm; udkaomf vnf;aumif; &Sif;vif;jywfom;pGm jyefajymif;ajymjy cJhonfhtay: aus;Zl;Oyum& wif&dyS gonf?
4if;wdk@ wpfOD;csif;pDonf qvdkif; udkwifarmifOD;. b0Zmwfa=umif; &_axmifhtrsKd;rsKd;udk rD;armif;xdk;jycJh=uonf?
xdk@twlyif OD;atmifapmOD;/ qvdkif; upfcdkv#H/ OD;xGe;f atmifausm/f OD;aZmf0if;/ a'gufwm ZavSxef;/
OD;armifarmifwdwf/ OD;qefeDatmifoef;OD;ESifh OD;ausmfpmG wdk@udk u|Efkyfwkd@u v_dufvJSpGm aus;Zl;wif&ySd gonf?
TpmtkyftwGuf vSyaooyfaom rsufEmS zHk;'DZkdif; a&;qJGay;cJhonfh OD;rif;ausmfcdkif udkvnf;aumif;/ pmrl
wnf;jzwfol Dr. Darlene D. Collins ESifh Ray A. Collins wdk@udk vnf;aumif; aus;Zl;wif&ySd gonf?
txl;ojzifh Tpmtkyf jzpfajrmufa&;twGuf eSvHk;om;jzifh ae ha&mnyg rem;rae a&;om;jyKpkay;cJhaom
OD;atmifxl; udk u|Efkyfwkd@u vd_ufvSJpGm aus;Zl;Oyum& wif&dyS ga=umif; rSwfwrf;wiftyfygonf?
qvdkif; udw
k ifarmifOD; rdom;pk (uae'g EkdifiH)
rlydkifcGifh
Tpmtkyf. rlykid fcGifhudk qvdkif;udkwifarmifOD;. rdom;pkrsm;tm;vHk;ukd,fpm; 4if;. nDr jzpfol rvSjrdKif (c)
rdik fykyd ku
d &,lxm;ygonf? jrefrmedkifiHtwGif;Y ,ae hwdkifwnf&dS usifhoHk; vSsuf&daS om ppf tm%m&Sifpepftm; wdkuf
zsufekid fa&;twGuf qvdkif;udkwifarmifOD;/ ar havsmhaecJh aom tm&Swdkuf. ol&Jaumif; pmtky.
f Tjrefrm bm
om pmrlwckvHk;udk tifwmeufraS eI vdktyfovdk jzef ha0&efcGifhjyKygonf? jynfolwdk htaejzifh txl;ojzifh jynfwGif;
&Sd vli,frsm; taejzifh us,fus,fjyef hjyef havhvmcGifh &avav w&m;rSswr+/ vGwfvyfr+/ jidr;f csrf;r+ wdkufyJt
G wGuf
tusdK;&Sdavav [k cH,laoma}umifh jzpf ygonf? odk h&mwGif pmtkyfwtkyv
f Hk;tm; yHkeSdfyfvdkonfjzpfap/ pmtkyx
f JrS
tpdyt
f ydkif;wckcktm; xkwf,ljyD; tjcm;wae&m&mwGif oHk;pGv
J dkonfjzpfap rdrdxHrS cGifhjyKcsufawmif;,l&ef yef}um;
ygonf?
a':vSjrdKif (c) rdkifydkydk
978-0-9869240-1-9
================================================================================
rsufeSmzHk; eSifh aemufa}umzHk;
tifwmeufwGif wifoGif;jzef hcsDaom Tpmrl. rsufemS zHk;rSm OD;atmifxl; t*Fvdyb
f mom jzifh jyKpkaom
Tin Maung Oo: A Forgotten Hero of Asia . rl&if;rsufemS zH;k jzpfygonf? xdkenf;wl Tpmtkyef Sifh pyfvSsOf;
I jAdwdoSs 0ef}uD;csKyfa[mif; *dk'ef ba&mif;/ ASEAN Inter-Parliamentary Caucas (AIPMC) . 'k OuUX
Kraisak Choonhaven/ ordkif;ynm&Sif ygarmuQ *sdL;Zuf aq;vfAm; pwdkif; eSifh tar&duef jynfaxmifprk S David
Kramer (Former Assistant Secretary of State and Executive Director of Freedom House) wdk h.oabmxm;rSwfcsuf
rsm; az:jyxm;cJhonfh aemufa}umzHk;rSmvnf; tqdkyg pmtkyfryS if jzpfygonf?
trsdL;om;'Drku
d a&pD tzGJ hcsKyfrS q&m}uD; OD;0if;wif. oabmxm;rSwfcsufudkrl txl;tom;ay;I 4if;.
rl&if;a&;om;xm;csuf twdkif; t*Fvdyb
f momjzifhyif pmtkyf. a&S hqHk;ae&mwGif az:jyxm;ygonf?
xkwfa0ol
About 35 years ago, a hero of Burma, a hero of Asia, Salai Tin Maung Oo, was murdered in Insein Jail,
the most notorious prison in the whole world. Salai Tin Maung Oo was a university student of the Chin
nationality, a great lover of humanity, freedom, justice and peace. As a student leader, he was at
loggers head with the military rulers. He led many student demonstrations. At long last, he was arrested
and sentenced to death. Then he was sent to the gallows. He is the very first student leader to be
hanged during the time of Ne Wins military dictatorship.
He was dead. Unsung. Activists used to say Salai Tin Maung Oo had done a great service to the cause of
liberty and democracy. He is a hero. But he is a forgotten hero of Burma. This was not true when I was
put behind bars. When I was put behind bars, already two decades had gone since Salai Tin Maung Oo
was hanged. Nevertheless, the legend of Salai Tin Maung Oo was the talk of the prison. He was still a
legendary hero among us political prisoners. His name, his strifes, his struggles, his sacrifices are lavishly
talked about among us.
Nowadays, thanks to the thorough and investigative research and lovingly care-intensive prose by the
author, U Aung Htoo, Salai Tin Maung Oo is no more a forgotten hero. His life and struggles are unveiled
to the people of Burma, Asia, and the world over. He now becomes an icon of all the political prisoners
in Burma.
While one of the most submerged and unknown figures in Burmese history is unveiled for the first time,
there still are more than two thousand political prisoners languishing in various dirty, unhealthy and
narrow cells in the gulags, which are widely scattered over Burma. All those political prisoners are
serving terms ranging over 100 years to over 30, 40, 50, 60 years, and so forth. Some of those political
prisoners names crop up sometimes in the overseas media. The media reports just mention their
names, not their living conditions. Hence, they virtually are forgotten prisoners anyhow.
6
Over two thousand political prisoners are here in Burma now. There are many kinds of demands for
their release; political resolutions, appeals, requests, prayers, etc. to no avail. Recently the so-called
civilian government, headed by Thein Sein, formerly a general and prime minister of the military junta,
decreed an amnesty order reducing one year for every prisoner. It is a big political joke. A great shame
for the country. A huge insult on top of injury. The whole world has cursed the half-military government
in diplomacy-coated language. The shameless government remains unperturbed, looking foolish to the
whole wide world.
There are over two thousand forgotten political prisoners waiting in the gulags of Burma. Where are
authors, writers, poets like Aung Htoo? Authors wanted; writers wanted; poets wanted for each and
every forgotten political prisoner of Burma. You are highly welcomed. Come ye all.
For the moment, Aung Htoo is more than good enough. He has done his best.
~U Win Tin
National League for Democracy
vlxk.vGwfvyfrKS udk zdeSdyf/ w&m;r#wr_qidk f&m udp&P yfrsm;udk vpfvsL&_xm;+yD; ppftm%m&Sif tkyfcsKyfa&;udk
Oya'pepfwpHjk zifh az:aqmifaeor# umvywfvHk; ppfreS faom trsKd;om; &if=um;apha&; onf rnfonfh tcgr#
ay:aygurf nfr[kwfacs? udw
k ifarmifOD; touf&dpS Ofumvrsm;wGif trsKd;om;&if=um;apha&;[laom Ekid fiHa&; a0g
[m&rSm jrefrmEkdifiHYacwfpm;cJhjcif; r&Sdao;acs? odk@aomf 4if;taejzifh w&m;r#wr_ESifh vGwfvyfr_ wkd@. qufpyf
r_udk &Sif;vif;pGm oabmaygufem;vnfxm;cJhonf? vlvlcsif; pmemaxmufxm;pdwf&do
S l qvdkif; wifarmifOD;onf vl@
tzGJ@tpnf;twGif;Y jzpfysufaeaom rw&m;r_rsm;udk awG@}uHK od&dS +yD;onfhaemufwGif jynfolvlxk vGwfajrmufa&;
v_y&f Sm;r_rsm; udk pwifaqmif&u
G fcJhonf? tm%m&Sif tkyfcsKyfra_ tmufwGif vl@tzG@J tpnf; wnf&daS eor# umv
ywfvHk; w&m;r#wr_ESifhvGwv
f yfr_wdk@udk&&SdcHpm;Ekdifrnfr[kwf[k udw
k ifarmifOD;u vl trsm; wdk@udk odjrifvmap
cJhonf? TonfrmS wjznf;jznf;ESifh udkwifarmifOD;. ,Hk=unfcsufrsm; jzpfvmcJh=uonf? tqdkyg ,Hk=unfcsuf
tm; 4if;xHY yifudk,f&daS e+yD;om;jzpfaom &JprG f;owWdESifh }uD;pGmaom cspfjcif;arwWmwkd@udk aygif; pyfvkduf&mwGif
qvdkif;wifarmifOD;onf txl;pGr;f tif&do
S lwpfOD; jzpfvmcJhonf? Ttcsufonf OD;ae0if; acgif;aqmifaom ppftm
%m&Siftpdk;&tm; xdwfvef hajcmufjcm;apcJhonf? xdk@a=umifhvnf; udkwifarmifOD;udk enf;pepfwusjzifh tqHk;
pD&ifcJh+yD; 4if;. rdom;pk0ifrsm; tm;vHk;tay: vlrqefpGm jyif;jyif;xefxef ta&;,laqmif&GufcJhjcif; jzpfonf?
rdom;pk0ifwOD;. vkyaf qmifcsufa}umifh usef rdom;pk0ifrsm; tm;vHk;udk&dkufcwfcHpm;cJh&aponfh jzpf&yfrSm
xl;jcm;vSygonf? ,if;rSm ausmif;om;acgif;aqmif qvdkif;wifarmifOD;onf trsm;ESifhrwl wrlxl;jcm;cJhjcif;a=umifh
jzpfonf? udw
k ifarmifOD;onf rdrd. &JpGr;f owWd/ arwWmESifh oHEdN mefwdk@jzifh vl@tzG@J tpnf;udk tusKd;jyK&eftwGuf om
vl@b0udk a&muf&v
Sd mcJhjcif;jzpfonf [k qdkedkifonf? 4if;. oufwrf;umv wav#mufvHk;wGif vl@b0.okcpnf;pdrf
udk pd;k pOf;rSs&,lcpH m; oGm;cJhjcif; r&Sdacs? &kyf&nf acsmarmajyjypfaom vli,fwpfOD; jzpfvifhupm; udw
k ifarmifOD;onf
cspfol &nf;pm;yif vHk;0rxm;cJhacs? 4if;onf touf(13)ESpft&G,frS pwifum pdwfykid f;qdkif&mt&aomfvnf;aumif;/
&kyu
f dk,fykid f;qdkif&m t&aomfvnf;aumif; rdrdukd,fudk avhusifhysdK;axmifcJh+yD; vl@tzG@J tpnf; aumif;usKd;jyK&ef twGuf
toHk;cscJhonf? xkd@aemuf rdrdudk,fusK;d twGuf vl@avmu}uD;rS rnfonfht&mr# ,laqmifoGm;jcif;r&Sb
d J 4if;. rdom;
pk0ifrsm;/ rdwfaqGa&mif;&if;rsm;ESifh 4if;cspfjrwfEd;k aomjynfolvlxkrsm;udk t+yD;tydik f pGef@cGmoGm;cJhonf? Tonfum;
wdrjf rKyfaeaom trSew
f &m;jzpfonf? ,ae@acwf jrefrmEkdifiH&dS jynfolrsm;onf udkwifarmifOD;ESifh ywfoufvm v#if
vlod&iS f=um;xkwfaz:ajymqdk&Jjcif; r&S=d uacs? TuJhodk@aom&JprG f;owWdESifh jynfhpHkonfh ausmif;om;acgif;aqmif qvdkif;
wifarmifOD;ta}umif;udk wdkif;jynftaejzifh armfuGe;f uAsnf;xdk;a&;rSm tdyfrufwpfckyif jzpfaeayao;onf?
odk@&mwGif 4if;. &dk;om;ajzmifhrSerf _pdwf"gwfudkt&if;cHIqd&k v#if udw
k ifarmifOD;onf rdrday;qyftepfemcH cJh&
onf rsm;twGuf *k%jf yKcHvdkolwpfa,muf r[kwfcJhacs? 4if;. rdom;pk0ifrsm;/ rdwfaqGa&mif;&if;rsm;/ jynfolrsm;ESifh
twlwuG &,farmaysmf&i$ fum omrefb0udkom usifvnfjzwfoef;vdkcJhol jzpfonf? EkdifiHa&; Y yg0ifvSKyf&Sm;cJhjcif;
a=umifh cufcJ=urf;wrf;r_EiS fh &ufpufr_wdk@udk awG@}uHKcHpm;cJh&aomfvnf; rdrd.vky&f yfrsm; tay: rnfonft
h cgur#
aemifw&cJhjcif; r&SdcJo
h lwpfa,muf jzpfonf? 4if; awG@}uHKae&onfh 'kuQcHpm;r_rsm;/ tcuf tcJrsm;ESifhpyfvsO;f I
nnf;nLajymqdkrSKudk rdwfaqGa&mif;&if;rsm;u udw
k ifarmifOD;xHrS w}udrw
f cgur# =um;odcJh&jcif; r&Sdacs? vGwfvyfr_/
w&m;r#wr_EiS fh +idrf;csrf;rSKwdk@twGuf v_y&f Sm;wdkufyJG0if&mY udkwifarmifOD;onf aysmf&$ifpGmjzifhvkyu
f dkifaqmif&Gufwwf
ol jzpfonf? xl;jcm;aom ryGifhwyGifht+yHK;ydkif&iS fudkwifarmifOD;onf rnfodk@aomtajctaewGifrsS trlt&m ysuf,Gif;
oGm;jcif; r&SdcJhacs?
11
15
18
1
=umyef;wpfyGifh zl;yGifhvmjcif;
19
[mo^m%f &$ifol
wifarmifOD; [mo^m%f&i$ fonfrmS i,f&,
G fpOfuwnf;uyif jzpfonf? vSa&$ onf wifarmifOD;.
nDi,frsm;xJwGif wpfa,muftygt0ifjzpfonf? wifarmifOD;u ol@udk eDwGwf[k cspfpEk;d ac:a0:avh&dcS Jhonf?
tpfudk}uD;jzpfolESifh twlwuG &Sad ecJhpOf tcsderf sm;wGif udkvSa&$ trSwf&aom &,f&i$ fz,
G f&m taumif;qHk;
jzpf&yfwpfckrmS 1970pkESpf 0ef;usifcef@wGif jzpfyGm;cJhonf?
wifarmifOD; (7)wef; wufa&mufaepOf wpfae@wGif olonf ol. oli,fcsif;rsm;ESifhtwl rkef@pm;qif;csdew
f Gif
tif;,m;uefY a&oGm;ul;cJh=uonf (wifarmifOD;onf i,f&,
G fpOfuwnf;uyif a&ul;jcif;udk tvGe0f goemxHkcJhol
jzpfonf)? Tta=umif;udk twef;ydkifq&mrESifh ausmif;tkyq
f &mrwdk@u od&do
S Gm;+yD; wifarmifOD;ESifh taygif;tyg
wdk@tm; 4if;wdk@. rdbrsm;udk ausmif;odk@ac:vm&rnf jzpfa=umif;/ odk@r[kwfygu 4if;wdk@ ausmif;xkwfcH&rnf
jzpfa=umif;wdk@udk ausmif;tkyf q&mru trde@f ay;cJhonf? TwGif zcifvkyfol. a'go ta=umif; aumif;aumif;
odxm;aom wifarmifOD;onf &if;ESD;aom todrw
d faqGwpfOD;xH tultnDawmif;cHavawmhonf? &cdkif}uD; [k
emrnf&ol todrdwfaqGonf wifarmifOD;tazt&G,fcef@&+Sd yD; &cdkifvlrsKd;wpfOD; jzpfonf? 4if;wdk@. t}uHtpnfrmS
wifarmifOD;taz tvkyfudpPwpfckjzifh c&D;vGefaeonf[k ta=umif;jy+yD; &cdkif}uD;udk wifarmifOD;. OD;av; tjzpf
[efaqmifapum zatvkyo
f l.udk,fpm; &ckdif}uD;u ausmif;tkyq
f &mrESifh oGm;awG@&ef jzpfonf?
wifarmifOD;ESifh ol. twkta,mifOD;av;wdk@ ausmif;tkyq
f &mr}uD; &H;k cef;odk@ a&mufoGm;&mwGif q&mru
wifarmifOD; vkycf Jhaom tjypfrsm;udk ajymqdkwkdifwef;onf? ausmif;tkyq
f &mru &ckdif}uD;ESifh pum;jrnfp ajymqdk
&mwGif 4if;onf wifarmifOD;vdk r[kwfbJ jrefrmpum; 0Jaea=umif;udk &dyfpm;rdonf? xdk@jyif wifarmifOD;ESifh
&kyf&nfjcif;tm;jzifhvnf; vm;vm;r# rwl=ua=umif;udk owdjyKrdcJhonf? odk@aomf 4if;wdk@onf aoG;om;eD;pyf aom
aqGrsK;d rsm;jzpfa=umif; ausmif;tkyq
f &mrtm; wjznf;jznf; em;0ifatmif ajymqdkEkdifcJhonf? xdk@aemuf ausmif;tkyf
q&mr. a&S@wGif &ckdif}uD;u wifarmifOD;udk ajymqdkqk;H rum aemufwpfcg 'Dvdkjzpf&if q&mr}uD;eJ@usaemfe@J aygif;+yD;
aqmf=ur,f[k ausmif;tkyq
f &mrtm; ajymavonf? jrefrmpum;udk vnfvnf0,f0,f yDyDoo rajymwwfonfh
tjyif xdkuJhodk@aom toHk;tE_H;rsm;udk xnfhajymaoma=umifh ausmif;tkyq
f &mr}uD;rSm txmaumufvJGum
t&Suf&oGm;cJhonf? pdwfq;dk refqdk;jzpfoGm;cJhonf? xdk@a=umifh &ckdif}uD;rSm 4if;. pum;toHk;tEH_; rSm;,Gif;r_EiS fh
21
23
2
vlom;jcif;pmemr_pdwf"gwfudk vufawG husifhoHk;jcif;
qefpyg; &Sm;yg;r_ jy\em
1967ckESpf =o*kwfvwGif jrefrmEkid fiH. aiGa=u;azgif;yGrr_ Sm rd;k yHsaecJhonf? wkdif;jynf. aps;uGufxJwGif
qefpyg; jywfvwfcJh+yD; jynfoljynfom;taygif;wkd@ rdrdwdk@. rdom;pk0ifrsm;udk qufvufau|;arG;xm;Ekdif&eftwGuf
a0;vHaomae&mrsm;wGif qeft0,f&mS xGufcJh&onf? pufeufypPnf;rsm; 0,f,l&eftwGuf Adv
k fcsKyfae0if;onf
Ekid fiH&yfjcm; wkdif;jynfrsm;odk@ qefpyg;udk tvGet
f u|H a&mif;xkwfcJhonf[k jynfolvlxk twGif; aumv[mv
owif;rsm; xGufcJhonf? pD;yGm;a&; t=uyftwnf;rSm tqdk;qHk;tajctaeodk@ a&muf&do
S Gm;+yD; Ekid fiHtwGif;wGif
pD;yGm;ysuf uyfqdkufcJhonf? jrefrmEkid fiHwGif vlenf;pkjzpfaom w&kwfvlrsKd;rsm;ukd pD;yGm;&Sm&mY u|rf;usio
f lrsm;tjzpf
vltrsm;wdk@u xifjrif,Hk=unfcJh=uonf? aumufuspfpOf;vJaom AdkvfcsKyfae0if;u qefpyg; &Sm;yg;r_twGuf
w&kwfvlrsKd;rsm;udk tjypfykcH s+yD; w&kwfvlrsKd;rsm;onf pD;yGm;a&; vkyif ef;ESifh ywfoufvmv#if avmb}uD;aom
vkyif ef;&Sifrsm; jzpf=uonf[k ae0if;u xkwfaz:ajymqdkcJhonf?
&efuke+f rdK@ txufwef;ausmif;wpfausmif;wGif w&kwfvlrsKd; ausmif;olausmif;om;tcsK@d onf uGejf rLepf
acgif;aqmif}uD; armfpDwke;f . &kyfykyH g&Sdaom &ifxdk;rsm;udk 4if;wdk@. ausmif;tusrsm;wGif wyfqifcJh=uonf?
armfpDwke;f udk tm;us+yD; uGejf rLepfpepftay: opPm&Sda=umif; wpHw
k &mjyo=uonfrSm xdktcsdeu
f w&kwfvlrsKd;
ausmif;olausmif;om;rsm;twGuf tqef; r[kwfcJhacs? tqdkyg &ifxdk;udk ausmif;olausmif;om;rsm; 0wfqifcGifh
r&Sda=umif;ESifhpyfvsO;f I tpdk;&0efxrf; jrefrmausmif;q&mru ajymaomtcg w&kwfausmif;olausmif;om;rsm;
pdwfndKnifcJh&onf? aemufykdif;wGif w&kwfausmif;om;rsm;u jrefrmausmif;q&mrudk owf+yD; ausmif;&Sd AD&kdxJ
xnfhxm;cJhonf qdkaom owif;rsm; xGufay:vmcJhonf? xdkowif;tygt0if tjcm;aom aumv[mvrsm;onf
jynfolvlxktwGif; wrk[kwf ys@EH @SH oGm;cJhonf?
qefpyg; jywfvwfrt
_ ay: vlxku rcsifhr&Jjzpfaecsdew
f Gif wkdif;jynfwcGifY jzpfyGm;aecJhaom vk,ufrr_ sm;ESifh
pyfvsOf;I Adv
k fcsKyfae0if;u w&kwfvlrsKd;rsm;udk tjypfzk@d cJhjyefonf? Todk@jzifh jrefrmjynfoljynfom;wkd@. a'gotdk;
aygufuJGcJh&onf? vltyk f}uD;rsm;onf w&kwfvlrsKd;rsm; ykid fqdkifaom tdr,
f mrsm;udk rD;&_@d zsufqD;+yD; w&kwfvlrsKd;rsm;udk
pwif owfjzwf&mrS vlrsKd;wHk; owfjzwfr_ tajctaetxd a&muf&cSd Jhonf? w&kwfvlrsKd;rsm; toufvkI a&Smifajy;
chJ=u&onf? 4if;wdk@. tusK;d &vm'fa=umifh +rdK@jya'orsm;&Sd w&kwf pD;yGm;a&;vkyif ef;rsm; tm;vHk;eD;yg; jyKwfjyKwfjyKef;
cJh&+yD; vl@tokdif;t0kdif;twGif;&Sd tjypfrJholrsm;rSmvnf; rw&m;ojzifh qufqHjcif;cHcJh&onf?
24
25
29
3
wuUodkvfausmif;om;b0 atmufarhb,
G f&mrsm;
wifarmifOD;onf 1971ckEpS f pufwifbmvu pwifum wuUodkvfausmif; yxrESpfwGif ynmoif=um;
cJhonf? &efukef 0dZmody`H wuUodkvf ausmif;om;b0rSm pdwfv_y&f Sm;p&mrsm;jzifh jynfhaecJhonf? &efukef wuUodkvf
onf jrefrmEkdifiHwGif a&S;tusqHk;ESifh tausmf=um;qHk; wuUodkvfwpfck jzpfonf? TwuUodkvfudk +Adwdo#udkvdkeD
tkyfcsKyfro
_ nfhacwf 1878ckEpS fwGif pwifwnfaxmifcJhonf? udkvdkeDvufatmufrS wkdif;jynf vGwfajrmufa&;twGuf
pwifawmfvSecf Jhaom 'kwd,urBmppf+yD;cgp tcsdeu
f mvrsm;rSpwifum &efukew
f uUodkvfwGif ykefueftHkuG qENjyr_
tajrmuftrsm;&SdvmcJhonf? udkatmifqef;/ OD;EkESifh OD;oef@ tp&So
d nfh udkvkdeDqef@usifa&; trsK;d om;v_y&f Sm;r_
acgif;aqmifrsm;onf &efukew
f uUodkvf. ausmif;om;a[mif;rsm;yif jzpfonf?
&efukef 0dZmodyH` wuUodkvf. vSycef@nm;aom &_cif;rsm;
wuUodkvfy&d0k%o
f nf tvGet
f rif; vSywifhw,f+yD; vlwumwdk@. pdwfEv
S Hk;udkyif ndK@,lqaJG qmif
Ekid fayonf? +Adwdo#acwfwGif aqmufvkycf Jhaom taqmufttHkrsm;/ tylykid f;a'owGif aygufa&mufavh&Sdaom
pdrf;vrf;pdjk ynfaeonfh opfyiftd}k uD;rsm;wdk@a=umifh &efukew
f uUodkvfonf orkid f;0if&orsm;ESifh jynfhaecJhonf? wzef
wuUodkvfe,fajrwcGifvHk;wGif &moDtvdkuf zl;yGifhaom yef;aygif;pHkwkd@jzifh a0qmaecJhonf? tvGejf rifhrm;aom
pdefyef;yifrsm;ay:wGif =uufaoG;a&mifyef;yGifhrsm;jzifh zH;k v$rf;xm;onfhjrifuGif;rSm teDa&mifxD;}uD;rsm; ajrjyifay:Y
aygufa&mufae=uozG,fyif jzpfonf? pdeyf ef;yGifhrsm;onf rd;k &moD ueOD;ykdif; ZGefvwGif yGifhzl;avh&d=S uonf?
ik0gyifrsm;ay:&Sd ik0gyef;rsm;uvnf; zl;yGifha0qmae=uonf? t0gEka&mif&Sdaom ik0gyef;rsm;onf opfyifrsm;udk
apmifyg;Ekv$mrsm;ozG,f zk;H v$r;f ae=uonf? &efukef wuUodkvfy&d0k%o
f nf tqdkyg yef;ESprf sKd;tjyif tjcm;aom
a&mifpo
Hk pf&Gufyef;refrsm;jzifh pdrf;vef;pdjk ynfaeayonf?
wuUodkvf0if; twGif;wGif tEkynm tqmufttHk/ bJG@ESif;obifcef;r/ tyef;ajz &dyf+rHK/ odyH`ynm
taqmufttHk/ wuUodkvf "rRaqmif/ wuUodkvf aq;ukXme/ wuUodkvf pdef&wk ESpfywfvnf cef;rESifh ausmif;ol
ausmif;om;rsm; aexdkif&m taqmifrsm; wnf&daS e=uonf? &efukew
f uUodkvfonf &efuke+f rdK@. t}uD;qHk; a&uef
jzpfaom tif;,m;uef. taemufawmifbuf uefabmif&k;d wav#mufwGif wnf&do
S nf? &efuke+f rdK@awmifykid f;
urm&Gwf+rdK@e,f&Sd jynfvrf;ESifh wuUodkvf&yd fomvrf;wdk@. vrf;qHkwGif jzpfonf?
wuUodkvf e,fajr. tv,facgifwGif t"dywdvrf;[k ac:aom vrf;r}uD;wpfck&do
S nf? wuUodkvf e,fajr.
awmifbuf wuUodkvf&dyfomvrf;rS pwifvmaom t"dywdvrf;onf bGJ@ESif;obifcef;r wnf&d&S m wuUodkvf
e,fajr. ajrmufbufq;Hk tydkif;xd oG,fwef;aeayonf? t"dywdvrf;onf bGJ@ESif;obif cef;raqmif. awmifbuf
ayguftxd a&muf+yD; cef;raqmif. ajrmufbufykid f;rSmrl tif;,m;uefjyif}uD;&Sd&mbufodk@ rsufESmrlaeonf?
bGJ@ESif;obif cef;raqmifwGif bGJ@csD;jrifhjcif; tcrf;tem;rsm;ESifh ausmif;olausmif;om;wkd@twGuf ta&;ygonfh
tjcm;aom yGJvrf;obifrsm;udk usif;yjyKvkyaf vh&do
S nf?
30
35
4
arwWmudk &SmazGol qdkonfxuf arwWmudk ay;a0vdkol
udkwifarmifOD;onf 4if;. nDtpfudk armifESrrsm;teuf touft}uD;qHk;jzpfonf? tpfr}uD; trdt&m/
tpfudk}uD; tzt&mqdkaom jrefrmpum;yHk uJhokd@yif tdrfwGif tar r&Sdygu udkwifarmifOD;u rdom;pk0ifrsm;udk
=unfh&_apmifha&SmufcJhonf? taru om;zGm;q&mr wpfOD;jzpfonfEiS fhtnD olr. tvkycf sderf Sm yHrk Sefr&Sdacs?
tcsK@d aom udk,f0efaqmiftrsK;d orD;rsm;rSm csufcsif; rD;rzGm;Ekdif=uaoma=umifh taru 4if;wdk@xHwGif ntdyfnwm
aecJh&aom tajctaersm;vnf; &Scd Jhonf? tar r&Sdaomtcsderf sm;wGif udkwifarmifOD;u ol. nDi,f/ nDri,frsm;udk
t+rJwap aumif;rGepf Gm =unfh&_apmifha&SmufcJhonf? ntdy&f m r0ifrDw
S Gif tdrf&dS wHcg;ESifh jywif;aygufrsm;tm;vHk;
*vef@cs+yD;jcif; &Srd &Sd vkdufvHppfaq;onf? nDi,f/ nDri,frsm;wkd@ twGuf csufjyKwfay;jcif;/ 4if;wdk@ ausmif;roGm;cif
rkef@zdk;ay;jcif;rsm;/ vdrv
f drrf mrmae&ef/ pm}udK;pm;=u&ef qdkq;Hk rjcif;rsm;udk udw
k ifarmifOD;u jyKvkycf Jhonf?
xdkacwfumvrsm;wGif udkwifarmifOD; rdom;pk tygt0if jrefrmEkdifiH&dS jynfolvlxk trsm;pkonf
jrefrmhqdk&S,fvpf vrf;pOfygwD. tkycf sKyfr_atmufwGif pm;0wfaea&; c|wf+cHKuscJh&onf? udkwifarmifOD;
&yfuGufxJwGif aexdkifol trsm;pkrmS vufvkyv
f ufpm;ESifh v,form; vlwef;pm;rsm; jzpf=uonf? 4if;wdk@ awG@}uHK
ae&aom tajctaersm;udk aumif;rGepf Gm &dyfpm;rdcJhol udkwifarmifOD;u ol.rdom;pkEiS fh tdrfe;D csif;rsm;.
ae@pOfb0udk pmemcJhonf?
37
pufjzifh }udwf+yD;rSomv#if toifph m;oHk;Ekid faom qefudk &&Sda=umif;/ rdbrsm;uvnf; 4if;wdk@ cufcJyifyef;pGmjzifh
&SmazGxm;aom 0ifaiGjzifh qefrsm;udk 0,f,l&a=umif; ponfwkd@udk ajymjyonf?
&if&ifvS touf(5)ESpfcef@ t&G,fwGif trSwf&p&maumif;aom tjzpftysufwpfckrmS Todk@jzpfonf?
wifarmifOD;onf aEG&moD yljyif;aom ae@&ufrsm;wGif wcgw&HY pawmfb,f&cD sif;rsm;udk tdrf0,fjyefvmavh&do
S nf?
pawmfb,f&rD sm;udk Ek@d qD/ a&cJwdk@jzifh a&me,fum rdom;pk0ifrsm;tm;vHk; +rdKif&nf&Suf&nf twlwuGpm;aomuf
=uonfhjrifuGif;udk ,ae@wdkif rarhEdik facs? wcgw&HwGif wifarmifOD;u taztvkyrf oGm;rDwGif =uufO c&rf;csOfoD;
ar$a=umf a=umfxnfhay;vdkufonf?
tjcm;ae&mY pm;aumif;aomufaumif;rsm; pm;vmcJh&onfhtcgwdkif;wGif udkwifarmifOD;u tpm;tpm
rsm;rSm t&om tvGe&f aSd =umif;/ pm;aomufaepOftwGif;wGif ol. nDi,f/ nDri,frsm;udk owd&rdojzifh +rdKIyif
rusEkdifa=umif; wdk@udk ajymjyonf? TuJhodk@aom tpfudk}uD;jzpfol. owd&wwfrE_ Sifh cspfjcif;arwWmwkd@udk
=um;&onfrmS nDi,f/ nDri,frsm;twGuf =unfE;l p&myifjzpfcJhonf?
tpfudk}uD;tjzpf jyKrlusifh}uHjcif;
nDtpfudk armifESrrsm; aqmhupm;=u&mwGif wcgwH&YH pum;jrm;/ &efjzpfonfrsm; &Sdwwfonf? TwGif
udkwifarmifOD;u 0ifa&mufjzefajz&ay;p+rJjzpfonf? nDtpfudk armifESr tcsif;csif; wpfOD;ESifhwpfOD; csifcif&rnf/
*&kpku
d f&rnf/ &Sw
d mudk r#a0&rnf ponfwdk@udk olu oifay;cJhonf? udkwifarmifOD;. cspfjcif;arwWmjzifh axG;+cHK
cH&aom 4if;. rdom;pk0ifrsm;onf ydrk I
dk aEG;axG;vHk+cHKr_&Sdonf[k cHpm;vm=u&+yD; rdom;pk0ifrsm; t=um;&Sd
cspfcifav;pm;r_rSmvnf; wdk;yGm;vmcJhonf?
udkwifarmifOD;onf 4if;. nDi,f/ nDri,frsm;udk r=umc% qkdqk;H rum oGefoif !$ejf yonfrmS
rSefaomfvnf; rdrdukd,fwkdifrmS um; armifErS rsm;. a&S@wGif [dwf}uD;[ef}uD;jzifh aewwfavh&do
S l r[kwfacs? nDi,f/
nDri,frsm;udk pvm;/ aemufvm;jzifh aewwfolwpfa,mufjzpfonf? udkwifarmifOD;}udKufaom oD;csif;rsm;udk
a&'D,kdu v$ifhae+yDqkv
d #if armifESrrsm;ESifh twl ucke=f uonf? ti,faumifrsm;uvnf; oDcsif;udk ryDuvm
yDuvmjzifh vdkufq=dk uonfrmS aysmf&i$ f=unfE;l zG,f&maumif;onf? rdrdwdk@. om;orD;rsm; aysmf&i$ fjrL;xl;ae=uonfh
jrifuGif;udk=unfhum rdbrsm;rSmvnf; =unfE;l rqHk;jzpfcJh&onf?
rdom;pk0ifrsm;tay: xm;&Sdaom wifarmifOD;. arwWmrSm tuef@towfr&Sdacs? xdk@jyif TarwWmonf
4if;. oli,fcsif; taygif;toif;rsm;ESifh teD;tem;ywf0ef;usi&f Sd vltrsm;xHodk@vnf; wenf;r[kwfwenf;
ysH@E@SH oGm;onf? wifarmifOD;onf oli,fcsif; taygif;toif;rsm;ESifh qufqH&mwGif rnfaomtcgur# 4if;wdk@xHrS
wpHkw&m tcGifhta&; ,lcJhjcif; r&Sdacs? tcGifhta&; r,lonfhtjyif wifarmifOD;u 4if;wdk@udkyif rdrdwwfEdik for#
tultnDay;cJhonf? 4if;wkd@ tusKd;pD;yGm;twGuf wpHw
k &m taxmuftyhHay;cJhonf? oli,fcsif;rsm; pHq
k Hkrd=u+yD
qdkv#if rdrdta=umif;ajymrnfhtpm; tjcm;olta=umif;udkom olu pajymavh&do
S nf? rdrdoli,fcsif; wpfOD;
40
aqGrsK;d awG bufrSmyg wuUodkvfbJG@&bl;wJhol wpfa,mufrS r&SdcJhzl;bl;uG? tck rif;u yxrqHk; 'gudk vkyEf ikd fawmhrmS
r[kwfvm;? igwkd@ rdom;pkwpfpv
k Hk;twGuf rif;u pHjywpfa,muf jzpfvmrSmayghuGm? [k tazu ajymonf? wzef
tazu wuUodkvf bJG@&+yD;wJhtcgus&if rif;}udKufwm vkyaf wmhaygh?[k azsmif;zsjyefonf? TonfESifh ywfoufI
tpydik f;wGif ukdwifarmifOD;u csnfwHkcswHkjzpfaeaomfvnf; zcifjzpfudk av;pm;or_jzifh zcif. vdktifqENtwkdkif;
vky&f ef qHk;jzwfcJhonf? odk@aomf c&pf,mef bke;f }uD; jzpfvm&eftwGuf bJG@wpfck&dx
S m;&rnf jzpf+yD; usrf;pmoif
ausmif;wGifvnf; (2)ESpf (3)ESpf OD;pGm oGm;ae&onf? xdk@a=umifhvnf; olu ausmif;qufwuf vrf;udkom qufvuf
a&G;cs,fcJhjcif;yif?
udkwifarmifOD;onf arwWmudk &SmazGolr[kwf? arwWmudk ay;tyfolwpfOD; jzpfcJhonf? ol vkyaf qmif
cJhaom jyKrlaqmif&u
G fcsufrsm;onf wpHkwOD;xHrS arwWmudk tvdk&aSd om pdwfqENtay:Y tajcrcHacs? rnfol
wpfOD;wpfa,mufxHu rnfonfht&mudkr# ar#mfvifhxm;jcif; r&SdbJ ol. pdwfaumif; t&if;cHoufoufjzifhom
tjcm;olrsm;udk ulnDay;cJhjcif; jzpfonf? rdom;pk0ifrsm;/ oli,fcsif;rsm;ESifh tjcm;olrsm;tay:xm;&Sdaom arwWm
uwqifh vlom;rsKd;EG,fwpf&yfvHk;tay: xm;&Sdaom arwWmtjzpfodk@ ysKd;axmifEdik fcJhonf? omref ae@pOfb0wGif
ukdwifarmifOD;tm; awG@}uHKqufqHcJh&bl;olwkdif;onf ol. arwWmudk wenf;r[kwf wenf; cHpm;cJh&onf? olEiS fh
pum;ajymqdk&jcif;/ olEiS fhtwl &Sad e&jcif;udk ESpfouf=u&onfcsnf;omjzpf+yD;/ rdrdwdk@. b0tawG@t}uHKrsm;tm;
udkwifarmifOD;udk zvS,fvdkpdwfrsm; jzpfcJh=u&onf?
Ak'<bmomwGif a*g"rR jrwfpmG bk&m;u tusK;d ESifh ta=umif; qufE,
$ fr_ oabmw&m;udk a[m=um;
cJhonf? rdom;pk0ifrsm;/ oli,fcsif;rdwfaqGrsm;ESifh vltrsm;wkd@tay: xm;&SdcJhaom jrwfpmG bk&m;. tEd_if;rJh arwWm
w&m;a=umifh vltrsm;wdk@uvnf; jrwfpmG bk&m;tay: arwWmtjynfht0&SdchJjcif;jzpfonf? odk@aomfvnf; Tae&m
wGif jrwfpmG bk&m;onf vltrsm;wdk@xHrS wpHkw&m jyefvnfar#mfvifhawmifhwaoma=umifh xdkuJhodk@ arwWmw&m;
xm;cJhjcif; r[kwfacs? TuJhodk@aom arwWmurBm tajcjyKjcif;jzifh jrwfpmG bk&m;onf cufcJyifyef;r_/ &ufpuf
,kwfrmr_EiS fh +cdr;f ajcmufrw
_ kd@udk &ifqdkif&eftwGuf tHrh cef;aom ,Hk=unfcsufrsm;udk &&Sdydkifqikd fvmum vl@tzG@J tpnf;
udk ajymif;vJ&ef aqmif&u
G fEdik fcJhjcif; jzpfonf?
42
5
rw&m;r_rsm;udk wku
d fzsufjcif;ESifh *k%foduQmudk umuG,fxed f;odrf;jcif;
udkwifarmifOD;xHY i,fpOfuwnf;uyif &Scd Jhonfh xl;jcm;aom yifudkp&ku
d f aemufwpfrsKd;rSm 4if;onf rdrd.
&nfreS f;csuf +yD;ajrmufatmifjrifonftxd ZGJrav#mhwrf; vkyu
f dkifaqmif&u
G fwwfjcif;yifjzpfonf? tjcm; nDtpfudk
armifESrrsm;ESifhpmv#if rwlnDaom tcsufrmS ukdwifarmifOD;onf vG,fvG,fEiS fh pdwfa00g; axGjym;jcif; r&Sdol
yifjzpfonf? wpfpkw
H pfckudk vkdcsif+yDqdkv#if wHk;wkdufwkduf usm;udkufukduf xkdt&mudk &&Sdonftxd t&H_;ray;aom
pdwfjzifh aqmif&u
G fwwfol jzpfonf?
t&G,fa&muf vmaomtcg udkwifarmifOD;onf tm;upm;wGif 0goemxHka=umif;udk rdru
d dk,fudk
od&dv
S mcJhonf? rnfonfh tm;upm;enf;udk rnfuJhodk@ upm;&rnf[laom enf;AsL[mrsm;tm; em;vnfodu|rf;
cJhonf? xdk@a=umifhvJ rsm;aomtm;jzifh oluomv#if tEkdif&&Sdjcif;jzpfonf? uav;b0wGif oa&uGif;ypf upm;enf;/
acgif;yef;vSef upm;enf;/ a*:vDypf upm;enf; rsm;Y oluomv#if trsm;tm;jzifh tEkdif&&SdcJhonf? odk@aomfvnf;
Ekid fol tukepf m;vkdaom pdwfqENrsKd; olxHY r&SdcJhacs? rdrdwGif&daS om t&mtm;vHk;udk qHk;&_;H oGm;ojzifh pdwfqif;&J
ae&onfh uav;wpfa,muf. rsufEmS udk wifarmifOD;u r=unfh&ufaoma=umifh rdrdEdkifxm;onfrsm;xJrS
w0ufcJGay;vkdufp+rJjzpfonf? odk@aomfvnf; t&_H;orm;onf pdwfxm;qdk;olwpfa,mufjzpfygu jyefay;vdrfhrnf
r[kwfacs?
i,f&,
G fpOf uav;b0uwnf;uyif wifarmifOD;udk vlcspfvlcif rsm;cJhaoma=umifh wifarmifOD;.nD
vSa&$onf olEiS fhtwl wpfausmif;xJY ae&jcif;udk ESpfoufcJhonf? wifarmifOD;u ol@udk t+rJapmifha&Smufonfhtjyif
tjcm; nDi,f/ nDri,frsm; tEkdifusifhcH&jcif; r&Sdap&eftwGufvnf; umuG,fay;cJhonf? xrif;pm;qif;csderf sm;wGif
wifarmifOD;ESifh vSa&$wdk@onf oli,fcsif;rsm;ESifhtwl &Sad eavh &So
d nf? i,f&,
G fpOfu wifarmifOD;onf ydefoG,f+yD;
rsufreS fvnf; wyfcJh&onf? xdk@jyif wifarmifOD;onf tjcm;uav;rsm;uJhodk@yif ol. cJwHEiS fh abmyifrsm;
raysmufr&Sap&eftwGuf tustyd fuyfxJwiG f xnfhxm;avh&do
S nf?
43
TwGif &kwfw&ufqo
dk vkd xdkausmif;om;u wifarmifOD;udk vufoD;jzifh xdk;avonf? v#yfwysuf
twGif;rSmyif wifarmifOD;u ol. vufoD;ukd b,fbufvufjzifh wm;+yD;onfESifh w+ydKifeuf nmbufvufjzifh
ol@rsufEmS udk vufoD;wpfvHk; ypfoGif;vkdufonf? t&m&mtm;vHk; rsufpdwrSwftwGif; jzpfoGm;aoma=umifh
xdkausmif;om;rSm thHtm;oifI
h rqHk;rD wifarmifOD;. vufoD;csufa=umifh zifxkdifoGm;onf? ESmacgif;rSvJ aoG;rsm;
usvmonf? olu wifarmifOD;udk qJa&;um jyefxvm+yD; csrnftvkyw
f Gif teD;tem;&Sd ausmif;om;rsm;u
4if;wkd@ESpaf ,mufudk twif; 0ifq=JG uonf? xdk@aemuf q&m/ q&mrrsm;vnf; tcif;jzpfymG ;&mae&modk@ csufcsif;
a&muf&v
Sd m+yD; 4if;wdk@ESpaf ,muftm; ausmif;tky}f uD;&Hk;cef;odk@ yd@k vdkufonf?
wifarmifOD;u pxdk;a=umif;udk ausmif;tky}f uD;&Hk;cef;wGif xdkausmif;om;u ausmif;tky}f uD;tm; pwif
wkdifwef;avonf? wifarmifOD;uvnf; xdkausmif;om;. vufoD;csufudk OD;pGma&Smifum rdrdudk,fudk ckcHumuG,f&ef
twGuf vufoD;wpfcsufxdk;cJha=umif; jyefvnfacsyonf? xdkausmif;om;onf jy\emaumif jzpfa=umif;udk
od&dx
S m;cJh+yD;jzpfaoma=umifh ausmif;tky}f uD;u ol@tm; 'DtwGuf rif;&J@rdbawGudk ac:today;&vdrhrf ,f [k
ajymcJo
h nf? xdkae@rpS I tqdkygausmif;om;onf wifarmifOD;tem; ruyf&aJ wmh? wifarmifOD;ESifh rsufvHk;csif;yif
rqkdif&aJ wmhay? xdkausmif;om;. tEkdifusifhjcif;udk cHcJh&aom tjcm;ausmif;om;rsm;onfvnf; wifarmifOD;tay:
aus;Zl;wif=uonf? xdktcsderf SpI wifarmifOD;wGif oli,fcsif; ydkwdk;vma=umif; vSa&$u &dypf m;rdcJhonf?
wifarmifOD;onf touf(13)ESpft&G,fuwnf;uyif ol. cE<mudk,f}uH@ckdifatmif vkycf Jholjzpfonf? ol.
oli,fcsif;rsm;ESifhtwl 0dwfoGm;rcJhonf? udk,fcHynm vkdufpm;cJhonf? bJjcHausmif;[k trnfwGifcJhaom r&rf;uke;f
txu(1) eSifhuyfvSsuf&do
S nfh bkef;}uD;ausmif;0if;twGif; OD;Zif;i,frsm;eSifhaygif;um tav;r &Hw
k ckudk wnfaxmif
cJh}uonf? tcsdefreS frSef eSifh ZGJ&Sd&Sd upg;olrmS udkwifarmifOD; yifjzpfonf? oli,fcsif;rsm; tm;vHk;teuf pdwf"gwf
a&m/ cE<mudk,fyg }uHhckdifawmifhwif;rSK t&Sdqk;H rSm udkwifarmifOD; jzpfonf?
xkdacwfu jrefrmhodkif;ynmudk odkif;q&m}uD;OD;cspfoef;u &efukef wuUodkvf0if;twGif;wGif tcsdeyf dkif;eSifh
yd@k csay;cJh&m oli,fcsif;awG wcsK@d wufa&muf oif}um;}uonf?
jrefrmhvufa0S hudk ordik f;vrf;qHk rSaeI
um;rSwfwdkifwwdkifp;D oGm;vSsif a&mufaom bkef;}uD;ausmif;wckwGif oGm;a&muf oif}um;olvnf;&Sdonf?
udkwifarmifOD;u odkif;/ vufa0S h rsm;xufykI
d cg&maw;udkpdwf0ifpg;onf? vdkufpg;onf? wpHkw&m uGsr;f usifpGm
wwfajrmuf onf? cg&maw;ynmjzifh ol hudk,folckcHumuG,fum owWdjycGifh&cJhaom t}udrt
f awmfrsm;rsm;
&Scd Jhonf?
vrf;o&J *d%
k f;om;rsm;udk &ifqdkif}uHKawG@jcif;
1960 pkESpfaESmif;ykdif;ESifh 1970 pkESprf sm;Y &efuke+f rdK@EiS fh jrefrmEkid fiH&dS ae&mtawmfrsm;rsm;wGif vrf;o&J
*d%
k f;rsm; acwfpm;aecJhonf? ukdwifarmifOD; rdom;pkaexdkif&m ordik f;+rdK@e,fwGifvnf; vrf;o&J*k%
d f;rsm; txl;
aomif;usef;cJhonf? vrf;o&Jrsm;udk tcef@roifI
h armfrsm;=unfhrdv#if ae&mYyif &du
k fEu
S f/ vk,uf jcif;cH&Ekdifonf?
44
vrf;o&Jrsm;u wpfpkw
H pfa,mufudk =unfhr&I +cdrf;ajcmufv#if +cdrf;ajcmufjcif;cH&olonf vrf;o&Jrsm;udk
tEl;tnGwfawmif;yef&onf?
Todk@jzifh &yfuGufxJ&dS vrf;o&Jrsm;u udkwifarmifOD;udk =unfhr& jzpfvmonf? wuUodkvfausmif;
toGm;tjyef vkyaf eaom udkwifarmifOD;udk vrf;o&Jrsm;u ae@pOfawG@jrifaeaomfvnf; udkwifarmifOD;u
wuUodkvfausmif;om;wpfa,mufjzpfa=umif;udkrl 4if;wdk@ r&dyrf dcJhacs? ukdwifarmifOD;. udk,fhudkudk,f,Hk=unfr_
pdwf"gwfEiS fh cyfrdkufrdkuf yHpk Hwdk@a=umifh vrf;o&Jrsm;u ol@udk awmf&kw
H ef&Hk &efrp&JcJh=uacs? wpfOD;csif; ESpfOD;csif; &ifqdkif
pdefac: xdk;owfcJh=uolrsm;onfvnf; udkwifarmifOD;. ukd,fcyH nm u|rf;usirf _a=umifh arSmufoGm;cJh=uonfu
rsm;onf?
1971ckESpf atmufwdkbmvwGif ae@wpfae@ wuUodkvfausmif;u tjyefwGif wifarmifOD;onf ordik f; blwm&Hk
vrf;twdkif; av#mufvmonf? TwGif u,f=uyg/ u,f=uyg[k wpmpmatmfaeoHudk wifarmifOD; =um;vkduf
&onf? olu toHvm&mbufudk csufcsif;ajy;oGm;&m touf(15)t&G,fcef@&aSd om vli,fwpfOD; &ku
d fEu
S fvk,uf
cHae&onfhjrifuGif;udk awG@vdkuf&onf? a[haumifawG? &yfvkdufprf;?[k udkwifarmifOD;u [dr;f a[mufvkdufonf?
TwGif vrf;o&J(3)a,mufonf vli,fudk xm;+yD; csufcsif; xGufajy;oGm;=uonf? zkwfv_dufzkwfv_dufjzifh touf&SL
aeaom vli,fu wifarmifOD;a&mufvmonfhtwGuf aus;Zl;wifa=umif;ajymonf? wifarmifOD;u 'Dblwm&Hku
vrf;o&J awG usufpm;wJhae&m? rif; 'DudkvmwJh tcgus&if aumif;aumif; owdxm;&r,f? +yD;&if 'Dudk b,fawmhrS
wpfa,mufxJ rvm&bl;? [k owday;onf? udkwifarmifOD;u vrf;o&Jrsm; vk,ufaeonfudk 0ifa&muf
aESmifh,SufcJhr_tay: t+idK;taw;xm;um &yfuGuftwGif;&Sd vrf;o&Jrsm;u ol@udk apmifh=unfhaecJh=uonf?
aemuf&uftenf;i,ft=umwGif udkwifarmifOD;onf blwm&Hv
k rf;rSyif tdrfjyefvmcsdew
f Gif vrf;o&J*dk%;f 0if
vli,f av;ig;a,mufcef@ vrf;ab;wpfae&mwGif xdkifae=uonfudk owdjyKrdonf? xdkvli,frsm;xJrS wpfOD;u
a[haumif/ iwHk;[k atmfajymoHudk=um;aomtcg udkwifarmifOD;u csufcsif;&yf+yD; olwdk@udk =unfhvkdufonf?
rif;u bmjzpfcsifvdk@vJuG [k vrf;o&Jrsm;u &efponf? udkwifarmifOD;u olwdk@qD av#mufoGm;+yD; ighudk
tJ'Dvdkac:wm b,folvJ? rif;wdk@txJu b,faumifvJuG[k ajym&m vrf;o&Jvli,frsm;tm;vHk; xdkif&mu
xvm=uonf? olwdk@xJrS wpfOD;u igbJuG[kqdkum udkwifarmifOD;xH vufoD;wpfvHk; ypfoGif;avonf? TwGif
udk,fcyH nmudk aumif;rGepf Gm wwfu|rf;xm;ol udkwifarmifOD;. v_y&f Sm;r_rsm;rSm jrefqefvGe;f vSonf? 0ifvmaom
vufoD;udk wm;vdkuf+yD; csufcsif; wefjyefwkdufcdkufonf? vrf;o&JaemufwpfOD; ajy;0ifvm&mwGif olu um&maw;
enf;jzifh ab;apmif;uefvdkufonf? vrf;o&Jrsm;u wpfa,muf+yD;wpfa,muf qufwdkuf0ifa&muf wkdufcdkufvm
ouJhodk@yif ol. wefjyefydwfq@dk wdkufcku
d frr_ sm;rSmvnf; avt[keu
f Jhodk@ jrefqefvSonf? udk,fcHynmudk TITr#
wwfu|rf;olESifh &ifqkdif&vdrrfh nf[k ar#mfvifhrxm;rdcJhaom vrf;o&Jrsm; tht
H m;oifhoGm;onf? udkwifarmifOD;udk
tEkdif,lI r&Ekid fa=umif; tv#iftjref&dyfpm;rdoGm;+yD; 4if;wdk@ qufrwkdufcdkuf=uawmhacs? TwGif rif;wdk@ ighudk
aemufwpfcg vmrprf;eJ@? iguvJ 'D&yfuGufxJrmS }uD;vmwJhaumifbJuG[k olu ajymonf?
aemufwpfywfcef@=umoGm;onfhtcgwGif udkwifarmifOD; xyfrHwdkufcku
d fcH&jyefonf? oli,fcsif;tdrfrS
jyefvmonfhtcsdew
f Gif jzpfonf? olu *smuiftusudk ykcHk;ay:wif+yD; vrf;twkdif;av#mufvmonf? xdktcsdeu
f
45
udk,fhtvkyu
f dk vky+f yD;vdk@ tdrfjyefaewm? igu rif;wdk@eJ@ &efjzpfzk@d bmta=umif;rS r&Sdbl;? rif;wdk@&@J tajctaeawG
udkvJ igem;vnfw,f? rif;wkd@b0u qif;&Jwma=umifh tckvdkrsK;d tcuftcJrsKd;pHk awG@ae&w,fqdkwm igodw,f?
'ga=umifhvJ rif;wdk@u tckvdk 'kp&ku
d fra_ wG usL;vGeaf e=uwm r[kwfvm;?
igu 'D&yfuGufxJrmS ae+yD; 'D&yfuGufxJrmS }uD;vmwJhol? ightaruvJ 'De,fajr&J@ oGm;zGm;q&mr
wpfa,mufavuGm? [k udkwifarmifOD;u qufajymonf? ordkif;+rdK@e,fwGif udkwifarmifOD;. taru
om;zGm;q&mrtjzpf tvkyfvkyu
f dkifaecJhonfrmS (10)ESpfausmf &So
d Gm;+yDjzpfonf? e,fcrH sm;uvnf; tarhudk av;pm;
=uonf? usef;rma&; jyKpkapmifha&Smufr_rsm; ay;onfhtjyif T+rdK@e,f&Sd udk,f0efaqmifrsm;/ uav;tarrsm;twGuf
vkyu
f dkifaqmif&Gufay;aeaom trsm;u av;pm;&onfhtarhudk vrf;o&Jrsm; odu|rf;=urnfyifjzpfonf? odk@aomf
udkwifarmifOD;u tarhom;jzpfa=umif;udkrl 4if;wkd@ od&dx
S m;cJh[ef rwlacs? udkwifarmifOD;u xdkuJhodk@ ajym=um;
&mwGif vrf;o&Jrsm; wjznf;jznf; aemufqkwf+yD; tarSmifxJ0ifa&muf aysmufuG,foGm;=uonf? xdktjzpftysufukd
}uHKawG@cJh&+yD; aemufyikd f;wGif udkwifarmifOD;onf wwfEdik for# nrarSmifcif tcsderf SD tdrfjyefvmonf? tarSmifxJwGif
4if;wdk@ESifh aemufwpf}udrf rsufEmS csif;qdkif }uHKawG@&v#if rvdkvm;tyfaom ckduf&efjzpfyGm;r_rsm; jzpfvmEkdifonfudk
&dyfpm;rdaoma=umifhyif jzpfonf?
xdknu vrf;o&Jrsm; jy\emudk ajz&Sif;EkdifchaJ omfvnf; "g;cifarmifwifurl udkwifarmifOD;tay: tcJraus
cJhao;acs? "g;cifarmifwifonf vlodrsm;aom vrf;o&J*dk%;f acgif;aqmifwpfOD; jzpfonf? rnfolur# ol@udk
tmcH&Jjcif; r&SdcJh? xdk@a=umifhvnf; olu udkwifarmifOD;tay: a'goxGufum 'Daumifu bmaumifrk@d ighudk
tmcH&JwmvJ? olu ighe@J wu,fwrf; xdyfwkdufawG@&Jvdk@vm;[kawG;um wpfpHkwpfck vky&f ef t}uH&vmcJhonf?
47
48
jzpfonf? ajcmufvHk;yl;awG h&vSsif a}umuf&HG hjyD; udkwifarmifOD; a&SmifxGuf oGm;vdrhrf nf[k wGufvdkufykv
H nf;&onf?
twGufrmS ; oGm;ygjyD?
udkwifarmifOD;u jcaoFh}uD; waumif [def;a[mufvdkufaom toHrsLd ;jzifh a[haumif aoewf}uD;udkifjyD;
bmvkyaf ewmvJ? rif; owWd&Sd&ifypfavuGm [k ajymum ol htuFsDudk vufepS fbufjzifhjzJ/ &ifyyf}uD;aumhjyD;
ajcmufvHk;yl; wnfhwnfhudk OD;wnf avSsmufvSr;f vdkufonf? ajcmufvHk;yl;udkifxm;aom vli,f.rsufemS rSm aoG;r&Sd
awmh? udkwifarmifOD;u a&S@udk wvSr;f jcif; wdk;vmaomtcg olu ajcmufvHk;yl; jcdrf&ufeiS fh aemufudk wvSr;f jcif;
jyefqkwfoGm;onf? vufwurf; tvdkodk hta&mufwGif udkwifarmifOD;u xdkvli,f. ajcmufvHk;yl; udkifxm;aom
vufudk rdrdb,fvufjzifh usm;ykwf ykwfxkwfvdkufjyD; nmvufjzifh jzwfvufoD; wvHk;oGif;vdkuf&m xdkvli,frmS
wcsufwnf;eSifh yufvufvef vJusoGm;cJhonf? yg;pyfrv
S nf; aoG;awG jzmueJxGufoGm;onf? ajray:ta&muf
acgif;udk ajcaxmufeiS fh qufuef&ef jyifvdkufaomtcg rdrdwdk holi,fcsif; wpku udkwifarmifOD;udk ajy;uyf
0dkif;csKyf vdkuf}uonf? udkwifarmifOD;. ajcaxmuf uefcsufjyif;onfudk oli,fcsif;tm;vHk; odonf? vJaeol
acgif;udk abmvHk;uefovdkuef&vSsif a}uxGufoGm;edik fonf? wifarmifOD; awmfawmh/ vufvGeu
f kerf ,f/ olrif;udk
bmrSqufrvkyfedkifawmhbl; [k atmf[pf&if; wm;qD; cJh}u&onf? wifarmifOD; [lonfrmS onfvdkvlrsdK;jzpfonf?
xdkvli,f ajrjyifay: vJusaecsdew
f Gif ajcaxmufjzifh uefzdk@ &nf&G,fcsuf r&Sda=umif;/ ol@ vufxJu
ajcmufvHk;jyL;jzifh rypfEkdifap&eftwGufom vli,fqDokd@ tv#iftjref oGm;a&mufcJhjcif; jzpfa=umif;wdk@udk aemufykid f;
wGif udkwifarmifOD;u oli,fcsif;rsm;udk &Sif;jyonf?
tcif;jzpfyGm;+yD;aemuf tdrftjyefvrf;wGif oli,fcsif;rsm;u udkwifarmifOD;. rsufEmS udk tuJcwf=uonf?
ol. toGit
f jyifrmS trsufa'goa=umifh wke,
f ifaejcif; r&Sb
d J at;aq;wnf+idraf eonf? udkwifarmifOD; +yHK;aeus
rxdwxd t+yHK;rsKd;udk awG@vdkuf&onf? ,ckw}udrw
f Gifrl ol.t+yHK;onf a=umufp&m raumif;bJ cspfcifz,
G f&m
t+yHK;rsKd; jzpfonf? vlowfvufeuf ukdifxm;ol &efbufvli,ftm; rdrw
d wfu|rf;xm;aom cg&maw;ynmjzifh
tEkdif,l cJhaomfvnf; ol. rsufEmS xm;rSmum; 0ifh0gjcif; tv#Of;r&S?d trSet
f m;jzifh qdk&v#if udk,fcyH nmonf ol.
pGrf;tif r[kwf? pdwf. oef@&Sif;pif=u,fjcif;uomv#if ol. pGrf;tifjzpfonf?
wpfpkw
H pfOD;. cdkif;apr_a=umifh r[kwfbJ rdrdbmom vkyo
f ifhvkyfxdkufonfudk vkycf Jhjcif;a=umifh a=ueyfyw
D d
jzpfaeyHkawmh &onf?
xdk@aemuf oli,fcsif;wpfa,mufu ol@udk ar;onf?
wifarmifOD;/ rif;u woufvHk; uufovpfbke;f }uD; vkycf sifw,fvdk@ t+rJ ajymaecJhw,f r[kwfvm;?
'gayr,fh vufawG@b0 vlawGe@J qufqHwJhtcgrSm onf;cHjcif; w&m; r&Sdbl;qdk&if rif;u b,fvdkvky+f yD; bkef;}uD;
jzpfEikd frmS vJ?
udkwifarmifOD;u-
51
pdwf&n
S fzk@d vdkw,f qdkwmawmh rSefygw,f? 'gayr,fh tJ'Dvdk tajctaersKd;rSmqdk&if 'gu tjypfvkyo
f ludk
tm;ay;&ma&mufw,fav? cH&wJholbufuaevJ xnfhwGuf&r,f? udk,fu rw&m;r_udk cHae&wJh tcsderf sKd;rSmqdk&if
udk,fh&J@ vl@ *k%o
f duQmudkvJ xnfhpOf;pm;&rSmaygh? igu omrefvlwpfa,mufbJ jzpfaeygap/ bkef;}uD;wpfyg;bJ
jzpfaeygap wpfpkw
H pfa,mufu igh&@J *k%o
f duQmudk vmrxdyg; ao;oItxduawmh igu onf;cHjcif; w&m;udk
usifh}uHaetH;k rSmbJ? tckcsdefrSm igu omrefvlwpfa,muf jzpfaevdk@om ol@udk tJ'DvdkrsK;d udk,fxdvufa&muf
wke@f jyefcJhwm? wu,fvdk@ igom bke;f }uD;wpfyg; jzpfaer,fq&dk if wrsKd;pOf;pm;&rSmaygh? aemufwpfcku wu,fvkd@
igom ol@udk rqHk;rcJhbl;qdk&if oluvJ wjcm;vlawGtay: tJ'DvkdrsK;d quf+yD; tEkdifusifhaetH;k rSmbJ r[kwfvm;?[k
jyefajzonf?
udkwifarmifOD;. pum;a=umifh oli,fcsif;rsm;tm;vHk; E_wfqdwfoGm;=uonf?
rD;udk a&jzifh +idrf;owfI &Ekdifp+rJjzpfonf? ausmufusa&tvm; pif=u,faeom pdwfEv
S Hk;rSm udkwifarmifOD;
. pGrf;tifjzpfonf? rw&m;r_rsm;udk wdkufzsuf&ef/ *k%o
f duQm xde;f odrf;&efEiS fh tEkdifusifhAdkvfusr_rsm; xyfrjH zpfyGm;
jcif;u umuG,fEdik f&eftwGuf udkwifarmifOD;u ol. pGr;f tifudk toHk;cscJhjcif;jzpfonf?
52
6
qif;&Jr_ om;aumifrsm;. b0tajctaersm;udk =um;odavhvmjcif;
&yfuGufxJ&dS vrf;o&J*dk%;f om;rsm; tm;vHk;onf udkwifarmifOD;udk av;pm;vmcJh=uonf? wjznf;jznf;
4if;wkd@ESifh &if;ESD;r_ &vm+yD; pum;jrnfp ajymqkdjcif;rsm; &SdvmcJhonf? vrf;o&Jrsm;uvnf; olwdk@. udk,fa&;udk,fwm
jy\emrsm;udk udkwifarmifOD;tm; &ifziG fhajymjyvmcJh=uonf? 4if;wdk@onf cg;ydkufE_dufjcif; tygt0if tjcm;aom
raumif;r_rsm;udk jyKvkyu
f m toufarG;aeolrsm;jzpfa=umif; ol@udk 0efcHajymjy=uonf?
usaemfwdk@u 'gudk }udKufvdk@ vkyaf e=uwm r[kwfygbl;Asm? usaemfwkd@ rdom;pkawGu wu,fudk iwfjywf
ae=uwma=umifhAs? usaemfwdk@twGuf tvkyu
f vJ r&Sdbl;av?
*d%
k f;0ifwpfa,mufonf ol@tar. aq;zdk;0gctwGuf ydu
k fqH&Smae&a=umif;/ cg;ydkufEd_ufjcif;jzifhom aiG&mS
wwfa=umif; ajymonf? TwGif wifarmifOD;u
ig rif;wkd@&J@ tusyftwnf;udk oabmaygufygw,fuGm? 'gayr,fh vlawGqDuae cg;ydkufE_dufwmwkd@/
vk,uf"g;jywkdufwmwdk@ qdkwmu r[kwfao;bl;av? tJ'v
D lawGu rif;wdk@vdkrsKd;bJ r[kwfvm;? olwdk@vJ qif;&J=u
w,fav? olwdk@u wpfae@vHk; yifyifyef;yef;vkyv
f dk@ &vmwJhaiGudk rif;wkd@u vk,uf,lvdkufwJhtcgusawmh olwdk@
rdom;pk0ifawG bmeJ@oGm;pm;=urSmvJ? +yD;awmh rif;wdk@vkd b0rsKd;rSm usifvnf&wmuvJ tEW&m,fodyrf sm;w,f?
vlawGu rif;wdk@udk zrf;rdoGm;+yDq&dk if rif;wkd@udk tm;vHk;u qGrf;}uD;avmif;=uw,f qkdwmudkvJ rif;wdk@ todbJ
r[kwfvm;?[k ajymavonf?
vrf;o&Jrsm;ESifh &efapmifum cdkuf&efrsm; pwifjzpfyGm;cJh&mrS aemufyidk f;wGif udkwifarmifOD;onf 4if;wdk@ESifh
rdwfaqGjzpfvmonf? 4if;wdk@. vufawG@b0tajctaersm;/ 'kuQjy\emr_rsm;udk =um;od&aomtcg pmemoem;pdwf
jzpfvmonf? wkdif;jynf. vuf&dpS nf;rsOf;Oya'rsm;t&qdkv#if 4if;wdk@ukd 'kp&dkufaumifrsm;tjzpf owfrw
S fxm;
aomfjim;vnf; 4if;wdk@onf vl@tzG@J tpnf;. om;aumifrsm;om jzpfa=umif;udk udkwifarmifOD;u usdK;a=umif;
qifjcif oHk;oyfvmcJhrdonf?
vrf;o&J cg;ydkufESdufrsm;udk zrf;rdygu a'ocHvlxkonf 4if;wdk@udk aovkajrmyg;jzpfatmif &du
k fEu
S f=uonf
ESifhywfoufI udkwifarmifOD;u ajymaejcif;jzpfonf? &Jrsm;. =urf;=uKwf&ufpufrE_ Sifh ywfoufIvnf; vrf;o&J
*d%
k f;0ifrsm;u ol@udk ajymjy=uonf? &Jrsm;udk olwdk@udk zrf;rd+yDqdkv#if rnfuJhodk@ csKyfaESmifa=umif;/ xdk@aemuf
=urf;jyifay:xkdifapum 4if;wdk@. vdift*Fgudk bGwfzed yfjzifh wufeif;jcif;jzifh woufvHk; oHk;vdk@r&awmhatmif
vkyw
f wfa=umif; wdk@udk udkwifarmifOD;tm; &ifziG fh=uonf? cE<mudk,fykdif;qkdif&m emusifr_ twd'kuQrsm;udkomru
pD;yGm;a&;ESihf vlra_ &; ursm;wGifvnf; 4if;wkd@onf vl@tzG@J tpnf;. om;aumifrsm; jzpfcJh&=uonf?
53
r&&S=d uawmhacs/ 4if;wdk@ ynmrwwfaoma=umifh tvky&f zdk@ qkdonfrmS vnf; rjzpfEdkifawmhacs? ynmrwwfI
ydu
k fqHr&SmEkdifaoma=umifh 4if;wdk@ rdom;pk0ifrsm; iwfjywf=u&onf? Todk@jzifh vli,frsm;onf vk,uf"g;jywkdufjcif;/
+cdrf;ajcmufI aiGnpjf cif;/ cg;ydkufEdu
_ fjcif; paom 'kp&du
k frr_ sm;wGif yg0ifywfoufvmcJh=uavawmhonf? tcsdK@aom
olrsm;. rdom;pk0ifrsm;rSm tonf;toef zsm;emae+yD; aq;ukor_ay;Ekid f&eftwGuf aiGa=u;vdktyfaeaoma=umifh
omv#if 4if;wdk@u cg;ydkufE_dufpm;ae&jcif;jzpfonf?
vrf;o&J*dk%;f 0ifrsm;. ae@pOfb0tajctaersm;udk =um;odavhvmcJh&+yD;onfhaemufwGif udkwifarmifOD;u
T jy\emrsm;tm;vHk;wkd@. tajccH&if;jrpfESifh pyfvsOf;I 4if;wdk@udk &Sif;vif;ajymjyay;onf? wkdif;jynf. vuf&dS
Ekid fiHa&; tajctaeudk rD;armif;xdk;jyonf? Adkvfae0if;ESifh jrefrmhq&dk S,fvpf vrf;pOfygwDwdk@u jrefrmEkdifiH wpfEkdifiHvHk;
tay: pDrHcef@cGJr_ nHhzsif;yHkudk ajymjyonf? jynfolvlxkwpf&yfvHk; iwfjywfaetcsdew
f Gif vufwpfqkyfpmr# &Sad om
Adv
k fcsKyfrsm;ESifh 4if;wdk@ aemufvdkufaemufygrsm;u wkdif;jynf. o,HZmwrsm;tay: udk,fusK;d &SmtjrwfxkwfaeyHu
k dk
&Sif;jyonf?
Todk@jzifh vrf;o&J*dk%;f 0ifrsm;onf jrefrmEkdifiH. Ekid fiHa&;tajctaersm;udk em;vnfoabmayguf vmEkkdif
cJh+yD; udkwifarmifOD;udk ydI
k av;pm;vmcJh=uonf? usaemfwdk@ bmvkyo
f ifhovJ[k ar;vm&mwGif udkwifarmifOD;
uwkdif;jynfrmS tajymif;tvJawG jzpfz@dk tcsdew
f efvmygvdrhrf ,f? tajymif;tvJawG jzpfvmygvdrhrf ,f?
tJ'Dtcgus&if usaemfwkd@wawGtm;vHk; w&m;r#wr_twGuf wdkufyG0J ifEdkifw,f?[k cyf&Sif;&Sif;bJ jyefajzvdkufonf?
odk@aomfvnf; vufawG@wGirf l 4if;wdk@twGuf tjcm;a&G;cs,fp&mvrf; qkdI r&Sdoavmufyif &Sm;yg;aecJha=umifh tqdkyg
vrf;o&J*dk%;f 0if trsm;pkonf raumif;r_'pk &dkufvkyif ef;rsm;wGifom qufvufusifvnfaecJh=uonf?
wpfae@ wuUodkvfausmif;wGif udkwifarmifOD;udk oli,fcsif;wpfa,mufu ol. tzdk;wef abmyifwpfacsmif;
cg;ydkufE_dufcHcJh&a=umif; ajymavonf? ordkif;+rdK@e,f bwfpum;wpfp;D ay:wGif cg;ydkufE_dufcHcJh&jcif; jzpfonf? TwGif
udkwifarmifOD;u ig rif;udk ulnDEdik fr,fxifw,f? iguordik f;+rdK@e,frSmaewmqdkawmh tJ'Dudk rif; igeJ@vkdufchaJ ygh?[k
ajymonf?
Todk@jzifh udkwifarmifOD;onf ol@oli,fcsif;udk &yfuGufxJ&dS vrf;o&J*k%
d f;acgif;aqmifxH ac:oGm;avonf?
p&dkuf=urf;aom e,fxJudk vkdufvm&aoma=umifh oli,fcsif;jzpfolrSm tenf;i,f aemufwGe@f aecJhonf? vrf;o&J
*d%
k f;acgif;aqmifudk awG@onfESifh w+ydKifeuf udkwifarmifOD;u'gu wuUodkvfausmif;u igh oli,fcsif;wpfa,mufbJ? 'Dae@ ol bwfpum;ay:rSm cg;ydkufEdu
_ f cHvdkuf&wJh
abmyifudk jyefvdkcsifw,f? [k ajymonf?
aemuf(1)em&Dcef@ =umoGm;aomtcg *dk%;f acgif;aqmif abmyifudk jyefvmay;onf? udkwifarmifOD;u
vrf;o&J*dk%;f acgif;aqmiftay: =oZm&SdyHk/ *d%
k f;acgif;aqmifu udkwifarmifOD; pum;udk em;axmif+yD; udkwifarmifOD;
tay: av;pm;r_&dyS kH wdk@a=umifh 4if;. oli,fcsif;onf udkwifarmifOD;tay: ajymrjyEkid favmufatmif txif}uD;
55
56
58
7
vGwfvyfpGm awG;ac:ydkifcGifhESifh awG;ac:r_ vGwv
f yfjcif;
vGwfvyfr_ ukd arG;&mygwefzk;d wpfcktjzpf vlom;wdk@u &SmazGvmcJh=uonfrmS ordkif;OD;umvuwnf;u
,ae@tcsdex
f d jzpfonf? t*FvefEdik fiH 0ef}uD;csKyf a';Apfuifr&Gef uurBmvHk;qkdif&m vGwfvyfr_twGuf r=umao;
rDuyif axmufcHajym=um;oGm;cJhonf? odk@aomfvnf; vGwfvyfr_ qkdonfha0g[m&udk rnfuJhodk ht"dy`g,fziG fhqrdk nf/
em;vnfcH,lrnf/ vufawG husifhoHk;rnf [lonfwdk hrmS ta&;t}uD;qHk; jzpfonf? Todk@qdk&mwGif tjynfjynfqidk f&m
vl@tcGifhta&; a=unmpmwrf;xJY xnfhoGi;f jyXmef;xm;onfh vGwfvyfpmG xkwfaz:ajymqdkydkifcGifh/ vGwfvyfpmG
pnf;&Hk;ykdifcGifh/ vGwfvyfpmG toif;tzG@J zG@J pnf;ykdifcGifh tp&Sdonfh vufqkyfvufudkif jyEkdifaom tajccHvl@tcGifh ta&;
rsm;udk rpOf;pm;rDwGif vufqkyfvufudkif jyEkdifjcif; r&Sdaomfjim;vnf; vl@tcGifhta&;rsm; tm;vHk;. tajccH jzpfaom
vGwfvyfpmG awG;ac:jcif; qdkonfEiS fh pyfvsOf;I OD;pGm pOf;pm;qifjcifoifhayonf? vly*k K~d vf wpfOD; wpfa,mufonf
vGwfvyfpmG awG;ac:wwfjcif; r&Sdygu xdkolonf tjcm; vl@tcGifhta&;rsm;udk &,lusifhoHk;ae onfhwdkif tjcm;
vly*k K~d vfrsm; eSifh vl@tzG@J tpnf;wpfckvHk; twGufomrubJ rdru
d dk,fYtwGufyg tusKd;&S&d ef rvG,fulvSacs?
59
61
vlrsKd;a&; cJGjcm;qufqHru
_ dk qef@usifjcif;
udkwifarmifOD;onf csif;vlrsKd;u qif;oufvmoljzpfonf? vlOD;a&t&=unfhv#if csif;vlrsKd;rsm;onf
jrefrmEkdifiHwGif vlenf;pk jzpfonf? olonf csif;vlrsKd;udk cspfjrwfEd;k ol/ csif;vlrsKd;jzpf&onfudk *k%,
f lol jzpfonf?
&efukew
f uUodkvf csif;pmay eSifh ,Ofaus;r_toif;wGifyif taxGaxG twGif;a&;r_;tjzpf wm0efxrfaqmifcJhbl;ol
jzpfonf? wpfae@wGif olonf jrefrmESifh csif;vlrsKd;t=um; cJGjcm;qufqHr_ jzpf&yfwpfckudk }uHKawG@cJhavonf?
udkwifarmifOD;u wuUodkvf yxrESpf/ ol@nD vSa&$u (7)wef;wGif ynmoif=um;aecJh=ucsdeu
f onf?
wpfae@wGif vSa&$. ordkif;q&mru jrefrmEkdifiH&dS wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;ta=umif; oifjy&if;u csif;vlrsKd;rsm;ukd
ESrd fcsaom toHk;tE_H;rsm;udk pwifajymqdkvmonf? twef;xJY vSa&$onf wpfOD;xJaom csif;vlrsKd;jzpfonfudk
q&mru od&dx
S m;aoma=umifhyif? csif;vlrsKd;awGu acG;om; awmfawmf pm;=uw,f[k q&mru twef;xJwGif
&kwfw&uf ajymavonf? jrefrmEkid fiHwGif ocifhtay: opPm&Sdaom acG;rsm;udk vltrsm;wdk@u cspfcif=uaomfvnf;
vl@tzG@J tpnf;. tqifhtwef;t&=unfhrnfqv
dk #if acG;qdkaom owW0gudk tedru
fh sqHk;aom owW0gtjzpf
&_jrifavh&Sd=uonf? q&mru vSa&$buf vSnfh+yD; [kww
f ,f r[kwfvm; vSa&$? rif;u bmcsif;vJ? awmifay:csif;
62
vlrsKd;a&;pdwf"gwf
EkdifiHawmf vHk+cHKa&;udk xdyg;onf qdkaom ta=umif;jycsufrsm;jzifh udkwifarmifOD; wuUodkvfausmif;om;
b0 'kwd,ESpw
f Gif zrf;qD;cH&um tif;pdeaf xmiftwGif;Y aecJh&csderf sm;wGifvnf; ol. trsK;d om;a&;pdwf"gwfudk
txift&Sm; awG@jrifEdik fayonf? axmifrS vGwfrvmrD (1)ESpcf ef@ tvdkwGif udkwifarmifOD;onf (9)v=um
wkdufydwfccH Jh&onf? wkdufydwf&uf aphonfhaewGif udkwifarmifOD;ukd tusOf;om; (6)OD;/ (7)OD;&Sdaom tusOf;cef;}uD;
wpfckxJwGif xnfhxm;vkdufonf? xdktusOf;om;rsm;xJwGif ZavSxef;ESifh upfcdkvsef [ktrnf&aom csif;jynfe,frS
csif;vli,frsm;vnf; yg0ifcJhonf? jrefrmEkdifiHwGif z,f'&,f 'Drdkua&pD pepfukd usifhoHk;a&;twGuf awmif;qdkaom
csif;trsKd;om; vli,ftzGJ@. tqdkjyKv$mwGif vufrw
S fa&;xdk;cJh=ujcif;a=umifh tqdkyg csif;vli,frsm;
zrf;qD;axmifcscHcJh&jcif; jzpfonf? aq;ausmif;om;jzpfol ZavSxef;u udkwifarmifOD;onfvnf; csif;vli,fwpfOD;
jzpfa=umif;udk tpydik f;wGif rod&dcS Jhay? 4if;wdk@ tenf;i,f &if;ESD;r_ &vmaom tcgrSomv#if wpfOD;udkwpfOD;
csif;vlrsKd;rsm;jzpfa=umif; od&dcS Jh=uonf? xdktcsderf Spwifum 4ifwdk@ESpOf D;onf tvGet
f rif; cifrif&if;ESD;aom
oli,fcsif;aumif;rsm; jzpfvm=uonf?
axmifusaepOf tcsdeu
f mvrsm;twGif;wGif 4if;wdk@onf csif;vlrsKd;qdkif&m udp&P yfrsm;ESifhywfoufI
ajymqdkaqG;aEG;jzpf=uonf? ppftpdk;&u csif;vlrsKd;rsm;udk rw&m;ojzifh qufqHaqmif&u
G fyk/H csif;vlrsKd;rsm;
wef;wlnDr# tcGifhta&; r&&S=d uyHw
k dk@udk ZavSxef;u udkwifatmifOD;tm; ajymjyonf? csif;jynfe,f awmifay:
a'orsm;wGif aexdkifaom csif;vlrsKd;rsm; vpfv#L&_cHcJh&+yD; csif;&Gmrsm;rSmvJ tvGef acwfaemufus usefaecJhonf?
4if;wdk@ a'orsm;wGif ausmif;/ aq;&HkESifh tjcm;aom r&Sdrjzpfvdktyfonfh t&mrsm; csK@d iJhcJh&onf? xdkuJhodk@
ajymqdkaqG;aEG;onfhtcgrsm;wGif udkwifarmifOD;. wufuGaom pdwfxm;/ &JpGr;f owWdEiS fh [mo^m%f &$ifykH wdk@tay:
ZavSxef;u tvGef av;pm;tm;uscJhonf? udkwifarmifOD;. ajymqdkqufqHyHkESifh awG;awmwwfykw
H dk@udk txif}uD;
oabmuscJh&onf? xdka=umifhvnf; csif;vlrsKd;rsm;ta&; v_y&f Sm;wdkufyJG0if&eftwGuf ZavSxef;u udkwifarmifOD;xHrS
tultnDawmif;cHcJhjcif; jzpfonf? TonfEiS fh ywfoufI udkwifarmifOD;u taotcsm pOf;pm;csifhcsdeu
f m
rdrdudk,fwkdifuvnf; csif;vlrsKd;wpfOD; jzpfaeonfESifhtnD csif;vlrsKd;rsm; awG@}uHKae&onfh rw&m;r_rsm;tay:
tvGet
f rif; pdwfraumif; jzpfrda=umif;/ odk@aomfvnf; jy\em. tajccH&if;jrpfudk em;vnfoabmaygufojzifh
csif;vlrsKd;rsm;udk udk,fpm;jyKIom v_y&f Sm;aqmif&u
G fvkdpdwf r&Sda=umif;wkd@udk udkwifarmifOD;u jyefvSeaf jymjyonf?
usaemfu csif;vlrsKd;awG&@J ta&;udk tav;xm;w,fqw
dk m jiif;p&m r&Sdygbl;? 'gayr,fh usaemfu udk,fhvlrsKd;
twGufudkbJ rvkycf sifbl;av? udk,fhvlrsKd;a&;udk pdwf0ifpm;w,f qdkayr,fh jrefrmEkdifiH jynfolvlxkwpf&yfvHk;
twGufudk usaemf v_y&f Sm;wdkufyJG0ifcsifwmAs?[lIom udkwifarmifOD;u t}udr}f udrq
f dkcJhavonf? Todk@jzifh
65
vdkufpm;ol Ekid fiHa&;acgif;aqmifEiS fh tkyfpk rsm;pGmwdk@u ppftpdk;&udk axmufcHcJh=uonf? xdk@jyif ppfwyfESifh eD;uyfr_&do
S l
trsm;tjym;onf ppftpdk;&. a&mif;&if;rsm;taejzifh wenf;r[kwf wenf; yl;aygif;aqmif&u
G fcJh=uonf? rdrd
udk,fusK;d &Smol AsL&dku&uf t&m&Srd sm;ESifh ynmwwfrsm;u ppftpdk;&udk tvkyftau|;jyKcJh=uonf? ppftm%m
odr;f jcif; udkta=umif;jyKIom ppftpdk;&u wkdif;jynfudk tkyfcsKyfaejcif;jzpfonf[k ,lqv#if rSm;oGm;rnfjzpfa=umif;/
rqvu &Sif;vif;jywfom;pGm az:xkwfvmcJhaom jrefrmh qdk&S,fvpfvrf;pOfonf urBm. acwfa&pD;a=umif;ESifhtnD
wkd;wufys@H ymG ;r_rsm; &&Sdaeonf[k xifjrif&a=umif; wdk@udk jrefrmEkdifiHwGif vlodrsm;aom Ekid fiHa&;orm; 0d"l& ocif
cspfarmifu a=unmcsuf xkwfjyefcJhonf? jrefrmEkdifiH ol&aJ umif; Akv
d fcsKyfatmifqef;. tpfudk OD;atmifoef;uyif
jrefrmEkid fiHrmS qdk&S,fvpf jynfaxmifpk wpf&yfudk wnfaxmifwJhae&mrSm jrefrmh qdk&S,fvpf vrf;pOfu tvkyfjzpf
vdrhrf ,fvdk@ usaemf ,Hk=unfw,fAs? [lI ajym=um;cJhonf?
69
70
8
b0wdk;wuf&ef ud,
k fusdK;&SmazGr_ ESifh twWpdwu
f dk cGJjcm;az:aqmifjcif;
vlom;wpfa,muftaejzifh rdrd. ukd,fusK;d twGuf &SmazGonf qdkonfrmS xl;qef;aom t&mr[kwfacs?
vlom;wdk@onf pOf;pdrOf pPm/ tm%m/ ausmf=um;r_/ *k%o
f duQm/ cspfcsif;arwWm/ vlra_ &; tqifhtwef; ponfwdk@udk
&SmazG=uonf? udk,fusK;d twGuf &SmazGvkyu
f dkifjcif;a=umifh vl@b0onf t"dyg` ,f &Sdvmonf? Ek;d =um;wufuGr_
&Sv
d monf? vkycf sifudkifcsifpdwfrsm; wdk;yGm;vm+yD; rdrd. &nfreS f;csuf yef;wdkifodk@ ta&mufvSr;f Ekdif&eftwGuf
wwfEdik for#aom enf;vrf;aygif;pHkudk &SmazGum rdr.
d vkyu
f dkifzefwD;EkdifpGrf;udk tuef@towfr&Sd csJ@xGiaf v
awmhonf? Todk@jzifh rdrd. &nfreS f;csufyef;wkdifudk ta&mufvSr;f Ekdif+yD;onfhaemufwGif vlom;wdk@ 0rf;omyDwd
jzpf=u&onf? xdk@a=umifh rdrdudk,fusK;d twGuf &SmazGvkyu
f dkifjcif; qdkonfrmS b0t"dyg` ,fwpfck jzpfvmonf?
udk,fusK;d =unfhjcif; ESifh twWpw
d fwkd@udk uwpfckxJwGif twlwuG xm;&SdEkdifaomfvnf; 4if;wdk@onf
tajccHtm;jzifh uJGjym;=uonf? vl@tzG@J tpnf;tygt0if wyg;olwdk@. tusK;d pD;yGm;udk xnfhoGif;pOf;pm;um rdrd
ukd,fusK;d twGuf &SmazGvkyu
f dkifjcif;onf rdrdtwGuf omru wyg;olrsm;ESifh vl@tzG@J tpnf;udkyg tusKd;jzpfxGe;f
aponf? TuJhodk@aom udk,fusK;d =unfhjcif;onf aumif;aomt&mjzpfonf? odk@aomfvnf; wyg;olrsm;udk
ab;csdwfxm;+yD; rdrd. vkdtifqEN/ avmbpdwfEiS fh wG,fwmpdwfrsm;udkom xnfhoGi;f pOf;pm;wwfaom twWpw
d fonf
yifukd,ftm;jzifh raumif;t&m jzpfonf? twWpw
d fonf wzufowfjrifwwfaom pdwfjzpfonf? wyg;olrsm;.
pk;d &dryf lyefr_/ 'kuQa0'emESifh tajctaersm; OyuQmjyKaeaom oabm&Sdonf?
vl@tzJ@G tpnf;onf vlwpfOD;wpfa,mufcsif;. udk,fusK;d &SmazGEdik fr_ tcGifhtvrf;rsm;udk zefwD;ay;um
udk,fusK;d twGuf &SmazGaeaom woD;yk*v
~ rsm;udk wyg;olrsm;u (okd@r[kwf) tpdk;&tm%mydkifrsm;u 0ifa&muf
aESmifh,Sufjcif; rjyKEkdifap&eftwGuf tumtuG,f ay;&rnf? TuJhokd@jyKvkyf&mwGif jzpfay:vmEkid faom
tpGe;f a&mufr_ ESpfck&do
S nf? yxrwpfckrmS vl@tzG@J tpnf;u vlwOD;csif;wkd@. udk,fusK;d &SmazGrE_ Sifh ywfoufI
pnf;rsOf;pnf;urf; owfrw
S fxm;&Sdr_rsm;/ vrf;!$efjyr_rsm;ESifh }uD;=uyfr_rsm;ukd jyKvkyjf cif;jzpfonf? tm%m&Sif
tkyfcsKyfaom vl@tzG@J tpnf;wGif xdkuJhodk@aom tjzpfrsKd;udk }uHK&wwfonf? tjcm; tpGe;f a&mufrw
_ pfckrmS
wOD;csif;vlyk*d~Kvfrsm;u vl@tzG@J tpnf;wpfckvHk;. ta&;yg t&ma&mufru
_ dk tuGif;rJh ypfy,fxm;jcif; (odk@r[kwf)
jiif;qefjcif;yifjzpfonf? tqdkyg wOD;csif;vlyk*d~Kvfrsm;. pdwfEv
S Hk;xJwGif twWpdwf ude;f atmif;aeaom tajctae
rsm;Y xdkuJhodk@jzpfwwfonf? twWpw
d f }uD;xGm;vmvSsif avmb/ b0ifjrifhaompdwf/ vSnhfzsm;vdak ompdwf/
tysufpw
d f tmCmw eSifh &efjidSK;odkr_ wdk@udk jzpfaponfESifhtnD wpfpkw
H pfOD;xHwGif twWpw
d f
jzpfwnfvmonfEiS fh w+ydKifeuf 4if;. odpw
d fxJYaomfvnf;aumif;/ rodpw
d fxJYaomfvnf;aumif; pdwf.
oef@pifrr_ Sm aysmufysuf oGm;avawmhonf?
71
tiwfab;qdkufch&J onf? 4if;. tusK;d &vm'fa=umifh EkdifiHaygif;rsm;pGmwk@d wGif vlra_ &; o[Zmjzpfr_ESifh w&m;r#wr_
rsm; csKyf+idr;f cJh&onf?
wkdif;jynfudk tkyfcsKyfolrsm;/ Ekid fiHa&;orm;rsm;/ pD;yGm;a&;orm;rsm;ESifh omrmef jynfolvlxk tp&So
d nfh
tm;vHk;aom woD;yk*v
~ rsm;onf udk,fusKd;twGuf &SmazGvkyu
f dkifEdik f=uaomfvnf; 4if;wkd@. twWpw
d fudkrl
acszsufoifhayonf? odk@aomf txl;owdjyK&rnfh tcsufrmS udk,fusKd;=unfhjcif;ESifh twWpw
d f wkd@udk wdwdusus
cGJjcm;owfrSwfxm;aom e,ferdwf wpHw
k &m r&Sdjcif;yif jzpfonf? udk,fusK;d =unfhjcif;udk oifhavsmfreS fuefpGm
pDrHcef@cGJEdik fjcif;r&Sdv#if 4if;onf twWpdwf toGifodk@ ajymif;oGm;Ekid fonf? Ttjcif;t&mudk a&Smif&mS ;Ekdif&ef
rdrdudk,fusK;d twGuf &SmazGonfh tcgwdkif;wGif wyg;olwdk@. tusKd;pD;yGm;udkvJ xnfhoGif;pOf;pm;&ayrnf? 4if;onf
t"duusaom tcsufwpfcsufjzpf+yD; wyg;olrsm;ESifh qufqHaqmif&u
G f&onfhtcgwkdif;wGif xdktcsufudk vkdufem
usifhoHk;Ekid fonf? TwGif udkwifarmifOD;ESifh ywfoufaom udp&P yfwpfckudk avhvmoifhayonf?
73
wpfpkw
H pfa,mufudk tusKd;ta=umif;&Sif;jy&mwGif wbufom;. tm&Hkudk zrf;pm;Ekdif+yD; rdrd. t}uHjyKcsufudk
wyg;olvufoifhcHvmEkid fatmif azsmif;zsEikd fprG f;onfh arG;&myg t&nftcsif;&Sdonf?
udkwifarmifOD; a&;qJGay;cJhaom &oHk;aiGpm&if;ESifhtnD csK;d +cHac|wm oHk;pJ&G mwGif 4if;.rdom;pkonf
tauG;EHGxJu &ke;f xGufEdik fcJhonf? xdk@a=umifh aemufyidk f; taru vpmxkwfvmonfhtcgwdkif;wGif wpfvvHk;twGuf
olr}udKuf&m tpm;taomufrsm;udk 0,f,lEdik f&ef vufxJwGif aiGtoifh&daS ecJhonf? Todk@jzifh ol.rdom;pkonf
pm;aomufp&dwfrsm;udk pepfwus pDrcH ef@cGJEdik fcJhonf? nDtpfudkarmifES (8)a,mufxJwGif t}uD;qHk;jzpfonfEiS fhtnD
udkwifarmifOD;u rdom;pkudk apmifha&Smuf&ef wm0ef&dcS Jhonf? oludk,fYuwnf; Twm0efudk vdkvdkvm;vm;
vufcHcJhonf? rdom;pk0ifrsm;tm;vHk;udk ol. }uD;rm;aom cspfjcif;arwWm ay;tyfEdik fcJh+yD; wyg;olwdk@u vma&muf
xdyg;jcif; tEW&m,frsm;rSvJ umuG,fay;cJhonf?
tqdkrSm
pdwf0ifpm;p&myif?
TwGif
oli,fcsif;rsm;u
pdwftm;xufoefpGmjzifh
tJ'gu bmvJ?
igwkd@udk ajymjyuGm?
ajymav?
b,fvdkrsK;d jyifqif&rSmvJ?
armifarmif. rsufEmS xm;onf ppfEkdifvmaom ppfonfawmfOD;wpfOD;ES,f 0ifhuGm;oGm;+yD; Todk@qdkonf?
81
ynma&;pepfudk jyefvSefoHk;oyfjcif;
jrefrmEkdifiH ynma&;pepfwGif q&mq&mrrsm;udka&m ausmif;rsm;udkyg ynma&; toHk;taqmifypPnf;rsm;jzifh
tvHktavmuf axmufyHah y;jcif; r&Sdacs? ausmif;pmoifcef;rsm;xJwGif ausmif;olausmif;om;rsm; tqrwef
rsm;jym;aeavh&do
S nf? ausmif;q&mwpfa,mufu udkifwG,fEdik faom ta&twGufxuf tqrwef rsm;jym;ae
avh&do
S nf? 4if;. tusKd;&vm'fa=umifh ausmif;olausmif;om;rsm;onf vpfvsL&_xm;jcif; cH=u&um 4if;wdk@.
ausmif;pmrsm;ESifh ywfoufI ulnD&iS f;jyay;r_rsm; tvHktavmuf r&SdcJhacs? rlvwef;ESifh txufwef;rsm;wGif
ausmif;olausmif;om; trsm;pkonf ocsmF/ odyHE` iS fh t*Fvdyf bmom&yfrsm;wGif tcuftcJawG@cJh&onf? txl;ojzifh
wuUodkvf 0ifcGifh (10)wef; pmar;yJu
G dk atmifEdik f&eftwGuf ausmif;olausmif;om;rsm; tpGr;f ukef}udK;pm;cJh=u&onf?
xdkjy\emudk ajz&Sif;Ekdif&eftwGuf rdbrsm;u 4if;wdk@. om;orD;rsm;udk yk*~vdu usL&Sifrsm; ,lapcJhonf?
om;orD;rsm;udk ynmwwf}uD;rsm; jzpfapcsif=uaomfvnf; aiGa=u; rajyvnf=uaom rdbrsm;onf usL&Sifp&dwf
ay;Ekid f&eftwGuf 4if;wdk@. tdrfwGif;r_ toHk;p&dwfrsm;udk vGerf if;pGm +cdK;+cHac|wm cJh&onf? TonfrmS jrefrm
Ekid fiHw0Srf;vHk;&Sd rdom;pk trsm;tjym;wkd@ }uHKawG@cJh=u&aom tjzpfq;dk rsm;yif jzpfonf?
&efukef 0dZmESihf odyH` wuUodkvfwGif owWaA' bmom&yfudk txl;jyKoif=um;aecJhaom udkwifarmifOD; .
yxr ynmoifEpS f +yD;qHk;cgeD;tcsdeu
f jzpfonf? ol. ta':wpfa,mufonf rl}udKausmif;q&mr jzpf+yD; olrxHwGif
usL&Sif jypm;onfh vkyif ef;wpfckudk vnfywfaeol rdwfaqGwpfOD; &Sad vonf? xdk rdwfaqGudk,fYuvnf;
txufwef;ausmif;q&mwpfOD; jzpfonf? ausmif;ydwf&uf pae/ we*FaEGrsm;wGif usL&Sifay;avh&do
S nf? wpfae@wGif
olu udkwifarmifOD;. ta':tm; 'D ausmif;olausmif;om;awG tm;vHk;udk pmjyay;zdk@twGuf usaemf tultnD
vdkw,f? ocsFmeJ@ t*Fvdyf bmom&yfawGudk oifjyay;Ekdifr,fh vlwpfa,muf vdkaew,fAs? wu,fvdk@ 'DvkdrsK;d
ulnDay;Ekdifr,fhol wpfa,mufa,mufudk cifAsm; odw,fq&dk if usaemfol@udk iSm;csif;w,f? ta':jzpfolu
udkwifarmifOD;udk csufcsif;oGm;owd&rdonf? aemufwpfae@wGif ta':u udkwifarmifOD;xH vma&mufum pae/
we*FaEGawGus&if ausmif;om;awG pmjyay;&r,fh tvkyu
f dk pdwf0ifpm;vm;? [kar;onf? rdom;pkudk wbufwvrf;
u ulnDvkdaom udw
k ifarmifOD;onf ol@ta': urf;vSrf;vmaom tvkyu
f dk csufcsif;vufcHvdkufonf?
yxrqHk;ae@wGif olu ocsmFbmom&yfudk oifjyay;&avonf? udkwifarmifOD;onf rdrd od&Sdxm;onfrsm;udk
wyg;olrsm; tvG,fwul em;vnfoabmaygufvmatmif &Sif;vif;ajymjyEkdifprG f;&So
d l jzpfonf? yifudk,fprG f;&nf
wpfckyif? pmoifcef;xJ a&mufvmaomtcg olu ausmif;olausmif;om;rsm;udk wpfcsufa0S@=unfhvkdufonf?
twef;xJ&Sd (10)wef; ausmif;olausmif;om;rsm;rSm olEiS fh touft&G,f rwdrf;r,drf;yifjzpf+yD; tcsdK@rSm ol@xufyif
touf}uD;aeao;a=umif;udk csufcsif; &dyfpm;rdvdkufonf? udkwifarmifOD;u i,f&,
G fonfhtjyif &kyf&nftm;jzifhvnf;
tawmf =unfhaumif;aoma=umifh ausmif;olrsm;u ol@udk=unfhum +yHK;+yD; wGwfxdk;ae=uonf?
84
jyefvnfvGwfajrmufvmcsdew
f Gif wuUodkvf 'kwd,ESpu
f dk qufwufcJhonf? xdktcsdew
f Gif ol ,cifu pmjyay;cJhaom
(10)wef; ausmif;olrsm;onfvnf; wuUokdvfwGif vma&muf ynmoif=um;ae=u+yDjzpfonf? 4if;wdk@ESifh TuJhodk@
jyefvnfqaHk wG@&onfrmS 0rf;omp&maumif;a=umif;udk olu rdom;pk0ifrsm;tm; ajymjycJhonf? wpfae@wGif
wuUokdvfausmif;0if;xJY tqdkyg ausmif;olrsm;u udkwifarmifOD;aemufodk@ vkdufum q&m/ q&m[k
0rf;omtm;&atmf[pfeKwfquf cJ=h uavonf? udkwifarmifOD;twGuf trSwf&p&maumif;aom ae@&ufrsm;yif?
udkwifarmifOD;. b0 tbd"mefxJwGif twWpdwf[laom pum;vHk;rSm vHk;0r&Scd Jhbl;acs? ol.b0wav#muf
vHk;udk =unfhrnfqv
dk #if udkwifarmifOD;onf rdrdudk,fusK;d twGuf w}udrw
f cgom vkyu
f dkifaqmif&GufcJhbl;avonf?
usL&Sifq&mtjzpf vkycf Jhjcif;yifjzpfonf? usL&Sifjyae&if;uwbuf ajratmufausmif;om;v_y&f Sm;r_rsm;wGif
yg0ifywfoufcJhjcif;jzifh vl@tzG@J tpnf;udkvnf; tusKd;jyKcJhonf? 1974ckEpS f Zefe0g&Dv (3)&ufae@ axmifu
vGwfvm+yD;onfhaemufwGif udkwifarmifOD;onf udk,fusK;d &Smjcif; vHk;0rjyKawmhbJ vl@tzG@J tpnf; aumif;usKd;twGuf
udkom ol. aemufqHk;xGufouftxd vkyu
f dkifaqmif&GufoGm;cJhonf? rnfonfh vlrsKd;bmomu qif;oufvmonf
jzpfap/ rnfonfh t&yfa'owGif aexkdifonfjzpfap urBmt&yf&yf&Sd vli,frsm;tm;vHk;onf b0udk wnfaqmuf
Ekid f&eftwGuf tcGifhtvrf;rsm; wenf;r[kwf wenf; &&Sv
d m=urnfrmS trSeyf if jzpfonf? udkwifarmifOD;onf
udk,fydkiftcsderf sm;udk rdrdtwGufomru b0wav#mufvHk;wGif vl@tzG@J tpnf;aumif;usK;d twGufykrd kt
d av;xm;jyD;
t"du toHk;cs oGm;cJhaom tm&S pHjyvli,fwpfOD;yif jzpfayawmhonf?
86
9
trSefw&m;ukd &SmazGolESifh w&m;r#wr_twGuf wku
d fyJG0ifol
*syefEkdifiH wdkusKd wuUodkvf&Sd ausmif;olausmif;om;rsm;udk Ekid fiHaygif;pkHrS bmoma&; q&mrsm;u r=umc%
vma&mufa[majymavh&do
S nf? TwGif pl;prf;pyfpkvdkaom ausmif;olausmif;om;rsm;u bmoma&; awG&@J
bmoma&;u bmvJ [lI a[majymoludk ar;jref;avh&cSd Jh=uonf? odk@aomfvnf; q&mrsm;uay;aom tajz rsm;
tay: ausmif;olausmif;om;rsm;u auseyfr_ r&SdcJh=u? wpfae@wGif tdENd,EkdifiH&dS emrnfausmf=um;aom a,m*D }uD;
wpfOD; wdkusKdwuUodkvfudk vma&muf&mwGif tqkdyg ar;cGe;f udk tar;cH&jyefavonf? TwGif olu bmoma&;wdk h.
bmoma&;onf trSefw&m;omjzpfa=umif; &Sif;vif;ajz}um;oGm;cJhonf? Todk@rSomv#if ausmif;ol ausmif;om;
rsm; tm;vHk;u ol.tajztay: auseyfoGm;cJh=uonf?
87
vlrb
_ 0wdk;wufr_ &Sdjcif;ESifh r&Sjd cif;
vlrb
_ 0wkd;wufr_ wenf;tm;jzifh acwfrDw
S dk;wufr_ qdkonfrmS a&Smifv$JI&Ekid faom t&mwpfck r[kwfacs?
odk@aomfvnf; vlrb
_ 0wkd;wufr_ &Sv
d mapa&; twGuf vl@tzG@J tpnf;udk aumif;usKd;jzpfaprnfh oGifjyifvuQ%m
rsm;udk jrifhwifay;aepOf wcsdefwnf;wGif qdk;usK;d jzpfap rnfh t&mrsm;udk rnfuJhodk@ avsmhyg;oGm;atmifvky&f rnf
(odk@r[kwf) rnfuJhodk@ acsr_ef;okwfoif&rnfqo
dk nfrmS ar;cGe;f xkwfp&m jzpfvmayonf? aomrwf a[mh(bf).
xifay:ausmf=um;aom e*dkrlvobm0tajctae qdkonfh t,ltqY qdkxm;ouJhokd@yif ordik f;OD;acwf vl htzGJ h
tpnf;Y vlwOD;onf tjcm;vlwOD; odk hr[kwf tjcm;vltrsm;wdk heiS fh pOfqufrjywf ppfcif;aeouJhodk h&yfwnf
&SifoefcJh&jyD; c%wdkif; c%wdkif;Y vlom;onf rvHkjcHKr_udk cHpm;cJh&onf?
xdka=umifh ,ae@acwfumvwGif vlom;onf e*dkrlv obm0tajctaeY qufvufwnf&daS ea&; qdkonf
rSm rawG;0Hhp&m jzpfouJhodk@ vlr_b0wdk;wufr_ r&Sdaom urBmonfvnf; qufvuf wnf+rJraeoifhay? odk@aomf
tay:,Htm;jzifh =unfhv#if vlrb
_ 0wkd;wufoa,mif acwfrDv
S l htzGJ htpnf;jzpfaeoa,mif xif&aomfvnf;
avmbESifha'gopdwfwdk@rSaygufzmG ;vmaom &ufpuf=urf;=uKwfonfhtjyKtrlponfwdk@uJhodk@ vlom;wkd@. raumif;
aom oGifjyifvuQ%mrsm; avsmhenf; oGm;atmif rjyKvkyfEikd fv#ifrl vlom;wkd@onf e*kdrlv obm0tajctaeYom
&Sad ernfjzpfonf?
TonfrSm vpfbsm;EkdifiH bef*gZD+rdK@&dS jynfoljynfom;wdk@ }uHKawG@cJh&aom taetxm;yif jzpfonf? rmrl0g
*g'gzDu ol. tm%m&Sif tkyfcsKyfrp_ epfudk qef@usifawmfvSeo
f l rnfol@udkrqdk tjrpfjywfEdrS ef if;rnf[k 2011ckEpS f
rwfv (17)&ufae@wGif ajym=um;cJhonf? vuf&dt
S ajctaewGif *g'gzDudk qef@usifonfjzpfap/ 4if;udk axmufcH
onfjzpfap vpfbsm;EkdifiH&Sd jynfolwdk@onf vHk+cHKr_ uif;rJah e&onf? e*dkrlv obm0tajctaeY aexkdifae&
ouJhodk@yif awG@}uHKcHpm;ae&onf? jrefrmEkdifiH&dS wkdif;&if;om;vlrsKd;pkrsm;/ txl;ojzifh jynfwGif;ppf jzpfyGm;&m ae&m
89
a'o rsm;wGif aexkdifolrsm;onfvnf; tvm;wlyif jzpfonf? rnfonfh Ekid fiHa&; t,l0g' (okd@r[kwf) Ekid fiHa&; pepf
atmufY &Sad eygap tm%m&Siftyk fcsKyfr_udk usifhoHk; aeor# umvywfvHk; vlxu
k dk A[dkjyKaom vlrb
_ 0wkd;wufr_
b,faomtcgr# jzpfxGe;f vmrnf r[kwfouJhodk@ 'kuQa0'emrsm;rSmvnf; csKyf+idr;f oGm;rnf r[kwfa=umif;udk
udkwifarmifOD;u &Sif;vif;pGmem;vnf oabmaygufcJhonf? TonfrmS xm0& trSew
f &m;yif jzpfonf?
91
yk*~dKvfwOD;. pdwfEv
S Hk;xJY aysmf&$ifr_ pd;k pOf;r# r&Sdv#if 4if;.b0onf opfyifwyifeiS fh tvm;wlaeayrnf?
opfyifonf cHpm;r_uif;rJhpGmjzifh a&eSifh t[m&udk pkyf,laeouJhokd@yif jzpfaeayrnf? w&m;r#wr_/ vGwfvyfr_EiS fh
+idrf;csrf;r_wdk@ jzpfxGe;f aeaom vl@tzG@J tpnf;wGif aexdkifolrsm;onf twGif;pdwf +idrf;csrf;r_udk &SmazGEdkif aom
tcGifhtvrf;rsm; &&Sd=urnfjzpfonf? rdru
d sifh}uHaom enf;vrf;rsm;tay: rlwnfI &&Sdaom tusKd;cHpm;r_rsm;
wpfOD;ESifhwpfOD; wlnD=urnf r[kwf aomfvnf; vlom;wdk@onf aysmf&i$ faom b0rsm;udk ydik fqidk fEkdif=urnf jzpfonf?
xdk@a=umifh vlra_ A'qdkif&m jzpfpOfEpS fckjzpfaom twGif;pdwf +idrf;csrf;r_ESifh tjyifydik f; +idr;f csrf;r_wkd@onf
tvGet
f a&;ygaom tcsufrsm; jzpfonfhtjyif 4if;wdk@onf tcsif;csif; yhyH dk;ay;ae=uayonf?
jidr;f csrf;r_udk &SmazGjcif; eSifh ppfa&;enf;
twGif;pdwf +idrf;csrf;r_udk &SmazGjcif;onf wefzk;d rjzwfekid favmufatmif ta&;}uD;aomfvnf; twGif;pdwf
+idrf;csrf;r_ wpfrsK;d wnf;jzifh omv#if urBmh+idrf;csrf;a&;udk az:aqmifEdik frnf r[kwfacs? ordik f;udk jyef=unfhrnfqv
dk #if
twGif;pdwf+idr;f csrf;r_ukd udk,fhenf;udk,fh[efjzifh atmifjrifpGm &SmazGawG@&cSd Jh=uaom Ak'<a*g"rR/ a,&_ c&pfawmf/
rd[
k mruf tp&So
d nfh jrifhjrwf aomyk*~dKvfrsm;ESifh 4if;wdk@. wynfhaemufvkdufrsm; yGifhxGef;vmcJhayonf?
odk@aomfvnf; 4if;wdk@ ryGifhxGef;rDESifh yGifhxGef;cJh+yD; umvrsm;wGif urBmay:Y ppfEiS fh ydyuQrsm; jzpf&cSd Jh+yD; ,ae@tcsdef
txdvnf; qufvufI &Sad eqJ jzpfonf? vl@tzG@J tpnf; wnf&daS eor# umvywfvHk; ppfEiS fh ydyuQrsm;udk
a&SmifvJ$edkifrnf r[kwfacs? umvwckY jidrf;csrf;r_&Sdaom tajctaejzpfwnfaeedik faomfvnf; tjcm;umvwckY
ppfudk tenf;qHk;tm;jzifh a'oqdkif&mppfudk a&Smifv$JI &edkifrnf r[kwfacs? xdk@a=umifh tuGif;rJh urBmh+idrf;csrf;r_udk
az:aqmifEdik fa&; qdkonfrmS vufawG@ wGif jzpfrvmEkid facs? TonfrmS trSew
f &m;yif? xdk@jyif ppfudk ppfjzifhom
tqHk;owfEdik fonf qdkonfhtcsufudk vl@ordkif;&Sd jzpf&yfaygif; rsm;pGmwdk@u oufaojyvmcJhonf? yxrurBmppfEiS fh
'kwd,urBmppf wdk@onf Ekid fiHwpfEdik fiHEiS fh wpfEkdifiH ppfjzpfyGm; &mu pwifcJhjcif;+yD;jzpf+yD; xdkrSwqifh wurBmvH;k odk@
ysH@E@SH oGm;um EkdifiHrsm; tkyfpzk GJ@+yD; wkdufcdkufch=J uonf? urBmppf rsm;udk tqHk;owfapcJhjcif;rSm twGif;pdwf +idrf;csrf;r_jzifh
r[kwf? ppfa&;enf;a=umifhom jzpfonf? urBmppfudk tpjyK ay;cJhaom Ekid fiHrsm;&Sd tm%miwfrw
G faeol Ekid fiHacgif;
aqmifrsm;u twGif;pdwf +idrf;csrf;r_udk usifh}uH&ef vHk;0 pdwfrul; cJhacs?
ppfESihf pyfvsS O;f I ,ae@acwfumvwGif w&m;r#wr_ESihf rw&m;r_wk@d . t"dyg` ,f zGiq
hf kdcsurf sm;udk
&Sif;csufxkwfEdik fayonf? vlom;wkd@. touf&iS foefr_EiS fh vGwfvyfr_ wdk@udk umuG,f apmifha&Smuf&eftwGuf
qifEJa$ om ppfyGu
J dk w&m;r#waomppfyGJ [lIvnf;aumif;/ 4if;ESifh qef@usifbufudk rw&m;aom ppfyG[
J lI
vnf;aumif; qdkEkdifonf? 1979ckEpS f uarBm'D;,m;EkdifiHwGif vlaygif; (2)oef;cef@udk owfjzwfcJhonfh crmeDtpdk;& tm;
ppfjyKjcif;udk w&m;r#waomppfyG[
J k qdkEkdifonf? xdkuJhokd@ ppfjyKjcif; r&SdcJhv#if uarBm'D;,m;EkdifiHom;wkd@ qufvufI
owfjzwf cHcJh&Ekdifayonf? wlpD vlenf;pk axmifaygif;rsm;pGmwk@d udk owfjzwfaecJhaom &0ef'gEkdifiH&dS [lwl;
tpdk;&tay: 1994ckESpfwGif ppfjyKjcif;udkvnf; w&m;r#waom ppf[k qdkEkdifonf? xkd@jyif 2011ckEpS f Zefe0g&D vwGif
tm%m&Sif rmrl0g *g'gzDudk qef@usifaom vpfbsm;jynfolvlxkwdk@. ppfyGrJ mS vnf; w&m;r#wr_ &Sad yonf?
odk@wnf;r[kwfv#if *g'gzDonf rdr.
d wkdif;oljynfom;rsm;tay:Y vlom;jzpfru
_ dk qef@usifusL;vGeaf om jypfrr_ sm;tm;
qufvufI usL;vGeaf eEkdifcJhonf? xdk@twlyif jrefrmekdifiHY jynfolrsm;udk umuG,fEdik f&eftwGuf wkdif;&if;om;
awmfvSeaf &; tzGJ@rsm;u vuf&dt
S pdk;&tm; ckcHwkdufcku
d faom ppfyGrJ sm;vnf; w&m;r#wonf[k qdkEkdifayonf?
tkyfcsKyfcH vlxkrsm;u twGif;pdwf +idrf;csrf;r_udk usifhoHk;ygvSsuf avmbESifh a'gopdwfwdk@ ude;f atmif;aeaom
92
jrufaom vufa&G;pif vlpjk zpfojzifh wkdif;jynftwGif; zGH@+zdK;wdk;wufr_ESifh wnf+idrrf _wdk@udk az:aqmif ay;edik frnf[k
a}uG;a}umfcJh=uaomfvnf; vufawG@wGirf l jzpfrvmcJhacs? tm&yfwkdif;jynfrsm;wGif bk&ifrsm;uomv#if Ekid fiHa&;
tm%mudk qkyfudkifxm;=u+yD; tm%m&Sifpepfudk oufq;dk &SnfapcJhonf? tD*spf/ wle;D &Sm;/ ,DrifEiS fh qD;&D;,m;
tp&So
d nfh orRw EkdifiHrsm;wGifvnf; tm%m&Sif tkyfcsKyfr_pepfudk pwifusihfoHk;vmcJh=uonf? tm%m&Sif pepfrsm;
xJwGif tqdk;&Gm;qHk;jzpfaom bk&ifrsm;. bk&ifpepf udk usifhoHk;vmcJhol rmrl0g *g'gzDonf ,ae@tcsdet
f xd
tm%mwnf+rJaeay ao;onf?
vpfbsm;EkdifiHudk bk&if tD'&pfu tkyfcsKyfaepOftwGif; 1969 ckESpfwGif *g'gzDESifhwuG &mxl;i,f ppfAkv
d f
tcsK@d wdk@u ppfwyftm%modr;f cJhjcif;jzpfonf? ta&S@tv,fykid f;a'o&Sd vli,fwpfOD;jzpfol *g'gzDu tm%m&Sifpepfudk
pwif usifhoHk;vmcsdew
f Gif tm&Swdkuf&Sd vli,fwpfOD;jzpfol udkwifarmifOD;uvnf; vl@tzG@J tpnf; ESifh ywfoufI
pwif avhvmvdkufpm;um tm%m&Sifpepfudk jzKwfcs&eftwGuf jyifqifrr_ sm; jyKvkyaf ecJhonf? Tae&mwGif
4if;wdk@ESpOf D; teuf rnfolu &JpGr;f owWdEiS fh ydjk ynfhpHkonfudk rnfolr# rod&dES dik facs? odk@aomfvnf; owdjyK&rnfh
tcsufwpfcsufrSm &nfreS f;csufyef;wdkifodk@ ta&mufvSr;f &eftwGuf 4if;wdk@. vkyyf u
Hk dkifykrH sm; rwlnD=ujcif;
yifjzpfonf? *g'gzDu ppfwyf tiftm;udk rDcS dktm;xm;aecsdew
f Gif udkwifarmifOD;u vlxkprG f;tm;udk trDSjyKcJhonf?
+idrf;csrf;aom vrf;pOfudk usifh}uH cJhonf? xdktcsdeu
f vlxkprG f;tm;qdkonfrmS a&yef;pm;aom a0g[m&wpfck
r[kwfcJhacs?
95
jzpf+yD; orRwjzpfolu pDrH cef@cJGa&; tm%mudk usifhoHk;&onf? orRwpepfwGif aumif;aom tcsufrsm; &So
d uJhokd@
raumif;aom tcsufrsm; vnf; &Sad yonf? EkdifiHtwGif;Y vGwfvyfaom w&m;pD&ifa&;pepfuJhodk haom ckdifrmonfh
wdkif;jynftaqmufttHktcsdK@/ vGwfvyfaom vlxk tzGJ@tpnf;rsm;/ vGwfvyfaom owif;rD',
D m ponfwdk h
wnf&d+S yD; jynfolvlxk. EkdifiHa&; todw&m; jrifhrm;aom tar&duefEkdifiHuJhodk@ Ekid fiHrsKd;wGif orRwpepf aumif;rGepf Gm
vnfywfEdik fonf? odk@aomf uHraumif; ta=umif;rvSonfrmS orRwpepfudk usifhoHk;vmcJhaom zGH@+zdK;qJEikd fiH
(33)EkdifiHwdk@wGif z&dkz&J tajctae rsm;udk }uHKawG@cJh=u&onf? Oyrm =unfhrnfqv
dk #if orRwpepfudk usifhoHk;aom
vufwiftar&duwkduf&Sd Ekid fiHrsm; tm;vHk;wGif jy\emrsm; &Scd Jhonf? orRwonf tvGet
f rif;tcGifhtm%mrsm;
usifhoHk;aomfvnf; orRwudk Oya'jyKtzGJ@ odk hr[kwf rnfonfhwdkif;jynftaqmufttHkurSs xde;f csKyf}uD;=uyfEdik fjcif;
r&Sd aoma=umifh aomfvnf;aumif;/ trsK;d rwl uJGjym;aom udk,fpm;vS,f tzGJ@rsm;t=um; wGif ygvDrefpepfrSmuJo
h dk h
Ekid fiHa&;&mt& aqG;aEG; ndE_dif;r_ tajctaer&Sdjcif;a=umifhaomfvnf;aumif; orRwpepfudk usifhoHk;aom zGH@+zdK;qJEkdifiH
rsm; tm;vHk;eD;yg;Y jy\emrsm; }uHKawG@&jcif; jzpfonf?
jrefrmEkdifiHudk wkdif;&if;om;vlrsKd;aygif;pHkwkd@ESifh zG@J pnf;xm;onfEiS fhtnD orRwpepfudk usihfoHk;&mwGif txuf
az:jyyg tajctaersm;tjyif jy\em(3)ck &So
d nf? yxrwpfckrmS tm%mcGJa0r_jzpfonf? orRw wpfOD;wnf; uom
v#if qHk;jzwfydik fcGifh tm%mudk &&Sdxm;jcif;a=umifh wkdif;&if;om; vlrsKd;toD;oD;t=um;wGif tm%mudk oifhwifh
avsmufywfpmG cGJa0Ekid fjcif; r&Sad cs? 'kwd,jy\emrSm orRw jzpfoludk jynfolvlxk. rJtrsm;pkjzifh wkduf&kdufa&G;cs,f
wifajrmufojzifh jrefrmEkdifiH vlOD;a&. trsm;pkrmS jrefrmvlrsKd; jzpfonfEiS fhtnD orRwjzpfolonfvnf; t+rJwap
jrefrmvlrsKd;yif jzpfaeedkifonf? wwd,jy\emrSm orRwpepft&qdkv#if t}uD;qHk; EkdifiHa&;ygwD. axmufcHru
_ dk
&&Sdaom udk,fpm;vS,fu orRw jzpfvmrnf qdkonfhtcsufyifjzpfonf? Ttcsufudk tajccHI oHk;oyf=unfhrnf
qdkv#iv
f nf; wkdif;&if;om;vlrsKd;pk wpfckudk tajccHI zG@J pnf;xm;aom EkdifiHa&;ygwDonf t}uD;qHk; Ekid fiHa&;ygwDwpfck
vHk;0 jzpfrvmEkid facs? odk hjzpfI jrefrmr[kwfaom tjcm; wdkif;&if;om;vlrsLd ;xJu orRw tjzpf a&G;cs,f wifajrSmuf
cH&&efrSm jzpfeidk fajcr&Sdavmufatmifyif enf;vGef;vSonf?
99
jcm;em;csufrmS tb,fenf;? pmempdwf &Sjd cif; r&Sdjcif;eSifh oufqidk fayonf? vl@ordik f;udk jyef=unfhrnfqv
dk #if
w&m;r#wr_twGuf wkdufyJG0if cJholrsm;rSm pmempdwf }uD;rm; olrsm;jzpfa=umif;udk awG@Ekdifygrnf? udkwifarmifOD;
wGif &Sdaompmempdwfonf 4if;.,Hk}unfcsufudk tajccHum vltrsm;tay: }uD;rm;aomarwWmtjzpfodk hajymif;vJ
oGm;ojzifh w&m;r#wr_twGuf wkdufyG0J ifolwpfOD; jzpfvmcJh&jcif;yif?
jynfolwdk@. twd'u
k Qrsm;tay: }uD;pGmaom pmempdwf xm;&So
d l udkwifarmifOD;twGuf w&m;r#wr_r&Sdaom
Ekid fiHa&; ESifh vlra_ &;pepfa=umifh tjypfrhjJ ynfolwkd@. &ifeifhzG,f&maumif;aom b0tajctaersm;ESifh ywfoufonfh
tawG@ t}uHKrsm;ukd arhypf&ef rjzpfEdik fcJhacs? xkd@jyif udkwifarmifOD;onf vl@tzG@J tpnf;twGuf wm0ef,lr/_ wm0efcHr_
&Sv
d dkol wpfa,muf jzpfcJhonf? jynfoljynfom; taygif;wdk@ qif;&J'u
k Qrsm; }uHKawG@ae&csdew
f Gif rdrdwpfOD;wnf;
twGufom twGif;pdwf +idrf;csrf;r_udk &SmazGaejcif;onf wm0ef,lr/_ wm0efcHr_ &Sdaom vky&f yfwpfck r[kwfa=umif;udk
olu &dyfpm; rdcJhonf? ppftm%m&Sifrsm;udk qef@usifum vll@tzG@J tpnf;udk ajymif;vJa&;twGuf vkyu
f dkif
aqmif&Guf&mwGif tvGef trif; }udK;yrf;tm;xkwf&a=umif;ESifh tepfemcH ay;qyfr_rsm; jyK&a=umif;wkd@udk
rdwfaqGrsm;u udkwifarmifOD;tm; owday;ajym=um;cJhonf? TwGif 1962ckEpS f Zlvdkifv (7)&ufae@wGif tpdk;&u
ausmif;om;or*~ taqmufttHkudk AH;k cGJjcif;jzifh wuUodkvfausmif;olausmif;om;rsm; aoa=uapcJhaom vky&f yfudk
Oyrm=unfhEkdif+yD; 4if;. tkycf sKyfru
_ dk qef@usifvmol rnfol@udkrqdk tpdk;&u tjywftowfEdrS ef if;rnfrSm
aocsmaechJonf? odk@aomf udkwifarmifOD;onf pdwfykid f;qdkif&mt&aomfvnf;aumif;/ cE<mudk,fykid f;qdkif&mt&
aomfvnf;aumif; vkyEf ikd fpGrf;tjynfht0&So
d nf[k rdrdudk,fudk ,Hk=unfcJhol jzpfonfESifhtnD a&ukefa&cef;
wdkufyJG0ifv_y&f Sm;&eftwGuf aemufwGe@f jcif; tv#Of;r&SdcJhacs? ppftpdk;&udk qef@usifwkdufcdu
k fjcif;a=umifh rdrd.
toufudk pGef@v$wf&Ekdifonftxd tEW&m,frsm;vSonfh tajctae udkvnf; olu &dyfpm;rdcJhonf? odk h&mwGif
olonf pGef hv$wftepfemcHr_ [laom pum;vHk;udkwrsdL;t"dy`g,faumuf,lonf? tjcm;olrsm;. tusdL;pD;yGm; odk h
r[kwf vl htzGJ htpnf;wckvHk;. tusdL;pD;yGm;twGuf (rdrq
d ENeSifh qef husifum) rv$Jra&Smifom ay;qyfvkduf&olrsm;
twGufqv
dk Ssif Tpum;vHk;onf t}uHK;0ifekdifayrnf?
rdrdudk,fusK;d twGuf r[kwfbJ vl@tzG@J tpnf;. aumif;&maumif;usKd;twGuf rdrd qENtavsmuf
vkyu
f dkifaqmif&Gufolrsm;ESifh ywfoufvmv#if pGef hv$wftepfemcHr_ [laom a0g[m&udk toHk;rjyK oifha=umif;
udkwifarmifOD;u qdkcJhonf? xdkolwdk honf trsm;aumif;usdL;twGuf rdrdwdk hu pGef hv$wftepfemcH ae&onf[k
awG;jrifae}uorSs umvywfvHk; pdwfqif;&Jae}urnf jzpfaoma=umifh tusdK;r&S[
d k 4if;u,lqonf? vl@tzG@J tpnf;
udk jyKjyifajymif;vJ&ef qdkonfh b0&nfreS f;csufudk rdrd oabmqENtavsmuf a&G;cs,fcJhjcif; jzpfa=umif;/ awG@}uHK&vm
Ekid fonfh tEW&m,frsm;ESifh raocsm ra&&mr_rsm;udk &ifqkdif&ef tqifoifh jzpfaea=umif;ESifh rdrd tem*wfwGif &ifqikd f&
rnfh rnfuJhodk@aomay;qyf&r_rsm;twGufrqdk aemifw&rnfr[kwf/ pdwfyifyef;qif;&Jrnf r[kwfa}umif; olu
,Hk=unfcJhonf? xdk@a=umifh aemufyidk f;wGif olonf 'kuQtcuftcJrsm;udk awG@}uHKvmcJh&aomfvnf; pdwfysuftm;i,f
jcif;vHk;0r&Scd Jh? rdrd.t&dk;cHpw
d fjzifh vl@tzG@J tpnf;udk jyKjyifajymif;vJEdik f&eftwGufom rqkwfrepf v_y&f Sm; aqmif&Guf
cJhonf? Todk haqmif&Gufjcif;jzifh jynfoljynfom;taygif;wkd@ twGi;f pdwf +idrf;csrf;r_udk &SmazGEkdif&ef tcGifhtvrf; rsm;
&&Sv
d mEkdifvdrhrf nf[k ,Hk=unfcJhonf? tm%m&Sifpepfudk qef@usifv_y&f Sm;I tjyifykid f;jidrf;csrf;r_. tajccHwckjzpfaom
w&m;rSswr_udk &SmazGaeqJrSmyif tjyKjzpfwnfrt
_ jrifxm;&Sjd cif;a=umifh olonf aysmf&i$ fru
_ dk &&SdcHpm;Ekid fcJh onf?
101
xdk@a=umifhvnf; ol.rsufEmS ay:wGif t+yHK;w0uf tpOft+rJ &Sad ecJhjcif;jzpfonf? udkwifarmifOD; onf trSew
f &m;
&SmazGolwpfOD;rSsom r[kwfbJ w&m;r#wr_twGuf wdkufyGJ0ifcJholvnf; jzpfayawmhonf?
102
10
tvkyform; ta&;tcif;ESifh
vlxkt"du vl@tzGJ@tpnf;twGuf udkwifarmifOD;. v_yf&Sm;aqmif&Gufr_rsm;
1962ckESpf ppfwyf tm%modr;f +yD;aemufykid f; wGif 1974ckESpfY jzpfyGm;cJhaom tvkyo
f rm; ta&;tcif;onf
jrefrmEkdifiHwGif yxrqHk;aom vlxk A[dkjyK v_y&f Sm;r_}uD;yif jzpfonf? Ekid fiHa&;ESifh ywfouf aoma=umifh
Tv_y&f Sm;r_ ay:aygufvmcJh&jcif; r[kwf? qif;&JwGif;eufaeaom tvkyo
f rm;rsm;u tajccH vlr_ pm;0wfaea&;
tajctaersm; wd;k wufaumif;rGef vmap&eftwGufudkom awmif;qdkcJh=ujcif; jzpfonf? qef vkHavmufpmG &&dSa&;rSm
t"du usaom awmif;qdkcsuf wpf&yf jzpfcJhonf? xkdtcsdeu
f vl}uD;tvkyo
f rm; wpfOD;udk wpfvv#if qef
(6)jynfEiS fh uav;wpfOD;udk wpfv#if qef (3)jynfus 0,f,lcGifhjyKcJhonf? qefa&pyg;ayguG,f0jyD; tm&Swdkuf.
pyg;usD[k eHrnfausmf}um;aom jrefrmedkifiHwGif tvkyform;rsm; tdrfY qef avmufiSatmif r&SSd? qef0,f&mwGif
aemufwae h0,f&eftwGuf ntcsdeu
f wnf;u xkdacwf u toHk;jyKcJhaom uke0f ,fpmtkyrf sm; xyfum
apmifhae&onf? t&m&dStcsdK h vma&muf0,fonfh
tcgwGifrl qdkifu a&mufa&mufcsif; xkwfay;onf?
qeftaumif;rsm;udk rqvygwD eSifh ta=umif;taygif; oihfolrsm;u xkwf,loGm;}uonf? tvkyo
f rm;rsm;tm;
a&mif;csonfh qefrsm;rSm qefuGJ a&mxm;wwfonf? a&pdkonfh qefrsm; a&ma&mif;onfh tcg rsm;vnf; &So
d nf?
wzufwGif ukeaf ps;E_ef;rsm; w&dy&f dyfwufvm aeaomfvnf; vpmwdk;jcif;r&dS/ 0ifaiGenf;vGef;vSonfh tcsdefwGif
tqdkyg rw&m;r_rsm;tm; awG@jrifae&aomtcg tvkyform;rsm; rausreyfjzpfcJh=uonf?
avmuf tav;csde&f o
Sd nfh tvGeaf v;vHaom t&mrsm;udk tvkyo
f rm; av;ig;a,mufu 0kdif;r=u&onf? av;vGe;f
vSojzifh &So
d r# t&dk;tom;awG tm;vHk; a=urGxGufoGm; ravmufyif? Tonfrsm;rSm jrefrmEkdifiH&dS tvkyform;rsm;
ae@pOf awG@}uHKcHpm;aecJh&onfh tvGeq
f kd;&Gm;aom tajctaersm;xJu Oyrm tcsKd @yif jzpfonf?
1974ckESpf ZGev
f (3)&ufae@wGif tif;pdef rD;&xm;acgif;jyif puf&k&H dS tvkyform;rsm;u qefvHkavmufpGm
&&Sda&; tygt0if awmif;qdkcsuf (7)ckudk [pfauG;cJh=uonf? wcsdew
f nf;YwGif tkwfusif; *kefeDpuf&HkESifh orkid f;
csnfr#if ESifh txnfpuf&Hk uJhokd@aom udkwifarmifOD;ESifh 4if;. oli,fcsif; trsm;pkwdk@ aexdkif&m teD;tyg;
e,fajrrsm;odk@vnf; qENjyyJGrsm; ysH@ESH@vmcJhonf? tvkyo
f rm;rsm;onf vpmwdk;jrifhay;a&;/ tajccHpm;oHk;ukef
ypPnf;rsm; aps;E_e;f av#mhcsay;a&;/ vkyif ef;cGif vHk+cHKr_&Sda&;/ rqvu }udK;udkifaeaom tvkyo
f rm; toif;rsm;udk
jyefvnfjyKjyif zG@J pnf;ay;a&;ESifh 4if;wdk@ rdom;pk0ifrsm;twGuf vlra_ &; tusdK;cHpm;cGifh &&Sda&;wdk@twGuf
awmif;qdkcJh=uonf?
w&m;r#wr_twGuf wkdufyG0J if v_y&f Sm;ae=uaom tvkyo
f rm;rsm;. vky&f yfudk tm;usum udkwifarmifOD;
u tvkyo
f rm;awG[m usaemfwdk@&J@ rdbawGjzpfw,f? rw&m;ojzifh qufqH cH&wma=umifh olwdk@wawG 'DvdkrsKd;
pdwfqif;&J=uwm[m tqef;r[kwfbl;? olwkd@ cHpm;&&if usaemfwkd@vJ cHpm;&wmbJ? usaemfwkd@ 'DtwGuf wpfckck
vkyrf S jzpfr,f? olwdk@&J@ &nfreS f;csufawG jynfh0Ekid fapzd@k twGuf olwdk@ v_y&f Sm;r_awGxJrmS yl;aygif;yg0if ulnDay;&r,fvkd@
usaemfxifw,f?[k ajym=um;cJhonf? Tenf;jzifh olu oli,fcsif;rsm;udk tvkyform;ta&;tcif;Y yl;aygif;yg0if
apa&;twGuf v_H@aqmfcJhonf? 'kuQtcuftcJrsm;/ zrf;qD;r_rsm; (odk@r[kwf) ESyd fpufnOf;yef;r_rsm;udk &ifqikd f}uHKawG@&ef
a=umuf&H@G olrsm;u vJGv#if oli,fcsif; trsm;pkonf udkwifarmifOD;. t}uH^m%fudk vufcHcJh=uonf? rdrdwdk@.
b0tajctaersm;rSm tvkyo
f rm;rsm;ESifh xyfwljzpfonf[k cHpm;cJh=u&onf? um&maw;ESihf a&;ul; u|rf;usio
f l/
oli,fcsif;taygif;toif;rsm;. tusKd;pD;yGm;twGuf &Gufaqmifay;wwfol/ rdrd. [mo^m%fjzifh oli,fcsif;rsm;udk
aysmf&$if&,farmatmif vkyw
f wfolwpfOD; jzpfonfEiS fhtnD wuUodkvfwGif udkwifarmifOD;onf vlcspfvlcifaygrsm;+yD;
vlodrsm;olwpfOD; jzpfcJhonf? ol@xHwGif &efukef 0dZmESifh odyH` wuUodkvfYom r[kwfbJ &efukef pufr_wuUokdvf/
pD;yGm;a&; wuUodkvfESifh ynma&; wuUodkvf rsm;wGifvnf; oli,fcsif;rsm; &Sdayonf?
ZGev
f (5)&ufae@Y qENjyyJGrsm; udkwifarmifOD; aexkdif&m &yfuGufqDodk@ ysH@E@SH a&muf&dv
S maom eHeufcif;wGif
udkwifarmifOD;onf ol.rdom;pk0ifrsm;ESifhtwl tdrfwGif &Sad ecJhonf? udkwifarmifOD; rdom;pk aetdrrf Sm urm&Gwf
+rdK@e,f tif;pdev
f rf;}uD; teD;&Sd okcvrf;wGif wnf&do
S nf? 4if;wdk@ tdrfem;wGif pD;u&uf puf&Hk&Sdonf? xdkpuf&k&H dS
tvkyo
f rm;rsm;. [pfauG;aeaom toHrsm;/ toHcsJ@pufu xGufay:vmaom a[majymoHrsm;udk twdkif;om;
=um;aecJh&onf? ,ckuJhodk@ jzpfysufaeaom tajctaersm;a=umifh tdrfwGif rdom;pk0ifrsm;ESifhtwl &Sad eaom
udkwifarmifOD; tvGefEkd;=um;+yD; pdwftm;xufoefvmonf? ol. ESvHk;cHkoHrsm; twkdif;xuftvGef jrefqefvmum
rdom;pk0ifrsm;tm; at;/ 'g t&rf;aumif;w,f? tckvdkrsK;d ta&;tcif;jzpfaewmudk awG@&wm usaemf
odwf0rf;omw,f? vlawGu cHvmcJh&wmvJ =um+yDav? 'Dtpdk;&u usaemfwdk@udk eJeJav;rS *&kpku
d fwm r[kwfbl;?
'ga=umifhvJ vlxkawGu 'DvkdrsK;d vkyo
f ifhw,f? vlxkawG jzpfcsifwmudk &Sif;&Sif;vif;vif; tus,w
f 0ifh awmif;qdk=u
&r,f? usaemf olwdk@udk tjynfht0 axmufcHw,fAsm?[k wufuGrt
_ jynfhjzifh ajymavonf?
qENjyyJGrsm;wGif yg0ifaom tvkyo
f rm;rsm;u tdrfrjyefbJ qufvufqENjy=urnf jzpfaoma=umifh 4if;wdk@
tpm;tpmESifh a& vdktyfvmonf? xdk@a=umifh tvkyform; wpfa,mufp/ ESpfa,mufp udk teD;tem;&Sd aetdrf
rsm;xHodk@ apv$wfum tpma&pmrsm; tultnD awmif;cHaponf? udkwifarmifOD;u Towif;udk =um;od&onfEiS hf
w+ydKifeuf rD;zdak csmifxJ0ifoGm;um usaemfwkd@ olwdk@twGuf bmvky&f if aumif;rvJ?[k ajymonf? udkwifarmifOD;
rdom;pkwGif rdbrsm;tygt0if ol. nDtpfudkarmifErS (8)a,muf&daS oma=umifh tdrfY tpm;taomuf ydv
k #Honfu
r&Sdoavmufyif? odk@aomf xdkae@wGif rD;zdkacsmifxJY qef/ =uufO tcsdK@EiS fh [if;oD;[if;&Guf tenf;i,f &Sad ecJhonf?
TwGif olu tdraf emufaz;okd@ oGm;um }uD;rm; awmifhwif;aom iSufaysm&Guf tcsK@d udk jzwfvmcJhonf? 4if;wdk@udk
tenf;i,f rD;tylay;vdkufaom tcgwGif aysmhaysmif;oGm;+yD; tpm;taomufrsm;udk xkyyf ;dk &ef tifrwef aumif;
rGefvmonf? obm0u xGuf&daS om aps;E_ef;csKo
d monfh iSufaysm&Gufrsm;onf tpm;taomufrsm;udk xkyyf ;dk odkr;SD
xm;Ekdif&eftwGuf tvGeo
f ifhawmfonfEiS fhtnD 4if;onf jrefrmEkdifiHwGif vlodrsm;aom &d;k &m"avhxHk;wrf;wpfck
jzpfvmcJhonf? udkwifarmifOD;u iSufaysm&Gufrsm;udk aq;a=um rD;zkwf+yD;onfhaemufwGif iSufaysm&Guf}uD; wpfckxJodk@
xrif;a=umfrsm;udk &uf&ufa&ma&m xnfhvkdufonf? xkd@aemuf olu pm&Gufwpf&Gufay:wGif qdwfacgif;jy+yD;
acG;om; a&mif;w,f[laom jrefrm pum;yHkwpfckudk csa&;vdkufonf? tom;a&mif;olonf qdkifa&S@wGif qdwfacgif;
udk csdwfxm;jcif;jzifh qdwfom;a&mif; aeonfh ta&mifaqmif+yD; vufawG@wGifrl aps;0,folrsm;udk vdrv
f nfvSnfhzsm;
um acG;om;rsm; xnfhay;vdkufjcif;udk qdkvdkonf? TuJhodk@aom enf;vrf;jzifh udkwifarmifOD;onf olawmfaumif;
a,mifaqmifaeaom jrefrmh qdk&S,fvpftpdk;&. rl0g'rsm;udk pum;yHkwpfckjzifh E_dif;,SOfjyvdkufjcif;jzpfonf? 4if;wkd@.
rormr_rsm; wpfae@wGif qHk;cef;wkdifrmS aocsmrnf jzpfa=umif;udkvnf; pm. atmufq;Hk wGif xnfha&;vkdufonf?
,ckuJhodk@aom vlxkqENjyyJGrsm;udk awG@}uHK&onfrmS udkwifarmifOD;ESifh oli,fcsif;rsm;twGuf yxrqHk;
t}udrjf zpfonf? ZGev
f (4)&ufEiS fh (5)&ufae@ &efukef tif;pdef vrf;r}uD; wav#muf&dS }udK=um;}udK=um; vlpak 0;jcif;
rsm;wGif 4if;wdk@ yl;aygif;yg0ifcJh=uonf? xkd@jyif ZGev
f (6)&ufae@Y jyKvkyrf nfh qENjyyJGrsm;wGif yg0ifEkdif&eftwGuf
vli,frsm;ESifh ausmif;olausmif;om;rsm;udk pnf;&Hk;+yD; ordkif; csnfr#ifEiS fh txnfpuf&kaH &S@wGif vma&mufpak 0;
=u&eftwGuf tpDtpOfrsm; jyKvkycf Jhonf? ordkif; abm'gaqmifwGif aexkdifolrsm;ESifh &efukef pufr_ wuUodkvf0if;
twGif;&Sd ausmif;olausmif;om;rsm;udk pnf;&Hk;&eftwGuf udkwifarmifOD;u t"du wm0ef,lcJhonf? udkcifarmifat;
url Ekid fiHjcm; bmompum; odyHE` iS fh vd_if+rdK@e,f tkwf}uif;&yfuGufwGif aexdkifolrsm;udk ac:aqmifvm&ef jzpfonf?
109
xdk@aemuf rdepfydkif; twGi;f rSmyif 'kwd,t}udrf qufypf&ef trde@f oH =um;vdkuf&onf? arSmufusefcJhaom vlxk}uD;
udkyif csde&f G,fI ypfcwfonfhoabmjzpfonf? usnfqHonf uwW&m vrf;rudkaxmuf nmzufajcz0g;udk xkwfjcif;
azmufum ol.nmbuf ajcovkH;twGi;f odk@ wkduf&ku
d f0ifcJhonf? ylueJ jzpfoGm;a=umif;om wcsufodvdkufjyD;
usnfqHxdumpwGif aoG;ylaeojzifh emusif&rSe;f rodcJhyg? ypfcwfonfhbufokd@ olu ajcaxmufxm;I
arSmufr&d ufom; jzpfojzifh usnfqHrSm ajcaxmufwGif;odk@ 0ifoGm;jcif;jzpfonf? arSmufae&if;rS rdrdab;odk@
=unfhvdkuf&m ypfcwfonfhbufodk@ acgif;xm;I arSmufaeaom tvkyo
f rm;vli,fwOD;. i,fxdwfwnfhwnfhodk@
usnfqH0ifoGm;jyD; qwfueJwcsufwGe@f um rsufpad &S@Yyif toufxGufoGm;a=umif; awG@vdkuf&onf?
'kwd,t}udryf pfcwfoH +idro
f Gm;onfhtcsdeYf udkcifarmifat;u xajy;&ef }udK;yrf;cJhonf? ol. nmbuf
ajcovkH;&d;k rSm vkH;0 usdK;oGm;cJh+yD jzpfonf? axmufvdk@r&bJ uwW&mvrf; ay:odk h 'vdrhaf umufauG; vJusoGm;
cJhonf? vl axmifaygif;rsm;pGm pka0;cJhaom ae&monf rdepfydkif; twGi;f rSmyif ok\mefwpjyifuJhodk h jzpfoGm;cJhonf?
tavmif;rsm; '%f&m&olrsm; aoG;tvdr;f vdr;f ESifh jrif&ufp&mr&dyS g? rajy;Edkifawmhaomfvnf; qufvuf ypfcwfOD;
rnfudk pd;k &dro
f jzifh cE<mudk,fudkvdSru
fh m &efuket
f if;pdef vrf;r}uD; ESifh uyf&uf a&ajrmif;xJodk h rdrdudk,fudk ypfcs
vdkufonf? atmf[pf ajy;v$m;oHrsm;/ trdef hay;oHrsm; idk+iD; oHrsm; i&JyGufovdk =um;ae&onf? aoewfoHrsm;
udkvnf; }udK=um;}udK=um; =um;ae&qJ jzpfonf?
a&ajrmif;xJodk h a&mufoGm;aomtcg usnf vrf;a=umif;ESifh vGwfoGm;ojzifh touf raoEdkifawmh[k
odvdkufonfh tcsdeYf ajcovkH;&d;k usdK;jyD; usnfqH0ifoGm;aom ae&mrSm vGerf if;pGm emusifvmojzifh yufvuf
vSeu
f m usdK;oGm;aom ajcaxmufudk 'l;acgif;auG;,ljyD; vufEpS fbufEiS fh udkifxde;f xm;cJhonf? xdktcsde fY ppfom;
wOD; ay:vmjyD; udkcifarmifat;udk qufvuf ypfcwf&ef aoewfEiS fh wnfhwnfh csde&f G,fcJhonf? uHaumif;axmufr
pGmyif a[haumif rypfeJ hawmh/ awmfjyD/ awmfjyD [lI aemufyidk f;rS 4if;.t&m&dS jzpf[efwlol. atmf[pftrde@f
ay;oH =um;onfhtcgwGifro
S m tqdkyg ppfom;onf aoewfajymif;udk atmufcsjyD; vSnfhxGufoGm;cJhonf? aoa=u
'%f&m&aeolrsm; vrf;ay:Y vJavsmif;aeonf?
c%r#t=umwGifuke;f vrf;o,f,lykd haqmifa&;rS x&yfum;}uD;rsm;a&mufvmonf? vlaotavmif; rsm;/
'%f&m&olrsm;tm; ppfom;rsm;u a&S hwa,muf/ aemufwa,muf vufEiS fhajcaxmufrsm;rSudkifjyD;ykcuf v$Jovdk
v$Jum acG;aoaumifudk pGef hypfovdk ypfwifcJh=uonf? x&yfum;ay:odk udkcifarmifat; t&ifq;kH ypfwifcH& ojzifh
a&mufoGm;aomtcg tavmif;rsm;=um;rSaeI ppfom;rsm; vkyu
f dkifaeonfrsm;udk rsuf0g;xifxif jrifcJh&onf?
csufcsif;vdkyif rD;owfum;rsm;a&mufvmjyD; uwW&mvrf;ay:wGif usefcJhonfh aoG;uGuf}uD;rsm;tm; rD;owfyku
d f
rsm;jzifh xdk;um aq;a=umypfcJhonf? tavmif;rsm;a&m '%f&m&olrsm;yg wifaqmifxm;onfh x&yf um;}uD;rsm;
onf r*Fvm'kHppfaq;&kHodk hOD;wnfarmif;oGm;cJhonf? aq;&kHa&mufrS '%f&m&olrsm;tm; a&G;csxm;cJhjyD; tavmif;rsm;
udkrl rnfonfhae&modk ho,f,loGm;jyD;pGe@f ypfcJha=umif;rod&awmhyg? aq;&HkY a&G;csxm;jcif; cH&olrsm;xJwGif
udkcifarmifat;ESifh udkatmif=unfwdk@vnf; yg0ifcJhonf?
114
tvkyo
f rm;wpfOD;qdkv#if vSHpGyjf zifh em;onfudk xkwfcsif;ayguf txdk;cHcJh&onf? rdrda&S@ ajr}uD;ay:Y aoG;tef+yD;
aovkarsmyg;jzpfaeaom tvkyo
f rm;udk rsufjrifoufaowpfOD;u jrifhawG@cJh&onf? '%f&m&aeoltwGuf bmrS
vkyrf ay;Ekdif? tjcm;tvkyo
f rm;wpfa,mufqv
dk #if aoewfusnfqHxdrSefojzifh ol. atmufar;&dk;wpfckvHk;
r&Sdawmhonfh tjyif ol. v#mudkvnf; uwfa=u;ESifh jzwfxm;ouJhodk@jzpfonf? qmavmifiwfrw
G faeaom rdrw
d dk@.
rdom;pk0ifrsm; qefyrdk dk &&Sda&;twGufudkom awmif;cHcJh=ujcif;jzpfaomfvnf; tvkyform;rsm; qef r&onfhtjyif
4if;wdk@ rdom;pkrsm;udkyg t+yD;tydik f pGe@f cGmoGm;cJh&onf?
1974ckESpf tvkyform;ta&;tcif; jzpfyGm;csdefwGif owif;rD',
D mrsm;onf rvqygwDEiS fh ppftpd;k &.
vufatmufodk@ vHk;0usa&mufaecJhonf? xdkumvwGif ,ae@acwfuJhodk@ owif;rD',
D mESifh qufoG,fa&; uGe,
f uf
rsm; rxGeu
f m;ao;? vli,fvl&,
G frsm; tygt0if tvkyo
f rm; axmifaygif;rsm;pGm yg0ifonfh tvkyform;
ta&;tcif;rsm; jrefrmEkdifiH tESH@tjym;wGif jzpfyGm;cJhaomfvnf; ppftpdk;&. zdESdyfrE_ Sifh t=urf;zufrr_ sm;a=umifh
tvkyo
f rm;wdk@. epfemr_rsm;/ twd'u
k Qrsm;/ '%f&mtemw& jzpfrr_ sm;ESifh aoqHk;r_rsm;udk wurBmvHk;odk@
jynfhjynfhpkpH kH az:xkwftoday;jcif; r&SdEkdifcJh? toufpaw; cHcJh&olrsm;ESifh 4if;wdk@ rdom;pkrsm;twGuf av#mfa=u;
wpfpkw
H pf&m ay;jcif;rsK;d vJ r&SdcJh? rdrdwdk@. epfemcHpm;&r_rsm;udkyif &ifzGifhtoday;Ekdifaom tcGifhtvrf;rsm; r&Sdonfh
tajctae jzpfcJh&onf? vl@tzG@J tpnf;wGif w&m;r#wr_ vHk;0O\Hk uif;rJhaecJhonf[k qdkEkdifayonf?
1974 zGJ hpnf;ykHtajccH Oya' yk'fr (157) ESifh (158) wdk@wGif txufaz:jyyg rlvtcGifhta&;rsm; taejzifh jyXmef;
xm;aomfvnf; qdk&S,fvpftusdK;pD;yGm;udk rqef husifv#if [lonfh c|if;csufqidk f&m jyXmef;csufjzifh uef@owf
xm;onf? tvkyo
f rm; qENjyyGrJ sm;udk t=urf;zufjzdKcGif;jyD;aemuf rqvtpdk;&u jynfolvlxkudk &Sif;vif;csuf
ay;&mwGif t"dutm;jzifh tvkyo
f rm; qENjyyGJrsm;onf qdk&S,fvpfpepf. tusdK;pD;yGm;udk qef@usifa=umif;[lI
jzpfonf?
,ck 2008 zGJ hpnf;ykHtajccHOya' yk'fr (354) wGif jyXmef; xm;onfh c|if;csufqidk f&m jyXmef;csufrmS 1974
zGJ@pnf;ykHtajccH Oya' rSmxuf ydrk I
dk abmifudk csJ hum uef howfjyXmef; xm;onf? 4if;rSm EdkifiHawmf vkHjcKHa&;
tusdK;iSm jyXmef;xm;onfh Oya'rsm;ESifh rqef husifv#if [lIjzpfonf? jrefrmEdkifiHwGif vuf&St
d csdeYf EdkifiHawmf
vkHjcHKa&;tusdK;iSm jyXmef;xm;onfh Oya'rsm; tajrmuftrsm; wnfqJjzpfonf? vGwfvyfpmG ajym qdkcGifh/ pnf;&kH;cGifh/
pka0;cGifh/ pDwef; vSnfhvnfcGifh tp&daS om tajccH vGwfvyfcGifh wdk hudk usifhokH; vdkv#if tqdkyg Oya'rsm;ESifh rqef@usif
ap& [lonfrmS tajccHvGwfvyfcGifhwdk hudk usifhokH;cGifhr&d[
S lI oG,f0ku
d fjyXmef;xm;onfh oabm aqmifonf?
odk@jzpfI 1974ckEpS f zGJ hpnf;ykHtajccHOya' atmufwGif tvkyo
f rm; qENjyyGJrsm; t=urf;zuf zdEdSyfcHvdkuf &onfh
tawG t=uKHudk oifcef;pm,lum tqdkyguJhokd@aom zGJ@pnf;ykHtajccHOya'rsm;udk csKyfjidr;f apjyD; vlxk. tajccH
vGwfvyfcGifhrsm; tjynfht0 &,lusifhokH;cGifh&dSaprnfh jyXmef;csufrsm; yg0ifaom zGJ hpnf;ykHtajccHOya'w&yf ay:ayguf
vma&;twGufom v_y&f Sm;wkdufyJ0G ifoGm; oifhonf?
vlxkt"du vl@tzG@J tpnf; [laom t,ltqY tpdk;&. tcef;uonf tvGet
f rif; ta&;ygvSonf?
odk@&mwGif Zlvdkifv(7)&ufae@wGif ausmif;olausmif;om; rsm;pGmwdk@ udk owfjzwfch&J ko
H mrubJ 1974ckEpS f tvkyf
orm; ta&;tcif;wGifvnf; tvm;wljyKrlcJhonf? odk hjzpfI tpdk;&taejzifh vlxkudk umuG,f&rnfh 4if;.
wm0ef0wW&m;rsm;udk csK;d azgufcJhonfrmS odomxif&mS ;ayonf? TonfrmS tm%m&Sif tkyfcsKyfa&;pepfudk
usifhoHk;jcif;a=umifhyif? udkwifarmifOD;onf tm%m&Sif tkyfcsKyfa&;pepfudk tjrpfjzKwf&eftwGuf rdrd.pdwfukd
,wdykid f;jzwfum vkyaf qmifcJhonf? Tv_y&f Sm;r_ twGuf ol@xHwGif aiGa=u;/ vufeufESifh ppfwyf tiftm;
wpHkw&m r&SdcJh? odk@aomf cdkifrmaom oENdmef/ rav#mhaom ZGJvHk@vESifh ,Hk=unfcsufwdk@ &Scd Jhonf?
trSefw&m;rSm ol@&ifxJwGif ude;f atmif;aecJhonf? ppftpdk;onf 4if;.tm%mwnf+rJa&;twGuf vlxk. pGrf;tm;
udk wpfOD;csif; taeESifhjzpfap/ tpktzGJ@taeESifhjzpfap/ avsmhenf;atmif enf;trsK;d rsKd;jzifh vkyu
f dkifaqmif&Gufaejcif;
jzpfa=umif;ESifh Ttaetxm;udk ajymif;jyefvSe&f rnfjzpfa=umif;wdk@udk udkwifarmifOD;u &dyfpm;rdcJhonf? 1974ckEpS f
tvkyo
f rm; ta&;tcif;udk awG@}uHK jzwfoef;cJh&+yD;onfh aemufyikd f;wGif udkwifarmifOD;. ,Hk=unfcsufrsm; ydrk cdk dkifrm
vm+yD; ausmif;om; or*~ay:aygufvmatmif }udK;yrf;jcif;enf;vrf;jzifh ausmif;om;rsm;. pkaygif;tiftm;udk
jrifhwifay; &ef twGufvnf;aumif;/ tvkyo
f rm;rsm; ESifh yl;aygif;um vlxktoif;tzG@J rsm; tm;aumif;vmap&ef
twGuf vnf;aumif;/ ppftm%m&Sifpepfudk jzKwfcsvdkaom ppft&m&Sd rsm;eSifh qufoG,fum wyfrawmftm;jyKjyif
ajymif;vJekid fap7ef }udK;yrf;jcif;jzifhvnf;aumif;/ ol. v_y&f Sm;r_t0ef;t0dkif;udk csJ@xGifjcif;jzifh vlxkprG f;tm;jrifhrm;
vmapa&;twGuf }udK;yrf;aqmif&u
G fcJhonf?
117
11
tm%m&Sif tkyfcsKyfa&;ESifh qef husifbuf jzpfaom vl@tzGJ@tpnf;. wefzdk;rsm;
qvdkif;wifarmifOD;onf tvkyo
f rm;ta&;tcif;udk jzwfoef;cJhjyD; aemufykid f; tajymtqdk trlt&mrsm; ydkrdk
wnfjidrv
f monf? ausmif;om;xktwGif; pnf;&Hk; vSKyf&Sm;rSKrsm; ydpk dyfvmonf? n}uD;rdk;csKyfrS tdrfjyefa&mufcJhonfh
&ufaygif;rsm;pGm &dv
S mcJhonf? udkwifarmifOD; tdrftjyefaemufusojzifh pd;k &dryf lyefaoma=umifh rdcif rsuf&nfusonfh
tcgrsm;wGif tarh rsuf&nfudkokwf&if; ridkygeJ htar/ olwdk hom;awGtwGuf pdwfyv
l dk htarhvdkbJ rsuf&nfusae&wJh
wjcm; tarawGyg rsuf&nfusp&m rvdkwJhtajctaeawGjzpfvmatmif om; }udK;pm;aeygw,f? [k ajymjyD; ESpfodrhf
avh&So
d nf? tvkyo
f rm; ta&;tcif;wGif udkwifarmifOD;. t&if;ESD;qHk; oli,fcsif; udkcifarmifat; usnfqHxdreS fjyD;
axmifwGif;Y xdr;f odrf;cHxm;&pOf tcsdeu
f mvrsm;wGif olu udkcifarmifat;. tdrfodk@oGm;a&mufum ol@rdciftm;
tm;ay;ESpfodrhf pum;rsm; oGm;a&muf ajym=um;avh&dcS Jhonf?
OD;oef@uJhokd@aom yk*dK~ vfrsKd ;tm; tjcm;aom txifu& EkdifiHawmf tr_xrf;rsm;tm; jyKvkyaf y;ouJhodk@yif
*lAdrmef/ Ekid fiHawmf tokb tcrf;tem; ponfwdk@jzifh OD;ae0if;u w&m;0if tokbcsay;rnf[k jynfolvlxku
xifrw
S fcJhonf? odk@aomf OD;ae0if;ESifh OD;oef@wkd@ t=um;&Sd yk*~dKvfa&;&m ra=uvnfrr_ sm;a=umifh OD;oef@twGuf
Ekid fiHawmf psmyetcrf;tem; vkyrf ay;cJhacs? OD;oef@. tacgif; &efukeaf vqdyo
f dk@ a&muf&dcS sdew
f Gif vufaxmuf ynm
a&;0ef}uD; OD;atmifxGe;f wpfa,mufrS vJGI *k%jf yKtcrf;tem;rsm;jzifh }udKqdkjcif; (odk@r[kwf) wdkif;jynf
acgif;aqmifrsm;taejzifh vma&muf }udKqdkjcif; r&SdcJh? vufaxmuf ynma&;0ef}uD;vnf; csufcsif; tvkyfxkwf cHcJh&
onf? OD;ae0if;. t}uHtpnfrmS OD;oef@ tacgif;udk usdKuUqH jrif;+ydKifuGif;Y acwWc% cif;usif;jyo+yD;onfh aemuf
wGif 4if;tm; omref t&yfom; jynfolrsm;udk jrKyfESH&m }uHawmokomefY oGm;a&muf ajrjrKyfo+*Kvf&ef jzpfonf?
OD;ae0if;u pdwfxm;,kwfaoma=umifh OD;oef@udk xdkufavsmufonfh psmyetcrf;tem; rusif;yay;jcif;
jzpfonf[k vltrsm;wkd@ cHpm;cJh=u&onf? TwGif udkwifarmifOD;ESifh oli,fcsif;rsm;u OD;oef@ tajctaeESifh ywfouf
I aqG;aEG; wkdifyifum wpfpkHwpfck vky&f ef qHk;jzwfcJh=uonf? xdkuJhodk@ aqG;aEG;wkdifyifonfh txJwGif jrefrmEkdifiH
ausmif;om;rsm; 'Drdku&ufwpfwyfOD;. OuUa[mif; udkxGe;f atmifausmv
f nf; yg0ifcJhonf? Todk@jzifh 4if;wkd@onf
wuUodkvftaqmifrsm; tygt0if &efuke+f rdK@wGif;&Sd&Ekdifor#aomausmif;olausmif;om;rsm;ESifh vli,frsm;udk pnf;&Hk;cJh
=uonf?
Ekid fiHawmf. txifu& yk*~dKvfwpfOD;udk xdkuJhodk@ rxDrJhjrifjyKum rw&m; jyKrlqufqHonfhtay: ausmif;ol
ausmif;om;rsm; a'gojzpfcJh=uonf? Todk@jzifh wuUodkvf ausmif;olausmif;om;rsm;onf bpfpum; iSm;um
usdKuUqHuGif;odk@ oGm;a&muf&ef qHk;jzwfcJhonf? odk@aomfvnf; 4if;wdk@udk bwfpum; iSm;cGifhrjyKapa&;twGuf
tpdk;&u bwfpum;ukr%
` Drsm;udk today;wm;jrpfxm;cJhjcif;a=umifh 4if;wdk@ xyfrH a'goxGufcJh&jyefonf? xdk@a=umifh
OD;oef@udk *g&0jyKvdkaom ausmif;olausmif;om;rsm;tm;vHk;onf wuUodkvfrS usKu
d UqHuGif;odk@ ajcvsif csDwufcJh=u
&onf?
OD;oef@ tokbcsaomae@rmS 1974ckEpS f 'DZifbmv (5)&ufae@jzpfonf? xdkae@ eHeufykid f;wGif udkwifarmifOD;
tdrfuxGufrnf tjyKwGif xHk;pHtwkdif; taru pd;k &draf om rsufESmxm;jzifh tJ'Dae&mudk om; roGm;oifhbl; xif
w,f? vlawGu tawmf a'goxGufae=uw,fqw
dk m tar =um;xm;w,fav? om;twGuf wpfckck jzpfoGm;
Ekid fw,faem?[k ajymavonf? udkwifarmifOD;uvnf; ol@tarudk pdwfrylygeJ@ tar? 'gayr,fh wuUodkvf
ausmif;om; wpfa,muftaeeJ@awmh usaemf 'Dtokbudk oGm;&vdrhrf ,f?[lI ESpfodrhpf um; qkdcJh&onf? xdkae@wGif
120
OD;oef@ta&;tcif; tpjyKjcif;
tacgif;xm;onfh ae&mpifjrifhudk }uD;=uyf jyifqifolrsm;rSm =uufajceD tzGJ@0ifrsm;ESifh jrefrmhqdk&S,fvpf
vrf;pOfygwD vli,frsm; jzpf=uonf? tacgif;aowWmtem;wGif *spfum;wpfpD;udk &yfxm;onf? xdk*spfum;ay:wGif
toHcsJ@pufrsm; wyfqifxm;+yD; 4if;wdk@u tokb tpDtpOfrsm;udk atmf[pfa=unmaeonf? abmvHk;uGif;xJwGif
axmifaygif;rsm;pGmaom vlrsm;jzifh jynfhae+yD; udkwifarmifOD;ESifh udkxGef;atmifausmfwkd@ tkyfpu
k tacgif;aowWmem;
wGif ae&m,lxm;=u+yD;jzpfonf? Ttcsdew
f Gif pmemr_pdwfEiS fh udk,fusifhw&m; cH,lcsufrsm; jyif;jyvmcJhaom
udkwifarmifOD;onf rdrd. Ekid fiHawmf t}uD;tuJwpfOD;udk TuJhokd@ rav;rpm; jyKrlaqmif&u
G fonfhtay: rcHr&yfEkdifr_
pdwfudk &ifxJY rnfodk@r# csKyfwnf;xm;I r&awmh? okd@jzpfaoma=umifh olu ausmif;om;tkypf k. tv,fwGif
rwfwyf&yfum rde@f cGe;f rsm; pajymavawmhonf?
xdkpOfu udkwifarmifOD;onf usm;owW0grsm;. tv,fwGif &yfwef@aeaom jcaoFh}uD;wpfaumifuJhokd@yif
jzpfonf[k udkxGef;atmifausmfu jyefajymif;ajymjyonf? ol. toHu rmefygonf? vltrsm;udk qGJaqmifEidk fprG f;
&So
d nf? vufxJYowif;pmvdyw
f pfckudk udkifxm;&if; olu &Jabmfwkd@? OD;oef@[m jrefrm*k%f xl;aqmif acgif;aqmif
wpfOD; jzpfovdk urBm h acgif;aqmif}uD;vnf; jzpfw,f? 'Dvdk urBmu todtrSwfjyK&wJh acgif;aqmif}uD;udk ae0if;ppf
tpdk;&u omrefvlawG jrSKyfwJh ocsKif;rSm 'DvdkbJ ajrjrKyfo+*K[f vdkufrmS udk igwdk hu 'Dtwdkif; vufyku
d f=unfh
ae=urSmvm;? [kajymvku
d fonf? udkwifarmifOD;.rdef@cGe;f udk tm;ay;axmufcHonfh taeESifh udkxGef;atmif ausmf
121
OD;aqmif&Jaom owWd&Sdjcif;
axmifaygif;rsm;pGmaom vltyk f}uD;. tv,fwGif &yfaeonfh udkwifarmifOD;u ppftpdk;&udk jyif;xefpGm
a0zefum txl;ojzifh ae0if;ukd tjypfykcH scJhonf? OD;ae0if; (odk@r[kwf) AdkvfcsKyfae0if; [lI wav;wpm; *k%fyk'w
f yf
I olu ac:a0:oHk;pJjG cif; r&SdcJh? jrefrm"avhpH t&qdkv#if trsm;oliSmwk@d . a&S@Y wpHw
k OD;udk &nf!$e;f ajymqdk&mY
4if;. *k%yf k'fwyfI ac:a0:avh&do
S nf? vl wpfOD;ESifhwpfOD;onf rdwfaqGtaygif;toif;rsm;yif jzpfae apumrl trsm;
.a&S@Yqdkv#if xkduJhodk@ ac:a0:ajymqdkavh&do
S nf? TonfrSm wpfOD;ESihf wpfOD; av;pm;or_udk jyojcif; oabmu
dkaqmifonf? xdk@a=umifh trsm;jynfolwdk@. a&S@arSmufY ae0if;udk &nf!$e;f ajymqdk&mwGif emrnfa&S@Y orRw/ OD;
(odk@r[kwf) AdkvfcsKyf[laom pum;vHk;udk jzKwfI oHk;E_ef;jcif;onf tvGejf zpfcJaom udp&P yf wpfckjzpf+yD;
tEW&m,fvnf; rsm;vSayonf? ae0if;u 4if;. wm0ef0wW&m;rsm;udk a=uyGefpmG xrf;aqmifjcif; r&Sdonfhtavsmuf
4if;udk av;pm;or_ jyo&ef rxdkufwefaoma=umifh udkwifarmifOD;u xdkuJhodk@aom *k%yf k'frsm; rwyfbJ ac:a0:
cJhjcif;jzpfonf?
1962ckESpf Zlvdkifv (7)&ufae@Y tjypfrhaJ usmif;olausmif;om;rsm;udk tpdk;&u owfjzwfch+J yD;onfh
aemufyikd f;wGif udkwifarmifOD;u ausmif;om;acgif;aqmifwpfOD; taeESifh trsm;jynfolwdk@. a&S@xGufum tm%m &Sif
pepfudk yxrqHk; t}udrf ay:ay:xifxif pdefac:cJjh cif;jzpfonf? xdktcsderf SpwifI ol. v_y&f Sm;r_rsm; ordik f;0if
vmcJhonf? xdktcsdeu
f olonf omref rdom;pku qif;oufvmaom touf(23)ESpft&G,f vli,fwpfOD;om jzpfcJh
onf? ol hwGifrnfonfh Ekid fiHa&;rsdK;qufaemufcHrsS r&Sd/ rnfonfh Ekid fiHa&; ygwDaemufcHrsS r&Sd/ rnfonfhppfwyftiftm;pk
.aemufcHrsS r&SdcJhonfhtjyif EkdifiHwumtodkif;t0kdif;.yhHydk;usm;uefay;r_ wpHw
k &mvnf; r&SdcJh? 1974ckESpf 'DZifbmv
122
bJG@ESif;obifcef;rodk@
o,f,loGm;cJh=uonf?
jynfoljynfom;rsm;/
ausmif;ol
126
127
ppftpdk;&u ESdrfeif;jcif;
1974ckESpf 'DZifbmv (11)&ufae@ eHeuf (2)em&Dtcsdew
f Gif jrefrmppfwyfu ausmif;0if;udk 0ifa&mufp;D eif;
&mwGif ausmif;om;ESifh &[ef;oHCm trsm;tjym; aoqHk;cJh&onf? qENjyolaygif; (3000)ausmfudk zrf;qD;+yD; tif;pdef
axmifxJ xnfhcJhonf? AdkvfcsKyfae0if;u wifhum;rsm;udk apv$wf+yD; wuUodkvfausmif;0if; wpfckvHk;udk 0kid f;&Hxm;ap
cJhonf? *lAdrmefudk +zdKcs&eftwGuf ajrxdk;pufrsm; apv$wfcJhonf? Tonfudk qef@usifonfhtaeESifh bkef;}uD;tcsdK@u
vufcsif;csdwfqufum *lAdrmefudk 0kdif;&Hxm;cJh=uaomfvnf; ajrxdk;pufrsm;u 4if;wkd@udk owfjzwfum OD;oef@ tacgif;
aowWmudk wl;az:cJh=uonf? Todk@jzifh OD;oef@tacgif;udk odr;f +yD; eHeufrdk;aomufcsdew
f Gif uefawmfrif; yef;+cHxJY
ocifudk,fawmfrdi_ f; *lAdrmef. eab;wGif OD;oef@udk jrKyfESHcJhonf?
tcsif;jzpfyGm;+yD; aemufwpfae@/ 'DZifbmv (12)&ufae@ rGef;wnfhcsdecf ef@wGif &efukef+rdK@ ql;avbk&m;
tem;w0dkufY ausmif;olausmif;om;ESifh jynfolwdk@ aemufxyfw}udrf jyefvnfpak 0;vm+yD; qENjycJh=uonf?
131
ppfom;rsm;uvnf; 4if;wkd@udk ypfcwf ESrd feif;cJhonf? owfjzwfcJhonf? aemufq;Hk wGif ppftpdk;&u OD;oef@ ta&;tcif;
ESihfywfowfaom w&m;0if a=unmcsuf xkwfjyefcJhonf? a=unmcsufxJwGif ta&;tcif;Y vl(30)om aoqHk;cJh&
onf[k az:jycJhonf? vufawG@wGirf l tpdk;&u qdkcJhaom aoqHk;ol OD;a&xuf vGerf if;pGm rsm;jym;cJhayonf?
Todk@jzifh OD;oef@ta&;tcif;ESifh ywfoufI aemufqHk;wGif ausmif;om;ausmif;olESifh &[ef;&Sifvlaygif; (7000)
ausmfwdk@vnf; zrf;qD;jcif; cHcJh&onf?
xdk@aemufwGif udkwifarmifOD;ESifh tjcm;ausmif;om;rsm;u 4if;wdk@ rnfuJhokd@ qufvkyo
f ifha=umif;udk
wkdifyifaqG;aEG;=uonf? ppfwyfrsm;u wuUodkvfudk r=umcif 0ifa&mufpD;eif;awmhrnf qdkonfudk odaecJhaom
a=umifhyif? udkwifarmifOD;. oli,fcsif; udkxGef;atmifausmfu ausmif;om;rsm;tm;vHk; wuUodkvf twGi;f Yom
ae+yD; tzrf;cHv#if cH&ap/ jzpfay:vmaom tusK;d qufrsm;udk twlwuG cHpm;=urnf[k t}uHjyKonf? TwGif
udkwifarmifOD;u ol@tm; tvGefwefzdk;&Sad om pum;wpfckudk ajymonf? 4if;rSm oli,fcsif;? ppfwkduf+yD; xGufajy;wJh
ol[m aemufwpfae@us&if xyfwkdufEkid fw,f? igu axmifuscJhbl;+yD? axmifxJrmS b0u aoaewmuG? axmifxJ
uae rif; bmrS vkyv
f dk@r&bl;? axmift&m&Sad wG&@J &kyfao;wpf&yk fvdk olwkd@ }udK;qJGwJhtwkdif; uae&wm? axmifxJ
rSm udk,fhpdwfe@J udk,f bmrS vkyv
f kd@r&bl;? tJ'DrmS rif;&J@b0u aoaer,fq&kd if tpdk;&udkvJ qufwdkufEkdifrmS
r[kwfbl;? 'ga=umifh rif; olwdk@udk qufwdkufcsifw,f qdk&if/ tcGifhtvrf;awG &Smcsifw,fq&dk if igwdk@ tzrf;cHvkd@
rjzpfbl;? 'DvkdrsK;d xGufoGm;vkd@ wjcm;ausmif;om;awGu igwdk@udk o&Jabma=umifw,fvdk@ xifw,fq&dk ifvJ
udprP &Sdbl;? 'gayr,fh wu,fvdk@om olwdk@ tzrf;cHoGm;cJh&r,f qdk&ifawmifrb
S J olwkd@&J@ vGwfajrmufa&;twGuf
igwkd@u tjyifbufuae vkyaf y;vkd@&w,f?[lI jzpfonf? Todk@jzifh udkwifarmifOD;ESihf udkxGe;f atmifausmw
f kd@u
wuUodkvf0if;twGif;u csufcsif; xGufvmcJh=uonf? 4if;wdk@ ESpfOD;ESifhtwl oli,fcsif;tcsdK@onf udkwifarmifOD;tdro
f dk@
csufcsif; jyefoGm;cJh=uonf? tdraf &mufaomtcg a&csK;d t0wftpm;vJ+yD; tjyifjyefxGufvmcJhonf?
usL;bm;EkdifiH ydyuQESifh tjcm; jy\emrsm;udk udkifwG,fajz&Sif;ay;cJhaom urBmh+idrf;csrf;a&; zefwD;&Sif tjzpf
*k%o
f wif; ausmfaZmol OD;oef@udk Ekid fiHwum todkif;t0dkif;u todtrSwf jyKxm;onfESifhtnD ausmif;om;
ausmif;olrsm;ESifh jynfolvlxku OD;oef@twGuf qENjyv_y&f Sm;=uaom owif;rsm;rSm Ekid fiH&yfjcm;wkdif;jynfrsm;txd
ysH@E@SH oGm;cJhonf? 4if;onf ordik f;rSwfwkdif wpfck jzpf&o
Hk mrubJ Adv
k fcsKyfae0if; OD;aqmifaom ppftpkd;&udkvnf;
t}uD;tus,f wkev
f _yo
f Gm;apcJhonf? ausmif;om;ESifh vlxk trsm;pku OD;oef@. tavmif;udk tpdk;& cGifhjyKaom
uefawmfrif; yef;+cHwGif rjrKyfbJ wuUodkvfausmif;0if;xJYom tb,fa=umifh xm;&SdcsifcJh=uygoenf;? OD;oef@
rdom;pk0ifrsm; yg0ifaom tokb aumfrwD. qHk;jzwfcsufudkyif tb,fa=umifh 4if;wdk@u qef@usifcJh&oenf;?
132
yxrqHk;taeESifh ajym&rnfqv
dk #if OD;oef@onf ol. rdom;pk0ifrsm;twGufom r[kwfbJ jynfolvlxk
twGufyg Ekid fiHawmf jy&kyf jzpfonf[lI 4if;wdk@u ,Hk=unfcJhjcif;a=umifh jzpfonf? OD;oef@onf ukvor*~ taxGaxG
twGif;a&;rSL; &mxl;udk &&Sd+yD;aemufydik f;rSmomv#if jrefrmEkid fiHESifh jynfolvlxkudk ukd,fpm;jyKum rdrd. xifjrif
oHk;oyfcsufrsm;udk tjynfht0 az:xkwfajymqdkEkdifcGifh &SdvmcJhonf? 'kwd,wpfcsufrmS OD;oef@. xl;jcm;aom
jyKrlaqmif&u
G fcsufrsm;onf vl@tzG@J tpnf;wGif &So
d ifh&Sdxdkufaom wefzk;d rsm;jzpfonfEiS fhtnD 4if;ESifh pyfvsOf;I
wuUodkvf ausmif;olausmif;om;rsm;u teD;uyf oif,lavhvm *k%fjyKcGifh &&Sdrnfqv
dk #if vl@tzG@J tpnf;
wpfckvHk;twGuf tusK;d jzpfxGe;f Ekdifaoma=umifh jzpfonf?
OD;oef@xHY yifudk,ft&nftaoG; (3)ck&do
S nf? 4if;wdk@rSm ynm&Sdr_. ouFw jzpfjcif;/ &d;k om;ajzmifhrSe+f yD;
oduQm&Sdaom t&yfom; Ekid fiHa&;orm;wpfa,muf jzpfjcif;ESifh +idrf;csrf;r_udk &SmazGudk wpfa,mufjzpfjcif; wkd@jzpf=u
onf? Tt&nftaoG;rsm;onf vl@tzG@J tpnf;. wefzdk;rsm;wGif yg&Sdaom tpdwftydkif;rsm;yif jzpfonf? tm%m&Sif
tkyfcsKyfrp_ epfudk usifhoHk;aeaom Ekid fiHrsm; tm;vHk;eD;yg;udk=unfhrnfqv
dk #if ynm&Sdr_udk r[kwfbJ tiftm;udkom
t"duxm; toHk;jyKI wkdif;jynf tkyfcsKyfaeonfudk awG@jrifEikd fayonf? &k;d om;ajzmifhrSe+f yD; oduQm&Sdaom t&yfom;
Ekid fiHa&;orm;rsm;. tcef;uudk csdK;ESdrfxm;um &kd;om;r_ uif;rJh+yD; oduQm r&Sdaom twkta,mif Ekid fiHa&;orm;
rsm;jzifh tpm;xdk;xm;onf? TuJhodk@aom tkycf sKyfrp_ epfatmufwGif ppfjzpfymG ;jcif;udk a&Smif&mS ;I &Ekdifrnf
r[kwfonfhtjyif ppfreS faom +idrf;csrf;r_ &SmazGa&; vkyif ef;pOfudkvnf; rnfodk@r# taumiftxnfaz:Ekdifrnf
r[kwfacs? ynmwwf wuUodkvf ausmif;olausmif;om;rsm;u xkdodk@aom todynm/ oduQm&SdrE_ Sifh +idrf;csrf;r_ ponfh
vlrw
_ efzdk;rsm;udk avhvmoif,lEdik faom tcGifhtvrf;rsm; &Scd Jhrnfqv
dk #if 4if;wdk@onf tiftm;udk &SmazGrnfhtpm;
todynmrsm;udkom &SmazGaxmufyho
H lrsm;/ tvGet
f rif; wefzd;k xm;olrsm; jzpfvm=uayrnf? OD;oef@udk vrf;jy=u,f
wpfvHk;taeESifh oabmxm;+yD; 4if;wdk@u OD;oef@. ajc&mudk vdkufeif;um &dk;om;ajzmifhrSeaf om/ oduQm&Sdaom
t&yfom; EkdifiHa&;orm;rsm; jzpfvmEkid fa&;twGuf }udK;yrf;aqmif&Guf=urnf jzpfonf? xdk@jyif jrefrmEkdifiHtwGuf
omru urBmt&yf&yf&dS tjcm;EkdifiHrsm;twGufyg ppfreS faom +idr;f csrf;a&; jzpfxGe;f Edkifap&eftwGuf }udK;yrf;aqmif&Guf
vkyu
f dkifay;rnfholrsm; jzpfvmayrnf? TuJhodk@aom wefzkd;rsm;udk vltrsm;u ydkrdk &SmazGavav tm%m&Sif
tkyfcsKyfr_ pepf csKyf+idr;f &efrSmvnf; ydrk edk D;uyfvmavavjzpfonf? Tonfu trSew
f &m;wpfckyif?
133
oHk;oyfrnfqv
dk #if tqdkyg pum;yHku rSefuefaeayonf? udkwifarmifOD; ajymcJah om pum;vHk; twdtusukd
&SmazGawG@&Sd&ef tvGefcJ,Of;onf? odk@aomf ol. vky&f yfrsm;rSmum; xl;xl;jcm;jcm; rSwfom;zG,frsm; jzpfcJhonf?
vl@tzG@J tpnf;.
vltrsm;udk OD;aqmifvrf;jycJhonf?
135
12
ygvDref 'Drdkua&pD ygwDESifh yl;aygif;aqmif&Gufjcif;
ta&;tcif;tjyD; wdr;f a&SmifoGm;}uolrsm;tm;vHk;udk ppfaxmufvSr;f a&;rsm;u t+rJwap &SmazG aecJh=u
onf? acgif;aqmifvkycf Jholrsm;udk t"du ypfrw
S fxm;cJhonf? ta&;tcif;wGif tc&musaom tcef;uY qvdkif;
wifarmifOD; yg0if aqmif&GufcJhonfudk ppfaxmufvSr;f a&;tzG@J u od&dx
S m;cJhonf? odk@aomfvnf; ol. yHkyef;omef
rnfodk@rnfykH &So
d nfudk 4if;wkd@odxm;jcif; vHk;0 r&Sd? ol. "gwfykH (okd@r[kwf) tjcm; tudk;tum;rsm; r&SdcJh? xdk@a=umifh
4if;wdk@onf ol@ "gwfyku
H dk awmif;=unfh&ef udkwifarmifOD; rdom;pkaetdrfodk@ oGm;a&mufcJh=uonf?
tdrfokd@a&muf&mwGif axmufvSr;f a&;rsm;u rdom;pk0ifrsm;tm; ,Ofaus;az:a&GpGm jyKrl ajymqdk qufqH+yD;
4if;wkd@ vmjcif;rSm bmrS ta=umif;udpP }uD;}uD;us,fus,f r[kwfouJhodk@ [efaqmif aecJh}uonf? usaemfwdk@u
ol@udk zrf;zdk@ ('grrS [kwf) zrf;0&rf;xkwfzk@d vmwm r[kwfygbl;? OD;oef@ ta&;tcif;eJ@ ywfoufvdk@ ol@udk eJeJyg;yg; ar;
jref;csifvdk@ygbJ? bmrS pdwfrylygeJ@? 'g bmrS ta&;}uD;vdk h r[kwfygbl;?[k olwdk@u ajymonf? odk@aomfvnf; qvdkif;
wifarmifOD;u 4if;wkd@xuf wpfuGuf}udKjrifxm;olyg? tdrfu xGufroGm;rDwGif ol. avmavmvwfvwf "gwfyHk rsm;
udk zGufxm;cJh+yD; jzpfonf? xkd@twlyif tdrfY rdrd. "gwfyHk vHk;0r&Sv
d #if axmufvSr;f a&;u ol.rdom;pk0ifrsm;tm;
jy\em&SmEkdifonfudk }udKodaecJhaoma=umifh ol q,fausmfouft&G,fu &dkufxm;cJh aom "gwfykt
H csdK@udkomv#if
xm;&pfchJonf?
e,fpyfa'owGif ykef;cdkjcif;
axmufvSr;f a&;rsm;u Tonfudk vufrcHbJ udkwifarmifOD;. vwfwavm "gwfykrH sm;udkom
,Of,Of
aus;aus; awmif;qdkonf? odk@aomf rdom;pk0ifrsm;uvnf; 4if;wdk@xHY tjcm;"gwfykrH sm;r&Sd[k qdkum "gwfykH a[mif;
rsm;udkom xdk;ay;=uonf? axmufvSr;f a&;rsm;u bmrSrjzpfonfh yHpk HrsK;d jzifh at;at;aq;aq;yif qufvufjyKrl
[efaqmifae=uonf? Todk@jzifh rdom;pk0ifrsm;u udkwifarmifOD;tm; tm;vHk;tqifajya=umif;/ tdrfjyefvmvdk@ &
a=umif; ajymqdkowif;ay;}urnf[k axmufvSr;f rsm;u ar#mfvifhae=uaoma=umifhyif? 4if;wkd@u Tudpt
P ay:
tav;teufxm; (okd@r[kwf) a'goxGufaeyHak ygufaev#if qufvufxGufajy;wdr;f a&Smifaeyg[k rdom;pk0ifrsm;u
udkwifarmifOD;udk owif;ay;vdkufEkdifaoma=umifhjzpfonf? aemufq;Hk wGif axmufvSr;f a&;rsm;u ol. i,fi,fu
136
"gwfyku
H dkbJ ,lum tdrx
f Ju jyefxGufoGm;=uonf? xdk@ae@aemufyidk f;rS pwifum 4if;wdk@onf qvdkif;wifarmifOD;.
tdrfEiS fh rdom;pk0ifrsm;. v_y&f Sm;r_ tm;vHk;udk rsufajcrjywf v#dK@0u
S fapmifh=unfh aecJh=uonf?
axmufvSr;f a&;rsm;u ol hudk qufvuf&mS azGcJh=uonf? OD;oef@ ta&;tcif;Y yg0ifywfoufcJhol rnfol@ udk
rqdk zrf;qD;ppfa=umjcif; vlrqefpGm eSyd fpufjcif;rsm; jyKvkyfcJh=uonf? udkwifarmifOD; rnfonfhae&mY&Sdaeonfudk ol@
oli,fcsif;rsm;xHu ppfaq;ar;jref;um ol@udk trdzrf;Ekdif&ef }udK;yrf;cJh=uonf? Tonfudk }udKjrifxm;aom udkwif
armifOD;u OD;oef@ta&;tcif; +yD;+yD;csif;uwnf;u ykef;a&SmifaechJonf? ta&;tcif;+yD;qHk;I (2)v (3)vtwGif;wGif
olonf ol. opPm&Sdaom oli,fcsif;wpfa,mufjzpfol csif;trsdK;om; ZavSoef;. aetdrw
f Gif ykef;cdkum axmuf
vSr;f a&;rsm;. &efudk a&Smif&mS ;cJhonf? axmifxJwGif udkwifarmifOD;ESifh tcef;wpfcef;xJY aecJhbl;ol ZavSoef;onf
aq;ausmif;om;wpfOD;jzpf+yD; aemufydik f; 1990ckEpS f arv a&G;aumufyGw
J Gif vGwfawmftrwftjzpf ta&G;cHcJh&onf?
axmufvSr;f a&;rsm;. &efudk a&Smif&mS ;Ekdif&eftwGuf oli,fcsif; tdrfrsm;Y uyfae&onfh tcgrsKd;wGif olonf
rdrdaexdkifaeaom tdr&f Sif. rdom;pktwGuf wpHkw&m0efxkwf0efyk;d rjzpfEkdifap&ef jyKrlaqmif&Guf avh&do
S nf? oli,f
csif;rsm;uvnf; ol. vHk+cHKa&;twGuf t+rJpdwfyal vh&dw
S wf+yD; 4if;wdk@xHwGif udk,fhtdrv
f dk oabm xm;+yD; aexkdif&ef
ESifh ol. vHk+cHKa&;twGuf tdrfxJu tdrfjyifrxGuf&ef owday;cJh=uonf? odk@aomf udkwifarmifOD;u olwdk@ajympum;
udk em;raxmifbJ reufapmapmxum tdr&f Sifrsm; r&dyfrv
d dkufcsdew
f Gif tdru
f xGufoGm;avh&do
S nf? tdrf&iS frsm;tdyf&m
uEkd;I 4if;udk rawG@&aom tcgwGif udkwifarmifOD;wpfa,muf b,fudkrsm; oGm;vkduf ygvdrhf [k ar;rdcJh =u&onf?
rsm;r=umrDwGif olu pm;p&m aomufp&mypPnf;rsm; wayG@wydkuf}uD; o,fI xdktdro
f dk@ jyefvmwwfonf? qvdkif;
wifarmifOD;onf pdwf&if;aumif;olwpfOD; jzpfonfEiS fhtnD oloGm;a&mufaexdkifaom tdrfwdkif;wGif xdkuJhokd@aom
ypPnf;rsm;udk rdrdwwfEdik foavmuf 0,fjcrf;ay;avh&do
S nf? tpm;taomuf jcif;rsm;udk o,faqmifI jyefvmaom
ol hudk awG@&v#if tdrf&iS f rdom;pku t+rJwrf; 0rf;omrqHk;/ aus;Zl;wif rqHk; jzpfcJh&onf? odk@aomfvnf; 4if;wkd@u
'gu t&rf; tEW&m,f}uD;w,faemf? udkwifarmifOD; 'DvkdrsKd; roGm;oifhbl;? tzrf;cH&&if b,fvdkvkyfrvJ? [kqdkum
ol@twGuf pdwfyl=u&onf? odk@aomf t+rJwrf; qdkovkdyif olu wifarmifOD;u reufapmapmx+yD; v[mjyifaps;xJ
rSm aps;0,faevdrhrf ,f qdkwmrsKd;udkawmh axmufvSr;f a&;awG rawG;rdavmuf ygbl;Asmudk cyf+yHK;+yHK; jyefajymavh
&So
d nf?
Todk@jzifh OD;oef@ta&;tcif;udk tpdk;&u ESdrfeif;cJhonfrmS (2)vcef@ =umjrifhcJh+yDjzpf+yD; 1975ckEpS f azaz:0g&D
vtwGif; 0ifa&mufvmcJhonf? xdktcsdew
f Gif ppftpdk;&u ol@udk qufvuf &SmazGaeEkid fao;aomfvnf; ta&;tcif;
137
139
'D
vufzuf&nfqdik fxJudk 0ifvmwnf;u igrif;udk =unfhaecJhwm? 'Dem;u wjcm; vufzuf&nfqikd fwpfqkdifuae igxkdif
=unfhaecJhwmaygh? rif; aemufu wpfa,mufa,muf vkdufrvmbl;qdkwm aocsmatmif apmifh=unfhaecJhvkd@ ig tck
vdk aemufusoGm;wm? [k ajymonf? xdk@aemuf olu udkvSa&$tm; vm? tck ighaemufuae cyfcGmcGm vkdufch?J
t&rf;}uD; uyfvkdufrvmrdapatmif awmhowdxm;?[k ajymum ol a&S@u t&ifoGm;ESifhonf? 4if;wdk@ onf bwf
pum; *dwfodk@a&mufaomtcg bwfpum;ay:udk ta&S@wHcg;uae wpfa,muf/ taemufwHcg;uae wpfa,muf
oyfoyfpD wufvdkuf=uonf? bwfpum;xJwGifvnf; udkwifarmifOD;ESifh udkvSa&$wkd@onf tcsif;tcsif; tem;uyf
roGm;=ubJ rdrdwufvmonfh taygufem;wGifom udk,fpD aevkduf=uonf? Todk@jzifh 4if;wdk@onf tdrfwpftdrf odk@
a&muf&v
Sd m=uonf? udkwifarmifOD;. oli,fcsif; udktmZrf; (ac:) udkarmifarmifvGif. aetdrfyg? ol@udk rGwfqvif
emrnf udktmZrf; [kac:v#if yd}k udKufonf? udktmZrf;. ZeD;ESifh nDrwdk@u 4if;wdk@udk v_dufv_dufvSJvSJ }udKqdk =uonf?
udktmZrf;u bk&m;cef;xJwGif 0wfjyKaeaoma=umifh c%apmifhyg[k ol hZeD;u 4if;wdk htm;ajymonf? udktmZrf;onf
bmomw&m; tvGeu
f dkif;&_dif;oljzpf+yD; tpPvrfbmomwGif wxpfcs ,H=k unf udk;uG,foljzpfonf?
bk&m; 0wfjyK+yD;aomtcg udktmZrf;u {nfhcef;xJ 0ifa&mufvmonf? udkwifarmifOD;u ol.nD udkvSa&$udk
udktmZrf;ESifh rdwfqufay;onf? xdk@aemuf udkwifarmifOD;u udkvSa&$tm; ig r=umcifrmS xkdif;e,fpyfudk oGm;awmh
r,f? wu,fvdk@ aemufyidk f;rSm igeJ@ ywfoufwJh owif;awGbmawG ar;jref;csifw,fq&dk if rif;'Dtrd fudk vm+yD;awmh
olwkd@rdom;pk qDrSm ar;Ekdifw,f[k ajymonf?
udktmZrf;onfvnf; qvdkif;wifarmifOD;ESifh axmifxJwGif twlaecJhbl;ol wpfa,mufjzpfonf? 1974ckESpf
Zefe0g&D v (3)&ufae@Y udkwifarmifOD; axmifuvGwfvm+yD; ra&S;raESmif;wGif udktmZrf;vnf; axmifu xGufvmcJh
onf? ,ck 4if;wkd@ axmifuvGwf+yD; (1)ESpaf usmf=umonfhtcgwGif udktmZrf;onf tdrfwGif ol@ZeD;tygt0if uav;
i,frsm;ESifh twlwuG aexdkifonf? ukeo
f nfwpfOD;tjzpf toufarG;0rf;a=umif; jyKae+yD; ol. rdom;pk0ifrsm; wpHk
w&m ajyvnfae=uonf? udkwifarmifOD;eSifh nD&if;tpfudk ozG,f cspfcif&if;ESD;aoma=umifhomv#if ol. rdom;pkEiS fh
tvkyu
f dk pGef@cGmum udkwifarmifOD;ESifhtwl vdkufoGm;rnf jzpfonf? tEW&m,frsm; awG@}uHKvmEkdifonfh=um;uyif
xkdif;e,fpyfwGif wnf&daS om ygvDref 'Drdkua&pDygwD qDodk@ olu udkwifarmifOD;tm; ac:aqmifoGm;rnf jzpfonf?
xkdif;e,fpyfudk a&muf&&Sd eftwGuf tEW&m,frsm;aom awmvrf;c&D;udk oGm;&ayrnf? 4if;wdk@ jzwfoef;oGm;&rnfh
e,fajrrsm;wGif vufeufudkif tzGJ@tpnf;aygif;pHkESifh ppftpdk;& wyfzGJ@rsm;t=um; wkdufyJGrsm; r=umc% jzpfymG ;avh&dS
140
aoma=umifh 4if;wkd@. touftEW&m,fudkyg pd;k &dr&f onf? udktmZrf;u yD'yD D tzJG@xHodk h ,cifu a&mufbl; xm;cJh
jcif;a=umifhvnf; udkwifarmifOD;udk ac:oGm;&ef qHk;jzwfcJhjcif; jzpfonf?
oleiS fh udktmZrf;wdk@ yD'DyD &H;k csKyfudk vma&mufaecsdew
f Gif OD;oGif (odk@r[kwf) Adv
k fcsKyfoGifonf udkaZmf0if; [k
ac:aomol.om;udk ac:um igo
h m;? jynfwGif;xJu txl;udk,fpm;vS,f wpfa,muf tazwkd@ XmecsKyfudk vmvdrhf
r,f? olu tazwkd@tzG@J e@J yl;aygif;aqmif&u
G fbdk hbJ? tJ'Dawmh ighom;uol@udk zvl; em;u &JoD[ pcef;rSm oGm;}udK&
r,f? ighom;eJ@twl ppfom;ESpaf ,mufudk udk,f&aH wmf tjzpf xnfhay;vdkufr,f? ol@udk awG@wJhtcgus&if ighom;u
bmrS rar;rjref;&bl;? tJ'D txl;{nfhonfeJ@ ywfoufvdk@ wa,mufa,mufu ar;prf;vm&ifvJ bmrS rajzeJ@?[k
ajymonf?
aemufqHk;wGif qvdkif;wifarmifOD;ESihf udktmZrf;wdk@onf xkdif;EkdifiH jr0wD+rdK@wGif wnf&daS om yD'yD D &H;k odk@ ab;
roD &efrcbJ qdkufqdkuf+rdKuf+rdKuf a&muf&o
Sd Gm;cJh=uonf? udktmZrf;u udkwifarmifOD;udk yD'DyD tzJG@ acgif;aqmifrsm;
ESifh rdwfqufay;onf? 4if;uawmh Tae&mwGif =um=umaernf r[kwf? r=umcif jyefrnf jzpfonf? ol@rdom;pk&d&S m
qDodk@ jyefroGm;rDwGif udkwifarmifOD;tm; r=umcif ig hro
d m;pkqDudk jyefawmhr,f? oli,fcsif; *&kpu
dk fuGm? jynfwGif;
xJ udk vHk;0 jyefrvmeJ@awmh? vdktyfw,fq&dk if 'DrSmbJ 'kuQonf cH+yD;awmh tar&duefrmS oGm;ae? jyefawmhrvmeJ@?
jyefvm&if rif;twGuft&rf;tEW&m,f rsm;Ekid fw,f?[k ajymonf? TwGif udkwifarmifOD;u ig rif;udk b,fvdkaus;
Zl; wifreS f;awmif rodygbl;uGm? rif;u igh&@J nDtpfudk&if; wpfa,mufvdkbJ? +yD;awmh rif;uighudk ab;roD&efrc 'Dbuf
a&mufatmif ac:vmay;cJhw,fav? owd0&d d,&Sd&SdeJ@ tdrfjyefayghuGm[k qdkonf? aemuf&uftenf;i,ft=umwGif
olwdk@ wpfa,mufudkwpfa,muf E_wfquf=u+yD;aomtcg udktmZrf; tdrfjyefoGm;onf?
udkaZmf0if;onf qvdkif;wifarmifOD;tm; xkdif;-jrefrme,fpyf awmxJ&dS &JoD[pcef;u ac:xkwfvmcJhonf?
udkwifarmifOD;u OD;oGifudk yxrOD;pGm awG@qkcH Gifh &+yD;aemuf befaumufwGif yD'DyD OuUX Adv
k fvuFsmESifh oGm;a&muf
awG@qkEH dik fapa&;twGuf OD;oGifu pDpOfay;onf? udkaZmf0if;uyif ol htm; befaumufudk ac:oGm;jyef onf? yD'DyD .
acgif;aqmift}uD;tuJrsm;jzpfaom OuUX Adv
k fvuFsm/ 'kOuUX apm=um'dk;/ taxGaxGtwGif;a&;rSL; OD;oGifEiS fh qvdkif;
wifarmifOD;wdk@twGif; aqG;aEG;yJrG Sm tvGev
f #K@d 0u
S fodkodycf Jhonf? ajratmufv_y&f Sm;r_rsm;twGuf ajymqdkwkdifyif=u&m
wGif xdkaqG;aEG;yGJrsm;udk yD'DyD tzGJ@ twGif;&Sd &mxl;i,faom tzGJ@0ifrsm;tm; vHk;0wufa&mufcGifh rjyKcJh? qvdkif; wif
armifOD;u yD'DyD tzGJ@acgif;aqmifrsm;ESifh t}udwfte,f aqG;aEG;r_rsm;av;ig;}udrf jyKvkycf Jhonf? yD'DyD acgif;aqmifrsm;
u OD;oef@ ta&;tcif;ESifh ywfoufI 4if;wdk@ =um;odxm;&onfrsm;tm; udkwifarmifOD;ukd pdwfv_y&f Sm;pGm tav;
xm; ajym=uonf? xdkta&;tcif;a=umifh tpdk;&. *k%foduQm tawmfav; xdcdkufoGm;&a=umif; oHk;oyf}uonf?
141
udkwifarmifOD;u qENjyyJGrsm;udk rnfuJhokd@ tpysK;d ay;cJhyrHk sm;rS pwif jyD; ta&;tcif;Y udk,fhawG@}uHKcJh&onfh tjzpf
tysufrsm;udk jyefajymif;ajymjyaomtcg 4if;wkd@ 0rf;omtm;& jzpf=uonf? ol. &JpGr;f owWdESifh cH,lcsuf jyif;jyyHk/
vli,fwpfOD;yif jzpfaeaomfjim;vnf; &ifhusufr&_ ySd EHk Sifh tar#mftjrifaumif;yHkwkd@udk yD'DyD acgif;aqmifrsm;u wefbdk;
xm;cJh=uonf?
aemuf (2)v (3)vtwGif;wGifvnf; udkwifarmifOD;u tqdkygacgif;aqmifrsm;ESifhtwl aqG;aEG;yGJrsm; jyKvkyf
cJhonf? wcsdew
f nf;Y &&Sdvmaom tcGifhtvrf;udk vufrvGwfapbJ ygvDref 'Drdkua&pDygwDEiS fh ywfoufI avhvmcJh
onf? odk@aomf olukd,fYurl yD'DyD tzGJ@xJodk@ r0ifcJh? jrefrmEkdifiH. ppftm%m&Sif pepfudk qef@usifaeaom jynfwGif;&Sd
ausmif;om;v_y&f Sm;r_udk ukd,fpm;jyKIom olu Tae&modk@vma&mufcJhjcif; jzpfonf? udkwifarmifOD;onf yD'DyD tzGJ@
twGif;&Sd awmifvSeaf &;orm;tcsdK@EiS fh tcsde,
f l pum;ajymqdkcJhonf? 4if;wkd@. ,Hk=unfcsufrsm;udk avhvmcJh onf?
4if;wkd@ tb,fa=umifh TuJhodk@vufeufudkif wkdufyJG0if&onfqakd om wpfOD;csif;. jzpf&yfrsm;udk em;qifcJhonf? tcsdK@
qdkv#if rdom;pk0ifrsm;udk tvGeftrif; vGr;f qGwfowd&aea=umif; &ifziG fhajymqdk=uonf? Todk@jzifh aemufykid f;wGif
4if;wdk heSpfoufaom oDcsif;wpfyk'u
f dk udkwifarmifOD;em;qifcGifh&cJhonf? xkdoDcsif uufqufacGudk zGifh&if;u tcsK@d onf
oD;csif;pmom;rsm;udk vkdufvHqn
dk nf;cJh=uonf? tarwckom;wck[k trnf&aomoDcsif;yif? xdktcsdeu
f acwfay:
jrefrmtqdkausmf vm;&SdK;odef;atmifu oDqcdk Jhjcif;yg? oDcsif;pmom;rsm;xJu tcsKd@rSm Todk@jzpfonf?
wcsdK@u ta0; cspfolav;awG jyefvnfumav ylaqG;ae 'DvkdygbJ tcspfeJ@ ruif;acs i,fu|rf;aqG
vGr;f ae 'gayr,fh om;wpfa,mufyg tar tarwck om;wckrk@d ombJav rSe;f qvdk@ wrf;wum vGrf;&wJh
tjzpfuav;awG arara& ridkeJ@aemfav &Scd kd;OD;cs uefawmhv#ufyg tar pdaEWjrwfbk&m; a&S@rmS av
jyefvnfqpHk nf;=uzdk@
oajycufawG
om;arG;&ufae@reufrmS
awmif;qkjyKcJhwm
reJay
arar&,f
oluvnf; TuJhodk@ awG@qkcH Gifh&Ekid fap&ef aqmif&Gufay;rnf[k ajymonf? Todk@jzifh udkwifarmifOD;onf jynfwGif;okd@
jyef0if&ef qHk;jzwfcJhonf? tEW&m,f jynfhESufaeaom awmvrf;c&D;udk jzwfausmo
f Gm;Ekid fa&;twGuf ,cifu orkdif;
csnfr#ifEiS fh txnfpuf&HkY tvkyv
f kycf Jhbl;ol udkxGe;f usiftm; udkwifarmifOD;. vrf;jytjzpf pDpOfay;vdkufonf?
1975ckEpS f arv tv,fykid f; avmufwGif udkwifarmifOD; jrefrmjynfwGif;odk@ jyefvnf0ifa&muf vmcJhonf?
jynfwGif;wGif qvdkifwifarmifOD; vSKyf&Sm;aqmif&u
G frKS rsm;eSifh pyfvSsOf;I udkaZmf0if; wm0ef,l&aom tcef;
ursm;rSm tvGet
f a&;ygonf? udkwifarmifOD; az:aqmifaom vlxkv_y&f Sm;rsm;twGuf aiGa=u; axmufyhaH y; &ef
vnf;aumif;/ udkwifarmifOD;ESifh yD'Dyt
D zGJ@wkd@ t=um;wGif qufoG,faqmif&Gufr_ tqifajyacsmarG@ap&efvnf;aumif;
udkaZmf0if;u pDrHaqmif&u
G f ay;&onf?
143
13
vlxkpGrf;tm; }uD;rm;vmapa&; }udK;yrf;jcif;
&efukef jyefa&mufvmaomtcgwGif udkwifarmifOD;onf ol@tay: opPm&Sdaom oli,fcsif;tdrfYomv#if
qufaecJhonf? rd;k &moD 0ifa&mufvmay+yD? xlxJeufarSmifaom rdk;wdrw
f dkufrsm;u aumif;uifudk jzef@usufxm;+yD;
rd;k +cdr;f oHrsm;udk +rdK@&mG rsm;rS aus;vufa'otxd =um;Ekdifayonf? xdk@twlyif jrefrmEkdifiH&dS tvkyform;rsm;.
pdwfESvHk;rsm;rSmvnf; av;vHaeonf? tvkyo
f rm; qENjyyJGrsm;udk ppfwyfu &uf&ufpufpuf ESrd feif; cJhonfrmS
(1)ESpef D;yg;&Sv
d mcJh+yD jzpfonfhtay: tvkyo
f rm;rsm;u pdwfraumif; jzpfae=u&jcif;jzpfonf? xdkta&; tcif;wGif
4if;wkd@. vkyaf z:udkifbuf tvkyo
f rm; trsm;tjym; aoqHk;cJh=u&+yD; rsm;pGmaom tvkyo
f rm;wkd@ rSmvnf;
axmifuscHae&aoma=umifh jzpfonf?
tvkyo
f rm;ta&;tcif;wGif tif;pdev
f rf;ay:Y qENjyolrsm;udk ppfwyfu ypfcwfEdrS ef if;cJhonf? tif;pdef
vrf;onf ordik f; csnfr#ifEiS fh txnfpuf&k.
H taemufbufjcrf;wGif wnf&d+S yD; puf&Hk. ta&S@bufwGifrl ordik f;
aumvdyv
f rf; oG,fwef;aeonf? tvkyform;rsm;onf puf&k0H if;twGif;&Sd tvkyform; wef;vsm;rsm;wGif aexkdif
=uonf? tvkyo
f rm; ta&;tcif; rjzpfru
D mvrsm;wGif qif;&Jaom tvkyo
f rm; rdom;pk0ifrsm;onf
ordkif;aumvdyv
f rf;wav#mufY
aumvdyaf usmif;om;rsm;tm;
yHsusaps;qdkifrsm;udkwnfum
a&mif;csay;avh&dcS Jhonf?
tdrw
f Gif;r_vkyf
&yfa0;u
tpm;tpmrsm;ESifh
vma&mufI
rkef@rsm;udk
ynmoif=um;aersm;ESifh
rdom;pk0ifrsm;ESifh
ausmif;olausmif;om;rsm;
t=um;
wGif
qufqH&if;ESD;r_
&Scd Jhonf?
144
'kwd,t}udrf tvkyo
f rm; ta&;tcif;udk OD;aqmifjcif;
wpfae@wGif tpdk;&onf ynma&;0ef}uD; a'gufwm cifarmif0if;ESifh EkdifiHawmfaumifpD tzGJ@0if a'gufwm
vS[ef wkd@tm; &efukef pufr_ wuUodkvfodk@ apv$wfum ausmif;olausmif;om;rsm;ESifh awG@qkaH qG;aEG;yJG vkyaf pcJh
onf? vGecf Jhaom (6)vu jzpfyGm;cJhonfh OD;oef@ ta&;tcif;wGif ausmif;olausmif;om; ajrmufrsm;pGmwd@k towfcH
cJh&jcif; tygt0if vGecf Jhaom (1)ESpu
f jzpfymG ;cJhonfh tvkyo
f rm; ta&;tcif; vlowfyGt
J ay:Y ausmif;ol
ausmif;om; rsm;u rcsifhr&Jjzpfae=uao;onfudk ppftpdk;&u &dyfpm;rdaoma=umifhyif? ausmif;olausmif;om;rsm;.
&ifxJY wtHkaEG;aEG; jzpfaeonfh tcJrausr_rsm;udk acszsufEdik fap&ef &nf&G,fum tpd;k &u 4if;. udk,fpm;vS,f
ESpfOD;udk TuJhokd@ apv$wfcJhjzif; jzpfonf? Todk@jzifh tpdk;&udk,fpm;vS,f ESpfOD;onf 1975ckEpS f ZGev
f (6)&ufae@wGif
&efukef pufrw
_ uUodkvfEiS fh orkid f;aumvdyw
f kd@xH oGm;a&mufI ausmif;olausmif;om;rsm;ESifh pum;ajym aqG;aEG;jcif;/
145
146
rsm;.
tv,fwGif
ol@udk
&kwfw&uf
+AHK;pm;}uD;
awG@vkduf&jzifh
vGerf if;pGm
147
149
a&$wd*Hkbk&m;Y taotauswkdufyJG
qENjyyJGrsm; aemuf(2)&uf=umatmif qufwkduf jzpfyGm;cJhonf? xdkumvrsm;wGif vltyk f}uD;u tif;pdef
axmifokd@ csDwufqENjycJhaom vky&f yfrmS ordik f;rSwfwkdifwpfck jzpfvmcJhonf? tif;pdeaf xmifonf tvkyo
f rm;
ta&;tcif;ESihf OD;oef@ ta&;tcif;wdk@wGif zrf;qD;cHcJh&olrsm;udk csKyfaESmifxm;aom ae&mwpfckjzpfonf? ae0if;
vufxufwav#mufvHk;wGif Ekid fiHa&;tusOf;om;rsm;udk emrnfq;dk jzifh ausmf=um;aom tif;pdeaf xmifodk@ yd@k cJh
avonf? xkd@a=umifhvnf; &maygif;rsm;pGmaom qENjyolrsm;u tif;pdeaf xmifodk@csDwufum EkdifiHa&; tusOf;om;rsm;
vGwfajrmufa&;twGuf awmif;qdkcJh=uonf? axmifudk ywfI qENjyaepOftwGif;wGif vltyk f}uD;u taru arG;/
axmifu au|;[lI oH+ydKif [pfauG;cJh=uonf? xdk@jyif tif;pdeaf xmif/ }uD;atmifvkyf }uD;atmifvkyf [laom
twdkiftazguf aighvHk;rsm;udk [pfauG;cJh=uonf? tif;pdefaxmif0if;twGif;Y &Sdaeaom tusOf;om;rsm;uvJ
qENjyvltyk f}uD;ESifhtwl wufuGrt
_ jynfjhzifh aqmify'k frsm;udk [pfatmfcJh=uonf?
&efuke+f rdK@twGif; jzpfysufaeaom qENjyyJGrsm;onf jrefrmEkdifiHtwGif;&Sd tjcm;+rdK@}uD;rsm;odk@vnf; ysH@E@SH oGm;
cJhonf? &efuke+f rdK@ ajrmufbuf rkid faygif; (350)cef@ tuGmta0;wGif rEWav; wuUodkvfu OD;aqmifIaomf
vnf;aumif;/ &efuke+f rdK@ta&S@buf rkid faygif;(150)cef@ tuGmta0;wGif armfv+rdKif wuUodkvfu OD;aqmifIaomf
vnf;aumif; qENjyyJGrsm; jyKvkycf Jh=uonf? ZGev
f (9)&ufae@ naeydkif;wGif ausmif;olausmif;om;rsm;onf
ta&;tcif; A[kdjyK&m XmecsKyfudk &efukef 0dZmESifh odyH` wuUodkvf bJGESif;obif cef;raqmifrS a&$'*Hkbk&m;odk@
ajymif;a&$@cJhonf? a&$wd*kb
H k&m;onf jrefrmEkdifiH&dS Ak'<bmom0ifrsm;twGuf txGwftjrwf&dq
S ;Hk aom ae&mwpfck
jzpfonf? xdk@a=umifh ppftpdk;&u a&Gwd*kb
H k&m;wGif t=urf;zufr_rsm; jyKvkyv
f drhrf nf r[kwf[k vlxku xifrw
S fcJh
=uonf? odk@aomfvnf; ZGev
f (9)&ufae@ eHeufcif;tcsdew
f Gif ppfwyfu bk&m;ay: 0ifp;D um bk&m;&ifjyifwpfckvHk;ay:Y
jynfolvlxk. aoG;pD;acsmif;usapcJhonf? bk&m;wefaqmif;. xGwfjrwfru
_ dk ppfzed yfatmufwGif eif;ajccJhonf?
qENjyolrsm;udk 0ef;&Hydwfqdk@ zrf;qD;um ppfum;rsm;ay: wifcJhonf? ausmif;olausmif;om;rsm;onf a&$'*Hkbk&m;rS
tusOf;axmifodk@ ac:aqmifoGm;&m vrf;wav#mufvHk;wGif a}uG;a}umfoHrsm;udk qufvuf[pfauG;cJh=uonf?
xkdae@wGif
ausmif;olausmif;om;aygif;
(300)cef@
zrf;qD;cHcJh&um
155
tusOf;axmifodk@
a&mufonfhtcgwGif
+rdK@cHvlxkukd t=urf;zufjcif;rsm;
udkwifarmifOD;wpfa,muf cyfa0;a0;oGm;Ekid fjcif; r&Sdao;bJ Te,fajrtwGif;Yomv#if &Sad eOD;rnfudk
ppfaxmufvSr;f a&;rsm;u &dyfrcd Jhonf? xdk@a=umifh tcsdefjzKef;raebJ csufcsif;yif 4if;wkd@u udkwifarmifOD;udk
toJtoef &SmazG=uavonf? &efuke+f rdK@ wpf+rdK@vHk;udk ydu
k fpw
d fwdkuf &SmazGonf? axmufvSr;f a&; ol@tm; &SmazGae
a=umif;ESifh ywfoufI bwfpum;*dwfrsm;ESifh rD;&xm; blwm&Hkrsm; uJhokd@aom uke;f vrf;qufoG,fa&; Xmersm;wGif
today;a=ujimcJhonf? armfv+rdKif+rdK@ uJhokd@aom xkdif;e,fpyfa'orsm;ESifh jrefrmEkdifiH&dS tjcm; +rdK@}uD;rsm; tygt0if
&efuke+f rdK@&dS tcsuftcsmusaom ukef;vrf;qufoG,fa&; ae&mrsm;udk =uyf=uyfrwfrwf apmif=h unfhaecJh=uonf?
udkwifarmifOD;ESifh wpHw
k &m tquftoG,f&do
S nf[k oHo,&Sdol wpfOD;csif;pD. tdrfwkdif&ma&muf
oGm;a&mufum taESmift
h ,Sufay;jcif;/ ppfaq;ar;jref;jcif;rsm; jyKvky=f uonf? axmufvSr;f a&;rsm;u 4if;wdk@
&&Sdaom rnfhonfh owif;tcsuftvuf twdktxGmudkrqdk aphaphpyfpyf ppfa=um=uonf? oJvGepf wpHkw&m
usefcJhjcif; tv#Of;r&Sdap&? udkwifarmifOD;. txufwef;ausmif;aebuf oli,fcsif;rsm;ESifh wuUodkvfausmif;aebuf
oli,fcsif;rsm;tjyif ol aexkdifcJh&m ordik f;&yfuGuftwGif;Yyif ydu
k fpw
d fwdkuf &SmazGppfa=um=uonf? xdk@jyif tqdkyg
oli,fcsif;rsm;ESifh ol. ,cif tdrfe;D em;csif;rsm;udkom rubJ a0;vHaom aus;vufe,frsm;wGif aexdkifonfh
aqGrsK;d rsm;udkyg ar;jref;onf? oHo,&Sdv#if &So
d vdk 4if;wdk@. aetdrrf sm;udk ar$aESmuf&mS azGonf? ESpfywfvnf
ta&;tcif;ESifh ywfoufI zrf;qD;axmifcsxm;+yD;olrsm;udkvnf; ppfa=umar;jref;=uonf? ESdyfpuf=uonf? owif;
tptewpfckudk &&Sd+yDqdkv#if udkwifarmifOD;udk zrf;qD;Ekid f&eftwGuf csufcsif; ajc&mcHvkduf=uonf?
udkwifarmifOD;uvnf; jzpfysufaeaom tajctae tvHk;pHu
k dk aumif;rGepf Gm &dyfpm;rdonfEiS fhtnD ol@
oli,fcsif; ZavSxef;. tdrfwGif oGm;a&mufykef;cdkaecJhonf? udkwifarmifOD;ESifh ZavSxef;wkd@onf axmifxJY
156
158
14
ol&Jaumif;wOD;. v#dK@0Sufcsuf
urBmwcGif&dS ol&aJ umif;rsm;. toGifvuQ%mudk oHk;oyf=unfhrnfqv
kd #if a,bk,s wlnDrr_ sm;&So
d nf?
rw&m;r_rsm;udk qef@usifwkdufcdu
k fjcif;/ a=umuf&H@G r_ uif;rJh+yD; cH,lcsuf jyif;jyolrsm; jzpfjcif;/ trsm;tusKd;twGuf
rdrdwdk h. toufudk vdkvdkvm;vm; pGe@f vG$wfay;qyf=ujcif; ponfwdk hjzpfonf? udkwifarmifOD;onfvnf; xdkvuQ%m
rsm; tm;vHk;ESihf nD!GwfolwpfOD; jzpfonf? odk@&mwGif vl@ordkif; acwftqufqufY ay:xGe;f cJhaom ol&aJ umif;
wpfOD;csif;pD. cH,lcsufrsm; uGmjcm;ayonf? pyg;wuwfp.
f cH,lcsufrmS aus;ydkifu|efykid fpepfukd zsufodr;f +yD; ajru|ef
rsm; vGwfajrmufapa&;twGufjzpfonf? udkwifarmifOD;. cH,lcsufrmS um; tm%m&Sifpepfudk t+yD;tydik f zsufodr;f &ef
jzpfonf? vlxktm;tifudk toHk;jyKI jynfoljynfom;taygif;wkd@ udk,fykid f qHk;jzwfekid fonfh vGwfvyfcGifh &&Sdvmonf
txd tm%m&Sifrsm;udk rqkwfrepf jywfjywfom;om;qef@usif wkdufyJG 0ifoGm;&ef jzpfonf? udkwifarmifOD; onf
tqdkyg&nfreS f;csufrsm;udk jznfhqnf;Ekdifa&;twGuf ol. b0wav#mufvHk; }udK;yrf;aqmif&GufoGm;cJhonf? ordkif;0if
ol&aJ umif; wpfOD;csif;pDwGif trsm;ESifhrwlaom ud,
k fydik fp&kdufvuQ%mrsm; &Sdayonf? Tae&mwGif udkwifarmifOD; .
pGrf;aqmifcsufrsm;eSifh ,SOfwGJI ol. xl;jcm;aom yifudk,f p&kdufrsm;udkvnf; avhvmoifhonf?
wpfa,muf jzpfw,f? igwdk@&J h &nfrSef;csufe@J ol@&nfreS f;csuf twlwlbJ? 'ga=umifh igwkd@ wwfEdik fwJhbufu
t&if;tjrpfawG tm;vHk;udk oHk;+yD;awmh udkwifarmifOD; vdkvlrsKd;udk axmufyHah y;zkd@ vdktyfw,f?[k ajymavonf?
165
pdwfr0ifpm;bl; [kqu
dk m olu tqdkyguJhodk@aom tyef;ajzr_rsm;udk jywfjywfom;om; jiif;qefcJhonf? Todk@jyKvkyf
rnfhtpm; usaemhfudk befaumuf+rdK@xJ um;ywfarmif;ay;yg? +rdK@&c_ if;awGudkbJ usaemf cHpm;csifw,f?[k olu
ajymavonf?
jrefrmEkdifiH tjyifbuf&dS urBmudk awG@}uHKpm;&rnfrmS Tonfu ol@twGuf yxrqHk;t}udrf jzpfaom
a=umifh olu vrf;jytm; befaumuf+rdK@xJwGif um;ywfarmif;cdkif;cJhjcif; jzpfonf? befaumuf+rdK@ &_cif;rsm;udk
ywf=unfh&if;u udkwifarmifOD;onf rdrd. trdajr jrefrmEkid fiHEiS fh xdkif;EkdifiHwdk@udk E_id f;,SOfro
d nf? xkdif;EkdifiHonf
jrefrmEkdifiHxuf tqaygif;rsm;pGm acwfrDzS H@G +zdK;wdk;wufae+yD jzpfa=umif; rsufjrif}uHKawG@ vkduf&onf? +rdK@xJwGif
acwfqefaom vlaer_b0rsm;/ wkdufwm taqmufttHkrsm;/ 0wfaumif;pm;vSwkd@udk 0wfqifxm;aom
+rdK@ol+rdK@om;rsm;ESifh tpm;taomuf ayguG,f0yHkwdk@udk um;jywif;aygufuaeI twkdif;om; awG@jrifae&aom
a=umifhyif? TEkdifiHonf &Sifoefxajrmufaeaom EkdifiHwpfckjzpfa=umif; tvdkvdk &dyfpm;rdvdkufonf? wcsdew
f nf;
rSmyif ol. trdajrudkvnf; jyefvnfjrifa,mifaerdonf? jrefrmEkdifiHonf o,HZmw ayguG,f0aom Ekid fiHwpfck
jzpfaomfvnf; wpfudk,faumif;qefaom ppftm%m&Sifrsm;u jynfoljynfom;rsm;udk qif;&JwGif; eufaeapcJhonf?
acwfaemufususef aeapcJhonf? urBm}uD;udk trSDvdkufEdik f&eftwGuf jrefrmEkdifiHwGif ajymif;vJrr_ sm;pGm jyKvky&f ef
vdktyfonfudk udkwifarmifOD;u em;vnfoabmaygufcJhonf? Tc&D;pOfonf ol@twGuf rsufpdyGifh em;yGifh jzpfapcJh
aom tawG@t}uHKwpfckyifjzpfonf?
befaumuf+rdK@ c&D;pOfwGif udkwifarmifOD;. awmif;qdkcsuf aemufwpfckudkvnf; vrf;jyjzpfolu rSwfrad e
ao;onf? xkdif; tpm;tpmonf jrefrm tpm;tpmESifh odyrf uGmvSaomfvnf; udkwifarmifOD;url jrefrm tdrfwGif;r_
vkyf tpm;taomufrsm;udk wrf;wrdojzifh jrefrm xrif;[if;a&mif;aom qdkifwpfqdkifodk@ ac:oGm;ay;&ef vrf;jyjzpfol
xH awmif;qdkavonf? befaumuf+rdK@v,f}uD;wGif jrefrmxrif;qkdif rnfuJhodk@ oGm;&Sm&rnfudk awG;&if;u vrf;jy
jzpfoltwGuf tusyf&ku
d fcJh&onf? odk@aomf jrefrm tpm;tpma&mif;aom qkdifwpfqdkifudk &SmawG@ Ekid fcJhonf?
udkwifarmifOD;uvnf; aus;Zl;wifpGmjzifh jrefrmxrif;[if;rsm;udk +rde&f nf&u
S f&nf pm;aomufavawmhonf?
wpfae@wGif rdwfaqGrsm;u udkwifarmifOD;tm; &kyf&iS foGm;=unfh&ef r&ru av;ig;q,f}udrf wkdufwGe;f aom
tcg udkwifarmifOD;u pdwfrygwygESifh oabmwloGm;onf? odk@aomf &kyf&iS fZmwfum; +yD;oGm;aomtcg &ky&f Sif
r=unfhbJ &kyf&iS f&HktjyifbufY pmtkyx
f dkifzwfI apmifhaeaom udkwifarmifOD;udk rdwfaqGrsm;u awG@vdkuf&onf?
4if;wdk@u ol@udk=unfhI Za0Z0gjzpfoGm;um cifAsm;u bmjzpfvkd@ &kyf&iS fr+yD;ao;cif xGufvm&wmvJ? &kyf&iS f
Zmwfum;udk r}udKufbl;vm;?[k ar;avonf? udkwifarmifOD;u cifAsm;wdk@u t&rf;uma&m wkdufwGe;f aevkd@om
usaemf vkdufch&J wmygAsm? wu,fqdk usaemfu &kyf&iS f=unfhavh r&SdoavmufbJ? usaemf &kyf&iS fr=unfhwmawmif
tawmfav; =umoGm;cJh+yD? usaemfh pdwfawG yd+k yD; cdkifrmvmapzkd@twGuf pdwfprG f;tm;udk ysKd;axmifay;aewmAs?[k
at;at;aq;aq;yif jyefajzcJhonf?
udkwifarmifOD;onf ausmif;om;v_y&f Sm;r_rsm;Y yg0ifywfoufjcif; rjyKrD i,f&,
G fpOf uwnf;uyif olonf
&kyf&iS f r=unfhvdkawmha=umif;ESifh ywfoufI tarhtm; ajymjycJhbl;onf? tb,fa=umifh &kyf&iS f r=unfhcsif &oenf;
[kar;aom tcg olu &kyf&iS fawGu usaemhfpdwfudk aysmhaysmif;apw,f[k jyefajzcJhonf? &ky&f Sifrsm;u vlwpfOD;.
pdwfESvHk;udk ygvmatmif qJGaqmifEkdifprG f; &Sdonfhtcsufudk olu rESpfoufjcif; jzpfonf? &ky&f Sifrsm;onf y&dwfowf.
167
e,fpyfa'owGif ppfoifwef;,ljcif;
udkwifarmifOD; xkdif;e,fpyfodk@ jyefa&mufvm+yD; aemufyidk f; (2)v (3)vtwGif;wGif tvkyrf sm;aecJh&onf?
yD'DyD tzGJ@acgif;aqmifrsm;u 4if;wdk@tzG@J . twGif;a&;rSL; OD;cspfaqGxH ukdwifarmifOD;udk v$Jay;vkdufonf? 4if;xHodk@
pmwpfapmifudkvnf; ay;yd@k vkduf+yD; pmxJwGif tck yd@k vkdufwJh vle@J ywfoufvdk@ olu b,folb,f0gjzpfovJ bmvJ
qdkwmrsKd;awGe@J ywfoufvdk@ bmrS ar;jref;jcif; rjyKygeJ@? ol@&J@ twGi;f a&;udpPawGudk oGm;rar;ygeJ@? cifAsm;u 'DvleJ@
ywfoufvdk@ bmwpfckrS odp&m rvdkbl;? aus;Zl;jyKI ol@udk avhusifhay;yg? ppfwdkufwJh ae&mrSm odoifh/ wwfoifhwJh
168
tcgor,wpfckwGif yD'DyD tzG@J EiS fh zufqpfpepf qef@usifa&; ausmif;om;rsm; or*~tzJ@G wkd@ yl;aygif;um
ukdwifarmifOD;udk *k%jf yKaom tcrf;tem;wpfck vkycf Jh=uonf? xdktcrf;tem;wGif udkwifarmifOD;u t"du tcsuf
(3)csufygaom rdef@cGe;f wpfckudk ajym=um;onf? yxrtcsuftaeESifh awmfvSeaf &;qdkonfrmS tvGecf ufcJyifyef;aom
v_y&f Sm;r_wkdufyGJ jzpfonfEiS fhtnD awmfvSeaf &;orm; wpfOD;onf Ttajctaersm;udk }uH}uHcHEkid faom pdwfxm;
&S&d rnf[k olu qdkonf? ol. 'kwd,tcsufrmS ppftpdk;&udk qef@usifv_y&f Sm;aeaom awmfvSeaf &;orm; OD;a&onf
ta,muf 100 (okd@r[kwf) xdk@xuf enf;aeapumrl w&m;rr#wr_rsm; wnf&daS eor# umvywfvHk; awmfvSeaf &;
quf&daS ezd@k vdktyfonf [lI jzpfonf? xdk@jyif awmfvSeaf &; ,ckcsufjcif; xjzpfvmrnfh taetxm; r&Sdao;
aomfvnf; wpfae@ae@wcsed fcsdefwGiaf wmh awmfvSeaf &; jzpfxGe;f vmrnfrmS aocsmaygufyif jzpfa=umif;udk olu
ajym}um;onf? wwd, tcsufrmS ausmif;olausmif;om;rsm;ESifh oufqidk fayonf? tm%m&Sif ppftpdk;&u 4if;.
vufeuftiftm;udk toHk;jyKum vufeufrhaJ eaom ausmif;olausmif;om;rsm; tygt0if jynfolvlxkudk
rw&m;enf;ojzifh tkyfcsKyfrif;vkyaf eaoma=umifh ausmif;olausmif;om;rsm;u Tvufeufudkif wkdufyGw
J Gif yg0ifywf
oufae&jcif; jzpfa=umif; [lIjzpfonf? T ausmif;om;wyfOD;ukd tpjyKI wjznf;jznf;ESifh cdkifrmawmifhwif;aom
tzJG@tpnf;}uD;wpfck tjzpfodk@ a&muf&v
Sd mEkdifapa&;twGuf u|Ekfyfwdk@tm;vHk; yl;aygif; aqmif&u
G f&rnf jzpfa=umif;
udkwifarmifOD;u jznfhpGuf ajym=um;oGm;cJhonf? xdk@aemuf 4if;wdk@ ausmif;om;rsm;tm; qufvufulnD axmufyHh
ay;oGm;yg[k yD'yD D tzJG@udk arwWm&yfcHcJhonf?
yD'DyD tzGJ@u udkwifarmifOD;tay: tb,fa=umifh ,Hk=unfudk;pm;cJha=umif;ESifh ywfoufI udkaZmf0if;u
em;vnf oabmaygufcJhonf? udkwifarmifOD;onf rdrdudk ay;tyfvmaom wm0efrsm; tm;vHk;udk ausyGefatmif
xrf;aqmifEdik folwpfOD;jzpfonf? yD'DyD u &&Sdaom &HykaH iGrsm;udkvnf; tvJGoHk;pm; vkyjf cif; vHk;0 r&SdcJh? ol &or#
bmaiG tm;vHk;udk w&m;r#wr_ wkdufyGt
J wGuf tusKd;&S&d Sd toHk;jyKcJhavonf? udkwifarmifOD;. qrajrmuf
xl;jcm;aom yifudk,fp&kdufrmS tm%m&Sifpepfudk tjrpfjzKwfvdk=uaom ol. vkyaf z:udkifbufrsm;/ ausmif;ol
ausmif;om;rsm;/ tvkyo
f rm;rsm;ESifh tjcm;aom v_y&f Sm;olrsm; tygt0if ol@udk axmufyHah y;aeaom tzGJ@tpnf;
rsm;ESifh ppfwyfxJu t&m&Srd sm;. ukd,fpm;vS,frsm;wkd@. ,Hk=unfudk;pm;r_udk &&SEd ikd fcJhjcif;yif jzpfonf?
170
15
vGwfvyfr_twGuf wefbdk; eSifh tm%m&Sifpepfudk jzKwfcs&ef r[mAsL[m
'Duae@ jrefrmEkdifiu
H dk =unfhr,f qdk&if udkwifarmifOD;vdk rsKd;cspfpdwf jynhf0wJhvl/ &JpGr;f owWd &Sw
d Jhvl/
'Drdkua&pD tpdk;&wpf&yf ay:xGe;f vmzd@k twGuf tnhHrcH t&_H;ray;bJ tm%m&Sifpepfudk jywfjywfom;om;
qef@usifwkdufcdkufwJh vlpm;rsK;d udk usaemf vHk;0 rawG@&bl;As? olvdk vlrsK;d udk usaemfhb0 woufwmrSm
awG@aum awG@Ekdifyg tHk;rvm; qdkwmudk oHo,jzpfrdw,f? usaemfwdk@Eikd fiHrmS udkwifarmifOD;vkd vlpm;rsK;d
(5)a,mufavmufom &SdcJhr,fq&dk if jrefrmEkdifiH[m vGecf JhwJh (35) eSpu
f xJu 'Dru
dk a&pD &oGm;+yDayghAsm?
OD;aZmf0if;
OD;aZmf0if;onf OD;oGif. om;jzpfonf? OD;oGifonf jrefrmEkdifiH 'Drdkua&pD tpdk;&vufxufwGif 0ef}uD;&mxl;
udk &cJh+yD; ygvDref 'Drdkua&pD ygwD (yD'Dy)D . xdyw
f ef;acgif;aqmif wpfOD;vnf; jzpfcJhonf? udkwifarmifOD;.
vlxkprG f;tm; v_y&f Sm;r_rsm; tqifajyacsmarG@pmG taumiftxnfaz:Ekdifa&;twGuf OD;aZmf0if;onf yD'DyD
tzGJ@. udk,fpm; ulnDyHyh d;k ay; qufoG,faqmif&Gufay;cJhonf?
xkdif;jrefrme,fpyf&Sd yD'DyD tzGJ@csKyf&k;H odk@ udkwifarmifOD; a&muf&v
Sd mcJhonfrSm (4)v &SdoGm;cJhay+yD? 1975 ckESpf
Ek0d ifbmv twGif;Y jzpfonf? awmifbufu wdkufcwfvmaom aqmif;&moD avajyavnif;rsm;onf xdkif;EkdifiH
e,fpyfwav#mufwGif vJavsmif;aeaom awmifwef;rsm;ay:&Sd xlxJeufeo
J nfh awmtkyrf sm;xJodk@ wdk;0ifoGm;=u
onf? at;jraom avajyrsm;u udkwifarmifOD;udk nifompGm vma&muf &du
k fcwfae=uaomfvnf; ol. pdwfEv
S Hk;
twGif;Yrl jrefrmEkdifiH jynfolvlxktwGuf vkyu
f dkifaqmif&Gufay;vdkonfh qENrsm jyif;ysvSsuf &Sad yonf? [ke;f [ke;f
awmufaeaom ol.oEMdmefrsm; arS;rSdefoGm;jcif;r&Sb
d J ydrk I
dk om jyif;jyvmonf?
yD'DyD ESihf autif,l tzGJ@wkd@ tkyfpk;d xm;aom e,fajrtwGif;Y aexdkifpOf tcsdefumvrsm;wGif udkwifarmifOD;
onf vufeufudkif v_y&f Sm;r_. tm;enf;csufrsm;udk awG@jrifrcd Jhonf? vufeufudkif awmfvSeaf &;tzGJ@tpnf; rsm;.
ckcHppfqifE$J&onfh ta}umif;&if;rsm;ESifh 4if;wkd@. &yfwnfcsufrsm;udk tvGeftrif; av;pm;todtrSwfjyKrdaomfvnf;
ppfreS faom ajymif;vJr_ &&Sda&;twGuf az:aqmif&mwGif tm%m&Sif tpdk;&. tkyfcsKyfra_ tmufwGif wdkuf&dkuf&aSd e =u
aom vlxku t"dutm;jcif; v_y&f Sm;pGrf;aqmifrSomv#if atmifjrifEdik frnfjzpfa}umif; udkwifarmifOD;u qef;ppf
oHk;oyf cJh onf? 4if;udk,fYuvnf; +rdK@jya'o vlxkqENjyyJGrsm; tygt0if tjcm;aom +idrf;csrf;pGm v_y&f Sm;r_rsm;ukd
t"du tm&Hx
k m;cJhonf? odk h&mwGif wbufuvnf; udkwifarmifOD;onf vlwpfOD;wnf;&Sdaom wyfrawmf
wenf;tm;jzifh vlwOD;udk wyfrawmfw&yfuJhokd@ oabmxm;um avhusifhoif}um;ay;aom ppfoifwef;rsm;udk wuf
a&mufjcif;jzifh vufeufudkif wdkufyJG0if&ef jyifqifrr_ sm; jyKvkycf Jhonf? +idrf;csrf;aom enf;vrf;rsm;udk usifhoHk;I rvHk
avmufygu +rdK@jya'orsm;twGif;wGifyif vufeufudkif wkduf&ef twGufyg olu pOf;pm;cJhjcif; jzpfonf? jrefrmEkdifiHY
jzpfysufaeaom tajctae rsm;tay: rlwnfI pOf;pm;rnfqydk gu vlxkprG f;tm; v_y&f Sm;r_rsm;udk A[dkjyKum
vufeufudkif awmfvSeaf &; tzGJ@tpnf;rsm;u vlxkv_y&f Sm;r_rsm;udk pnf;pepfwus axmufyHah y;jyD; tqdkyg vlxk
171
&efukef+rdK@udk jyefvnfoGm;a&mufjcif;
udkwifarmifOD;onf tajctae t&yf&yfudk av;eufpmG pOf;pm;oHk;oyf+yD;onfhaemufwGif jrefrmEkdifiH
twGif;odk@ jyefvnf0ifa&muf&ef qHk;jzwfcJhonf? ol. qHk;jzwfcsufEiS fh ywfoufIvnf; yD'DyD tzJG@ acgif;aqmifrsm;udk
today;vkdufonf? TwGif OuUX Adv
k fvuFsm/ 'kwd, OuUX apm=um'dk;ESifh taxGaxG twGif;a&;rSL; OD;oGif
tp&So
d nfh yD'DyD tzGJ@acgif;aqmifrsm; tm;vHk;u udkwifarmifOD;tm; jrefrmEkdifiH jyefroGm;a&;twGuf tonf;toef
azsmif;zscJh=uonf? Adv
k fvuFsm onf udkwifarmifOD;tm; om;t&if;tcsmwpfOD; ozG,f jyKrlqufqH vmcJholyif?
xdk@a=umifhvnf; udkwifarmifOD; jyefoGm;rnfhtay: olu tvGet
f rif; pd;k &drfylyefcJhonf?
yD'DyD tzGJ@acgif;aqmifrsm;onf jrefrmEkdifiHtwGif;Y vlxkqENjyyJGrsm; wpfck+yD;wpfck jzpfvmrnfhta&;udk ar#mf
vifhaecJh=ujcif; jzpfonf? okd@jzpfaoma=umifhvnf; 4if;wkd@u udkwifarmifOD; vdktyfonfrsm; tm;vHk;udk vdkavao;
r&Sd jznfhqnf;ay;vmcJhjcif;yif? odk@aomfvnf; ,ck 4if;wkd@onf udkwifarmifOD;. vHk+cHKa&;twGuf tvGef trif; pk;d &drf
ylyef ae=uonf? udkwifarmifOD; jynfwGif;udk jyefoGm;+yD; vlxkv_y&f Sm;r_rsm;udk xyfrH zefwD; OD;aqmif OD;rnfqv
dk #if
ol@twGuf tvGef tEW&m,frsm;Ekdifonf qdkonfh owif;udk yD'DyD tzGJ@. jynfwGif; axmufvSr;f a&;rsm;uwqifh
=um;odcJh&+yD;jzpfonf? tpdk;&. ppfaxmufvSr;f a&;rsm;u udkwifarmifOD;udk tonf;toef tvdk&aSd e=uonf
r[kwfavm?
aemufyidk f;wGif Adv
k fvuFsmESifh OD;oGifwkd@onf udkwifarmifOD; ajymcJah om pum;vHk;rsm;udk udkaZmf0if;tm;
jyefajymif;ajymjycJhonf? xdkpOfu ol ajymqdkcJhonfrsm;rSm usaemfh&J@ tpDtpOfawG rjyD;ao;bl;As? tifrwef }uD;rm;
wJh vlxkv_y&f Sm;r_wpfckudk usaemfvkyzf @kd usefaeao;w,f? onfrmS xdkifjyD; bmrS rvkyfbJ touf&Sifaewmxuf
pm&if tusKd;&Sdwm wpfckck vky+f yD; aooGm;&wmu usaemhftwGuf yd+k yD; t"dyg` ,f &Sw
d ,f? [lI jzpfonf?
udkwifarmifOD; onf cH,lcsufjyif;ol wpfOD;jzpfonf? ol wpfckckvkyzf @dk qHk;jzwfvdkuf+yDqdkv#if wHk;wkdufwkduf
usm;udkufudkuf ol@udk rnfonfht&mur# wm;r&awmh? ol. qHk;jzwfcsufrsm;onf oEMd mefrsm;yif jzpf+yD; olonf
vHk;0O\Hk vGwfvyfr_ &So
d l wpfOD;jzpfonf? yD'yD D tzGJ@u ol. vky&f yfrsm;udk apmifh=unfhaeonfuvJGI ol@tay: wpHk
w&m =oZmv$r;f rdk; vmatmif jyKvkyaf qmif&Gufjcif; r&SdcJh? olu OD;aqmif tpysKd;ay;cJhaom vlxkprG f;tm; v_y&f Sm;r_
rsm;wGif yD'DyD tzGJ@u yHyh ;dk ay;onfh taetxm;jzifhom yg0ifaqmif&GufcJhjcif; jzpfonf? jynfwGif;odk@ jyefoGm;rnf[k
qdkaom tcgwGifvnf; ol. vHk+cHKa&; twGuf pdk;&drfaom t&kd;cHpw
d fjzifhom yD'yD D tzGJ@u tm;ray;cJhjcif; jzpfonf?
aemufqHk;wGif udkwifarmifOD;. pdwf"gwfudk rnfokd@r# ajymif;vJI r&Ekid fawmha=umif; yD'DyD tzGJ@ acgif;aqmif
rsm; od&do
S Gm;=uonf? TwGif Adv
k fcsKyf OD;oGifu olEiS fhtwl uGerf ef'kd wyfzGJ@0if ta,muf (30)udk &efukeo
f dk@
xnfhay;vkdufrnf[k urf;vSrf;onf? udkwifarmifOD; ppftpdk;& qef@usifa&; v_y&f Sm;rsm; vkyaf epOftwGif;wGif
vdktyfygu ac:,l toHk;jyKEkid f&eftwGuf tqdkyg uGerf ef'krd sm;udk &efuke+f rdK@xJwGif ykef;atmif;ckdif;xm;rnf[k t}uHjyK
onf? OD;oGif. tqdkjyKcsufudk olu tvGet
f rif; aus;Zl;wifrdaomfvnf; &efuke+f rdK@xJY uGerf ef'kd ta,muf(30)udk
172
zGufxm;a&; qdkonfu vG,fulaom udp&P yfwpfck r[kwf? xkd@a=umifh OD;oGif. urf;vSr;f csufudk olu ,Of,Of
aus;aus;yif jiif;y,fvdkufonf? odk@aomfvnf; olu rjzpfrae tajctaersKd;wGif toHk;jyKEkid f&eftwGuf (9)
rDvDrDwm ypPwdk wpfvufudkawmh vufcHvkdufonf? 4if;wdk@. oem;=uifemwwfru
_ dk todtrSwfjyKvdkjcif;/ 4if;wkd@
pdwfat;vufat; &So
d Gm;apvdkjcif;wkd@a=umifhvnf; olu aoewfudk vufcHcJhjcif;yif? jrefrmEkdifiHe,fpyfa'oodk@
ab;uif;pGm a&muf&do
S Gm;apEkdifap&eftwGufvnf; 4if;wdk@u olEiS fhtwl udk,f&Hawmfppfom; ta,muf (20)cef@udk
e,fpyftxd vku
d fyk@d ckdif;&ef pDpOfay;onf?
udkwifarmifOD; jrefrmEkdifiH e,fpyf jyefoGm;rnfhae@ukd a&muf&v
Sd may+yD? yD'DyD tzGJ@om;rsm; tm;vHk;u
usaemfwkd@ udkwifarmifOD; twGuf 'DrSm t+rJwrf; &Sad er,f? wu,fvdk@ tJ'DrmS wpfckck tqifrajy jzpf+yD;awmh
tEW&m,f t&rf;rsm;vmw,fq&dk if udkwifarmifOD; 'Dudk tcsderf a&G;jyefvm+yD; ykef;cdkaevdk@&w,f?[k ajymqdkE_wfquf
=uavonf? yD'DyD tzJG@ A[kdXmecsKyfrSaeI rxGufcGmrDwGif udkwifarmifOD;u udkaZmf0if;tm; ppftpdk;&u usaemhfudk
b,fawmhrS t&Sifzrf;rdEikd frmS r[kwfbl;? usaemfe@J twl axmufvSr;f a&; ESpfa,muf oHk;a,mufavmufudkyg ao&Gm
ac:oGm;r,f? [k ajymcJhavonf? ZGJeyJ oEMdmefrsm;ESifh jynfhae+yD; rnfodk haomtcgwGifr# t&_H;ay;rnf r[kwfaom
ol. rsufEmS xm;ukd udkaZmf0if; wouf arhr&Ekid fcJhyg? Tokd@jzifh udk,f&Hawmf ppfom;ta,muf (20)wdk@u ol@udk
awmtky}f uD;xJodk@ ac:aqmifoGm;=uavawmhonf?
yD'DyD tzGJ@. vHk+cHKa&;wyfom;rsm;ESifh udkwifarmifOD;wkd@onf jrdK hjye,fpyfukd a&muf&&Sd eftwGuf (1)&ufcJGcef@
oGm;&onf? aemufq;Hk wGif 4if;wkd@onf jrefrmEkdifiHodk@ OD;wnfoGm;aom vrf;r}uD;wpfck. rvSr;f rurf;e,fajrudk
a&muf&v
Sd mcJh=uonf? vHk+cHKa&; wyfom;rsm;twGuf Tae&monf vrf;qHk;yif? 4if;wkd@u ol@tm; vrf;r}uD;&Sd&m
bufukd !$ejf yum xdkae&modk@ a&muf&eftwGuf em&D0uf/ (45)rdepf cef@om vdkawmha=umif; ajymqdktm;ay;onf?
xdkae&mrS usHK'd;k +rdK@odk@ bwfpum; pD;oGm;&onf? usHK'd;k +rdK@ a&mufaom tcgwGifvnf; armfv+rdKifbufudk bwfpum;
(okd@r[kwf) pufavSEiS hf oGm;&rnfjzpfonf? 4if;wkd@ ,ckuJhokd@ olEiS fhtwl vkdufygvm ay;cJhonfhtay: udkwifarmifOD;
u tvGet
f rif; aus;Zl;wifa=umif;ajym+yD; E_wfqufpum;rsm; qdkum vrf;cGJvdkuf=uonf? xdk@aemuf udkwifarmifOD;
onf xlxJaom awmtky}f uD;udk jzwfoef;um 4if;wkd@!$ejf y&m t&yfbufokd@ wpfudk,fa& ajcusifc&D;ESifavonf?
em&D0ufcef@ vrf;av#muf+yD;aomtcgwGif ta0;wpfae&mu um;oHrsm;udk oJhoJh =um;vkduf&onf? xdk@a=umifh
vrf;r}uD;ESifh odyrf vSrf;awmha=umif;udk od&dv
S dkuf&+yD; um;oHrsm; vm&mbufokd@ OD;wnfoGm;avonf? aemufxyf
(10)rdepfcef@ av#mufoGm;+yD;aomtcgwGif awmifuke;f wpfckudk vSr;f jrifvdkuf&onf? vrf;r}uD;u xdkawmifuke;f av;
. xdyw
f Gif wnf&daS ejcif;yg? TwGif olu awmifuke;f ay:udk owd}uD;pGmjzifh wufum vrf;r}uD;&Sd&mbufodk@
OD;wnfoGm;vkdufonf?
vrf;ay:odk@a&mufoGm;aomtcg ,OftoGm;tvm uif;&Sif;aeonfudk awG@&onf? xkdtcsdew
f Gif ol@aemuf
u csKyH kwfxJrS ppfom;ESpOf D; ',kdif;',dkifjzifh xGufvm+yD; a[haumif? &yfvkdufprf;? tJ'DrmS bJ &yf?[k atmfajymav
onf? xdkppfom;ESpaf ,mufu ol@xHodk@ av#mufvm+yD; rif;u b,folvJuG[k ar;onf? TwGif rdrd cg;Y
xkd;xm;aom ypPwdkaoewf oGm;owd&vkdufrdonf? odk@aomfvnf; aoewfudkawmh rvdktyfbJ roHk;csifyg?
ol@aoewfukd tay:tusu zH;k aeojzifh awmfayao;onf? ppfom;ESpOf D;u ol@tem; a&mufvm+yD jzpfonf?
e,fpyfu jyefvmaom ukeo
f nfwpfOD;jzpfonf[k olu wnfwnf+idrjf idrfyif jyefajzvkdufonf? ppfom;rsm;u
ol@rSwfykw
H ifudk awmif;=unfh=uonf? vufeufudkif awmfvSeaf &; tzGJ@u ol@udk udkjrifha0 [laomtrnfjzifh
173
rSwfyw
Hk iftwkwpfckudk vkyx
f m;ay;vkd@omyif? rSwfykw
H if jyvdkufaomtcg ppfom;rsm;u ol@tay: oHo,r&Sdawmh?
tu,fI jy\em wufvmv#ifvnf; xkdppfom;ESpOf D;udk rnfuJhodk@ wkdufcku
d f+yD; awmxJ0ifajy;rnf qdkonfudk
ol@acgif;xJ awG;xm;+yD;jzpfonf? odk@aomf ppfom;rsm;u ol@udk bmrS xyfrar;awmhbJ v$wfay;vkdufonf?
oDoDav; vGwfoGm;jcif;yif?
olu usHK'd;k +rdK@ &S&d mbufodk@ vrf;qufav#mufoGm;+yD; xdkae&muwqifh oxHk+rdK@udkoGm;&eftwGuf
bwfpum;pD;vkdufonf? oxHk+rdK@onf armfv+rdKif+rdK@. ajrmufbufwGif wnf&do
S nf? armfv+rdKifudkawmh roGm;csifyg?
vGecf hJaom av;ig;vuyif armfv+rdKif qdyfurf;wpfckY ppfaxmufvSr;f a&;rsm;ESifh awG@}uHKcJh&onfh tjzpftysufudk
jyeftrSwf&aeao;aoma=umifhyif? +rdK@}uD;rsm;wGif ppfaxmufvSr;f a&;rsm; ydrk adk pmifh=uyfaewwfonfudk olu
od&dx
S m;cJhonf? txl;ojzifh armfv+rdKif+rdK@ ajrmufbufxdyf &xm;vrf;qHk;aom ae&mrsm;wGif ydq
k dk;onf?
udkwifarmifOD;onf oxHk+rdK@odk@ a&mufaomtcg tdrjf yef&eftwGuf &efuke&f xm; wufp;D vkdufonf?
&xm;ay:wGif wufxkdif+yD;I &xm;pxGufaomtcg ol. tawG;rsm; ysH@vGifhaecJhonf? pdrf;vef;pdjk ynfaom
tylykid f;a'o awmifapmif;rsm;ESifh }uD;rm;us,jf yef@aom pyg;cif;rsm;wkd@onf &xm; jywif;ayguf. tjyifbufwGif
w&dy&f dyf usefaecJh=uonf? ta0;wpfae&mwGif &Gmuav;rsm; tpkvkduf tpkvdkuf &Sad e=u+yD; apwDyx
k dk;rsm;udkvnf;
r=umr=um awG@jrifEdik fonf? tylykid f;a'o awmif,moD;ESHrsm; pdu
k fysKd;jcif;jzifh &k;d &Sif;pGm toufarG;0rf;ausmif;
jyKae=uaom aus;vufa'o vl@todkif;t0kdif;rsm;udk jyefvnfxdawG@ cHpm;vm&onf? rdrd. trdajrudk
jyefvnfa&muf&dv
S m+yD; awmawmifa&ajr obm0 &_cif;rsm;udk awG@jrif&onfrmS ol@twGuf tifrwef pdwf=unfE;l
p&myif? wcsed fwnf;rSmyif ol a&S@quf vkyfaqmifoGm;&rnfh v_y&f Sm;r_rsm;ESifh ywfoufI awG;aerdonf?
=um;blwmwpfckwGif &xm; cwW&yfem;aomtcg c&D;onfrsm; wufoluwuf/ qif;oluqif;jzifh
&_yf&Sufcwfae=uonf? &xm; jywif;aygufrsm;wGifvnf; acgif;&Gufaps;onf uav;oli,frsm;u c&D;onfrsm;udk
0,fyg 0,fyg wpmpm vkyaf e=uonf? aps;a&mif;aeolrsm;rSm trsm;tm;jzifh touf (10)ESpf 0ef;usio
f m &S=d u
ao;onf? xdkuav;rsm;udk jrif&aomtcg udkwifarmifOD;onf &efuket
f drfwGif usef&pfcJhol nDi,f/ nDri,frsm;udk
jyefvnftrSwf&vmrdonf? nDi,f/ nDri,frsm;udk olu tvGet
f rif; vGr;f qGwfwrf;waecJhonf r[kwfavm?
aps;onf uav;rav; wpfa,mufudk olu txl;owdjyKrdaecJhonf? xkduav;rav;onf ol. ti,fq;Hk
nDrav;ESifh oufwl&,
G fwlavmuf &Srd nf jzpfaoma=umifhyif? aps;onfrav;onf touf (8)ESpf/ (9)ESpf 0ef;usif
&Srd nfjzpf+yD; olr. acgif;ay:wGif a&wyHk;udk &Gufum c&D;onfrsm;tm; a&a&mif;ay;aeonf? udkwifarmifOD;u
xdkuav;rav;udk ol@jywif;aygufem; vm&ef ac:vdkufonf? uav;rav; ol@ &xm;jywif;aygufem; uyfvmaom
tcg olu nDrav; tpfudk}uD;udk a&wpfcGuf urf;ay;vkd@ &rvm;[k ajymvdkufonf? TwGif uav;rav;u
olr. pOfhtdk;xJu a&wpfcGuf cyfvdkuf+yD; udkwifarmifOD;tm; ajczsm;axmufI rrSDwrSD urf;ay;&Smonf? oluvnf;
a&cGufudk ,lI aomufvkdufonf? Wcsdew
f nf;rSmyif xdkuav;rav;udk =unfh&if;u tvGet
f rif; *&k%moufrd
oGm;onf? &efuket
f drf&dS ol@nDri,f uJhokd@yif i,f&,
G f+yD; cspfp&maumif;olu a&xrf;a&mif;ae&onfh tjzpfudk
pmemrdaoma=umifhyif?
xdktcsdew
f Gif &xm;pufacgif; &S&d mbufu us,favmifaom O=oqJGoH xGufay:vmonf? watmifh=umv#if
&xm;xGufawmhayrnf? olu a& jrefjref+yD;atmif aomufvkdufonf? xdkacwfu a&wpfcGufv#if (10)jym;ay;&
174
az:jyaom pmayrsm;udk pwifa&;om; vmcJh=uonf? jrefrmEkdifiH jynfolvlxkonf ol. tarGtESprf sm;udk xdr;f
odr;f *k%jf yKoifha=umif; t}uHjyKwkdufwGe;f cJh=uonf? xdk@a=umifh 1976ckEpS f rwfv tapmydkif;wGif ocifudk,fawmfri_d f;
udk =unfndKav;pm;olrsm;/ wynfhwyef;rsm;ESifh aemufvkdufaemufygrsm;wdk@onf ocifudk,fawmfrdi_ f; arG;zGm;vm
cJhonfh &mjynfhyJG tcrf;tem;udk usif;yjyKvky&f eftwGuf pwifppD Ofaqmif&GufcJh=uonf?
&mjynfhyJG tcrf;tem;udk taumiftxnf az:Ekdifa&;twGuf 4if;wkd@onf aumfrwDwpfckudk zG@J pnf;cJh=u
onf? jrefrmEdkifiHwGif tpdk;&qef@usifa&; pmayrsm;udk a&;om;&mY xifay:ausmf=um;om xdyw
f ef; pma&;q&mrESifh
owif;pm q&mrjzpfol vlxk a':trm/ vlodrsm;xif&mS ;aom w&m;&Hk;csKyfa&S@ae}uD; OD;xGef;wif ESifh
+Adwdo#udkvdkeDacwf aESmif;ydkif;rSpI 0g&ifh EkdifiHa&;orm;}uD;tjzpf xif&mS ;ol ocif cifatmif tp&So
d jzifh trsm;u
av;pm;=unfndK&onfh xif&Sm;aom woD;yk*v
~ rsm; xdkaumfrwDwGif yg0ifcJh=uonf?
xdk@twlyif ausmif;olausmif;om;rsm;/ EkdifiHa&; v_y&f Sm;olrsm;ESifh omref jynfolvlxkuvnf; ocif
udk,fawmfrdi_ f; &mjynfhyJGudk pdwfv_y&f Sm;r_}uD;pGmjzifh apmifhar#mfaecJh=uonf? ocifudk,fawmfrdi_ f; &mjynfhyJG tcrf;tem;
udk a&$'*Hkbk&m; ajc&if;&Sd ol. *lAdrmefwGif usif;yjyKvkyu
f m ol. pGr;f aqmifrr_ sm;ESifh &yfwnfcsufrsm;twGuf
trSwfw& *k%fjyK=u&ef tpDtpOfrsm; qJGcJh=uonf? Ak'b
< mom bkef;}uD; w&m;a[mjcif; tpDtpOfudkvnf;
xnfhoGif; cJhonf? 4if;wkd@. tpDtpOf aemufwpfckrmS ol. *lAdrmefudk rGrf;rHjyifqif&ef jzpfonf? xdk@jyif jrefrmEkdifiH.
aemif tem*wf rsKd;qufopfrsm;twGuf &nf&G,fum ol. *lAdrmefudk qufvufI jyifqifrrG f;rHr_rsm;udk yHrk SefjyKvkyf
aqmif&GufoGm;rnf[k 4if;wkd@u xkwfjyefa=ujimcJhonf?
1976ckESpf jrefrmEdkifiH&dS tajctaersm;udk oHk;oyf=unfhaomtcgwGif vlxkqif;&JrGaJ w r_rsm;/ vufeufudkif
awmfvSeaf &;tzGJ@rsm;ESifh ppftpdk;& t=um;wGif jzpfyGm;aeaom jynfwGif;ppfyJGrsm;/ jyif;xefaom vl@tcGifhta&;
csK;d azgufrr_ sm;/ vrf;rrsm;ay:Y qENjyawmif;qdkaom tjypfrJh jynfoljynfom;wkd@ tm; ypfcwfEdrS ef if; cHcJh&r_rsm;
ponfwk@d udk awG@}uHKcHpm;cJh=u&onf? xdk@a=umifh ocif udk,fawmfri_d f; &mjynfhyJG tcrf;tem;onf t"dyg` ,f jynfh0
aom vkyaf qmifcsufwpfck jzpfvmedkifrnf[k vltrsm;u ar#mfvifhcJh=uonf? ocifudk,fawmfri_d f; toufxif&mS ;&SdpOf
tcsdeu
f mvrsm;udk jyefvnfatmufarh trSwf&jcif;jzifh jynfolvlxktwGuf ar#mfvifhcsufrsm; &SifoefvmEkdifayrnf?
ocifudk,fawmfrdi_ f;. aemufqHk;qENrsm; taumiftxnf ay:vmrnfhae@&ufudk 4if;wkd@u ar#mfvifhapmifhpm;aecJh=u
jcif; jzpfonf?
&mjynfhyJG tcrf;tem; eD;uyfvmonfEiS fhtr# rwfvtwGif;wGif &mjynfhyJG aumfrwD tzGJ@0iftcsKd@wdk@onf
&kwfw&uf aumufumiifum E_wfxGufoGm;=uonf? ppftpdk;&u aumfrwD tzGJ@0ifrsm; wkduf&kdufjzpfap/ oG,f0du
k fI
jzpfap zdtm;rsm; ay;vmcJhaoma=umifhyif? xdkESpt
f wGi;f wGif jrefrmEkdifiHtwGif;&Sd wuUodkvfausmif;om;rsm;.
pdwfxJwGifvnf; tcJra=ur_rsm;ESifh pdwfr=unfromr_rsm; jzpfaecJhonf?
ESpfywfvnf tvkyo
f rm; ta&;tcif; jzpfyGm;+yD;aemufykid f;wGif wuUodkvfausmif;rsm;udk ydwfxm;cJhonfrSm
(6)vcef@ =umjrifhcJh+yD; 1976 ckEpS f Zefe0g&Dv (6)&ufae@upI wuUodkvf ausmif;rsm; jyefziG fhvmcJhonfrSm (2)v
ausmfom &Sdayao;onf? ausmif;olausmif;om;rsm; pdwfr=unfrom jzpfae&jcif;. ta=umif;&if;wpf&yfrSm
tpdk;&u usL&Sifp&dwfEiS fh abmf'gaqmif p&dwfrsm;udk ESpfqjrifhwifvdkuf&m 4if;wkd@twGuf aiGa=u;t=uyftwnf;
jy\emudk &ifqidk fae&jcif;a=umifh jzpfonf? tjcm; ta=umif;&if;wpf&yfrSm ausmif;olausmif;om;rsm;u pmoifcef;
177
rdom;pk0ifrsm;udk ESdyfuGyfjcif;
wcsdew
f nf;YwGif ppfaxmufvSrf;a&;rsm;onf rwfv (23)&ufae@ qENjyyJG tpDtpOfrsm;ESifh ywfoufI
od&do
S Gm;cJh=uonf? udkwifarmifOD; +rdK@xJ jyefa&mufae+yD [laom owif;udkvnf; &&SdcJhjyefonf? xdk@a=umifh olEiS fh
ywfoufaom vufvSr;f rSDor# owif;tcsuftvufrsm; ppfaxmufvSr;f a&;rsm;u tonf;toef vkdufvH &SmazG
pHpk rf;=uavonf? TwGif 4if;wdk@u udkwifarmifOD;onf ol@rdom;pkudk wenf;wzHk tquftoG,f vkyaf eEkdifonf
qdkonfhtcsufudk &dyfpm;rdvdkufonf? xdk@a=umifh udkwifarmifOD;ESifh ywfoufI ppfaq;ar;jref;&eftwGuf rwfv
(19)&ufae@wGif ol@rdom;pktrd fudk 0ifa&mufp;D eif;um rdom;pk0ifrsm;tm; zrf;qD;cJh=uonf? rdbESpyf g;ESifh
ausmif;om;t&G,f nDi,f/ nDri,frsm;tygt0if (5)ESpfom;t&G,f uav;wpfOD;udkyg zrf;qD;cJhonf? rdom;pk0if
pkpkaygif; (9)OD;udk zrf;qD;cJhjcif;yif?
Todk@jzifh rwfv (19)&ufae@wGif ppfaxmufvSr;f a&;rsm;onf udkwifarmifOD;. rdom;pk0ifrsm; tm;vHk;udk
vdkufvHzrf;qD;+yD; tcsKyfcef;wpfcef;pDxJwGif cGJI csKyfaESmifxm;vdkufonf? tpma&pmrsm;udkvnf; ay;au|;jcif; r&Sd?
udkwifarmifOD; rnfonfhae&mY &Sad ea=umif;/ rdom;pk0ifrsm;u ol@tm; rnfokd@rnfykH tquftoG,fvkyf aea=umif;
ponfh owif;tcsuftvufrsm;udk &&SdEkdif&eftwGuf 4if;wdk@u wpfaeukef ppfa=umar;jref;onf?
+cdrf;ajcmuf=uonf? toufi,f&,
G folrsm;twGuf tvGet
f rif; ajcmufjcm;zG,f&maumif;aom tawG@t}uHKrsm;yif?
178
owdxm;ae&onf? xifxm;onfh twkdif;yif? olr tdrfu xGufvm+yD; odyrf =umcifrmS yif olraemufu
vlEpS fa,muf vkdufygvmonfudk owdjyKrdonf? bk&m;&Sdckd;ausmif;udk bwfpum; pD;oGm;&rnf jzpfojzifh olronf
bwfpum; rSwfwkdif&d&S modk@ vrf;av#mufoGm;vdkufonf? xdkvlESpfOD;uvnf; olrESifhtwl bwfpum; wpfp;D xJwGif
vkdufygvm=uonf? 4if;wkd@onf olrudk aemufa,mifcHvdkufae=uonfrmS jiif;zG,f&mr&Sd? bk&m;ausmif;okd@
a&mufaomtcg olru cHkwef;vsm;wpfckay: 0ifxkdifvdkuf&m 4if;wkd@uvnf; olrESifh rvSr;f rurf; wpfae&mwGif
xdkifvdkuf=uonf? olr. v_y&f Sm;r_rsm;tm;vHk;udk aumif;rGefpmG awG@jrifEdkifap&eftwGuf 4if;wkd@u ae&maumif;
wpfckudk a&G;xdkif vkduf=ujcif; jzpfonf?
udkwifarmifOD; rdom;pku ,Hk=unfav;pm;&aom rdom;pkonfvnf; bk&m;ausmif; vmwuf=uonf?
4if;wkd@onf bk&m;&Scd kd;ausmif;ESifh rvSrf;rurf;wGif aexkdifolrsm;jzpf+yD; udkwifarmifOD;udkvnf; oHa,mZOf}uD;
=uonf? udkwifarmifOD;u 4if;wkd@ aetdru
f dk vma&mufI rvS+rdKiftwGuf pm&Gufykid f;av; wpfckudk ay;xm;cJh+yD;
jzpfonf? 4if;wkd@. orD;wpfa,muf eSifh rvS+rdKifonf tvGe&f if;ESD; cifrifaom oli,fcsif;rsm; jzpf=uonf? Todk@jzifh
bk&m;0wfjyKaecsdew
f Gif xdkaumifrav;onf vS+rdKifqDodk@ vmE_wfqufpum; ajym+yD; olr. eab;wGif 0ifxkdifae
vkdufonf? xdk@aemuf vltvpfwGif olru rvS+rdKif. vufxJodk@ pm&Gufykid f;av;udk rodrom xnfhay;vkdufonf?
udkwifarmifOD; bma&;xm;ygvdrf?h ppfaxmufvSr;f a&;rsm;u vS+rdKifudk rjrifEdkif[k ,lq&aom taetxm;wGif
pm&Gufacgufuav;udk jznf+yD; ckd;=unfhvkdufonf? pm&GufxJwGif tcsdefEiS fh vdypf mwpfckudkom a&;xm;onf?
udkwifarmifOD;. vufa&;yg? rvS+rdKifu udkwifarmifOD;udk Tvdyfpm &Sd&mae&mwGif wwfEdik for# tjrefq;Hk
oGm;a&muf awG@qk&H rnfudk csufcsif; oabmaygufvdkufonf? bk&m;&Sdckd;ausmif;xJu xGufoGm;csifvS+yD jzpfaom
a=umifh olr. ESvHk;cHkoHrsm; jrefvmonf? odk@aomf axmufvSr;f a&;ESpfOD;u olrudk r=umr=um tuJcwfae=uojzifh
tcsdef aumif;udk apmifhae&onf?
Todk@jzifh rsm;r=umrDwGif acsmarmvSyaom trsKd;orD;i,fESpOf D; pifjrifhay:odk@wufI oDcsif; pqdkavonf?
4if;wkd@. vSyyHkESifh toHaetoHxm;wkd@a=umifh qJGaqmifra_ umif;vSonf? trsK;d orD;i,fEpS fOD;u y&dwfowf.
tm&Hkudkzrf;pm;Ekid fa=umif;owdjyKrdaomtcg rvS+rdKifu axmufvSr;f a&;ESpOf D;udk rodrom tuJcwf=unfhvkdufonf?
aA'if oGm;ar;p&mrvdkyg? 4if;wkd@uvnf; xdktrsKd;orD;ESpfOD;udk ai;pdkuf=unfhae=uonf? Tonfudk tcGifhaumif;
,lum rvS+rdKifonf bk&m;&Scd kd;ausmif;xJu tomav; v#dKxGufvmum bwfpum;*dwf &S&d mqDodk@ csufcsif; oGm;
vkduf onf? ppfaxmufvSr;f a&; ESpfOD; owdjyefvnfvmI rvS+rdKif r&Sdawmha=umif; odvdkuf&aomtcg bk&m;&Sdckd;
ausmif; twGi;f ae&mtESH@ vkduf&Sm=uonf? odk@aomf rvS+rdKifuawmh 4if;wkd@ESifh vGwf&mu|wf&mudk a&muf&o
Sd Gm;
ay+yD?
pm&Guf jzwfykid f;av;xJu vdypf m&Sd&m ae&mokd@ roGm;a&mufrDwGif olraemufu axmufvSr;f a&;rsm;
rvdkufvma=umif; aocsmap&eftwGuf bwfpum;udk ESpfcg/ oHk;cg ajymif;pD;onf? rdrad emufu rnfolr# vkdufrvm
a=umif; aocsmoGm;aomtcg olronf udkwifarmifOD; ay;xm;aom vdypf mqDodk@ oGm;&ef qHk;jzwfvkdufonf?
xdkvdyfpmonf wdkufcef;wpfck. vdypf mjzpf+yD; c&pf,mef bk&m;&Scd kd;ausmif;rS bwfpum;jzifh oGm;rnfqv
dk #if
em&D0ufavmuf pD;&onf? &mxl;}uD;aom tpdk;& t&m&Srd sm; aexdkif&m &yfuGufxJwGif jzpfonf? udkwifarmifOD;.
rdwfaqGwpfOD;onf tpdk;& t&m&S}d uD; wpfOD;xHwGif tvkyv
f kyaf e+yD; olaexdkif&m wkdufcef;av; wpfckwGif
udkwifarmifOD;udk vma&mufykef;ckdcGifh jyKxm;jcif; jzpfonf?
180
t=unfhrsK;d jzifhom jyef=unfh+yD; olrudk ESpfodrhcf Jhonf? udkwifarmifOD;u rdrd. r[mAsL[mESifh vky&f yfrsm; tm;vHk;
jzpfajrmufatmifjrifvmvdrhrf nf[k ,H=k unfaecJhaoma=umifhyif?
rvS+rdKifESifhtwl bk&m;&Scd dk;ausmif;odk@ vdkufvmcJhaom ppfaxmufvSr;f a&;ESpOf D; tygt0if ppfaxmufvSr;f
a&; pkpkaygif; (10)OD;cef@onf udkwifarmifOD; rdom;pktrd fwGif rvS+rdKif jyeftvmudk apmifhaecJh=uonf? 4if;wkd@u
udkvSa&$tm; rvS+rdKifEiS fhywfoufI ar;jref;onf? olr tb,fa=umifh tdrfwGif &Srd aeonfESifh ywfoufI ar;jref;
=uonf? udkvSa&$u vnf; olr bk&m;&Scd kd;ausmif;odk@ oGm;aejcif; jzpf+yD; wcgw&HY bk&m;&Scd dk;ausmif;tjyefwGif
oli,fcsif;rsm;xH oGm;vnf wwfa=umif; ajymonf? 4if;wkd@uvnf; udkvSa&$tm; rvS+rdKif oli,fcsif; tdrfrsm;odk@
ac:oGm;jyckdif;onf? rvS+rdKif tdrfjyef a&mufvmaomtcgwGif ppfaxmufvSr;f a&;rsm; a'gyGae=uay+yD? 4if;wkd@u olr
udk eHeuf (10)em&D uwnf;u nae (7)em&Dtxd xdkifapmifah ecJh=u&onf r[kwfavm? rvS+rdKif tdrfjyefa&muf
vmonfEiS hf csufcsif;yif 4if;wdk@u olrudk um;ay:wifum ppfaxmufvSr;f a&; XmecsKyf&kH; trSwf (7)odk@ ac:aqmif
oGm;=uonf?
XmecsKyf&k;H wGif olrudk +cdrf;ajcmuf=uonf? olr rnfonfh oli,fcsif;xH oGm;aea=umif; twif;t=uyf
tar;=uonf? olrqDu tajz&onfEiS fh w+ydKifeuf ppfaxmufvSr;f a&; tcsK@d u xdk oli,fcsif;jzpfol. tdrfodk@
csufcsif;oGm;=uavonf? vS+rdKif. oli,fcsif;uvnf; vS+rdKifonf wae@vnfcif;vHk; olrESifh twl&Sdaea=umif;
ajymjyonf? xdk@aemuf 4if;wkd@onf XmecsKyf&k;H udk jyefa&mufvm+yD; aemufq;Hk wGif vS+rdKifudk jyefv$wfay;vkduf=uonf?
TwGif rvS+rdKifonf udkwifarmifOD; ay;cJhaom t}uHtwGuf tvGet
f rif; aus;Zl;wifaecJhonf? ol@t}uHtpnf
a=umifh olr vGwfajrmufvmcJh&av+yD? ae@vnfuwnf;u tdru
f dkom wef;wef;rwfrwf jyefoGm;cJhrnf qkdv#if
udkwifarmifOD; &S&d mae&mudk xkwf rajymrcsif; axmufvSr;f a&;rsm;u olrudk ESyd fpufnOf;yef;=urnfrmS
ajr}uD;vufcwfrvJGyif?
183
[m rSeu
f efa}umif;udk tm&yfEdik fiHrsm;wGif vuf&djS zpfymG ;aeaom vlxkwdkufyJrG sm;u jyqdkae ayonf? udkwifarmifOD;
onf tm%m&Sifpepfudk qef@usif&mwGif tm&yfedkifiHrsm;&Sd vli,frsm;xuf (35)ESpf apmcJhonf? ausmif;ol
ausmif;om;rsm;/ tvkyo
f rm;rsm;ESifh *k%o
f duQm&Sdaom ppfrx
_ rf;rsm;onf udkwifarmifOD;. vky&f yfrsm;rS oifcef;pm
,lEdik f=uayonf? 4if;wkd@ pkaygif;um ppfreS faom trsK;d om;jyefvnfoifhjrwfa&;eSifh pyfvSsOf;I &Sif;vif;jywfom; aom
oabmxm; tjrifudk az:xkwfEdik frnfjzpf+yD; udkwifarmifOD;uJhodk@aom &J&ifhowWdEiS fh jynfhpHkonfh acgif;aqmifrsm;
ay:xGe;f vma&; twGuf tm;ay;wkdufwGe;f Ekdif=urnf jzpfonf?
187
(16)
jidr;f csrf;r_eSifh w&m;rSswr_twGuf tqufrjywf wdkufyGJ0ifjcif;
trsdK;orD;i,fwOD;. v_H haqmfekid fpGr;f &nf
r_dkif;&mjynfh qENjyyGJtwGuf jyifqifr_ tjrifhq;Hk odk ha&mufaecsdew
f Gif qENjycsDwufyJG rpwifrD w&uftvdk
1976 ckeSpf rwfv (22) &ufae@eHuf &Spfem&DY jrefrmhtoHa&'D,dkraS eI pdwfrcsrf;ajrhbG,f owif;wckudk a}ujim
oGm;cJhonf?
trsKd ;om;axmufvSr;f a&;tzGJ h. n$e}f um;csuft& umuG,fa&;XmeaxmufvSr;f a&;eSifh jynfol h&w
J yfzGJ@
txl;owif;wyfzJ@G wdk@ yl;aygif;um ,ae@eHuf udk;em&DcGJwGif ausmif;om;acgif;aqmif wifarmifOD;udk zrf;qD;&rd
cJhonf?
ausmif;om;rsm;OD;aqmif&ef pDpOfxm;onfh rd_if;&mjynfh csDwufyJG rwdkifrD jzpfonfh rwfv 22 &uf wevFmae
heu
H fcif;wGif qvdkif;wifarmifOD;onf pnf;&Hk;jcif;/ qufoG,fjcif;/ aqG;aEG;wdkifyifjcif; vkyif ef;rsm;jzifh tvkyfrsm;vSsuf
&Scd Jhonf? tjcm;aom ausmif;om;acgif;aqmifrsm;eSifh qufoG,fwdkif yifum tjyD;owf pDrHcsuf tao;pdyfrsm;
csrSwfaecJhonf? oleiS fh tjcm;ausmif;om;acgif;aqmif tcsdK h onf ordkif;csnfrsS if eSifh txnfpuf&kH tvkyform;
&dyfom 'kwd,xyf&dS tcef;wcef;xJwGif &Sad ecJh}u onf? oludk,fwdkifonf }urf;jyifay:wGif xdkifvSsuf tpDtpOfrsm;
a&;aecJhonf? oleiS fh rvSrf;rurf; puUL tdwfxJY usnfqef ckepS fawmifh eSifh udk;rDvDrDwm ypPwdk aoewf &Sad eonf?
OD;oef hta&;tcif;wGif yg0ifcJhbl;aom ausmif;om;wOD;onf ppfaxmufvSr;f a&;. owif;ay;jzpfaecJhonf? olonf
ausmif;om; qENjyorm; wOD;taejzifh ausmif;om;acgif;aqmifrsm;. ,Hk}unfr_udk &cJhonf? qvdkif; wifarmifOD; eSifh
vnf; ydI
k &if;eSD;vmcJhonf? r_dif;&mjynfh csDwufyJG pDrHcsufrsm;eSifh qvdkif;wifarmifOD; rnfonhfae&m w0dkufwGif
&Sad eonfudk olu ppfaxmufvSr;f a&;tm; owif;ay;cJhjyD; jzpfonf?
aemufqHk;wGif ppfaxmufvSr;f a&;onf qvdkif;wifarmifOD;&Sad eonfh ae&m twdtusudk owif;&oGm;
cJhonf? xdkae&mw0dkufudk vSsdK h0u
S fpmG 0dkif;&Hxm;cJhjyD; jzpfonf? owif;ay;ausmif;om;u tcef;xJwGif &Sad eaom
qvdkif;wifarmifOD; eSifh tjcm;olrsm;tm; ajymvdkufonf?
oli,fcsif; wdk h? uGseaf wmftjyifc%xGufr,f? pm;p&m aomufp&muav;awG 0,fjyD; jyefvmcJhr,f?
xdk haemuf ol wHcg;zGifhjyD;tjyifxGufoGm;cJhonf? tjyifa&mufa&mufjcif;rSmyif }udKwifowfrw
S f xm;onfh
oauFw wckudk jyvdkufjyD; vSr;f ac:vdkufonf? ppfaxmufvSr;f a&;rsm; csufjcif;a&mufvmjyD; ol haemufrS uyfum
tcef;&S&d modk hOD;wnfoGm;}uonf? qvdkif;wifarmifOD; tygt0if ausmif;om;rsm; onf tcef;xJ&d}S urf;jyifay:wGif
xdkifae}uqJ jzpfaomfvnf; owd&d}S uonf? wOD;u *&kwpdu
k feiS fh wHcg; udk zGifh}unfh&m olwdk hrw
d faqGausmif;om;
udkom awG h& ojzifh pdwfoufomoGm;}ujyD; olwdk htvkyfudk qufvkyaf e}uonf? owif;ay;ausmif;om;u wHcg;udk
jzwfausmI
f tcef;wGif jyef0ifvmcJhonf? odk h &mwGif owif;ay;ausmif;om;u tcef;wHcg;udk *sufrcsbJ xm;cJh
a}umif; rnfolrsS owdrjyKcJhrd? puUef h ydik f;twGif;rSmyif ppfaxmufvSr;f a&;rsm; tcef;wGif; odk hw[kefxkd; 0ifa&muf
vmcJh}ujyD; csufjcif;yif udk wifarmifOD;udk 0dik f;&Hum aoewfeiS fh csdex
f m;vdkuf}u onf? qvdkif;wifarmifOD;onf ol.
188
aoewf&d&S m odk hvufa&muf&ef tcsdeyf if r&cJhyg? ppfaxmufvSr;f a&;rsm;u ol. aoewfudk odr;f ,ljyD;aemuf ol hudk
zrf;cJh}uonf? ppfaxmufvSr;f a&; rsm;u ol hudkzrf;&ef tcef;tjyifwGif apmifhaea}umif;om odcJhrnf qdkvSsif
tzrf;rcHbJ ol toufq;Hk onf txd jyefvnfwdkufcku
d foGm;rnfrmS aocsmonf?
rwfv 22 &uf wevFmae hwGif aetdrYf qvdkif;wifarmifOD;. nDi,f nDri,frsm;om &SdaecJh }uonf? rdb
eSpfyg;tm; axmufvSrf;a&;rsm;u xdr;f odrf;xm;qJ jzpfaoma}umifhyif? 1976 rwfv 23 t*Fgae hwGif az:aqmif&ef
pDpOfxm;onfh r_dif;&mjynfh qENjyyGJwGif 4if;OD;aqmifrnf[lI udkwifarmifOD;u ajymvdkufa}umif; jyD;cJhonfhae h
naecif;wGif ppfaxmufvSr;f a&;. ppfaq;ar;jref;jcif;udk cHjyD;aemuf jyefvmcJhaom rvSjrdKifu olr. armifrsm;eSifh
nDrtm; ajym}um;xm;cJhjyD; jzpfonf? 4if;wdk htm;vHk; onf rd_if;&mjynfheSifh pyfvSsOf;I rnfonfhowif;rsm; xGufay:
vmOD;rnfenf;[k awG;awmum a&'D,dkrS owif;udk wae hvHk;apmihfIem;axmifaecJh}uonf? xdkae h. tcsderf sm;
ukev
f mavav pd;k &dryf lyefpdwf awG rsm;vmavav jzpfonf? qENjyyGJ jzpf&ef eD;uyfvmjyD jzpfa}umif; odxm;Iyif?
qENjyyGJ rjzpfcif tpdk;&u vlxkawG tay: zdeSdyfjzdKcGJrSmvm;? ausmif;om;awGudk }udKwifjyD; zrf;qD;rSmvm;? rnfolrsS
rajymedkif}uyg? ,if;odk hapmif;qdkif;ae}upOf owif;qdk;xGufay:vmcJhjcif;jzpfonf?
owif;a}ujimolu qvdkif;wifarmifOD;tm; zrf;qD;rdonfh tcsdef ae&m eSifh r_dif;&mjynfh twGuf }udKwif
jyifqifxm;onfh pDrHcsufrsm; a&;qGJxm;onfh pm&Gufpmwrf;rsm;udk odr;f qnf;&rdcJh a}umif; jzifh a}ujimoGm;cJhonf?
owif;udk em;axmifjyD;aemuf nDtpfudk armifeSr rsm; tm;vHk; oJoefpmG 0rf;enf; ylaqG;}uonf? zrf;qD;&rd
jyD;aemuf olwdk@ cspfcifav;pm;vSpmG aom tudk}uD;tm; ppfaq;ar;jref;pOf eSdypf ufnSif;yrf;cH&vdrrfh nf [laom
tawG;u olwdk@eSvHk;om;udk emusifapcJhonf? twlwuG xdkifjyD; jzpfeidk fajcrsm;udk ajym}u/ wdik fyif}u&if; rsuf&nfrsm;
us}uonf?
olwdk hbmvkyo
f ihfoenf;? rdbeSpyf g;a&m tudk}uD;ygzrf;qD;xdr;f odr;f cHae}upOfwGif tdrfwGifusef &pfol
nDtpfudk armifeSrrsm; tm;vHk; olwdk@ bmqufvkyo
f ihfonfudk pkaygif; wdkifyifch}J uonf? qHk;jzwfcsuf wckckcsrSwf&ef
ta&;t}uD;qHk; tcsdefyif? olwdk@udk,fwdkif bmwckrS ta&;,l aqmif&u
G fjcif; r&SdbJ wckck taumif;bufodk@
ajymif;vJoGm;edkifonfh taetxm;udkxdkifapmifhae}urnfvm;? Tvrf;a}umif;udk a&G;cs,fvSsif tdrfwGif usefcJhol
nDtpfudk armifeSrrsm;tm;vHk; vHkjcHKr_&Sd}urnf? qufvuf zrf;qD;cH&rnf r[kwf? ab;tEW&,feiS fh }uHKawG@rnf
r[kwf? zrf;qD;csKyfaeSmifcHae&ol rdbeSpyf g;eSifh tudk}uD;wdk@twGuf tjyifraS eIyif ulnDyhyH k;d ay; edkifrnf? tu,fI
om tudk}uD;. }udK;yrf;tm;xkwfcJhr_udk yHyh ;dk onfh taejzifholwdk@ ukd,fwdkif wckckta&;,l aqmif&u
G fr_jyKygu
ppftm%m&Sifrsm;onf olwdk hudkvnf;zrf;qD;/ eSyd fpuf nSif;yrf;rnf rkcsjzpfonf? ,if;odk haom tEW&,fudk olwdk@
aumif;pGm }udKwifodjrifxm;}uonf?
odk h&mwGif rvSjrdKiftaejzifh rwluGJjym;pGm awG;jrifoHk;oyfcJhonf? r_dif;&mjynfhqENjyyGJ}uD;twGif; pDpOfxm;
onfhtwdkif; wyfrawmfom;rsm;onfvnf; ausmif;om;rsm;/ tvkyo
f rm;rsm;/tajccHvlxkrsm; eSifh yl;aygif;vmrnf
qdkygu tm%m&Sif tkyfcsKyfr_udk
jzdKcsedkifonfh tajctaeodk@ qdkufa&mufoGm; edkifa}umif; tudk}uD; qvdkif;
wifarmifOD;. &Sif;jyxm;csuftay: olru ,Hk}unfr_&do
S nf? tu,fI Todk h om tm%m&Sif tkyfcsKyfr_udk jzdKcsedkif
ygu rdbeSpyf g;eSifh olr. tudk}uD; tygt0if edik fiHa&; tusOf;om; rsm;tm;vHk; vGwfajrmufvmap&ef twGuf
taxmuftyHhjzpfapvdrhrf nf[k olrajrSmfvifhonf? tudk}uD; pwifavSsmufvSr;f cJhjyD; rjyD;qHk;ao;onfh vkyif ef;
189
wm0efudk qufvufxrf;aqmifoGm;&ef olru qHk;jzwfcsuf cscJhonf? TajrSmfreS f;csufjzihf olronf ed;k }um;
wuf}uGvmcJhonf? ppftm%m&Sifrsm;u olrtay: jcdrf;ajcmuf tEW&,f jyKedik frnfh taetxm;tm;vHk;udk &ifqidk f
oGm;&ef toifh jzpfvmcJhonf?
nDtpfudk armifeSrrsm;tm;vHk; rsuf&nfrsm;udk okwf}ujyD;aemuf rvSjrdKifu pum; pwifajymqdkonf?
reufjzef qENjyyGJ u odwfudk ta&;}uD;w,f&iS fh? tudk}uD; tzrf;cH&wJh twGuf qENjyyGJ rjzpfrmS udk
usrawmh t&rf; pd;k &drw
f mbJ? qENjyyGJom atmifjrifvdk hppftpdk;&jyKwfusoGm;cJh&if tzrf;cH ae&wJh ausmif;om;awGe@J
twl igwdk hrb
d eSpfyg;a&m udkwifarmifOD;yg vGwfvmrSm aocsmw,f
olr. 'kwd, tudk udkjr'if eSifh tjcm;nDri,f armifi,frsm;tm;vHk; tHt
h m;oifhoGm;}uonf? ckdifrmaom
qHk;jzwfcsufcsjyD; jzpfonfh olr.rsufeSmudk }unfh}uonf? tm;vHk; c%awmh jidrfouf oGm; }ujyD; olrajymonfh
ta}umif;jycsufudk vkdufpOf;pm;aecJh}uonf? olwdk h. vHkjcHKr_ twGuf pd;k &drrf _&Sd }u rnfhtay:oHo, &Sdp&mrvdkyg?
odk@&mwGif tu,fI olwdk@ pGef@pm;ygu tusdK;&Sed idk frnf qdkonfudkvnf; em;vnf vufcH}uonf? rvSjrdKif.
ydik f;jzwfcsufeSifh pdwfxufoef jyif;jyr_onf wajz;ajz;eSifh tudkeSifh armifi,f nDri,frsm;udk ul;pufoGm;cJhonf?
rvSjrdKif. oHk;oyfwifjycsufudk yxrqHk; axmufcHolrmS armifi,f armifvSa&$jzpfonf? olu q&m}uD; ocif
udk,fawmfr_dif;. jidrf;csrf;a&;v_y_ f&Sm;r_udk rsm;pGmwefbdk;xm;ol jzpfonf? pDpOfxm;aom rd_if;&mjynfhqENjyyGJonf
ordkif;0ifwck jzpfvdrhrf nf[k ol,Hk}unfonf? xdk haemuf armifvSa&$u wkef hjyefajymqdkonf?
pDpOfxm;wJhrd_if;&mjynfhqENjyyGJ[m ta&;}uD;w,fvdk@ uGseaf wmfvJoabmwlw,f? aemufjyD;awmh tudk}uD;
udkwifarmifOD;&J@ }udK;yrf;tm;xkwfr_udk uGseaf wmfwdk@axmufcHbdk@ vdkw,f? 'gayr,fh uGseaf wmfwdk@ bmvky}f u&if
aumif;rvJ?
ol har;cGe;f tay: rvSjrdKifu c%rSs pOf;pm;jyD;aemuf
igwdk h twlwl eHufjzef reufapmapm wuUodkvfudk oGm;}u&if raumif;bl;vm;? tJ'D a&mufoGm;jyD;&if
qENjyyGJudk pbdk hausmif;om;awGudk igv_H haqmf}unfhr,f?
'kwd, tudk udkjr'ifu rvSjrdKifudk ar;onf?
ydkydk&J hausmif;udk b,fvdkvkyfrvJ? pmar;yGJ}uD;uvJ eD;uyfaejyD?
udkjr'if xdkuJhodk har;&jcif;rSm xdkpOfu rvSjrdKifonf txufwef;ausmif;wGif q,fwef;wufaeqJ jzpfjyD;
pmar;yGJ}uD; ajz&awmhrnfh qJqJ jzpfaeaoma}umifhyif? rvSjrdKifu jyefajzonf?
usrawmh pmar;yGJudk *&krpdu
k fawmhbl;? reufjzef usr oGm;r,f?
rvSjrdKif. ,Hk}unfcsuf tjynfhjzifh ajz}um;oHudk }um;&aomtcg armifjzpfol armifvSa&$u
uGseaf wmf treJ htwl vdkufoGm;r,f? ol hudk 0dkif;uljyD; tumtuG,fvJ ay;&r,f [kajymonf?
190
xdktcsdeYf armifoef hZifonf 13eSpfom;om&Sdao;aomfvnf; axmufvSr;f a&;u pHpk rf;ppfaq;&ef xdr;f odrf;
cJhpOfu eSyd fpufnSif;yrf;r_udk cHcJh&jyD; jzpfonf? olu ol.tr}uD; eSifh tudkrsm;. aqG;aEG;r_rsm;udk jidrfoufpmG
em;axmifaecJhonf? edik fiHa&;udk wvHk;wyg'rSs olem;rvnfaomfvnf; rdbeSpyf g;eSifh tudk}uD;tm; zrf;qD;xm;
onfrmS rw&m;[kolodonf? xdk haemuf rvSjrdKif. v_H haqmfr_jzifh tjcm;armif eSroHk;OD; wdk honfvnf; oabmwlnD
csuf cseidk fcJh}uonf? wOD; eSifh wOD; ydI
k pnf;vHk;vm}uonf? olwdk h tudk}uD;. qENudkxajrmufatmif az:aqmifrnfh
rvSjrdKifeSifh armifvSa&$wdk@. vkyif ef;pOfatmifjrifap&ef yHyh dk;ay;oGm;edkifa&;twGuf vufwGJcJh}uonf? olwdk@ rdom;pk
. ordkif;wGif Ttcsdeu
f mvuav;rSm rSwfwrf;wif&rnfh or,jzpfonf?
olwdk htrd fteD;w0du
k fY axmufvSr;f a&;.apmifh}unfhr_rSm tm;aumif;aeqJyif? armifvSa&$rmS xdkpOfu
udk;wef; wufaeqJ jzpfonf? rvSjrdKifeSifh armifvSa&$wdk h aemufwae h eHuf apmapmwGif wuUodkvfodk hoGm;a&muf&ef
qHk;jzwfcJhonf? armifwOD;u rvSjrdKifudk ajymonf?
wuUodkvf0if;xJa&muf&if rvSjrdKif&J htoHudk ausmif;om;awGaumif;aumif; r}um;rSm pd;k &w,f?
'gudk ,loGm;jyD; oHk;&ifaumif;r,f xifw,f?
olu rvSjrdKifudk 0DpDuav; wckay;onf?
rvSjrdKifu 0DpDudk oHk;&ef oabmwlonf?
usr 'gudk aoaocsmcsm oHk;r,f? vlawG&J htm&Hkpl;pdkufr_udk vdkwJhtcg 'D 0Dpu
D av;udk tus,f}uD;
r_wfvdkufr,f? jyD;awmh rd_if;&mjynfh txdr;f trSwf csDwuf}ubdk@ vlawGudk tm;ay;r,f? v_H@aqmf
wdkufwGe;f r,f?
olr. rsufemS uav;onf wuf}uGr_jzifh eD&JvSsuf&do
S nf?
rd_if;&mjynfh csw
D ufyGJ
aemufwae hrwfv23 &uf t*Fgae heu
H f oHk;em&D cGJwGif armifeSr eSpfOD; tdyf,mu x}uonf? wdwfwdwf
qdwfqdwfeSifh jrefjrefqefqef tdrfrx
S GufcJh}uonf? udkwifarmifOD;ay;ydk hcJhonfhowif;udkbk&m; &Scd dk;ausmif;odk h,lvm
um vSsdK h0u
S fpmG urf;ay;jyD; ulnDcJhonfh rdom;pk.aetdro
f dk holwdk@ twloGm;cJh }uonf? tqdkyg rdom;pkwGif;&Sd
orD;eSpOf D;rSmwuUodkfvfausmif;wufae}u qJ? okd hjzpfI qvdkif;wifarmifOD; udk aumif;rGefpGmod&Sdxm;}ujyD; oleiS fh
vnf;oli,fcsif;rsm;jzpf}uonf? ol tzrf;cH&onfh owif;udk }um; od&aomtcg olwdk hro
d m;wpkvHk;rSm vGepf Gm
pdwfraumif; jzpf}uonf? qvdkif;wifarmifOD;. tdrfwGif usef&pfol armifeSrrsm;udk olwdk@u rsm;pGm *&k%mouf}u
onf? odk@jzifh xdkrdom;pkwGif;&Sd wuUodkvf ausmif;ol rdef;cav;eSpOf D;u wuUpw
D pD;iSm;um rvSjrdKifwdk@ armifeSreSpfOD;
udk wuUodkvfodk@ ta&muf vdkufvHyk@d aqmifcsay;cJh}ujyD; olwdk@ ausmif;wuf&rnfh pmoifcef;&S&d modk hqufvuf
xGufcGmoGm;}uonf?
&efukef 0dZmeSifh odyHw
` uUodkvf rEWav;aqmif teD;odk h eHuf&pS fem&DcGJcef hwGif olwdk h a&mufoGm; cJh}uonf?
xkdae&mta&mufwGif armifeSreSpfOD; wOD;rsufemS wOD;}unfhr}d uonf? tvGet
f a&;}uD; aom vkyif ef;wm0efudk
191
xrf;aqmif&awmhrnf jzpfa}umif; olwdk hod onf? olwdk hepS fOD; pdwfwuf}uGpmG jzifh '*Hk aqmif&d&S modk hcsDwufoGm;
}uonf? ,if;rSm a,mufsm; uav;rsm; aexdkif&m taqmif? rvSjrdKif onf txufwef;ausmif;oluav; rSsS om
&Sad o;ojzifh edik fiHa&;qENjyyGJwckudk tpjyKOD;aqmifbl;onfh tawG h t}uHKr&SdcJh? odk h&mwGif olrudk,folr tm;rmef
wif;vdkufonf? olwdk hepS fOD; '*Hkaqmif {nfhcef;odk hOD;wnf oGm;}uonf? {nfhcef;wGif 'gZiftcsdK hrsS aom ausmif;om;
wdk h&daS e}uonf? trsm;pkrmS 4if; wdk h. tcef; rsm;xJ rS xGufrvm}uao;? ausmif;om;rsm;onf yHrk Sefausmif;wuf
&ef twGuf toifjh yif ae}uqJ? rvSjrdKifu olr. 0DpDuav;udk xkwfjyD; us,favmifpmG r_wfvdkufonf? pl;&Saom
0DpDuav;. toHrmS {nfhcef;xJ&Sd ausmif;om;wdkif;. tm&Hu
k dk qGJ,lvdkufonf? 4if;wdk@. tcef;i,frsm; xJwGif
om&Sdaeao; aom ausmif;om;tawmfrsm;rsm;onfvnf; tcef;xJrS acgif;jyLxGufI }unfh}uonf? TwGif rvSjrdKif
u pwifa[majymygawmhonf?
'Duae h[m usrwdk htm;vHk;twGuf odwfudk ta&;}uD;wJh ae hjzpfygw,f? 'Duae h [m q&m}uD;
ocifudk,fawmfr_id f;&J heSpfw&mjynfh arG;ae hyg? ol[m jidr;f csrf;a&; eJ hvGwfvyfr_ twGuf &yfwnf pGr;f aqmifcJh
oljzpfw,f? 'D ae hxl;ae hjrwfyJu
G dk usrwdk husif;ybdk hvdkygw,f? ausmif;om;acgif;aqmifwcsdK hrae hu
tzrf;cHcJh&ayr,fh 'DyGJudk jzpfatmif usrwdk h tm;vHk;quf vky}f ubdk h vdkygw,f? usrwdk h ausmif;om;
awG[m w&m;rSswr_/ vGwfvyfr_/ jidrf;csrf;r_twGuf wdkufyJ0G ifcJhwJh tpOftvm&SSdw,f qdkwm tm;vHk;
todygbJ? 'D tpOftvmudk qufvuf xdfr;f odr;f }u&ygr,f?
wcgrSs rjrifbl;aom ausmif;oluav;wOD;u olwdk h taqmif&d&S modk h vma&mufjyD; edik fiHa&; w&m;
pwifa[mvdkufaomtcg '*Hkaqmif&daS usmif;om;rsm;onf yxrawmh tH}h o rSifoufro
d Gm;cJh}u ovdkyif? xdk haemuf
teD; w0du
k f &Sd ausmif;om;rsm;onf pdwftm;wuf}uGaysmf&i$ fpmG jzifh vufckyw
f D;jyD; }obmay;vdkuf}uonf? xdkc%
wGif rvSjrdKifonf tudk}uD;.ajc&mudk vHk;0yifeif;cJhvdkufjyD? trjzpfol. tpjyKr_udk axmufulonfh taejzifh
armifvSa&$u jidrf;csrf;a&;zcif q&m}uD; ocifudk,fawmfr_dif;onf vlxkrsm; eSifh ausmif;om;rsm;. *k%fjyKr_udk
tb,fa}umifh cH,loifha}umif;/ rd_if;&mjynfh csDwufyGJonf tb,fa}umifh ta&;}uD;a}umif; jznfhaqmif; ajym}um;
onf?
ausmif;om;tawmfrsm;rsm;u pwif atmf[pfaxmufcHajymqdkvm}ujyD?
a[; ? 'Duae hwckckjzpfr,fvdk higwdk h }um;xm;cJhjyD;jyD? p vky}f updk hvm;?
tcsdK haom ausmif;om;rsm;u pdwfv_yf&Sm;pGmjzifh rvSjrdKifudk t}uHay;onf?
awmifilaqmifudk oGm;}u&atmif? tJ'rD Sm ausmif;om;awG ydkrsm;w,f?
ausmif;om;rsm;. vdkvdkvm;vm; wkef hjyefr_rsm;udk awG hjrif&aomtcg rvSjrdKifeSifh armifvSa&$ wdk honf
0rf;ajrmuf0rf;om jzpf}u&Hkomru jidrf;csrf;r_eSifh w&m;rSswr_twGuf wdkufyJ0G if&ef toihjf zpf ae}uaom 4if;wdk@udk
rsm;pGmav;pm;rdonf? TonfrmS tdyfrufr[kwf? trSefwu,fudk jzpfyGm;aejyD [laom todeiS fh twl armifeSr
eSpfOD;. pdwf"gwfrmS wdr,
f H}um;odk ha&mufoGm;onfhtvm;yif? odk heiS fh armifeSr eSpfOD;onf ig;q,fcef hrsS ta&twGuf
&So
d nfh ausmif;om;rsm;udkOD;aqmifum awmifilaqmifodk hoGm; }u onf? awmifilaqmifodk hOD;wnfoGm;&if; vrf;wGif
olwdk htm;vHk;u vufwGJ}updk h? csDwuf}updk h? [lI atmf[pfoGm;}uonf?
192
awmifilaqmifodk he;D uyfvmaomtcg taqmifwHcg;0wGif vlav;ig; OD;cef h&yfae}uonf udk awG h&onf?
olwdk honf ausmif;om;rsm;uJhodk h 0wfqif xm;aomfvnf; ppfaxmufvSr;f a&;rsm; jzpf a}umif; odomonf?
4if;wdk@u rvSjrdKifem;odk hcsOf;uyfvmjyD; 'Davmufqdk awmfavmufjyD? rif; jyefbdk@ oifhjyD? [k ajym}uonf?
csufjcif;yif wuUodkvfausmif;om;rsm;onf rvSjrdKifudk 0ef;&H&yfvdkuf}ujyD; rif;wdk hb,fuaumifawGvJ? 'D
rdef;cav;udk xd&J xd}unfhprf;? jyoemawG hoGm;r,f? [k }udrf;0g;}uonf?
xdk haemuf ppfaxmufvSr;f a&;rsm; aemufqkwfoGm;}ujyD; wuUodkvf0if; twGi;f 0ifa&mufum aysmufuG,f
oGm;}uonf? awmifilaqmifrS ausmif;om;rsm;onfvnf; rvSjrdKif eSifh armifvSa&$wdk h OD;aqmif ac:vmaom
'*HkaqmifrS ausmif;om;rsm;eSifh aygif;vkduf}uonf? ausmif;om;tky}f uD;rSm 'gZif wcsdK hrS &m*%ef;wcsdK htxd
}uD;xGm;oGm;onf? 4if;wdk honf rdef;cav;ausmif;ol trsm;pk aexdkif&m pD;yGm;a&; wuUodv
kf f taqmifrsm;&Sd&modk h
csDwuf}uonf?
rvSjrdKifonf xdktcsdeu
f }uufaoG;a&mif xrdeu
f av;udk 0wfqifxm;jyD; ausmif;om;tky}f uD;. xdyw
f Gif
&Sad ecJhonf? wajz;ajz; vma&mufaygif;pnf;}uaom ausmif;om;rsm;. ta&twGuf rsm; vm ojzifh vltyk frSm
}uD;rm;vmonf? odk h&mwGif ausmif;om; tajrmuftrsm;onf taqmif rsm;rSmyif &Sad eao;jyD; tay:xyf 4if;wdk@.
tcef;jyLwif;aygufrsm;teD;rwfwyf&yfum atmufwGif csDwufvSsuf &Sad om ausmif;om;xkudk vufcky}f obmrsm;
ay;um tm;ay;}uonf? vltyk fxJwGif &Sad om tcsdK haom ausmif;om;rsm;u rvSjrdKif. eD&Jaeaom xrdeu
f dk
vufnSdK;xdk;vSsuf taqmifwGif &SdaeqJ jzpfaom ausmif;om;rsm;tm; atmf[pfajymqdkonf?
a[haumifawG? 'Dudk qif;vmjyD; igwdk heJ hvmyl;aygif;}u? bmvkyzf dk htJ'DrSm qufjyD; aeae}u wmvJ? igwdk@eJ@
twl csDwufzkd howWdr&Sw
d Jh ausmif;om;awG 'Drdef;cav;&J hxrdefudk 0wfxm;oifhw,f?
pD;yGm;a&; taqmif&d&S modk ha&mufoGm;aomtcg olwdk hausmif;om; tky}f uD;rSm ta&twGuf oHk;&mcef@rSs
&Sv
d mayjyD? xdktcsderf Smyif 4if;wdk htm;vHk; tH}h ooGm;avmufonfh &_cif;udk awG hjrifvdkuf&onf? ,if;rSm ausmif;om;
rsm;udko,faqmifvmaom bwfpu
f m;}uD;q,fp;D cef honf pD;yGm;a&; aqmif odk harmif;0ifvmjcif;jzpfonf? T
ausmif;om;rsm;onf &efukepf ufr_wuUodkvfeiS fh ordik f;ausmif; aqmif rsm;rS jzpf}uonf? 4if;wdk@tm; udkwifat;}uL/
udkoef;vif; eSifh udk0if;jrifhwdk hu OD;aqmifvm}uonf? bwfpu
f m;rsm;eSifh a&mufvmaomausmif;om;rsm;uvnf;
&efuke0f dZm eSifh odyHw
` uUodkvfY qENjyaeaom ausmif;om;tky}f uD;eSifhtwl rvSjrdKifeSifh armifvSa&$wdk htm;awG@
jrifvdkuf&aomtcg tHhtm;oifh oGm; cJh}uonf? 4if;wdk hTae&modk ha&mufvmjcif;rSm &efuke0f dZm eSifh ody`HwuUodkvf
ausmif;om;rsm; tm; rd_if;&mjynfh txdrf;trSwfqENjy&ef vma&mufpnf;&Hk;}ujcif;jzpfonf? odk h&mwGif 4if;wdk ha&muf
rvmrD rSmyif qENjyyGJrSm pwifjzpfymG ;aecJhjyD?
bwfpu
f m;&yf&yfjcif;rSmyif udkwifat;}uL/ udkoef;vif;eSifh udk0if;jrifhwdk@ qif;vm}ujyD; rvSjrdKif xHodk@
wdkuf&dkufOD;wnfum vma&mufar;jref;}uonf?
'DrSm bmjzpfae}uwmvJ? rif;wdk htpDtpOfu bmvJ?
ocifudk,fawmfr_id f; eSpfw&mjynfh txdrf;trSwfcsDwuf}ubdk h/ ppftm%m&Siftyk fcsKyfr_udk qef@usifqENjybdk@
usrwdk h'Dae&mrSm vlpak e}u wm? [k rvSjrdKifu jyefajzonf?
193
194
TonfrSm tudk}uD;jzpfol qvdkif;wifarmifOD;eSifh aemufq;Hk awG hcJhpOfu 4if; &Sif;jy xm;cJhaom wyfwGif;
tajctaersm;udk&nfn$e;f vSsuf tudk}uD;. vdkvm;csuftwdkif; yHyh dk;az:aqmifedkif&ef rvSjrdKifu qENjyausmif;om;
rsm;tm; ,ckuJhodk hwdkufwGe;f jcif; jzpfonf? odk hjzifh qufvufcsDwuf}uaomtcg olr u AdkvfcsKyf }uD;wifOD;/
Adv
k fcsKyf}uD; wifOD; [lI wdkifvdkuf&mwGif tcsdK@ axmufcHa}uG;a}umf}uaom ausmif;om;rsm; &Sad omfvnf;
trsm;pkausmif;om;acgif;aqmifrsm;u oabmrwl}u? udkwifarmifOD; eSifh olr aqG;aEG;xm;csufrsm;udkvnf;
rod&d}S u? ppfwyfa&;&mudprP sm;eSifh pyfvSsOf;I vHk;0rywfoufjcifonfh oabmxm;rsm; &S}d uonf? 4if;wdk hwGif
ppftm%m&Sif tkyfpk wckvHk;udk qef husifvdkonfh oabmxm; rsm; &Scd Jh}uonf? odk hjzpfI Adv
k fcsKyf}uD;wifOD; eSifh
qufpyfaom a}uG;a}umfoHrsm;rSm wajz;ajz; tm;enf; jyD; aemufq;Hk wGif aysmufuG,foGm;cJhonf?
eSpfrkid fcef hrsS qufvufcsDwufoGm;}uaomtcg qENjyausmif;om;rsm;onf jynfvrf;taemuf bufjcrf;wGif
&Sad eaom jrefrmhtoH a&'D,kd toHv$ifh&Hka&S hodk ha&mufoGm;}uonf? T toHv$ifh&Hkonf tpdk;&. xdr;f csKyfr_
atmufwGif vHk;0&Sdaeonf? t"dutm;jzifh em;qifrsm;t}um;wGif jrefrmhqdk&S,fvpf vrf;pOfqidk f&m oabmw&m;
rsm;/ qdk&S,fvpfta&miftaoG;v$rf;jcHKxm;aom ppftpdk;&. vkyaf qmifcsuf rsm; wdk hudk 0g'jzef hcsD7efjzpfonf?
vufeufrsm;udk udkifpJx
G m;}uonfh &meSifhcsDaomppfom;rsm;onftoH v$ifh&Hktm; 0dik f;&Hapmif}h uyfae}uonf? qENjy
ausmif;om;rsm;tm; wrk[kwfjcif; ypfcwf&ef toifjh zpfae }uonf? toHv$ifh&Hk0if;twGif;wGifvnf; ppfx&yfum;
rsm;eSifh pufaoewfrsm;wifxm;onfh ppf*spfum;rsm; &Sad e}uonf? ppfyJ}G uD; wyGq
J ifEJ&$ ef toihf ae&m,lxm;}u
ouJhodk@yif? ppfaxmufvSr;f a&;rsm;u toHv$ifh&t
Hk ay:xyfraS eI qENjy ausmif;om;rsm;tm; "gwfykrH sm; &du
k f,l
ae}uonf?
rvSjrdKifeSifh armifvSa&$wdk honf qENjycsDwufaeaom vltyk f}uD;. xdyf a&S hq;Hk wef;wGif &Sad ecJh }uonf?
xdkpOfu tajctaeudk udkvSa&$u jyefajymif;owd&onf?
uGseaf wmfu ocifudk,fawmfr_dif;&J h"gwfy}Hk uD;udk udkifjyD;csDwufaewHk;rSm t&Sdefu wu,fhudk wufvm
aecJhw,f? ppfom;awGuvnf; toHv$ifh&Hk0if;xJuae wif;wif;rmrm eJ h}unfhae}uw,f?uGsef awmfwdk hawG tm;vHk;
tcsderf a&G;ypfcwfcHoGm;&edkifw,f As?
ppfom;rsm;. aoewfwGif csdwfxm;aom vSHpGyrf sm;onf awmufyaom aea&mifudk wke@f jyefI
wzswfzswfvufaecJhonfudk rvSjrdKifu owd&qJjzpfonf? tqdkyg vSHpGyfrsm; txdk;cH&jyD;aemuf usqHk;oGm;cJhaom
ausmif;om;rsm;udk owd&jyD; csDwufaepOftwGif;rSmyif udkvSa&$pw
d fxJY at;ueJ jzpfoGm;cJhonf? ppfom;rsm;onf
vSHpGyrf sm;tm; qENjyausmif;om;rsm;&Sd&mbufudk OD;wnfxm;jyD;ausmuf&yk frsuf eSmxm;rsm;jzifh csDwufae}uaom
ausmif;om;rsm;udk }unfhae}uonf?
wu,fvdk holwdk hpjyD; ypfcwfvm&if rreJ huGseaf wmfwdk h vrf;r}uD;b,fbufjcrf;rSm &Sw
d Jh a&ajrmif;}uD;xJudk
ckeq
f if;}ur,f? [k armifvSa&$u ol htrtm; }udKwifajymxm;cJhonf?
armifvSa&$&nfn$e;f aom a&ajrmif;}uD;rSm ta0;ajy;vrf;r}uD;. ta&S hbufjcrf; vrf;ab;uyf &ufwGif&djS yD;
av;ay ig;aycef hteuf&do
S nf?
195
198
ae}u&aom vlxk}uD;tay: xm;&Sdonfh pmempdwf/ cspfjcif;arwWm/ eSifh ,Hk}unf csuf wdk htay:tajccHvSsuf
aumif;r_jyKcsufjzpfonf? }uD;rm;aom arwWmw&m;a}umifh olr. &ifwGif;wGif vlxktwGuf wdkufyGJ0ifvdkpdwf
xufoefwuf}uGvmcJhjcif;jzpfonf? Ttcsdeyf idk f;i,ftm; yef;uav; rsm;eSifh e_dkif;,SOf&vSsif olr. b0wGif
a0qmzl;yGifhr_t&Sdqk;H umv[k ajymedkifonf?
rvSjrdKifu olr. rdefhcGe;f udk tqHk;owfvdkufaomtcg tjcm;ausmif;om;rsm; wOD;jyD;wOD;xI qufvuf
a[majym}ujyefonf? tm;vHk;jyD;qHk;aomtcg tif;pdef vrf;r}uD;twdkif; ajrmufbufodk@ qufvuf csDwuf}uonf?
rvSjrdKifonf vGepf Gmyifyrf;aeygjyD? olrwGif tem;,lbdk htcsderf &cJhyg? rdef hcGef;rsm; qufvufajym}um;ay;&ef
ausmif;om;rsm;u arwWm&yfcH}uaoma}umifh jzpfonf? rvSjrdKif? rdef@cGef;awG wckjyD;wckajymae&vdk@
yifyef;vSjyDqkw
d m uGseaf wmfwdk hodygw,f? 'gayr,fh qufajymay;ygOD;? ausmif;oli,fav; rdef hcGe;f ajymwmudk
vlxkuydkjyD; tm;aumif;aumif;eJ@ wke@f jyefvdk@ayghAsm odk@jzpfI vGepf GmEGrf;e,faejyD jzpfaomfvnf; tjcm;ausmif;om;
acgif;aqmifrsm;eSifh twl rdef hcGef;rsm; qufvuf ajym}um;ay;cJhonf?
qENjyvltyk f}uD;onf &efukepf ufr_ wuUodkvfodk h a&mufoGm;cJh}uonf? nudk;em&Dcef h&daS ejyD jzpfojzifh
tjyifwGif vHk;0 arSmifydef;aeygjyD? xdkpOfwGif ,ckqENjyyGJtm; wifarmifOD;. nDreSifh nDwdk hu OD;aqmifvSsuf&daS }umif;
jrefrmhtoH n&Spef m&D a&'D,kdowif;wGif a}ujimoGm;cJhonf? ppftyk fcsKyfa&; a}ujimvdkufjyD jzpfa}umif;/ nbufwGif
rnfol hudkrSsvrf;ay:xGuf&ef cGifhrjyKa}umif;/ ae@tcsdefwGif vrf; rsm;ay:Y vlig;OD;xuf ydI
k pka0;cGifhjyKrnf
r[kwfa}umif;wdk hudkvnf; xnfhoGi;f a}ujimoGm;cJhonf? wifarmifOD;udk ,refae hu zrf;qD;&rdcJhjyD; jzpfa}umif;vnf;
xyfrt
H wnfjyKoGm;onf? wifarmifOD;. nDreSifh nDwdk h. trnfrmS rvSjrdKifeSihf vSa&$wdk hjzpfa}umif;/ 4if;wdk hrmS
wuUodkvfausmif;ol ausmif;om;rsm; r[kwfbJ txufwef;ausmif;om;rsm;rSsom jzpfa}umif;vnf; az:jyoGm;
cJhonf?
Towif;onf wc%jcif;twGif;rSmyif qENjyaeaom wuUokdvfausmif;om;rsm; t}um;odk h ysH he@SH
oGm;cJhonf? 4if;wdk honf rvSjrdKifeiS fh armifvSa&$wdk htm; tHh}ow}uD; }unfh}uonf? rvSjrdKifeiS fh armifvSa&$wdk htm;
txufwef;ausmif;om;rsm;taeeSifh txifao;um ab;z,fxm;}urnf htpm; wuUodkvfausmif;om;rsm;onf
4if;wdk heSpfOD;tm; v_dufvd_ufvSJvSJ ayG hzuf}uonf?
wcsdev
f Hk;igwdk heJ h twl&Sdaeayr,fh rif;wdk h[m udkwifarmifOD;&J hnDrawG nDawGjzpfw,f qdkwmudk rod}u
bl;uG? csD;usL; yg&J huGm?
[k 0rf;yef;wom ajym}uonf?
rif;wdk hepS fa,muftwGuf igwdk h*k%,
f lw,fuGm? rif;wdk h[m wu,f owWd&Sd}uwmbJ?
igwdk hu udw
k ifarmifOD;udk odwfudk av;pm;w,f? ol tzrf;cHvdkuf&wJh twGufvnf; pdwfraumif;}ubl;?
na&mufvmojzifh nrxGuf&trdef@twGi;f t}uHK;0ifvmonf? v_yf&Sm;wuf}uGaomausmif; om;rsm;onf
nvHk;ayguf rdef hcGef;rsm;qufajym}uonf? aemufwae htwGuf tqifhoifjh zpfap&efvuff urf;a}umfjimrsm;udkvnf;
a&;om;&dkufeSdyftqifoifhvkyfxm;cJh}uonf?
200
201
(17)
zdeSdyfr_txGt
f xdyfudk qef husif&o
J nfh qvdkif;wifarmifOD;. wdkufyGJ0ifpw
d f"gwf
r_dif;&mjynfhtwGif;wGif tm%m&Siftpkd;&ukd jzdKcsEkdifcJhjcif;r&Sad omfvnf; wpHkw&maom twkdif; twmtxd
atmifjrifr_&&SdcJhonf? axmifaygif;rsm;pGmaom ausmif;om;rsm;ESifh vlxkrsm;onf 4if;wkd h. b0epfemr_ rsm;/
tm%m&Sifpepfukd qef husifonfh Ekid fiHa&;qENrsm; wkd hudk xkwfaz:EkdifcJhonf? jidrf;csrf;r_/ vGwfvyfr_/ ESifh w&m;rSswr_/
wkdtwGuf wdkufyJ0G ifvkdpdwfrsm; vli,fxktwGif;Y wpkw
H &m xufoefvm apcJhonf? tm%m&Siftpkd;&. zdedyrf _ukd
&J0HhpGm&ifqkdif&if; vGwfvyfpGmpka0;cGifh ESifh xkwfaz:ajymqkdcGifh ponfh tcGifhta&;wkd hukd usifhoHk;EkdifcJhonf?
ausmif;ESifhwuUokdvfrsm;ukd ydwfcJh&jyD; owfrw
S fcsdet
f wGi;f tjyifr xGuf& trdef hrsm;xkwfjyefcJh&onf? tm%m&Sif
tkyfcsKyfr_ukd twdki;f twmwcktxd jcdrf; ajcmufEdik fcJhonf?
1974 ckepfZGew
f GifjzpfymG ;cJhonfh taxGaxGtvkyo
f rm;oydwf}uD;aemufyikd f; ajcmufvrS &SpfvrSs umv
txdom tcsdejf cm;I vlwkqENjyyGJ}uD;oHk;ck qufwdkufjzpfyGm;cJhonf? 4if;wkd@rSm OD;oef@ ta&;tcif;/ tvkyform;
ESpfywfvnfqENjyyGJ/ rd_if;&mjynfh vlxkv_yf&Sm;r_ wkd hjzpf}uonf? tqkdyg okH;ckpvkH;ukd ukdwifarmifOD;ut"du OD;aqmif
pDpOfcJhonf? vlxkv_yf&Sm;r_rsm;tm; wpfqifhrS aemufwpfqifhokd@ t&SdefjrSifhcJhonf? vlxkprG f;tm; wkd;jrifhapa&;twGuf
taxGaxGaom r[mjAL[mrsm;ukdvnf; ol &SmazGcJhonf? ,if;wkd hteuf vufeufukdifwkdufyGJvnf;yg0ifcJhonf?
tu,fIom r_dif;&mjynfhrwkdifrD zrf;qD;rcHcJh&/ pDpOfxm;onfhtwkdif; wyfrawmftwGif; v_y&f Sm;r_rsm; ay:aygufvmjyD;
r_dif;&mjynfh vlxk qENjyyGJ rsm;ESifh aygif;pnf;rdcJhrnfqkdygu ukdwifarmifOD;taejzifh vlxkwkdufyJrG sm;ukd wqifhwkd;jyD;
ppftm%m&Sif pepfusqkH;onftxd jrdK@jya'orsm;twGif;rSmyif vufeufukdifwkdufyGJrsm; azmfaqmifonfh r[mjAL[m
ukd wpfqifhwkd;usio
fh Hk;Ekid fbG,f&daS yonf? olonf ppftm%m&Sif pepfukd &So
d rSsenf;vrf;aygif;pHkoHk;I tjywfom;qHk;
wkdufyGJ0ifoGm;vkdonfh ausmif;om;acgif;aqmifjzpfonf?
ukdatmifoef;OD; ac: qefeDatmifoef;OD;onf 1975 ckepf ZGefvwGif jzpfyGm;cJhonfh tvkyform; ESpyf wfvnf
Y yg0ifcJhaom ausmif;om;wOD;jzpfonf? xkdpOfu xdr;f odr;f cHcJh&aomausmif;om;t ajrmuftrsm;xJwGif wpfOD;
tygt0ifjzpfcJhjyD; tif;pdefaxmiftwGif; ukdwifarmifOD;tm; xdr;f odrf;xm;aom jypf'%fwkdufwef;vsm;rsm;teuf
tjcm;ausmif;om;rsm;ESifhtwl tcef;i,fwcktwGif; &Sad ecJh onf? xdr;f odrf;cHausmif;om;rsm;tm;vHk;ukd &k;d &kd;
&mZ0wfr_t& axmifusrsm;ESifhcGJjcm;xm;cJhonf? tqkdygaxmifusrsm;tm; }uD;rm;aombm;wkdufrsm;wGif xm;&Sd
onf? ausmif;om;rsm;tygt0if EkdifiH a&; tusOf;om;rsm;ukdrl jypf'%fwkdufrsm;wGif csKyfaESmifxm;&Sdonf?
jypf'%fwkdufrsm;&Sd tcsKyfcef;i,fwpfckjcif;pDrmS 12 ay 8 ay ywfvnfcef h&do
S nf? tqkdygtcef; i,fwGif
av;OD; ig;OD; xnfhoGif; csKyfaemifxm;avh&do
S nf? &k;d &dk;axmifusrsm;tm; xm;&Sdaom bm;wkduf}uD;rsm;wGif
tcGifhomr_rsm; tajrmuftrsm;&So
d nf? us,fus,fjyef@jyef@ oGm;vmaexkdifcGifh&jcif;/ tykdtvSsH tpm;taomuf
uav;rsm; }uHzef &SmazGpm;aomufEdik fjcif;/ ponfwkd hjzpfonf? ,if;okd hbm; wkduf}uD;rsm;wGiaf exkdifpOftwGif;
aemufxyfjypfr_wckck xyfrHusL;vGeaf omtcgrSom 4if;axmifusrsm; tm; wkduftrSwf (1) rS (6) jypf'%fwkdufrsm;okd@
a&$ hajymif;csKyfaemifjyD; xyf qifhjypf'%frsm; ay;av h&o
Sd nf? tqkdygjypf'%fwkdufrsm;tm; axmifwGif;i&Jcef;rsm;
tjzpf rSwf,l}uonf?
202
203
204
tpmiwfcHwkdufyGJ0if&ef jyifqifjcif;
qvkdif;wifarmifOD;onf usrRma&;twGuf tcef;tjyifokd hxGufI avhusifhcef;vkycf Gifh&onfht cgwkdif;
tajy;avhusifhavh&do
S nf? ,if;tajctaeukdtcGifhaumif;,lum axmif0g'grsm;tvpfwGif ausmif;om;&Jabmfrsm;ukd
qufoG,fonf? axmifwGif;wkdufyGJowif;rsm;/ tm%mykid frsm;.zdeyd fr_ tajc taersm;ukd wcef;rS tjcm;wcef;okd h
jzef ha0ay;onf?
wkdufoHk;rSm tpmiwfcHwkdufyGJ jzpfvdrhrf ,f? &Jabmfwkd hygrS&r,f? ighukdawmh olwkd hao'%fpD&if awmhrvm;/
wjcm;wae&m&mukd a&$ hrvm; rodbl;uG?
xkdtcdsew
f Gif xdr;f odrf;cHausmif;om;rsm;onf axmifpnf;urf;ukdqef husifqENjyvSsuf&do
S nf? axmifyHpk H
rxkdifvkd}uaoma}umifh jzpfonf? axmifykpH x
H kdifjcif;rSm &mZ0wfr_jzifhjypf'%fuscHae&ol rsm; twGuf
omjzpfoifhonf/ ausmif;om;rsm;onf &mZ0wfr_jzifh jypf'%fuscHae&olrsm;r[kwf/ xkd ha}umifh axmifykpH x
H kdifjcif;rSm
ausmif;om;rsm;.tvkyrf [kwf[k rSwf,lcJh}uonf? okd hjzpfI tcdsK haom ausmif;om;rsm;u axmiftm%mykid f
rsm;. trdef hudq
k ef husifjyD; axmifyHpk rH xkdif&ef qHk;jzwfcJh}uonf?
,if;okd@ axmifwGif;wdkufyJG pwifaomtcg axmiftm%mykdifrsm;u wkdufyGJ0if ausmif;om;rsm;tm;
jyif;xefpGm&dkufEu
S fcJh}uonf? qENjyausmif;om;rsm;twGuf jyify{nfhonfrsm; rdom;pkrsm;ESifh awG@qHkcGifh/ axmif0ifpm
vufcH&,l cGifh/ jyifyESifhqufoG,fcGifhtp&Sdaom tcGifhta&;rsm;ukd ydwfyifcJh}uonf? axmifwGif;wkdufyJrG sm;
wqifhjyD;wqifh rnfokd hqifEJ$oifha}umif;ukd ukdwifarmifOD;uvnf; n$e}f um;csuf rsm;ay;onf? tpmiwfcHwkdufyGJ
qufvufqifEJo
$ Gm;&ef tm;vHk;oabmwlnDcJh}uonf?
qvkdif;wifarmifOD;onf 4if;ukd}udK;ay;rcH&cif aemufqHk;cdset
f xd ppftm%m&Sifpepfukd tqufrjywf
wkdufyGJ0if oGm;cJhonf? 4if;tay: ao'%fjypf'%f csrSwfcJhaomfvnf; rsufESmtrlt&m ysuf,Gif;oGm;cJhjcif;
a}umuf&H@G jcif; tvSsi;f r&Sd/ yHkrSeftwkdif; wuf}uGjzwfvwfqJomjzifha}umif; ausmif;om;rsm;uawG h jrifcJh&onf?
ukdarmifarmifwdwf.tqkdt& ukdwifarmifOD;ukd}unfh&onfrmS yHkjyifxJurif;om;wOD; uJhokd hjzpfonf?
ukdarmifarmifwdwf/ ukdxGef;xGe;f wkd htygt0if xde;f odrf;cHausmif;om;rsm;onf tpmiwfcH wkdufyEGJS Sifh
pyfvSsOf;I ukdwifarmifOD;xHrS tao;pdwfn$e}f um;csufrsm; apmifhaecJh}uonf? wae hwGif ajrmufOuUvmy
tv,fwef;ausmif;wGif wufa&mufcJhaom ausmif;om;i,ftek f;jrifhav;u pmwapmifukd *efzvm;}uD;wpfck.
atmufwGif0u
S fI 4if;wkd hxH o,faqmifvmcJhonf? zwfjyD;&ifjrefjrefzsuf qD;vkduf&ef ajym&if; tke;f jrifhav;u
pmukdoHwkdif}um;rSaeI vSr;f ay;vkdufonf?
a[h wifarmifOD;qDu 'dwf&vmjyD 'dk hpawmhr,f xGe;f xGef;utm;&0rf;ompm&Gufuav;ukd oHwkdif}um;
xJu vSr;f ,lvkduf onf? pmzwfzdk h pmacgufuav;ukdajzwke;f jAef;ueJ 0g'g.vufwzufu pm&GufukdqJv
G kdufonf?
tkef;jrifhav;ukdvnf;}unfhum b,folay;wmwke;f [kajymjyD; yg;wcsufvSr;f &du
k fvkdufonf? tke;f jrifhav;acgif;
vnfxGufoGm;onf? *efzvm;ukdawmhrv$wf ukdifxm;qJ? 0g'gu pmzwf&if; ajym ajymprf; 'g rif;ukdb,fol
ay;wmvJ [k ar;onf? 0g'g. toHu [de;f oGm;onf? }udK;wkduf wckvHk;jidrfoGm;onf?
205
}udK;ay;owfjzwf&ef pDpOfjcif;
1976 ckEpS f ZGefv25 &ufae hwGif qvkdif;wifarmifOD;.zcif OD;vS'ifonf ol hom;ESifhawG hq&Hk ef
tcGifhtvrf;&cJhonf? om;a&mzcifyg ESpfOD;vHk; jypf'%fwkduf rsm;twGif; &Sad ecJhpOfjzpfonf? ppfaxmuf vSr;f a&;onf
208
wkduf3 &SOd D;vS'if.tcef;&S&d mokd ha&mufvmjyD; tcef;tjyifxGuf&ef trdef hay;cJhonf? OD;vS'ifukd v$wfawmhrnf
[kvnf; 4if;uajymonf? pifppftm;jzifhrl ,if;ajymqkdcsufrmS rSeu
f efjcif;r&Syd g?
OD;vS'if.OD;acgif;ukd apmifwxnfEiS fhtkyI
f tjcm;tcef;wpfckokd hac:oGm;onf? tqkdygtcef;okd ha&muf
aomtcg pg;yGJwvHk;.aemufwGif qvkdif;wifarmifOD; xkdifaeonfukd tH}h obG,f&mawG h&onf? OD;vS'ifu qvkdif;
wifarmifOD;.a&S hwGifxkdifvkdufonf? zcifOD;vS'if. toGit
f jyifukdawG hvkduf&aom tcg ol0rf;enf;oGm;yHak y:onf?
OD;vS'ifonf tpOftjrJyif oef hoef h&iS f;&Sif;oyfoyf&yf&yf aewwfcJhol jzpfonf? ,ckaxmifxJwGifrl 4if;.rkwfqdwf
arG;rsm;/ yg;okdif;arG;rsm;rSm vGerf if;pGm&SnfvSsm;aejyD jzpfa}umif; om;jzpfolu owdjyKrdcJhonf? qvkdif;wifarmifOD;
.vufEpS fzufrmS pm;yGJatmufokd ha&mufae ojzifh zcifu awG hjrifcJh&jcif;r&S?d vufxdycf wfxm;aumif;xm;rnf[k
xifcJh&onf? Akv
d fr;l }uD;tqifh&Sd ppft&m&Sw
d OD;onf 4if;wkd hom;tzESpOf D;tm;}unfhjyD; tcef;a'gifhwGif xkdifv Ssuf
&So
d nf? qvkdif;wif armifOD;u zciftm; taz? olwkd huGsefawmhukd ao'%fay;vkdufjyD? [kajymonf?
zcifu om;udk tuJcwf}unfh&_vkdufonf? rsufEmS wcsufysuf,Gif;cJhjcif;r&S?d olao'%fuscH onfhta}umif;
ukd axmifxJY ajymjyaeonfrmS omreftajctaewGif tdrfYrdom;pkwOD;ESifh wOD;pum; pjrDajymaeonfh yHrk dsK;om
ay:onf? xl;jcm;wkefv_yfr_r&S?d ol htrlt&mrSmat;aq;wnfjidrq
f Jjzpfonf? zcifu oufjyif;cs&if;nnf;wGm;
ajymqkdonf? bma}umifhrif;ukdao'%fay;&rSmvJ? rif;uausmif;om; wa,mufbJ? qENjyyGJawGudk OD;aqmifwm
&mZ0wfr_ usL;vGew
f mrSr[kwfwm? tr_ukdt,lcHwuf&r,f?
qvkdif;wifarmifOD;u zcifukdjyefajymcJhonf? ausmif;om;ukdao'%fay;wmurBmay:rSm b,f wkdif;jynfrS
r&Sdbl;taz? olwkd hvky&f J&ifvky}f uygap? zcifEiS fhom;jzpfolwkd h awG hqcHk Gifh&cdserf Sm 5 rdepfcef h rSsom}umonf? xkdae@
wGif ppfaxmufvSr;f a&;u qvkdif;wifarmifOD;.nDri,frvSjrdKifukd olrtm; csKyfaESmif xm;&mtcef;rSac:xkwf
vmcJhonf? xkd haemuf vufxdwfcwf/ rsufEmS ukdt0wfpnf;um ppf*spfum;xJ okd hac:vmcJhonf? rdepftenf;i,fcef@
}umaomtcg axmiftm%mykid frsm;onf olr.rdcif a':ESif;jrdKif ukdyg *spfum;xJokd hxyfrHac:vmjyD; 4if;wkd@
ESpfOD;vkH;tm; om,m0wDaxmifokd hykd h aqmifcJhonf? um; armif;aepOf rdcifuolrtm; ajymjycJhonf? ppf*spfum;
ay:rwufcif om;jzpfol qvkdif;wifarmifOD;tm; awG hcJh&onf[lIjzpfonf? rvSjrdKif. armifi,fEpS fOD;jzpfol
ukdvSa&$ESifhukdjr'ifwkd hukdvnf; vufxdwf cwf/ rsufEmS ukdt0wfpnf;um tjcm;ppf*spfum;wpD;xJ okd hac:vmcJhonf
ukd awG hjrifcJh&onf? rvSjrdKif wkd hro
d m;pkwpkvkH;rSmtjypfuif;rJholrsm;jzpf}uaomfvnf; xkdpOfuppfaxmufvSr;f a&;
rsm;ESifh axmif tm%mykdifrsm;u 4if;wkd htay: jyKrlaqmif&u
G fae}uyHrk Sm vufeufukdift}urf;zuform; tkypf kwpkukd
ta&;,lukdifwG,fae}uouJhokd hjzpfonf? yxrwGif ukdwifarmifOD;.rdom;pkwpkvkH;rSm xkdae hu rnf onfht&mrsm;
jzpfysufae}ua}umif; rod&dcS Jh}u? pifppftm;jzifhrl tm%mykdifrsm;onf aemufwae hwGif ukdwifarmifOD;tm;
}udK;ay;owfjzwf&eftwGuf }udKwifppD Of vkyaf qmifaecJh}ujcif;jzpfonf? }udK;ay; owf jzwfaepOftwGif; axmifwGif;
qlylr_rsm; rjzpfymG ;ap&ef a&Smif&mS ;vkdIjzpfonf? okd hjzpfIqvkdif;wif armifOD; eSifh rdom;pk0ifrsm;tm;vkH; tif;pdef
axmiftwGif;twlwuG &Sad e}u&mrS udkwifarmifOD;rSvGJI usefolrsm;tm;vkH;ukd tjcm;axmiftoD;oD;okd h cGJjyD;
yk@d aqmifum qufvufcsKyfaESmifxm;cJh}uonf?
ukdvSa&$ESifh ukdjr'iftm; rsufvHk;ukd t0wfpnf;xm;jyD; axmiftjyifwGif apmifhqikd f;xm;ckdif;pOf ppf
axmufvSe;f a&;onf zcifOD;vS'iftm; axmiftjyifokd@ xkwfvmjyD; *spfum;&Sd&mokd hac:aqmifvmcJh}uonf?
209
210
}udK;ay;jcif;
qvdkif;wifarmifOD;.vnfyif;ukd }udK;uGi;f pGyjf yD;aemuf wm0efusppft&m&Su
d aemufq;Hk pum; t aeeJ h
bmajym}um;cJhjcifovJ [k 4if;tm;ar;onf?
rif;wdk@ igh cE<mudk,f udkom owfvdk@&r,f? igh&@J ,Hk=unfcsufe@J &yfwnfcsufawGukd awmh b,f
awmhrSowfvdk@&rSm r[kwfbl;? rif;wdk@ ppfbdeyfatmufrmS ig b,fawmhrS 'l;axmufrmS r[kwfbl;uG? [lI
qvdkif;wifarmifOD; u [pfa}uG;cJhonf?
xkd haemuf }udK;pif. a'gufukdjzKwfum 4if;tm; uGyrf sufcJh}uonf? ukdwifarmifOD;. cE<mukd,fonf
rdepftenf;i,f}umrSs }udK;wGJavmif;ESifh v_yf&Sm;&kef;uefaecJhjyD; jidrfoufoGm;cJhonf? tm%mykdifrsm;u ol.tavmif;
ukdocFs dKif;ukef;okd ho,foGm;jyD; csufcsif;yifrD;oj*FK d[f cJ}h uonf? Tta}umif;ukd vSsdK h0Suf tjzpfxm;&ef/ rnfol hukdrSs
jyefvnfajym}um;jcif;rjyK&ef axmif0efxrf;u ta':xHrS u wd awmif;onf? ta':uvnf; ukdwifarmifOD;.
rdom;pk t&if;rsm;rSvGJI ajym}um;cJhjcif;r&Sd? ,cktcdset
f xd jrefrmEkdifiHtwGif;rSmyif &Sad eEkdifao;aom axmif0efxrf;
ESifh ta':wkd h.vkHjcKHa&;ukdaxmuf&lI
S 4if;wkd h.trnfrsm;tm; xkwfaz:Ekdifjcif;r&Sdao;yg?
ol&owWdESifh jynfhpHkaom ausmif;om;acgif;aqmif qvkdif;wifarmifOD;tm;}udK;ay;cJhonfh 1976 ckEpS f ZGef 26
&ufae honf ordkif;0ifonfhae h jzpfoGm;cJhygjyD? jrefrmEkdifiHtm; jAdwdoSsu pwife,fcsJ htyk f csKyfcJhonfh 1824 ckEpS frSpI
2011 ckEpS ftxdumv ESpfaygif; 187 ESpf twGi;f rnfonfhausmif;om;acgif; aqmif wOD;wavukdrSs w&m;&kk;H .
pD&ifq;Hk jzwfcsufjzifh enf;vrf;wus ao'%fjypf'%fpD&ifcJhbl;jcif; r&Sdyg? }udK;'%fp&D ifjcif;cHcJh&aom Ekid fiHa&;tusOf;
om;rsm;teuf qvkdif;wifarmifOD; wOD;wnf;omvSsif tm%m&Sifpepftm; 4if;.aemufqHk;xGufouf xkwfv$wf
&rnfh }udK;pifay:a&mufonftxdwkdufyJ0G if oGm;cJhonf? awmfvSeaf &;qufvufqifEJ$}urnfh ausmif;om;vli,f
rdsK;quf opfrsm;twGuf wkdufyJ0G if pdwf"gwf tarGukd }udK;pifay:rSaeI csefxm;cJhonf? ,if;okd h&yfwnfcsuf
aumif;rGev
f Saom qvkdif;wifarmifOD;tm; orkdif;wGifrw
S fwrf;wifoifhonfukd tjiif;yGm;bG,fr&Sdyg?
211
wifarmifOD;
214
(18)
}umyef;wyGifh. ed*Hk;
cspfjcif;arwWm eSifh Oya'pdk;rdk;a&;rSonf urBmhjidr;f csrf;a&; odk h
w&m;rSswrSK/ vGwfvyfrKS eSifh *k%o
f duQmwdk htm;&SmazG&mwGif owWdudk t&if;jyK&rnf jzpfa}umif;
ajym}um;jyo&efavmuvl h&mG odk h qvdkif;wifarmifOD; a&muf&v
Sd mcJhjcif;[k qdkedkifonf? owWdudk }uD;rm;aom
arwWmjzifh axmufulyhyH k;d &ygrnf? odk hr[kwfygu vlwOD;wGif owWd&Sd&HkrSsjzifh trsm; aumif;usdK; twGuf toufudk
pGef hv$wfprG f;aqmifvdrhrf nf r[kwfyg? }uD;rm;aom arwWmeSifh trsm;twGuftouf udk pGef h v$wfprG f; aqmifjcif;wdk h
onfvnf; omrefvlwOD;wGif tpOftjrJ 'GefwGJaejcif; r&Sdyg? c&pfawmfwGif }uD;rm;aomarwWm&Sdojzifh trsm;
twGuf toufudk pGef hv$wfcJhaomfvnf; omrefvlrsm; wGif }uD; rm;aom arwWm&Sd&kHrSsjzifh trsm;twGuf toufudk
pGef hv$wfprG f;aqmifvdrfhrnf[k yHak oum;cs wGufI r&edik fyg? Tae&mwGif owWdudk,Hk}unfcsufjzifhaxmufyhrH KS jyK&ef
vGepf Gmta&;}uD;ygonf? udkwifarmifOD;. rqkwfrepfaom ,Hk}unfcsufrmS tm%m&Sifpepfudk tjrpfjzKwf okwfoif
edik fro
S m vl htzGJ htpnf;. aumif;usdL;pD;yGm;udk aqmifusOf;edkifvdrhrf nf [laomtcsufjzpfonf?
wpHkwOD;wGif }uD;rm;aom arwWm&Sd&krH sS om qkdvSsif tqdkygyk*~dKvfonf bmoma&;acgif;aqmif jzpfvmedkif
ygrnf? ol&aJ umif;awmh jzpfedkifbG,f r&Sdyg? wpHkwOD;wGif }uD;rm;aom arwWm&Sd&krH Ssomru ,Hk}unfcsufjzifh
axmufyhrH j_ yKxm;aom owWdvnf; &Syd grS trsm;twGuftouf udk pGef hv$wfprG f;aqmif avh&dyS gonf? xdkuJhodk@
aomyk*dK~ vfrsLd ;udk ol&aJ umif;[k ac:ygonf? oHo,jzpfbG,fr&Sdyg? udkwifarmifOD; onf ol&aJ umif;wOD;jzpfygonf?
rif;wdk hppfzed yfatmufrSm igb,fawmhrS 'l;axmufrSmr[kwfbl;uG[k a}uG;a}umf&if; udkwifarmifOD;onf trSef
w&m; udk jyoGm;cJhygonf? TonfrSm umvra&G; rSefuefae rnfh trSew
f &m;yif? udkwifarmifOD;onf &k;d om;oef h
pifrKS / *k%o
f duQm/ w&m;rSswr_/ vGwfvyfr_ eSifh arwWm wdk h. oauFw jzpfonf? ,if;wdk hrSm ,Ofaus;aom vl htzGJ h
tpnf;wGif r&Sdrjzpfvdktyfaom toGifvuQ%mrsm;. tpdyt
f ydkif;rsm; jzpfonf? Tonfwdk@ rSm ppfzed yfatmufwGif
&Srd aeoihfyg?
odk hjzpfIudkwifarmifOD;onf 4if;tay:csrSwfxm;aom ao'%fjypf'%frSavSsmhayghapa&;twGuf ppf tm%m
ydik f rsm;xH toem;cHpm wifoGif;jcif; rjyK7ef jywfjywfom;om; jiif;qdkcJhonf? ,if;odk hto em;cHpm wifoGif;vdkuf
ygu tm%m&Sifpepfudk 'l;axmufvdkuf&m a&mufoGm;ygrnf? ol 'l;axmufvdkuf jcif;onf ,Ofaus;aomvl htzGJ h
tpnf;u tm%m&SifpepfatmufudkiHk hvSsdL;vdkufjcif;yif? ,if;odk@jzpfygu vl@tzG@J tpnf; twGuf qdk;usdL;udkom
aqmifusOf;ygrnf? Tonfudk udkwifarmifOD; taejzifh pd;k pOf; rSs vufrcHekid fyg? ,Ofaus;aom vl htzGJ htpnf;onf
ppfzed yf. txufwGifom &Sad e&ygrnf? TonfrmS trSew
f &m;jzpfonf? T trSew
f &m;udk ol aumif;rGepf Gm
cH,lonf? ol. toufudk pGef hv$wfI TtrSew
f &m;udk jywfjywfom;om; jyooGm;cJhonf?
215
csefxm;vdkonfhtarGteSpw
f dk h &S}d uonf? tjyifykid f; tem; pGef;eSifh twGi;f ydkif; A[kdcsufwdk@onf wckwnf; jzpf&rnf
jzpfa}umif;eSifh wckeiS fhwck o[Zmw jzpf&ef vdk a}umif;wdk hudk qvdkif;wifarmifOD; odjrifcJhonf?
olonf ol.twGif;ydkif; A[dkcsuf&Sd&modk hjyefvnfqkwfcGmcJo
h nf? xdk haemuf rnfonfht&mwGif atmifjrifrKS
&vdka}umif;udk olav;eufpmG pOf;pm;cJhonf? ol. vSKyf&Sm;rSKrsm;onf ol h&nfreS f;csufrsm;tm; atmifjrifatmif
az:aqmifekid fcJhjcif; &SdrS &Sdudk oHk;oyfcJhonf? tarGteSpf tjzpf olbmudk csefxm;cJh vdkonf qdkonfudk ol hudk,fol
aocsmpGm ppfa}umcJhonf? xdk haemuf ol. vSKyf&Sm;rSKrsm;udk jyefvnf jyKjyifonf? ol hb0. aemufq;Hk tcsdeYf
tqdkyg vSKyf&Sm;rSKrsm;jzifh aemufrsLd ;qufrsm;twGuf olbm csefxm;cJhvdkonf [lonfudk aocsmap&ef }udK;yrf;
cJhonf?
ajrmufrsm;vSpmG aom ol&aJ umif;rsm;onf olwdk hb0. tjyifykdif; tem;pGe;f wGif vSKyf&Sm;pGrf; aqmif&if;
usqHk;cJh}uolrsm;jzpfonf? olwdk h. twGif;ydkif; A[dkcsufeSifh ppfreS fpGm jyefvnfxdawG hekid fcJhjcif; r&Sd}u? tjyifykid f;
vSKyf&Sm;rSKrsm;eSifh twGi;f ydkif; A[dkcsufonf wckwnf;jzpfonf/ wckwnf;jzpf&rnf [l onfudk rod&cSd Jh}u? qvdkif;
wifarmifOD;onf tjyifykid f;tem;pGef;wGif vSKyf&Sm;cJhedkif&Hkomru twGif;ydkif; A[dkcsufodk hjyefvnf qkwfcGm edkifcJhol
jzpfonf? tjyifykid f;tem;pGef;vSKyf&Sm;cJhrSKrsm;udk twGi;f ydkif; A[dkcsuf eSifh wom;wnf;usatmif jyefvnf aygif;qHkap
edik fcJhol jzpfonf? ol. aemufq;Hk xGufoufudk xkwf vdkufonfh tcsdew
f Gif }uD;rm;aom arwWm/ ol&owWd eSihf trsm;
aumif;usdL;twGuf pGef hv$wfrKS wdk hudk tarGtjzpf csefxm;&pfcJhonf? ol hb0woufwmvHk;udk tm%m&Sif pepftm;
acsrSKef;&eftwGufom jyifqif/ vSKyf&Sm;/ wdkufyGJ0if/ toHk;cs oGm;cJhonf? rnfonfht&mwGif atmifjrifr_ &vdka}umif;
olodonf? TonfrmS ol htwGif;ydkif; A[kdcsufudk oludk,fwdkif avhvmoHk;oyfedkifaoma}umifh jzpfonf?
rnfonfh ordik f;umv/ rnfonfh vl@tzG@J tpnf;/ rnfonfh edkifiHa&; pepf atmufwGif jzpfap tm%m&Sifrsm;
eSifh tm%m&Siftyk fcsKyfr_onf vl htzGJ htpnf;twGuf qdk;usdL;ukdom aqmifusOf;avh &So
d nf? 4if;wkd honf vl@tzG@J
tpnf;. tema&m*grsm;jzpfonf? tm%m&Siftyk fcsKyfrKS wnf&daS eygu vlwOD;csif;pD. vGwfvyfrSKudk &kyfodr;f onf?
wdkif;&if;om;vlrsLd ;wrsdL; eSifh tjcm;wrsdL;t}um;/ vl htv$m wckeiS fh tjcm;wckt}um; pkpnf;nDnGwf rSKudk jydKuGJap
onf? vl htzGJ h tpnf;. wefb;dk rsm;udk zsufqD; onf? tusdL;quftaeeSifh tm;vHk;. *k%o
f duQm xdcdkufusqif;&jrJ
jzpfonf?
ausmif;om;jzpfap/ q&mjzpfap/ vli,fjzpfap/ vl}uD;jzpfap/ tvky&f Sifjzpfap/ tvkyform; jzpf ap/
txufwm0ef&do
S ljzpfap/ atmufajcwyfrawmfom; jzpfap/ edik fiHa&;orm;jzpfap vlxkjzpfap/ tpdk;& trSKxrf;jzpfap
edik fiHom;jzpfap/ rcGJjcm;bJ tm%m&Siftyk fcsKyfrSKtm; wenf;enf;jzifh axmufyho
H l/ ckcH umuG,fol/ ajrawmifajrSmuf
ay;olwdk htm; a0zef/ zGifhcs/ xdk;eSuf oifhonf? 4if;wdk h. pOf;pm;rSKeSifh &yfwnfrKS jyifqifajymif;vJ oGm;atmif
pGrf;aqmifoihfonf? odk h&mwGifTonfrmS tajymvG,foavmuftvkyf cufygonf? tb,fa}umifhqkad omf
tm%m&Sifrsm;eSifh tm%m&SiftkyfcsKyfrSK wdk honf trsdL;om;a&; eSifh a'oqdkif&mta&; tjriftajccHrsm;rS wckr[kwf
tjcm;wckjzpfaom edkifiHa&;/ vlrsLd ;a&; eSifh bmoma&; ta}umif;jycsufrsm;udk &nfn$e;f vSsuf vnf;aumif;/
qGJaqmifrKS &Sdaom edkifiHa&;a}uG;a}umfoHrsm;udk [pf a}uG;Ivnf;aumif;/ 4if;wkd hudk,fudk tay:,H edik fiHa&;zGJ@pnf;rSK
rsm;eSifh yHkzsuf zHk;v$r;f xm;}uaoma}umifh jzpfonf?
217
cHykid fcGifhudk vHk;0jiif;y,fccH Jh&onf? 4if;. teD;pyfqHk; rdom;pk0ifrsm; axmifxJwGif twlwuG &SdaS ecJh}uaomfvnf;
4if;wdk htm; pD&ifcsufcsrSwf &mwGifyif wufa&mufem;axmifcGifh rjyKcJhyg?
tjypfuif;rJholtjzpf rSwf,lcHykid fcGifh [laomrlonf edik fiHwum vl htcGifhta&; Oya'rsm;t& a&m
jynfwGif;w&m;pD&ifa&;tpOftvmrsm;t&yg vufcH xm;aom ta&;}uD;onfh rlw&yfjzpfonf? Trludk tajccHI
&H;k rwifrD pHpk rf;ppfaq;aeqJumvwGifjzpfap/ w&m;&Hk;wGifI rSKcif;udk }um;emppfaq; aeaom umvwGif jzpfap/
&Jt&m&SrSd sm;uaomfvnf;aumif;/ w&m;pGJt&m&SSdrsm; u aomfvnf;aumif;/ oHo,jzifh pGyfpJcG H&olrsm;udk
qufqef&jrJjzpfonf? TrleiS fh qufpyfum jrefrmedkifiHOya'e,fy,fwGif usifhoHk;aom aqmifyk'f wck&do
S nf? ,if;rSm
tjypf&do
S l udk;OD; vGwfoGm;jcif;xuf tjypfuif;rJholwpfOD; jypf'%fuscjH cif; r&Sdap&ef owdjyK&rnf [lIjzpfonf?
Taqmify'k fudk udkifpJu
G sifhoHk;jcif;jzifh w&m;rSsw rSKudk &SmazG&mwGif w&m;vdktjzpfwdkifwef;aom jypfrKS usL;vGecf H&ol
twGufomru w&m;cHtjzpf pGyfpJG cH&oltwGufyg bufepS fbufvHk;udk xnfhoGif;pOf;pm; az:aqmif&rnfh oabmudk
qdkvdkonf?
tjypfuif;rJholtjzpf rSwf,lcHykid fcGifh [laomrludk rSKcif;ppfaq;&mY atmifjrifpmG az:aqmifedkif&ef rSm
w&m;&Hk;taejzifh ekwfxGufqcdk sufrsm;a&m/ pmwrf;trSwftom;rsm; tay:rSmyg tajccHvSsuf tjyD; owf
oufaocHcsufrsm; &bdk hvdktyfayonf? ,if;odk hjzpfap&ef oufaowOD;. tajctaeeSifh pyfvSsOf; I ol odk hr[kwf
olronf tjiif;xGufta}umif;jcif;&m udk udk,fwdkif awG h}uHKol[kwfr[kwf/ ol odk h r[kwf olr. xGufqcdk sufonf
tjiif;yGm;aomjyoemeSifh pyfvSsOf;I pyfqdkifjcif; &SdrS &Sd tuJjzwf &ef vdk tyfonf? tjiif;yGm;aomjyoemtay:
w&m;vdk bufujzpfap/ w&m;cHbufu jzpfap wifoGif;aom oufaocHcsufrsm;onf trSKeSifh pyfqidk fjcif; &Srd &SSd
w&m;&Hk;u oHk;oyf&ef vdktyfonf? tu,fI pyfqidk f ygu ,if;oufaocHcsufonf rlv oufaocHcsufvm;/ 'kwd,
tqifh oufaocHcsufvm; qdkonfudk ppfa}um&onf? Tonfwdk hudk vkyaf qmifedkif&ef w&m;&Hk;onf jrefrmedkifiH.
wnfqJOya'jzpfaom oufaocH Oya'udk wdwdusus vdkufem&ygrnf? qvdkif;wifarmifOD;. rSKcif;wGif
tjypfuif;rJholtjzpf rSwf,lcHyidk fcGifh [laomrludk usifhoHk;cJhjcif;r&Sdyg? oufqidk faom oufaorsm;tm; ac:,lI
w&m;&Hk;wGif wifoGif;cGifh udkyif jiif;qdkcJhonf? w&m;&Hk;onf rw&m;&Hk;oufouf jzpfcJhonf?
Oya' oabmt,l tjrif&KS a'gifhrS }unfhrnfqv
dk Ssif w&m;rSsS wrSKudk &SmazG&mY eSpfydkif;&Sdygonf? wydik f;rSm
tajccHoabmt& pD&ifjcif; jzpfjyD;/ aemufwydik f;rSm vkyx
f Hk;vkyef nf;t& pD&ifjcif; jzpfonf? tajccHoabmt&
pD&ifjcif; [lonfrmS tjypfusL;vGeo
f ludk tjypf'%f pD&if&rnf [lonfh Oya'pd;k rdk;a&;
t,ltqrS
qif;oufvmonf? vkyx
f Hk;vkyef nf;t& pD&ifjcif; [lonfrmS jypfrSKusL;vGecf H&a}umif;jzifh wdkifwef;pGq
J dkoleSifh
jypfrSKusL;vGeo
f l [lI oHo,jzpfcH&ol eSpfbufvHk;twGuf w&m;cGif ra&mufrD pHpk rf; ppfaq;onfhtqifhwGif
aomfvnf;aumif;/ w&m;&Hk;wif }um;emonfhtcgwGifaomfvnf;aumif;/ w&m; &Hk;rS qHk;jzwfcsuf csrSwfjyD;aemufyidk f;
t,lcH/ jyifqifrKS rsm;wifoGif;onfh aemufqufwGJ tqifhqifh rsm; wGif aomfvnf;aumif;/ jynfhpHkrSswaom
vkyx
f Hk;vkyef nf;rsm;udk usifhoHk;oGm;&ef Oya'pepft& wm0ef&dS jcif; udk &nfn$e;f onf?
ta&;}uD;onfrmS tajccHoabmt& pD&ifjcif; udk taxmuftyHhjzpfap&ef twGuf vkyx
f Hk;vkyf enf;
t&pD&ifjcif;udk usifhoHk;&efvdktyfonf? wcsdex
f JwGif tajccHoabmt&pD&ifjcif;udkom t"du xm; jyD; vkyfxHk;
vkyef nf;t&pD&ifonfh tcef;uudk OyuQmrjyKrdbdk hvGefpGm ta&;}uD;vSygonf? Oya' pepf w&yf oifhjrwf
219
Adv
k fcsKyfae0if;acgif;aqmifonfh ppftpdk;&vm;? ekid fiHawmf opPmazguf zsufykefuefrKS . t*Fg&yfrsm; eSifh pyfvSsOf;I
jypfrSKqdkif&mOya' yk'fr 121 wGif atmufygtwdkif;avhvm edik fonf?
ekdifiHawmf opPmazgufzsufykefuefjcif;
jynfaxmifpk edik fiHudkaomfvnf;aumif;/ ------ zGJ hpnf;yHktajccHOya'eSifh tnD wnfaxmifcef h tyfaom
jynfaxmifpk edik fiH. vkyif ef;tzGJ hudk aomfvnf;aumif;/ jynfaxmifpk tzGJ h0if. vkyif ef;tzGJ h udk aomfvnf;aumif;
------vufeufjzifhjzpfap tjcm;aomif;usef;aom enf;vrf;jzifh jzpfap/ ------ ppfrufjydKifqidk fvSsif/ -----jzdKzsuf&eftm;xkwfvSsif/ vSHK haqmfvSsif/ jyifqifvSsif/ yl;aygif;}uHpnfvSsif ------ xkdolonf edik fiHawmf
opPmazgufzsufykefuefrSK}uD;udk usL;vGeo
f nf?
1962 ckeSpw
f Gif Adv
k fcsKyfae0if;onf ppftm%modr;f I vGwfvyfa&;&jyD;aemuf wdkif;jynfwGif w&m;0if
wnf&daS eaom 1947 ckepS f zGJ hpnf;yHktajccH Oya'udk zsufodr;f cJhonf? Tvky&f yfepS fckvHk;onf Oya'eSifh tnDjzpfyg
onf [lI rnfolurSs apm'uwuf avSsmufvSJedkifcJhjcif; r&Sdyg? odk hjzpfI edik fiHawmf opPmazgufzsuf ykefuefrSKudk
usL;vGeo
f lrmS ausmif;om;acgif;aqmif wifarmifOD; r[kwf Adv
k fcsKyfae0if; jzpfonf? qvdkif;wifarmifOD;onf
w&m;0iftpdk;&r[kwfaom tm%modr;f ppftpd;k &udk qef husif vSKyf &Sm;cJhjcif;om jzpfonf? AdkvfcsKyfae0if;onf
ol.tkyfcsKyfrKS w&m;0ifa}umif; jyo&eftwGuf 1974 ckeSpf zGJ hpnf;yHktajccHOya'udk twif;t}uyftwnfjyKum
a&G;aumufyJu
G sif;ycJhonf? odk h&mwGif tqdkyg [ef jy w&m;0ifrKS udk 1988 ckepS f &Spfav;vHk; ta&;awmfyk}H uD;twGif;
vlxk}uD;u wcJeuf y,fzsufcJhonf? tusdL;quftaejzifh 1974 ckepS f zGJ hpnf;yHktajccHOya' eSifh ,if;tay:
tajccHjyD;zGJ hpnf;wnf&dcS Jhaom OD;ae0if; tpdk;&. [efjyw&m;0ifrKS rSm vHk;0csKyfjidrf;oGm;cJh&onf? odk hjzpfI 1962
ckepS frS 1988 ckepS f twGi;f Adv
k fcsKyfae0if;tpdk;&. tkyfcsKyfrSKonf w&m;r0if/ 4if;. tpdk;&onf w&m;r0ifaom
tpdk;&om jzpfa}umif; &Sif;vif;pGmawG hedkifonf?
qvdkif;wifarmifOD;. vSKyf&Sm;aqmif&u
G frKS rsm;onf edik fiHawmfopPmazgufzsufykefuefrSKajrmuf aponfh
jypfrSKusL;vGejf cif; r[kwfyg? jrefrmekdifio
H rdik f;wGif 1962 ckepS frS 1987 ckeSpf twGi;f eSpfaygif; 25 eSpfwm oufwrf;
umvtwGif; olonf vGwfvyfpGm xkwfaz:ajymqdkcGifh/ pnf;&Hk;cGifh/ pka0;cGifh [laom tajccHvGwfvyfrSK tcGifhta&;
oHk;&yfudk usifhoHk;cJhol wOD;rSsom jzpfonf? ppftm%m&Sifpepf tkyfcsKyfrSK atmufrmS yif tqdkyg tcGifhta&; oHk ;&yfudk
xdkumvtwGif; tusio
fh Hk;edkifqHk;ol wOD;vnf; jzpfcJhonf?
pifppftm;jzifhrl wifarmifOD;onf wwdkif;jynfvHk;udk,fpm; Adv
k fcsKyfae0if;eSifh 4if;. w&m;r0if tpdk;&tay:
edik fiHawmf opPmazgufzsufykefuefrSKjzifh ta&;,l w&m;pGq
J dk&ygrnf? AdkvfcsKyfae0if;eSifh 4if;. w&m;r0if
tpdk;&uausmif;om;acgif;aqmif qvdkif;wifarmifOD;tay: ,if;odk hw&m;pGeJ idk fcGifh vHk;0r&Syd g? uHraumif;pGmyif
w&m;r0if pGJqkjd cif; cHcJh&jyD; w&m;cGiftwkta,mifwcku w&m;rSswrSK uif;rJhpGm 4if; tay: ao'%f jypf'%f
pD&ifjcif;cHcJh&onf? TonfrmS ppftm%m&Sifrsm;u }uD;rm;jyif;xefaom jypfrKS }uD;w&yfudk usL;vGecf Jhjcif; jzpfonf?
1988 ckepS f vlxktk}H uGrKS }uD; aemufyidk f; tm%modr;f I wufvmaom AdkvfcsKyfrLS ;}uD; apmarmifeiS fh Adv
k fcsKyf
rSL;}uD;oef;a&$ wdk honfvnf;aumif;/ vuf&dS orw/ 'korw ae&mrsm;wGif tm%m&,l tkyfcsKyfaeaom
221
w&m;rSswrSKudk rnfonfh tcgwGifrsS &SmazG&&Sed idk fawmhrnf r[kwfaoma}umifh jzpfonf? odk h jzpfI w&m;pD&ifa&;
onf t&yfom; toGifaqmifxm;aom ppftm%m&Sifrsm;eSifh ppfbufqidk f&m wdk h. xdr;f csKyfrSKatmufodk hvHk;0yif
usa&mufvSsuf&daS }umif; ay:vGifvSsuf&do
S nf? tusdL;quftaejzifh jypfrSK}uD;rsm;usL;vGef jyD;aemuf vGwfjidr;f cGifh
&aeonfh tajctae qufvufwnf&daS ernf/ vlom;jzpfrKS udk qef husifonfhjypfrKS eSifh ppf &mZ0wfrKS rsm; tygt0if
*sDeDAm oabmwlpmcsKyfudk csdL;azgufusL;vGerf SK rsm;uJ hodk hjyif;xefqk;d 0g;aom &mZ0wfrKS }uD;rsm; qufvufjzpfymG ;
aeOD;rnf jzpfonf?
urBmh jidrf;csrf;a&;&&Sd&efrmS wdkif;jynfwGifjzpfap/ a'o}uD;wGifjzpfap/ edik fiHwumwGif jzpfap yHkomef
wrsdK;rsdK;jzifh wnf&daS eaom tm%m&Siftyk fcsKyfrSK/ v$r;f rdk;rSKrSeforSsudk z,f&Sm;ypf&ef vdktyfonf? ,if;odk hjzpfap&efrmS
tedrhq
f ;Hk tm;jzifh jypfrSK}uD;rsm; usL;vGejf yD;aemuf vGwfjidr;f cGifh&aeonfh tajctaeudk xda&mufpmG ta&;,l
aqmif&Guf&ygrnf? ukvor*~ vHkjcHKa&;aumifpD qHk;jzwfcsuf trSwf 1325 t& jypfrKS }uD;rsm; usL;vGef jyD;aemuf
vGwfjidr;f cGifh&aeonfh tajctaeudk tqHk;owf&ef eSifh vlom;jzpfrKS udk qef husifonfhjypfrKS / vlrsKd ;wHk; owfjzwfrKS eSifh
ppf&mZ0wfrKS usL;vGefolrsm; tm; w&m;pGJqkd ta&;,l&ef edik fiHrsm;wGif wm0ef&do
S nf? ukvor*~u}uD;rSL;I
urBmhxyd foD;nDvmcH usif;yjyD; 2005 ckeSpf pufwbFm xkwfjyefcsuft& tu,fI jidrf;csrf;aom enf;vrf;rsm;onf
rvHkavmuf/ oufqidk f&m wdkif;jynftpdk;& rsm;onf 4if;wdk h.vlxktm;umuG,fapgihfa&Smuf&ef wm0efysufuGuf
aernf qdkygu ukvor*~ ydOmOf pmwrf; tcef; (7) eSifh tnD edik fiHwumwGif umuG,fapgifha&Smuf&ef wm0ef&dS
onf? odk@&mwGif jrefrm edik fiHtwGif;&Sd wdkif;&if;om;aygif;pHk vlxk}uD;onf tqdkyg umuG,fapgifha&SmufrKS udk
edik fiHwumxHrS &&Sd&ef rSm tvSr;f a0;vSsuf &Sad eao;onf? ukvor*~ vl htcGifhta&; txl;udk,fpm;vS,f rpPwm
aomrwfpf tdak *s uifwm;em;u tkyfcsKyfaeqJjzpfaom ppftpdk;&usL;vGeef idk fbG,f&do
S nfh jyif;xefqk;d 0g;vSaom jypf
rSK}uD;rsm;eSifhpyfvSsOf;I ppfaq;edik fa&;twGuf pHkprf;ppfaq;a&;aumfr&SifzJG hpnf;&efudkyif ukvor*~tzGJ@tpnf;
rsm;onf az:aqmifjcif; r&Sd}uao;yg? Tonfwdk heiS fhqufpyfum Oya'pd;k rdk;a&;aemufcHjzifh vl h tcGifhta&;udk
umuG,f jrSifhwifedkifa&; twGuf tdrfeD;jcif;edkifiHrsm;. tcef;uudk avSsmhrwGufoifhyg?
1980 ckeSpfrsm; w0du
k frpS I w&kyjf ynfonf wOD;csif; tcGifhta&;rsm;udk wpHw
k &m wdk;jrSifh vm onfeiS fh
wjydKifeuf Oya'pd;k rdk;a&;eSifh pyfvSsOf;I xHk;wrf;wus toGif vuQ%mrsm;udk usifhoHk;vm cJh onf? TtjyKoabm
az:aqmifrKS rsm;onf pD;yGm;a&;wdk;wufzGH hjzdK;rSKtwGuf tcGifhomaponfh ywf 0ef;usit
f aetxm;rsm;tm;
zefwnf;jzpfay:apcJhonf? ydkrdkI ta&;}uD;aomtcsufudk awG h&onfrmS vufawG husifhoHk;rSKY tjiif;yGm;p&mrsm;
&Sad eqJ jzpfaomfvnf; w&kyfjynfonf 2004 ckepS fwGif zGJ hpnf;yHk tajccHOya'udk jyifqifI edkifiHawmfonf vl htcGifh
ta&;udk av;pm; xdr;f odrf;apgifha&Smufonf? [laom jyXmef;csufudk xnfhoGif;cJhjcif; jzpfonf? edkifiHwum
e,fy,fodk hykrd kw
d dk;csJ@ 0ifa&mufvmonfh taetxm;udk axmufxm;vSsuf w&kwfjynftaejzifh edik fiHwum &mZ0wf
jypfrSK}uD;rsm;tm; usL;vGef aeolrsm;udk tm;ay;tm;ajrSmufrjyKoifhyg? jrefrmedkifiHwGifomru urBmay:&Sd wdkif;jynf
tajrmuftrsm;wGif jypfrSK}uD;rsm;usL;vGejf yD;aemuf vGwfjidr;f cGifh&aeonfh tajctaeqdk;rsm; tqHk;owf ap&ef
jynfol vlxk. }udK;yrf;tm;xkwfrKS rsm;udk axmufcHjcif;/ Oya'pd;k rdk;rSK tajccHwGif vl htcGifhta&;tm; Oya' t&
&oif&h xdkufaom tcGifhta&; taejzifh usifhoHk;vmapa&;twGuf vl htzGJ htpnf;rsm; toGiful; ajymif;vmrSKudk
yHyh ;dk jcif; ponfwdk hjzifh w&kyfjynfonf rdr.
d *k%foduQmudk xdr;f odrf;oifhygonf?
223
b*Fvm;a'h&fS edik fiHonf 2010 ckepS f rwfvwGif edik fiHwum jypfrKS qdkif&mw&m;&H;k a&mrOya'udk vufrw
S f
a&;xdk; twnfjyKcJhonf? TonfrSm jypfrSK}uD;rsm;usL;vGejf yD;aemuf vGwfjidr;f cGih&f aerSKtm; 4if;taejzifh Oya'pdk;rdk;rSK
tajccHay:wGif &yfwnfwdkufyGJ0ifekid f&ef wdk;wufrKS ajcvSr;f vSrf;vdkufonfh oauFw trSwftom;yif jzpfonf?
odk@&mwGif b*Fvm;a' h&fS edik fiHonf jrefrmedik fiHtwGuf pHpk rf;ppf aq;a&;aumfr&SifzJG hpnf;&ef jynfwGif;eSifh edkifiHwum
vl htcGifhta&; tzGJ htpnf;rsm;. }udK;yrf;tm; xkwfrKS rsm;udk uef huGufaeqJ jzpfonf? tdENd,edkifiHonf urBm
ay:wGif t}uD;rm;qHk;aom 'Drku
d a&pD edik fiH}uD;taejzifh *k%f,loifhayonf? ,if;edkifiHY Oya'pd;k rdk;rSKtm; vdkufem
usifhoHk;az:aqmifrSKrsm; onf xif&mS ;vSygonf? tdENd,edkifiH&dS vGwfvyfaomw&m;pD&ifa&;pHepfonf txl;ojzifh
ta&;ay:tajctae a}ujimxm; onfh 1975 rS 1977 ckeSpfrsm;twGif;wGif 0ef}uD;csKyfa[mif; rpPpf tif'&D m*ef'D.
tm%m &Siq
f efqef jyKrlrSKrsm;udk apgifh}unfh/ }uyfrwf/ xdr;f ausmif; ay;edik fcJhonf?
pD;yGm;a&;eSifh urBm hjidr;f csrf;a&; edb
k ,fqk&cJhol ygarmuQ trmwmqif;onf tdENd,. &wem wyg;jzpfonf?
wdk;wufzHG hjzdK;rSKudk vGwfvyfrSK taejzifh &SKjrifjcif; acgif;pOfjzifh ygarmuQ trmwmqif;. ausmf}um;aom
okawoejyKawG h&dcS suft& vGwfvyfrKS r&Sb
d J jynfolvlxktwGuf ppfreS faom wdk;wuf zGH hjzdK;rSK r&Sdedkif[lonfudk
tdENd, tpdk;&onf aumif;rGefpGmem;vnfjyD; jzpfonf? odk h&mwGif uHraumif; pGmyif 1991 ckepS fY 0ef}uD;csKyf&m*sp*f END
uG,fvGecf JhjyD;aemufykid f;rSpum wufvmorSsaom tdEd,
N tpdk;& tqufqufonf jrefrmedkifiHeiS fhywfoufI vlxk.
vGwfvyfrKS / vGwfvyfaomw&m;pD&ifa&;/ Oya' pd;k rdk;a&; ponfhta}umif;&yfrsm;udk vlod&iS f}um;/ xdxda&mufa&muf
rD;armif;xdk;/ axmufjy/ vSKH haqmf cJhjcif; tvSsO;f r&SdcJhyg? jrefrmedkifiHeiS fh qufqef&mwGif vl htcGifhta&;jyoemrsm;udk
vspfvSsL&SKxm;cJhjyD; w&kwfjynfeiS fh edik fiHa&;t&csdefcGif&SmnS&d ef/ pD;yGm;a&;tusdK;tjrwf&&Sd&ef [lonfwdk hudkom
ydI
k ydI
k tm&Hk pl;pdu
k fvmcJhonf? 0rf;enf;p&maumif;vSonfrSm tdENd, ekid fiHonf 2010 ckeSpf Zlvdkif 25 rS 29 twGi;f
Adv
k fcsKyfrLS ;}uD;oef;a&$ vma&mufvnfywf&mwGif aumfaZmeDjzifh *k%jf yK}udKqdk {nfhcHcJhjcif;jzpfonf? 4if; onf
jrefrmedkifiHtwGif;Y edik fiHwum&mZ0wfrKS }uD;rsm;usL;vGe&f mwGif t"du wm0eft&Sdqk;H yk*dK~ vfjzpf onf?
a'o}uD;twGif; wnf&daS eonfh xdkuJ hodk haom tcGifhromonfh edik fiHa&; tajctaeaemufcHrsm; a}umifh jrefrmedkifiH
twGif; jypfrSK}uD;rsm;usL;vGejf yD;aemuf vGwfjidr;f cGifh&onfhtajctaeudk ta&;,l aqmif&u
G fekid f&efrSm tvSrf;a0;
aeqJ jzpfonf?
224
226
urBmay:Y vl htzGJ htpnf;udk toufpGef hv$wf aumif;usdK;jyKcJhonfh ol&aJ umif;rsm;tm; rodusdK;usifjyKrSKrsm; &SdvmcJh
}uonf?
vl husifh0wfykid f;/ udk,fusifhw&m;ydik f; eSifh pdwfyidk f;qdkif&m zGH hjzdK;rSKtay: jyefvnftm&Hkxm;vmedkif rSomvSsif
avmu. wefbdk;rsm;udk &SmazGrSKonf us,fjyef haom tusdK;pD;yGm;e,fy,f toD;oD;odk hysH heHS h oGm;ekid fygrnf? ,if;odk@
jzpfap&efrSm avhvmoif}um; od&dx
S m;jyD;om; ta}umif;t&mrsm;udkom xyf wvJvJ jyefajymif;&Gwfzwfaejcif;
rsm;tm; avSsmhcsbdk hvdkygrnf? rodao;aomt&mrsm;tm; &SmazGbdk hvdk ygrnf? avmu.wefbdk;rsm;teuf
cspfjcif;arwWmonf t&mtm;vHk;. xdyq
f Hk;wGif &Syd gonf? arwWm w&m; uif;rJhaeygvSsif vl hb0onf t"dyg` ,fr&Sd/
wefbdk; qdwfokOf;aeygrnf? wcsdex
f JY arwWmw&m; oufouf wckwnf;eSifhvnf; vl htzGJ htpnf;. t&if;cH
jyoemrsm;udk ajz&Sif;&ef/ vlom;rsm; rw&m; jyKusifhcH&rSKrS umuG,f&efprG f;aqmifedkifjcif; r&Sda}umif;vnf; owdjyKbdk@
vdkygonf? odk hjzpfI Oya'pd;k rdk;rSKudk usifhoHk;&ef r&Sdrjzpf vdktyfygonf? vl htzGJ htpnf;Y Oya'pd;k rd;k rSK eSifh
arwWmw&m;udk twl,SOfwGJ usifhoHk;&ef ta&;}uD;vSygonf? tb,fa}umifhqkad omf tu,fI Oya'udk
twnfjyKusifhoHk;&ef wm0ef &Sad om tm%mydik frsm;udk,fwdkifu arwWmw&m;udk vufudkifxm;jcif;rjyKygu 4if;wdk@
onf puf&yk fuJhodk h jzpfvm}ujyD; Oya'udk twnfjyKonfh pepftwGif;rSmyif rw&m;r_rsm; usL;vGeb
f G,f &Syd gonf?
odk@jzpfI vl htzGJ htpnf;Y arwWmw&m;. tcef;uudk ayghayghrxm;oifhyg?
vlwdkif; cspfjcif;arwWm ta}umif;udk ajymqdkaeaomfvnf; rnfolwOD;wa,mufrsS arwWm qdk onfrmS
rnfonfht&m jzpfa}umif; od&djS cif; r&Sd[k ynm&SifwOD;u axmufjyonf? ,if;tcsufrmS rSef aumif;rS rSeef dkifygrnf?
tcsdK haom wd&p>mefrsm;onfyif obm0tavSsmuf cspfjcif;arwWm udk od&d}S uyg onf? acG;uav;waumif.
Oyrmudk avhvmoifhonf? &Gmw&Gm&Sd tdrw
f vHk;Y acG;uav; waumif onf 4if;.ocifeiS fhtwlwuG touf&iS f
aexdkifcJh}uonf? ocifjzpfolonf ae hwdkif;&GmjyifxGuf tvkyf vkyaf vh&djS yD; naerSom tdrjf yefvmwwfonf?
acG;uav;onf ocifjyefvmwwfonfh naecsdeaf &muf onfhtcgwdkif; &Gmxdyo
f dk hxGuf}udKavh&djS yD; ol hocifeiS fhtwl
eSpfOD;om; aysmf&i$ fpmG tdrfodk hjyefvmavh&dcS Jh onf? wae hwGif 4if;. ocifudk "g;jyu owfjzwfvdkufojzifh tdrfodk@
jyefvmedkifjcif; r&Sdawmhyg? acG;u av;onf ol hocifjyefrvmonfh ae hrpS I tpmpm;jcif; r&SdawmhbJ wae@
jyefvmedk;eSifh &Gmxdyo
f dk h xGufum apmifhjrJwdkif; apmifhajrSmfaecJhonf? ae hrsm;pGm}umvmcJhaomfvnf; uHraumif;
pGmyif ol hocif onf jyefrvmedkifawmhyg? 0rf;enf;pGm apgifhajrSmf&if;yif acG;uav; aoqHk;oGm;cJhonf? TopPm&Sd
aom acG;uav; Zmwfvrf;onf tcspfZmwfvrf; jzpfonf? acG;uav;onf tcspfta}umif;udk wvHk;rS ajymroGm;
cJhyg? odk haomf olonf tcspfqdkonfrSm rnfonfht&mjzpfa}umif;udk odygonf? xdkenf;wlpmG vl wdkif;yif obm0
tavSsmuf cspfjcif;arwWmudk odonf? cHpm;wwfonf? vdkjcifwrf;wonf? odk h&mwGif rnfolwOD;wa,mufurSs
cspfjcif;arwWmqkdonfrmS rnfonfht&mjzpfa}umif; &Sif;vif;pGmajymjyedkifjcif; r&Sdyg?
wifarmifOD;onf cspfjcif;arwWmeSifh pyfvSsOf;I wcGe;f wyg'rSs jrGuf[oGm;cJ hjcif; r&Sdaomfvnf; uav;i,f b0uxJu
ol. arwWmudk jyocJhonf? jynfoltrsm;tay: arwWmw&m;xm;&Sdjcif;a}umifhom olcspfcifvSaom obm0rdom;pk
twGuf ay;&rnfh tcsderf sm;tm; rsm;pGmavSsmhcsum ol hb0. tcsdet
f rsm;qHk;udk vl htzGJ htpnf;twGuf
jrSKyfeSHcJhonf? ol houfwrf;rSm r&Snf}umcJhaomfvnf; ol h udk,fydkifro
d m;pk wnfaxmifum b0c&D;udk a&S hqufoGm;
&efyif pd;k pOf;rSs rpOf;pm;cJh? ol. tcspfonf rsufuef; tcspfr[kwf todeiS fh,SOaf om arwWmjzpfonf? olonf
vl@tzG@J tpnf;wGif tjyifty rsufjrif'd udk jzwfausmjf yD; twGif;teSpfom& trSew
f &m;udk &SmazGedkifcJhaoma}umifh
jzpfonf?
odk hjzpfI tm%m&Sif tkyfcsKyfrSK wenf;wzHkjzifh wnf&daS eorSsumvywfvHk; vl htzGJ htpnf;. ta&;tygqHk;
tpdyt
f ydkif;jzpfonfh rdom;pkrsm;. b0epfemysufp;D r_/ xdcdkufr_rsm;&Sdaernf jzpfa}umif;/ rdom;pkrsm;.twGif;wGif
vnf;aumif; tjyifwGifvnf;aumif; cspfjcif;arwWmonf jynfhpHkpGmzl;yGifha0qmcGifh &vdrhrf nf r[kwfa}umif; ol
aumif;rGepf Gm odjrifvmcJhonf? xdkrSpI olonf ol.obm0rdom;pk tay:xm;&SdcJhonfh arwWmxuf ajrmufrsm;
vSpmG ydrk u
dk m vl htzGJ htpnf;w&yfvHk;tay: arwWmxm;cJh onf? vl htzGJ htpnf;twGuf ol htoufudk pGef hv$wfoGm;
cJhonf? ol. vSKyf&Sm;aqmif&u
G frr_ sm;onf a'oEW&e,fy,f t0ef;t0dkif; twGi;f rSmom &Scd Jhaomfvnf; ol&mS azG
cJhonfh b0wnfaqmufr_ wefbdk; onf urBmwcGifv$r;f jcHKavmufonftxd us,fjyef heuf&dKS if;onf?
cspfjcif;arwWmonf bk&m;&SifeiS fh twl&Sdygonf? cspfjcif;arwWmuif;rJhygu bk&m;&Sif. OyuQmjyK xm;rSKudk
cH&rnf rkcsjzpfygonf? cspfjcif;arwWm. toGifvuQ%mrsm;udk vdkufem usifhoHk;jcif; rjyKvSsif bk&m;&Sif rjzpfekdifyg?
bk&m;&Sifudk OD;xdyfxm;vSsuf arwWmw&m;udk ayG hzuf/ ydu
k faxG;/ jzef husuf&ygrnf? bk&m;&Sif. emrawmfudk
&GwfqdkIjzpfap/ bk&m;&Sifudk wrf;wIjzpfap arwWmw&m;udk y,f&Sm;/ jiif;qdk/ vSspv
f SsL&SKaom vky&f yfrsKd ; rvkyf&yg?
cspfjcif;arwWm onf urBmajrjyif/ rd;k aumif;uif/ opfyif wd&p>mef vlowW0grsm; tm;vHk; tygt0if ae&mwum
wGif ude;f atmif; wnf&deS kid fonf? cspfjcif;arwWm onf qdkufa&mufjcif; eSifh xGuf cGmjcif;/ &,ljcif; eSifh qHk;&SKH ;jcif;/
ay:vmjcif; eSifh aysmufuG,foGm;jcif; tygt0if jzpf&yf c%wdkif; Y wnf&dS edik fygonf? urBmajrjyifay:Y tm%m&Sif
tkyfcsKyfr_ v$r;f rdk;ygu cspfjcif; arwWmonf jcdrf;ajcmufjcif; cH&onf? tm%m&SifusifhpOfudk usifhoHk;vdkolrsm;a}umifh
c&pfawmf um;pif wifjcif;cHcJh&onf? *sL;vlrsKd ; (6) oef;ausmf owfjzwfcHcJh&onf? urBmhukeo
f G,fa&;Xme}uD;
wdkufcku
d fcHcJh &onf? ,if;odk haom usL;vGerf SK rsm;atmufwGif cspfjcif;arwWmonf jiif;y,fcHcJh&onf? bk&m;&Sifonf
,if;odk husL;vGeo
f lrsm;eSifh twl r&Sd? cspfjcif;arwWmudk &SmazGol/ ydu
k faxG;ol/ usifhoHk;olwdk heiS fhom twl
&Spd jrJjzpfonf? vl htzGJ htpnf;wGif cspfjcif;arwWmw&m; xm;&Sdygaomfvnf; tm%m&SifusifhpOfudk usifh oHk;olrsm;
&Sad eygvSsif Oya'pd;k rdk;a&;udk udkifpJ&G ygrnf? cspfjcif;arwWm eSifh Oya'pd;k rdk;a&;onf t&m0wWK wck. bufepS fbuf
jzpfonf? wckr&SdvSsif tjcm;wckonf tm;enf;oGm;ygrnf? ,if;eSpcf kudk twl wuG us,fjyef h/ euf&SdKif;/ xda&mufpmG
az:aqmifvSsif urBmhjidrf;csrf;a&; &edkifygrnf?
}udK;'%frpD&ifrD w&uftvdkY rdcifjzpfoltm; awG@qkcH Gifh&aomtcg qvdkif;wifarmifOD; rsuf&nf jzdKifjzdKif
uscJhonf? tjypfuif;rJhaom rdcifudk tcsKyftaeSmifeSifhawG hvdkuf&ojzifh *&k%m oufcJhaoma}umifh jzpf&o
Hk mru
tm%m&Sifpepf atmufrS vGwfajrmufatmif vkyo
f Gm;rnf[k rdciftm; ay;xm;cJhonfh uwdudk jyD;qHk;atmif
vkycf Gifhr&edik fawmhaoma}umifh jzpfeidk fygonf? tusOf;axmifi&Jcef; i,f wck twGif; rdcifeSifh om;jzpfolwdk hwOD;eSifh
wOD;awG hq}Hk uaomtcg eSpfOD;vHk;rdrw
d dk hukd,fudk xdr;f csKyfjcif;iSm rpGrf;edik fawmhbJ rsuf&nfus}u&onfrmS
228
229
awGtm;vHk; wuGJwjym;pD jzpfatmifvkyef idk fcJhw,f? ol hudk,fol tm; aumif; vSjyDvdk hxifaumif;xifr,f? 'gayr,fh
igwdk hro
d m;pk0ifawG tm;vHk;&J hev
S Hk;om;xJrmS &Sad ewJh arwWm udk awmh ol b,fawmhrS vk,lvdk h&rSm r[kwfbl;?
tudk}uD; qvkdif;wifarmifOD;vdkbJ? igwdk h&J harwWm[m avmurSm ysH heSH hap&r,f?
xdk haemufwGif rvSjrdKifonf wajz;ajz; avSsmufvSr;f &if; axmifudk;eSpf jypf'%fudk qufvuf uscHap&ef
rdrdtm; apgifhqkid f;ae onfh om,m0wD axmifwGif;odk h jyefvnf0ifa&muf oGm;cJhonf? T w}udrw
f Gif olr.
tawG;tjrifrsm; &Sif;vif;oGm;cJhygjyD? aumif;uifudk armh}unfhvdkufawmh wdkufqidk f pGmyif wdrrf JndKrsm; r&Sdawmhyg?
olr wOD;wnf; r[kwfawmha}umif; cHpm;cJhrdvdkufonf? arwWmw&m; onf olreSifh twl &Sad ecJhygjyD? arwWmw&m;
onf tm%m&Sifrsm;u arG;zGm;vdkufonfh a'goeSifh trkef; wdk hxuf toacFs ydI
k pGrf;tm; }uD;rm;ygonf?
axmiftm%mydkif tcsdK htygt0if tm%m&Sif pepfudk qef husifonfh jynfolrsm; eSifh olr. rdom;pk0ifrsm; tm;vHk;.
arwWmudk olr &&SdcJhjyD; jzpfonf? olr rdom;pk0ifrsm;. t0ef;t0dik f;udk ausmfum olr. arwWmudv
k nf; jzef ha0
cJhjyD; jzpfonf? olr. b0 wauG hwGif &Jwif;pGmjzifh olrtudk}uD; wifarmifOD;. ajc&mudk wpHw
k &m vdkufeif;cJhjyD;
jzpfonf? ,if; twGuf tudk}uD;xHrS tH}obG,f todtrSwfjyKr_udk &&SdcJhjyD;vnf; jzpfonf? Tc%wGif olronf
b0 . wefbdk;udk em;vnfvdkufygjyD? tusOf;axmif twGif;odk h jyefvnf0ifa&muf vSr;f avSsmuf&if; olr.
cspfp&maumif;aomrsufemS wGif olr tudk}uD;uJhodk hryGifhwyGifhtjyHK;uav;wck csdwfwGJaumif;csdwfwGJ aeygrnf?
xdktajctaersm; aemufcHwGif rdom;pkwckvHk;onf olwdk h.om;}uD;/ tudk}uD;jzpfol qvdkif; wifarmifOD;udk
tjypfwif}urnfhtpm; *k%f,lcJh}u/ *k%,
f l}uqJjzpfonf? tcsdeu
f mv }umjrifhvmav av/ ol htay:wGif
cspfcifonfh arwWm wdk;yGm;vmavav jzpfonf? Ttjzpfq;dk }uD;rSm eSpaf ygif; 35 eSpf wm }umjrifhvmcJhjyD
jzpfaomfvnf; rdom;pktwGufrl rae hu jzpf&yfrsm;obG,f jrifa,mif }um;a,mif }uqJ/ olwdk h.ae hpOfb0udk
v$r;f rdk;aeqJ jzpfonf? qvdkif;wifarmifOD;. acsmarmjyD; }uufoa&&Sdaom rsufemS / rdom;pktay: cspfcifbG,f
jyKrlqufqefrKS rsm;eSifh a}umuf&HG hjcif; uif;rJhaom vSKyf&Sm;rSKrsm;onf olwdk htm;vHk;. pdwftpOfwGif xif[yfae}uqJ
jzpfonf? qvdkif;wifarmifOD;. edrdwfyko
H nf olwdk hudk ajcmufvSef hjcif; r&Sdyg? ol hta}umif;udk pOf;pm;vdkufonfh
tcgwdkif; rdom;pk0ifrsm;tm;vHk;udk olu cspf jcif;arwWmurBmqDodk hac:,lydk haqmifonfheS,f cHpm;rd}uonf?
}unfe;l yDwd jzpfrd}uonf? rdom;pk 0if rsm; tm;vHk;onf ol. t}uifem/ arwWm eSifh aumif;jrwfpif}u,frKS rsm;udk
vGr;f qGwfwo&if; Tvl h avmu urBmwGif 4if;wdk h. aemufqHk;ae h&ufrsm;udk jzwfoef;&ef toih&f }Sd uonf?
qvdkif;wifarmifOD; onf olwdk hudk rnfonfhtcgwGifrSs cGJcGmoGm;rnf r[kwfyg? xdkenf;eSifeiS fyif? olwdk honfvnf;
touf &SifaeorSs qvdkif;wifarmifOD;udk olwdk hrnfokd haomtcgwGifrsS arhavSsmhvrd rfh nf r[kwfyg?
rdom;pk0ifrsm; txl;ojzifh ,cktcsdeYf touft&G,f tdrk if;vmjyDjzpfaom rdbeSpfyg;wdk honf tajctae
t}uyftwnf; eSpf&yfeiS fh &ifqdkif&ygonf? yxrw&yfrmS olwdk hrsufped SpfvHk; rydwfcif jrefrm edik fiH}uD; tm%m&Sif
pepfatmufrS vGwfajrmufoGm;onfudk awG hvdkjrifvdk}uygonf? odk hjzpfI tm%m &Sifpepfudk tjrpfjzKwfokwfoif&ef
qvdkif;wifarmifOD; uJ hodk h&pJ Grf;owWdeSifh jynfhpHkaom ausmif;om;rsm;/ vli,frsm; tajrmuftrsm; vdktyfa}umif;
em;vnf}uonf? ,if;odk hvnf; qEN&d}S uonf? 'kwd,w&yf rSm rnfonfh vli,fwOD;wavrSs qvdkif;wifarmifOD;
uJ hodk h}udK;pifay:wGif uGyrf sufcH&onfh tjzpfq;dk rsdK; eSifh r}uHKawG hapvdkawmhyg? rnfonfh rdom;pk wpkwavrSs
onfvnf; olwdk hrdom;pkcHpm;cJh&onfh }urRmqdk;rsdL;eSifh rwdk;apvdkawmhyg? TonfrmS olwdk h. qENreG f jzpfygonf?
232
233
234
235