Stoa Felsefesi

Stoallk, eski Yunan ve Romada yanda bulmu maddeci ve doac bir retidir. M 300 ile MS 200 yllar arasnda yaklak 500 yl sre ile Eski Yunan ve Roma mparatorluu dnyasnda byk lde yaygnlk kazanmtr. Okulun Kurucusu, M 336da Kbrs Citiumda doan, Mnaseas olu Zenondur. Zenon, Akdenizde gemi ile ticaret yapan babasnn kendisine getirdii kitaplarla felsefeye ilgi duymu, birok felsefe metnini daha Atinaya gelmeden okumutu. Zenon, yirmili yalarnda kt bir ticari seferde, M 314 ylnda, gemisi Yunanistan kylarnda kayalara oturunca, bunu tanrlarn kendisini felsefeye vermesi iin gnderdii bir iaret sayp Atinada kalmaya ve felsefe eitimi almaya karar verdi. Zenon Atinada nce Cynic okulda Cratesin, daha sonra Megara okulunda Stilponun ve Diodorosun rencisi oldu. Son olarak Platonun Academiasnda Polemon ile felsefe alt. Ayn yllarda Epikuros, Academiann karndaki bahede kurduu okulunda kendi hazc retisini rencilerine aktaryordu. Zenon, tm bu dnce sistemlerinin temel ilkelerini biliyordu ancak hi biri ile tam olarak tatmin olmad. M 300 ylnda Atina ehir meydannda, pazar yerine bakan Stoa Polikile ad verilen sutunlu yolda kendi felsefesini retmeye balad. Zenon en ok Cynic retinin tek gerek iyi, erdemdir fikrinden etkilenmiti. Erdemli bir yaam iin doaya uygun ve sade bir hayat srme ilkesinden ve Sokratesin doru dnme arac olarak gelitirdii dialektik dnme ynteminden etkilendi. Kendi retisini bunlarla birlikte kulland Aristocu mantk zerine kurdu. Zenonnun M 264de lmnden sonra okulun bana rencisi Assoslu Cleanthes (M 331-233) geti. Cleanthes ok yaratc bir fikir adam olmamasna karn hocasnn retisini byk bir sadakatle sonraki kuaklara aktard. M 233 ylnda Stoal okulun bana nc ynetici olarak Solili Chrysippus (M 290-206) geti. Chrysippos, son derece parlak bir zekaya ve olaanst bir felsefi dnce derinliine sahipti. ou mantk alannda olmak zere 700den fazla kitap yazd syleniyor. Chrysippus ile birlikte Stoa dncesi, hayatn her alann kapsayabilen bir reti olarak ana hatlar ile salam bir ekilde belirlenmitir. Stoal doktrin blme ayrlr; Fizik, Mantk ve Etik. Stoallk znde bir ahlak retisidir ancak bilimsel temel olarak byk lde Herakleitosa dayanan Fizii, yntem olarak da Sokratesin dialektiini ve Aristocu mant kullanr. Stoa dncesinin zn, erdemli olmay esas alan, hem doaya hem de insann kendi yapsna uyumlu, sade ve alak gnll bir yaam srdrme arzusu oluturur. Stoa bilgesi (Sophos-Sage) iin erdemli olmak dnda arzulanabilecek herhangi bir iyi, erdemsiz olmak dnda korkulacak veya kalacak bir kt yoktur. Stoal iin ac veya haz, fakirlik veya zenginlik, hastalk veya salk, hatta yaam veya lm bile eit derecede doal ve ayn derecede ilgisizdir(indifferent).

Stoallara gre insan erdemli ve iyi bir yaama kavumak iin aba gstermelidir. Mutlulua ancak elimizde olan ve olmayan eyleri iyi ayrt edip, elimizde olan eyler arasnda bilinli ve doru tercihler yaparak ulaabiliriz.
Sayit Hidayetolu Eyll 2009