Professional Documents
Culture Documents
โครงการจัดการขยะ
โครงการจัดการขยะ
สําหรับ
โครงการจัดการขยะมูลฝอย
มีนาคม 2545
ความชวยเหลือพิเศษทางดานวิชาการ
สําหรับโครงการกองทุนสิ่งแวดลอม
ธนาคารเพื่อความรวมมือระหวางประเทศแหงญี่ปุน (JBIC)
(ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1 : กันยายน 2545)
รายละเอียดเกี่ยวกับคูมือ
♦ กองทุนสิ่งแวดลอมมีวัตถุประสงคที่จะใหการสนับสนุนทั้งในแงของเงินสนับสนุน
และเงินกู แกองคกรปกครองสวนทองถิ่นสําหรับการจัดสรางระบบบําบัดน้ําเสียรวม
และระบบกําจัดขยะมูลฝอยรวม นอกจากนี้กองทุนฯยังสนับสนุนเงินกูแกองคกร
ปกครองสวนทองถิ่น และรัฐวิสาหกิจในการจัดใหมีระบบควบคุมมลพิษทางอากาศ
ระบบบําบัดน้ําเสียหรือระบบกําจัดขยะมูลฝอยเพื่อใชในกิจการขององคกรดังกลาวดวย
1. วัตถุประสงคของคูมือ
♦ คูมือทางวิชาการฉบับนี้จัดทําขึ้นเพื่อเปนแนวทางใหกับบุคลากรขององคกรปกครอง
สวนทองถิ่นในการดําเนินโครงการจัดการขยะมูลฝอย
2. สวนประกอบของคูมือ
♦ คูมือฉบับนี้ใหความสําคัญกับขยะมูลฝอยชุมชน
• คําจํากัดความของขยะมูลฝอยชุมชน
ขยะมูลฝอยชุมชนหมายถึง ขยะมูลฝอยใด ๆ ที่เกิดจากกิจกรรมตาง ๆ ภายใน
ชุมชน เชน จากบานพักอาศัย การดําเนินธุรกิจและการคา สถานประกอบการ
สถานบริการ ตลาดสด สถาบันตาง ๆ รวมทั้งเศษวัสดุจากการกอสราง และรื้อ
ถอนโครงสรางตาง ๆ ทั้งนี้ ไมรวมของเสียอันตรายและมูลฝอยติดเชื้อ
แหลงที่มา : กรมควบคุมมลพิษ, “กฎขอบังคับและแนวทางสําหรับการจัดการขยะมูลฝอย
ชุมชน”, 2541
ตองการขอมูลเพิ่มเติมโปรดติดตอ
สํานักงานนโยบายและแผนสิ่งแวดลอม
60/1 ซอยพิบูลวัฒนา 7 ถนนพระราม 6 พญาไท กทม.
10400
โทรศัพท 0-2298-6048-9, 0-2297-8087
โทรสาร 0-271-4239
Website: http://www.onep.go.th
หนา
รายละเอียดเกี่ยวกับคูมือ 1
สวนที่ 1 ประเด็นสําคัญที่สุดในการจัดทําโครงการ
2. การใหความรูดานสิ่งแวดลอมแกชุมชนเพื่อใหโครงการดําเนินไป 2-1
อยางราบรื่น
สวนที่ 2 การวางแผนโครงการ
3. ความจําเปนตองมีระบบการจัดการขยะมูลฝอย 3-1
ก
หนา
4. การวางแผนระบบการจัดการขยะมูลฝอย 4-1
4-1 สภาพปจจุบันและความจําเปนตองมีโครงการ 4-1
4-2 อัตราการผลิตมูลฝอย 4-2
4-3 ประเภทของโครงการจัดการขยะมูลฝอย 4-4
4-4 แผนภูมิการจัดการขยะมูลฝอย 4-6
5. การใหความรูดานสิ่งแวดลอม 5-1
5-1 ขอมูลที่ควรเตรียมนําเสนอตอประชาชน 5-1
5-2 เทคนิคการใหความรูดานสิ่งแวดลอมแกสาธารณชน 5-2
5-3 การใหความรูดานสิ่งแวดลอมผานการมีสวนรวมของประชาชน 5-4
7. การวางแผนการจัดเก็บคาธรรมเนียม 7-1
8. การประเมินทางการเงินและทางเศรษฐศาสตร 8-1
8-1 การประเมินทางการเงิน 8-1
8-2 การประเมินทางเศรษฐศาสตร 8-4
ข
หนา
สวนที่ 3 โครงการเฉพาะดาน
ค
หนา
ภาคผนวก
ง
หนา
ภาคผนวก 4 การประมาณระบบกําจัดมูลฝอย
4-1 ระบบฝงกลบอยางถูกหลักสุขาภิบาล (Sanitary Landfill) ผ4-1
4-2 ระบบการหมักทําปุย (Composting) ผ4-1
4-3 ระบบเตาเผา (Incinerator) ผ4-1
จ
หนา
ฉ
คํายอ
MP แผนแมบท
FS การศึกษาความเหมาะสมและความเปนไปได
DD การออกแบบรายละเอียด
GDP ผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศ
JBIC ธนาคารเพื่อความรวมมือระหวางประเทศแหงญี่ปุน
JICA องคกรความรวมมือระหวางประเทศของญี่ปุน
SAPI ความชวยเหลือพิเศษในการดําเนินโครงการ
IEE การประเมินดานสิ่งแวดลอมเบื้องตน
EIA การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม
ช
สวนที่ 1
ประเด็นสําคัญทีส่ ุดในการจัดทําโครงการ
1. การกําหนดขนาดโครงการที่เหมาะสมเพื่อสถานะทางการเงินที่มั่นคง
ในประเด็นตางๆ ที่ใชในการจัดทําโครงการซึ่งประกอบดวย ประเด็นทางดานเทคนิค, สังคม, สิ่งแวดลอม
และเศรษฐศาสตรนั้นอาจกล าวไดวาประเด็นทางการเงินมีความสําคัญมากที่สุดประเด็นหนึ่งที่องคกร
ปกครองสวนทองถิ่นตองพิจารณา เพราะในบางกรณีพบวาการกอสรางองคประกอบตางๆมีขนาดใหญ
เกินไปจนสง ผลใหโครงการลมเหลวทางการเงินได ดังนั้นการปองกันไมใหมีการออกแบบโครงการที่มี
ขนาดใหญเกินไปจึงเปนหนาที่ขององคกรปกครองสวนทองถิ่น
ในบทนี้จะกลาวถึงประเด็นสําคัญที่สุดในการจัดทําโครงการจัดการขยะมูลฝอย เพื่อนําไปสูการออกแบบ
กอสรางโครงการที่มีขนาดเหมาะสม และมีความมั่นคงทางการเงินแกโครงการ
1-1 เปาหมายปริมาณขยะมูลฝอยที่ตองกําจัด
ประชากร
♦ จํานวนประชากรในอนาคตสามารถคาดการณไดจากสูตรตอไปนี้
Pn = Po (1+r)n
• ประชากรในปที่ n = ประชากรในปปจจุบัน x (1+r)n
เมื่อ r = อัตราการเพิ่มประชากรเฉลี่ย (เชน 0.02, 0.03)
Pn = จํานวนประชากรในปที่ n
Po = จํานวนประชากรในปปจจุบัน
สิ่งที่ตองตรวจสอบ!
เพื่อหลีกเลี่ยงการคาดการณจํานวนประชากรมากเกินความเปนจริง หากทาน
ยังไมมนั่ ใจในตัวเลขอัตราการเพิ่มประชากรในพื้นทีข่ องทาน กรุณาเลือกใช
ตัวเลขอัตราการเพิ่มประชากรที่มีคานอยกอน
โปรดทราบ!
สูตรที่นํามาเสนอนีเ้ ปนตัวอยางการคาดการณจํานวนประชากรวิธหี นึ่งเทา
นั้น ทานสามารถเลือกใชสูตรอื่นๆ เชน สูตรของสมการเสนตรง ฯลฯ หรือจะ
ปรับเปลี่ยนคาอัตราการเพิ่มประชากร “r” สําหรับชวงเวลาตางๆ ได เพื่อให
เหมาะสมกับลักษณะเฉพาะของแตละพื้นที่
100,000
r = 0.03
80,000
ประชากรคาดการณ
60,000
r = 0.02
40,000
ประชากรในปจจุบัน = 50,000 คน
20,000
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
ปที่
ปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้น
♦ เราสามารถคํานวณหาอัตราการเกิดขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นในอนาคตได โดยใชวิธี
การเชนเดียวกันกับการคาดการณจํานวนประชากร
Wn = Wo (1+k)n
เมื่อ: Wn = อัตราการเกิดขยะมูลฝอยในปที่ n
Wo = อัตราการเกิดขยะมูลฝอยในปปจจุบัน (กรัม/คน/วัน)
k = อัตราการเพิ่มขยะมูลฝอยตอคนตอวัน รายป (เชน 0.025, 0.035)
สิ่งที่ตองตรวจสอบ!
วิธีการประเมินปริมาณขยะมูลฝอยในอนาคตบางครั้งอาจใหคาที่สูงเกินไป
ดังนัน้ ควรตั้งเพดานกําหนดคาสูงสุดไว หรือเลือกคา k ที่นอยลงในชวงป
หลังๆ (เชน ปที่ 10) และตรวจสอบตัวเลขอัตราการผลิตขยะมูลฝอยใน
อนาคตที่คํานวณไดเปรียบเทียบกับเพดานทีก่ ําหนด
ทั้งนี้ กระทรวงวิทยาศาสตร ฯ ไดกําหนดเปาหมายของอัตราการผลิตขยะ
ขยะมูลฝอยสูงสุดไวที่ 1,000 กรัม/ คน/ วัน
ขอมูลอัตราการผลิตขยะมูลฝอยของประเทศในกลุมองคกรเพื่อความ
รวมมือและพัฒนาเศรษฐกิจ (OECD) ตอไปนี้ อาจมีประโยชนในการ
ประเมินอัตราการผลิตขยะมูลฝอยในอนาคต
อัตราการผลิตขยะมูลฝอยตอคนตอวันของบางประเทศในกลุม OECD
อัตราการผลิตขยะ ปที่เก็บขอมูล
(กรัม/คน/วัน) พ.ศ.
ญี่ปุน 1,118 2541
สหรัฐอเมริกา 1,973 2540
แคนาดา 1,342 2539
อังกฤษ 1,315 2540
อิตาลี 1,260 2540
เยอรมัน 1,260 2536
ฝรั่งเศส 1,315 2538
ที่มา: Japan: Ministry of the Environment, Japan
Others: OECD Environmental Data Compendium 1999
1,400
k = 0.035
(กรัม/คน/วัน)
1,200
1,000
800
k = 0.025
600
อัตราการผลิตมูลฝอย ในปจจุบนั = 800 กรัม/คน/วัน
400
200
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
ปที่
การลดปริมาณขยะมูลฝอย
♦ เราสามารถประเมินอัตราการลดปริมาณขยะมูลฝอยไดจากการพิจารณาขอมูลองค
ประกอบของขยะมูลฝอย
♦ อัตราการลดปริมาณขยะมูลฝอยไดจากการคํานวณ โดยกําหนดขอบเขตพื้นที่รณรงค
ลดปริมาณขยะมูลฝอยและอัตราความรวมมือของประชาชน
• พื้นที่รณรงคลดปริมาณขยะมูลฝอย หมายถึง ขอบเขตพื้นที่เปาหมายที่มี
โครงการลดปริมาณขยะมูลฝอย
• อัตราความรวมมือหมายถึงรอยละของประชาชนหรือครัวเรือนจํานวนเทาไร
ที่ใหความรวมมือลดปริมาณขยะมูลฝอยในพื้นที่เปาหมาย
ปริมาณขยะมูลฝอยที่ถูกทิ้ง
♦ ปริมาณขยะมูลฝอยที่ผลิตได คํานวณจากผลคูณของอัตราการผลิตขยะมูลฝอยตอคน
ตอวันกับจํานวนประชากร
♦ ปริมาณขยะมูลฝอยที่ลดได คํานวณจากผลคูณของปริมาณขยะมูลฝอยที่ผลิตไดกบั
อัตราการลดขยะมูลฝอย
♦ ปริมาณขยะมูลฝอยที่ถูกทิ้ง คํานวณจากผลตางของปริมาณขยะมูลฝอยที่ผลิตไดกบั
ปริมาณขยะมูลฝอยที่ลดได
140.0
120.0 ปริมาณขยะที่ลดลงได
ปริมาณขยะที่เกิดขึ้น (ตัน / วัน)
100.0
แนวโนมการผลิตขยะมูลฝอย
80.0
60.0
40.0 ขยะที่ถูกทิ้ง
20.0
0.0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
ปที่
โปรดศึกษาเพิม่ เติม !
“บทที่ 4. การวางแผนระบบการจัดการขยะมูลฝอย”
♦ เราสามารถประเมินคาใชจายในการเก็บขนไดอยางคราวๆ จากแบบจําลองที่จัดทําจาก
ขอมูลสํารวจจริงในพื้นที่ 16 เทศบาลของประเทศไทย ดังตอไปนี้
• คาใชจายในการเก็บขนขยะมูลฝอย ( บาท/ป)
= 179.5 x ปริมาณน้ําหนักขยะมูลฝอยที่เก็บไดรายป (ตัน/ป) + 1,686,000
ตัวอยาง
คาใชจายในการเก็บขนขยะมูลฝอย = 179.5*15,587 (ตัน/ป) +1,686,000
= 4,484 ,000 บาท/ป
แบบจําลองการประเมินคาใชจาย
18,000
งบประมาณที่ตองใชในการเก็บขนขยะ (x1,000 บาท)
16,000
14,000
12,000
10,000
y = 0.1795x + 1686
8,000
R 2 = 0.7264
6,000
4,000
2,000
0
0 10,000 20,000 30,000 40,000 50,000 60,000 70,000 80,000
น้ําหนักขยะมูลฝอยที่เก็บขนได (ตัน/ป)
โปรดศึกษาเพิม่ เติม !
“บทที่ 10. การเก็บรวบรวมและขนสง”
ความสามารถในการฝงกลบขยะมูลฝอย
♦ การคํานวณความสามารถในการรองรับของพื้นที่ฝงกลบขยะมูลฝอย จําเปนตองคํานวณ
ปริมาณขยะมูลฝอยทั้งหมด ที่ตองฝงกลบตลอดชวงอายุของโครงการกอน เชน พื้นที่
ฝงกลบสามารถใชงานได 20 ปหลังจากเริ่มดําเนินการ และถาสามารถเริ่มดําเนินการ
ฝงกลบไดในปที่ 3 ของโครงการ เราสามารถคํานวณหาปริมาณขยะมูลฝอยสะสมตลอด
20 ป ไดจากสูตรตอไปนี้
• น้ําหนักขยะมูลฝอยสะสมใน 20 ป = W4+W5+…+W23
เมื่อ Wi = น้ําหนักขยะมูลฝอยที่ฝงกลบไดในปที่ i
(ปที่เริ่มทําการฝงกลบเปนปที่ 4 ของโครงการ)
• ปริมาตรมูลฝอยที่ฝงกลบใน 20ป = น้ําหนักขยะมูลฝอยสะสมใน 20 ป /0.55
เมื่อ แฟกเตอร “ 0.55” คือ ความหนาแนนของขยะมูลฝอยหลังจากการบดอัด
ในพื้นที่ฝงกลบ (ตัน/ลบ.ม.)
• พื้นที่ฝงกลบที่ตองการ = ปริมาตรขยะมูลฝอยที่ฝงกลบใน 20 ป / 6*1.5
เมื่อ “6” คือ ความสูงของชั้นขยะมูลฝอยไมรวมดินกลบทับรายวัน
และ “1.5” คือ แฟกเตอรสําหรับพื้นที่ขององคประกอบอื่นๆ นอกพื้นที่ฝงกลบ
ตัวอยาง
ปริมาณขยะมูลฝอยสะสมใน 20 ป = 548,000 ตัน
ปริมาตรขยะมูลฝอยที่ฝงกลบ = 548 ,000/ 0.55 = 996,000 ลบ.ม.
พื้นที่ที่ตองการ = 996,000 /6 * 1.5 = 249,000 ตร.ม.
* ใชขอมูลอางอิงจากตารางตอไปนี้
ตัวอยางการคํานวณน้ําหนักและปริมาตรของขยะมูลฝอยที่ฝงกลบ
0 1 2 3 4 5 … 22
เริ่มฝงกลบ สิ้นสุดการ
0 1 2 …
ฝงกลบ19
♦ เราสามารถประเมินคาใชจา ยในการกอสรางสถานีฝงกลบขยะมูลฝอยไดอยางคราวๆ
จากแบบจําลองตอไปนี้
• คาใชจายในการกอสรางสถานีฝงกลบขยะมูลฝอย (บาท/ป)
= 13,820 x ปริมาตรขยะมูลฝอยที่ฝงกลบ (1,000 ลบ.ม.) +30,421,000
ตัวอยาง
คาการกอสรางสถานีฝงกลบ = 13,820 * 996 (1,000) ลบ.ม. + 30,421,000
= 44,186,000 บาท
แบบจําลองการประเมินคาใชจายในการกอสรางพื้นที่ฝงกลบขยะมูลฝอย
80,000
คาใชจายในการกอสราง (x1,000 บาท )
70,000
60,000
50,000
y = 13.82x + 30421
40,000
30,000
20,000
10,000
-
- 500 1,000 1,500 2,000 2,500 3,000
ปริมาตรของพื้นที่ฝงกลบ (x 1,000 ลบ.ม.)
คําอธิบาย: รูปนี้ใชสําหรับหาคาใชจายในการกอสรางสถานที่ฝงกลบขยะมูลฝอย
หมายเหตุ: แบบจําลองนี้อา งอิงมาจาก “เอกสารชุดคูมือการดําเนินงานตามแผนปฏิบัติการ เพื่อการ
จัดการคุณภาพสิ่งแวดลอมระดับจังหวัด” เลมที่ 8 เรื่อง “ การจัดการขยะมูลฝอยและ
สิ่งปฏิกูล” ของสํานักงานนโยบายและแผนสิ่งแวดลอม กระทรวงวิทยาศาสตรเทคโนโลยี
และสิ่งแวดลอม.
♦ จํานวนเงินกูจะมากหรือนอย ขึ้นกับสัดสวนงบประมาณที่รัฐบาลใหการสนับสนุน
โครงการ หากสัดสวนการใหเงินสนับสนุนของรัฐเทากับ “p” ปริมาณเงินกูจะเปนไป
ตามสูตรตอไปนี้
• จํานวนเงินกู = คาใชจายในการกอสราง x (1- p)
เมื่อ “p” คือ สัดสวนที่รัฐบาลใหการสนับสนุนโครงการ
♦ การจายคืนเงินกูรายปตามปกติ (Nominal Annual Repayment) สามารถคํานวณไดจาก
สูตรตอไปนี้
LA * q * (1 + q) n
• จํานวนเงินจายคืน (ปกติ)รายป (1,000 บาท) =
(1 + q) n − 1
เมื่อ
LA = จํานวนเงินกู (บาท)
q = อัตราดอกเบี้ยเงินกู (เชน. 0.07)
n = ชวงระยะเวลาที่กู (เชน 20 ป)
ตัวอยาง
จํานวนเงินกู = 44,186,000 * (1-0.7) = 13,256,000 บาท
13,256,000 * 0.07 * (1 + 0.07) 20
จํานวนเงินจายคืนรายป =
(1 + 0.07) 20 − 1
= 1,251,000 บาท
คาใชจายการดําเนินงานและบํารุงรักษาสถานีฝงกลบขยะมูลฝอย
ตัวอยาง
คาใชจาย O&M ในการฝงกลบ = [44.5 * 15,587(ตัน/ป)] + 761,000
= 1,454,000 บาท
4,500
4,000
คาใชจายในการดําเนินการ&บํารุงรักษา (x 1,000 บาท)
3,500
3,000
2,500
y = 0.0445x + 761
2,000
1,500
1,000
500
-
- 10,000 20,000 30,000 40,000 50,000 60,000 70,000 80,000
น้ําหนักมูลฝอยที่ตองฝงกลบตอป (ตัน/ป)
โปรดศึกษาเพิม่ เติม
“บทที่ 12. การฝงกลบอยางถูกหลักสุขาภิบาล”
1-4 คาใชจายทั้งหมด
แนวโนมของคาใชจายทั้งหมด (ตัวอยาง)
14,000
12,000
คาใชจายทั้งหมด
คา O&M
10,000
คาใชจาย x1,000 (บาท)
คาจายคืนเงินกู
8,000
6,000
4,000
คาเก็บขนขยะ
2,000
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
ปที่
คําอธิบาย: รูปนี้ใชแสดงองคประกอบของคาใชจายทั้งหมดในการจัดการขยะมูลฝอย คาใชจา ย
เหลานี้จะเพิ่มขึ้นตามปริมาณขยะมูลฝอยที่ทิ้ง
♦ การคิดคาบริการในอัตราที่ครอบคลุมคาใชจายในการจัดการขยะมูลฝอยทัง้ หมดไดนั้น
เปนสิ่งที่เทศบาลตองการ แตเปนไปไมไดเพราะอัตราคาบริการนี้จะมีคาสูงเกินกวา
ความสามารถในการจายของประชาชน ดังนั้นในการกําหนดอัตราคาบริการจึงควร
พิจารณาจาก “ความสามารถในการจายของประชาชน” ควบคูไปดวย
♦ คา “ความสามารถในการจาย” หาไดจากการสํารวจดวยแบบสอบถาม โดยใหประชาชน
ทราบอัตราคาบริการเต็มที่คดิ จากคาใชจา ยทั้งหมด แลวตอบวาสามารถจายไดในอัตราใด
สิ่งที่ตองตรวจสอบ!
กรุณาตรวจสอบความสามารถในการจายในเขตพื้นที่ของทานเทียบกับโครงสรางคาใช
จายเฉลี่ยรายเดือนของภูมิภาค เพื่อใชกําหนดอัตราคาบริการ
ถาอัตราคาบริการกําหนดไวเทากับ 45 บาท/ครัวเรือน/เดือนและเปนจํานวนเงินที่นอย
กวาคาใชจายเบ็ดเตล็ดอื่นๆ ของครัวเรือน และไมแพงจนเกินไป สามารถสรุปไดวาเปน
อัตราที่ประชาชนสามารถจายได
3 0 .1 %
อ า ห า ร แ ล ะ เค รื่ อ ง ดื่ ม 3 ,4 4 0
2 1 .5 %
ที่ อ ยู อ า ศั ย แ ล ะ กิ จ ก ร ร ม ใ น ค รั ว เรื อ น 2 ,4 4 9
1 6 .6 %
ก า ร เดิ น ท า ง แ ล ะ ติ ด ต อ สื่ อ ส า ร 1 ,8 9 6
1 4 .3 %
ค า ใ ช จ า ย สํ า ห รั บ สิ่ ง อุ ป โภ ค 1 ,6 2 7
3 .9 %
ก า ร ศึ ก ษ า 441
2 .8 %
เค รื่ อ ง นุ ง ห ม แ ล ะ ร อ ง เท า 324
2 .6 %
ค า ดู แ ล ร า ง ก า ย 302
2 .3 %
ค า รั ก ษ า พ ย า บ า ล 257
2 .1 %
ก า ร พั ก ผ อ น แ ล ะ ก า ร อ า น ห นั ง สื อ 239
2 .0 %
เค รื่ อ ง ดื่ ม ที่ มี แ อ ล ก อ ฮ อ ล 233
1 .3 %
ผ ลิ ต ภั ณ ฑ บุ ห รี่ 143
เบ็ ด เต ล็ ด อื่ น ๆ
0 .6 % 4 5 บ า ท /ค รั ว เรื อ น /เดื อ น
66
♦ โดยทั่วไปประสิทธิภาพการจัดเก็บคาบริการของโครงการขยะมูลฝอยจะคอนขางต่ํา จึง
ควรจะหาวิธีเพิม่ ประสิทธิภาพใหสูงขึ้น เชน จัดตั้งระบบการจัดเก็บทีม่ ีประสิทธิภาพ
และใหความรูด านสิ่งแวดลอม เพื่อปลูกฝงจิตสํานึกและความตระหนักดานสิ่งแวดลอม
แกประชาชน
การวางแผนเรื่องประสิทธิภาพการจัดเก็บคาบริการ (ตัวอยาง)
100
ประสิทธิภาพในการจัดเก็บคาบริการ (%)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
ปที่
รายได
12,000
10,000
รายได ( x1,000 บาท )
8,000
6,000
4,000
2,000
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
ปที่
โปรดศึกษาเพิม่ เติม !
“บทที่ 7. การวางแผนการจัดเก็บคาบริการ”
♦ งบประมาณที่ทองถิ่นตองหามาสมทบ คือผลตางระหวางคาใชจายทั้งหมดกับรายได
ที่จัดเก็บได (ซึ่ง คือ พื้นที่แรเงาในรูปตอไปนี้)
14,000
12,000
คาใชจาย
รายจาย ( x1,000บาท)
10,000
8,000
งบประมาณที่ตองการ
6,000
รายได
4,000
2,000
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
ปที่
คําอธิบาย: รูปนี้แสดงใหเห็นผลตางระหวางคาใชจายทั้งหมดและรายไดที่จัดเก็บได
500
450
คาใชจาย
400 งบประมาณที่ตอง คาใชจาย
350 สมทบตอตันขยะ
มูลคา (บาท/ตัน)
300
งบประมาณที่ตอง
250 สมทบตอตันขยะ
200
150
100 รายได
รายได
50
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
ปที่
ปที่
คําอธิบาย: รูปนี้แสดงผลตางระหวางคาใชจายตอตันของขยะมูลฝอยที่ตองฝงกลบ และรายไดตอ
ตันจากการจัดเก็บคาบริการ ถาปริมาณขยะมูลฝอยที่ตองฝงกลบมีเพิ่มขึ้นจะทําให
คาใชจายตอตันลดลง
โปรดศึกษาเพิม่ เติม
“บทที่ 8 การประเมินทางการเงินและทางเศรษฐศาสตร”
ตารางการคํานวณ
ในหัวขอนี้จะกลาวถึงความสําคัญและการแนะนําแนวทางการใหความรูดานสิ่งแวดลอมแก
ประชาชน
2-1 การมีสวนรวมของชุมชนในแตละวัน
กลยุทธการขยายผลเชื่อมโยงโครงการตาง ๆ และการมีสวนรวมของชุมชน
♦ การใหความรูที่ไดผลดีที่สุดคือการใหประชาชนมีโอกาสรวมปฏิบัติจริงในโครงการตาง ๆ
โครงการรีไซเคิลขยะมูลฝอยเปนโครงการหนึ่งที่เหมาะสมสําหรับวัตถุประสงคนี้ โครงการ
ที่แนะนําคือ “ธนาคารขยะ” ซึ่งเปนโครงการรีไซเคิลที่มีประสิทธิภาพดานการเงิน และมี
รายละเอียดในหัวขอตอไป การเริ่มตนโครงการลักษณะนี้จะตองมีการวางกลยุทธเชื่อมโยง
ใหประชาชนมีสวนรวมอยางตอเนื่องสูโครงการในขั้นตอไป
♦ กลยุทธการเชื่อมตอโครงการนี้ จะชวยเพิ่มความตระหนักตอคุณคาของสิ่งแวดลอมแก
ประชาชน ซึ่งเปนขั้นตอนที่จําเปนมากสําหรับการยกระดับความกาวหนาของโครงการ
จัดการขยะมูลฝอยและเปนขั้นตอนแรกที่ไมควรหลีกเลี่ยง เพื่อใหการจัดหาสถานที่กอสราง
โครงการมีความราบรื่น หรือสามารถจัดเก็บคาบริการไดอยางมีประสิทธิภาพ
โครงการนํารอง เชน
“โครงการธนาคารขยะ”
ความตระหนักในคุณคา
ของสิ่งแวดลอม
วางแผนระบบจัดการขยะ
เขาใจถึงความจําเปนตองมี
ทะเบียนประชากรที่อาศัยอยู
โครงการจัดการขยะมูลฝอย
ในบริเวณที่ตั้งโครงการ
เขาใจถึงความจําเปนที่
ฐานะการเงินของโครงการที่
โครงการจัดการขยะมูลฝอย
ดีขึ้นเนื่องจากระบบเก็บ
ตองมีรายได
คาบริการ
โครงการดานสิ่งแวดลอมอืน่ ๆ ที่
ชุมชนมีสวนรวม
สังคมยั่งยืน
“ธนาคารขยะ” ตัวอยางจากเทศบาลตําบลดานขุนทด
เทศบาลตําบลดานขุนทด มีจํานวนประชากรประมาณ 12,000 คน ประสบความสําเร็จใน
การสร างจิตสํานึกในเรื่องของสิ่งแวดลอมของประชาชน โดยใช โครงการการนําขยะ
มูลฝอยกลับ มาใชใหม ซึ่งเรียกวาโครงการ “ธนาคารขยะ” จะสามารถตั้งขึ้นในโรงเรียน
ทุกแหง โดยมีเด็กนักเรียนในแตละโรงเรียนเปนสมาชิก เด็กนักเรียนสามารถนําของเสียที่
สามารถนํากลับมาใชประโยชนไดอีก อยางเชน ขวดแกว กระปอง กระดาษและพลาสติก
มาที่โรงเรียนและฝากไวกับธนาคาร แลวธนาคารจะรวบรวมไปจําหนายและไดเงินกลับมา
โครงการนี้เลียนแบบระบบฝากเงินของธนาคารแตตางกันตรงที่วา สิ่งที่นํามาฝากนั้นไมใช
เงิน แตเปนขยะมูลฝอยที่นํากลับมาใชใหมได สําหรับการถอนนั้นสมาชิกสามารถเลือก
สิ่งของที่ตองการได เชน จักรยาน ลูกบอล เครื่องเลนตาง ๆ
แนวทางนี้ เ ป น วิ ธี ก ารที่ ดี ใ นการสอนเด็ ก ให รู จั ก การอนุ รั ก ษ สิ่ ง แวดล อ ม และความ
เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับเด็กยอมมีผลทําใหผูใหญปฏิบัติตาม เทศบาลตําบลดานขุนทดได
เสนอโครงการ “ธนาคารขยะ” ใหแกชุมชนและประสบความสําเร็จอยางงดงามในการ
สรางจิตสํานึกเรื่องสิ่งแวดลอม
นอกจากนี้เทศบาลยังไดพยายามเชื่อมโยงกิ จกรรมเหลานี้กับโครงการอื่ น ๆ เชน การ
รณรงคใหใชรถจักรยาน การทดลองบําบัดน้ําเสีย เปนตน
โปรดศึกษาเพิม่ เติม !
“บทที่ 5. การใหความรูดานสิ่งแวดลอม”, “บทที่ 11 การนําขยะมูลฝอยกลับมาใชใหม”
การปรับทัศนะคติที่มีตอการเลือกสถานที่ตั้งโครงการ
♦ การเลือกสถานที่ตั้งโครงการควรดําเนินการตามขั้นตอนที่แสดงในรายการโดยมี
สาระดังนี้
1. กําหนดเกณฑในการเลือกพื้นที่
2. ทํารายการสถานที่ตั้งโครงการที่เขาขายเปนพื้นที่ที่มีความเหมาะสม
3. สํารวจพื้นที่ทางเลือกที่เขาขายวาเหมาะสม และสํารวจทัศนคติของชุมชน
ใกลเคียงพื้นที่เหลานี้
4. ทําความเขาใจกับชุมชน หนวยงาน และองคกรตางๆ (เชน วัด โรงเรียน) ใน
บริเวณพื้นที่เปาหมาย
♦ กอนที่จะทําการเลือกสถานที่ตั้งโครงการ จําเปนอยางยิ่งที่จะตองใหชุมชนรวมรับ ทราบ
ถึงปญหาของโครงการ ความจําเปนที่จะตองมีโครงการ ลักษณะการดําเนินงานโครงการ
และองคประกอบที่จําเปนของโครงการ นอกจากนี้หลังมีมติรวมกันเปนเอกฉันทเห็น
ชอบด วยกั บโครงการแล ว การติ ดตามตรวจสอบความก าวหน าในการดํ าเนิ นการ
โครงการ และการสื่อสารเพื่อการประเมินผลการดําเนินการก็นับวาเปนปจจัยสําคัญดวย
เชนกัน
♦ มีประเด็นสําคัญ 3 ประการ ของการมีสวนรวมของประชาชนในการเลือกพื้นที่
กอสรางโครงการ ดังรายละเอียดตอไปนี้
• ตองมีความเชื่อมั่นในเหตุผลที่ใชเลือกพื้นที่เพราะมักมีคําถามวา “ทําไม
พื้ น ที่ นี้ จึ ง มี ค วามเหมาะสมเข า ข า ยเป น พื้ น ที่ ท างเลื อ กแห ง หนึ่ ง ของ
โครงการ”
• “มีหลักเกณฑในการประเมินพื้นที่ที่เขาขายเปนพื้นที่ทางเลือกอยางไร”และ
“มีการตัดสินใจเลือกพื้นที่เหลานี้ดวยวิธีการอยางไร” คําตอบของคําถาม
ขางตนนี้ตองมีความชัดเจน
• ผูเสนอโครงการตองสํารวจตรวจสอบสภาพโดยรอบของพื้นที่ทางเลือก
รวมถึ ง โครงสร า งของชุ ม ชนและความคิ ด เห็ น ของชุ ม ชน ทั้ ง นี้ ร วมถึ ง
ความเห็นจากกลุมที่เกี่ยวของอื่นๆและองคกรพัฒนาเอกชน (NGOs)
• เปนเรื่องสําคัญมากที่จะตองติดตอสื่อสารกับชุมชนใกลเคียง ในรูปของการ
ประชุมทั้งแบบที่เปนทางการและไมเปนทางการหลาย ๆ ครั้ง ในบางกรณี
• อาจตองใชมาตรการบรรเทาปญหาเขารวมดวย
♦ การประชุมรวมกับประชาชน อาจมีคําถามเกี่ยวกับโครงการจากผูอาศัยในพื้นที่หรือ
จากองคกรที่เกี่ยวของ ซึ่งควรเตรียมคําตอบคําถามนี้กระจางเพียงพอ
♦ คําถามสามารถครอบคลุมไดตลอดชวงอายุโครงการ ดังนั้นการเตรียมตอบคําถาม
ในที่ประชุมที่ทําใหเกิดผลดีควรมีทั้งการชี้แจงถึงความเปนมาของโครงการพรอม ๆ
กับการชี้แจงผลประโยชน ที่จะไดรับจากโครงการ ลัก ษณะคํ าถามที่ตองเตรีย ม
คําตอบ ไดแก ประเด็นตอไปนี้
1. การเสริมสรางจิตสํานึกดานสิ่งแวดลอม
• ทําไมจึงตองมีโครงการนี้ ทานไดอธิบายถึงความจําเปนตองมีโครงการ
เพียงพอหรือไม
2. การรีไซเคิล
• ขนาดของสถานที่ฝงกลบขยะมูลฝอยที่ออกแบบไว มีความเหมาะสมหรือ
ไม มีขนาดใหญเกินไปหรือไม มีการรีไซเคิลมากเพียงพอหรือยัง
3. การเปรียบเทียบทางเลือกของสถานที่ฝงกลบ
• ทํ า ไมจึ ง เลื อ กพื้ น ที่ นี้ ได พิ จ ารณาพื้ น ที่ อื่ น บ า งหรื อ ไม มี วิ ธี ก ารในการ
เปรียบเทียบอยางไร
• ประชาชนที่อาศัยใกลเคียงสถานที่ฝงกลบไดมีสวนเกี่ยวของอยางไร
4. การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
• จะมีผลเสียตอสุขภาพของประชาชนและสิง่ แวดลอมตามธรรมชาติหรือไม
อยางไร มีการพิจารณาแนวทางในการปองกันหรือลดผลกระทบอยางไร
• สถานที่กําจัดขยะมูลฝอย จะมีผลกระทบอะไรบางตอโครงสรางทางสังคม
เชน กิจกรรมตาง ๆ ของชุมชน
5. แผนการมีสวนรวมของประชาชน
• องคกรปกครองสวนทองถิ่นจะดําเนินการประชาสัมพันธโครงการตอ
ประชาชนอยางไร เมื่อใด ประชาชนกลุมใดจะไดรับทราบขอมูลขาวสาร
6. การสรางความเห็นพองตองกัน
• มีการรับฟงความคิดเห็นของกลุมตอตานอยางจริงจังหรือไม
7. การกอสรางและการดําเนินโครงการ
• มีการติดตามตรวจสอบการกอสรางและตรวจสอบสภาพในระหวางดําเนินการ
อยางไร ประชาชนจะทราบวาเกิดอะไรขึน้ ไดอยางไรเมื่อมีปญ หาเกิดขึ้น
คูมือการจัดทําโครงการจัดการขยะมูลฝอย สําหรับองคกรปกครองสวนทองถิ่น 2. การใหความรูดานสิ่งแวดลอมแกชุมชน
เพื่อใหโครงการดําเนินไปอยางราบรื่น • 2-6
• ระบบที่ สร างขึ้ นมี อายุ การใช งานนานเท าใด ใช ระยะเวลาการก อสร าง
นานเทาใด สามารถดําเนินงานไดนานเพียงใด
• มีการพิจารณาเรื่องประโยชนที่ชุมชนใกลเคียงจะไดรับจากโครงการควบคู
ไปดวยอยางไร เชนมีการปรับปรุงถนน, กอสรางศูนยกลางหมูบาน ฯลฯ
• หน วยงานใดเป นผู จั ดการโครงการ หน วยงานใดเป นผู ดํ าเนิ นงานระบบ
ไววางใจไดหรือไม
• มีแผนการใชพื้นที่เมื่อทําการฝงกลบขยะมูลฝอยเสร็จสิ้นไปแลวหรือไม
ถามีแผนนั้นคืออะไร
โปรดศึกษาเพิม่ เติม !
“บทที่ 6. การเลือกสถานที่ตั้งโครงการโดยคํานึงถึงสิ่งแวดลอม สังคม และ
การมีสวนรวมของประชาชน”
คุณลักษณะของขยะมูลฝอยที่ผลิต
การคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยในอนาคต 4-2 อัตราการผลิตขยะมูลฝอย
(หนา 4-2 ถึง 4-3)
การลดปริมาณมูลฝอย และการใหความรูดานสิ่งแวดลอม
9.การลดขยะมูลฝอยที่แหลงกําเนิด
การลดขยะมูลฝอยที่แหลงกําเนิด
(หนา 9-1 ถึง 9-3)
11. การนําขยะมูลฝอยกลับมาใชใหม
การนําขยะมูลฝอยกลับมาใชใหม
(หนา 11-1 ถึง 11-11)
5.การใหความรูดานสิ่งแวดลอม
การใหความรูดานสิ่งแวดลอม
(หนา 5-1 ถึง 5-5)
ขยะมูลฝอยเปาหมาย
ที่ตองกําจัด
ระบบเก็บรวบรวม และกําจัดขยะมูลฝอย
10.การเก็บรวบรวม และขนสง
การเก็บรวบรวม และขนสงขยะมูลฝอย
(หนา 10-1 ถึง 10-6 )
12.การฝงกลบอยางถูกหลักสุขาภิบาล
การฝงกลบอยางถูกหลักสุขาภิบาล
(หนา 12-1 ถึง 12-22 )
ปญหาขยะมูลฝอยในปจจุบัน และความจําเปนตองมีโครงการ
อัตราการผลิตขยะมูลฝอย
ปจจุบัน ในอีก 10 ปขางหนา ในอีก 20ปขางหนา
อัตราการผลิตขยะมูลฝอยชุมชน (กิโลกรัม/คน/วัน)
การคาดการณจํานวนประชากร (คน)
การคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยตอวัน (ตัน/วัน)
องคประกอบของขยะมูลฝอย
การลดปริมาณขยะมูลฝอย
นโยบายการลดปริมาณขยะมูลฝอย อัตราการลดขยะมูลฝอยที่
จากแหลงกําเนิด แหลงกําเนิด
%
นโยบายการนําขยะมูลฝอย อัตราการลดขยะมูลฝอยโดยการ
กลับมาใชใหม นํากลับมาใชใหม
%
การใหความรูดานสิ่งแวดลอม
ขยะมูลฝอยเปาหมายที่ตองกําจัด
ปจจุบัน ในอีก 10 ปขางหนา ในอีก 20 ปขางหนา
อัตราการผลิตขยะมูลฝอยชุมชน (กิโลกรัม/คน/วัน)
การคาดการณจํานวนประชากร (คน)
การคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยตอวัน (ตัน/วัน)
ปเปาหมาย
ปเริ่มตนดําเนินการ
จํานวนปในชวงอายุโครงการ
การเก็บรวบรวม และขนสงขยะมูลฝอย
จํานวนรถเก็บขยะมูลฝอย (คัน)
จํานวนถังขยะมูลฝอย (ถัง)
สถานีขนถาย 1. มี 2. ไมมี
กระบวนการในการเลือกพื้นที่
กลุม และองคกรที่เกี่ยวของ
การพิจารณาสภาพแวดลอมทางธรรมชาติและมาตรการ
ลดผลกระทบ
ระบบจัดเก็บคาบริการ
เหตุผลในการเลือกเก็บที่อัตรานี้
แนวทางระบบการจัดเก็บคาบริการ
ปญหาขยะมูลฝอยในปจจุบัน และความจําเปนตองมีโครงการ
ขยะมูลฝอยในปจจุบันถูกเทกองในสถานที่เปด ทําใหเกิดปญหาดานสาธารณสุข และพื้นที่วางสําหรับเทกองเหลือนอยมาก การ
กอสรางสถานที่ฝงกลบขยะมูลฝอยอยางถูกหลักสุขาภิบาลจึงมีความจําเปนอยางยิ่ง
อัตราการผลิตขยะมูลฝอย
ปจจุบัน ในอีก 10 ปขางหนา ในอีก 20ปขางหนา
อัตราการผลิตขยะมูลฝอยชุมชน (กิโลกรัม/คน/วัน) 0.8 1.09 1.538
การคาดการณจํานวนประชากร (คน) 50,000 60,000 73,000
การคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยตอวัน (ตัน/วัน) 40.0 65.2 112.0
องคประกอบของขยะมูลฝอย (รอยละ)
แกว 4.2 เหล็ก-โลหะ 2.8 หนังและยาง 16
กระดาษ 12.9 ไม 4.5 สารอินทรียและอื่น ๆ 55.4
พลาสติก 16 ผา 2.6 รวม 100 %
การลดปริมาณขยะมูลฝอย
นโยบายการลดปริมาณขยะมูลฝอย อัตราการลดขยะมูลฝอยที่
จากแหลงกําเนิด รณรงคการลดขยะมูลฝอย ณ แหลงกําเนิด แหลงกําเนิด
1 %
นโยบายการนําขยะมูลฝอยกลับ สงเสริมกิจกรรม “ธนาคารขยะ” ครอบคลุมพื้นที่รอยละ 30 อัตราการลดขยะมูลฝอยโดยการ
มาใชใหม ของเทศบาลคาดหวังวาจะไดรับความรวมมือจากประชาชน นํากลับมาใชใหม
8 %
ประมาณรอยละ 50
การใหความรูดานสิ่งแวดลอม 1)ประสบความสําเร็จในการใหความรูประชาชนเรื่อง “ธนาคารขยะ”
2)มีการรณรงคดานสิ่งแวดลอมในพื้นที่สงเสริมกิจกรรม “ธนาคารขยะ”
3)จะจัดสัมมนาและการประชุมเชิงปฏิบัติการในพื้นที่สงเสริมกิจกรรม “ธนาคารขยะ”
ขยะมูลฝอยเปาหมายที่จะกําจัด
ปจจุบัน ในอีก 10 ปขางหนา ในอีก 20 ปขางหนา
อัตราการผลิตขยะมูลฝอยชุมชน (กิโลกรัม/คน/วัน) 0.726 0.989 1.396
การคาดการณจํานวนประชากร (คน) 50,000 60,000 73,000
การคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยตอวัน (ตัน/วัน) 36.3 59.1 101.7
ปเปาหมาย
ปเริ่มตนดําเนินการ พ.ศ. 2547
จํานวนปในชวงอายุโครงการ 20 ป
การเก็บรวบรวม และขนสงขยะมูลฝอย
จํานวนรถเก็บขยะมูลฝอย (คัน) 10
จํานวนถังขยะมูลฝอย(ถัง) 1,000
สถานีขนถาย 1. มี 2. ไมมี
คูมือการจัดทําโครงการจัดการขยะมูลฝอย สําหรับองคกรปกครองสวนทองถิ่น 2. การใหความรูดานสิ่งแวดลอมแกชุมชน
เพื่อใหโครงการดําเนินไปอยางราบรื่น • 2-11
การฝงกลบอยางถูกหลักสุขาภิบาล
วิธีฝงกลบ 1. ฝงกลบบนพื้นที่ 2. ฝงกลบแบบขุดรอง 3. อื่น ๆ
พื้นที่ (ตร.ม.) 259,000
ปริมาตร (ลบ.ม.) 1,000,000
คากอสราง (ลานบาท) 44
การเลือกสถานที่ฝงกลบ
เหตุผลที่เลือกพื้นที่นี้ จากการเปรียบเทียบทางเลือกที่ตั้ง 3 แหงในดานเทคนิค สังคม สิ่งแวดลอม
พบวา
1) ระดับน้ําใตดินต่ําเพียงพอ
2) องคประกอบทางธรณีวิทยาแข็งแกรงพอ
3)ไมมีผูคนอาศัยอยูรอบในรัศมี 1 กม.
4) ความเปนไปไดที่จะเกิดผลกระทบสิ่งแวดลอมมีนอย
กระบวนการในการเลือกพื้นที่ 1) มีพื้นที่ทางเลือก 3 แหง
2) ทําการประเมินเปรียบเทียบทั้ง 3 พืน้ ที่
3) ตัดสินใจเลือกพื้นที่ตามผลประเมิน
กลุม และองคกรที่เกี่ยวของ 1) มีครัวเรือนอาศัยอยู 3 หลังในรัศมี 1.5 กม.จากพื้นที่
2) เกษตรกรที่ปลูกขาวรอบ ๆ พื้นที่
การพิจารณาสภาพแวดลอมทางธรรมชาติและ 1) มีโอกาสที่จะปนเปอนน้ําใตดินดังนั้นตองติดตั้งบอตรวจรอบ ๆ
มาตร การลดผลกระทบ 2) มีโอกาสที่น้ําฝนจะทวมในพื้นที่ฝงกลบ ดังนั้นตองติดตั้งระบบสูบน้ํา
การพิจารณาสภาพแวดลอมทางสังคม และมาตรการลด มีโอกาสที่จะเกิดอุบัติเหตุจราจรเนื่องจากมีรถขนขยะมูลฝอยหนาแนน
ผลกระทบ ดังนั้น ตองสรางถนนสําหรับรถขนขยะมูลฝอยเทานั้น
แผนการมีสวนรวมของประชาชน จัดประชุมกับผูเกี่ยวของกลุมตางๆ อยางสม่ําเสมอในระหวางกอสราง
และดําเนินงานโครงการ
ระบบจัดเก็บคาบริการ
เหตุผลในการเลือกเก็บที่อัตรานี้ อัตราที่เรียกเก็บ 45 บาท/ครัวเรือน/เดือน สอดคลองกับรอยละ 0.4 ของ
รายไดเฉลี่ยรายเดือนของครัวเรือนในพื้นที่
แนวทางระบบการจัดเก็บคาบริการ 1)คาบริการจัดการขยะมูลฝอยจะเก็บพรอมกับคาบริการทางสังคมอื่นๆ
เชน ไฟฟา
2) มีระบบจายคาบริการจัดการขยะมูลฝอยรายปพรอมสวนลด
คาใชจาย และ รายไดในชวงอายุโครงการที่มีการฝงกลบ
คาใชจายในการเก็บขน (ลานบาท) 132.0
คาใชจายในการจายคืนเงินกู (ลานบาท) 16.4
คาใชจายในการดําเนินงานและบํารุงรักษา (ลานบาท) 39.6
รวมคาใชจายทั้งหมด (ลานบาท) 188.0
รายไดทั้งหมด (ลานบาท) 147.4
งบที่ทองถิ่นตองสมทบเพิ่มเติม (ลานบาท) 40.6
การวางแผนโครงการ
3. ความจําเปนที่ตองมีระบบการจัดการขยะมูลฝอย
ประเทศไทยไดผานชวงที่มีการพัฒนาเศรษฐกิจอยางรวดเร็วในชวงประมาณป 2530 ถึงป 2539
ซึ่งเปนชวงที่มีการเติบโตทางเศรษฐกิจสูง ในระยะเวลาดังกลาวผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศ
(GDP) เพิ่มขึ้นถึงประมาณรอยละ 9 ตอป
ในทางกลับกัน ความรุงเรืองทางเศรษฐกิจนี้ไดนํามาซึ่งปริมาณและองคประกอบของขยะมูลฝอย
ที่เพิ่มและหลากหลายมากขึ้น ในขณะที่ระบบการจัดการขยะมูลฝอยทั่วทุกแหงในประเทศยังไม
เพียงพอ ดังนั้นการกอสรางและการจัดการระบบกําจัดขยะมูลฝอยจึงกลายเปนนโยบายสําคัญ
และจําเปนประการหนึ่ง
ปญหาขยะมูลฝอยถือวาเปนปญหาสังคม
♦ การกอสรางระบบกําจัดเพียงอยางเดียว ไมอาจแกไขปญหาขยะมูลฝอยได
• การกอสรางระบบกําจัดขยะมูลฝอย เปนมาตรการที่สําคัญในการแกไขปญหา
ขยะมู ลฝอยประการหนึ่ ง แต ป ญหาขยะมู ลฝอยเป นป ญหาสั งคมที่ มี ความ
ซับซอน การกอสรางระบบกําจัดเพียงอยางเดียวจึงไมเพียงพอที่จะแกไขปญหา
ขยะมูลฝอยไดทั้งหมด
♦ โครงการจัดการขยะมูลฝอยมีประเด็นที่เกี่ยวของมากมาย
• โครงการจัดการขยะมูลฝอยมีประเด็นตางๆ ที่จะตองพิจารณามากมาย เชน การ
สรางจิตสํานึกในเรื่องของสิ่งแวดลอม การประชาสัมพันธแกชุมชน การวาง
ระบบการจัดเก็บคาบริการ การบริหารงานพนักงานเก็บขนขยะมูลฝอย รวมทั้ง
จะ ตองมีความรูทางดานวิศวกรรมสําหรับการดําเนินงานระบบ ซึ่งตองการ
ความรูดานวิชาการที่หลากหลาย
♦ การไดรับความเห็นชอบจากประชาชนไมใชเรื่องงาย
• โครงการกอสรางระบบใดๆก็ตาม มีแงมุมปญหาทางสังคมที่ซับซอน โดยเฉพาะ
อยางยิ่งในเรื่องของการยอมรับจากประชาชนที่อาศัยอยูใ นบริเวณทีใ่ กลเคียงกับ
พื้นที่โครงการ
♦ จําเปนตองมีผูสรุปความคิดเห็นในภาพรวม
• ผูวางแผนระบบจัดการขยะมูลฝอย จะตองเปนผูที่สามารถสรุปความคิดเห็น
ตางๆ เปนภาพรวมได เนื่องจากจะตองพิจารณาใหครอบคลุม ประเด็นตางๆ ทั้ง
จากมุมของผูกอใหเกิดขยะมูลฝอย เชน ชุมชน และบริษัทตางๆ และทั้งจากมุม
ของผูที่มีสวนเกี่ยวของและองคกรอื่น ๆ ในพื้นที่
การรีไซเคิล มีความสําคัญอยางยิ่งเชนเดียวกัน
♦ รัฐบาลไดกําหนดใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นมีระบบการเก็บรวบรวมขยะมูลฝอย
และตองทําการเก็บรวบรวมขยะมูลฝอยที่ตกคางอยูในเขตองคกรปกครองสวนทอง
ถิ่ นให หมด และสํ าหรับพื้ นที่ นอกเขตองค กรปกครองส วนท องถิ่ นจะต องมี ขยะ
มูลฝอยตกคางไมเกินรอยละ 10 ของปริมาณขยะทั้งหมด
ขยะมูลฝอยควรไดรับการฝงกลบอยางเหมาะสม
4-1. สภาพปจจุบันและความจําเปนตองมีโครงการ
สิ่งแรกที่ตองกระทําคือการชี้ชัดถึงความจําเปนตองมีโครงการจัดการขยะมูลฝอย
♦ ลําดับแรกตองพิจารณาสถานการณปจจุบันของการจัดการขยะมูลฝอย และอธิบาย
ถึงความจําเปนที่จะตองมีการจัดการขยะมูลฝอย เพื่อกําหนดการจัดทําโครงการตอไป
ตัวอยางความจําเปนที่ตองมีโครงการจัดการขยะมูลฝอยตามสถานการณปจจุบัน
สถานการณปจจุบัน ความจําเปนตองมีโครงการจัดการขยะมูลฝอย
1 - การเพิ่มขึ้นของขยะมูลฝอยชุมชนอยางรวดเร็ว - เพื่อปรับปรุงภาวะทางสุขอนามัยของเมือง โดย
- การเก็บรวบรวมขยะมูลฝอยไมทั่วถึง การจัดใหมีบริการเก็บรวบรวมขยะมูลฝอย
- มีข ยะมู ล ฝอยกระจั ด กระจายในเมื อ ง และมี ภ าวะ
สุขอนามัยไมดี
2 - ภาวะสุขอนามัยไมดีเนื่องจากการทิ้งขยะมูลฝอยแบบ - เพื่อสงเสริมภาวะสุขอนามัยที่ดี โดยการจัดใหมี
เทกอง สถานีฝงกลบขยะมูลฝอยอยางถูกหลักสุขาภิบาล
- มี ก ารร อ งเรี ย นเกี่ ย วกั บ พื้ น ที่ ทิ้ ง ขยะมู ล ฝอย โดย แหงใหม
ประชาชนใกลเคียง
3 - การเพิ่มขึ้นของปริมาณขยะมูลฝอยชุมชนอยาง - เพื่อประหยัดพื้นที่ในการฝงกลบขยะโดยสงเสริม
รวดเร็ว กิจกรรมการนําวัสดุกลับมาใชใหม (การรีไซเคิล)
- พื้นที่ฝงกลบไมเพียงพอ
4 - ขาดจิตสํานึกทางดานสิ่งแวดลอม - เพื่อยกระดับจิตสํานึกทางดานสิ่งแวดลอม และ
- ขาดความรวมมือในการลดปริมาณขยะมูลฝอย อนุ รั ก ษ ท รั พ ยากรธรรมชาติ โ ดยการส ง เสริ ม
กิจกรรมรีไซเคิล
ขั้นตอนแรกเปนการประเมินปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นตอคนตอวัน
♦ ปริมาณขยะมูลฝอยจากชุมชนที่เกิดขึ้นตอคนตอวัน เปนขอมูลพื้นฐานที่ใชในการ
วางแผนระบบการจัดการขยะมูลฝอย ขอมูลนี้จะแตกตางกันตามภูมิภาค สภาวะทาง
สังคม และเศรษฐกิจ แตอยางไรก็ตามมีการศึกษาคามาตรฐานของอัตราการผลิตขยะ
มูลฝอย ซึ่งสามารถนําไปใชเปนแนวทางได ดังแสดงในตารางตอไปนี้
ขอมูลปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นตอคนตอวันในเขตเมือง
พื้นที่ คามาตรฐาน (กรัม/คน/วัน)
- กรุงเทพ ฯ 1,000
- เทศบาลนคร / เทศบาลเมือง 800
- เทศบาลตําบล 600
- องคการบริหารสวนตําบล (อบต.) 400
หมายเหตุ : คามาตรฐานนี้ไมรวมขยะจากอุตสาหกรรม
ที่มา : - “ สถานการณ แ ละแนวโน ม ของขยะมู ล ฝอยชุ ม ชนใน 10 ป ที่ ผ า นมา” กรมควบคุ ม มลพิ ษ
กระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและสิ่งแวดลอม
- เอกสารชุดคูมือการดําเนินงานตามแผนการปฏิบัติการเพื่อการจัดการคุณภาพสิ่งแวดลอมระดับจังหวัด เลมที่ 8
การจัดการขยะมูลฝอยและสิ่งปฏิกูล, สํานักงานนโยบายและแผนสิ่งแวดลอม
♦ บางพื้นที่อาจมีอัตราการผลิตขยะมูลฝอยแตกตางจากคาในตารางมาก กรณีนี้ทาง
องคกรปกครองสวนทองถิ่นในเขตพื้นที่ดังกลาว ไมควรนําขอมูลในตารางไปใช
โดยตรงจําเปนตองปรับคาใหถูกตองกอน โดยเฉพาะอยางยิ่งในเขตพื้นที่ทองเที่ยว
ซึ่งปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นตอคนตอวันจะมีคามากกวาปกติ
♦ ขั้นตอไปจําเปนที่จะตองมีการศึกษาเพื่อประมาณปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นไดแก
การศึกษาความเปนไปไดของโครงการ หรือการออกแบบรายละเอียด รายละเอียด
วิธี การศึ กษาหาปริม าณขยะมูลฝอยแสดงในหัว ขอ “2-1-1 ปริม าณขยะมู ลฝอย
ชุมชน” ในภาคผนวก 2
ขั้นตอนที่สองเปนการคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยที่จะเกิดขึ้นในอนาคต
♦ การคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยมีอยูหลายวิธี ซึ่งมีรายละเอียดอยูในหัวขอ “2-1-2
การคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยชุมชนในอนาคต” ในภาคผนวก 2 แตการคาดการณ
อยางคราวๆ สามารถทําไดดังแสดงในตารางตอไปนี้
การหาองคประกอบของขยะมูลฝอยจากชุมชนเปนสิ่งสําคัญ
♦ การจัดทําโครงการจัดการขยะมูลฝอยที่ประสบความสําเร็จ ตองการขอมูลที่มีความ
ถูกตองและทันสมัยเกี่ยวกับคุณลักษณะและชนิดของขยะมูลฝอยชุมชนที่เกิดขึ้น
♦ วิ ธี การวิ เคราะห องค ประกอบขยะมู ลฝอย แสดงในหั วข อ “2-1-3 การวิ เ คราะห
องค ประกอบของขยะมู ลฝอย” ในภาคผนวก 2 ซึ่ งองค กรปกครองส วนท องถิ่ น
สามารถใชตัวอยางขอมูลในตารางตอไปนี้
♦ ขอมูลองคประกอบของขยะมูลฝอยสามารถนํามาใชในการพิจารณาการลดปริมาณ
ขยะมูลฝอยดวยวิธีการลดปริมาณ ณ แหลงกําเนิดและการรีไซเคิล และจะตองทําการ
วิเคราะหองคประกอบของขยะมูลฝอยจริงของพื้นที่โครงการในขั้นตอนของการศึกษา
อยางละเอียด เชน ในขั้นการทํารายงานการศึกษาความเหมาะสม(FS) หรือการ
ออกแบบรายละเอียด (DD)
ตัวอยางขอมูลองคประกอบขยะมูลฝอย ป พ.ศ. 2538
ขั้นตอนแรกเปนการกําหนดประเภทของขยะมูลฝอยเปาหมาย
ควรจะพิจารณาการลดปริมาณขยะมูลฝอย ณ แหลงกําเนิดดวยเสมอ
♦ องคกรปกครองสวนทองถิ่นควรเริ่มวางแผนโครงการจัดการขยะมูลฝอยทั้งที่เปน
โครงการใหมและโครงการที่มีอยูแลว ดวยการปรึกษาหารือถึงเปาหมายที่ตองการ
กอน และควรจะรวมการลดปริมาณขยะมูลฝอย ณ แหลงกําเนิดดวยเสมอ
♦ โดยการกําหนดขยะมูลฝอยเปาหมายจะทําใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นสามารถ
กําหนดประเภทของโครง การที่ตองการได
ขยะมูลฝอยเปาหมาย และประเภทโครงการ
ประเภทโครงการ ขยะมูลฝอยเปาหมาย ขอสังเกต
การรีไซเคิล องค ป ระกอบทั้ ง หมดที่ ส ามารถ ควรพิจารณากิจกรรม และโครงการรีไซเคิลเพื่อลด
นําไปรีไซเคิล เชน กระดาษ แกว ปริมาณขยะมูลฝอย
โลหะ อลูมิเนียม ขึ้นอยูกับตลาดรับ
ซื้อในทองถิ่น
การฝ ง กลบอย า งถู ก ขยะมู ล ฝอยเกื อ บทุ ก ชนิ ด ยกเว น การฝ ง กลบอย า งถูก หลั กสุ ข าภิบ าลสามารถกํ า จั ด
หลักสุขาภิบาล ขยะมู ลฝอยอั นตราย และ ขยะมู ล ขยะมูลฝอยไดเกือบทุกประเภทแตถามีการรีไซเคิล
ฝอยติดเชื้อ และการหมัก ปุ ย จากขยะมู ล ฝอย จะชว ยประหยั ด
ปริมาตรของหลุมฝงกลบ และชวยลดผลกระทบทาง
สิ่งแวดลอมที่จะเกิดขึ้นรอบๆโครงการ
การหมักปุย เศษอาหาร (โดยเฉพาะจากรานอาหาร โครงการหมักปุยจากขยะมูลฝอยจะชวยลดผลกระทบ
และโรงแรม ) ทางดานสิ่งแวดลอมของสถานีฝงกลบขยะมูลฝอยได
การคัดแยก ณ แหลงกําเนิดที่สมบูรณ และการนําปุยที่
ไดไปใชเปนสิ่งที่สําคัญ
เตาเผาขยะมูลฝอย ขยะมูลฝอยที่เผาไหมไดรวมถึงเศษ เตาเผาขยะมูลฝอยสามารถลดปริมาตร และน้ําหนัก
อาหาร ของขยะมูลฝอยไดอยางมาก ซึ่งเถาที่เหลือจากการ
เผาจะนํ า ไปฝ ง กลบ แต โ ครงการต อ งการทั้ ง การ
ลงทุนและมีคาใชจายดําเนินการสูง นอกจากนี้จะเกิด
ผลกระทบทางด า นสิ่ ง แวดล อ มจากการเผาขยะ
มูลฝอย เชน สารไดออกซิน ซึ่งเปนเรื่องที่ทั่วโลก
กําลังใหความสนใจกลาวถึง
♦ การลดปริมาณขยะมูลฝอย ณ แหลงกําเนิดควรจะถูกนํามาพิจารณาเปนลําดับแรก
และจะตองพิจารณาการรีไซเคิลในขั้นตอนตอไป เพื่อลดปริมาณขยะมูลฝอยที่ตอง
นําไปฝงกลบ
♦ การลดปริมาณขยะมูลฝอยสามารถปฏิบัติไดดังนี้
ตัวอยางเปาหมายการลดปริมาณขยะมูลฝอย
เปาหมายของการลด เหตุผลพื้นฐาน
การลดปริมาณ ณ แหลงกําเนิด 3% ควรกํ า หนดเป า หมายของการลดปริม าณขยะมู ล ฝอย ณ
แหลงกําเนิดไวเพื่อที่จะทําใหไดปริมาณขยะมูลฝอยต่ํากวา
1 กิโลกรัม/คน/วันตามนโยบายของประเทศ ใหการศึกษา
แก ป ระชาชนให ต ระหนั ก ต อ ป ญ หาสิ่ ง แวดล อ มจะช ว ย
สงเสริมการลดปญหาขยะมูลฝอยไดอีกทางหนึ่ง
การรีไซเคิล 20 % 1) วัส ดุรี ไ ซเคิล เป าหมาย ได แ ก แกว กระดาษ พลาสติ ก
และโลหะ จากขอมูลองคประกอบของขยะมูลฝอย ของ
กรมควบคุมมลพิษ วัสดุเปาหมายนี้มีสัดสวนถึงรอยละ
36 ของปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้น ดังนั้นสามารถ
กํ า หนดอั ต ราการรี ไ ซเคิ ล เป า หมายที่ ร อ ยละ 18 โดย
สมมุติวาสามารถเก็บรวบรวมไปรีไซเคิลไดรอยละ 50
2) ขยะอินทรียจากรานอาหารจะถูกนําไปหมักปุย อัตราการ
ลดลงของขยะ เนื่ อ งจากการหมั ก ปุ ย มี ค า ประมาณ
รอยละ 2 ของปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้น
3) อัตราการลดปริมาณขยะมูลฝอยดวยวิธีรีไซเคิลเทากับ
รอยละ 2
การฝงกลบอยางถูกหลัก 77 % ขยะมูลฝอยที่เหลือจะถูกนําไปฝงกลบอยางถูกสุขลักษณะ
สุขาภิบาล
แผนภูมิแสดงการจัดการขยะมูลฝอยสามารถอธิบายโครงการไดเปนอยางดี
ตัวอยางแผนภูมิแสดงขั้นตอนการจัดการของเสียทั่วไป
วัสดุรีไซเคิล
- กระดาษ คัดแยก ใชในวงการ
“ธนาคารขยะ” วัตถุดิบ
- ภาชนะบรรจุเครื่องดื่ม โดยชุมชน อุตสาหกรรม
- พลาสติก
สถานีหมักปุย
ขยะมูลฝอยอินทรีย การเก็บรวบรวม ใชในวงการ
จากขยะมูล ปุยหมัก
จากรานอาหาร โดยบริษัทเอกชน เกษตรกรรม
ฝอย
1 กรัม/คน/วัน
50 กรัม/คน/วัน 10 กรัม/คน/วัน
(กากจากการหมักปุย)
การเก็บรวบรวม
ขยะมูลฝอยอื่นๆ โดยองคกร สถานที่ฝงกลบ
ปกครองสวน ขยะมูลฝอย
ทองถิ่น
5-1. ขอมูลที่ควรเตรียมนําเสนอตอประชาชน
ขอมูลที่เตรียมควรมีความหลากหลาย
♦ ขอมูลเรื่องการจัดการขยะมูลฝอยที่ควรเตรียมมีดังนี้ :
• สภาพอัตราการเกิดขยะในปจจุบันและอนาคต
• สภาพของสถานที่ฝงกลบขยะในปจจุบันและอนาคต
• คาใชจายในการบริหารจัดการสถานที่ฝงกลบขยะ
• สถานการณดานสิ่งแวดลอมของทองถิ่นและของโลก
♦ ขอมูลเกี่ยวกับการจัดการนําขยะกลับมาใชใหมควรเตรียมไวดังนี้
• เหตุ ผ ลที่ ต อ งนํ า ขยะกลั บ มาใช ใ หม (Recycle) การลดปริ ม าณขยะ
มูลฝอย (Reduce) และการนํากลับมาใชซ้ํา (Re-use)
• ประเภทของขยะมู ล ฝอยที่ สามารถนํ า มาใช ใ หม (Recycle) และ
ประเภทของขยะมูลฝอยที่ไมสามารถนํามาใชใหม
• ระบบการจั ด การเพื่ อ นํ า ขยะกลั บ มาใช ใ หม ได แ ก การเก็ บ ขนขยะ
มูลฝอย การขนสง ตนทุน ราคาขาย เงินคืนทุน และแรงจูงใจ อื่นๆ
• ใครคือผูรับผิดชอบในแตละขั้นตอนของกระบวนการนําขยะกลับมาใช
ใหม
• การใชประโยชนจากวัสดุที่สามารถนํากลับมาใชใหม (Recycled
material) เชน กระดาษ แกว พลาสติก โลหะ ปุย และผลิตภัณฑปุย
• ผลประโยชนที่เกิดขึ้นกับสิ่งแวดลอมและสังคม
วิธีการในการใหขอมูลมีความหลากหลาย
♦ วิธีการในการใหขอมูลมีดังตอไปนี้ :
• การใชสื่อมวลชน และสื่อตางๆ เชน หนังสือพิมพ ทีวี และวิทยุ
• สิ่งพิมพและการเผยแพรใบปลิวขอมูล แผนพับ และแผนปายประกาศ
(Posters)
• การไปทัศนศึกษาดูงานโครงการในพื้นที่อื่นๆ
• การจั ด นิ ท รรศการ และการสาธิ ต เช น การนํ า ขยะมาใช ใ หม
(Recycling)
• จัดตั้งศูนยขอมูลขาวสาร
♦ วิธีการของการมีสวนรวม (Participatory Methods) มีดังนี้:
• การประชุมสาธารณะ และการประชุมกลุมยอย
• การประชุมเชิงปฏิบัติการ
• กิจกรรมในเชิงปฏิบัติสําหรับโรงเรียนประถมศึกษา และมัธยมศึกษา
• การสํารวจทัศนคติของชุมชน และความคิดเห็นของชุมชน
• จัดใหมีโทรศัพทสายดวน (Hotline) เพื่อรับฟงความคิดเห็น
• จัดใหมีเจาหนาที่ประสานงานของชุมชนเพื่อทํางานในชุมชน
♦ ขอมูลเพิ่มเติม ดูรายละเอียดในหัวขอ ”2-2-1 เทคนิคการมีสวนรวมของประชาชน”
ในภาคผนวกที่ 2
การใหความรูดานสิ่งแวดลอมที่โรงเรียนมีความสําคัญเชนกัน
♦ มีบางคนคิดวาการใหความรูดานสิ่งแวดลอมในโรงเรียนเปนเพียงแตการบรรยายใน
หองเรียนเทานั้น แมวาการบรรยายเปนวิธีที่มีความสําคัญ แตมีวิธีการอื่นอีกที่จะให
ความรูดานสิ่งแวดลอมแกเด็กในโรงเรียนไดดีกวาคือ การจัดหองเรียนที่เกี่ยวกับ
สิ่งแวดลอม อาทิเชน ตั้งถังขยะหรือถังรีไซเคิลเพื่อแยกขยะ และทําการแยกกระดาษ
ที่สามารถนํากลับมาใชใหม ก็เปนวิธีการใหความรูดานสิ่งแวดลอมดวยเชนกัน
ตัวอยาง : กิจกรรมเชิงปฏิบัติการสําหรับเด็กนักเรียน
มาเก็บกระปองกันเถอะ..
ขั้นตอนที่ 1 ใหเด็กนักเรียนชวยกันเก็บขยะที่เปนกระปองตาง ๆ ภายในบริเวณโรงเรียน
(ขั้นตอนนี้เปนการเรียนรูเกี่ยวกับ กิจกรรมทําความสะอาด)
ขั้นตอนที่ 2 หลังจากเก็บรวบรวมกระปองตาง ๆ ไดแลว ก็ทําการคัดแยกโดยใชแมเหล็ก
แยกกระปองที่ทําดวยอลูมิเนียม และกระปองที่ทําดวยเหล็ก (ขั้นตอนนี้นักเรียนไดเรียนรู
ดานวิทยาศาสตร)
ขั้นตอนที่ 3 คุณครูติดตอไปยังบริษัทรีไซเคิล และขายกระปองเหลานั้นเปนการสาธิต
ใหเด็กนักเรียนไดเห็นถึงผลที่ไดจากการคัดแยกขยะ (ดานสังคม)
ขยะลึกลับ..
ขั้นตอนที่ 1 คุณครูจัดเตรียมขยะอินทรีย (เนนขยะที่เปนเศษอาหารเหลือจากอาหาร
กลางวันของนักเรียน)
ขั้นตอนที่ 2 ใหนักเรียนทิ้งเศษอาหารที่เหลือลงในเครื่องทําปุยดวยตนเอง (การสัมผัส
ขยะอินทรียดวยตนเองจะเปลี่ยนแปลงความคิดของเด็ก ๆ)
ขั้ น ตอนที่ 3 หลั ง จากนั้ น 1 เดื อ น คุ ณ ครู จ ะได ส อนให เ ด็ ก นั ก เรี ย นทราบถึ ง การ
เปลี่ยนแปลงของขยะอินทรียที่กลายไปเปนปุย (เด็กนักเรียนจะรูสึกแปลกใจที่ไดเห็น
การเปลี่ยนแปลงนั้น)
ขั้นตอนที่ 4 บรรยายถึงสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่ยอยสลายขยะมูลฝอย (ใหความรูทาง
วิทยาศาสตร)
พิพิธภัณฑสําหรับเด็กในประเทศสหรัฐอเมริกา
ประเทศสหรัฐอเมริกาไดจัดตั้งพิพิธภัณฑสําหรับเด็กขึ้นหลายแหง บางแหงนําปญหา
เกี่ยวกับขยะแสดงไวเปนหัวเรื่องเดน ทั้งนี้แนวคิดของพิพิธภัณฑเด็ก คือ “ การสัมผัส
ดวยตนเอง” ซึ่งก็คือการทําใหเด็ก ๆ ทําและคิดในบางสิ่งดวยตนเอง
5-3. การใหความรูดานสิ่งแวดลอมผานการมีสวนรวมของประชาชน
ประโยชนของการมีสวนรวมของชุมชนมีหลายประการ
♦ ประโยชนที่ไดรับจากการมีสวนรวมของประชาชนที่เกิดกับโครงการและชุมชนมี
ความหลากหลาย และสามารถรวมถึง :
• การลดความเสี่ยง และคาใชจาย
• มีการจางแรงงานในทองถิ่น
• มีการนําภูมิปญญาทองถิ่นมาใชในการจัดการใหโครงการดีขึ้น
• มีความราบรื่นและงายตอการบริหารจัดการโครงการ
• มีการพัฒนาชุมชน การสรางความเขมแข็ง และการติดตอประสานงาน
• พัฒนาความสัมพันธระหวางหนวยงานของเทศบาลกับชุมชน
6-1. หลักการสําคัญ
รูปแบบ “การตัดสินใจกอน-แลวคอยประกาศ-และชี้แจงภายหลัง”
เปนรูปแบบที่ควรหลีกเลี่ยง
♦ ที่ผานมาการเลือกพื้นที่กอสรางโครงการ เปนอํานาจการตัดสินใจของบุคลากรหลัก
เพียงบางคน ประชาชนและชุมชนรอบ ๆ โครงการจะรับทราบแผนงานเปนครั้งแรก
หลังจากที่มีการกําหนดแผนงานของโครงการทุกอยางแลว เปนรูปแบบที่เรียกวา
“การตัดสินใจ-ประกาศ-ชี้แจง” ซึ่งนําไปสูความขัดแยงของชาวบานกับองคกร
ปกครองสวนทองถิ่น ในกรณีที่เลวรายที่สุดอาจมีการฟองรองเปนคดีความเขาสูการ
พิจารณาของศาล ซึ่งเรื่องเชนนี้เปนสิ่งที่ไมพึงประสงคในการดําเนินการโครงการ
และยังทําใหเสียคาใชจายและ เสียกําลังเจาหนาที่
♦ เพื่อเปนการสงเสริมใหประชาชนในทองถิ่นไดเขามามีสวนรวม ประการแรกจําเปน
ที่จะตองใหความรูกับประชาชน เพื่อยกระดับความตื่นตัวในเรื่องสิทธิ หนาที่ และ
ความรับผิดชอบตอการจัดการสิ่งแวดลอมของทองถิ่น ดังนั้นสิ่งแรกที่ตองกระทํา
คือการใหความรูดานสิ่งแวดลอมแกประชาชน และควรตระหนักดวยวากระบวน
การนี้ตองการเวลาพอสมควรกวาจะเห็นผล จึงไมควรจะรีบเรงและตองใหเวลาแก
องคกรปกครองสวนทองถิ่นควรทําหนาที่เสมือนเปนผูอํานวยความสะดวก
♦ ปญหาขยะมูลฝอยเปนปญหาของสังคม ที่สงผลกระทบโดยตรงตอคุณภาพชีวิตของ
ประชาชน และตองการความรวมมือของประชาชนในการแกปญหา จากประสบ
การณการแกไขปญหาที่ผานมาพบวากลไกการแกไขปญหาในทองถิ่น โดยคนใน
ทองถิ่นเองเปนวิธีที่มีประสิทธิภาพสูงสุด และใหผลสัมฤทธิ์ที่ยั่งยืน
♦ ภายใตรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ฉบับ พ.ศ. 2540 เรื่องการมีสวนรวม และ
การกระจายอํานาจ กําหนดบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถิ่นไมใหสั่งการ
จากระดับบนลงสูระดับลาง (top-down manner) แตใหอํานวยความสะดวกแก
ประชาชนในทองถิ่นใหมีการหารือถึงวิธีแกไขปญหา และเขามามีสวนรวมในการ
แกไขปญหาเพื่อใหบรรลุถึงเปาหมายที่ประชาชนตองการ และยังเปนการยืนยัน
ความรวมมือกันระหวางภาครัฐและชุมชนที่จะมีขึ้น
♦ เพื่อใหการประชุมปรึกษาหารือของประชาชนมีความสําคัญและมีความหมาย หนวย
งานปกครองทองถิ่นตองอํานวยความสะดวก และจัดหาขอมูลที่ถูกตองเกี่ยวกับปญหา
และทางเลือกในการแกไขปญหา ทั้งทางดานเทคนิค และการเงิน รวมทั้งอธิบายทาง
เลือกตาง ๆ ที่เสนอมาอยางชัดเจน
6-2. กระบวนการเลือกสถานที่ตั้งโครงการ
การเลือกสถานที่ตั้งโครงการจะตองทําเปนอันดับแรกของขั้นตอนดําเนินการโครงการ
♦ การเลือกสถานที่ตั้งโครงการควรดําเนินการตามขั้นตอนที่แสดงในรูปถัดไป และจะ
ตองทําใหกระบวนการเลือกสถานที่ตั้งโครงการมีความโปรงใส โดยมีสาระดังนี้
1. เงื่อนไขในการเลือกพื้นที่
2. ทํารายการสถานที่ตั้งโครงการที่เขาขายเปนพื้นที่ที่มีความเหมาะสม
3. ทําการสํารวจพื้นที่ทางเลือกที่เขาขายวาเหมาะสมและสํารวจทัศนคติของชุมชน
ใกลเคียงพื้นที่เหลานี้
♦ ควรใหชุมชนไดรับทราบถึงปญหาที่เกิดขึ้นในปจจุบัน ความจําเปนของโครงการ
และลักษณะของโครงการ นอกจากนี้หลังการมีมติเปนเอกฉันทเกี่ยวกับโครงการ
แลว การติดตามตรวจสอบความกาวหนาในการดําเนินโครงการ ผลการดําเนินการ
และผลของการติดตอประสานงานก็นับวาเปนปจจัยสําคัญเชนกัน
♦ ประเด็นสําคัญ 3 ประการ สําหรับการมีสวนรวมของประชาชนที่ประสบความ
สําเร็จในการเลือกพื้นที่ตั้งโครงการ มีรายละเอียดดังตอไปนี้
ตองทําใหประชาชนมีความเชื่อมั่นในเหตุผลที่ใชเลือกพื้นที่ เพราะมักมีคําถามวา “ทําไมพื้นที่นี้
จึงมีความเหมาะสมเขาขายเปนพื้นที่ทางเลือกแหงหนึ่งของโครงการ” “มีหลักเกณฑในการประเมิน
พื้นที่ที่เขาขายเปนพื้นที่ทางเลือกอยางไร” และ “มีการตัดสินเลือกพื้นที่เหลานี้ดวยวิธีการอยางไร”
คําตอบตอคําถามขางตนนี้ตองมีความชัดเจน
ผู เ สนอโครงการต อ งสํ า รวจตรวจสอบสภาพแวดล อ มโดยรอบของพื้ น ที่ ท างเลื อ ก รวมถึ ง
โครงสรางของชุมชนและความคิดเห็นของชุมชน ทั้งนี้รวมถึงความเห็นจากกลุมที่เกี่ยวของอื่นๆและ
องคกรพัฒนาเอกชน (NGOs)
เปนเรื่องสําคัญมากที่จะตองติดตอสื่อสารกับชุมชนใกลเคียง ในรูปของการประชุมทั้งที่เปน
ทางการและไมเปนทางการหลาย ๆ ครั้ง ในบางกรณีอาจตองใชมาตรการลดผลกระทบของปญหา
เขารวมดวย
ศึกษาความเหมาะสมและ การใหความรูดาน
ความเปนไปไดของโครงการ สิ่งแวดลอมแกประชาชน
ร า ย ล ะ เ อี ย ด อ ง ค - สภาพปจจุบันของ การ
เกณฑในการคัดเลือก
ประกอบของโครงการ จัดการขยะมูลฝอย
สถานที่ตั้งโครงการ - ความสําคัญของการลด
เชน ประเภท ความจุใน
การใช งาน และ ขยะที่แหลงกําเนิดและ
- สิ่งแวดลอม
กระบวนการ นําขยะกลับมาใชใหม
- สังคม
- ความจํ าเป นต อง มี
- เทคนิค
โครงการ
- คาใชจายการดําเนินการ
การกลั่นกรองพื้นที่ที่เขา
ขายเปนสถานที่ตั้ง
พื้นที่ทางเลือกที่
นาจะเปนสถาน
ที่ตั้งโครงการ
การตรวจสอบพื้นที่ทางเลือก
การวิเคราะหผลกระทบ ที่เขาขายเปนพื้นที่โครงการ
สิ่งแวดลอม และมาตรการ
- สภาพภายในพื้นที่
ลดผลกระทบ
โครงการและ พื้ น ที่
รอบนอก
- สังคม
- กิจกรรมขององคกร
- ธรรมชาติ
พัฒนาเอกชน (NGO)
- มลภาวะ
- โครงสรางชุมชน
- กลุมผูมีสวนเกี่ยวของ
การสื่อสารกับชุมชน
การตัดสินเลือกพื้นที่ การประชาพิจารณ
การออกแบบ
รายละเอียดองคประกอบ
การกอสราง การติดตอสื่อสารกับ
การติดตามตรวจสอบ
สาธารณชน
การดําเนินงาน และ
การปดโครงการ
♦ กรมควบคุมมลพิษไดกําหนดเกณฑการคัดเลือกสถานที่ในการดําเนินงานโครงการ
จัดการขยะ ดังแสดงในตารางตอไปนี้ (ในตารางแสดงพื้นที่ที่ไมเหมาะสม และควร
หลีกเลี่ยง)
เกณฑการคัดเลือกพื้นที่ดําเนินโครงการจัดการขยะ กําหนดโดยกรมควบคุมมลพิษ
รูปแบบการจัดการขยะ เกณฑการคัดเลือกพื้นที่
สถานีขนถายขยะมูลฝอย และ • ไมตั้งอยูในพื้นที่ลุมน้ําชั้นที่ 1 และชั้นที่ 2 ตามมติคณะรัฐมนตรีที่
สถานที่นําวัสดุกลับคืน เกี่ยวของกับการกําหนดชั้นคุณภาพลุมน้ํา เมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม
2528
• ตั้งอยูหางจากแนวเขตโบราณสถานตาม พรบ.โบราณสถาน โบราณ
วัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแหงชาติ ไมนอยกวา 1 กิโลเมตร
• อยูหางไมนอยกวาหนึ่งกิโลเมตร จากเขตศูนยกลางความเจริญของ
เมือง
เตาเผาขยะและสถานที่หมัก • ไมตั้งอยูในพื้นที่ลุมน้ําชั้นที่ 1 และชั้นที่ 2 ตามมติคณะรัฐมนตรีที่
ทําปุย เกี่ยวของกับการกําหนดชั้นคุณภาพลุมน้ํา เมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2528
• ตั้งอยูหางจากแนวเขตโบราณสถานตามพรบ.โบราณสถานโบราณ
วัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแหงชาติ ไมนอ ยกวา 1
กิโลเมตร
• อยูหางไมนอยกวาสองกิโลเมตร จากเขตศูนยกลางความเจริญของเมือง
• เตาเผาขยะควรตั้งอยูในบริเวณพืน ้ ที่โลง ไมอยูในพื้นที่อบั ลม
สถานที่ฝงกลบขยะ • ไมตั้งอยูในพื้นที่ลุมน้ําชั้นที่ 1 และชั้นที่ 2 ตามมติคณะรัฐมนตรีที่
เกี่ยวของกับการกําหนดชั้นคุณภาพลุมน้ํา เมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2528
• ตั้ ง อยู ห า งจากแนวเขตโบราณสถานตามพรบ.โบราณสถาน
โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแหงชาติ ไมนอยกวา 1
กิโลเมตร
• อยูหางจากสนามบินไมนอยกวาหากิโลเมตร
• อยูหางไมนอยกวา 700 เมตร จากบอน้ําดื่ม หรือโรงผลิตน้ําประปา
ชุมชน
6-3. การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
การเลือกที่ตั้งโครงการควรพิจารณาปจจัยทางสิ่งแวดลอมดวย
การคํ านึ งถึ ง สิ่ง แวดล อ มเปน เรื่ อ งสํา คั ญ มากสํา หรั บ ระบบกํา จัด มู ลฝอย โดยเฉพาะอย า งยิ่ ง
โครงการกอสรางระบบฝงกลบขยะมูลฝอย ดังนั้นการดําเนินงานโครงการกําจัดขยะมูลฝอยทุก
โครงการ ควรมีการพิจารณาดานสิ่งแวดลอมดวย ยิ่งไปกวานั้นโครงการสวนใหญยังจะตองมี
การศึกษาผลกระทบสิ่งแวดลอมดวย ซึ่งการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดลอมจะตองทําหรือไมจะ
ขึ้นอยูกับชนิด ขนาด และที่ตั้งโครงการ เปนตน
ตองเลือกหัวขอดานสิ่งแวดลอมมาประเมินดวยความระมัดระวัง
หัวขอประเมินดานสิ่งแวดลอมจะขึ้นกับลักษณะของโครงการ และสถานภาพของแตละภูมิภาค
องคกรปกครองสวนทองถิ่นควรเลือกหัวขอที่จะนํามาประเมินในการทําการวิเคราะหผลกระทบ
สิ่งแวดลอม (Environmental Impact Assessment ; EIA) ตามหัวขอ “2-3-1 การวิเคราะห
ผลกระทบสิ่งแวดลอม ในภาคผนวกที่ 2”
การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอมอยูในขั้นตอนการเตรียมโครงการ กอนที่จะยื่นเสนอโครงการเพื่อของบ
ประมาณทั้งโครงการจัดการน้ําเสียและการจัดการขยะมูลฝอย จะตองทําการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอมครบ
ทุกขั้นตอนเสียกอน
รางรายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
ผูเสนอโครงการจะใชผลจากการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดลอม เตรียมรางรายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
เมื่อรางรายงานนี้แลวเสร็จ จะตองเปดเผยแกสาธารณชน โดยจัดการประชุมเชิงปฏิบัติการรวมกับประชาชน องคกร
พัฒนาเอกชน และผูมีสวนเกี่ยวของเพื่อหารือรวมกัน เสียงตอบรับของประชาชนตอแผนการจัดการสิ่งแวดลอม
จะตองนําเสนอไวในรายงานฉบับสมบูรณดวย
รายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอมฉบับสมบูรณ
ผูเสนอโครงการตองเตรียมจัดทํารายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอมฉบับสมบูรณ เพื่อใชแนบในการ
เสนอขออนุมัติโครงการ
การติดตามตรวจสอบ
การติดตามตรวจสอบโครงการตองทําอยางตอเนื่องตามกําหนดเวลา ตั้งแตขั้นยื่นเสนอโครงการเพื่อพิจารณา
จนถึงขั้นดําเนินงานโครงการตามแผนการติดตามตรวจสอบที่เสนอไวในรายงานวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
♦ มีโครงการพัฒนาหลายโครงการในประเทศไทยที่เกิดการตอตานของประชาชนใน
ทองถิ่น และองคกรพัฒนาเอกชน (NGOs) ปญหานี้เกิดจากการขาดความเขาใจใน
สภาพปญหาของผูคนในทองถิ่นในระดับตาง ๆ รวมทั้งการติดตอสื่อสารที่ขาด
ประสิทธิภาพกับประชาชนที่จะไดรับผลกระทบ
♦ เพื่อหลีกเลี่ยงปญหาดังกลาว จึงมีความสําคัญอยางยิ่งที่จะตองสรางการมีสวนรวม
ของทองถิ่น ตั้งแตขั้นริเริ่มวางแผนการ และขั้นออกแบบองคประกอบตาง ๆ ที่จะมี
ผลกระทบตอประชาชนและชุมชน
♦ การพิจารณาผลกระทบทางสังคม (Social Impact Consideration; SIC) มีจุดมุงหมาย
เพื่อชวยลดโอกาสเกิดความขัดแยงระหวางภาครัฐบาลกับประชาชน และชุมชนจาก
การพัฒนาโครงการตาง ๆ ได
6-4. การมีสวนรวมของประชาชน
ควรกําหนดวิธีการมีสวนรวมของประชาชนดวยความระมัดระวัง
♦ ฝายบริหารขององคกรปกครองทองถิ่นควรหารือกัน และกําหนดวิธีการติดตอสื่อสาร
กับประชาชน มีรายละเอียดที่ควรพิจารณาในแผนการสื่อสารกับชุมชน ดังนี้
• ใครที่ควรเขามาเกี่ยวของ องคกรพัฒนาชุมชน (NGOs) แหงไหนที่ควรเขา
มามีสวนรวม
• ควรมีการประชุมจํานวนกี่ครั้ง
• ทําอยางไรที่จะใหแตละคนไดรับขาวสารเกี่ยวกับโครงการนี้
• ทําอยางไรที่จะใหแตละคนไดติดตอกับหนวยงานที่เกีย่ วของ
• ทําอยางไรที่จะไดขอสรุปผลของการตัดสินใจเลือกที่ตั้งโครงการ
♦ ขอมูลขาวสารการพัฒนาโครงการที่ควรใหมีดังตอไปนี:้
• สถานการณการจัดการขยะมูลฝอยในปจจุบัน และความจําเปนตองมีโครงการ
• ขนาดพื้นที่ที่ตอ งการ เวลาดําเนินงานโครงการ และแผนการดําเนินงาน
• ความสัมพันธกับโครงการนําขยะกลับมาใชใหม
• ขอดี และขอเสียของวิธีการฝงกลบขยะ การทําปุย และเตาเผาขยะ
• องคประกอบของโครงการที่ตองการ และเกณฑในการจัดหา
• วิธีการออกแบบ และกอสรางองคประกอบตาง ๆ ของโครงการ
• องคประกอบตาง ๆ จะถูกใชงานอยางไร
• ผลกระทบทางสิ่งแวดลอมและสังคมทั้งในดานดีและไมดีที่อาจเกิดขึ้น
• กระบวนการจัดเตรียมโครงการ การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม กระบวน
การตัดสินใจ
• มาตรการลดผลกระทบ
• คาใชจายของโครงการ และอัตราคาบริการที่ควรจัดเก็บ
การกําหนดกลุมประชาชนที่เขามามีสวนรวมในโครงการ
♦ ขั้ น แรกสุ ด ของการเริ่ ม วางแผนการมี ส ว นร ว มคื อ การกํ า หนดกลุ ม ผู ที่ มี ส ว น
เกี่ยวของทั้งหลายใหครอบคลุมผูกอใหเกิดขยะทุกกลุม การมีสวนรวมและการให
ความรู ด า นสิ่ ง แวดล อ มควรจะเป ด กว า งมากที่ สุ ด เท า ที่ จ ะทํ า ได กลุ ม ผู มี ส ว น
เกี่ยวของในชุมชน สามารถจําแนกไดดังนี้
• ผูอยูอาศัย
• ผูมาเยือน และนักทองเที่ยว
• ชุมชนในยานธุรกิจ การคา และอุตสาหกรรม (ตลาด โรงแรม รานคาปลีก และ
ธุรกิจการผลิต หอการคา และสหกรณ)
• นักศึกษา (โรงเรียน สถานศึกษาทั้งภาครัฐและเอกชน)
• กลุมคนในทองถิ่น และสมาคม เชน กลุมอาชีพ กลุมผูหญิง กลุมศาสนา และ
สโมสรตาง ๆ ในกลุมสังคม และกลุมผูสนใจในเรื่องสิ่งแวดลอม
ความไววางใจที่ชุมชนมีตอการสื่อสาร
ขององคกรปกครองสวนทองถิ่นเปนเรื่องจําเปน
♦ เปนสิ่งสําคัญที่ตองทําใหการประชุมเปนที่นาเชื่อถือ ประเด็นตอไปนี้จะชวยใหการ
สื่อสารนาเชื่อถือมากยิ่งขึ้น
• ใหขอมูลที่ถูกตอง และเปนประโยชนทุกเรื่องที่เกี่ยวของกับโครงการ รวมถึง
ความเสี่ยงของโครงการ และควรใหขอมูลสูสาธารณชนอยางตอเนื่อง
• กระบวนการใหขอมูลสูสาธารณะตองมีความยืดหยุนและมีการปรับเปลี่ยนได
ตามความเหมาะสม
• ทุกครั้งตองใหขอมูลที่ถูกตองและเชื่อถือได โดยใหขอมูลเปนลายลักษณอักษร
หรือประกาศเปนขอความเสียง
• ใหประชาชนรับทราบผลกระทบทางลบที่อาจเกิดขึ้น (ตามความเปนจริง หรือ
จากการคาดหมาย) ตั้งแตชวงแรกของการเริ่มพัฒนาโครงการ
ควรเตรียมตอบคําถามสําคัญไวลวงหนา
ควรจัดสรรงบประมาณสําหรับกิจกรรม
การมีสวนรวมของประชาชนใหเหมาะสม
6-5. รายงาน
รายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม (EIA)
♦ มีความจําเปนที่จะตองจัดทํารายงานการศึกษาวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม ที่มี
การพิจารณาประเด็นทางดานสิ่งแวดลอมและประเด็นทางดานสังคม รายงานนี้จะ
นําเสนอพรอมกับรายงานศึกษาความเหมาะสม (FS) หรือรายงานการออกแบบ
รายละเอียด (DD) ซึ่งควรมีเนื้อหาในรายงานดังนี้
1. บทสรุปสําหรับผูบริหาร
2. รายละเอียดโครงการ
3. สวนที่ 1 : ประเด็นดานสิ่งแวดลอม
• สภาพสิ่งแวดลอมในปจจุบัน
• ผลกระทบสิ่งแวดลอมที่อาจเกิดขึ้นจากโครงการ
• มาตรการปองกัน และแกไขผลกระทบสิ่งแวดลอม และการชดเชย
ความเสียหายที่เกิดขึ้น
• การพิจารณาทางเลือกของโครงการ
• ขอเสนอแนะในการออกแบบที่เหมาะสมทางดานสิ่งแวดลอมของ
โครงการ
ควรจัดเตรียมแผนการมีสวนรวมของประชาชน
6-6. การติดตามตรวจสอบ
ตองมีระบบติดตามตรวจสอบตามแผน EIA
และแผนการมีสวนรวมของประชาชน
การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม รายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
แผนการมีสวนรวมของประชาชน
การติดตาม การติดตาม
ตรวจสอบ ตรวจสอบ
แผนการดําเนินการ
(รวมถึงการคัดเลือก
การกอสราง ดําเนินงาน
สถานที่ตั้งโครงการ)
องคประกอบที่ตองเปลี่ยนทดแทน (การกอสรางระยะตอไป)
อัตราคาบริการจัดเก็บขยะมูลฝอยที่ใชอยูในปจจุบัน
องคกรปกครอง อัตราคาบริการที่จัดเก็บในปจจุบัน
สวนทองถิ่น (บาท / ครัวเรือน / เดือน)
อุดรธานี 20
อุบลราชธานี 10
เชียงราย 10
สกลนคร 10
อํานาจเจริญ 10
พัทลุง 10
ฉะเชิงเทรา 6
สุพรรณบุรี 10
ปราจีนบุรี 10
อางทอง 25
นาน 15
บานหมี่ 15
แมสอด 15
บางคลา 10
โคกสําโรง 8
พระอินทราชา 40
หมายเหตุ : เปนขอมูลอัตราคาบริการจัดเก็บขยะมูลฝอยในป พ.ศ. 2540, โครงการศึกษาความเหมาะสมของคาบริการ
และองคกรบริหารของทองถิ่นที่จดั ใหมีระบบบําบัดน้ําเสีย และระบบกําจัดมูลฝอย; สํานักงานนโยบายและ
แผนสิ่งแวดลอม, ตุลาคม 2543
องคกรปกครองสวน อาหารและเครื่องดื่ม
30.1%
3,440
ทองถิ่น ที่อยูอาศัย และกิจกรรมในครัวเรือน
21.5%
2,449
16.6%
การเดินทาง และติดตอสื่อสาร 1,896
14.3%
คาใชจายสําหรับสิ่งอุปโภค 1,627
3.9%
การศึกษา 441
2.8%
เครื่องนุงหม และรองเทา 324
2.6%
คาดูแลรางกาย 302
2.3%
คารักษาพยาบาล 257
2.1%
การพักผอนและการอานหนังสือ
คาใชจายทั้งหมด 2.0%
239
เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล 233
=11,417 ผลิตภัณฑบุหรี่
1.3%
143
บาท/ครัวเรือน/เดือน อื่น ๆ
0.6%
66
ควรจัดตั้งระบบการจัดเก็บคาบริการที่มีประสิทธิภาพ
♦ วิธีจัดเก็บที่ใชอยูในปจจุบันคือ การที่องคกรปกครองสวนทองถิ่นจัดเก็บคาบริการ
เปนรายเดือนโดยตรงจากผูกอ ใหเกิดขยะ (บานเรือน และสถานประกอบการ) แตก็
เปนการยากทีจ่ ะจัดเก็บไดอยางมีประสิทธิภาพ เนื่องจากมีประชาชนสวนหนึ่งไม
เต็มใจที่จะจาย หรือไมมีใครอยูที่บานขณะที่เจาหนาที่ไปเก็บคาบริการ และยิ่งไป
กวานัน้ องคกรปกครองสวนทองถิ่นบางแหงยังไมมีความสามารถที่จะจางพนักงาน
เก็บเงินไดเพียงพอ
8-1. การประเมินทางการเงิน
การประเมินทางการเงิน
♦ รายจายที่ตองชําระตามตารางการกอสรางโครงการ
• รายจายของโครงการ = คากอสราง + คาเผื่อเหลือเผื่อขาดทางกายภาพ +
คาธรรมเนียมทางวิศวกรรม+ มูลคาราคาที่สูงขึ้น (สําหรับ การกอสรางระยะยาว)
♦ รายจายตามแผนการดําเนินการ และบํารุงรักษาโครงการ
• คาใชจายประกอบดวย = คาจางบุคลากร + คาไฟฟา + คาสารเคมี + คาใชจายสํานักงาน +
คาซอมเครื่องจักร + คาเปลี่ยนทดแทนเครื่องจักรที่หมดอายุ
♦ การจัดเตรียมเงินทุน
• ควรแยกแหลงเงินทุนใหชัดเจน ระหวางงบประมาณของทองถิ่น, งบจากตางประเทศ,
งบประจําปของรัฐบาล ฯลฯ
♦ การชําระหนี้เงินตนพรอมดอกเบี้ย
• เปนการประยุกตใชตารางจัดสรรเงินทุน เพื่อวางแผนการจายคืนเงินตน และดอกเบี้ย
ของโครงการเปนรายป
ดัชนีชี้วัดทางดานการเงิน ประกอบดวย :
♦ มูลคาปจจุบันสุทธิทางการเงิน : FNPV
• สามารถคํานวณมูลคาปจจุบันของรายรับและรายจายไดจากสูตร
PVt = (Bt or Ct) / [(1+r)t]
n B t n C t
NPV = ∑ − ∑
t =1
(1 + r ) t t =1
(1 + r )t
♦ อัตราสวนผลประโยชนตอเงินลงทุนทางการเงิน : FB/C
• อัตราสวนนี้ใชในการเปรียบเทียบขนาดมูลคาปจจุบันทัง้ หมดของรายได
ตอรายจายตลอดอายุของโครงการ ถาอัตราสวนนี้มากกวา 1 หมายความวา
โครงการมีความเหมาะสมทางดานการเงิน ดังสูตรตอไปนี้
Bt
∑
B C ratio =
(1 + r )t
Ct
∑
(1 + r )t
♦ อัตราผลตอบแทนภายในทางการเงิน : FIRR
• FIRR คืออัตราคิดลดที่ทําใหมูลคาปจจุบันทั้งหมดของรายได เทากับมูลคา
ปจจุบันทั้งหมดของรายจาย ดังสูตรตอไปนี้
n B t n C t
∑ = ∑
t =1
(1 + r )
t t =1
(1 + r )t
เมื่อ r = FIRR
• FIRR เปนอัตราดอกเบี้ยสูงสุดที่ตองชําระคืนเงินตน และดอกเบี้ยของ
โครงการ หลังจากกูเงินลงทุนเบื้องตนมาแลว อัตรานี้ไมใชอัตรากําไรรายป
ของโครงการ แตเปนคาเฉลี่ยอัตรากําไรตลอดอายุโครงการ
ดัชนีชี้วัดทางดานเศรษฐศาสตร ประกอบดวย :
- มูลคาปจจุบันสุทธิทางเศรษฐศาสตร (Economic Net Present Value : ENPV)
- อัตราสวนผลประโยชนตอตนทุนทางเศรษฐศาสตร (Economic Benefit-Cost Ratio : EB/C)
- อัตราผลตอบแทนภายในทางเศรษฐศาสตร (Economic Internal Rate of Return : EIRR)
♦ หลังจากที่คิดมูลคาในเชิงเศรษฐศาสตรของคาใชจาย และผลประโยชน(จากรายการ
ที่มีผลตอคุณคาทางสังคม) แลว ใหใชสูตรการคิด ENPV, EB/C และ EIRR คํานวณ
ดัชนีชี้วัดเหลานี้ออกมา
♦ ดัชนีชี้วัดเหลานี้คํานวณเชนเดียวกับสูตรคํานวณดัชนีชี้วัดทางการเงิน ยกเวนเพียงวา
ดัชนีทางเศรษฐศาสตรใหผลประโยชนตอสังคมที่กวางกวาดัชนีทางการเงิน สําหรับ
รายละเอียดเกี่ยวกับดัชนีชี้วัดทางดานเศรษฐศาสตรและการเงิน สามารถหาขอมูล
โครงการเฉพาะดาน
9. การลดปริมาณขยะมูลฝอย ณ แหลงกําเนิด
การลดปริมาณขยะมูลฝอย ณ แหลงกําเนิดสามารถลดปริมาณขยะมูลฝอยที่จะตองกําจัดและยัง
ชวยประหยัดคาใชจายในการจัดการขยะมูลฝอยดวย
ในบทนี้เปนการอธิบายทางเลือกสําหรับการจัดทําแผนการลดปริมาณขยะมูลฝอย ทั้งในสวนของ
องคกรปกครองสวนทองถิ่น สถานประกอบการ รานคา หนวยงานของรัฐ และสําหรับประชาชน
ในระดับครัวเรือน
การลดปริมาณขยะมูลฝอย ณ แหลงกําเนิดเปนทางเลือกอันดับแรกในการจัดการขยะมูลฝอย
♦ การลดปริมาณ ณ แหลงกําเนิดเปนการลดปริมาณหรือความเปนพิษของขยะมูลฝอย
ณ แหลงกําเนิดโดยการเปลี่ยนแปลงกระบวนการที่กอใหเกิดขยะมูลฝอย
♦ การสงเสริมการลดปริมาณขยะมูลฝอยที่แหลงกําเนิดมีความสําคัญเนื่องจากเปนการ
อนุรักษทรัพยากร ลดคาใชจายในการกําจัดและลดมลพิษ
♦ องคประกอบพื้นฐานของการลดขยะมูลฝอยที่แหลงกําเนิด ประกอบดวย
• การลดการใชวัสดุในการผลิตสินคา
• การยืดอายุการใชงานของผลิตภัณฑ ใชใหนานขึ้น โดยทําการซอมแซม
• การลดความเปนพิษ
• การใชซ้ํา
• การลดการใชวัสดุ ใชอยางมีประสิทธิภาพมากขึ้น
• การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต ซึ่งจะทําใหเกิดขยะมูลฝอยนอยลง
องคกรปกครองสวนทองถิ่นควรจะริเริ่มโครงการลดปริมาณขยะ
มูลฝอยเพื่อเปนแบบอยาง
กลยุทธที่สําคัญประการหนึ่งก็คือ การจัดหาวัสดุสํานักงาน
โดยคํานึงถึงสิ่งแวดลอม
♦ การจัดซื้อจัดหาวัสดุโดยพิจารณาถึงประเด็นทางดานสิ่งแวดลอม มีแนวทางดังตอไปนี้
• จัดซื้อผลิตภัณฑที่ทําจากวัสดุรีไซเคิล เชน กระดาษรีไซเคิล และเครื่องเขียน
ที่ทําจากพลาสติกรีไซเคิล
• จัดซื้อผลิตภัณฑที่สามารถใชซ้ําได เชน ถวยกาแฟ แบตเตอรี่ที่ชารจใหมได
และปากกาชนิดเติมหมึก
• ซื้อผลิตภัณฑที่มีความทนทานและสามารถซอมแซมได
• ใชวิธียืมหรือเชาสิ่งของ ครุภัณฑ หากเปนไปได
• หลีกเลี่ยงผลิตภัณฑที่มีการใชบรรจุภัณฑมากเกินความจําเปน
• ระมัดระวังในการใชผลิตภัณฑที่มีสวนผสมของสารอันตราย
ขั้นตอนแรกคือการสรางจิตสํานึกดานสิ่งแวดลอม
♦ การลดปริมาณของเสีย ณ แหลงกําเนิดโดยประชาชนจะไมสัมฤทธิ์ผลหากปราศจาก
จิตสํานึกในเรื่องของสิ่งแวดลอม องคกรปกครองสวนทองถิ่นจึงควรสรางจิตสํานึก
ดานสิ่งแวดลอมแกสาธารณชนโดยการใหขอมูลตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับปญหาดาน
สิ่งแวดลอม
♦ การมีสวนรวมในกิจกรรมการรีไซเคิลจะชวยเปดโอกาสใหประชาชนเริ่มตระหนักถึง
เรื่องสิ่งแวดลอม การเรียนรูคุณคาสิ่งแวดลอมดวยการปฏิบัติโดยนําสิ่งของกลับมาใช
ใหมดวยตัวเอง เปนวิธีที่ไดผลมาก
♦ “ผูบริโภคสีเขียว” คือบุคคลที่เลือกใชผลิตภัณฑที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอมซึ่งอาจ
เรียกวา มี “การคิดพิจารณากอนซื้อสินคา” (Pre-cycling) หรือ “การซื้อโดยคํานึงถึง
ระบบนิเวศ” (Eco-shopping)
♦ องคกรปกครองสวนทองถิ่นมีบทบาทสําคัญในการสงเสริมและสนับสนุนกิจกรรม
“ผูบริโภคสีเขียว” โดยการรวมมือกับกลุมผูบริโภคในทองถิ่น
10-1. รถเก็บรวบรวมขยะมูลฝอย
รถและภาชนะสําหรับเก็บรวบรวมขยะมูลฝอยมีหลายรูปแบบ
♦ ภาชนะรองรับขยะมูลฝอยกับชนิดของรถเก็บขนนั้นมีความสัมพันธใกลชิดกัน
♦ ขนาดของรถขึน้ อยูกับสภาพถนน โดยเฉพาะอยางยิ่งความกวางของถนน ขนาดรถ
ที่ใหญขึ้นจะสามารถเก็บขนไดประสิทธิภาพมากขึ้น ตราบเทาที่ความกวางของ
ถนนอํานวย
ตัวอยางภาชนะรองรับขยะและชนิดของรถ
ชนิดของขยะมูลฝอย ภาชนะรองรับขยะ ชนิดของรถ พื้นที่เปาหมายในการตั้ง
มูลฝอย ถังขยะและเก็บขน
ขยะมูล ฝอยที่ จ ะนํ า ไป - ภาชนะขนาดใหญ - รถขนมูลฝอยแบบอัดและ - พาณิชกรรม
ฝงกลบ - เครื่องยกขนาดใหญ - โรงแรม, อาคารขนาดใหญ
- ถังน้ํามัน - รถขนมูลฝอยแบบอัดและ - พาณิชยกรรม
- เครื่องยกขนาดเล็ก - ที่อยูอาศัย
- ถังใสขยะมูลฝอย - รถบรรทุก - พาณิชยกรรม
- รถขนมูลฝอยแบบอัด - ที่อยูอาศัย
- ถุงพลาสติก - รถบรรทุก - ที่อยูอาศัย
- รถขนมูลฝอยแบบอัด
ตัวอยางภาชนะรองรับขยะ ตัวอยางภาชนะรองรับขนาดใหญ
ที่มา : 1) สํานักงานคณะกรรมการสิง่ แวดลอมแหงชาติ, เอกสารฝกอบรมทางวิชาการเรื่อง "การจัดการมูลฝอย" ระหวางวันที่ 19-23 กันยายน 2531 โดยความรวมมือจาก กรมการปกครอง
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช และองคการความรวมมือระหวางประเทศแหงญี่ปุน (JICA).
2) เอกสารคูมือการดําเนินงานตามแผนปฏิบัติการ เพื่อการจัดการคุณภาพสิง่ แวดลอมระดับจังหวัดเลมที่ 8 "การจัดการมูลฝอยและสิง่ ปฏิกูล" สํานักงานนโยบายและแผนสิง่ แวดลอม, 2539
10-2. จํานวนรถและภาชนะรองรับขยะ
จํานวนรถที่ตองใช
♦ จํานวนรถสําหรับเก็บขนสามารถคํานวณไดจากตัวแปรดังตอไปนี้
• จํานวนวันในสัปดาหที่ไมไดทําการเก็บขน
• คาเฉลี่ยน้ําหนักของขยะมูลฝอยที่บรรทุกไดตอคันคํานวณจากความ
หนาแนนของขยะมูลฝอยและความจุ (ปริมาตร) ของรถ
• จํานวนเที่ยวเฉลี่ยไปกลับใน 1 วัน (Trip)
ตัวอยางการคํานวณรถเก็บขนที่ตองการเมื่อเทียบกับจํานวนเที่ยวของการเก็บขน (Trip)
40
Trip = 2 เที่ยวตอวัน
35
30
25
จํานวนรถที่ตองการ
Trip = 3 เที่ยวตอวัน
20
Trip = 4 เที่ยวตอวัน
15 Trip = 5 เที่ยวตอวัน
10
5
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
หมายเหตุ: 1) ตัวอยางการคํานวณในรูปใชตัวแปรดังนี้
1. การบริการเก็บขนทุกวันยกเวนวันอาทิตย
2. ความหนาแนนเฉลี่ยของมูลฝอย = 0.2 ตัน/ลบ.ม.
3. ปริมาตรความจุของรถ =8 ลบ.ม.
2) Trip หมายถึง จํานวนเที่ยวเฉลี่ยไปกลับในการเก็บขนใน 1 วัน
จํานวนถังขยะที่ตองการ
♦ จํานวนถังขยะที่ตองการสามารถคํานวณจากสมการดังตอไปนี้
• NC = W / D / VC
โดยที่ NC = จํานวนถังขยะ
W = ปริมาตรขยะเฉลี่ยใน 1 วัน
D = ความหนาแนนของขยะในถังขยะ, ตัวอยาง 0.30 ตัน/ ลบ.ม.
VC = ปริมาตรของถังขยะ (ลบ.ม.), ตัวอยาง 0.20 ลบ.ม.
10-3. การเก็บรวบรวมขยะมูลฝอยโดยภาครัฐและเอกชน
การเก็บรวบรวมขยะมูลฝอยทั้งโดยภาครัฐและเอกชน ควรจะไดรับการ
พิจารณาและประเมิน
♦ องคกรปกครองสวนทองถิ่น ควรจะพิจารณาบทบาทของภาครัฐและเอกชนใหเหมาะสม
ระบบการเก็บขนขยะอาจดําเนินการโดย (1) เทศบาล (2) ผูรับเหมาเอกชน (3)
ดําเนินการรวมกันระหวางภาครัฐและเอกชน ไมวา จะเลือกวิธีการใด ก็ควรจะมีการ
พัฒนาแผนการจัดการและแสดงโครงสรางขององคกรที่ชดั เจน
การเก็บรวบรวมขยะโดยภาครัฐและเอกชน
ผูดําเนินการ ขอดี ขอเสีย
เทศบาล - เจ าหน าที่ ของเทศบาลสามารถจั ดการ - บางครั้งทําใหเกิดคาใชจายที่
กับเหตุการณเรงดวน เชน เมื่อเกิดเหตุ สูงกวาการจางบริษัทเอกชน
การณรายแรง หรือมีการเพิ่มขึ้นของ
ปริมาณขยะชั่วคราว
- มีโอกาสไดรับความรวมมือสูงเมื่อมีการ
ทดลองโครงการใหม ๆ
- มีความนาเชื่อถือเนื่องจากมีการควบ
คุมจัดการโดยตรง
บริษัท - โดยทั่วไปจะมีคาใชจายต่ํา - จําเปนตองมีการทําสัญญาวา
ผูรับเหมา จ า งเพิ่ ม เติ ม ในการทดลอง
เอกชน โครงการใหม ๆ
การบริหารทรัพยากรบุคคลมีความสําคัญอยางยิ่งเชนกัน
ความปลอดภัยเปนประเด็นสําคัญที่ควรตระหนักถึง
♦ ความปลอดภัยเปนประเด็นที่สําคัญ เนื่องจากพนักงานที่เก็บรวบรวมขยะมูลฝอย
ตองเผชิญกับสิ่งที่เปนอันตรายมากมายในการทํางานแตละวัน ไดแก
• การจราจรติดขัด
• ภาชนะรองรับขยะมูลฝอยทีม่ ีขอบคมหรือขรุขระ ซึ่งอาจจะบาดและทําให
ติดเชื้อ
• มีโอกาสเกิดการบาดเจ็บจากเครื่องจักรกลที่ใชในการเก็บขนขยะ
• การยกภาชนะที่หนักมากอาจทําใหเกิดอาการปวดหลัง
• ขยะมูลฝอยอันตรายจากบานเรือน เชน ยาฆาแมลง ตัวทําละลาย น้ํามัน
เชื้อเพลิง และแบตเตอรี่
10-4. การประชาสัมพันธ
ผูกอใหเกิดขยะมูลฝอยควรจะทราบถึงขอมูลเกี่ยวกับ
การจัดการที่เหมาะสม
♦ ควรแจงผูที่กอใหเกิดขยะมูลฝอยทราบถึงขอมูลเกี่ยวกับระบบการจัดเก็บรวบรวม
ขยะมูลฝอยเปนครั้งคราว ซึ่งขอมูลที่ควรแจง ไดแก
• วิธีการคัดแยกขยะ
• แนวทางการนําขยะมูลฝอยกลับมาใชใหม
• ระบบคาบริการ
• การทิ้งขยะมูลฝอยอันตราย
• ขยะที่ไมสามารถเก็บรวบรวมได ซึ่งยังตกคางอยู
การศึกษาความเหมาะสมมีความจําเปน
♦ ความจําเปนตองมีสถานีขนถายหรือไมนั้น ขึ้นอยูกับการศึกษาความเหมาะสมทาง
ดานเศรษฐศาสตรเปนสําคัญโดยเปรียบเทียบราคาระหวางการมีสถานีขนถายและการ
ขนสงที่ไมมีสถานีขนถาย
11-1. ความสําคัญของการนําขยะมูลฝอยกลับมาใชใหม
ประเด็นเรื่องสิ่งแวดลอมโลกเปนประเด็นที่นานาชาติ
ใหความสําคัญ
การรีไซเคิลสามารถลดปริมาณขยะมูลฝอยไดอยางประสิทธิภาพ
11-2. ขยะมูลฝอยเปาหมายที่จะนํากลับมาใชใหม
ขั้นตอนแรกคือการกําหนดวัสดุเปาหมายที่จะนํากลับมาใชใหม
♦ วัสดุรีไซเคิลจากขยะมูลฝอยชุมชนที่สําคัญไดแก
1. กระดาษ
• หนังสือพิมพและวารสารตาง ๆ
• หีบหอ พัสดุ
• กระดาษลูกฟูก
2. ภาชนะบรรจุเครื่องดื่ม
• ขวดชนิด PET
• กระปองเหล็ก
• กระปองอลูมิเนียม
• ขวดแกว
3. พลาสติกชนิดตาง ๆ
4. โลหะอื่น ๆ
5. ผาและเสนใย
การแยกมูลฝอยที่แหลงกําเนิดมีความสําคัญอยางยิ่ง
♦ การแยกมูลฝอยที่แหลงกําเนิด มีความสําคัญตอความสําเร็จของระบบการรีไซเคิล
แตถาวัสดุนนั้ มีการปนเปอนดวยสารอินทรีย จะทําใหงานคัดแยกไมปลอดภัยและ
ไมถูกสุขลักษณะ
♦ ขยะมูลฝอยทีส่ ามารถนํากลับมาใชใหมไดบางชนิดจะปนกันมาจากแหลงกําเนิด
ระบบการคัดแยกจะกําหนดไดโดย
ตัวอยางการแยกของเสียที่แหลงกําเนิด
ประเภทขยะมูลฝอย การแยกที่
วัสดุ หมายเหตุ
ที่นํากลับมาใชใหมได แหลงกําเนิด
กระดาษ กระดาษ - หนังสือพิมพ วั ส ดุ จ ะขึ้ น อยู กั บ ความต อ งการของ
- วารสาร ตลาด บางครั้งมีการแยกหนังสือพิมพ
- ภาชนะและบรรจุภัณฑที่เปน ออกมาตางหาก
กระดาษ
กระดาษลูกฟูก - กระดาษลูกฟูก
ภาชนะบรรจุเครื่องดื่ม ภาชนะบรรจุ - ขวดพลาสติกชนิด PET ภาชนะเป น เหล็ ก สามารถแยกอย า ง
เครื่องดื่ม - กระปองเหล็กกลา งายดายโดยใชแมเหล็ก แตวัสดุอื่นตอง
- กระปองอลูมิเนียม คัดแยกดวยมือ ดังนั้น จึงอาจวางแผน
- ขวดแกว ใหประชาชนเปนผูคัดแยก
พลาสติกอื่น - ภาชนะพลาสติกนอกเหนือ ขึ้นอยูกับความตองการของตลาด
จาก PETขวดและบรรจุภัณฑ
โลหะอื่น ๆ - เหล็กกลาหรือโลหะอื่นที่มีคา ขึ้นอยูกับความตองการของตลาด
ผา - ชุดชั้นใน สามารถนํากลับมาใชซ้ําได
- เสื้อผาเกา
11-3. การเก็บรวบรวมขยะมูลฝอยที่สามารถนํากลับมาใชใหมได
การเก็บรวบรวมวัสดุรีไซเคิล
♦ การเก็ บ รวบรวมโดยชุ มชน เปน กิ จ กรรมที่ดํ า เนิน การด ว ยความสมั ครใจ และ
สามารถเก็บรวบรวมมูลฝอยที่สามารถนํากลับมาใชใหมไดอยางมีประสิทธิภาพ
♦ วิธีการเก็บรวบรวมแบบนี้ เปนวิธีที่ไดรับการสนับสนุนใหดําเนินการอยางมาก
เนื่องจากประหยัดคาใชจาย แลวยังสามารถสรางจิตสํานึกในเรื่องสิ่งแวดลอมแก
สาธารณชนจากการมีสวนรวมโดยความสมัครใจ
“ธนาคารขยะ” เปนกิจกรรมการนําขยะมูลฝอยกลับมาใชใหม
รูปแบบหนึ่งที่ดําเนินการโดยชุมชนไดอยางมีประสิทธิผล
ควรจะมีการพิจารณาขนาดของโรงงานที่เหมาะสม
♦ ขนาดของโรงงานสามารถคํานวณโดยใชสูตรดังนี้
• ขนาดของโรงงาน (ตัน/วัน) = W/D x 365
• เมื่อ W = ปริมาณขยะมูลฝอยที่จะนํากลับมาใชใหมในอนาคต (ตัน/ 365วัน)
• D = จํานวนวันที่ดําเนินการใน 1 ป (วัน/ป)
ตัวอยางการคํานวณขนาดของโรงงานที่เหมาะสม
ปริมาณการนํากลับมาใชใหม กําลังการผลิตของ
ขนาดพื้นที่ อัตราการผลิต อัตราการนํา
ใน 10 ปขางหนา โรงงาน
(ประชากร) ขยะมูลฝอย กลับมาใชใหม
(ตัน/วัน) (ตัน/วัน)
(กิโลกรัม/คน/วัน) (%)
10,000 0.70 20 1.7 2.4
20,000 0.70 20 3.4 4.8
30,000 0.70 20 5.0 7.0
50,000 0.70 20 8.4 11.7
100,000 0.70 20 16.8 23.5
200,000 0.70 20 33.6 47.0
หมายเหตุ 1) ปริมาณของขยะมูลฝอยที่จะนํากลับมาใชใหมในเวลา 10 ปขางหนา คิดที่ประมาณ 1.2 เทาของปริมาณใน
ปจจุบัน และไมไดคิดรวมถึงการเพิ่มขึ้นของประชากร
2) จํานวนวันที่มีการดําเนินการใน 1 ป ประมาณ 261 วัน (จากวันจันทร-ศุกร)
การออกแบบโรงงานในเบื้องตน จะพิจารณาระบบใชแรงงานคน
♦ หากคาจางงานไมสูงนัก ก็จะสามารถวางแผนหรือออกแบบโรงงานแยกมูลฝอย
โดยใชแรงงานคนเปนพืน้ ฐานในการแยกได
♦ การแยกขวดแกวและขวด PET จะทําโดยใชแรงงานคนเทานั้น นอกจากนี้ในการ
แยกขวดยังควรทําการแยกออกเปนขวดสีชา สีเขียว ขวดใส และอื่น ๆ
การรับขยะมูลฝอย พลาสติก
แกว
อลูมิเนียม
กระดาษ
ขั้นตอนการคัดแยกวัสดุในโรงงาน
การคัดแยกอาจจําเปนตองใชเครื่องจักรกลบางอยาง
♦ ขยะมูลฝอยบางอยางอาจคัดแยกไดโดยใชเครื่องจักรกลที่ทํางานโดยอัตโนมัติ โดย
ไมจํา เปน ตองใชแรงงาน เช น การแยกเหล็กโดยใชแ ม เหล็ก นอกจากนี้ก ารใช
สายพานยังเปนวิธีที่มีประสิทธิภาพในการคัดแยกขยะมูลฝอยที่จะนํากลับมาใช
ใหม
การคัดแยก
กระดาษทีใ่ ชไมได แมเหล็ก เครือ่ งอัด กระปองทีเ่ ปนเหล็ก
กระดาษ หรือ โลหะผสม
การคัดแยก
แกว
แกวสีชา แกวสีเขียว แกวใส เศษแกวทีผ่ สมกันและ
ทีม่ ขี นาดเล็กมาก
ที่มา : United States Environmental Protection Agency; “Decision-Maker’s Guide To Solid Waste Management,
Volume II”, 1995
การเลือกที่ตั้งโรงงานคัดแยกขยะควรจะคํานึงถึงประเด็นเรื่องเสียง
♦ เสียง
• โรงงานคัดแยกขยะจะทําใหเกิดเสียงรบกวนในสวนที่เกี่ยวของกับเครื่อง
จักรกลหนัก เชน เครื่องตักปอนขยะมูลฝอยเขาโรงงาน ฯลฯ สถานที่ตั้งจึง
ควรอยูในพื้นที่ที่ไดรับอนุญาต
♦ ความสามารถในการเขาถึงแหลงรับซื้อ
• ถาหากวามีแหลงรับซื้อขยะมูลฝอยที่จะนํากลับมาใชใหมตั้งอยูใกลโรงงาน
ก็จะเปนประโยชนยิ่งขึน้
การตลาดสําหรับวัสดุรีไซเคิลจะประสบความสําเร็จไดนั้นจําเปนตองมี
ความรูดานการตลาดที่ถูกตอง
การรวมกันตัดสินใจของผูเกี่ยวของ
การรวมมือกับบริษัทเอกชนมีความสําคัญอยางยิ่ง
♦ การดําเนินงานของเอกชนจะสามารถประหยัดคาใชจายไดดีกวา ในการดําเนินงาน
ของโรงงานคัดแยกและแปรสภาพวัสดุ (MRF) จําเปนตองมีขอมูลเกี่ยวกับ คุณภาพ
ของวัสดุรีไซเคิล ประสิทธิภาพในการคัดแยก การจัดการและจัดเก็บ บริษัทที่
ดําเนินการดานรีไซเคิลอยางเชนผูรับซื้อจะมีขอมูลเหลานี้ ดังนั้นการรวม มือกับ
เอกชนจึงมีความสําคัญมาก
♦ แมแตโครงการที่ดําเนินการโดยประชาชนก็ยังตองการความรวมมือจากบริษัทเอกชน
ในการกําหนดคุณภาพของวัสดุที่จะนํากลับมาใชใหม
11-7. โครงการนํารอง
โครงการนํารองจะชวยชุมชนในการปรับใหเขากับโครงการใหม ๆ ได
♦ โครงการรีไซเคิลใหมทุกโครงการ จะเกี่ยวของกับการเปลี่ยนแปลงอยางสําคัญตอ
วิธีการจัดการขยะมูลฝอยของประชาชน ดังนั้นโครงการนํารองจึงมีความจําเปน
องคกรปกครองสวนทองถิ่นควรริเริ่มดวยโครงการอาสาสมัคร หรือโครงการนํา
รองกอนแลวนําขอมูล และประสบการณที่ไดไปประยุกตใชกับโครงการใหมที่มี
ขนาดใหญขึ้น
สามารถประเมินความเหมาะสมของทางเลือกตาง ๆ ได
ในชวงของโครงการนํารอง
♦ ในระหวางดําเนินโครงการนํารองรูปแบบตางๆ จะมีการรวบรวมวัสดุรีไซเคิลดวย
วิ ธี ก ารต า งๆภายในช ว งระยะเวลาหนึ่ ง ซึ่ ง เป ด โอกาสให ส ามารถประเมิ น
ประสิทธิ ภาพของทางเลือกตางๆ โครงการนํารองจึงชวยชุมชนใหสามารถทดสอบ
ความเหมาะสมของกลยุทธตางๆ เพื่อเลือกแนวทางที่เหมาะสมและชวยใหบรรลุผล
ตามความตองการได
การใหความรู และการประชาสัมพันธควรจะดําเนินการ
อยางตอเนื่อง
♦ ความสําเร็จของโครงการนําขยะมูลฝอยกลับมาใชใหมในระยะยาว จะขึ้นอยูกับการมี
สวนรวมของชุมชน ประชาชนและเจาพนักงานทองถิ่นจะตองเขาใจถึงเหตุผลทาง
ดานสิ่งแวดลอม เศรษฐกิจ และสังคมของการรีไซเคิลเพื่อลดปริมาณขยะมูลฝอยที่
จะต องนํ าไปฝ งกลบ จึ งจํ าเป นต องดําเนิ นการประชาสั มพั นธ โครงการ รณรงค
สงเสริม และใหความรูอยางตอเนื่อง
การติดตามตรวจสอบ และแจงใหชุมชนทราบเปนวิธีการที่
มีประสิทธิผล
♦ แมจะเริ่มโครงการไปแลว ควรดําเนินการติดตามตรวจสอบผลการดําเนินงาน
โครงการและแจงใหประชาชนไดรับทราบ ซึ่งเปน วิธีที่สามารถคงไวซึ่งความ
รวมมือจากประชาชนตอไป
การกอสรางสถานีฝงกลบทุกแหงมักจะถูกตอตานทั้ง ๆ ที่เปนสิ่งจําเปนสําหรับชุมชนทุกแหง
สาเหตุที่ประชาชนมักตอตานเนื่องจากเกรงวาจะมีปญหาเรื่องกลิ่น การรั่วไหลของน้ําชะขยะและ
การเขามาในพืน้ ที่ของรถขนขยะมูลฝอย ดังนั้นการเลือกสถานที่ตั้งและกระบวนการตาง ๆ จึง
เปนสิ่งสําคัญ และตองมีการดําเนินการอยางระมัดระวัง
การฝงกลบอยางถูกหลักสุขาภิบาลจะประกอบไปดวย ระบบวัสดุกันซึม,
การกลบทับราบวัน และระบบบําบัดน้ําชะมูลฝอย
♦ การฝงกลบอยางถูกหลักสุขาภิบาล โดยทั่วไปจะประกอบไปดวยสิ่งตอไปนี้
• ระบบวัสดุกนั ซึม : เปนชั้นดินหรือวัสดุสังเคราะหที่ใชสําหรับรองรับน้ํา
ชะมูลฝอย เพือ่ ปองกันการไหลของน้ําชะขยะปนเปอนลงสูน้ําใตดิน
• การกลบทับรายวัน (Daily cover) : จะใชดินเปนตัวกลบทับมูลฝอยที่บด
อัดแลว หลังจากการดําเนินงานในแตละวัน
• ระบบบําบัดน้ําชะขยะ : น้ําชะขยะเปนของเหลวที่ไหลจากขยะมูลฝอยไม
สามารถปลอยลงสูสิ่งแวดลอมได เนื่องจากมีโลหะหนักและมีคา BOD
สูง ดังนั้นจึงจําเปนตองมีระบบบําบัดน้ําชะขยะ
• ระบบระบายกาซ : การยอยสลายมูลฝอยที่เปนสารอินทรียในสภาวะไร
อากาศจะทําใหเกิดกาซมีเทนและกาซคารบอนไดออกไซด ซึ่งกาซมีเทน
นั้นสามารถเก็บรวบรวมและนําไปใชเปนเชื้อเพลิงได
ที่มา : P.O’ Leary และ P.Walsh; University of Wisconsin-Madison Solid and Hazardous Waste Education Center,
reprinted from Waste Age 1991-1992, reprinted by United States Environmental Agency, “Decision-
Makers’ Guide To Solid Waste Management, Volume II”, August 1995
การฝงกลบมูลฝอยมีสองวิธี
♦ ขนาด : ขนาดของพื้นที่ตองมีขนาดใหญเพียงพอในการรับปริมาณขยะมูลฝอยที่
จะนํามาฝงกลบไดไมนอยกวา 15 ป
♦ ระดับน้ําใตดิน : ระดับพื้นบอฝงกลบตองสูงกวาระดับน้ําใตดิน (สูงสุด)
อยางนอย 1 เมตร
♦ คุณสมบัติของดิน : ดินบริเวณที่กอสรางหลุมฝงกลบควรจะมีอัตราการซึมน้ําต่ํา
(K< 1x 10-5 ซม. /วินาที) เพื่อปองกันการไหลซึมของน้ําชะมูลฝอย
♦ สภาพน้ําทวม : สถานีฝงกลบขยะมูลฝอย และพื้นที่โดยรอบตองไมอยูในพื้นที่
เคยเกิดน้ําทวม หรือพื้นที่เสีย่ งตอการเกิดน้ําทวม
♦ สภาพธรณีวิทยา : ความลาดชันของพื้นที่ตองไมสูงมาก และตองไมอยูในเขต
พื้นที่รอยเลื่อน (Fault zones)
♦ รายละเอียดอื่น ๆ หาอานไดในเกณฑมาตรฐานและแนวทางการจัดการขยะ
มูลฝอยชุมชนของกรมควบคุมมลพิษ กระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและ
สิ่งแวดลอม ในภาคผนวก 5
♦ ระยะทางขนสง : ระยะทางในการขนสงขยะมูลฝอยของรถเก็บขนเก็บขนขยะ
มูลฝอยไปยังสถานที่ฝงกลบ จะตองไมไกลมากจนทําใหคาดําเนินการสูงเกินไป
♦ การวางแผนใชพื้นที่ในอนาคต : จะตองไมตั้งอยูในเขตพื้นที่ที่จะพัฒนาเปนทีอ่ ยู
อาศัยในอนาคต หรืออยูในเขตพื้นที่การเกษตรที่อุดมสมบรูณ และควรมีแผน
การใชประโยชนของพื้นที่ภายหลังการฝงกลบเสร็จสิ้นทั้งพื้นที่แลว
♦ สนามบิน : สถานีฝงกลบจะตองอยูห างจากเขตสนามบิน เพื่อปองกันเครื่องบิน
จากการรบกวนของนก ซึ่งอาจทําใหเกิดอุบัติเหตุได
ปจจัยทางสิง่ แวดลอม
12-3. การออกแบบระบบฝงกลบ
การคํานวณขนาดของพื้นที่ฝงกลบเปนขั้นตอนแรกที่ตองทําในการออกแบบ
♦ เริ่มจากการหาปริมาตรความจุของขยะมูลฝอยที่จะฝงกลบ โดยพิจารณาจาก
จํานวนปที่ใช ปริมาณและองคประกอบของขยะที่จะฝงกลบ ความหนาแนน
ของขยะหลังการบดอัด และปริมาณของวัสดุกลบทับรายวันและวัสดุกลบทับ
ขั้นสุดทาย ซึ่งไมใชการคํานวณที่งายนัก
♦ การหาปริมาตรความจุของบอฝงกลบมูลฝอย สามารถคํานวณจากสมการดังตอไปนี้
• V = N x 365 x W/D
โดยที่ V = ความจุของบอฝงกลบ
N = ระยะเวลาฝงกลบ (ป)
W = ปริมาณขยะมูลฝอยที่ฝงกลบรายป (ตัน/ป)
D = ความหนาแนนของการบดอัดขยะ (ตัน/ลบ.ม.)
(ใช 0.55)
♦ ขนาดของพื้นที่ที่ตองการใชกอสรางระบบฝงกลบขยะ สามารถคํานวณจาก
ตัวอยางการคํานวณความจุในการฝงกลบเปนเวลานาน 20 ป
จํานวน อัตราการ ปริมาณขยะ ปริมาณขยะ ความจุของ พื้นที่ที่ตองการ
ประชากร ผลิตขยะ ฝงกลบรายวัน ฝงกลบ 20 ป การฝงกลบ
ตอคน ชวง 20 ป
(คน) (กิโลกรัม/คน/วัน) (ตัน/วัน) (1,000 ตัน/20 ป) (1000 ลบ.ม.) (1000 ตร.ม.)
10,000 0.70 7 72 130 33
20,000 0.70 14 143 260 65
30,000 0.70 21 215 390 98
50,000 0.70 35 358 650 163
100,000 0.70 70 715 1,301 325
200,000 0.70 140 1,431 2,601 650
หมายเหตุ : 1) ปริมาณขยะฝงกลบรายวันในรอบ 10 ป สมมติใหมีคา 1.4 เทา ของปริมาณขยะฝงกลบรายวันในปจจุบัน
2) การเพิ่มของประชากรไมนํามาพิจารณา
3) ขนาดพื้นที่ที่ตองการคํานวณจากการกําหนดความสูงของการฝงกลบที่ไมรวมดินกลบทับ = 6.00 เมตร
(ชั้นละ 2 เมตร จํานวน 3 ชั้น) และเผื่อพื้นที่สําหรับการกอสรางสาธารณูปโภคอีก 50% ของพื้นที่
ที่คํานวณได
ขอมูลทางดานธรณีวิทยาที่ตอ งการ
♦ ในการออกแบบพื้นที่ฝงกลบจะตองใชขอมูลทางดานธรณีวิทยา ขอมูลเหลานี้
สามารถหาไดจากการตรวจสอบเอกสารหรือทําการสํารวจภาคสนาม ในการ
สํารวจภาคสนามจํานวนของการขุดเจาะสํารวจขึ้นอยูกับสภาพพื้นที่วามีความ
ซับซอนเพียงใด
• การทบทวนเอกสารที่เคยศึกษามาแลว : เอกสารเหลานี้ ไดแก รายงาน
การวิจยั ขอมูลทางธรณีวิทยา และขอมูลเกี่ยวกับการประเมินผลกระทบ
สิ่งแวดลอม
• การสํารวจภาคสนาม : เปนการสํารวจทางภูมิศาสตร การขุดเจาะดิน ขุดหลุม
ตรวจสอบดินบริเวณขางใต และบริเวณใกลเคียงกับพื้นที่ฝงกลบที่นําเสนอ
ปจจัยสําคัญที่ตองพิจารณาในการออกแบบระบบฝงกลบ
♦ ถนนทางเขา
• ควรปูผิวถนนทางเขาโครงการระบบฝงกลบดวยวัสดุที่ทนทานตอทุก
สภาพอากาศ
♦ สาธารณูปโภค
• ควรมีระบบไฟฟา และระบบประปาในสถานที่สรางระบบฝงกลบ
♦ วัสดุกันซึม สําหรับบอฝงกลบ
• ใชดินเหนียวบดอัด หรือวัสดุสังเคราะห โดยมีระบบทอรวบรวมน้าํ ชะขยะ
อยูเหนือชั้นวัสดุกันซึม ซึ่งประกอบดวยทอ PVC หรือทอ HDPE เสน
ผา ศูนยกลางไมนอยกวา 4 นิ้วที่เจาะรู และหุมดวยแผนกรองใยสังเคราะห
และวางในชั้นกรวดหนา 30 เซนติเมตรที่มีคาอัตราการซึมผานของน้ําไม
นอยกวา 1x10-3 เซนติเมตร/วินาที
♦ ระบบระบายกาซที่เกิดจากการฝงกลบขยะมูลฝอย
• กาซที่เกิดจากการฝงกลบมูลฝอยจะตองระบายออกดวยทอระบายใน
แนวนอน หรือแนวตั้ง ซึ่งวางหางกันประมาณ 30 – 40 เมตร
♦ การระบายน้ําฝน
• ควรระบายน้ําฝนในพื้นที่ออกสูรางระบายน้ําแบบเปด
♦ ระบบรวบรวมน้ําชะมูลฝอย
• การกอสรางทอรวบรวมน้ําชะมูลฝอยตองสามารถรวบรวม และนําน้ําชะ
มูลฝอยออกจากบอฝงกลบ โดยวางทอรวบรวมลาดลงใหน้ําสามารถไหล
ตามแรงโนมถวงไปยังบอเก็บน้ําชะขยะมูลฝอยหรือบอสูบ
♦ การบําบัดน้ําชะขยะมูลฝอย (Leachate Treatment)
• น้ําชะขยะที่รวบรวมไดตองนําไปผานกระบวนการบําบัดจนไดตาม
มาตรฐานคุณภาพน้ําทิ้ง ดังแสดงในภาคผนวก 6
• การออกแบบระบบบําบัดน้ําชะขยะขึ้นกับปริมาณของน้ําชะขยะ และ
ความเขมขนของ BOD จากน้ําชะขยะ ระบบบําบัดน้ําชะขยะมูลฝอยมี
หลายวิธี เชน ระบบบอผึ่ง ระบบบอเติมอากาศ ระบบตะกอนเรง
ระบบ SBR เปนตน แตระบบที่นิยมใชคือบอผึ่งโดยที่ตัวอยางการ
คํานวณแสดงในหัวขอ 2-7-1 ในภาคผนวก 2
การเตรียมเครื่องจักรกลที่เหมาะสมสําหรับการฝงกลบ
♦ จะตองจัดหาเครื่องจักรกลที่ใชในการฝงกลบใหเหมาะสมกับขนาดของระบบ
ฝงกลบ และสมรรถนะของเครื่องจักร
แนวทางในการกําหนดชนิดและปริมาณเครื่องจักรกลที่ตองใชในการดําเนินการฝงกลบมูลฝอย
ปริมาณมูลฝอย เครื่องจักรกล
(ตัน/วัน) จํานวน ชนิด น้ําหนักเครื่องจักรกล อุปกรณประกอบa
(ปอนด)
0-50 1 รถดันตีนตะขาบ 10,000-30,000 ใบมีดดันดิน
Front-end loader
(1 ถึง 2 ลบ.หลา)
ใบมีดดันขยะ
50-150 1 รถดันตีนตะขาบ 30,000-60,000 ใบมีดดันดิน
Front-end loader
(2 ถึง 4 ลบ.หลา)
Bullclam
ใบมีดดันขยะ
1 รถเกลี่ยมูลฝอย หรือรถขุดลาก
1 รถบรรทุกน้ํา
150-300 1-2 รถดันตีนตะขาบ 30,000 + ใบมีดดันดิน
Front-end loader
(2 ถึง 5 ลบ.หลา)
Bullclam
ใบมีดดันขยะ
1 รถเกลี่ยมูลฝอย หรือรถขุดลากb
1 รถบรรทุกน้ํา
300c 1 รถดันตีนตะขาบ 45,000 + ใบมีดดันดิน
Front-end loader
(2 ถึง 5 ลบ.หลา)
Bullclam
ใบมีดดันขยะ
1 รถบดอัดมูลฝอย
1 รถเกลี่ยมูลฝอย หรือรถขุดลากb
1 รถบรรทุกน้ํา
-a รถบดถนน
a
หมายเหตุ : โดยทั่วไปขึน้ กับความตองการใชงานของแตละแหง
b
ทางเลือกระหวางรถเกลี่ยมูลฝอยกับรถขุดลาก ขึ้นกับสภาพของแตละทองถิ่น
c
สําหรับขยะทุก 500 ตัน/วัน ที่เพิ่มขึ้นใหเพิ่มจํานวนเครื่องจักรกลอยางละ 1 ชิ้น
ที่มา: Integrated Solid Waste Management Engineering Principles and Management Issues, Goerge
Tchobanoglous/ Hilary Theisen Samuel/ A. Vigil, 1993, by McGraw-Hill, Inc.
การบดอัดมูลฝอย และการใชวัสดุกลบทับรายวัน
♦ ขั้นตอนที่ 1
• เมื่อรถขนมูลฝอยเทกองมูลฝอยลงสูพื้นที่ฝงกลบแลว รถแทรกเตอรจะ
ทําการเกลี่ยมูลฝอยใหเปนชั้นหนาประมาณ 50 – 60 เซนติเมตร ใหทั่ว
พื้นที่ที่กําหนดใหฝงกลบในแตละวัน โดยทั่วไปการปฏิบัติงานรายวันจะ
บดอัดเซลลใหมีความกวาง 3 – 6 เมตร และมีความสูงประมาณ 2 – 3
เมตร โดยความยาวของเซลลขึ้นกับปริมาณขยะในแตละวัน แลวทําการ
ย้ําใหมูลฝอยที่มีขนาดใหญ เชน ลังไม ถังพลาสติก (ถามี) ใหแตกหัก
ยุบตัวลง แลวทําการบดอัดโดยใชรถแทรกเตอรวิ่งทับบดอัดไปมาอยาง
นอย 5 เที่ยวจนทั่ว มูลฝอยจะมีความหนาแนนของมูลฝอยประมาณ 550
กิโลกรัม/ลูกบาศกเมตร (จากความหนาแนนของมูลฝอยที่ขนสงจากรถ
ขนมูลฝอย ประมาณ 200 กิโลกรัม/ลูกบาศกเมตร) เปนการเสร็จสิ้นการ
ทํางานขั้นแรก
ขั้นตอนการปฏิบัติงานฝงกลบขยะพื้นที่ฝงกลบ
ขั้นตอนที่ 1
ขั้นตอนที่ 3
ขั้นตอนที่ 4
ขั้นตอนที่ 5
ขั้นตอนที่ 7
♦ การสรางทางขึ้นลง : ภายในพื้นที่ฝงกลบมูลฝอยซึ่งมีคันดินลอมรอบจะตอง
กําหนดตําแหนงทางขึ้นลงของรถขนมูลฝอย และรถแทรกเตอร และทําการสราง
ทางขึ้นลงบอฝงกลบโดยอาจใชดินทําเปนทางขึ้นลงเพื่อใหรถขนมูลฝอย รถ
แทรกเตอรลงไปปฏิบัติงานไดสะดวก และยังเปนการปองกันการฉีกขาดของแผน
พลาสติก HDPE ที่ ปูไวอันเนื่องมาจากการทับของลอเหล็กตีนตะขาบดวย
ตองมีการปองกันการเกิดน้ําทวมภายในบอฝงกลบมูลฝอย
♦ จะตองปองกันการเจือจางของน้ําชะขยะมูลฝอยดวยน้ําฝนที่ไหลนอง น้ําที่ไหล
เขาสูระบบบําบัดน้ําเสียควรเปนน้ําชะมูลฝอยเทานั้น เพื่อใหไดประสิทธิภาพ
ระบบบําบัดน้ําเสียสูงสุด
♦ อาจใชคันดินขนาดหลังดินกวาง 0.5 เมตร ลาดดานขาง 1:1.5 สูง 0.50 เมตรตลอด
ความยาวของบอฝงกลบในการแบงแยกน้ําฝนกับน้ําชะลางขยะมูลฝอย และพื้น
บอฝงกลบถูกออกแบบใหมีความลาดชัน เพื่อชวยเก็บรวบรวมน้ําเสียใหไหลไป
รวมที่ทอรวบรวมน้ําเสียที่ฝงอยูชั้นลางสุด ซึ่งเปนทอเจาะรูและถูกหุมดวย
Geotextile และมีกรวดลอมรอบ ทอมีขนาดเสนผาศูนยกลางไมนอยกวา 4 นิ้ว ซึ่ง
ตอกับทอประธาน การแบงการใชพื้นที่ออกเปน Zone ตามแผนการใชพื้นที่
ตามลําดับกอนหลัง จะชวยแยกน้ําฝนที่ไหลนองและน้ําชะมูลฝอยออกจากกันได
ภาพแสดงการสูบน้ําฝนออกจากบอพักสูรางระบายน้ําฝน โดยใชเครื่องสูบน้ําเคลื่อนที่
ภาพแสดงเครื่องสูบน้ําเคลื่อนที่
♦ กาซที่เกิดจากการฝงกลบประกอบไปดวยกาซมีเทนซึ่งสามารถติดไฟได ดังนั้นจึง
ควรระวังการเกิดไฟไหม
ควรมีการแยกของเสียอันตราย และขยะติดเชื้อ
♦ ของเสียอันตรายและขยะติดเชื้อจากโรงพยาบาลควรดําเนินการจัดการดวยวิธีอื่น
การทําความเขาใจกับคนคุยขยะ
♦ ควรมีการควบคุมดูแลคนคุยขยะ เนื่องจากคนเหลานั้นอาจจะไดรับอันตรายจาก
การปฏิบัติงานบดอัดขยะหรือจากขยะติดเชื้อ
♦ การทําความเขาใจกับคนคุยขยะเปนสิ่งสําคัญ โดยอาจใชมาตรการตอไปนี้
1. ขึ้นทะเบียนอนุญาตใหเขา-ออกสถานที่
2. จัดระเบียบคนคุยขยะและแนะนําใหไปทํางานนอกสถานที่ฝงกลบ
3. ใหโอกาสประกอบอาชีพอื่น เชน เปนพนักงานคัดแยกขยะในโรงงานคัดแยก
และแปรสภาพวัสดุเพื่อนํากลับมาใชใหม (MRF) หรือเปนพนักงานเก็บขน
ขยะ
ควรมีการปดทับหลุมฝงกลบชั้นสุดทายอยางถูกตอง
1. การปดพื้นที่ฝงกลบจะตองเปนระบบการปดทับที่ไมตองการการดูแลรักษา
มากนัก และจะตองลดการไหลซึมของน้ําฝนลงสูชั้นมูลฝอยบดอัดเบื้องลาง
ซึ่งจะเปนการลดปริมาณน้ําชะขยะมูลฝอยที่จะเกิดขึ้น
2. การปลูกพืชคลุมบนชั้นปดทับชั้นสุดทายเปนวิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุดในการ
ปองกันการเกิดพังทะลายของดิน
3. ควรปรับความลาดชันของชั้นปดทับชั้นสุดทายใหมีความลาดชัน 3–6% เพื่อ
ปองกันการเกิดน้ําขังบนพื้นที่
การใชประโยชนจากบริเวณฝงกลบในชวงสุดทายจะตองมีการ
พิจารณาตัง้ แตชวงแรกของขั้นตอนการออกแบบ
♦ ควรมีการพิจารณาการใชประโยชนของพื้นที่ฝงกลบหลังจากฝงกลบเต็มแลว ตั้งแต
ระยะการตัดสินใจเลือกสถานที่เพื่อที่จะไดใชประโยชนสูงสุด การวางแผนที่ดี
ตั้งแตเริ่มตนจะชวยลดคาใชจายและสามารถใชสถานที่ใหเกิดประโยชนสูงสุด การ
วางแผนจึงเปนสิ่งสําคัญ เนื่องจากในอนาคตอาจมีการกอสรางอาคารบริเวณ
สถานที่ฝงกลบหรือบริเวณใกลเคียง ตอไปนี้เปนการใชประโยชนจากพื้นที่ฝงกลบ
• ทําเปนสวนสาธารณะ
• สถานที่ฟนฟูสภาพสัตวปา
• สนามกอลฟ
• ที่จอดรถ
ควรมีการพิจารณาทางดานสิง่ แวดลอมอยางระมัดระวัง
♦ การปนเปอนของขยะมูลฝอย : ควรมีการบําบัดน้ําชะมูลฝอยใหไดคุณภาพตาม
มาตรฐานน้ําทิ้งโรงงานอุตสาหกรรมหรือมาตรฐานน้ําทิ้งจากอาคารประเภท ก
♦ การปลิวหรือกระจัดกระจายของขยะมูลฝอย : การใชดินกลบทับทุกวันเปนสิ่ง
สําคัญที่จะชวยปองกันการปลิว หรือการกระจัดกระจายของขยะมูลฝอยที่มีน้ําหนัก
เบา เชน แผนพลาสติก
♦ เสียง : งานที่กอใหเกิดเสียงดัง เชน การบดอัดควรทําในชวงเวลากลางวัน
ปจจัยทางสิ่งแวดลอมที่ควรพิจารณา
องคประกอบดาน สภาพ สภาพ สภาพ ม
สิ่งแวดลอม แวดลอม แวดลอม แวดลอม นุ
บรรยากาศ สภาพแวดลอมทางสังคม
ทางน้ํา ทางดิน ทางชีวภาพ ษ
ย
การสาธารณสุ ข
อุ ต สาหกรรม
และเศรษฐกิจ
ปจจัยเกี่ยวกับมนุษย
คุณภาพดิน
คุณภาพน้ํา
อุทกวิทยา
และสุขาภิบาล
พื้นดิน
อากาศ
การใชน้ําและการแบงพื้นที่
การคมนาคมทางบก
สภาพแวดลอมที่ถูกสุขลักษณะ
ความสั่นสะเทือน
มลพิษทางอากาศ
การเกษตรและปาไม
การปนเปอนของดิน
การปนเปอนของน้ํา
ระบบน้ําใตดิน
ปจจัยที่เกี่ยวของ
กลิ่นรบกวน
พื้นที่สีเขียว
โรคระบาด
การประมง
กับสิ่งแวดลอม/
สัตวน้ํา
ชุมชน
เสียง
สัตว
รายการ
พืช
การมีโครงการ { {
การมีโครงการ
การย อ ยสลายและการ
สลายตัวของขยะมูลฝอย, { { { ~ { { { { { { { {
การบําบัดน้ําชะขยะ
การขนสงขยะมูลฝอย { { { { {
ขั้นตอนการดําเนินงาน
การดําเนินการฝงกลบ ~ { {
การยอ ยสลายและการ
{ { { { { {
สลายตัวของขยะ
การบําบัดน้ําขยะ { { ~ { { { { {
ที่มา : Japan Bank for International Cooperation (JBIC); “A Guide to Preparing an Environmental
Impact Assessment (Waste Disposal Sector)”, March 1996.
หมายเหตุ : หัวขอที่มีสัญลักษณ ~ ควรพิจารณาดานสิ่งแวดลอมทุกกรณี, หัวขอที่มีสัญลักษณ { ควรพิจารณาหากมี
ความจําเปน
♦ การติดตามตรวจสอบการดําเนินงานระบบฝงกลบมูลฝอยจะชวยประหยัดคาใชจายและยังชวย
ลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอม และควรบันทึกขอมูลเปนประจํา
รายการที่ควรติดตามตรวจสอบในการดําเนินการฝงกลบมูลฝอย
การดําเนินงานฝงกลบขยะมูลฝอย
ปริมาณขยะทั้งหมดในรอบการตรวจสอบ (ตัน) ตัน (ตอคนตอวัน) (กิโลกรัม/คน/วัน)
ดินกลบรายวัน (Daily Cover) 1 ทุกวัน 2 สัปดาหละครั้ง 3 บางครั้ง
4 อื่น ๆ ( )
น้ําทวมที่เกิดจากพื้นที่ฝงกลบ จํานวนครั้งที่ทวม ครั้ง
ไฟไหม จํานวนครั้งที่มีเหตุการณไฟไหม ครั้ง
สิ่งแวดลอม
การบําบัดน้ําชะขยะมูลฝอย คุณภาพน้ําเขาระบบบําบัดน้ําเสีย คุณภาพน้ําออกจากระบบบําบัด
พารามิเตอร 1
พารามิเตอร 2
พารามิเตอร 3
พารามิเตอร 4
พารามิเตอร 5
สรุป
บอตรวจ บอตําแหนงเหนือน้ํา บอที่ 1 บอที่ 2 บอที่ 3
พารามิเตอร 1
พารามิเตอร 2
พารามิเตอร 3
พารามิเตอร 4
พารามิเตอร 5
สรุป
การรองเรียนจากประชาชนรอบพื้นที่ จํานวนครั้งของการรองเรียน ครั้ง
สรุปเรื่องการรองเรียน
(1 )
(2 )
(3 )
(4 )
(5 )
การประชุมรวมกับกลุมที่เกี่ยวของ จํานวนสมาชิก จํานวนครั้งของการประชุม สรุปการประชุม
กลุม 1
กลุม 2
กลุม 3
ปจจัยทางเทคนิค
การทําปุยหมักมีเทคนิคหลายประการ
• เทคโนโลยีการหมักปุยมีหลายวิธี แตทุกวิธีมีหลักสําคัญที่เหมือนกัน คือ
ใชกระบวนการหมัก
• ระบบการหมักประกอบไปดวยขบวนการทางกลศาสตร และขบวนการทาง
ชีววิทยา เชน กระบวนการหมัก การรอนปุยและกระบวนการบม
• ระยะเวลาของการหมัก
การหมักมี 2 ระยะ ในระยะแรกตองใชเวลาประมาณ 3 สัปดาห ระยะที่ 2 ตอง
ใชเวลามากกวา 60 วัน
มูลฝอยอินทรีย การหมัก
อากาศ
สารปรับความชืน้ การเก็บรักษา
ปุย
♦ อัตราการหมักปุย
• ปริมาณของปุยที่หมักไดขึ้นอยูกับคุณภาพของขยะมูลฝอยที่ใช โดยเฉพาะ
ปริมาณความชื้นในขยะมูลฝอย (Moisture Content)
• อัตราการผลิตปุยจากการหมักโดยทั่วไป จะอยูในชวง 10% ถึง 30% ของ
ปริมาณขยะมูลฝอยที่เก็บรวบรวมได
♦ การรักษาสภาวะที่มีอากาศในการหมัก
• การรักษาสภาวะที่มีอากาศเปนสิ่งที่สําคัญ เพราะจะทําใหเกิดการหมักที่ดี
การหมักแบบใชอากาศจะเกี่ยวของกับปจจัยหลายประการ แตปจจัยที่สําคัญ
ที่สุด คือ ความชื้น ถามีความชื้นมากเกินไปจะทําใหเกิดสภาวะหมักแบบไร
อากาศ ซึ่งจะทําใหเกิดกลิ่นเหม็น ดังนั้นการหมักจึงตองอยูภายในอาคารเพื่อ
ปองกันฝนในฤดูฝน
• เพื่อที่จะลดปริมาณความชื้นของมูลฝอยอินทรีย จําเปนตองใชวัสดุผสมเพื่อ
ปรับความชื้น เชน ใชแกลบหรือปุยที่หมักเสร็จแลวผสมในการหมัก โดยใช
ปุยเปนวัสดุปรับความชื้นจะไดประสิทธิภาพสูง เนื่องจากปุยจะเปนแหลงที่
ใหจุลินทรียในกระบวนการหมัก
การพิจารณาดานสิ่งแวดลอมก็สําคัญ
• ถึงแมวาการหมักทําปุยจะเปนเทคโนโลยีที่ใหคุณคาตอสิ่งแวดลอม แตก็ทําให
เกิดกลิ่นเหม็นได ถากระบวนการหมักอยูในสภาวะที่ไมเหมาะสม ดังนัน้ ในการ
เลือกสถานที่ตั้งโรงงานหมักปุยจึงควรพิจารณาพื้นที่ที่มีความเหมาะสม
• ในเรื่องคุณภาพของปุย จะตองพิจารณาเรื่องการปนเปอนของโลหะหนักจาก
ขยะมูลฝอยดวย
ปจจัยทางสังคม
♦ แหลงกําเนิดขยะมูลฝอยเปาหมาย
• ผูที่กอใหเกิดขยะมูลฝอยอินทรียเปนจํานวนมากเชน ผูประกอบการภัตตาคาร
รานอาหาร และโรงแรม ซึ่งกลุมเหลานี้ถือวาเปนเปาหมายของโครงการ
♦ ความตองการใชปุย
• ความสําเร็จของโครงการคือ การที่มีตลาดปุยที่แนนอน ดังนั้นผูที่วางแผนงาน
ควรศึกษาถึงสภาวะของตลาดปุยและคุณสมบัติของปุยที่ตองการ
♦ การติดตอสื่อสารกับเกษตรกร
• การติดตอสื่อสารกับเกษตรกรจะทําใหเกิดชองทางทางการตลาดของปุย
การกําจัดขยะมูลฝอยโดยการใชเตาเผา เปนวิธีการกําจัดขยะมูลฝอยที่มีประสิทธิภาพดีมากในการ
ลดปริมาณขยะมูลฝอยที่จะนําไปฝงกลบได แตในขณะเดียวกันก็ยังเปนเทคโนโลยีที่ยังเปนที่
ถก เถียงในดานสิ่งแวดลอม โดยเฉพาะอยางยิ่งการเกิดไดออกซิน (dioxin) ซึ่งไดกลายเปนปญหา
ทางสังคมที่สําคัญทั่วโลก ดังนั้นการวางแผนสรางโรงงานเผาขยะจึงตองคํานึงถึงประเด็นในดาน
ตางๆ อยางรอบคอบ ในบทนี้จะกลาวถึงปจจัยที่ควรคํานึงในการวางแผนโรงงานเผาขยะ
ปจจัยทางเทคนิค
♦ กระบวนการเผาขยะ
• มีเทคโนโลยีเกี่ยวกับการเผาในเตาเผาหลายอยาง แตองคประกอบหลักของ
ระบบ คือ เตาเผาขยะ หมอตมน้ํา (boiler) และระบบบําบัดกาซ
• กรณีที่ขยะมูลฝอยมีแคลอรีต่ําเกินไป เชน ประมาณ 1,000 kcal/Kg จะทําให
เตาเผาไมสามารถทํางานไดดี เนื่องจากความรอนที่เกิดขึ้นจากขยะมูลฝอยนั้น
ไมสามารถเผาไหมมูลฝอยเองทั้งหมด จําเปนตองใชเชื้อเพลิงอื่นชวย
♦ ปจจัยดานสิ่งแวดลอม
• เตาเผาไมสามารถกําจัดขยะใหหายไปหมด เพียงแตเปลี่ยนขยะมูลฝอยเปน
กาซ และเถา
• กาซจากเตาเผาสวนมากประกอบไปดวยไอน้ํา, คารบอนไดออกไซด (CO2),
ออกไซดของไนโตรเจน (Nox), ออกไซดของซัลเฟอร (SOx), ไฮโดรคลอริค
แอซิด (HCl) และโลหะหนัก องคประกอบเปนกรด เชน ออกไซดของ
ไนโตรเจน(NOx) และ ออกไซดของซัลเฟอร (SOx) และโลหะหนัก ควรมีการ
บําบัดใหไดคาตามมาตรฐานกอนปลอยทิ้ง
• เมื่ อ ไม น านมานี้ ทั่ ว โลกได มี ก ารกล า วถึ ง มาตรการลดการปล อ ยก า ซ
คารบอนไดออกไซด (CO2) เพื่อปองกันการเกิดสภาวะโลกรอน
♦ ไดออกซิน (Dioxin)
• ไดออกซินเปนสารประกอบคลอรีนอินทรียมีอันตรายตอสุขภาพ ซึ่งเกิดจาก
ปฏิกิริยาเคมี จากการเผาไหม จะพบอยูทั้งในกาซและเถา
• ควรมีการดําเนินการปองกันการเกิด และปลดปลอยสารไดออกซิน ทั้งในชวง
กอสรางและชวงการเดินระบบ ในการกอสรางควรมีการติดตั้งอุปกรณในการ
ภาพแสดงโรงงานเผาขยะมูลฝอย
ที่มา : Combustion Engineering, Inc.; “Windsor, Connecticut, 1990. Inc”, reprinted by United States Environmental
Protection Agency, “Decision-Makers’ Guide To Solid Waste Management, Volume II”, August 1995
♦ ระบบบําบัดเถา
• เถาที่เกิดจากการเผาขยะมูลฝอยมี 2 ประเภทคือ เถาหนัก (Bottom ash) และ
เถาลอย (Fly ash) เถาเหลานี้จะถูกนําไปกําจัดโดยการฝงกลบ
• สําหรับเถาลอยจะมีโลหะหนักและไดออกซินปนอยู ดังนั้น การกําจัดเถาลอย
ควรทําอยางระมัดระวัง อาจจะนําไปทําใหเปนแทงแข็งโดยการผสมกับ
ซี เ มนต ค อนกรี ต แล ว นํ า ไปฝ ง กลบแบบนิ ร ภั ย เพื่ อ ป อ งกั น การรั่ ว ไหลสู
สิ่งแวดลอม
ปจจัยทางสังคม
♦ การเลือกพื้นที่
• การเลือกพื้นที่ตั้งโรงงานเผาขยะมูลฝอย ยังคงเปนปญหาที่มีความขัดแยงกัน
อยางมากสําหรับระบบการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน
1. เตาเผามักจะถูกมองวาเปนวิธีการที่ขัดแยงกับหลักการรีไซเคิล ดังนั้นผูที่วาง
แผนควรศึกษาและคํานึงถึงเทคโนโลยีที่เปนทางเลือกแบบอื่นดวย การ
ออกแบบขนาดโรงงานเผาขยะมูลฝอยนั้นควรพิจารณาถึงกิจกรรมที่ทําให
ปริมาณขยะมูลฝอยลดลงดวย เชน การรีไซเคิล
2. การตอบคําถามที่วา “ทําไมจึงตองสรางที่นี่” เปนสิ่งสําคัญ ดังนั้นผูที่วางแผน
ควรหาสถานที่ที่เปนทางเลือกไวหลายบริเวณ
3. การประเมินมลพิษทางอากาศที่เกิดขึ้น ความเสี่ยงตอชุมชนและผูที่อยู
ใกลเคียงนั้นเปนสิ่งสําคัญ ถึงแมวาจะอยูในระยะดําเนินการแลวก็ตาม ก็ยังคง
ตองใหความสําคัญ
♦ ประเด็นดานเศรษฐศาสตรและการเงิน
• ถึงแมวาคาใชจายในการกอสราง และดําเนินการของโรงงานเผาขยะมูลฝอย
คอนขางสูง แตโรงงานเผาขยะมูลฝอยก็ยังชวยลดคาใชจายที่ตองใชเพื่อการ
ฝงกลบ เชน คาใชจายในการซื้อที่ดินที่นอยกวา เปนตน
• ผูที่ ว างแผนควรศึก ษาและพิจ ารณาอยางรอบคอบถึ งความเป น ไปได ท าง
การเงินของโรงงานเผาขยะมูลฝอย
■ กระบวนการพัฒนาโครงการ
กอนจัดทําโครงการ
การมีสวนรวมในโครงการนํารอง
การกําหนดโครงการ
ทางเลือกของสถานที่ตั้งโครงการ
การมีสวนรวมในการเลือก การวางขอบเขตการศึกษา
สถานที่ตั้งโครงการ
การศึกษาความเหมาะสม การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
(EIA) และวางแผนจัดการโครงการ
ดําเนินโครงการ
ติดตามตรวจสอบผลและเตรียมรายงานการติดตามตรวจสอบ
ดําเนินงานและบํารุงรักษาระบบ
♦ ปริมาณขยะมูลฝอยแตละวันในอนาคต สามารถประมาณไดจากขั้นตอนตอไปนี้ :
1. ประมาณอัตราการผลิตขยะมูลฝอยในอนาคต
• สามารถคาดคะเนปริมาณขยะมูลฝอยในอนาคตไดโดยการกําหนดอัตราการ
เติบโต (growth rate) ซึ่งอัตราการเติบโตจะตองพิจารณาจากปจจัยตาง ๆ ที่
เกี่ยวของกับสถานการณในอนาคตภายในพื้นที่นั้น บางครั้งอัตราการเติบโต
อาจใชอัตราการเติบโตของผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) แตจะตอง
คํานึงอยูเสมอวาการประมาณนี้เปนการประมาณอยางหยาบ ดังนั้น ควรจะมี
การตรวจสอบผลโดยใชกราฟ
• ถาหากมีขอมูลอัตราการผลิตขยะยอนหลังมากกวา 5 ป ควรใชวิธีการศึกษา
แนวโนม (Trend method) ซึ่งจะกลาวอยางยอ ๆ ตอไป
2. การประมาณจํานวนประชากรในอนาคต
• สามารถใชขอมูลการประมาณจํานวนประชากรในอนาคตจากหนวยงานอื่นๆ
ในทองถิ่น
• ถาขอมูลของหนวยงานอื่นไมมีหรือไมนาเชื่อถือ ควรจะทําการประมาณดวย
ตนเอง เชน การใชวิธีศึกษาแนวโนม (trend method)
3. ประมาณจํานวนขยะมูลฝอยในอนาคต
• ปริมาณขยะมูลฝอยในอนาคตในปที่ i สามารถคํานวณไดจากผลคูณระหวาง
จํานวนประชากรในอนาคต และอัตราการผลิตขยะมูลฝอยของประชากรใน
อนาคตในปที่ i
♦ วิธีศึกษาแนวโนม (Trend method)
• สมการที่ใชวิธีศึกษาแนวโนม มีลักษณะดังนี้ คือ
V = a+b*t
โดยที่ V คือ คาเปาหมาย เชน ปริมาณขยะมูลฝอยหรือจํานวนประชากร
t คือ ป
a, b คือ พารามิเตอรที่ใชวัดในการศึกษาแนวโนม
• การประมาณคา a, b ที่เหมาะสมโดยใชวิธีทางสถิตินี้รูจักกันดีคือ Least
square Approximation
♦ การวิเคราะหองคประกอบเพือ่ บงบอกลักษณะของขยะมูลฝอยชุมชน
• ควรทําไดหลาย ๆ ครั้ง อยางนอยที่สุด 2 ครั้งตอป ตามฤดูกาล
• ภายใน 1 วัน สามารถวิเคราะหได 3 ตัวอยาง ดังนั้นควรเก็บตัวอยางจํานวน
15 ตัวอยาง โดยใชเวลาวิเคราะห 5 วัน
• ควรทําการวิเคราะหมากกวา 5 หรือ 6 ตัวอยาง
♦ การเก็บตัวอยาง
• ประมาณ 200 กิโลกรัมตอ1 ตัวอยาง
♦ สถานที่สําหรับสุมตัวอยางที่เหมาะสม
• จะตองใชพื้นที่มากกวา 50 ตร.ม. ตอหนึ่งตัวอยาง
• จะตองนําไปทิ้งไดงายหลังจากการวิเคราะหองคประกอบแลว
• จะตองคํานึงถึงเรื่องกลิ่นจากขยะ
♦ ขั้นตอนในการวิเคราะหองคประกอบของขยะมูลฝอย มีดังตอไปนี้
1. กระจายตัวอยางขยะใหแผกระจายบนแผนพลาสติก
2. แบงขยะออกเปน 4 กอง เทา ๆ กัน (Quartering)
3. เลือกตัวอยาง 2 สวนที่กองอยูตรงขามกันมาคลุกเคลากันและคัดออกเปน
สัดสวน 50:50 และทําซ้ําตามขอ 2 และขอ 3 จนเหลือขยะประมาณ 50 กก.
แลวทําการคัดแยกองคประกอบทางกายภาพ
4. แยกขยะมูลฝอยตามแบบบันทึกขอมูลที่ให
5. นําขยะมูลฝอยที่แยกแตละองคประกอบแลวใสลงในถังแยก
6. ชั่งขยะมูลฝอยที่แยกประเภทแลว
7. บันทึกน้ําหนักและปริมาตร
2-2-1. เทคนิคการใหความรูดานสิ่งแวดลอมแกประชาชน
เทคนิคการประชาสัมพันธ
เทคนิค วิธีการ ขอดี ขอเสีย
1. สรุปโครงการใหฟง - เขาเยี่ยม หรือโทรศัพทไปหา - มี โ อกาสให ข อ มู ล พื้ น ฐาน - ตองใชเวลานาน
โดยยอ ผูนํากลุม หรือบุคลากรหลัก และหาผลตอบสนองกอนที่
(Briefings) เพื่ อแจ งผลการตั ดสิ นใจใน จะแจงแกสาธารณชน และ
โครงการ เปนการใหขอมูล เปนการกระตุนบุคลากรหลัก
พื้นฐาน หรือตอบคําถาม ถึงประเด็นที่จะมีผลกระทบ
ตอพวกเขา
2. ประชาสัมพันธ - ชี้แจงผลการศึกษาหาสถาน - มี โ อกาสให ข อมู ลอย าง - หนั งสื อพิ มพ จะเสนอเรื่ อง
โ ค ร ง ก า ร โ ด ย ที่ตั้งโครงการอยางละเอียด ละเอียด เพื่อกระตุนความ ราวตามที่ผูสื่อขาวเห็น และ
ละเอียดผานสื่อ โดยตีพิมพในหนังสือพิมพ สนใจใหมารวมกันพิจารณา หน วยงานเจ าของโครงการ
(Feature Stories) ห รื อ ผ า น สื่ อ วิ ท ยุ แ ล ะ หา สถานที่ ตั้ งโครงการ ไม สามารถควบคุ มวิ ธี ก าร
โทรทัศน โดยเฉพาะในขั้ นตอนหลั ก นําเสนอขาว
เชน การประเมินทางเลือก
และการตัดสินใจเลือกสถาน
ที่ ตั้ งโครงการ โดยการ
ประชาสัมพันธผานสื่อ เพื่อ
ดึ งดู ดความสนใจก อนการ
ประชุมจริงกับประชาชน
3.ส ง รายงานหลั ก ทาง - สงรายงานการศึกษาทาง ดาน - การใหขอมูลรายละเอียดแก - เสียคาใชจายในการพิมพและ
ดานเทคนิค และเอก เทคนิค และเอกสารทางดาน บุ ค คลที่ ใ ห ค วามสนใจกั บ จัดสงทางไปรษณีย โดยผูรับ
สารด านสิ่ งแวดล อ ม สิ่งแวดลอมทางไปรษณียไป โครงการมากมั ก จะเพิ่ ม บางคนอาจไมไดอานรายงาน
ทางไปรษณีย ยังองคกรตางๆหรือผูนํากลุม ค ว า ม น า เ ชื่ อ ถื อ ใ ห กั บ เลย
(Mailing out key ตาง ๆ หรือผูสนใจอื่น ๆ การศึ ก ษาของโครงการ
technical reports or เพราะสรางความกระจางได
environment
อยางเต็มที่
documents)
4. ประชุมนักขาว - นําเสนอเรื่องราวอยางยอ ๆ - กระตุนสื่อใหสนใจโครงการ - นั ก ข า วจะมาเพื่ อ ทํ า ข า ว/
(News conferences) ใหนักขาว ตามดวยชวงเวลา และติ ด ตามเผยแพร ท าง นํ าเสนอข าวที่ น าสนใจ
ถาม-ตอบ และมักมีการแจก โทรทั ศน /วิ ทยุ โดยตรงเป น เทานั้น จึงไมสามารถควบคุม
คูมือสรุปเรื่องที่นําเสนอ ประจํา ซึ่งอาจชวยดึงความ รูปแบบที่นําเสนอไดแมวาจะ
สนใจของประชาชนให เข า ต องการให เ สนอข า วแบบ
รวมประชุมหารือ ตรงไปตรงมาก็ตาม
เทคนิคการมีสวนรวมของประชาชน
เทคนิค วิธีการ ขอดี ขอเสีย
1. กลุม/คณะทํางาน - จั ด ตั้ ง กลุ ม ที่ ป ระกอบด ว ย - ช วยสอดส องดู แลขั้ นตอน - มีแนวโนมจะเปนกลุมตอตาน
ผูใหคําปรึกษา สมาชิก ซึ่งเปนตัวแทนกลุม การเลือกสถานที่ตั้งโครงการ โครงการ หากขอเสนอแนะของ
(Advisory group/ ประชาชนที่ มี ค วามสนใจ - ประสานการติ ดต อระหว าง กลุมถูกละเลย
task forces) โครงการอาจเปนกลุมนโยบาย แกนนําหลักของกลุมตาง ๆ - เป น ข อ ผู ก มั ด หนั ก ที่ ต อ ง
ที่คอยใหขอคิดเห็นทางดาน - ประเมินปฏิกิริยาของชุมชน จั ดหาเจ าหน าที่ ที่ ต องทุ มเท
เทคนิ ค หรื อทางด าน ล วงหน า ต อสื่ อประชา สั ม เวลาให ก ารสนั บ สนุ น การ
ประชากร พันธ หรือตอผลการตัด สิน ทํางานของคณะกรรมการของ
ใจโครงการ กลุม
- จัดการประชุม/ประชาพิจารณ
2. กลุมเปาหมาย - จัดกลุมอภิปรายยอย โดยใช - ได รั บ ทราบปฏิ กิ ริ ย าตอบ - ทราบปฏิกิริยาของชุมชน แต
(Focus groups) ผู ดํ า เนิ น รายการมื อ อาชี พ สนองอย างละเอี ยดของแนว ไมทราบจํานวนประชาชนที่มี
เพื่อรับทราบปฏิกิริยาโตตอบ ความคิ ดและตั ดสิ นใจของ ปฏิ กิ ริ ยาตอบสนองแบบ
ที่จะเกิดจากสาธารณชน สาธารณชนตอโครงการ เดียวกัน
- อาจประกอบดวยหลายวาระ - เหมาะสํ า หรั บ ใช ทํ า นาย - อาจทํ า ให ช าวบ า นรู สึ ก ว า
และกลุมประชุมหลายรูปแบบ ปฏิกิริยาโตตอบที่จะเกิดขึ้น กําลังถูกใชอิทธิพลครอบงํา
3. โทรศัพทสายดวน - ประชาสั ม พั น ธ ห มายเลข - ให ชาวบ านรู สึ กอุ นใจว าจะ - จะประสบความสําเร็จหรือไม
(Hotline) โทรศั พท ที่ สามารถโทรไป โทรไปหาใครได เปนการให ก็ขึ้นอยูกับความสามารถของ
ถามคําถาม หรือเปนศูนย ขอมูลในขั้นตอนเดียว และ เจาหนาที่ที่ตอบรับโทรศัพท
กลางขอมูลการเลือกสถานที่ สามารถให บริ การติ ดต อสื่ อ - อาจเสียคาใชจายมาก
ตั้งโครงการ สารระหวางกันไดทั้ง 2 ทาง
2-3-1 การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม
ประโยชนรวมกัน
7 เงื่อนไขทางสาธารณสุข สภาพสุขาภิบาลที่เสื่อมลง เนื่องจากการเพิ่มขึ้นของปริมาณขยะ การเกิด
แหลงเพาะพันธุแมลง
8 ของเสียที่เกิดขึ้น เศษวัสดุกอสราง ดินสวนเกิน และกากขี้เถาจากเตาเผา
9 อันตราย (ความเสี่ยง) ความเสี่ยงจากการยุบตัวของดินจนเกิดอุบัติเหตุ
10 ภูมิประเทศ และธรณีวิทยา การเปลี่ยนแปลงลักษณะภูมิประเทศ และธรณีวิทยา เนื่องจากการขุด และ
ทําคันดิน
11 การพังทลายของดิน การพังทลายของดินจากน้ําฝน หลังการปรับพื้นที่และการตัดตนไม
12 น้ําใตดิน การปนเปอนของน้ําชะขยะลงสูชั้นน้ําใตดิน
13 สภาพทางชลศาสตร การเปลี่ยนแปลงอัตราการไหลของน้ํา สภาพพื้นดินใตทองแมน้ํา ปริมาณ
สิ่งแวดลอมทางธรรมชาติ
น้ําไหลเขาออก
14 เขตชายฝงทะเล การเปลี่ยนสภาพภูมิประเทศ และพันธุไมชายฝงทะเล เนื่องจากการใช
ประโยชนของพื้นที่
15 พันธุพืช และสัตว การสู ญ พั น ธุ ข องพื ช และสั ต ว ป ญ หาการแพร พั น ธุ เ นื่ อ งจากการ
เปลี่ยนแปลงสภาพที่อยูอาศัย
16 สภาพอุตุนิยมวิทยา การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศ เนื่องจากการพัฒนาโครงการขนาดใหญ
อาคาร และอื่น ๆ
17 ภูมิสถาปตย การเปลี่ยนแปลงภูมิประเทศ เนื่องจากการพัฒนาที่ดิน การทําลายความ
กลมกลืนของทิวทัศน เนื่องจากการกอสราง
2-4. การพิจารณาผลกระทบทางสังคม
2-4-1. หลักการของการพิจารณาผลกระทบทางสังคม
2-4-2. ตัวแปรที่ใชศึกษาเพื่อพิจารณาผลกระทบทางสังคม
1. ลักษณะของประชากร
• โครงสรางประชากรในปจจุบันของกลุมที่คาดวาจะไดรับผลกระทบเปน
อยางไร เปนโครงสรางที่คงที่แลว หรือยังมีการเปลี่ยนแปลงอยู
• มีกลุมออมทรัพย และกลุมตาง ๆ ทางสังคมภายในชุมชนหรือไม
• มีการแบงแยกกลุมตามเชื้อชาติ ฐานะการเงิน และลักษณะสังคมหรือไม
• ฐานะทางเศรษฐกิจ การจางงาน และการกระจายรายไดของประชากรเปน
เชนไร
• ลักษณะการจางงานในทองถิ่นเปนอยางไร กิจกรรมที่จางงานมีอะไรบาง
(โดยเฉพาะในกลุมของผูที่อาจจะไดรับผลกระทบจากโครงการ) จํานวน
ประชากรที่ตกงานเปนกลุมใด มีจํานวนเทาใด
• มีการอพยพเขา-ออก ของประชากรในฤดูกาลตาง ๆ อยางไร หรือมีการยาย
เขา-ออก ในโอกาสใดเปนกรณีพิเศษหรือไม
• โครงการที่นําเสนอจะมีผลกระทบตอลักษณะประชากรหรือไม
2. โครงสรางของชุมชน และสถาบัน
• ชุมชนที่จะไดรับผลกระทบมีโครงสรางเปนอยางไร ทั้งกลุมที่ขึ้นทะเบียน
กั บ ทางราชการ และกลุ ม ที่ ไ ม ไ ด ขึ้ น ทะเบี ย น (มั ก เป น กลุ ม ที่ ร วมตั ว กั น
เนื่องจากปจจัยทางวัฒนธรรมประเพณี กลุมอาสาสมัครตาง ๆ และกลุม
ผูสนใจในเรื่องใด ๆ เรื่องเดียวกัน)
• อัตราการจางงาน และฐานะทางเศรษฐกิจของแตละกลุม เปนอยางไร
• มีความไมเสมอภาคทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมระหวางประชากร
กลุมที่มีเชื้อชาติตางกัน หรือมีปจจัยอื่น ๆ หรือไม
• กลุมตางๆ เคยไดรับผลกระทบอะไรจากการเปลี่ยนแปลงตางๆในอดีตบาง
2-4-3. ขั้นตอนการพิจารณาผลกระทบสิ่งแวดลอม
ขั้นที่ 3 เก็บขอมูลพื้นฐานของชุมชนในพื้นที่
• หลังจากการกําหนดวิธีการทํางานรวมกับประชาชนในพื้นที่ จนไดรับการ
ยอมรับจากประชาชน และไดรวบรวมขอมูลของทางเลือกตาง ๆ แลว ผู
วิเคราะหผลกระทบทางสังคมควรจะชี้ใหเห็นถึงสภาพที่เปนอยูในปจจุบัน
ของแตละพื้นที่ที่อาจไดรับผลกระทบโดยทําการสํารวจทางสังคม เพื่อตอบ
คําถามดังตอไปนี้
- ประชาชนกลุมใดที่อาจไดรับผลกระทบมีจํานวนเทาใด ประชาชน
เหลานี้อยูรวมกันเปนกลุมหรือกระจัดกระจาย
- ประชาชนแตละกลุมมีความสัมพันธกับสิ่งแวดลอม หรือสิ่งแวดลอม
ที่มนุษยสรางขึ้น
- ประชาชนแตละกลุมมีประวัติความเปนมาอยางไร
- กลุมการเมือง และสังคม โครงสราง และความสัมพันธของเครือขาย
ของแตละกลุมของประชาชน
- มีกลุมผูมีรายไดนอย หรือชนกลุมนอยเขารวมดวยหรือไม และมี
ความตองการพิเศษอะไร
- ลักษณะทางวัฒนธรรม และความคิดของแตละกลุมเปนอยางไร มี
ความคิดตอองคกรทางการเมืองและสังคมอยางไร มีความสัมพันธ
กับสิ่งแวดลอมอยางไร ประสบการณชนิดใดที่เคยประสบเมื่อมีการ
เปลี่ยนแปลงทางสังคมเกิดขึ้น
- ลักษณะทางเศรษฐกิจ และประชากรที่เกี่ยวของเปนอยางไร สภาพ
การวางงานเปนอยางไร มีที่อยูอาศัยเพียงพอหรือไม การเขาถึงระบบ
สาธารณู ป โภคเป น อย า งไร รวมถึ ง การศึ ก ษา การบริ ก ารทาง
สาธารณสุข การขนสงเปนอยางไร มีการเคลื่อนยายของประชากร
เขาออกจากพื้นที่ตามฤดูกาลหรือรูปแบบอื่นหรือไม
ขั้นที่ 6 ทํานายผลการตอบสนองของทองถิ่นตอผลกระทบที่เกิดขึ้น
• เปดเผยสิ่งที่รูเกี่ยวกับกลุมทีค่ าดวาจะไดรบั ผลกระทบ และชนิดของผล
กระทบที่คาดการณไว เพื่อดูวา
- ผลตอบสนองจากประชาชนทองถิ่นจะเปนอยางไร
- ความคิดเห็นของกลุมประชาชนจะถูกชักนําจากความคิดของผูนํา
ชุมชนหรือไม
- ผูนําชุมชนมีความเห็นในดานบวกหรือลบตอโครงการ
- มีแนวทางที่ประชาชนทองถิ่นจะปรับตัวใหเขากับโครงการ หรือคาด
วาจะเกิดการโยกยายถิ่น
- กลุมประชาชนตาง ๆ ยังคงสามารถดํารงชีวิตอยางปกติสุข หรือจะ
เกิดการสูญเสียที่ไมสามารถเรียกคืนได
ขั้นที่ 7 พิจารณาผลกระทบทางออม และผลกระทบสะสม
• อันที่จริงแลว ขั้นตอนนี้มิไดเปนสวนหนึ่งของการวิเคราะหกระบวนการ แต
เปนประเด็นพื้นฐานของหลาย ๆ ขั้นตอน ผลกระทบทางสังคมเกือบทั้งหมด
ไมเกิดขึ้นในทันที แตจะเกิดขึ้นหลังจากเกิดเหตุการณไปแลว และอาจ
เกิดขึ้นไดในพื้นที่ที่หางไกลจากโครงการ ผลกระทบสะสมจะมีความสําคัญ
มาก กลุมประชาชนพื้นเมืองหรือชนกลุมนอยอาจไดรับผลกระทบอยาง
รุนแรงตอความเสี่ยงของการสูญสิ้นวัฒนธรรม หรือสูญสิ้นคุณคาไป
เนื่องจากแรงกดดันตาง ๆ ที่เกิดขึ้น และโครงการที่เกิดขึ้นอาจผลักดันให
กลุมเหลานี้สูญหายไป
ขั้นที่ 8 แนะนําทางเลือกใหมเมื่อตองการ
• เมื่อระบุผลกระทบที่รุนแรงออกมาไดแลว ตองพิจารณาหาทางเลือกที่จะทํา
ใหปญหาเบาบางลง และทํางานรวมกับผูวางแผนโครงการ และกลุมผูไดรับ
ผลกระทบ เพื่อพิจารณาวาทางเลือกนั้นมีความเปนไปไดหรือไม ตองแนใจ
วาไดทําการวิเคราะหผลกระทบทางสังคม และสิ่งแวดลอมของทางเลือก
2-4-4. กรอบในการวางแผนการมีสวนรวมของชุมชน
♦ กรอบในการทํางานตอไปนี้เปนประเด็นในการวางแผนการมีสวนรวมของชุมชน
โดยสามารถปรับเปลี่ยนแกไขใหเขากับการใชงานจริง ซึ่งแนวทางนี้เกี่ยวของกับ
การพัฒนาสถานที่ฝงกลบมูลฝอยมากกวากิจกรรมเกี่ยวกับการนําขยะมูลฝอยกลับ
มาใชใหม (Recycling program)
ก. ความเปนมา
• ประวัติความเปนมาของโครงการ
• ประเด็นหลัก
• ความจําเปนทีต่ องมีโครงการ
ข. กําหนดผูมสี วนเกีย่ วของกับโครงการ
• แผนที่แสดงทีต่ ั้งโครงการ และขอบเขตพื้นที่การใหบริการ
• ชุมชนที่เกีย่ วของกับโครงการ
• องคกร และสถาบันที่เกี่ยวของกับโครงการ
ค. ขอเสนอสําหรับการปรึกษาชุมชน และการใหความรูดานสิ่งแวดลอมแกชุมชน
ขั้นที่ 1 รายงานเบื้องตน / แสดงถึงความจําเปนที่ตองมีโครงการนี้
• วัตถุประสงค
- เพื่อกระตุน ชุมชนใหมกี ารตอบสนอง หลังจากไดรับทราบขอมูล
โครงการ และรับฟงความคิดเห็นจากชุมชนเกี่ยวกับโครงการที่เสนอ
• การใหขอมูลขาวสาร / กิจกรรมการใหความรูดานสิ่งแวดลอม
- สรุปยอความจําเปนที่ตองมีโครงการ และรายงานผลการปรึกษาชุมชน
ลงในหนังสือพิมพ
- ใหขาวการประชุมกับสาธารณชนผานรายการทีวี และรายการวิทยุ
ขั้นที่ 2 เสนอพื้นที่ทางเลือก
• วัตถุประสงค
- รับฟงความเห็นของชุมชนในพื้นที่ที่มีศักยภาพ และความเห็นชอบ
ในวิธีการประเมินพื้นที่
• ใหขอมูลขาวสาร / กิจกรรมการใหความรูดานสิ่งแวดลอม
- การประชุมรวมกับประชาชนในแตละชุมชน
- การประชุมรวมกับผูแทนของกลุมตาง ๆ ที่มีสวนเกี่ยวของ
- การประชุมรวมกับคณะครูในโรงเรียน
- ตีพิมพในหนังสือพิมพ (ครั้งที่ 2)
ขั้นที่ 3 การประเมินพื้นที่ทางเลือก และการเลือกพื้นที่
• วัตถุประสงค
- หาขอมูลปลีกยอยที่ถูกตองจากชุมชนที่อาศัยในพื้นที่ เพือ่ ชวยในการ
ประเมินพืน้ ที่
- ตองมั่นใจวาชุมชนมีความพอใจกับการพิจารณาพื้นที่ทุกแหง และ
ขอความเห็นชอบกับผลของกระบวนการคัดเลือกพื้นที่
• การใหขอมูลขาวสาร / กิจกรรมการใหความรูดานสิ่งแวดลอม
- ไปเยี่ยมชมพื้นที่ที่มีศักยภาพ
- ประชุมเชิงปฏิบัติการกับชุมชนเพื่อประเมินพื้นที่ทางเลือก
- พูดคุยกับครูในสถานศึกษา / จัดกิจกรรมการใหความรูดานสิ่งแวดลอม
แกนกั เรียน
- ตีพิมพในหนังสือพิมพ (ครั้งที่ 3)
ขั้นที่ 4 การศึกษาความเปนไปได / การประเมินสิ่งแวดลอมขั้นตน
• วัตถุประสงค
- สรางมาตรการ และรูปแบบที่จําเปนตอการบรรเทาปญหา
- รับฟงความคิดเห็นจากชุมชนใกลเคียงพืน้ ทีโ่ ครงการ
• การใหขอมูลขาวสาร / กิจกรรมการใหความรูดานสิ่งแวดลอม
- ประชุมกับประชาชนในชุมชนที่ใกลเคียงกับพื้นที่โครงการ
- ทําการประเมินสิ่งแวดลอมขั้นตน
2-5-1. คาใชจายในการจัดการขยะมูลฝอย
พึงระลึกไววาคาใชจายในการจัดการขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้น ทั้งจากการเก็บขนขยะมูลฝอยและการ
กําจัดขยะมูลฝอยคอนขางสูงดังนั้น การจัดเก็บรายไดเพื่อใหครอบคลุมคาใชจายทั้งหมดจึงเปน
เรื่องคอนขางยาก
คาใชจายจริงในการดําเนินงานเก็บรวบรวม และกําจัดขยะมูลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถิ่นตาง ๆ
ในป พ.ศ.2540
เทศบาล ปริมาณขยะ การเก็บขน2 การกําจัด รวม จํานวนของ คาใชจายในการ
1 คาใชจาย คาเก็บขน คาใชจาย คากําจัด คาใชจาย ตนทุน ครัวเรือน จัดการขยะตอครัวเรือน
ทีเก็บขนได
่
(1000 บาท) (บาท/ตัน) (1000 บาท) (บาท/ตัน)ํ ั (1000 บาท) (บาท/ตัน) (บาท/ครัวเรือน/เดือน)
(ตัน)
อุดรธานี 69,350 12,578 181 587 8 13,165 190 45,575 24
อุบลราชธานี 73,000 16,279 223 312 4 16,591 227 23,822 58
เชียงราย 29,200 5,705 195 1,099 38 6,804 233 21,097 27
สกลนคร 20,805 1,934 93 74 4 2,008 97 15,202 11
อํานาจเจริญ 10,950 3,451 315 2,871 262 6,322 577 7,231 73
พัทลุง 12,775 6,918 542 399 31 7,317 573 11,006 55
ฉะเชิงเทรา 23,360 4,811 206 543 23 5,354 229 14,851 30
สุพรรณบุรี 16,425 11,398 694 - - - - 8,792 -
ปราจีนบุรี 7,300 3,253 446 132 18 3,385 464 7,057 40
อางทอง 7,300 1,614 221 450 62 2,064 283 4,296 40
นาน 12,410 2,695
2
217 252 20 2,947 237 7,628 32
บานหมี่ 2,920 560 192 319 109 879 301 1,260 58
แมสอด 15,330 5,770 376 289 19 6,059 395 10,992 46
บางคลา 3,650 3,128 857 - - - - 2,962 -
โคกสําโรง 3,285 1,739 529 1,565 476 3,304 1,006 2,288 120
พระอินทราชา3 5,475 1,443 264 276 50 1,719 314 1,889 76
เฉลีย่ 19,596 5,372 347 655 80 6,027 427 11,622 49
หมายเหตุ : 1) ประมาณการบนสมมุติฐานวาใหมีการบริการเก็บขนขยะมูลฝอยครอบคลุมพื้นที่เขตเทศบาลทั้งหมด
2) ประมาณการคาใชจายในการเก็บขนขยะ บนสมมุ ติ ฐ านว า ค า น้ํ า มั น เชื้ อ เพลิ ง คิ ด เป น ร อ ยละ 60
ของคาแรงงาน คาบํารุงรักษาคิดเปนรอยละ 30 ของคาน้ํามันเชื้อเพลิง และคาใชจายอื่น ๆ คิดเปน
รอยละ 10 ของคาจางแรงงาน
3) จํานวนครัวเรือนของสุขาภิบาลพระอินทราชา คาดประมาณจากจํานวนประชากร 6,410 คน มี
จํานวนสมาชิกในครัวเรือน = 3.4 คน
ที่มา : โครงการศึกษาความเหมาะสมของคาบริการ และองคกรบริหารของทองถิ่นที่จัดใหมีระบบบําบัดน้ําเสีย
และระบบกําจัดขยะมูลฝอย ; สํานักนโยบายและแผนสิ่งแวดลอม, ตุลาคม 2543
♦ เนื่องจากคาใชจายในการจัดการขยะมูลฝอยคอนขางสูง ดังนั้นคาบริการที่จัดเก็บควรจะ
กําหนดจากความสามารถของประชาชนที่จะจายได
♦ สํารวจหาจํานวนเปยรอยละของประชาชนที่ยอมรับ คาใชจายจริงของการจัดการขยะมูลฝอย
(แถวที่ 2 และ 3 ของตารางดานลาง)
♦ สํารวจหาคาบริการเฉลี่ยที่ยอมรับไดจากประชาชนที่ไมยอมรับคาบริการที่เทากับคาใชจายที่
เกิดขึ้นจริง โดยใชแบบสอบถาม (แถวที่ 4 และ 5ของตารางดานลาง)
♦ จากนั้น คํานวณคาบริก ารเฉลี่ยโดยน้ําหนัก (ตัว อยางคาธรรมเนียมของจังหวัดอุด รธานี,
(40 x 0.28) + (26 x 0.72) = 30)
คาธรรมเนียมการจัดเก็บคาบริการระบบกําจัดมูลฝอยโดยเฉลี่ย จากกรณีศึกษาขององคกรปกครอง
สวนทองถิ่นตาง ๆ
คาธรรมเนียมการ เปอรเซ็นต คาธรรมเนียม เปอรเซ็นต ของ คาเฉลี่ยจากการ
จัดเก็บ คิดจากคา ของประชาชน การจัดเก็บ จาก ประชาชนที่ เทียบสัดสวน
องคกรปกครอง
ดําเนินการจริง ที่ยอมรับ แบบสอบถาม ยอมรับ
สวนทองถิ่น (บาท/ครัวเรือน/ (บาท/ครัวเรือน/ (บาท/ครัวเรือน/
เดือน) (%) เดือน) (%) เดือน)
อุดรธานี 40 28 26 72 30
อุบลราชธานี 30 30 20 70 23
เชียงราย 40 9 16 91 18
สกลนคร 60 24 25 76 33
อํานาจเจริญ 63 17 21 83 28
พัทลุง 65 21 23 79 32
ฉะเชิงเทรา 60 37 29 63 40
สุพรรณบุรี 57 21 26 79 33
ปราจีนบุรี 42 30 25 70 30
อางทอง 30 58 21 42 26
นาน 45 18 23 82 27
บานหมี่ 45 22 19 78 25
แมสอด 30 52 28 48 29
บางคลา 17 58 13 42 15
โคกสําโรง 45 30 25 70 31
พระอินทราชา 40 86 38
24
14 40
เฉลี่ย 44 34 24 66 31
ที่มา : โครงการศึกษาความเหมาะสมของคาบริการ และองคกรบริหารของทองถิ่นที่จัดใหมีระบบบําบัดน้ําเสีย
และระบบกําจัดขยะมูลฝอย ; สํานักนโยบายและแผนสิ่งแวดลอม, ตุลาคม 2543
2-5-3 โครงสรางคาใชจายเฉลี่ยของครัวเรือนตอเดือน
28.1%
กรุงเทพมหานคร อาหารและเครื่อ งดื่ ม
24.5%
5,498
รายจาย (บาท/ครัวเรือน/เดือน)
พื้นที่ในเขต 0 500 1,000 1,500 2,000 2,500 3,000 3,500 4,000
เทศบาล อาหารและเครื่องดื่ม
30.1%
3,440
21.5%
ที่อยูอาศัย และกิจกรรมในครัวเรือน 2,449
16.6%
การเดินทาง และติดตอสื่อสาร 1,896
14.3%
คาใชจายสําหรับสิ่งอุปโภค 1,627
3.9%
การศึกษา 441
2.8%
เครื่องนุงหม และรองเทา 324
2.6%
คาดูแลรางกาย 302
2.3%
คารักษาพยาบาล 257
2.1%
การพักผอนและการอานหนังสือ 239
คาใชจายทั้งหมด เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล 2.0%
233
1.3%
=11,417 ผลิตภัณ ฑบุหรี่ 143
0.6%
อื่น ๆ
บาท/ครัวเรือน/เดือน 66
เทศบาล อาหารและเครื่องดื่ม
35.8%
2,559
20.9%
ที่อยูอาศัย และกิจกรรมในครัวเรือน 1,499
14.1%
การเดินทาง และติดตอสื่อสาร 1,008
11.7%
คาใชจายสําหรับสิ่งอุปโภค 836
4.1%
การศึกษา 291
2.8%
เครื่องนุงหม และรองเทา 204
2.7%
คาดูแลรางกาย 195
2.0%
คารักษาพยาบาล 143
1.8%
การพักผอนและการอานหนังสือ 128
2-6. การเก็บรวบรวมและการขนสงขยะมูลฝอย
2-6-1. จํานวนรถเก็บขนขยะมูลฝอย
♦ ขอมูลที่ตองการสําหรับการคํานวณ จํานวนของรถเก็บขนขยะมูลฝอย มีดังนี้
• W (ตัน/วัน) : ปริมาณขยะทั้งหมดที่เกิดขึ้นใน 1 วัน จากพื้นที่เปาหมาย
• H : จํานวนวันในสัปดาห ที่ไมไดทําการเก็บขน
• L (ตัน/คัน) : คาเฉลี่ยปริมาณของขยะมูลฝอยที่บรรทุกไดตอคัน
L = ปริมาตรความจุของรถ 1 คัน (ลบ.ม.) x ความหนาแนนเฉลี่ยของ
ขยะมูลฝอย (ตัน/ลบ.ม.)
(ตัวอยาง : ความหนาแนนเฉลี่ยประมาณ 0.2 ถึง 0.4 ตัน/ลบ.ม.)
• Trip : จํานวนเที่ยวเฉลี่ยไปกลับใน 1 วัน
♦ จํานวนรถเก็บขนขยะมูลฝอย คํานวณโดยใชสมการดังตอไปนี้
• จํานวนรถเก็บขนขยะมูลฝอย N = W x K/L/Trip
โดยที่ K = คาที่แสดงถึงสัดสวนขยะมูลฝอยที่มีปริมาณมากขึ้นเนื่องจากมี
ขยะคงคางจากวันที่ไมไดใหบริการจัดเก็บคํานวณไดจาก
K = 7 / (7 – H)
♦ (สําหรับการอางอิง) จํานวนเที่ยวของการเก็บขน ควรใชวิธีการที่แมนยําและถูกตอง
มากขึ้น ไดแก วิธี “Motion Trip Study”
• Motion Trip Study เปนวิธีการบันทึกเวลาในทุกกิจกรรมของการเก็บ
รวบรวมขยะของรถเก็บขน โดยใชนาฬิกาในการบันทึกเวลา เพื่อติดตาม
การทํางานของรถเก็บขนขยะ
ประเภทของรถเก็บขนมูลฝอยและคาขนสง
รถยนตเก็บขนธรรมดาเปดขาง
ความจุ 7.5 ลบ.ม.
รถยนตเก็บขนธรรมดาเปดขาง
คาใชจาย (บาท/ตัน)
ความจุ 10 ลบ.ม.
รถยนตเก็บขนธรรมดาเปดขาง
ความจุ 12 ลบ.ม.
ระยะทางจากชุมชนถึงสถานที่กําจัดมูลฝอย (กิโลเมตร)
สัญลักษณ : (5) จํานวนเจาหนาที่เก็บขนมูลฝอย
รูปแสดงการเปรียบเทียบคาใชจายในการเก็บขนและขนสงมูลฝอยโดยทางตรงและโดยผานสถานีขนถาย
1. เกณฑการออกแบบ
• ปริมาณน้ําชะมูลฝอยคิดเปน 20%จากปริมาณฝนที่ตกลงบนพื้นที่ฝงกลบ
• ปริมาณน้ําฝนรายเดือนสูงสุด ในรอบ 20 ป ไดแก เดือนกันยายน
- ปริมาณฝนเฉลี่ย = 193.20 มม./เดือน
- จํานวนวันที่มีฝนตก = 16.50 วัน
- ปริมาณฝนใน 1 วัน = 193.20 / 16.50
= 11.71 มม./วัน
2. ปริมาณน้ําชะขยะ
• พื้นที่รับน้ําฝน (พื้นที่ฝงกลบ) = 48,000 ตารางเมตร
(48,000/1,600 = 30 ไร)
• ปริมาณฝนตก = 11.71 มม./วัน
• ปริมาณน้ําฝน = 562.08 ลบ.ม./วัน
• ปริมาณน้ําชะขยะ (20%) = 562.08 x 0.20
= 112.42 ลบ.ม./วัน
3. ระบบบําบัดน้ําเสีย
• ระบบบําบัดน้ําเสีย เลือกใชระบบที่เหมาะสม ไดแก ระบบบอผึ่ง
4. คุณสมบัติของน้ําชะขยะ
• BOD เขา = 1,000 มก./ลิตร
• ปริมาณ BOD = 1,000 x 112.42
1,000
= 112.42 กก./วัน
5. การคํานวณ
ก) บอหมัก (บอแรก)
• BOD เขาบอ = 1,000 มก./ลิตร
= 112.42 กก./วัน
• อัตรารับสารอินทรีย = 500 กรัม BOD5/ตร.ม./วัน
• พื้นที่ที่ตองการ = 112.42 / 500
= 224.84 ตร.ม.
= 0.12 ไร
ง. บอบมบอที่ 2 (บอที่สี่)
• BOD เขาบอ = 40 มก./ลิตร
= 40x112.42/1,000
= 4.50 กก./วัน
• ระยะเวลาเก็บกักในบอ =7 วัน
• ดังนั้น ปริมาตรของบอ = 112.42 x 7
= 786.94 ลบ.ม.
• ความลึกของบอ = 1.50 เมตร
• พื้นที่ของบอ = 786.94/ 1.50
= 524.62 ตารางเมตร
• อัตราการกําจัด BOD = 60 %
• ดังนั้น BOD ออกจากบอ = 40x(1.00– 0.60)
= 16 มก./ลิตร
< 20มก./ลิตร OK
3-1. วิธีการทางเศรษฐศาสตร
เปนการยากที่จะตอบวาจะใชอัตราคิดลดเทาไรในการประเมินทางเศรษฐศาสตร เนื่องจากมีขอ
จํากัดหลายประการ ดังนี้
• ในการประเมินทางเศรษฐศาสตรของโครงการหนึ่งๆ จะเลือกใชอัตราคิดลดเพียงคาเดียวเทา
นั้น ถึงแมวาอาจจะมีการเลือกใชอัตราคิดลดหลายคาในการวิเคราะหขอมูลซ้ําๆ หลายครั้งใน
ขั้นวิเคราะหความออนไหว (sensitivity analysis) ของโครงการก็ตาม แตจะเลือกใชเพียงคา
เดียวเทานั้นในการวิเคราะหอัตราสวนคาใชจายตอผลประโยชนที่ไดรับ (Cost/benefit) หรือ
รายการยอยตางๆ ของโครงการทางดานสิ่งแวดลอม และดานการพัฒนา
• อัตราคิดลดที่ใชจะไมสะทอนถึงสภาพเงินเฟอของปตาง ๆ มูลคาทั้งหมดที่วิเคราะหเปนราคา
จริง หรือราคาคงที่ในปตาง ๆ แลวคิดลดลงมา
• ตามทฤษฎีแลว อัตราคิดลดสามารถมีคาทั้งบวก ศูนย และติดลบได หากไมคิดลดลงมาที่ป
เดียวกัน (หรือใชอัตราคิดลดเปนศูนย) ก็จะเกิดปญหาในการเปรียบเทียบอัตราการบริโภคใน
ปปจจุบัน และปอนาคตได (ฐานเวลาตางกัน)
สําหรับการประเมินทางดานการเงิน อัตราดอกเบี้ยที่ใชมักสะทอนถึงอัตราทางการตลาดเพื่อการลง
ทุน และตนทุนของโครงการ ซึ่งมีความออนไหวและแปรผันตามกระแสการเงินในปจจุบันหรืออัตรา
เงินเฟอดวย อัตราคิดลดที่ใชในการประเมินทางเศรษฐศาสตรเปนคาที่ไมไดมาแบบงายนักในระบบ
เศรษฐกิจ และที่จริงแลวตองเลือกใชอยางระมัดระวัง นักเศรษฐศาสตรจึงไดพัฒนาระบบตารางและ
วิธีการในการเลือกใชอัตราคิดลดที่เหมาะสมตามปรากฎการณทางเศรษฐกิจและสังคมดังนี้
แนวทางนี้อยูบนพื้นฐานของการผลิตที่เกิดขึ้น เมื่อเงินตนไดถูกเลือกลงทุนในโครงการหนึ่ง
มากกวาอีกโครงการหนึ่ง หรือการเลือกลงทุนในโครงการใดโครงการหนึ่งโดยเฉพาะของ
รัฐบาลมากกวาของเอกชน ตามความหมายนี้ “คาเสียโอกาส” ของเงินลงทุนจะเกี่ยวของ
โดยตรงกับทฤษฎีการลงทุนเพื่อการผลิต (Capital productivity) ในการลงทุนสรางโรงงาน
หรือซื้อเครื่องจักร คุณคาของเงินแตละหนวยที่ลงทุนไปจะบังเกิดผลตอบแทนจํานวนหนึ่งที่
แนนอนเมื่อเวลาผานไป ซึ่งอัตราคิดลดในกรณีนี้ก็คืออัตราคืนทุนนั่นเอง
การเลือกใชอัตราคิดลดตามวิธีคิดแบบมูลคาเสียโอกาสของการลงทุนนี้ พบไดในโครงการ
เงินกูของธนาคารโลก (World Bank) ที่มักมีเงื่อนไขวาโครงการที่มีสิทธิไดรับเงินกูจะตอง
รับรองวาโครงการจะไดอัตราคืนทุนรายปไมต่ํากวาอัตราที่กําหนด ซึ่งธนาคารโลกคิดมาจาก
มูลคาเสียโอกาสของการลงทุนนั่นเอง
รัฐบาลของหลายประเทศมีการยืมเงินมาใชในโครงการพัฒนาตางๆ จากแหลงเงินทุนทั้งภาย
ในหรือจากตางประเทศ กลไกทางการเงินที่ใชจะรวมถึงหนี้ที่รัฐบาลกูยืม เงินเฟอหรือภาษี
จากการบริโภคของภาคเอกชน โดยเฉพาะอยางยิ่งกรณีที่ประเทศหนึ่งตองการกูยืมเงินจาก
ตาง ประเทศ แนวทางนี้อาจนํามาใชในการกําหนดอัตราคิดลดได
อันตรายของเงื่อนไขในการกูยืมเงินมักเกิดจากการใหกูยืมดวยเงื่อนไขพิเศษเกินไป (มีอัตรา
ดอกเบี้ยเงินกูที่ต่ํามาก หรือมีการชวยรับภาระดอกเบี้ยแทนใหดวย) ซึ่งจะเปนผลดีตอ
โครงการที่จะใหกําไรสุทธิในระยะยาวหรือในทางกลับกัน การคิดอัตราคิดลดสูงเกินปกติจะ
ดูเปนผลดีสําหรับโครงการที่มีผลตอบแทนในระยะสั้น การใหเงื่อนไขพิเศษเหลานี้มักผิด
เพี้ย นไปจากสภาพทางเศรษฐกิจ ที่แ ทจ ริง ซึ่ง จะทํ า ใหเ กิ ด ความผิ ด พลาดในการจัด สรร
ทรัพยากรที่มีอยูจํากัดได
แนวความคิดนี้เกี่ยวของกับความสามารถของสังคมในการสะทอนอัตราคิดลดไดแมนยํากวา
การใชราคาตลาดเอกชน (ที่เปรียบเทียบระหวางอัตราการบริโภคในปจจุบันและอนาคต) ถา
ผูบริโภคแตละคนใชจายในปจจุบันมากเกินกวาการเก็บออมไวเพื่อการลงทุน และการผลิต
ในอนาคตแลว อัตราทางสังคมที่ขึ้นกับเวลาจะนําไปสูการลดลงของอัตราคิดลดที่รุนแรงกวา
การคิดตามราคาตลาด (เนื่องจากชวงอายุขัยของผูบริโภคแตละคนจะสั้นกวาชวงอายุโครง
การมาก) อัตราคิดลดตามวิธีนี้จะขึ้นกับสถานการณของแตละประเทศโดยเฉพาะ (ถาอัตรา
ทางสังคมถูกกําหนดโดยกระบวนการทางการเมืองก็จะขึ้นกับระยะเวลาที่ผูมีอํานาจทางการ
เมืองดํารงตําแหนง หรือรอบของการเลือกตั้ง ซึ่งมักไมนานนัก)
ผูวิเคราะหโครงการควรหาแนวทางการกําหนดอัตราคิดลดจากหนวยงานราชการ ที่เปนผู
กําหนดนโยบายของประเทศ หากไมมีแนวทางดังกลาว นักเศรษฐศาสตรจะตองทําการ
ประเมินดวยวิธีทางเศรษฐศาสตร โดยใชชวงของอัตราที่สะทอนสภาพการลงทุนโครงการ
ในปจจุบันหรือเร็ว ๆ นี้ ของภาครัฐและเอกชนในประเทศ ซึ่งอัตราเหลานี้จะอยูบนพื้นฐาน
ของคาใชจายจริงที่มีการปรับดวยอัตราเงินเฟอแลว
3-1-2. การประเมินดวยวิธีคํานวณ
เมื่อกําหนดชวงเวลาและอัตราคิดลดไดแลวสามารถคํานวณคาทางเศรษฐศาสตรไดหลายรูปแบบ
ในหัวขอนี้จะกลาวถึงสูตรคํานวณตาง ๆ ที่นิยมใชกัน และการใชประโยชนจากตารางดอกเบี้ย
เงินตน และตารางในการคิดลดตาง ๆ รวมทั้ง ตัวอยางการคํานวณของเทคนิควิธีตาง ๆ ดังนี้
การวิเคราะหสวนใหญเนนที่เปาหมายของโครงการ โดยเปรียบเทียบจากอัตราสวนรายการ
ผลประโยชนที่ไดทั้งหมด (benefit) ตอเงินลงทุนทั้งหมด(cost) ตลอดชวงเวลาของโครงการ
ตัวอยางการคํานวณที่นําเสนอตอไปนี้ทั้งหมดเปนการประเมินโครงการทางเศรษฐ ศาสตร
n (B t − C
t
) =
n
∑
B t
−
n
∑
C t
NPV = ∑ NPV
t =1
( 1 + r
t
) t =1
(1 + r ) t t =1
(1 + r )t
อัตราผลตอบแทนภายในทางเศรษฐศาสตร (Economic Internal Rate of Return : EIRR) คือ
อัตราผลตอบแทนการลงทุนที่ทําใหมูลคาปจจุบันของผลตอบแทน (Benefit) และเงินลงทุน
(Cost) เทากัน อัตรานี้ไดมาจากวิธีคํานวณ โดยคิด EIRR เทียบเทากับอัตราคิดลด (r) ตาม
สมการตอไปนี้
n (B t − C t ) n B t n C t
∑ = 0 ∑ = ∑
t =1
( 1 + r
t
) t =1
(1 + r ) t t =1
(1 + r )t
EIRR เปนที่นิยมใชในสถาบันการเงินตาง ๆ ในความหมายของอัตราคิดลด ที่ทําใหมูลคา
ปจจุบันของโครงการเทากับศูนย ถาคํานวณอัตราผลตอบแทนภายใน (EIRR) ได 15% และ
เปนการหาอัตราสวนของมูลคาปจจุบันของผลประโยชนหารดวยเงินลงทุน ดังสมการ
Bt
∑
B C ratio =
(1 + r )t
Ct
∑
(1 + r )t
อัตราสวนนี้เปนการเปรียบเทียบมูลคาคิดลดของผลประโยชนตอมูลคาคิดลดของเงินลงทุน(ใน
กรณีนี้จะคิดผลประโยชนเปนคารวม สวนเงินลงทุนจะประกอบดวยคาลงทุน คาดําเนินการ คา
บํารุงรักษา และการเปลี่ยนทดแทนเครื่องจักร) อีกวิธีหนึ่งในการคิด B/C จะคิดผล ประโยชน
สุทธิจากคาดําเนินการสุทธิ และคิดคาลงทุนเมื่อเริ่มโครงการนั้น โดยมีสมมติฐานวาคา
ดําเนินการในแตละปมาจากคาบริการและรายไดอื่นในปนั้นๆแลว จึงเทียบเฉพาะผล ประโยชน
สุทธิกับคาลงทุนเทานั้น ถาอัตราสวน B/C เทากับ 1 หมายความวาโครงการนี้ไมเกิดผล
ประโยชนเลยตลอดอายุโครงการ จึงทําใหเมื่อคิดลดผลประโยชนที่ไดไปในปเริ่มโครงการแลว
มีคาเทากับผลการคิดลดคาลงทุนตาง ๆ ถา B/C ต่ํากวา 1 หมายถึงเปนโครงการที่ขาดทุนในแง
เศรษฐศาสตร
คาเหลานี้จะมีขอบงชี้สัมพันธกัน ดังนี้
NPV B/C ratio EIRR
ถา NPV > 0 ดังนั้น B/C ratio > 1 และ EIRR > r
ถา NPV < 0 ดังนั้น B/C ratio < 1 และ EIRR < r
ถา NPV = 0 ดังนั้น B/C ratio = 1 และ EIRR = r
การเลือกตัวชี้วัดตัวใดตัวหนึ่งใน 3 ตัวนี้มาใชในการจัดทําโครงการหรือเลือกโครงการนั้นเปนสิ่ง
สําคัญ แมวาทั้ง 3 ตัวจะมาจากการคิดลดเปนมูลคาปจจุบันของกระแสคาใชจาย และกระแสผล
ประโยชน ซึ่งเปนเปาหมายทางเศรษฐศาสตรที่เราตองการใหไดสูงสุด ในทางกลับกันจะไม
ถูกตองเสมอไปถาคิดจะใหได EIRR หรือ B/C สูงสุดเทานั้นที่ถูกตองคือควรใหโครงการมีมูลคา
ปจจุบันสุทธิสูงสุดมากกวา ในทํานองเดียวกัน มูลคาปจจุบันสุทธิ มักเปนเงื่อนไขที่ใชเลือกหรือ
จัดลําดับความสําคัญแผนงานวาควรอนุมัติหรือไม หรือควรขยายผลตอ ในกรณีที่ไมมีขอจํากัด
ของงบลงทุนจํากัด จะตองเลือกอนุมัติโครงการที่ใหมูลคาปจจุบันสุทธิสูงสุดกอน
3-1-3. การจัดการกับขอมูลที่ใชประเมิน
การประเมินทางเศรษฐศาสตรที่ดีจําเปนตองมีความเขาใจในหลักการของคําที่ขีดเสนใตที่จะนํา
เสนอเพื่อจะไดจัดการกับขอมูลและนํามาคํานวณเพื่อชวยใหการประเมินงายขึ้นได หัวขอนี้จะ
ปที่ 0 1 2 3 4
เงินลงทุน 1,000 0 0 0 0
ผลประโยชนที่ได - 500 600 700 800
ผลประโยชนสุทธิ -1,000 500 600 700 800
ดังนั้น มูลคาปจจุบัน
PV = -1,000 + 500(0.9091) + 600(0.8264) + 700(0.7513) + 800(0.6830)
= 1,022.7 บาท
กรณี ที่ ใ ห ผ ลประโยชน สุ ทธิ ที่เ ท ากั น ทุ ก ป หรื อ เท ากั น ในช ว งหนึ่ ง สามารถใชค า คงที่ ร ายป
“annuity factor” มาคิดลดตัวเลขคงที่จากปตาง ๆ มาที่ปฐานได
(1 + r)n – 1 = มูลคาปจจุบันของ Annuity Factor
n
[r (1 + r) ]
สําหรับโครงการ 5 ปที่อัตราคิดลด 10% จะมีคา annuity factor คือ
= (1 + 0.10)5 – 1
[0.10 (1 + 0.10)5]
= 3.790787
หรือจะคิดโดยใชแฟกเตอรจากตารางสําเร็จก็จะใหผลลัพธเทากัน คือ
6.1446 – 7.8684 = 1.2762
ดังนั้น PV = 10,000 x 1.2762
= 12,762 บาท
• NB = Bd + Be – Cd – Cp – Ce
เมื่อ NB = ผลประโยชนสุทธิที่ไดจากการดําเนินตามแผน / โครงการ
Bd = ผลประโยชนทางตรงที่เกิดขึ้นทั้งหมด
Be = ผลประโยชนทางดานสิ่งแวดลอม
• NB = Be - Cp
เมื่อ NB = ผลประโยชนสุทธิที่ไดจากโครงการจัดการขยะมูลฝอย (SWM)
Be = ผลประโยชนทางสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้น
Cp = คาดําเนินโครงการจัดการขยะมูลฝอย
การคํานวณ Be มีความจําเปนอยางยิ่งในการวิเคราะหโครงการทางดานเศรษฐศาสตร
3-2-3. ตารางที่ใชคูกับวิธีการประเมินคุณคาของผลประโยชนทางสิ่งแวดลอม
คุณคาทางสิ่งแวดลอมที่ไดรับผลกระทบ
ผลประโยชน การผลิต ก า ร ก า ร เงิน ทรัพยากร คุ ณ ภาพ ก า ร คุ ณ ค า ค ว า ม
เจ็บปวย เสียชีวิต ลงทุน ธรรมชาติ สิ่ ง แวดล ท อ งเที่ ทาง สวยงาม
อม ยว ชีวภาพ
คุณคาที่เกี่ยวกับการถูกกระทํา (Objective Valuation Approach : OVA)
1. การเปลี่ยนแปลงผลผลิต
2. การลดอัตราเจ็บปวย
3. ลดอัตราการตาย
4. การทดแทนชดเชย
คุณคาที่เกี่ยวกับการกระทํา (Subjective Valuation Approach : SVA)
1. คาปองกัน / ลดผลกระทบ
2. คาที่กําหนดขึ้นมา
2.1 ราคาที่ดิน
2.2 คาจางแรงงาน
3. คาใชจายในการเดินทาง
4. คาเผื่อเหลือเผื่อขาด
หมายเหตุ : “ ” คุณคาของสิ่งแวดลอมที่เหมาะสมในการประเมินผลประโยชน
1. ผลประโยชนจากการทดแทน – ชดเชย
• ผลประโยชนตอการใชน้ําของครัวเรือน
= ปริมาณน้ําสะอาดที่มีใหใชมากขึ้น x คาใชจายในการจัดหาน้ําแตละหนวย
• ผลประโยชนจากการลดมลพิษ
= ปริมาณน้ําเสียที่ลดลง x คาใชจายในการจัดการน้ําเสียแตละหนวย
• ผลประโยชนจากการลดความเสียหาย
= คาใชจายที่ประหยัดได เนื่องจากไมตองซอมแซมความเสียหายจากดินถลม,
น้ําทวม ฯลฯ
2. ผลประโยชนจากการเปลี่ยนแปลงผลผลิต
• ผลประโยชนจากการเกษตร
= ปริมาณผลผลิตเกษตรที่เพิ่มขึ้น x ราคาตลาดของผลผลิตนั้น
• ผลประโยชนจากปาไม
= ผลิตภัณฑจากไมปาที่เพิ่มขึ้น x ราคาตลาดของผลิตภัณฑนั้น
• ผลประโยชนจากการประมง
= ปริมาณสัตวน้ําที่จับไดเพิ่มขึ้น x ราคาตลาดของสัตวน้ํา
3. ผลประโยชนจากการลดอัตราการเจ็บปวย
• ผลประโยชนจากจํานวนผูปวยที่ลดลง
= จํานวนผูปวยที่ลดลง x (คารักษาพยาบาล + รายไดจากการทํางาน)
4. ผลประโยชนจากการลดอัตราการตาย
• ผลประโยชนจากอัตราการตายที่ลดลง
= อัตราการตายที่ลดลง x คุณคาของชีวิต
5. ผลประโยชนเผื่อเหลือเผื่อขาด
• ผลประโยชนจากการไมตองใช
= (ผลจากการไมตองใชของชาวบาน x จํานวนชาวบาน)
+ (ผลจากการไมตองใชของนักทองเที่ยว x จํานวนนักทองเที่ยว)
• ผลประโยชนจากการไดใช
= (ผลจากการไดใชของชาวบาน x จํานวนชาวบาน)
+ (ผลจากการไดใชของนักทองเที่ยว x จํานวนนักทองเที่ยว)
5-1. บทนํา
เกณฑ มาตรฐาน และแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน จะครอบคลุมถึงสถานที่จัดการขยะ
มูลฝอย 5ประเภท ไดแก สถานีขนถายขยะมูลฝอย (Transfer Station) สถานที่นําวัสดุกลับคืน
(Material Recovery Facility) สถานที่กําจัดโดยเตาเผา (Incineration Facility) สถานที่หมักทําปุย
(Composting Facility) และสถานที่ฝงกลบขยะมูลฝอยอยางถูกหลักสุขาภิบาล (Sanitary Landfill
Facility) โดยเนื้อหาประกอบดวย เกณฑการคัดเลือกพื้นที่ เกณฑ และขอกําหนดขั้นต่ําในการ
ออกแบบเพื่อการกอสราง และขอกําหนดหรือระเบียบในการปฏิบัติงานของสถานที่จัดการขยะ
มูลฝอยแตละประเภท เพื่อใหหนวยงานราชการสวนทองถิ่นและผูประกอบการของสถานที่
จัดการขยะมูลฝอยใชเปนแนวปฏิบัติโดยไมกอใหเกิดผลเสียหายตอสิ่งแวดลอม
5-2. นิยาม
คํา กลุมคําหรือวลีที่ใชดังตอไปนี้ จัดเปนหมวดหมูรวม 6 กลุม ไดแก ทั่วไป สถานีขนถายขยะมูลฝอย
สถานที่นําวัสดุกลับคืน สถานที่กําจัดโดยเตาเผา สถานที่หมักทําปุย และสถานที่ฝงกลบขยะมูลฝอย
หากไมไดระบุความหมายโดยเฉพาะในเนื้อหาของแตละหัวขอ ใหมีความหมายดังตอไปนี้
ทั่วไป
(1) ขยะมูลฝอยชุมชน (Municipal solid waste) หมายความถึง ขยะมูลฝอยที่เกิดจากกิจกรรม
ตางๆ ในชุมชน เชน บานพักอาศัย ธุรกิจรานคา สถานประกอบการ สถานบริการ ตลาดสด
สถาบันตางๆ รวมทั้งเศษวัสดุกอสราง ทั้งนี้ไมรวมของเสียอันตรายและมูลฝอยติดเชื้อ
สถานที่นําวัสดุกลับคืน
(9) วัสดุที่นํากลับคืน (Recovered materials) หมายความถึง เศษวัสดุที่สามารถคัดแยกจากขยะ
มูลฝอยเพื่อนําใชประโยชนใหม เชนโลหะ กระดาษ แกว พลาสติก สิ่งทอ หรือยาง
สถานที่กําจัดโดยเตาเผา
(11) สถานที่กําจัดโดยเตาเผา (Incineration facility) หมายความถึง สถานที่จัดการขยะมูลฝอยที่
ติดตั้งเตาเผาเพื่อใชเผาทําลายของเสียที่เปนของแข็ง ของเหลว หรือกาซที่เผาไหมได
สถานที่หมักทําปุย
(12) สถานที่หมักทําปุย (Composting facility) หมายความถึง สถานที่จัดการขยะมูลฝอยที่มีการ
นําขยะมูลฝอยมาแปรสภาพโดยวิธีการหมัก โดยอาศัยขบวนการทางชีววิทยาของจุลินทรีย
ในการยอยสลายอินทรียวัตถุที่มีอยูในขยะมูลฝอย ผลผลิตที่ไดจะมีลักษณะเปนผงหรือกอน
เล็ก ๆ สีน้ําตาล เรียกวา คอมโพสต สามารถนําไปใชเปนสารบํารุงดิน
สถานที่ฝงกลบขยะมูลฝอย
(13) สถานที่ฝงกลบขยะมูลฝอย (Landfill facility) หมายความถึง สถานที่จัดการขยะมูลฝอยที่นํา
ขยะมูลฝอยมาเทกองในพื้นที่ที่ซึ่งจัดเตรียมไว ใชเครื่องจักรกลบดอัดใหแนน ใชดินกลบทับ
เปนชั้น ๆ และไดจัดเตรียมมาตรการปองกันน้ําชะมูลฝอยไหลซึมลงสูแหลงน้ําใตดิน การ
ปองกันกลิ่นและแมลงรบกวนและการแพรกระจายของเชื้อโรคสูสภาพแวดลอมโดยรอบ
5-3. การคัดเลือกพื้นที่ของสถานที่จัดการขยะมูลฝอย
5-4. สถานีขนถายขยะมูลฝอย
5-4-1. ขอกําหนดทั่วไป
บุคคลใดที่จะดําเนินการสถานีขนถายขยะมูลฝอย จะตองจัดเตรียมรายละเอียดขอมูลดังตอไปนี้
(1) แผนที่แสดงที่ตั้งและอาณาเขตของสถานีขนถาย การใชที่ดินโดยรอบในรัศมี 1 กิโลเมตร
โดยใชมาตราสวนที่เหมาะสม
(2) แสดงแผนผังกระบวนการปฏิบัติงานของสถานีขนถาย แหลงกําเนิด องคประกอบ น้ําหนัก
หรือปริมาตรขยะมูลฝอยที่จะรับเขามา รวมทั้งคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยในอนาคต
(3) จํานวนวันและชั่ วโมงปฏิบัติงาน จํานวนบุคลากรทั้งหมด ขนาดของสถานี ขนถายที่ ไ ด
ออกแบบและคาดการณอายุใชงาน
(4) แผนการขนถายขยะมูลฝอย ระบุเสนทางขนถายไปยังสถานที่กําจัด จํานวนและประเภทของ
ยานพาหนะขนถาย ความถี่ในการขนถาย และระยะเวลาที่ใชในการเก็บรวบรวม
5-4-3. ขอกําหนดในการปฏิบัติงาน
(1) จัด เตรี ย มเจ า หนาที่ปฏิบัติง านในชั่วโมงทํางาน ติด ประกาศชั่วโมงปฏิบั ติง านที่ ป ระตู
ทางเขา เพื่อปองกันการบุกรุกเขาไปในสถานีขนถายโดยไมไดรับอนุญาตหลังเวลาปดทํา
การ
(2) จัดเตรียมมาตรการตรวจสอบ และจัดการมิใหมูลฝอยติดเชื้อและของเสียอันตรายปะปนกับ
ขยะมูลฝอยทั่วไปในสถานที่ขนถาย
(3) ตองควบคุมเศษขยะมูลฝอย กลิ่น แมลง และพาหะนําโรค เพื่อปองกันปญหารบกวนดาน
สุขอนามัยและสภาพที่ไมนาดู
5-5. สถานที่นําวัสดุกลับคืน
5-5-1. ขอกําหนดทั่วไป
บุคคลใดที่จะดําเนินการสถานที่นําวัสดุกลับคืน จะตองจัดเตรียมรายละเอียดขอมูลดังตอไปนี้
(1) แผนที่แสดงที่ตั้งและอาณาเขตของสถานที่นําวัสดุกลับคืน การใชที่ดินโดยรอบในรัศมี 1
กิโลเมตร โดยใชมาตราสวนที่เหมาะสม
(2) แสดงแผนผังกระบวนการปฏิบัติงานของสถานที่นําวัสดุกลับคืน แหลงกําเนิด องคประกอบ
น้ําหนักหรือปริมาตรขยะมูลฝอยที่จะรับเขามา รวมทั้งการคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยใน
อนาคต ตลอดจนประเภทของวัสดุที่นํากลับคืน
(3) จํานวนวันและชั่วโมงปฏิบัติงาน จํานวนบุคลากรทั้งหมด ขนาดของสถานที่นําวัสดุกลับคืน
ที่ไดออกแบบ เครื่องจักรและอุปกรณในการทํางานภายในสถานที่นําวัสดุกลับคืน
(4) แสดงพื้นที่ที่ใชในการถายเทขยะมูลฝอย การเก็บรวบรวมและการแปรสภาพ พื้นที่เก็บกอง
ชั่วคราว พื้นที่รวบรวมวัสดุที่นํากลับคืน ขยะมูลฝอยที่ไมสามารถแปรสภาพ ขยะมูลฝอยที่
ไมไดรับอนุญาตและสิ่งตกคาง
5-5-2. ขอกําหนดในการออกแบบ
5-5-3. ขอกําหนดในการปฏิบัติงาน
5-6-1. ขอกําหนดทั่วไป
บุคคลใดที่จะดําเนินการสถานที่กําจัดโดยเตาเผาจะตองจัดเตรียมรายละเอียดขอมูลดังตอไปนี้
(1) แผนที่หรือภาพถายทางอากาศแสดงที่ตั้งและอาณาเขตของสถานที่กําจัดโดยเตาเผา การใช
ที่ดินโดยรอบในรัศมี 1 กิโลเมตร โดยใชมาตราสวนที่เหมาะสม
(2) แสดงแผนผังกระบวนการปฏิบัติงานของสถานที่กําจัดโดยเตาเผา แหลงกําเนิด องคประกอบ
ปริมาณขยะมูลฝอยที่จะรับเขามากําจัด รวมทั้งการคาดการณปริมาณขยะมูลฝอยในอนาคต
(3) กระบวนการเผาและขนาดที่ใชออกแบบ เครื่องจักรและอุปกรณที่ใชงานทั้งหมด จํานวนวัน
และชั่ วโมงปฏิ บั ติ งาน จํ านวนบุ คลากรทั้ งหมด มาตรการความปลอดภั ยในระหว างการ
ปฏิบัติงาน
(4) รูปแบบการควบคุมการระบายอากาศเสียจากปลองเตาเผา การนําพลังงานความรอนกลับไป
ใชประโยชน (ถามี) การเก็บรวบรวมและการจัดการกากขี้เถา
5-6-2. ขอกําหนดในการออกแบบ
5-6-3. ขอกําหนดในการปฏิบัติงาน
5-7-1. ขอกําหนดทั่วไป
บุคคลใดที่จะดําเนินการสถานที่หมักทําปุย จะตองจัดเตรียมรายละเอียดขอมูลดังตอไปนี้
(1) แผนที่หรือภาพถายทางอากาศแสดงที่ตั้งและอาณาเขตของสถานที่หมักทําปุย การใชที่ดิน
โดยรอบในรัศมี 1 กิโลเมตร โดยใชมาตราสวนที่เหมาะสม
(2) แสดงแผนผังกระบวนการปฏิบัติงานของสถานที่หมักทําปุย แหลงกําเนิด องคประกอบ
ปริมาณขยะมูลฝอยที่จะรับเขามากําจัด สารเติมแตงที่ใช รวมทั้งการคาดการณปริมาณขยะ
มูลฝอยในอนาคต
(3) กระบวนการหมักและกําลังผลิตที่ออกแบบไว เครื่องจักรและอุปกรณที่ใชงาน ระยะเวลาที่
ใชในการหมัก การคัดแยกวัสดุและการแปรสภาพกอนการหมัก
(4) จํานวนวันและชั่วโมงปฏิบัติงาน จํานวนบุคลากรทั้งหมด การจัดการวัสดุที่คัดแยกออก
หรือสิ่งตกคาง เพื่อนําไปกําจัดตอไป ปริมาณปุยที่ผลิตได
5-7-2. ขอกําหนดในการออกแบบ
5-8. สถานที่ฝงกลบขยะมูลฝอย
5-8-1. ขอกําหนดทั่วไป
5-8-3. ขอกําหนดในการปฏิบัติงาน
5-8-4. ขอกําหนดการติดตามตรวจสอบคุณภาพน้ํา
5-8-5. วิธีการปด
5-8-6. การดูแลระยะยาว
5-8-7. การขยายแนวดิ่งของการฝงกลบ
การกอสรางหนวยกําจัดขยะมูลฝอยไวดานบน หรือดานขางลาดเอียงของการฝงกลบที่ถมไวกอน
แลว ไมวาจะเปนหลุมที่ยังดําเนินการอยู ปดแลว หรือเลิกใชแลว ถือวาเปนการขยายแนวดิ่งของ
การฝงกลบ ซึ่งจะตองไมเปนสาเหตุใหเกิดการรั่วไหลของน้ําชะมูลฝอย การกอสรางบนลาดเอียง
ของการฝงกลบที่ถูกถมแลวตองมีการตรวจสอบเสถียรภาพของฐานราก และทําการคํานวณการ
ทรุดตัว การออกแบบการขยายตัวในแนวดิ่งจะตองใชคาแฟคเตอรตามความปลอดภัยต่ําสุดเทากับ
1.5 สําหรับเสถียรภาพของระบบวัสดุกันซึม ระบบการจัดการน้ําผิวดินจะตองมีการออกแบบทาง
ระบายอยางเหมาะสมที่ขอบรวมระหวางลาดเอียงที่มีอยูกับบริเวณการขยายแนวดิ่ง ระบบควบคุม
กาซจะตองติดตั้งบอระบายกาซจากขอบรวมระหวางลาดเอียงของการฝงกลบที่เปนอยูกับลาดเอียง
ของการขยายแนวดิ่ง
6-1. มาตรฐานคุณภาพน้ําบาดาลที่ใชบริโภค
คามาตรฐาน
ลําดับที่ ดัชนีคุณภาพน้ํา หนวย เกณฑกําหนด เกณฑอนุโลม
ที่เหมาะสม สูงสุด
1 คุณลักษณะทางกายภาพ
1.1 สี (Color) ปลาตินัม-โคบอลต 5 50
1.2 ความขุน (Turbidity) หนวยความขุน 5 20
1.3 ความเปนกรด-ดาง (pH) - 7.0-8.5 6.5-9.2
2 คุณลักษณะทางเคมี
2.1 เหล็ก (Fe) มก./ล. ไมเกิน 0.5 1.0
2.2 แมงกานีส (Mn) มก./ล. ไมเกิน 0.3 0.5
2.3ทองแดง (Cu) มก./ล. ไมเกิน 1.0 1.5
2.4 สังกะสี (Zn) มก./ล. ไมเกิน 5.0 15.0
2.5 ซัลเฟต (SO4) มก./ล. ไมเกิน 200 250
2.6 คอไรด (Cl) มก./ล. ไมเกิน 200 600
2.7 ฟลูออไรด (F) มก./ล. ไมเกิน 1.0 1.5
2.8 ไนเตรท (N O3) มก./ล. ไมเกิน 45 45
2.9 ความกระดางทั้งหมด (Total Hardness as CaCO3) มก./ล. ไมเกิน 300 500
2.10 ความกระดางถาวร (Non Carbonate Hardness as CaCO3) มก./ล. ไมเกิน 200 250
2.11 ปริมาณมวลสารทั้งหมด (Total Solids) มก./ล. ไมเกิน 750 1,500
3 คุณลักษณะที่เปนพิษ
3.1 สารหนู (As) มก./ล. ตองไมมีเลย 0.05
3.2 ไซยาไนด (CN) มก./ล. ตองไมมีเลย 0.2
3.3 ตะกั่ว (Pb) มก./ล. ตองไมมีเลย 0.05
3.4 ปรอท (Hg) มก./ล. ตองไมมีเลย 0.001
3.5 แคดเมียม (Cd) มก./ล. ตองไมมีเลย 0.01
3.6 เซเลเนียม (Se) มก./ล. ตองไมมีเลย 0.01
4 ลักษณะทางบัคเตรี
4.1 Standard Plate Count โคโลนี/ ลบ.ซม. ไมเกิน 500 -
เอ็ม.พี.เอ็น/100 ลบ. นอยกวา 2.2 -
42 Most probable number of Coliform Organism (MPN)
ซม.
4.3 E. Coli - ตองไมมีเลย -
ที่มา : ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2521) ออกตามความใน พรบ. น้ําบาดาล พ.ศ.2520 เรื่องกําหนดหลักเกณฑและ
มาตรการในทางวิชาการสําหรับการปองกันดานสาธารณสุขและการปองกันในเรื่องสิ่งแวดลอมเปนพิษ
หมายเหตุ: ธ เปนไปตามธรรมชาติ
ธ' อุณหภูมิของน้ําจะตองไมสูงกวาอุณหภูมิตามธรรมชาติเกิน 3 OC
* น้ําที่มีความกระดางในรูปของ CaCO3 ไมเกินกวา 100 มิลลิกรัม/ ลิตร
** น้ําที่มีความกระดางในรูปของ CaCO3 เกินกวา 100 มิลลิกรัม/ ลิตร
< ไมนอยกวา
> ไมมากกวา
P 20 คาเปอรเซนตไทลที่ 20 จากจํานวนตัวอยางน้ําทั้งหมดที่เก็บมาตรวจสอบอยางตอเนื่อง
P 80 คาเปอรเซนตไทลที่ 80 จากจํานวนตัวอยางน้ําทั้งหมดที่เก็บมาตรวจสอบอยางตอเนื่อง
มก./ล. มิลลิกรัมตอลิตร
มล. มิลลิลิตร
MPN เอ็ม.พี.เอ็น. หรือ Most Probable Number
♦ การประเมินทางดานเศรษฐศาสตรและการเงิน
7-4. การใหความรูเกี่ยวกับสิ่งแวดลอม
(Environmental Education)
13. United States Environmental Protection Agency; “ RCRA Public
Participation Manual”, 1996.