L

BAYRA I:
ili bayra , ili'nin milli bayra d r ve 18 Ekim 1817'de yrrl e sokulmu tur. Mavi, gkyz, beyaz Andlar' n kar ve k rm z kahramanlar n cesaret ve kanlar iin vard r. Beyaz y ld z onur ve ilerlemeyi sembolize ederken, di er bir yoruma gre ise ili'nin federal organize bir devlet olmay p merkezi bir devlet oldu unun sembol oldu udur. ili zerindeki spanyol kontrolnn sona ermesinden k sa sre sonra, ili'nin ilk milli bayra 27 Ekim 1812'de gndere ekilir. lk cumhuriyetin bu bayra (Patria Vieja), mavi-beyaz-sar yatay eritten olu uyordu. Bu bayrak, spanyollar n ili'de tekrar g elde etmeyi ba ard 1814 y l na kadar kullan ld . ilililerin, ubat 1817'de yeniden lkeyi kazanmas ndam sonra, ikinci cumhuriyetin (Patria Nueva) kurulmas yla, sar eridin k rm z yla de i tirildi i yeni bir milli bayrak kullan l r. 12 ubat 1818'daki nihai ba ms zl k deklarasyonundan sonra Ekim 1817 tespit edilen milli bayra a, - oval bir alan zerinde iki apraz milli bayrakli bir stundan olu anzel bir sembol daha kat l r.


ARMA:

ARMA:


Arma, 24 Haziran 1834'den beri ili'nin resmi devlet armas d r. Ortada, iinde lke sanca n n grld , kenarlar alt n olan bir kalkan bulunur. stnde yine ayn renklerde, mavi-k rm z ve beyazdan olu an tyden bir tu vard r. Solda Huemul olarak da bilinen And geyi i ve sa tarafta ise And kondoru, kalkan tutarak hizmet ederler. Her ikisi de ta giymi tir. Bunlar n hepsi, alt n bir nak zerinde durur. Bunun zerinde de lke slogan , Por la Razn o la Fuerza ( sp: "Mant kla ya da gle") yaz l bir kurdela vard r.

KNYE
Resmi ad : ili Cumhuriyeti (Repblica de Chile [ spanyolca]) Slogan: Por la razn o la fuerza "By reason or by force" ( spanyolca) (Mant kla ya da gle) Ba kent: Santiago Resmi dil(ler): spanyolca Milliyet: ilili Ynetim biimi: Demokrasi Para birimi: ili pesosu (1 dolar=519,75 ve 1 tl=274,27 peso) Yzlm: Toplam 756950 km Nfus: 17.094.270 (2010 tahmini) GSY H: 203.925.000.000 $ (2010) kb: $11,229

L 'N N DNYA ZER NDEK KONUMU

CO RAF KONUM:


Yzlm 756.945 km2 olan ili; her ne kadar Gney Amerika k tas n n kuzey-gney do rultusunda Antarktika'ya kadar uzanan bir lke olsa da, ortalama geni li i sadece 180 km'dir. lkenin en dar yeri (Antarktika'daki ili topraklar say lmazsa) 90 km iken en geni yerinin uzunlu u 240 km kadard r. Avrupa ile k yaslanacak olursa Danimarka'dan Sahra l'ne uzanacak kadar bir mesafe kat edilir. Do u-Bat mesafesi ok az olsa da bu iki u aras nda ok fazla rak m fark olu ur. s n r kom ular : Arjantin 5,150 km, Bolivya 861 km, Peru 160 km

DA LARI
ili da lar , yeryznn en uzun s rada lar zincirini olu turur. ili'den And Da lar geer. 6000 m'nin stnde birok zirvesi vard r. Bunlardan biri olan ili'nin en yksek da (6.880 m) Ojos del Salado ayn zamanda dnyan n en yksek volkan d r. A a da en nlleri listelenmi tir. Nevado Ojos del Salado, 6.880 m, III. Blge (Atacama Blgesi) Cerro Tupungato, 6.800 m, (Metropolitan Blgesi) Volcn Llullaillaco, 6.739 m, II. Blge (Antofagasta Blgesi) Volcn Parinacota, 6.342 m, I. Blge (Tarapac Blgesi) Volcn Licancbur, 5916 m, II. Blge (Antofagasta Blgesi)

Ojos del Salado



Ojos del Salado, Dnya'n n en yksek volkan ve Gney Amerika'n n en yksek ikinci da d r. ili ve Arjantin s n r nda olan Ojos del Salado, Atacama l'ndeki konumu sebebiyle ender olarak karlarla kapl d r. Herhangi bir patlama raporu kayd olmad ndan, snm volkan olarak kabul edilir. Buna ra men hl gaz hareketlili i vard r. Bu ekilde 1937, 1956 ve 14 Kas m 1994'de su ve kkrt buharlar n n da a a kt hareketlilikler tespit edilmi tir.

Tupungato (volkan)
Tupungato, Arjantin ve ili s n r nda bir yanarda . 6.550 m yksekli indeki Tupungato, Aconcagua'n n yakla k 100 km gneyinde kal r. Yeryznn en yksek faal volkanlar ndan biridir. Son pskrmesi 1986 y l nda olmu tur.

Tupungato (volkan)

AKARSULARI


  

lkenin zel co rafi yap s sebebiyle, uzun nehirleri yoktur. En uzun nehir olan Rio Loa'n n uzunlu u 443 km'dir. lkenin kuzeyinde Atacama l'ndeki ekstrem kurakl k, byk su birikimlerinin olu mas n engeller. Kuzeydeki az say da nehir And Da lar 'ndaki karlardan beslenirler. Gneye indike artan ya lar, beraberinde bu blgelerdeki nehirlere daha fazla su hacmi getirir. Nehirler, ili ekonomisinde, zellikle enerji sa lanmas nda nemli rol oynar. Bununla birlikte somon bal k l ve rafting gibi macera turizmi iinde f rsatlar sunar. Lauca Nehri Lluta Nehri Ro Loa.

Rio Lauca
Rio Lauca, Bolivya'n n ikinci en byk tuz gl Salar de Coipasa ile beslenir. Bu gl, Andlar'da 3.680 metre ykseklikte bulunur. Nehir, ili'de Lauca Milli Park iinde son bulur. Rio Lauca, yakla k 160 km uzunlu unda olup bunun, % 85'i Bolivya, % 15'i ili'dedir (Tarapac Blgesi).

Lluta Nehri
Lluta Nehri Orta Andlar' n bir kesimi olan Nevados de Putre S rada lar 'nda do ar ve Putre ehrinin birka kilometre ilerisinden akar. Atacama l ortas nda k vr l r. Rio Lluta Vadisi, turistler taraf ndan olduka sevilen bir blge olup, ok say da ku tr ve lamaya ev sahipli i yapar. ili Karayolu 11, nehre paralel olarak gider. Lluta Nehri 167 km sonra Arica'da Byk Okyanus'a dklr.

GLLER
Glleri aras nda kuzeydeki tuz glleri say labilir ki bunlar n en nls olarak Salar de Atacama'y syleyebiliriz. Bununla birlikte en kuzeyde, yeryznn en yksek konumdaki gllerinden biri olan Lago Chungar gl bulunur. Gln alan 21,5 km olup, 4.500 m ykseklikte bulunur. y Ba l ca glleri: y Lago Colico y Lago Caburga y Lago Villarrica

ATAMACA L


Atacama, ili'nin kuzeyinde bulunan dnyan n en kuraK ldr. Bat s nda Byk Okyanus bulunur. Kuzeyde Peru, do uda ise Bolivya ve Arjantin s n rlar n olu turur. Atacama; And Da lar 'n n ya mur glgesinde kal r ve do u rzgarlar kuru olup ok az ya getirir. Buradaki bak r, gm ve alt n rezervleri ili ekonomisinin omurgas n olu turur. Dnyadaki en eski mumya kltr Chinchorrolara aittir. Bunlar n 7000 y ldan daha eski bebek mumyalar mevcuttur.

KL M


lke ayr ca kuzeyden gneye ok farkl iklim, bitki rts ve co rafi ekiller gsterir. Bu yzden ili, birok kaynakta tezatlar lkesi olarak an l r. Hakikaten de kuzeydeki l, Afrika'n n Sahara's n , gneydeki kanallar Norve kanallar n , Los Lagos'daki Osorno ve evresi svire Alplerini, Orta blgeleri Akdeniz'i hat rlatmas yla, ayr ca Patagonya'daki buzullar yla, bu ismi hak eder.

DO AL KAYNAKLAR


ilinin ba l ca do al kaynaklar ; bak r, iyot, kereste, demir cevheri, nitrat, de erli metaller ve molibdendir.

Molibden


retilen molibdenin te ikisinden fazlas ala mlarda kullan l r. Bu ala mlardan en nemlileri; yksek mukavemetli ala mlar ve yksek s cakl k elikleridir. Molibden sar s olarak bilinen pigment, k rm z ms sar dan parlak k rm z ya de i ik renkler vermekte olup boya, mrekkep, plastik ve kauuk bile enlerinde kullan l r. Saf metal halindeki molibden, tel, erit, ubuk veya levha ekline getirilerek, direnli s tma elemanlar n n haz rlanmas nda veya karbon ve oksijen etkisiyle bozuldu u iin koruyucu bir atmosfer alt nda, ate e dayan kl f r n paralar n n yap m nda kullan l r. Bu paralar 1700 C ye kadar kabilirler.

DEMOGRAF K YAPI
NFUS: 17.094.270 (2010 tahmini) NFUS ARTI ORANI:0,856% (2010 tahmini) ORTALAMA YA AM SRES : 77.53 kad nlarda:80,96
Erkeklerde:74,26

ETN K YAPI


ili nfusunun %95'ini Avrupal lar ve torunlar olu turur. lkeye zellikle 19. yzy lda Avrupa'dan ngiliz, rlandal , Alman gmen gelmi ; sonralar ise H rvatistan, Filistin, talya'dan gmen alm t r. Yerliler(Mapueler), nfusun sadece % 4'sini temsil eder.

YA GRUPLARINA GRE DA ILIM

Etnik Kimliklerin Da l m

Mapue


Orta ve Gney ili'nin ve Gney Arjantin'in gerek k z lderili sakinleridir. Mapueler toplumsal, dini, ekonomik yap ve dilsel miras a s ndan ortak gemi i olan farkl gruplardan olu mu lard r.

TAR H


M.. yakla k 13.000 y llar nda, bugnki lke s n rlar nda insanlar n ya ad bilinmektedir. Kuzey ili spanyollar taraf ndan fethedilmeden k sa sre ncesine kadar nka Krall 'na aitti.

YAKIN TAR H B R BAKI ...

1969 y l nda lkede sol gler Unidad Popular(UP) adl bir seim birli i olu turdular. Bu birlik komnist ve sosyalist parti gibi partilerin yan nda birka tane daha solcu, hmanist kk partiden olu uyordu. UP kendisini sosyalist bir izgiye oturtarak, endstrinin devletle tirilmesi ve byk arazi sahiplerinin arazilerinin istimlak edilmesi gibi vaatlerde bulundu. Bu birlik 1970 y l nda Salvador Allende'yi ba kanl k iin aday gsterdi.

YAKIN TAR H B R BAKI ...



1970 seimlerinde seim birli i UP oylar n % 37 sini alarak seimlerin en gls olarak kt ve Allende Devlet Ba lanl 'na seildi.

Pinochet dnemi
Yukar da s ralanan geli melerin ard ndan, 11 Eyll 1973 tarihinde hkmete kar bir askeri darbe gerekle ti. Ba kan Allende'nin, inand r c olmasa da, grg ahitlerinin ifadeleriyle Ba kanl k Saray Moneda'da intihar etti i sylendi. Yzlerce Allende yanl s bu gnlerde ldrld, binlercesi tutukland . Tm devlet birimleri askeri birlikler taraf ndan i gal edildi. Tm yetkileri, cunta lideri olarak General Augusto Pinochet devrald . Pinochet ayn zamanda donanma, hava birlikleri ve polis te kilat n nda en st kademedeki yetkilisiydi.

Pinochet dnemi


Askeri birlikler kuzey ili'nin en tenha l blgelerinde ve Patagonya'n n yerle imi seyrek yerlerinde toplama kamplar olu turdu. Bir ok cunta muhalifi i kencede ldrld ya da uaklardan denize at ld . Binlerce ilili insan haklar ihlalinden yurt d na kat ya da srgne gnderildi.

BA KENT: Santiago


 

Santiago Metropolitan Blgesi s n rlar nda kal r. 32 idari mahalleden olu ur. ehir nfusu 5 milyon ki i olup, tm Metropolitan Blgesi'ndeki nfus 7 milyondur. Bu ili'deki toplam nfusun %40' n n Santiago ve yak n evresinde ya ad anlam na gelir. Santiago, Ro Mapocho nehrinin k y s nda, And Da lar 'n n zirveleri ile evrili bir vadi yata nda bulunur. Trafik ve endstrinin yo unlu undan, ok s k hava kirlili i problemi ya an r. yle ki bu yzden ok zaman, ehrin s n rlar n olu turan evredeki da s ralar n semek dahi zorla r. klimi kuru ve s farklar fazlad r. ehir 2004 ve 2005 y llar nda America Economica dergisi taraf ndan Latin Amerika'da i yap lacak en nemli ehir seilmi tir.

BA KENT: Santiago



GRLMEYE DE ER YERLER :
ehrin eski tarihine ra men tarihi yap lar 2 elin parmaklar n gemez. lkenin tamam nda oldu u gibi Santiago da ok say da deprem afeti ya am t r. ehrin merkez meydan ndaki (Plaza de Armas) Katedral, ehrin en eski kilisesi olan San Francisco Kilisesi gibi nemli yap lar ndand r. Yine ba kanl k saray La Moneda'da bu binalara eklenebilir.

 Parlemento binas

EKONOM
Para Birimi: ili pesosu (1 dolar=519,75 ve 1 tl=274,27 peso) GSY H: 203.925.000.000 $ (2010) kb: $11,229 Ki i Ba na: 11.929$ GSY H byme: % 5.2 (2010) Enflasyon ( TFE ): % 3.0 (2010, Aral k) Gini endeksi: 0,494 (2009) gc: 7,74 milyon (2010) I sizlik: % 8.2 (2010) Ortalama brt maa : 8002 $ (2009) Ana sanayi: bak r, di er mineraller, g da maddeleri, bal k i leme, demir ve elik, ah ap ve a a rnleri, ula m ekipmanlar , imento, tekstil

GSY H'NIN SEKTREL DA ILIMI

GCNN SEKTREL DA ILIMI

EKONOM : DI T CARET
hracat: $71,029 milyar (2010) hracat Mallar : Bak r, meyve, bal k rnleri, ka t ve ka t hamuru, kimyasallar, arap.

HRACAT ORTAKLARI

EKONOM : DI T CARET
thalat: $55,174 milyar (2010) thalat Mallar : Petrol ve petrol rnleri, kimyasallar, elektrik ve telekomnikasyon ekipmanlar , endstriyel makine, ara, do al gaz

thalat Ortaklar

thalat- hracat

ili-Trkiye ili kileri



ili, 30 Ocak 1926 tarihli Dostluk Antla mas ile Latin Amerika'da Trkiye'yi tan yan ilk lke olmu tur. Santiago'da Trk Cumhuriyeti Meydan , Atatrk An t ve Atatrk Lisesi bulunmaktad r. Trkiye'nin Latin Amerika'daki ilk bykelili i ili'de a lm t r. 18 Eyll 1970 tarihinde Ankara'da tren ile Bernardo O'Higgins An t 'n ieren bir ili Meydan a lm t r. Ankara'daki ili Cumhuriyeti lk retim Okulu ve Pablo Neruda Meydan iki lke aras ndaki dostlu u daha fazla geli tirmek iin in a edilmi tir.

ULA IM
Demiryollar : toplam: 6,701 km (2000) Karayollar : toplam: 79,800 km asfalt: 11,012 km asfalt olmayan: 68,788 km (1996) Deniz yollar : 725 km Boru hatlar : ham petrol 755 km; petrol rnleri 785 km; do al gaz 320 km Limanlar: Antofagasta, Arica, Chanaral, Coquimbo, Iquique, Puerto Montt, Punta Arenas, San Antonio, San Vicente, Talcahuano, Valparaiso Hava alanlar : 366

Santiago metrosu
Metro de Santiago de Chile, ili'nin ba kenti Santiago'daki metro a d r. Gney Amerika'n n en eski ikinci a olup ba kent blgesinin byk blmn ba lar. Metro a May s 2007 itibariyle 2 yeni hatt n tamamlanmas ndan sonra be hat zerinde bulunan 83 kilometrelik a da, 85 metro istasyonuna sahiptir.

Santiago metrosu
Metro sadece toplu ta ma sistemine hizmet etmekle kalmaz, ayr ca kltrel bir ziyarete de er mekn olarak da kabul edilir. Metro istasyonu Universidad de Chile, Mario Toral' n byk bir alan kapsayan ve lkenin tarihini tasvir eden bir duvar sergisini bar nd r r. Di er sanat eserleri, metro istasyonlar Baquedano, Bellas Artes, Santa Luca (azulejos, Metro Lizbon'un bir hediyesi), Repblica ve birok ba ka istasyonda bulunur. K sa bir sre nce La Moneda istasyonu lo la t r larak yeni bir kland r lm duvar eseri ile ayd nlat lm t r.

L 'N N KLTREL DE ERLER

ili'de Mzik


Ulusal dansa cueca ismi verilir ve 1824 y l nda ilk olarak ortaya km t r. Dans edilmeyen geleneksel ark biimine de tonada denir. spanyol smrgecilerden etkilenerek do an bu mzik, cueca mzi inden orta seviyedeki melodik k sm ve daha gze arpan melodisiyle ayr l r. 1960`lar n ortas nda yerel mzikal biimler Parra ailesinin ncl yle Nueva Cancin ili ismiyle yeniden canland r ld . Bu mzik tr politik aktivizmle olduka ilgilenmi ve genel olarak sosyalist Salvador Allende ve Unidad Popular hkmetini desteklemi tir.

ili'de Edebiyat
ililer kendi lkelerine airler Yurdu (Pas de Poetas) der. ki nobel dll yazar yeti tiren bu lke, 1945'te Gabriela Mistral ve 1971'de Pablo Neruda, ayr ca tan nan birok aire sahiptir: Pedro Prado, Vicente Huidobro, Pablo de Rokha, Juvencio Valle, Rosamel del Valle, Gonzalo Rojas, Jorge Teillier, Enrique Lihn, Nicanor Parra, Carlos Pezoa Vliz. Son y llarda da Juan Luis Martinez ve Sergio Badilla Castillo ne kmaktad r. Ayr ca Pablo Neruda, Trk air Naz m Hikmet`in lmnden sonra yazd "Naz m`a Bir Gz elengi" isimli iirinde Naz m Hikmet`e "karde im benim, adanm asker, dnyada nas l da yaln z m sensiz" diyerek lmnden dolay duydu u znty dile getirmi tir.

Kltre politikan n etkisi



Kt Pinochet y llar n ya ayan o u ilili o dnemi yorumlamaya al maktad r. Akademisyenler, gazeteciler ve sanat lar, Pinochet dnemini yeniden d nmeye fakat bir yandan da h zl bir ekilde geride b rakmaya al maktad r. Bir gzlemci yle yazar: "An , kendi katliam n ya am ili gibi bir lkede, her zaman tats zd r ve bugnlerde kesinlikle popler de ildir." 1996 y l ndan al nm bir sanat de erlendirmesi de bu fikirle uyu ur: "Pinochet rejiminin bitiminden yedi y l sonra, ilili sanat lar politikadan kama e ilimi gsteriyor. Biro u kendi deneyimlerine k eli kavramlarla veya d avurumcu tepkilerle yakla may tercih ediyor." 2004 y l nda ilili sanat tarihisi ve kuratr Beatriz Huidobro Hott da ili sanat n "grece apolitik bir manzara" olarak tan mlam t r.

ili Mutfa


ili mutfa n , Mapue gibi ili yurdunda ya am topluluklar n haz rlad geleneksel yerel yemeklerle 16. yzy l gelmeye ba layan spanyollar n mutfa n n kar m olu turur. Daha sonra talyan ve Alman gleri de e itli biimde bu mutfa etkilemi , zenginlik kazand rm t r. 20. yzy lda Frans z mutfa da ili mutfa zerinde olduka etkili olmu , Criollo isimli bir tr yemek tarz ortaya km t r. arap ve Pisco ile yemekler zenginle tirilir ya da sunulur. Ayn zamanda kuzeyinden gneyine kadar yerellikten kaynaklanan yemek tarifleri olduka e itlidir.