Madenlerin Kullanm Alanlar

Metal Madenlerin Kullanma Alanlar Bakr - Kurun - inko - Kadmiyum - Demir - Krom - Boksit - Vanadyum Antimuan - Tungsten - Molibden - Nikel - Kalay - Altn - Gm Endstriyel Hammaddelerin Kullanm Alanlar Kimyasal Sanayi Hammaddeleri Bor - Trona - Sodyum Slfat -Tuz - Stronsiyum Mineralleri Andrc Sanayi Hammaddeleri Zmpara Gbre Sanayi Hammaddeleri Kkrt - Potas - Fosfat Seramik Refrakter Cam Sanayi Hammaddeleri Kaolen - Seramik Killeri - Refrakter Killeri - Wollastonit Magnezit - Disten - Andaluzit - Sillimanit - Olivin - Kuvars Kuvarsit - Kuvars Kumu - Dkm Kumu imento Hammaddeleri ve Yap Malzemeleri Mermer - Alta - Kire - Perlit - Pomza - Vermiklit Dier Endstri Hammaddeleri Alunit - Nadir Toprak Elementleri - Sepiyolit - Grafit - Barit - Talk - Zeolit Diatomit - Bentonit - Florit - Kymetli Talar - Asbest - Titanyum Zirkonyum ve Hafniyum - Lityum - Mika Enerji Hammaddeleri Kullanm Alanlar Jeotermal Enerji - Nkleer Enerji Hammaddeleri - Kmr

BAKIR
Bakr, stn fiziksel ve kimyasal zelliklerinden dolay endstride yaygn olarak kullanlmaktadr. Sektrlere gre bakrn tketiminin dalm aada verilmitir: .Elektrik ve elektronik sanayi .naat sanayi .Ulam sanayi .Endstriyel ekipman .Dierleri .Kimya .Kuyumculuk .Boya sanayi .Turistik eya

KURUN - NKO - KADMYUM

Kurun un en nemli tketim alan ak imalatdr. Yeralt haberleme kablolarnn kurunla izolasyonu dier nemli tketim alan olarak gze arpar. Korozyonu nleyen kurun oksit boyalar elik konstrksiyonlarda kullanlr. Kurun tetraetil ve tetrametil benzin iinde oktan ayarlayc olarak kullanlan kurun bileikleridir. Kurun radyasyonu en az geiren metal olmas nedeniyle bu nlardan korunmada, renkli televizyon tplerinin yapmnda ve mhimmat imalinde de nemli miktarlarda kullanlmaktadr. inko en ok galvanizlemede kullanlmaktadr. naat sektrndeki galvanizli salar ve konstrksiyon malzemeleri ile elektrik ve dier havai hat direkleri galvanizlemenin en ok kullanld alanlardr. Pirin alam ile bilhassa otomotiv sanayinde dkm kalplar yapmnda kullanlan inko alamlar inko nun kullanld dier nemli alanlardr. inko oksit yal boya ve lastik retiminde kullanlmaktadr. Kadmiyum zellikle deniz ve alkali ortam korozyonuna kar mukavemeti nedeniyle demir, elik, pirin ve alminyum kaplamasnda kullanlmaktadr. Kadmiyum kaplamalar elektrik, elektronik, otomotiv ve Uzay sanayisinde ok yaygndr. Kadmiyumun en nemli kullanm alan Ni - Cd, Ag - Cd ve Hg - Cd pilleridir.Normal Ni - Cd pilleri gnlk hayatta kullanlan elektronik cihazlarda, byk kapasiteli olanlar ise uak ve gemilerde geni bir tketim alan bulmutur. Kadmiyumun youn olarak kullanld dier bir alan da boya endstrisidir. Kadmiyum bunlardan baka stabilizr olarak plastik ve sentetik elyaf sanayinde, televizyon tpleri ve florasan lamba imalinde, nkleer reaktr kontrol sistemlerinde ve alamlarda kullanm alan bulmutur.

DEMR
Demir cevherinin tketildii iki ana retim dal yksek frn pik demir retimi ile direk redksiyon tesisleridir. Demir cevheri yksek frnlara ya direk arj cevheri olarak para cevher halinde veya ince tozlar sinterlenerek sinter halinde veya daha ince tozlarn peletlenmesiyle pelet halinde kok kmr ve cruf yapc katk maddeleriyle birlikte verilerek kullanlr.

KROM
Krom cevheri balca metalrji, kimya, refrakter ve dkm kumu sanayinde kullanlr. Metalurji sanayinde krom ; ferrokrom, ferro-siliko-krom, krom bileikleri, ekzotermik krom katklar, dier krom alamlar ve krom metali eklinde tketilir. Metalurji endstrisinde krom cevherinin en nemli kullanm alan paslanmaz elik yapmnda kullanlan ferrokrom retimidir. Paslanmaz elik metal ve silah endstrisinin ok nemli bir maddesidir. Krom elie sertlik, krlma ve darbelere kar diren, anma ve oksitlenmeye kar koruma salar. Bu kapsamda kromun eitli alamlar mermi, denizalt, gemi, uak, top ve silahlarla ilgili destek sistemlerinde kullanlr. Krom kimyasallar paslanmay nleyici zellikleri dolaysyla uak ve gemi sanayinde yaygn olarak ; kimya endstrisinde de sodyum bi-kromat, kromik asit ve boya hammaddesi yapmnda, metal kaplama, deri tabaklama, boya maddeleri (pigment), seramikler, parlatc gereler, katalistler, boyalar, organik sentetikler, konserve yapma ajanlar, su ileme, sondaj amuru ve dier birok alanda tketilir. Krom metali, yksek performans alamlarnda, Al, Ti, Cu alamlarnda, sya ve elektrie direnli alamlarda tketilir. Kromun sper alamlar yksek sya dayankl randman yksek, trbin motorlarnn yapmnda kullanlmaktadr.

BOKST
Boksit endstride deiik alanlarda kullanlmaktadr. Aada belirtilen kullanm alanlar kimyasal bileimine baldr. 1. Almina ve alminyum retiminde % 90 orannda kullanlmaktadr. Boksitten metalik alminyumun yannda bazen galyum ve vanadyum gibi yan rnler de elde edilmektedir. 2. Boksitten yaplan refrakter rnler . Sentetik mullit . Yksek alminal ate tulas . Dkm maddeleri . Monolit; imento, demir-elik ve tula sanayinde imento sanayinde frn tulas boluklarn doldurmas iin 3. Boksitten yaplan kimyasal maddeler .Su temizlenmesinde kullanlan alminyum slfat .Sodyum alminat .Ham petrol tasfiyesinde kullanlan Al-Klorr .Alminyum hidrat 4. Boksitten yaplan andrclar . Zmpara kad ve tozlar . Bileme ( keskinletirme) iin zmpara ta . Zmpara ta silindirleri 5. Dier tketim alanlar . Ham ekerin renginin giderilmesinde . Ham ekerin temizlenmesinde yalarn filtrasyonunda . imento yapmnda . Ferrokrom tesislerinde cruf nleyici olarak

VANADYUM
Vanadyum en ok elik endstrisinde tketilmektedir. Otomobil endstrisi, uzay aralar ve uak sanayinde titanyumlu alamlarla birlikte vanadyum kullanlmaktadr. Slfrik asit retiminde katalizr olarak ayrca seramik ve dier kimya sanayinde tketilen vanadyumun bu alanlardaki tketim miktar olduka azdr. Vanadyumlu alamlar ky tesi petrol sondajlar borularnn yapmnda kullanlmaktadr. Vanadyumun gelien son kullanm alanlar ise; gzlk camlarnn, sanayi ve byk bina camlarnn ultraviyole klara kar filtrasyonu saylabilir.

ANTMUAN
Antimuan, endstride metalik ya da trevleri eklinde kullanlmaktadr. Ancak trevleri eklinde kullanm ounluktadr. Metalik Antimuan Kullanm: Metalik antimuan salad avantajlar sebebiyle kurun ve dier metallerle alam oluturmakta youn olarak kullanlmaktadr. Akmlatr imali, lehimcilik, matbaa harfi imali, askeri amal malzemeler imalinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Yksek saflktaki antimuan, yar iletken olarak elektronik ve termoelektrik alet reticileri tarafndan intermetalik alam imalatnda kullanlmaktadr. Metal D (rnleri eklinde ) Kullanm : Antimuan n 2/3 nden fazlas trevleri eklinde kullanlmaktadr.Trevleri arasnda slfitler ve zellikle de oksitleri yaygn olarak kullanlmaktadr. Antimuan penta slfit lastik endstrisinde vulkanizasyon ajan olarak, antimuan slfit yangn kontrollerinde ve cephane imalatnda kullanlmaktadr. Antimuan trioksit plastikte, metal kaplamada, seramik ve emayede, boya sanayinde beyaz boya maddesi olarak kullanlmaktadr. Antimuan oksit tekstil, plastik ve kimya endstrilerinde yangn geciktirici olarak kullanlmaktadr.

TUNGSTEN
Tungusten in ilk nemli kullanm tungsten-mangan eliinin yapm ile ortaya kmtr. Tungsten maddeleri kullanmlarna gre 4 ana grupta toplanabilir: 1. Kesici ve kaplamaya dayankl maddeler, 2. tme rnleri, 3. Aletler, die elikleri, sper alamlar, demirsiz alamlar iindeki alam bileeni, 4. eitli kimyevi maddeler ve metalrjik olmayan uygulamalar. Tungsten rnlerinin kullanm alanlar ise; Tungsten karpit; madencilik ve petrol sanayilerinde, matkaplarda, delici ekipmanlarn kesici ksmlarnda ve krc makinelerde, tamaclk ve elektrik malzemeleri kaplamasnda yaygn olarak kullanlmaktadr. Saf tungsten metal tozundan yaplan tme rnleri elektrik ve elektronik sanayinde kullanlmaktadr. Tungsten teli, elektrik lambalarnda ve elektronik tplerde katot olarak kullanlr. Tungsten diskler otomotiv distrbtr noktalarnda ve pek ok rnde balant noktas olarak kullanlr. Tungsten metali scak ve radyasyon kalkan olarak, x-n bileenleri ve katot n tpleri ve yksek sl frnlarda stc madde olarak da kullanlmaktadr. Tungsten zellikle uak sanayinde ar metal olarak kullanlmaktadr. Tungsten in metalrjik olmayan uygulamalar ise; Tekstil sanayinde kullanlan kimyevi maddeler, boyalar, matlamayan boyalar ve renkli gazlardr. Baz tungsten bileikleri k yayarlar ve renk maddelerinde, x-nl ekranlarda, televizyon tiplerinde ve florasans klandrlmasnda kullanlr. Sodyum tungstat da paslanmay engelleyici olarak ve tekstil sanayinde yanmaz madde olarak kullanlr.

MOLBDEN
Molibden zel eliklerde, pik demirlerde, nikel, kobalt ve titanyum bazl alamlarda kullanlan ok ynl bir alam maddesidir.Molibden alam elementi olarak pekitirmede, salamlk ve sertlik zellii vermede, anmaya dayankl eliklerde, dkm demirlerinde, demirsi metallerde kullanlr. Molibden ihtiva eden alamlar; paslanmaz elik, tp ve boru eklindeki aletlerin yapmnda, sper stclarda, elik rezistanslarnda, petrol rnlerinin elde edilmesinde ve kimyasal ilemlerde ok kullanlr. Kimyasal olarak eitli ve geni kullanm alanlar olan molibden boya maddesi olarak kuma boyaclnda, alkol ve formaldehit elde edilmesinde de molibden katalizrleri kullanlr. Ayrca, mknats alamlar, dkm karpitleri su ve gaz geirmeyi nleyici materyallerin imalinde ve son yllarda da srtnmeyi azaltc zelliinden dolay motorlu vastalarn ya ve greslerine eklenmektedir.

NKEL
Kimya endstrisinde; Nikel alamlar olarak metal korozyonuna maruz yerlerde, kostik solsyonlarn dengelenmesinde ve petrol endstrisinde, Fabrikasyon rnlerde; atal, bak takmlar, eki, pense gibi aletlerle dier birok ev ve hastane aletlerinin yapmnda, Uak ve gemi endstrisinde; Nikel sper alamlar yksek sda basn ve korozyona dayankl olduundan, uaklarn gaz trbinlerinde, jet motorlarnn yapmnda, ayrca uaklarn elektrolizle kaplanan blgelerinde ve gemi yapmnda tuz korozyonuna kar engelleyici olarak, Motorlu aralar ve paralarnda, Elektrikli makineler ve paralarnda, Yap malzemelerinde, sv ve kat yalarda hidrojenerasyonu salamak zere batarya ve yakt hcrelerinde ve seramik malzemelerde emaye ile demir arasnda balayc olarak kullanlr.

KALAY

Kalay, teneke yapmnda, kaplamaclkta, eitli alamlar, lehim ve kimyasal madde yapmnda kullanlr. Otomotiv endstrisinde de motor yataklarnda, kaporta, radyatr, ya ve hava filtrelerinde kullanlr. Uak ve gemi endstrisi ile elektronik ve elektrik sanayinde geni bir kullanm alan vardr. Kimya sanayinde boya, parfm, sabun, poliretan retiminden di macunu yapmna kadar geni bir alanda tketilir. Bunlarn yannda, matbaaclkta, mutfak malzemeleri ve cam endstrisinde de kullanlmaktadr.

ALTIN
Altn n tketildii alanlar sralayacak olursak; Kuyumculuk, altn kaplama ve ssleme, elektrik/elektronik, di hekimlii, dekoratif kullanm madalya yapm, resmi para, kle stoklardr. Ayrca, gm, platin ve palladyum gibi metallerle alam halinde uzay endstrisinde, tekstil sanayinde altn tel ve iplik yapmnda ve kimya endstrisinde paslanmaya dayankl alet yapmnda kullanlmaktadr.

GM
Gm n tketildii alanlar sralayacak olursak; Fotoraf sanayi, elektronik, para imali, ss eyas ve tak yapm, alamlar, diiliktir. Ayrca, yapay yamur yadrmakta, ayna srlarnn yapmnda, bilgisayar rle kontaklarnda, pil yapmnda da kullanlmaktadr.

BOR
ok geni ve eitli alanlarda ticari olarak kullanlan bor mineralleri ve rnlerinin kullanm alanlar giderek artmaktadr. retilen bor minerallerinin % 10'a yakn bir blm dorudan mineral olarak tketilirken geriye kalan ksm bor rnleri elde etmek iin kullanlmaktadr. Bor mineralleri ve rnlerinin kullanld sanayi dallarna aadaki gruplarda toplamak mmkndr. .Cam sanayi .Seramik sanayi .Temizleme ve beyazlatma sanayi .Yanmay nleyici (geciktirici) maddeler .Tarm .Metalrji .Nkleer uygulamalar .Dier kullanm alanlar Borun cam sanayi ve dier endstrilerdeki kullanmna ilikin baz bilgiler aada zetlenmitir. Cam Sanayi Bor, pencere cam, ie cam v.b. sanayilerde ender hallerde kullanlmaktadr. zel camlarda ise borik asit vazgeilemeyen bir unsur olup, rafine sulu/susuz boraks, borik asit veya kolemanit/boraks gibi doal haliyle kullanlmaktadr. ok zel durumlarda potasyum pentaborat ve bor oksitler kullanlmaktadr. Bor, ergimi haldeki cam ara mamulne katldnda onun viskozitesini arttrp, yzey sertliini ve dayanklln ykselttiinden sya kar izolasyonunun gerekli grld cam mamullerine katlmaktadr. Seramik Sanayi Emayelerin vizkozitesini ve doygunlama ssn azaltan borik oksit % 20'ye kadar kullanlabilmektedir. zellikle emayeye katlan hammaddelerin % 17-32'si borik oksit olup, sulu boraks tercih edilir. Baz hallerde borik oksit veya susuz boraks da kullanlr. Metalle kaplanan emaye onun paslanmasn nler ve grnne gzellik katar. elik, alminyum, bakr, altn ve gm emaye ile kaplanabilir. Emaye aside kar dayanklln arttrr. Mutfak aletlerinin ou emaye kaplamaldr. Banyolar, kimya sanayi tehizat, su tanklar, silahlar v.b. de kaplanr. Seramii izilmeye kar dayankl klan bor % 3-24 miktarnda kolemanit halinde srlara katlr. Temizleme ve Beyazlatma Sanayi Sabun ve deterjanlara mikrop ldrc (jermisit) ve su yumuatc etkisi nedeniyle % 10 boraks dekahidrat ve beyazlatc etkisini artrmak iin toz deterjanlara % 10-20 orannda sodyum perborat katlmaktadr.amar ykamada kullanlan deterjanlara katlan sodyum perborat (NaBO2H2O2.3H2O) aktif bir oksijen kayna olduundan etkili bir aartcdr. Yanmay nleyici (Geciktirici) Maddeler Borik asit ve boratlar sellozik maddelere, atee kar dayankllk salarlar. Tutuma scaklna gelmeden sellozdaki su molekllerini uzaklatrrlar ve oluan kmrn yzeyini kaplayarak daha ileri bir yanmay engellerler. Bor bileikleri plastiklerde yanmay nleyici olarak giderek artan oranlarda kullanlmaktadr. Bu ama iin kullanlan bor bileiklerinin banda inko borat, baryum meta borat, bor fosfatlar ve amonyum fluoborat gelir. Tarm Bor mineralleri bitki rtsnn gelimesini artrmak veya nlemek maksadyla kullanlmaktadr. Bor, deiken llerde, birok bitkinin temel besin maddesidir. Bor eksiklii grlen bitkiler arasnda yumru kkl bitkiler (zellikle eker pancar) kaba yoncalar, alfa alfalar, meyve aalar, zm, zeytin, kahve, ttn ve pamuk saylmaktadr. Bu gibi hallerde susuz boraks ve boraks pentahidrat ieren kark bir gbre kullanlmaktadr. Bu da, suda ok eriyebilen sodyum pentaborat (NaB5O8.5H2O) veya disodyum oktaboratin (Na2B8O13) mahsuln zerine pskrtlmesi suretiyle uygulanmaktadr.Bor, sodyum klorat ve bromosol gibi bileiklerle birlikte otlarn temizlenmesi veya topran sterilletirilmesi gereken durumlarda da kullanlmaktadr. Metalurji Boratlar yksek scaklklarda dzgn, yapkan, koruyucu ve temiz, apaksz bir sv oluturma zellii nedeniyle demir d metal sanayinde koruyucu bir cruf oluturucu ve ergitmeyi hzlandrc madde olarak

kullanlmaktadr.Bor bileikleri, elektrolit kaplama sanayinde, elektrolit elde edilmesinde sarf edilmektedir. Borik asit nikel kaplamada, fluoboratlar ve fluoborik asitler ise; kalay kursun, bakr, nikel gibi demir dii metaller iin elektrolit olarak kullanlmaktadr.Alamlarda, zellikle eliin sertliini artrc olarak kullanlmaktadr. Bu konuda ferrobor olduka nem kazanmtr. elik retiminde 50 ppm bor ilavesi eliin sertletirilebilme niteliini gelitirmektedir. Nkleer Uygulamalar Atom reaktrlerinde borlu elikler, bor karbrler ve titan bor alamlar kullanlr.Paslanmaz borlu elik, ntron absorbani olarak tercih edilmektedir. Yaklak her bir bor atomu bir ntron absorbe etmektedir. Atom reaktrlerinin kontrol sistemleri ile soutma havuzlarnda ve reaktrn alarm ile kapatlmasnda (B10) bor kullanlr. Dier Kullanm Alanlar Ahap, malzeme prezervasyonu iin sodyum oktaborat kullanlr. % 30'luk sodyum oktaborat zeltisi ile muamele grm tahta malzeme yava yava kurutulursa bozunmadan ve kllenmeden uzun sre kullanlabilir. Silisyum retiminde bor triklorr, polimer sanayinde, esterleme ve alkilleme ilemlerinde ve etil benzen retiminde bor trifluorr katalizr olarak kullanlmaktadr. Bor karbr ve bor nitrr; dkm eperlerinde yksek scakla dayankl (refrakter) malzeme pskrtme memelerinde de anmaya dayankl (abrasif) malzeme olarak kullanlan nemli bileiklerdir. Aralarn soutma sistemlerinde korozyonu nlemek zere boraks, antifiriz karmna katk maddesi olarak da kullanlr. Tekstil sanayi inde, niastal yaptrclarn viskozitlerinin ayarlanmasnda, kazeinli yaptrclarn zclerinde, proteinlerin ayrtrlmasnda yardmc madde boru ve tel ekmede aklcl salayc madde, dericilikte kire ktrc madde olarak boraks kullanlmaktadr.

TRONA
Soda klnn pek ok kullanm alan mevcut olmakla beraber en fazla cam sanayinde hammadde olarak kullanlmaktadr. Dier kullanm alanlar unlardr; Kimya sanayinde eitli maddelerin retiminde; sodyum tripolyphosphate, sodyum silikat, sodyum kromit ve sodyum dikromat, sodyum bikarbonat, sodyum karbonat peroxhdydrate, sodyum seskikarbonat, sodyum hexacyanoferrate, chlorinemonoxide. Deterjan sanayiinde; su tasfiyesinde, baca gaz deslfrizasyonunda, selloz ve kat sanayinde, almina retiminde, sondaj amurlarnda, galvaniz kaplama banyolarnda, kurun rafinasyonunda, bakr flotasyon konsantrelerinden telleryum'un geri kazanlmasnda, rafine edilmi diatomitin retiminde, fotoraflkta, bromine'in retiminde, tar'n distilasyonunda, hidrojen slfitin geri kazanlmasnda, dkm kumlarnda, tekstil sanayinde. Cam endstrisi dnya soda kl tketiminde % 46'lk bir payla en nemli kullanm alan durumundadr. Bunu % 21 gibi bir payla kimya sanayi takip etmektedir.

SODYUM SLFAT
Sodyum slfat kat, cam, deterjan ve tekstil sanayinde kullanlmaktadr.

TUZ
Tuzun kullanld nemli yerler; .nsan gdas .Hayvan beslenmesi .Kimya ve dier sanayiler .Karayollarnn kara ve buza kar tuzlanmasdr.

STRONSYUM MNERALLER
Baryum karbonat dk derecelerde erimi camn akkanl ile camn krlma endeksini artrarak ekrann parlakln gelitirdiinden ve rntgen nlarna kar bir engel oluturduundan uzun zamandr siyah-beyaz TV tplerinde kullanlmaktadr. 1960'larn sonunda renkli TV yapm yksek miktarlara ulam ve kullanlan yksek voltaj daha yksek seviyede X-n yaylmna sebep olduundan bunun ntralize edilmesi gerekmitir. Ba ve Sr elementlerinin atom aplar geni olduundan yksek oranda X-n emicidirler. Belirli bir frekansta yaylan Xnlar iin stronsiyumun daha koruyucu olduu dnlmektedir. Renkli TV tplerinde daha yksek voltajlar kullanldndan Sr kullanlmaktadr. Dier bir kullanm alan ile ferritlerdir. Ferritler seramik olarak otomotiv sanayinde, demir cevheri seperatrlerinde, fotokopi makinelerinde ve zel alamlarda kullanlmaktadr. Ayrca aleve verdii krmz renk dolaysyla havai fiekler ve sinyal maddeleri retiminde; cam, boya, ila sanayinde; inko elektrolizinde; kuru frn ve uak motoru gibi makinelerde kullanlan mil yataklarn yalayc olarak kullanlmaktadr. Genelde stronsiyum tketimi stronsiyum karbonat eklinde olmaktadr. Stronsiyum karbonatn son kullanm alanlarna gre tketimi aadaki gibidir. Stronsiyum Karbonatn Son Kullanm Alanlarna Gre Tketimi Kullanm Alan Renkli TV Tp Elektroseramik inko Rafinasyonu % 69,1 15,2 2,9 (x1000 t) 75,9 16,7 3,2

Piroteknik Seramik ve Cam Havai Fiek v.s Dier

4,8 0,8 2,7 4,5

5,3 0,8 3,0 5,0

TOPLAM 100,0 109,9 Kaynak: Roskill Information Services Ltd., The Economics of Strontium, 1989.

ZIMPARA
Sentetik andrclarn devreye girmesi ile doal zmparaya olan talep azalmtr. Ancak andrclarn pahal olmas, doal zmparaya olan talebin baz zel uygulama alanlarnda halen devam etmesine neden olmaktadr. Bu alanlar ticari ve halka ak bina, anayol ve kaldrmlarn, anmaya direnli ksmlar kaymayan yzeyleri olup yksek alminali imento sanayidir. Doal zmparann geleneksel olarak kullanlabildii alanlar aada verilmektedir; A. naat Sektrnde; 1. Ticari ve halka ak binalarda anmaya direnli ve kaymaz yzeylerde, 2. Anayol ve Kaldrmlarda, B. Nakil Vastalarnda; 1. Otomobil paralarnda ve aksesuarlarnda, 2. iftlik makinelerinde ve donanmlarnda, C. Makinelerde (Elektrikli aletler hari), optik alanda yzeylerin parlatlmas cilalanmas iin, D. Ate tulas yapmnda.

KKRT
Kkrt bata gbre sanayi iin gerekli slfrik asit retiminde olmak zere, kimya, lastik, boya, kat, demirelik, petrol sanayileri ile tarm ilalar, barut, kibrit retiminde kullanlmaktadr. Petrol, doalgaz ve baca gazlarndan yan rn olarak elde edilen ucuz elementler kkrt retimi artmakta ve, kkrt tketiminin % 88'i slfrik asit retiminde kullanlmaktadr. Kkrt ve slfrik asit direkt veya indrekt olarak gnlk hayatmza esas olan hemen, hemen her eyde kullanlmaktadr. eitli endstriyel, akademik ve kamu aratrma guruplar, artan rafine kkrt yan retimini sarf etmek amacyla kkrt iin yeni kullanm alanlar aratrmaktadr. Byk hacimli potansiyel pazarlara sahip yeni kullanm alanlar olarak unlar sayabiliriz. 1. Kaldrm demelerinde dayankllk salayan, eriticilere kar direnli, kkrt asfalt bileimleri. 2. Yksek basn gcne ve yaltkan zelliklere sahip kkrt kp. 3. Gcn, su ve andrcya kars direncini artrmak iin eitli materyallerle yaplan alamlar. 4. Kkrt ieren betonlar, inaat harlar ve agregatlar.

POTAS
Gbreler, modern ziraat iin ok elzemdir. nk ziraat, bir mineral tketme ilemidir. Potas tketiminin yaklak % 94' zirai gbrelemede, kalan % 6'si endstriyel sektrde kullanlr. Zirai olmayan alanlarda potasin en nemli kullanm sahas kostik potas ve klorin imalindedir. Dier kullanm alanlar kimya, gda ve seramik endstrisindedir. Son kullanm ise sabunlar ve deterjanlar, cam ve seramikler, kimyasal boyalar ve ilalar, likit gbreler ve dier eitli alanlarda olmaktadr. Potasn kullanm alanlarna gre pazarlanabilir rn trleri unlardr: Potasyum klorr, langbeinit, potasyum slfat, potasyum nitrat (gherile) ve gbre tuzlar. Dnya nfusunun giderek artmas, beslenmeye olan talebin de giderek artmasna neden olmaktadr. Bu ise daha fazla ziraat demektir. Ziraat, topraktaki mineralleri azaltan bir mineral tketim ilemi olduuna gre, toprakta fakirleen minerallerin yerine konabilmesi gbrelere ve dolaysyla potasyumlu gbrelere olan ihtiyacn da giderek artmas anlamn tar. Bu nedenle baz bitkilerin yetitirilmesinde o yre toprann potasyum ieriine ve yaplan tarmsal ilemin cinsine bal olarak potasl gbreler kullanlmaktadr. Potas, btn bitkilerde, niasta ve ekerin sentezine devaml katkda bulunur. Kk hcrelerinde topraktan karbonhidratlardan ve inorganik nitrojenlerden amino asitlerin sentezini ve di duvarlarnn kalnlamasn salar. Bu, hububatlarda saplarn salamlamas anlamna gelir. Potas, keza bitkilerin di etkenlere kar, hastalklar ve iklim artlar gibi direncini de artrr. Potasyum slfatlar ise baz sebzelerde ve keza birok meyvelerde, zellikle narenciye ve zmde, klorrn yol at yanmay nlemek amacyla kullanlr. nk bunlarn kkleri ok derin olup, uzun seneler boyunca depolanan klorr atma imkan salar. Slfatlar, patates, zm ve ttnde, daha iyi lezzet temini iin kullanlr. Son senelerde, az miktarda potas, dk veya hi soda iermeyen diyet izleyen kiilerce, direkt olarak tuz eklinde de kullanlmaktadr.

FOSFAT
Fosfat kayasnn % 85 I gbre olarak kullanlmaktadr. % 15 lik blm ise yem, gda, deterjan, alam metalrjisi, kat, kibrit, su tasfiyesi, harp sanayi ve kimya sanayinde kullanlmaktadr.

KAOLEN
Kaolen tketiminde parasal ve tonaj deerleri bakmndan, birinci sray kat sanayi almaktadr. Avrupa pazarnda kat, dolgu maddesi olarak toplam tketimin % 40', Amerika pazarnda ise bu amala toplam tketimin % 80'i kullanlmaktadr.zellikle kat dolguda Avrupa kaolinle birlikte kalsit de kullanmaktadr. Kuekaplama katta da benzer durum sz konusu olup, zellikle kue katta kaolenin kalite bakmndan avantaj ve stnl vardr. Dnya kat tketiminde, kaolen ve kalsite ikame olarak, TiO2, talk vb. de kullanlmaktadr. Bunlarn toplam tketimleri, belirli yllarda kaolen tketimini azaltmakla beraber, bu oran ok byk boyutlarda olmamaktadr. Ancak dnya kalsit tketimi, kaolen tketimini etkileyen en nemli unsurdur. Seramikte kaolen tketimi, en ok shhi tesisat, porselen ve izalatr sanayinde olmaktadr. Fayansta tketim maksimum % 20 dolayndadr. Son yllarda seramik sektr dnda, kaolenin en byk tketimi imento sanayinde olup, kaolen tketim oran tvenan retimin % 30'u mertebesine ulamaktadr. Seramik sektr dnda kaolenin en byk tketimi, boya, lastik ve plastik sanayinde dolgu maddesi olarak kullanlmasdr. Kaolen cam elyaf, kimya sanayi, ila sanayi gibi sektrlerde de kullanlmaktadr. Ancak kullanm oranlarnn dklne ramen mali portresi yksek tketimlerdir.

SERAMK KLLER
Mineralojik zelliklerine gre snflandrlan killer, eitli fiziksel ve kimyasal zelliklerine gre, kaba seramik kili, ince seramik kili, refrakter kil, balayc kil, iferton gibi fiziksel zelliklerine gre de snflandrlr. Seramikte kullanlan killerin kuruma ve ekme zellikleri, plastiklik, kuru mukavemet, pime rengi gibi zellikleri,

kullanm amacna gre bazen kimyasal bileimden nce gelen bir zellik olarak da kabul edilebilir. Geology of Industrial Rock and Minerals, 1969 (Robert Bates)'de verilen, killerin kullanm alanlar snflandrmas aada sunulmutur; A. Piirilen Kil rnleri (% 35) .Tula, kiremit .Drenaj borular .Yapsal karo .Pis su borusu B. Fayans, yer karosu, cam, ini, anak, mlek, porselen, shhi tesisat, elektro porselen (% 40) C. Dier Tketim (% 25) .Refrakter sanayi .imento .Sondaj amuru .Dolgu maddesi .Kaplama malzemesi

REFRAKTER KLLER
Refrakter killerin tketim alan olarak: 1. ekilli Tulalar-Refrakterler A. Youn Tulalar a.amot ve Yksek Alminal Tulalar . Ar Hizmet Tulalar . Genel Hizmet Tulalar . Hafif Hizmet Tulalar b. Dier Tulalar (Silika, Porsil) B. Hafif Tulalar (zole Tulalar) a. amot zole Tulalar b. Kizelgur zole Tulalar 2. ekilsiz Refrakterler (Harlar) A. rg Harlar a.Youn Tula rg Harlar (amot ve Yksek Almina rg Harlar) b. Hafif Tula rg Harlar (zole rg Harlar) B. Monolitik Harlar (Uygulama ekline Gre; Dkm,Dvme,Pskrtme ve Plastik) a. Youn Monolitikler (amot ve Yksek Almina Monolitler) b. Hafif Monolitikler (zole Monolitler) Youn tulalarda % 46 alminaya sahip olanlar amot, % 46 ve daha yksek alminaya sahip olanlar ise yksek alminal tulalar olarak adlandrlr. Demir elik sanayinde yksek hacim arlkl, srtnme, krlma ve cruf ata mukavemetine sahip olan dolaysyla ar artlarda kullanlacak tulalara Ar Hizmet Tulalar, kullanm yeri artlarnn daha hafif olduu yerlerde Genel Hizmet Tulalar, kullanm yeri hafif olan yerlerde Hafif Hizmet Tulas ad verilir. zolasyon tulalar izolasyon amaldr ve esas alma tulalarn arkasnda kullanlr. Harlar tulalar birbirine balayan toz malzemelerdir. alma artlarnn ar olduu demir-elik, imento, petrokimya sanayinde ar hizmet tulalar, cam sanayinde ve kok frnlarnda silika asidik ortamlarda asit tulalar dier alma ortamlarnda genel hizmet ve hafif hizmet tulalar kullanlr. Killer homojenlik, plastiklik, nem ve kuru mukavemet ile dier teknolojik zelliklerinin farkllndan dolay eitli kullanm alanlarna sahiptir. Dnya kil retiminin yaklak % 75'i piirilen ve ekillendirilen seramik rnlerinin imalatnda kullanlmaktadr. Dnya kil retiminin geriye kalan % 25'i ise killerin zelliklerine gre refrakter sanayinde, imento, sondaj amuru, dolgu ve kaplama malzemesi olarak, temizlik, deterjan, gda ve ila sanayinde kullanlmaktadr.Refrakter killer refrakter sanayinin ana hammaddesini tekil eder. Kullanm gittike artmakta buna bal olarak zellik arz eden yeni kullanm alanlar genilemektedir.

FELDSPAT
Feldspat n balca kullanm alanlar aada zetlenmitir: 1. Cam Sanayi: Cam sanayi halen en byk feldspat ve nefelinli siyenit tketicisi olma durumunu muhafaza etmektedir. Feldspatik mineraller, cam reetesinde esas olarak almina kayna eklinde yer alrlar. Bununla birlikte eritici (flaks) zellikleri de faydaldr. Feldspat bnyesindeki alkaliler, erime scakln drecek flaks grevi yaparlar: almina ise duyarllk temin eder ve arpma, bklme ve termal oklara kar mukavemet kazandrr. Geni anlamda bir genelleme yapmak gerekirse, yukardaki yararlarna ilaveten camn saydamln kaybetmesini engelleyen imalat srasnda viskozitesini de arttran almina ierii, konteyner (cam, ie) ve dz cam mamullerde % 1,5-2 orannda mevcuttur. Cam elyafnda ise, kullanm amacna bal olarak % 15'e kadar kabilen oranda mevcut olabilir. Nefelinli siyenit, nemli bir silika (% 59-60), almina (% 23-24 Al2O3) ve alkali (% 9,8-10,2 K2O) kaynadr. Cam yapmnda nefelinli siyenit, cam hamurunun eritilmesinde flaks olarak kullanlr ve konteynr (kap) camnda hamurun % 5 ile 15'ini tekil eder.Nefelinli siyenit en byk lde yiyecek, iecek, kimyasal madde, ila ieleri ve kavanoz gibi muhafaza cam retiminde, daha tali oranda ise dz cam, preslenmi ve iirilmi cam mamuller yapmnda tketilmektedir. 2. Seramik Sanayi: Feldspatik mineraller, yzyllardan beri seramik endstrisinde reete formlasyonlarnda nemli rol oynamlardr. Yakn gelecekte de, feldspat ve nefelinli siyenit iin nihai kullanm alan olarak en nemli pazarlardan biri olma zelliini devam ettireceine hi phe yoktur. Seramik reetesine flakslar (eriticiler), bnye piirildiinde sv oluumunu salayacak scakln drlmesi amacyla katlr.. Eritici (flaks), piirme srasnda seramik bnyenin camlama derecesini kontrol eder ve rn frndan istenen camlama derecesinde kar. Farkl seramik bnyeler deiik camlama derecesi gerektirdiinden belirli bnyelerde kullanlacak flaks miktar da deikendir. Yumuak porselenlerde (dk sda piirilmi) feldspat reete bileiminin % 25-40'n: sofra eyasnda % 18-30'unu, elektroporselende % 2028'ini ve kimyasal -teknik porselende % 17-30'unu tekil eder. Sodyum ve potasyum feldspat, ya da nefelinli siyenit gibi flakslardan hangisinin ne miktarda kullanlacana, ok sayda teknik kriter etki eder ve bu kriterler belirli bir flaksn ilavesiyle kazanlacak zellikleri de kapsar. Bunlara rnek olarak, nihai rnde aranan beyazlk derecesi, kopma mukavemeti, sr tutma veya reddetme, sr dekorasyonlar zerine metal ileme etkisi ve imalatnn geleneksel alkanl gsterilebilir. Seramik sanayinde potasyum feldspat daha yaygndr. Potasyum feldspatn avantaj, yksek viskoziteye sahip bir eriyik oluturmasdr ve bu eriyiin sonucu olarak, piirme srasnda seramiin ekil bozulmalarna kar mukavemet temin eder. Seramik kaplar ve sralarda esas olarak feldspat kullanlmakla birlikte, shhi tesisat ve karo imalinde flaks olarak nefelinli siyenit tercih edilmeye balanmtr. 3. Kaynak Elektrotlar retimi: Kaynak elektrotlar, feldspatlar iin geleneksel son kullanm alanlardr, nk bunlarn eritici zellikleri, elektrot kaplama malzemesi yapmnda ideal bir bileen olma zellii kazandrr.Karma ilave edilen feldspatn iki nemli fonksiyonu vardr: ark stabilizr olarak davranr ve kaynak ukuru korur. Ark stabilizr olarak kullanlan materyaller, feldspat yannda potasyum ve sodyum silikat, kil, talk, nikel ve demir tozlar gibi metalik katk maddelerini ierir. Bunlar, dk iyonlama potansiyellerine sahip elementler oluturarak ark stabilize ederler. Kaynak ukuru doldurulmas durumunda ise, feldspat gibi erimi kat bariyerden cruf oluturucular kaynak ukurunu ve yeni kaynatlm metali korurlar. 4. Boya Sanayi: Boyalar genellikle bir pigment (renk verici), bir ortam (balayc) ve bir salvent (inceltici) ten oluur. Pigmentlere katk olarak, birok boyaya, boya retim maliyetini drmek veya daha pahal pigmentleri ksmen ikame etmek zere dolgu maddeleri veya ekstenderler ilave edilir. Bunun tesinde sz konusu katklar, boyaya parklk ve akma zellii gibi eitli fonksiyonel zelliklerde kazandrlabilir. Ekstender olarak feldspat veya nefelinli siyenit kullanlmaktadr. Feldspatlar, barit ve kalsiyum karbonat gibi geleneksel boya dolgular ve ekstenderleri karsnda daha yaygn olarak kullanlan alternatif durumuna gemektedir. zellikle d cephe boyalar, anti-korozif boyalar, sva ve plaster gibi asite direnli mamullerde kalsiyum karbonat yerine ikame edilir. D etkenlere kar renk

stabilitesinde avantaj salar. Nefelinli siyenit de baz lkelerde gittike artan oranda dolgu maddesi olarak tketilmektedir.. Mikronize nefelinli siyenit esas olarak serbest akl, toksik olmayan dk ya emmeli beyaz ekstender pigmenttir. 5. Plastik Sanayi: Plastik retimi, endstriyel mineraller iin katk maddesi olarak kullandklar byk bir pazar tekil eder ki bunlar, dolgu ve ekstender, renk verici ve yanmay geciktirici olarak uygulanrlar. Kalsiyum karbonat gibi geleneksel dolgu maddelerinin aksine, feldspat ve nefelinli siyenit daha az miktarlarda kullanlr.

WOLLASTONT
Wollastonitin balca kullanm alanlar aada zetlenmitir; 1. Seramik Sanayi : Wollastonitin ana kullanm alan seramik sanayidir. Seramik malzemeler retimde feldspat, kalsit, kuvars, dolomit, talk gibi hammaddeler yerine veya seramik mamuln belirli zelliklerinin dzenlenebilmesinde Wollastonit kullanlmaktadr. Bu sanayide Wollastonit shhi tesisat ve inilerde atlamay, sktrmay, krlmay ve mamuller zerindeki s genlemesini nlemesi bakmndan aranan bir katk maddesidir. Wollastonit kullanldnda seramik rnn gerek plastik halde, gerekse kurutulmu halde iken dayanm ok yksektir. Wollastonit ayrca kurumay hzlandrr, nemlilik genilemelerini asgariye indirir. Hamurdaki miktar arttka frnlama srecinde ksalma sz konusu olduundan yaktta da tasarruf salar. 2. Boya Sanayi : Wollastonit, boya endstrisinde katk maddesi olarak kullanlr. Seramik sanayinden sonra en ok bu alanda tketilmektedir. Bu endstri dalnda genellikle binalarn kaplama boyasnda; astar, emisyon boyalar ile yal ve sulu boyalarda da kullanlmaktadr. Bu sanayide kullanlmas rengi, ubuksu zellii ve dk ya absorbisyonu gibi zelliklerindendir. ok parlak beyazl dolaysyla beyaz ve renkli boyalarn elde edilmesinde kullanlr. Wollastonit boyalar, asidik ortamlar iin uygun deildir. Wollastonit katkl boyalar dzgn bir yzey salar ve kflenmeye kar dayankldr. 3. Plastik Sanayi : Wollastonit, plastik ve kauuk sanayinde yar mukavim katk maddesidir. Sentetik Wollastonit bu alanda daha ok kullanlr. Fakat doal Wollastonit genellikle sakz, lastik, suni ksele (poliretan) ve ayrca siyah olmayan deiik lastiklerin (kauuklarn) elde edilmesinde kullanlr. Wollastonit katkl plastikler daha az absorbisyonu, daha dk dielektrik katsays ve daha dk viskozite gsterir. Wollastonit s ile sertleen, nemsiz emici, astara ve yine s ile yumuayan kalba ekil vermeyi iddetlendirici zellii nedeniyle plastikte kullanlmaktadr. 4. Andrc Olarak : Wollastonit, andrc zellii olan seramikler ve disk eklindeki bileme talarnn imalinde, abuk anp tkenmeyi engellemek iin kullanlr. 5. Mineral Yn Eldesinde : Wollastonit mineral yn eldesinde de kullanlr. Bu kullanm iin hammadde tlr, sonra macun haline gelene kadar suda kartrlarak 1500 0C'deki frnlara gnderilir. Bu frnlarda viskoz ktleler yerine gayet ince fiberler elde edilir. Bu fiberler bir baka blmde tabakalanr, sarlr, ambalajlanr ve ses ve s izolasyonlarnda ok geni bir uygulama alan bulur. 6. Kaplama lerinde : Wollastonit ayrca kaplama ve kat endstrisinde katk maddesi olarak da kullanlr. 7. Cam Sanayi : Wollastonit mineral zellii nedeniyle cam sanayinde, parlakl ve salaml ile naylon sanayinde kalplama ilerinde kullanlabilir. 8. Dier Kullanm Alanlar : Wollastonit ayrca yer ve duvar karolarnda, elektrik izolatrleri ile abrazif disk imalinde, atee dayankl (refrakter) mamul retiminde, yapkanlarda, sulayclarda kullanlr.

PROFLLT
Profillit refrakter ve seramik rnlerin imalinde, lastik, boya, kozmetik, sabun v.b rnlerde dolgu maddesi olarak kullanld gibi DDT ve benzeri insektisitler iin de dalm ve dolgu eleman olarak kullanlr. Seramik rnleri: Elektrik izolatrlerinde olduka fazla kullanlmaktadr.Profillit ieren rnler mekanik ve fiziksel zellikler asndan normal porselen ile benzer zellikler gstermekle beraber sfra yakn porozite ve yksek "puncture" deerlerinin nemli olduu durumlarda uygun olmaktadr. Pirofillit ve talk karm fayans ve yar vitrz sofra takmlar imalinde kullanlmaktadr. Pirofillit karmyla yaplan sofra eyalar yksek mekanik dayankllk ile beraber mamul madde yzeyinde zamanla meydana gelebilecek klcal atlaklar tamamen ortadan kaldrmaktadr. te yandan fayans yapmnda feldspat yerine pirofillit kullanm ile termal ok, atete piirme, kltme ile oluabilecek klcal atlaklar ortadan kalkar ve kolay piirim imkan salanr. 1. Refrakter rnleri : Pirofillit kalsinasyona gerek duymakszn refrakter hammadde olarak kullanlabilir. Bu nedenle ekicidir. Mullitleme reaksiyonlar 1400-1450oC civarnda da srd iin elik potalardaki genleme zellii tula derzlerini kapad iin edeeri (amot vb.) hammaddelere oranla daha iyi performans verir. Ancak Demir-elik sanayiinde potalarda u anda kstl kullanm imkan vardr. kincil Metalrji proseslerinde, pota oca bulunan demir-elik potalarnda kesinlikle yetersizdir. Pirofillit'in genel hizmet malzemesi olarak retilen seramik ve refrakter rnlerin imalinde kullanlmasnn nemli avantajlar unlardr. .Dk scaklkta piirme olana, .Dk rutubetle hazrlanabilen atlama riski az olan karmlar yapabilme olana, .ekme, bzlme v.b zellikleri kontrol olana, .Pirofillitin yksek s iletim zellii ve dk sl genleme katsays, termal ok direnci arttrmas, .Vitrz malzemelerin mukavemetini arttrmas. 2. nsektisitler: nce tlm (-230 mesh) pirofillit DDT gibi insektisitler veya rotenone gibi fungusidler iin tayc olarak geni olarak kullanlmaktadr. Akcl ok iyi olduundan ve insektisitlerin fonksiyonel maddesi ile bir etkilemeye girmediinden bu alanda kullanlan en ideal malzemelerden biridir. 3. Beyaz imento retimi: Pirofillit beyaz imento retiminde de tercih edilen hammaddelerden biridir. Bu tr kullanmda pirofillitin fiziksel ve kimyasal zellikleri itibari ile en dk niteliklisi bile yeterli olmas fiyat avantaj getirmektedir. 4. Dolgu Malzemesi Olarak Dier Kullanm Alanlar: Kaliteli kat imalinde yzey dzgnletirme amac ile kullanlmaktadr. Krem, deterjan, sert ve yumuak lastik, temizlik malzemelerinde, tekstil ve kord finisajnda, melamin, fenol formaldehid ve re-formaldehid reine balayc kalp tozlarnda, boya sanayinde nemli oranlarda kullanlmaktadr.

MAGNEZT
Sinter magnezit, magnezitin 1400 C'nin zerinde kalsinasyonuyla elde edilir. Dnyada sinter magnezitin % 75'i magnezit mineralinden retilmektedir. Sinter magnezit retiminin hemen hemen tamamna yakn ksm refrakter endstrisinde bazik refrakter tula ve monolitik malzeme olarak tketilir. Bazik refrakter tula metal rafine endstrisindeki frnlar, potalar ile imento dner frnlar ve elik endstrisinde toplam retimin en az % 70'i orannda tketilmektedir. Monolitik harlar ise frn ve potalarda dvme, dkme tamir malzemesi olarak kullanlmaktadr. Kostik kalsine magnezit 900 0C civarnda kalsinasyon ilemiyle elde edilir. Hayvan yeminden uranyum karbonat liing sistemlerine kadar geni bir tketim alan vardr. Kullanm alanlar aada sralanmtr. 1. Tarm endstrisinde, ince tarm eklinde hayvan yemine katlarak: iri taneliler gbre endstrisinde kok oluturmayan ince tozlar pastrize tossuzlatrma malzemesi olarak. 2. naat endstrisinde; ask taban, izolasyon inaat bloklar ve hafif yap eleman olarak. 3. la endstrisi ve tpta. 4. Genel kimya endstrisinde; magnezyum bileiklerinin retimini balang malzemesi olarak. 5. Lastik ve plastik endstrisinde; stabilizatr madde vulkanizr madde olarak. 6. Kat endstrisinde. 7. Otomotiv yalama yalarnda; hzl alan motorlar iin etkin olarak asitlerin ntrletirilmesinde katk maddesi olarak. 8. Uranyum cevherlerinden uranyum oksit eldesindeki karbonat devrelerinde absorbent ve katalizr olarak kullanlmaktadr.
0

DSTEN- ANDALUZT- SLLMANT

Sillimanit, andaluzit ve disten susuz alminyum silikat polimorflarn ierirler ve genel olarak sillimanit grubu mineralleri olarak bilinirler. Bu mineraller, yksek scaklkta oluan yksek refrakter performansl mullit fazlarn oluturduklar iin ounlukla refrakter endstrisinde tketilirler. Bu faz yksek scaklk dayanm ile kimyasal ve fiziksel anma direnci gsterir. Bu zellikler yksek scaklk ve kimyasal anma direnci refrakter sanayinde istenen zelliklerdir. Refrakter tula, monolitik uygulamalar, elik ve cam endstrisinde uygulamalar yaygndr. imento frnlarnda, demir elik frnlarnda, petrokimya endstrisinde ve seramik endstrisinde kullanm genilemektedir. Disten stldnda nemli derecede genleir. Bu zellii hem avantaj hem de dezavantaj olabilir. Balama kili kullanlan refrakterlerde yksek scaklklarda klme olur, bu klmeyi dengelemek zere ham disten katks ile stabilite salanm olur. Genileme istenmeyen yerlerde ise disten kullanlmadan nce kalsine edilmesi gereklidir. Refrakter kullanmlarnda, alumina malzemenin ana performans kriteri, stma esnasnda malzeme iinde oluan mullit'in bal yzdesidir. Sillimanit grubu mineraller mullit reten hammadde olarak bilinmektedir. Mullit retiminin yars demir-elik endstrisinde, yksek frnlarda, byk kapasiteli potalarda, brlr gvdeleri, imento frnlarnda, bakr tavlama frnlarnda, cam frnlarda, seramik reten frnlarda kullanlmaktadr. Distenin monolitik malzeme retiminde yaygn olarak kullanm bulunmaktadr. Andaluzit mkemmel mekanik dayanm ve srtnme dayanm yansra refrakter tula imalinde daha az enerji maliyeti, hacimsel kararllk, crufa ve sl oka kar iyi diren gsteren zelliklere sahiptir.

OLVN
Olivinin tketim alanlar aadaki ekilde sralanabilir. 1. Demir-elik Sanayi: Gnmzde olivinin en ok kullanld alan demir-elik endstrisidir. Bu endstri dalnda olivin yksek frnlarda eritici ve cruf dzenleyici olarak kullanlmaktadr. Yksek frnlarda elik retimi iin demir cevheri ve kok kmr kullanlmaktadr. Ancak bu hammaddeler yeteri derecede saf deillerdir. Bu nedenle yksek frna giren hammaddelerin yeteri derecede erimesi ve crufa karmas gerekir. te ilk planda gerekli olan ergimede olivinin eritici olarak byk rol olmaktadr. Olivinin konmas ile crufun MgO deeri artar ve dolaysyla akkanl da artm olur. Olivindeki yksek MgO deerlerinin, cruf vizkositesinin yksek frndaki malzemelerin kompozisyonuna bal kalmakszn hareket etmesini salamas dier bir avantajdr. Ayrca olivinin sinterleme hadisesine olduka byk katklar olmaktadr. yle ki olivin sinter tesislerinde kullanldnda sinterleme derecesini drmekte, bylece enerji kayna olarak kullanlan kok tketimi azalmakta ve sinterin sertliinin artmasyla kapasitenin artmas salanm olacaktr. Bu proses ayrca, demir minerallerinin frnda homojen bir ekilde dalmasn salam olacak ve bylece impuritelerin ortamdan uzaklamasnda daha kolay olacaktr. Olivinin dier bir zellii de frndaki alkalilerin bir araya toplanmasna mani olmaktr. elik sanayinde olivin ieren pelletlerin kullanld da bilinmektedir. 2. Refrakter Sanayi: Yksek ergime derecesinden dolay olivinden forsterit tula yapm 1930 ylndan beri srdrlmektedir. Forsterit tulann refrakterlik derecesi 1890oC civarnda olup bata demir-elik sanayinde yksek frnlarda, imento sektrnde ve yksek snn gerektirdii birok frnda i tula ve refrakter birok malzeme yapmnda kullanlmaktadr. Potalarn i ksmnn kaplanmasnda da olivin kullanlr. Ancak olivinin yksek frnlardaki crufa (yksek CaO ieren frnlarda) kar fazla mukavemet gstermemesi nedeniyle genellikle yksek frnlarn nispeten daha az scak kesimlerinde ve taban ksmlarnda kullanlmaktadr. Olivinin kullanlmasndaki dier bir avantaj da, ierisinde bulunan elik malzemeyi daha abuk soutmasdr. Devaml dkm elde etmede kullanlan tundilerin (tundish) imalinde de nemli miktarlarda olivin kullanlmaktadr. Tundilerden geen eriyik cevher potalarda son eklini alarak piyasaya srlr zellikle tundilerin astar eklinde kaplanmasnda ok miktarda olivin pskrtlerek kullanlr. Refrakter sanayisinde deiik oranlarda olivin ieren tulalar da kullanlmaktadr. Bu tulalar, deiik oranlardaki olivinle fosfat, karbon, krom gibi minerallerin inorganik maddeler veya reine ile balanmalar sonucu oluturulmaktadr. Bunlara kimyasal balaycl tulalar denir. 3. Dkm Sanayi : 1970'li yllarda Avrupa'da dkm sanayisinde ok miktarda kullanlmakta olan zirkon ve kromitteki yksek fiyat artlar, olivinin bu sanayi dalnda pazar bulmasna neden olmutur. Esasen dkm sanayinde en fazla kuvars kumu kullanlmaktadr. Ancak dkm srasnda dklen metalik malzemelerle kalp arasnda, problemli durumlarda olivinden yaplm kalplar tercih sebebidir. Kuvars kumlar, dkm srasnda metal ile reaksiyona girmekte, olivin kalp ise metalin bnyesine girmesine msaade etmemektedir. zellikle manganez elik dkmnde sadece olivinden yaplm kalplar kullanlmaktadr. Zira silis kumu dkm srasnda dk ergime scaklna sebep olmakta, bu da eliin kum zerinde sinterlemesine neden olmaktadr. Bu nedenle nce elik zerinde yanmalar olacak, sonrada elik yzeyinde delikler meydana gelecektir. Olivin ise manganez elik ile dk ergime faz oluturmaz. Dkm imalinde, olivin kumuna zaman zaman dk oranlarda krom ve zirkon katlabilir. Dkm sanayinde olivinin silis kumuna gre avantajl ynleri aadaki ekilde sralanmtr. -Is karsnda olduka dk ve yeknesak genleme gstermektedir. Bu durumda genlemeden dolay meydana gelebilecek olan hatalarda azalma olur. -Dk s genlemesine sahip olmas nedeniyle balayc olarak sadece bentonit ve suyun % 3 miktarlarnda olmas yeterli olacaktr. . Termal oka kar srekli mukavemet gstermekte. . Daha kolay ekillendirilebilmekte. . Ksmen keli paralardan olumas daha fazla Kuru Krlma Dayanm (Green Strength) gstermesine neden olmakta. . Silis kumlar silikosis denen hastala neden olmakta, olivinle altnda byle bir sorun ortaya kmamakta. . Olivin ilem srasnda olduka iyi kalsine olduundan, bnyelerine olduka az miktarda su kabul etmekte ve

bunun sonucu olarakta yeniden kullanm da kolay olacaktr. Genel olarak dkm kalb ve onun i ksmnda un halinde (200-300 mesh'lik yani 74-50 mikron aras) olivin kullanlmaktadr. Bu durumda refrakter zellikte olan kaplama, dkmn kalptan kolayca kmasn salam olacaktr. 4. Andrc (Abrasiv) Olarak Kullanm: Younluklarnn 3.3-3.5 gr/cm3, sertliklerin 6.5-7 ve genellikle keli tanelere sahip olmalar, olivinlere belirgin andrc zellikler kazandrlmtr. Birok lkede bina ve kprler gibi yaptlarn yzeylerinin temizlenmesinde olivin kullanlmaktadr. Kullanlan yzeye gre 0.09 mm-1.7 mm boyutlarnda olan olivinler basnl hava ile temizlenecek yzey zerine pskrtlmek suretiyle kir, pas ve benzeri istenmeyen materyaller kolayca uzaklatrlarak yzey temizlenir. Temizleme ilemine ilaveten dzgn yzey veya girintili kntl yzey elde etmek veya herhangi bir yapnn veya dekorun bir kesiminin alnmas (koparlmas) iin de hava basnl toz olivinler kullanlmaktadr. Bu ama iin 1988 ylndan nce zaman zaman silis kumu kullanlmaktayd. Silis kumunun sala zararl olmas nedeniyle bu tarihten itibaren kullanm yasaklanm, yerine serbest silis iermemesinden dolay olivin kullanlmaya balanmtr. 5. Elektrikli Istc (Radyatr) Olarak Kullanm: Bu stclara "Gece sy depo eden stclar (Night Storage Heaters)" denmektedir. Bir elektrikli materyalden sy absorbe eden ve depolayan radyatr eklinde dizayn edilmi olivinden yaplm tulalar, belirli bir sre sonra zellikle gndzleri bu sy yayarak konutlar stmaktadr. Bu depolama ilemi elektrik enerjisi fiyatlarnn % 50-60 iskontolu olduu gece dnemlerinde olduu iin bunlara Nght Storage Heater ismi verilmitir. Ancak 1977 ylndan sonra elektrik fiyatlarnda grlen art, bu radyatrlere olan ilgiyi azaltmtr. 6. Ballast (Denge) Malzemesi Olarak Kullanm: Olivin, byk younluundan dolay, baz denge ilevlerinin esas olduu alanlarda kullanlmaktadr. zellikle Kuzey Denizi'ndeki petrol platformlarn dengede tutmak iin olivin kullanlmaktadr. Olivin, bu platformlardaki betonlarn gzeneklerini gayet iyi bir ekilde doldurarak, arlndan dolay denge ilevine yardmc olmaktadr. Tren yollarnda salam ve dengeli bir temel salamak iin de olivin akllar kullanlmaktadr. Nisbeten keli ve salam akllar burada iyi bir drenaj salayarak tren yolunun kaymasn nleyecektir.

KUVARS
Dzgn ve temiz olan kuvars kristalleri optik ve elektronik sanayilerinde kullanlmaktadr. Ayrca ss ta olarak da kullanlmaktadr. Kuvars kristalleri elektronik sanayinde frekans kontrol asilatrerinde ve frekans filtrelerinde kullanlmaktadr. St kuvars ve cams kuvars ise tlerek ve hazrlama ilemlerinden geirilerek cam, deterjan, boya, seramik, zmpara, dolgu ve metalurji sanayilerinde kullanlmaktadr.Cam sanayinde kristal eya ve zccaciye imalatnda,seramik sanayiinde ise sr frit yapmnda, yer ve duvar karosunda, izolatr, elektroporselen, glazur, sofra eyas ile vitrifiye seramik yapmnda kullanlmaktadr.

KUVARST
Kuvarsit; kuvars, kuvars kumu, ve kuvarsl grenin kullanld tm alanlarda kullanlabilir. Balca tketim alanlar, cam, seramik, boya, detarjan, dolgu, hafif gazbeton yap elemanlar (Ytong), silika tula ve ferrosilisyum retiminde, hammadde olarak, ayrca ferrokromun ara rn olan silika ferrokrom retiminde ve demir elik sanayinde yksek frnlarda asit-baz dengesinin salanmasnda tketilmektedir.

KUVARS KUMU
Cam, imento, deterjan, seramik, boya metalurji sanayilerinde kullanlmaktadr. Dnyada mamul kuvars kumu rekabetinin fazla olmas kuvars hazrlama almalarn gelitirmektedir.

DKM KUMU
Balca Demir-elik endstrisi ile alminyum ve bakr arlkl alamlarn imalinde kullanlr

MERMER
Mermerin balca tketim alanlar; inaat sektr, gzel sanatlar alan ve dekorasyondur. En geni kullanm alann inaat sektr tekil eder. Binalarn i ve d kaplamalar, dekorasyon ileri, antlar, heykeller ile ss ve hediyelik eya imalat nemli tketim alanlarn oluturur. Bilhassa binalarn i ksmlarnda yer demesi ve duvar kaplamalar, merdiven basamaklar, stunlar, mine, mutfak ve banyolarda kullanlr. I dekorasyon malzemesi olarak masa, sehpa ve eitli mobilyalar yer alr. Hediyelik eya ve el sanatlar dalnda ise; vazo, biblo, avize, ekerlik, kltablas vs. yapmnda bilhassa gzel renkli mermerler kullanlmaktadr. Mezar ve mezar talarnda da nemli miktarlarda mermer tketilmektedir. Bugn yap tandan ok kaplamaclk, demecilik ve dekorasyonda kullanlan doal talarn zelliklerine gre kullanm alanlar az ok deimektedir. Traverten d yaplarn kaplanmasnda ve demelerinde, hakiki mermerler i mekanlarda kullanlrken son yllarda granitin stnln her iki ynde de artmaktadr. yi cila alma, renk ekicilii ve salaml nedeni ile granit, ayn zamanda figr ilemeciliinde de kullanlmaktadr. Mermer talarnn kimyasal bileimi kalsiyum karbonat olduu iin kimya, yem ve gbre alanlarnda, karayolu, beton asfalt ve son kat dolgu malzemesi olarak da kullanlr. Para krntlarndan paledyen, mozayik ve suni mermer yaplmaktadr.

ALI TAI
Al tann gnmzde balca drt kullanm alan vardr. 1. Ham jips, beyaz boya (mineral white=terra alba) ve dolgu maddesi olarak kat ve pamuklu tekstil maddelerine katlr. Kmr iletmelerinde kmr tozlarnda kl orann artrmak iinde kullanlr. Jips ham halde imento sanayinde pirizlenmeyi geciktirmek iin hergn artan miktarlarda kullanlmaktadr. Nikel izabesinde eritmeyi kolaylatrma ve bira sanayinde mayalandrma iin kullanlr. 2. Yar mamul bir jips olan alnn kullanm yeri ok deiiktir. Son yllarda al scak ve souk yaltm maddesi olarak, ok byk llerde kullanlmaya balanmtr. Binalarda ses izolatr ve rutubeti de ayarlayan bir dzenleyici olarak kullanlmaktadr. Bu maksatla konferans salonlarnda byk grltleri kesmek iin kullanlmaktadr. Al dkm ve kalp ileri iin gerek izabe, gerekse seramik endstrisinde de byk llerde kullanlr.Al, tpta cerrahide, diilikte de kullanlr. Keza eski kullanm alanlar olan sva, kabartma, ssleme vb. yerlerde, inaatta her gn biraz daha artan miktarlarda kullanmna devam olunmaktadr. 3. Maml al, prefabrik inaat malzemelerinin balca girdisidir. Bugn al ile yaplan eitli prefabrike malzeme miktar dier btn alanlardaki miktar ok am bulunmaktadr ve daha da artmaya aday grnmektedir. Bu maksatla al ile hazr bina blme duvarlar, panolar, blok, kiri ve tavanlar yaplmaktadr. Iki kat levha arasna deterjanla kpk haline getirilmi al pskrtme suretiyle ok ince yaprak halinde kalnla kadar her trl imalat yaplmaktadr. Alnn ucuz, basit ve yerli malzeme olmas bu alanda tketimini ok arttrmaktadr. 4. Kimya sanayinde altann kullanlmas, bundan 40 yl kadar nce, pratik olarak hi bir alanda kullanlmayan anhidritin, Ingiltere'de Imperial Chemical Industries irketinin bu hammeddeyi amonyum slfata evirmeyi baarmas ile balamtr. Bu yntemde havann azotu yapay amonyaa dntrlerek anhidrat ile birletirilmekte ve elde edilen amonyum slfat tarmda gbre olarak kullanlmaktadr. Ayrca anhidrat kokla indirgenerek, ynteme gre kkrt veya kkrt okside ile slfat asiti elde etmek iin kullanlmaktadr. Halen skoya'da anhidrit ve aldan faydalanlarak slfrk asit yaplmakta ve yan rn olarak portland imentosu elde edilmektedir.

KRE
Kirecin tketim alanlar aada tablo halinde verilmitir.

KRECN TKETM ALANLARI

Metalurjik Kimyasal retim KMYASAL VE ENDSTRIYEL Eriyik, elik retimi, demir d metaller retimi, flotasyon, ergime Magnezya, alkaliler, karpit, beyazlatma, inorganikler, organikler Su artma, pis su, atk artma, aartma, kostikleme Cam, refrakterler, tulalar eker prosesi, st prosesi, turungil z Yalama, rafineri, sondaj amuru Boyalar, pigmentler, deri temizleme, vernik

YAPI ZRAAT

Salk, tortu ve kat Seramik Besinler Petrol eitli Bina yapm, yollar hava Sva, al, har, stabilize yol, asfalt, yol temelleri alanlar Orman, toprak kirelenmesi, gbre

PERLT
Perlit en yaygn olarak kullanld alan inaat sektrdr. Perlitin tketim alanlar balklar halinde aada verilmektedir. 1. Inaat Sektr. a. Perlitli svalar b. Perlit agregal hafif yaltm betonu (imento veya al balaycl) c. Perlit agragal hafif yap elemanlar d. Is ve ses yaltc gevek dolgu maddesi olarak perlit kullanm e. Yzey demelerde s ve ses yaltc olarak perlit kullanm f. imento ve al dndaki balayclarla yaplan zel amal perlit betonlar 2. Tarm Sektr : Topran fiziksel zelliklerini artrc "substrat" maddesi olarak perlit kullanm a. Tarla tarmnda b. Bahe tarm ve seraclkta (fide yetitiricilik, kltr tarm vb.) c. imli spor alanlarnda 3. Sanayi Sektr: A. Gda, ila ve dier kimyasal maddeler retiminde szme yardmc maddesi olarak perlit kullanm a. Gda sanayinde . Bira, arap ve likrleri szmede . Bitkisel yemeklik yalar szmede . Meyve sular szmede . eker erbeti szmede . Msr erbeti szmede (glikoz/dekstroz retiminde) b. la ve Kimya Sanayinde . Antibiyotiklerin szlmesinde . Pektin szmede . Soda kl eriyiklerinin filtrasyonu . Sitrik asit szme . Sodyum silikat (su cam) filtrasyonu . Slfrik asit filtrasyonu . Uranyum erbeti filtrasyonu . Kat sanayinde (beyaz su) filtrasyonu . Flok szmede (alminyum hidroksit ve floklasyon ilemlerinde) . Boyalarn szlmesinde . Fosforik asit szme c. Dier Szme ilemlerinde . Makine ya szme (kullanlm makine yann rejenerasyonu) . me suyu szmede . Yzme havuzlarnn suyunu szmede . Atk sular temizlemede szme ileminde B. Sanayide s yaltmnda perlit kullanm a. Svlatrlm gaz tanklarnn s yaltmnda . Svlatrlm petrol gazlar (LPG) . Svlatrlm doal gazlar (LNG) . Sv azot ve amonyak . Sv progan, etan ve metan . Sv oksijen . S soygazlar, itici gazlar (propellanlar), soutucu gazlar (refri geranlar vb.) b. Souk depolarn yaltmnda.

c. 1000 C kadar scaklktaki reaktrlerin, potanlarn vb. yaltmnda. C. Metalurjide perlit kullanm a. Dkmclkte metalurjik flaks olarak b. Dkm kumuna katk maddesi olarak c. Potadaki ergimi metalin korunmasnda d. Dvmede veya haddeye giden scak metal ingotlarn s kayplarn nlemede e. Demir-elik sanayinde ergimi metalin cruf kontrolnde f. Perlitli yaltc refrakterlerin retiminde . Seramik balaycl perlit refrakter tulalar . Alminyum fosfat balaycl perlit refrakter tula veya betonlar . Perlitli refrakter har D. Seramik ve cam sanayinde katk maddesi olarak perlit kullanm E. la ve kimya sanayinde dolgu maddesi olarak perlit kullanm a. Ilalarda (insan sal ilalar-veteriner ilalar) b. Haere ilalarnda (bitki koruma vb.) c. Temizleyici tozlarda d. Gbrelerde e. Dinamit retiminde f. Testre (yzeyi grenli) rtcl yksek boyalarn retiminde 4. Dier Uygulamalar a. Sondajlarda, imentolama ilemini kolaylatrc katk maddesi olarak, b. Gemi dipleri kaplama ve yaltmnda, c. Petrol artklarndan veya dier yal atklardan gelen su kirliliini gidermede, d. Baraj gllerinde, kentlerde, ak su rezervuarlarnda buharlamayla su kaybn nleyici olarak, e. Ambalajlama iin dolgu maddesi. f. Plastik kpklere ve plakalara katk dolgu maddesi, g. Ucuz ve hafif plastik mobilya yapmnda dolgu maddesi, h. Titreimli tespitte . Yangna kar zellikle elik kontrksiyonlarda yaltm kat olarak. Perlitin genlemi olarak kullanmnn yansra ham olarak da bitmi kullanm alanlar vardr. Ham perlit kimyasal bileimi bakmndan silisli ve alminyumlu bileikler iermesi nedeni ile kalsiyum esasl balayclar ile kimyasal reaksiyona girerek hidrolik aktivite gsterdikleri iin inaat sektrnde geni apta kullanlmaktadr. Bu kullanmlar, imentodan ekonomi salad gibi dayankllk da kazandrmaktadr. Bunun iin ham perlit kayas krlp tld gibi, doal olarak agrega halinde bulunan perlit kaynaklar da kullanlmaktadr. Ham perlitin, krlm, tlm ve tane boyutlarna ayrlm olarak kullanm alanlar yledir; 1. Asit ve bazlara kar, dayankl olduu iin zellikle kanalizasyon borularnn retiminde kullanlr, 2. ve d inaat svalarnda, a. Dona kar dayankl olduu iin su alan inaatlarda, b. at ve teras su izolasyonlarnda, c. Yzme havuzu yapmnda, d. Hafif yap malzemesi karakterinde olduu iin s izolasyonunda sva olarak veya briket gibi izolasyonlu hafif yap elemanlar retiminde kullanlr, 3. Demiryollarnda patinaj kumu olarak, 4. Abrasif sanayinde andrc olarak, 5. Filtre kumu ve akll olarak su artma tesislerinde TS 4081'e uygun olarak kullanlr, 6. Karayolu yapmnda asfalt dolgu malzemesi olarak kullanlr.

POMZA
Pomza balca 3 sektrde kullanlr; 1. naat sektrnde 2. eitli sanayi sektrlerinde andrc olarak 3. Tarm sektrnde Pomza, lkemizde ve dnyada geni anlamda inaat sanayinde kullanlmaktadr. lkemizde retilen pomzann % 90' yurt iinde inaatlarda kullanlmaktadr. Pomza, perlitin kullanld alanlarn genellikle tmnde kullanlr. Perlit gibi genletirmek iin enerji ve yatrm gerekmediinden, inaat sektrndeki kullanm son yllarda hzla art gstermektedir. Pomzann sanayi sektrndeki kullanm alanlarnn banda abrazif sanayi gelmektedir. Pomza ok krlgan ve sertlii 5-6 civarndadr.tme srasnda cams, midye kabuu eklinde krlr ki keskin kenarl yaps en ince boyutuna indirildiinde bile kalmaktadr.Olduka hafif andrc olarak snflandrlan pomza gerek doal, gerek doal olmayan madeni eyalar ve yumuak metalleri (gm gibi) cilalamakta kullanlr. Abrazif sanayi dnda pomza aada sralanan sanayilerde de kullanlr; Boya sanayinde: Przl kaplamada (Kaleterasit), ses izole edici duvar boyas, motifi boya iin astar macunu dzeltmede, Kimya sanayinde: Kimyasal tayc ve filtrasyon malzemesi olarak, Metal ve plastik sanayiinde: Temizleme ve cilalama, titreim zellii olan malzemeler yapmnda son ameliye iin, elektriksel kaplama, ta basma kalplarn temizlemede, Cam sanayiinde: Televizyon tp dzeltme, cam cilalama, kesik cam tamamlama malzemesi olarak, Mobilya sanayinde: Cilalama, piyano anahtar ve resim ereveride motif vermede, Elektronik sanayinde: Devre plaketlerini temizlemede, Seramikte: Asta malzemesi olarak; tekstilde de kot kumann aartlmasnda, Tarm sektrnde: Topran zelliklerini slah etmek ve suni gbrenin topaklamasn nlemek amac ile antikek olarak.

VERMKLT
Genletirilmi vermiklitin en nemli kullanm alanlar, yaplarda ve hafif yap malzemeleri imalinde, s yaltm ve zirai uygulamalardr. Vermiklit ieren karmlar ve allar, yaplarda atee direnli muhafaza eleman, ses yaltkan, nem ve su younlamasna kar koruyucu, panel duvar, beton duvar ve tavanlarda dekoratif malzeme olarak ta kullanlmaktadr. Kaba taneli vermiklitler, ara duvar blmeleri arasnda ve d cephelerde dolgu malzemesi olarak, kn s kaybn nlemede kullanlrlar.Ayrca akkor haldeki scak dkmlerin tanmasnda erimi metalin rtlmesinde, krlmay nlemek amacyla paketleme ve tamaclkta, buhar boru ve kazanlarnn yaltmnda, dkm elemanlar yapmnda haddeleme ileminde kuru balayc olarak kullanlr. Ziraatte ince taneli vermiklit, toprak dzenleyici malzeme olarak, bitki yetitirme ortam hazrlanmasnda, tarmda, bahecilikte ve ormanclkta deiik uygulamalarda kullanm alanlarna sahiptir. Atee dayankl panel duvar imalinde ve gerektiinde sondaj amurlarnda katk malzemesi olarak kullanlr. Tane boyuna gre kullanm alanlar da yle sralanabilir: 1. 1/2 in-20 mesh: konutlarda izolasyon malzemesi, akustik svalar, tavan-kubbe kaplamalar, boru kaplamalar, tecrit edici imentolar. 2. 20-40 mesh: Buzdolab, otomobil ve uaklarda izolasyon malzemesi, yangn sndrcler, filtreler, soutucu depolar. 3. 40-120 mesh: yer muambalar, at kaplamalar, dielektrik komitatrler 4. 120-200 mesh: motor yalar, plastik rnler 5. 200-270 mesh: Duvar katlar, d cephe boyalar ve atee dayankl film yapm.

ALUNT
Kuvars ieriinden dolay antik alarda deirmen ta olarak kullanlan alunit cevherleri, 13. yzylda ilk kez Izmir-Foa'da ap retimi iin kullanlmtr. Gnmzde ise, Al-slfat (Al2(SO4)3) apa tercih edilmektedir. Dier taraftan alunit cevheri, deerli bir potasyum gbresi (K2SO4) kayna olarak kullanlmaktadr. Ayrca amonyum slfat veya fosfatla kark gbre retiminde kullanlmaktadr. Alunit ve aluminyum slfatn kullanm alanlar unlardr. . Gbre sanayi, . Alminyum retimi, . imento sanayi, . Eczaclk ve tp, . Deri sanayi, . Tekstil sanayi, . Kat sanayi, . Koku ve renk giderici olarak, . Sularn artlmasnda, . Al katk maddesi olarak, . eker sanayinde, . Yangn sndrclerde katk maddesi olarak, . Boya, lak ve vernik imalatnda.

NADR TOPRAK ELEMENTLER

Nadir toprak elementlerinin eitli ekillerde (metal, oksit, tuz) tketildii alanlar balca 4 grupta toplanabilir. 1. Seramik ve cam sanayi, 2. Metalurji sanayi, 3. Petrol katalizr, 4. Dierleri. Her gruptaki ayrntl kullanm alanlar aada verilmitir. Nadir toprak elementlerinin kullanm alanlar:

Kullanm Alan Kark La Ce Pr Nd Sm Eu Gd Tb Dy Ho METALURJ X X Y.D. elik X X Paslanmaz X X Dier " X X K.B.D.Demiri X X K.Erime zellii X X X X Di.Alamlar(Mg,Al,Ti,Cu) PETROL KATALZR X X X X X X X X Petrol Par. X X Egz.Gz.Kont. X X X X X X X Di.Katalitik Uy SERAMK X X X X X Kaplama X X X Srlama X X X Refrakter CAM X X X Parlaklk X X Optik cam X X X X X X Renk ama X X Boyama X X X Radyas. Kontrol X X X Kaplama X X X Fluoresans X X X KALICI MKN FOSFR.MAD. X X X X X X X Katod n tp X X X X x-Ray camlar X X Floresans lamba X X X Lazerler X X X X NKLEER KULLANIM. DERLER Mcevher X X Tp -

Er Tm Yb Y X X X X X X X X X X X X X X X X X -

Gne enerjisi Mikro dalga cihz. Kim.Lazer Soutucular Mikroskop cam Tekstil

X X

SEPYOLT
zgl yzey alan ve buna bal yksek absorpsiyon zelliinden dolay sepiyolitin balca kullanm alanlar unlardr; 1. Koku giderici olarak iftlik ve ahrlarda; evcil hayvanlar ve ahr hayvanlarnn atklarnn emilmesi ve koku giderilmesi iin zeminlerde (pet-litter), 2. Tarm ve bcek ilalar taycs olarak, 3. Madeni esasl yalar, nebati yalar ve parafinlerin rafinasyonunda, 4. Atk su artma sistemlerinde, 5. Karbonsuz kopya katlar ve sigara filtrelerinde, 6. Gastrointestinal sistemle ilgili ilalarda toksin ve bakteri emici formlasyonlarda, 7. Deterjan ve temizlik maddelerinde. Katalitik zellik : Byk yzey alan, mekanik dayanm ve termal durayllndan dolay son zamanlarda sepiyolit granlleri, katalizr tayc olarak smektit ve kaolen grubu minerallere tercih edilmektedir. Hidrojenasyon, deslfrizasyon, denitrojenasyon, demetilizasyon, etanolden butadien ve metanolden hidrokarbon eldesi gibi birok katalitik proseste Co,Ni,Fe,Cu,Mo,W,Al,Mg'un katalitik destekleyicisi olarak sepiyolit kullanlmaktadr. Sepiyolitin katalitik uygulamalar unlardr : 1. Olefinlerde doygun olmayan C=C balarnn hidrojenasyonu, 2. Otomobil ekzoslar ve fabrika bacalar iin katalitik seramik filtre imali, 3. Etanolden butadien retimi, 4. Metanolden hidrokarbon retimi, 5. Sv yaktlarn hidrojenasyonu. Reolojik zellikler : Sepiyolit, su veya dier svlarla, nispeten dk konsantrasyonlarda yksek viskoziteli (1000-40.000 cps/5 rpm, Brookfield viskozimetresi) ve durayl sspansiyonlar oluturur. Sepiyolitten yaplan sspansiyonlar tiksotropik zellik gsterdiinden, kozmetik, yaptrc ve gbre sspansiyonlarnda kalnlatrc (thickener) olarak kullanlr. Sepiyolit ayrca, dier killere gre tuzlu ortamlarda daha durayldr ve bu nedenle zellikle petrol sondajlarnda amur malzemesi olarak kullanlr. pH=8'e kadar faydal zelliklerini muhafaza eder, ancak pH>9 olduu koullarda peptizasyon viskozitede ani bir de neden olur. Reolojik zelliklerinden dolay kullanld alanlar unlardr; 1. zelti kalnlatrc ve tiksotropik zellikleri nedeniyle boya, asfalt kaplamalar, gres ya ve kozmetik rnlerde 2. Yksek elektrolit konsantrasyonu ve scakla sahip derin sondajlarda amur malzemesi olarak, 3. Tarmda toprak dzenleyicisi olarak; tohum kaplama ve gbre sspansiyonlarnda, haere ve bcek ilalar taycs olarak 4. Balayc zelliinden dolay eczaclkta ve katalizr tayc pelet ve tablet olarak, 5. Kat, mukavva, filtre ve duvar kad ve kauuk sanayilerinde dolgu maddesi olarak 6. Tula ve seramik rnlerde (zellikle high-tech uygulamalar bulunan honeycomb seramikler), 7. Deterjan sanayinde Ayrca besicilikte yemle kartrldnda verim art salamakta ve hayvanlarda amonyum dengesini kontrol etmektedir. Yine son zamanlarda, atk sulardan biyogaz retiminde metanojenik bakteri taycs ya da biyoreaktr olarak kullanm gelitirilmitir. Lifsi yapda olmas, buna karlk kanserojen etkisinin asbeste kyasla son derece dk olmas, asbest yerine kullanlmasn da gndeme getirmitir.

GRAFT
Doal grafit tek bana veya dier baz malzemelerle kartrlp, ekillendirilerek, saylamayacak kadar ok geni alanlarda kullanlmaktadr. Yalayc olarak, elektrik sanayinde, dkmclkte, boyaclkta, elektronik malzeme yapmnda, izole tesislerinde, motorlarda, kurun kalem yapmnda ve daha birok alanda grafitten yararlanr. En nemli kullanm alan ise, elik sanayi ve elektro metalurji sanayi'dir. Grafitin kullanm alanna gre, genellikle ekli belirtilmez. Ancak, pota gibi ekillendirilmi refrakterlerin yapmnda, daha stn zellikleri nedeniyle, pul eklindeki grafit tr, dier metalurji uygulamalarnda ise daha ucuz olmasndan dolay, amorf grafit tercih edilmektedir. 1. Makine Paralarnda Yalayc Olarak; Kayganl, yumuakl ve makine paralar zerinde uzun mddet yapabilmesi zellii nedeni ile, makine yataklarnda yalama maddesi olarak kullanlabilir. Bu alan iin kullanlabilecek grafitin ok saf olmas (en az % 95 grafitlemi karbon) ve kuvars gibi sert mineralleri iermemesi gerekir. Bu alan iin en uygun grafit tr, phesiz pul eklinde olandr. Grafit 0.1 - 1 mikron boyutuna tldkten sonra, ya, su, alkol veya bunlara benzer tayc bir sv ierisinde kolloid hale getirildikten sonra, makine parasnn istenen yerine iletilir. Tayc svnn trne bal olarak, grafit burada kuru veya ya bir tabaka oluturur. Kuru tip, frn zincir ve arabalarnda, motor silindirlerinde, deniz aralarnda ve kimyasal tesislerde; ya tabaka tr ise, yksek basn altnda, bilyal yataklarda kullanlr. 2. Ergitme - Pota Endstrisinde Grafitin, dnya retiminin hemen hemen yarsna yakn miktar, bu alanda kullanlmaktadr. Grafitin ergime derecesi ok yksek olduundan (yaklak 4.000 oC), sya dayankldr. Genleme sabitesi ok dk; mekanik yklenmeye, kimyasal etkilenmeye ve scaklk deiimlerine kar dayankll ok iyidir. Isy ok iyi iletmesi ve d yzeylerinin bir svnn metali kavrayp - tutmayaca ekilde kaygan olmas gibi nedenler de, zellikle dkm potalar iin tercih edilen zellikler arasndadr. Balayc zellik kazandrmak iin, arlnn yars kadar ate kili veya kmr katran; istenen zellikleri kazandrmak ve maliyeti drmek amacyla da kum, ate tulas ve asbest gibi ilaveler yaplr. Karma giren maddelerin oran, kullanl amacna gre deiir. Pota iin elverili grafit tr, ince taneli (ortalama tane boyu 0,3 mm.), younluu fazla, kl ve kkrt iermeyen, yksek tenrl (% 85 veya daha fazla) grafitlemi karbon ierendir. Kl ierdii takdirde, kln ergime derecesinin yksek olmas (ounlukla Sri - Lanka Tipi) istenir. 3. Dkm Sanayinde % 40 - 60 grafitlemi karbon ieren grafit tozlarnn, asl kullanld yerler dkmhanelerdir. Kil ve kumla kartrmak suretiyle dkm kalplar yapmnda kullanlr. Bentonit veya olivin ile kartrlp, tlm kok kmr tozu ve petrol koku, bu sanayi dalnda grafiti ikame edebilmektedir. 4. Kurun Kalem Ucu Yapmnda Kurun kalem ucu, ilenmi kaolen, bentonit ve grafit karmndan yaplr. Bu kullanma en uygun grafit tr, ince taneli ve kompakt olandr. Yumuakl nedeniyle, daha ok doal grafit tercih edilir. Saflnn ykseklii orannda, bu alandaki kymeti artar. Dk kaliteli kalem ular iin amorf grafit kullanlr. Her iki durumda da arzu edilen grafit tr, andrc madde (kuvars gibi) iermeyen ve % 96 orannda grafitlemi karbona sahip olandr. 5. Motor ve Jeneratr Fralar malinde Bu malzemeler, yksek scaklktaki amorf veya damar trndeki doal grafitten yaplr. Bu amala uygun grafitin grafitlemi karbon miktar % 85'ten fazla olmaldr. Grafit fra yapmnda, zift, katran veya reine ile balanm grafit ve metal tozlar (bakr veya gm) kullanlr. 6. Grafitin Dier Kullanm Alanlar Son senelerde kuru pil sanayinde, bol miktarda grafit kullanlmaya balanmtr. Bunun iin pul tr (levhams) ve grafit tozu en uygunu olup, en az % 85 grafitik karbon iermesi gereklidir. Grafit ayrca uak sanayinde, belirli jet motoru paralar ve uak paralarnda, byk lde arlk azaltlmas iin grafit flamanla kuvvetlendirilmi kompozit malzemeler kullanlr. Bu tr malzemeler ayn zamanda, spor malzemelerinde de kullanlmakta olup, otomobillerde kullanlabilirlii konusunda da aratrmalar yaplmaktadr.

Grafit, atom reaktrlerinde, ila retiminde, metalurji sanayinin eitli dallarnda ok ynl olarak kullanlmaktadr. Toz metalurjisinde, grafit, yatak malzemesi yapmnda ve elik imalinde, elie, karbon salayc olarak iki ayr amala kullanlr. Grafit, toz harman malzemenin sktrlmak suretiyle ekillendirilmesi srasnda yalayc olarak; bu materyalin sinterlenmesi srasnda ise, metal oksitleri indirgeyici olarak grev yapar. Demir - elik retiminde kullanlan grafit ok saf olmaldr. Dier baz metallerin retimindeki gerekli grafitin ayn derecede saf olmas o kadar nemli olmayabilir. Grafitin safl, tane boyutu, boyut dalm ve nem durumu gibi faktrlerin deiimine bal olarak; anma ve srtnmesi istenilen dzeyde, kendinden yal yataklar imal edilebilir. Bu sahada kullanlan grafitin tr ve safl konusunda bir snrlama yoktur.Aadaki tablo da grafitin balca kullanm alanlar verilmitir.

Grafitin Kullanm Alanlar Kullanld Alanlar Refrakter Tulalar Dkm Boyalar Potalar REFRAKTERLK (VEYA Yatay Mufl Frnlar DAYANIKLILIK) (Retort) Soba Boyalar Elektrodlar Motor ve Jeneratr Fralar Pil Tozlar LETKENLK Fren Astarlar Elektrodlar Basm (Electro - Typing)Is Deitiricileri Karbon Ykseltici Izabe Ilemleri KARBON VERC Nkleer Moderatrler (Ntron Yavalatclar) Yalayclar Motor ve Jeneratr Fralar Barut Cilas Lastikler YALAYICILIK Kurun Kalemler Yataklar Tohum ve Gbre Kaplama Fren Astarlar Piston Halkalar (Segmanlar) Motor Gmlekleri Contalar Yaptrclar Boyalar KMYASAL ASALLIK Refraktrler Pil Karbonlar Dkm Boyalar Pas Temizleyiciler(Kazanlar) Soba Boyalar Kullanma Amac

BART
tlm baritin en nemli kullanm alan sondaj sektrdr. Dnya barit retiminin % 85-90' bu sektrde kullanlmaktadr. Baritin younluunun yksek olmas, andrclnn dk olmas, yksek basn ve sya kar stabil olmas, manyetik zelliinin olmamas, eitli kaynaklardan kolay ve uygun maliyetle elde edilebilmesi sondaj sektrnde yaygn olarak tketilmesini salamaktadr. Cam endstrisinde deiik baryum bileikleri kullanlmaktadr. zellikle preslenmi camlarda, baryum oksit kurun oksitten daha fazla parlaklk salamaktadr. Boya sanayinde badana tipi boyalarda, beyazlatc pigment olarak, yal boyalarda inceltici olarak kullanlmaktadr. tlm baritin sentetik kauukla kartrlmas ve asfalt ilavesiyle, havaalan pistleri ve yksek standartl yol kaplamalar yaplr. Baryumun X-nlarn zararsz hale getirme zelliinden dolay rntgen ekimlerinde, ntronlar engelleme zelliinden dolay atom reaktrlerinde kullanlr. Lastik sanayinde dolgu malzemesi olarak kullanlan barit, seramik sanayinde seramik cilas olarak kullanlr. Baritin kimya sanayinde de nemli bir kullanm mevcuttur. Litofon, baryum hidroksit, baryum siyanat, baryum kromat, baryum nitrat vs. eldesinde kullanlr. Cam endstrisinde kullanlan barit, 16-20 mesh boyutlarnda tlmelidir. % 98 BaSO4, en fazla % 1.5 SrO2, % 0.15 Al2O3, % 0.15 Fe2O3 deerlerine sahip olmaldr. Kimya sanayinde kullanlan baritin BaSO4 oran % 95'den fazla ve tane boyu 4-20 mikron arasnda olmaldr.

TALK
Talk; seramikte, boya yapmnda, at kaplamasnda, haarat ilac retiminde, kauuk ve kat sanayinde, kozmetik ve farmakolojide, asfalt dolgu maddesi yapmnda, hayvan yemi ve gbre retiminde kullanlr. Kullanm amacna gre, yumuakl, ya absorbsiyonu, nem oran, erime noktas, zgl arl, s ve elektrik iletkenlii ve kimyasal analiz nemlidir. 1. Seramik Sanayinde: Talkn s ile genleme zelliinin ok az olmas nedeniyle banyo ve mutfak seramiklerinde ve elektrik sobalarnn plakalarnda kullanlmasn salamtr. Seramik sanayinde kullanlacak talkta fiziksel ve kimyasal yap bakmndan homojenlik istenir. Ayrca, tane irilii ve dalm ile piirme rengi de nemlidir. Bileiminde manganez ve demir istenmeyen impuritelerdir. CaO % 0.5, demir oksit % 1.5 ve Al 2O3 % 4' ten fazla olmamaldr. Elektroseramik ve srlamada kullanlan talk saf magnezyum silikattr. Ayrca kloritsiz kompakt talk (steatit) kullanlabilir. 2. Boya Sanayinde: Lif ve yaprak zelliine sahip talklar, ya absorblama zelliinden dolay boya ve benzeri ya yapmnda kullanlmaktadr. Boya sanayinde kullanlan talk tldnde son derece beyaz ve tenr yksek olmal (% 98.5). Ayrca 325 mesh' lik elekten geebilmelidir. Talk lifi boya tabakacklarnn birbirine ve yzeye kenetlenmesini salar. Ar boya materyallerinin kmesini nleyip, boyann daha homojen olmasn salar. 3. at Kaplamasnda: Bu i iin genellikle kalitesiz talklar kullanlr. Bu yzden hammaddede beyazlk ve saflk aranmamaktadr. Aranan zellikler tane boyu ve dalm ile ya emme zelliidir. 4. Haarelere Kar: Talk haare ldrc ila yapmnda da kullanlmaktadr. laca toksik etki, istenen younluk ve az andrclk zelliklerini kazandrr. 5. Kauuk Sanayinde: Talk, bir ok sentetik lastik, plastik ve kauuk retiminde doldurucu olarak kullanlr. Maddeye sk bir doku kazandrr. 6. Kat Sanayinde:

Talk, yumuakl, tane boyu, mrekkep emme zellii ve suda erime zellii nedeni ile kat sanayinde rahata kullanlabilmektedir. Ancak kullanlacak talkn CaCO3 oran % 2-5'ten fazla olmamal ve baka mineral iermemelidir. 7. Kozmetik ve Farmakolojide: Talkn istenilen tane boyutunun elde edilmesi mmkn olduundan kimyasal safl ve kayganlndan dolay kozmetik rnleri ve ila retiminde kullanlmaktadr. Bu sanayide kullanlan talkta aranan zellikler, ierdii lifsi ve sert minerallerin azl, arsenik ve demir miktarlarnn dk olmasdr.

ZEOLT
Zeolitlerin endstriyel alanlarda kullanlabildii 1940'l yllarda ortaya konulmasna ramen tali mineral olarak volkanik kayalarn boluk ve atlaklarnda bulunduunun bilinmesi kullanmlarn snrlamtr. Ancak 1950'li yllardan sonra denizel ve glsel tflerin de zeolit ierdiklerinin saptanmasyla, doal zeolitlerin kullanm alanlar hzla genilemitir. Zeolitlerin balca fiziksel ve kimyasal zellikleri olan; iyon deiiklii yapabilme adsorbsiyon ve buna bal molekler elek yaps, silis ierii, ayrca tortul zeolitlerde ak renkli olma, hafiflik, kk kristallerin gzenek yaps zeolitlerin ok eitli endstriyel alanlarda kullanlmalarna neden olmutur. Son yllarda nemli bir endstriyel hammadde durumuna gelen doal zeolitlerin bu zelliklerinden biri veya birinden fazlasnn istedii kullanm alanlar: kirlilik kontrol, enerji, tarm-hayvanclk, maden-metarlurji ve dier alanlar olmak zere 5 ana blmde toplanabilir. 1. Kirlilik Kontrol: Son yllarda zeolit mineralleri iyon deitirme ve adsorbsiyon zellikleri nedeniyle kirlilik kontrolnde gittike artarak kullanlmaktadr. a- Radyoaktif Atklarn Temizlenmesi Nkler santral atklarnda bulunan ve evre sal asndan tehlikeli olan Sr90, Cs137, Co60, Ca45 gibi izotoplar, zeolitlerle tutulabilmektedirler. Bylece atk sudan alnan radyoaktif atklar, zeolitle birlikte gmlerek zararsz hale getirilmektedir. Bu alanda asitlere dayankllklar nedeniyle klinoptilolit ve mordenit kullanlmaktadr. b- Atk Sularn Temizlenmesi ehir ve endstri tesislerin atk sularnda bulunan azot, balk ve dier su faunasna toksik etki yapmann yan sra bu faunann beslenmesi iin gerekli alglerin remesini de engellemektedir. Bu nedenle atk sularda bulunan azot ve istenmeyen baz ar metal katyonlar (rnein Pb++) zeolitler tarafndan tutulmaktadr. Ayrca sulama ve sel sular, azotlu gbreler ve hayvan dks ieriinden, nehir ve glleri kirletmektedir. Bunu nlemek iin doal ve suni gbreler, klinoptilolitle kartrlarak kullanldnda azotun fazlas tutularak zararsz hale getirilmekte ve gbre kullanmnda tasarruf salanmaktadr. c- Baca Gazlarnn Temizlenmesi Petrol ve kmr kullanan tesislerin bacalarndan kan CO2 ve dier kirletici gazlar zeolitlerin adsorblayc zellii ile ayrlabilmektedir. Mordenit ve klinoptilolitin bu alanda ok iyi sonular verdii yaplan almalarla ortaya konmutur. d- Petrol Szntlarnn Temizlenmesi Kirlilik kontrol uygulamalarnda yeni gelien bu alanda aktifletirilmi zeolit, genletirilmi perlit, sodyum karbonat, tartarik asit ve % 20 metilsiloksan ieren bir balaycyla peletlenmi halde kullanmaktadr. zgl 3 arl 0.5 gr/cm ve ya adsorblama kapasitesi 0.97 gr olan bu malzeme, 200 saat suda yzebilmekte ve yzeydeki petrol adsorblamaktadr. e- Oksijen retimi Yaam iin gerekli olan oksijenin azalmasna yzylmzn sorunlarndan olan su ve hava kirlilii neden olmaktadr. Akarsu ve gllerdeki oksijen eksiklii, bu ortamlarda yaayan balk ve bitkilerin yok olmasna neden olurken kapal bir mekandaki oksijen azl insan saln tehdit etmektedir. Bu durumlarda zeolitlerin azotu seimli adsorblama zelliklerinden yararlanarak bu ortalamalara oksijence zenginletirilmi hava salanabilmektedir. Oksijen retiminde, daha ok sentetik zeolitlerden yararlanlmakla birlikte, doal zeolitlerden zellikle mordenit ve baz klinoptilolitlerle abazit de kullanlabilir grlmektedir. 2. Enerji: Dnyann gittike byyen enerji ihtiyac; kmr ve petrol yannda nkleer ve gne enerjisi gibi kullanlan ve ayn zamanda da gelitirilmekte olan deiik kaynaklardan karlanmaya allmaktadr. Bu kaynaklarn enerjiye dntrlmesi esnasnda sentetik ve doal zeolitlerden faydalanmaktadr. a- Kmr ihtiyacnn gn getike artmas kaliteli ve kolay iletilebilir rezervlerin azalmas, ok derinde bulunan veya kkrte zengin kmr yataklarnn iletilmesini zorunlu klmaktadr. Bu tr yataklarda, kmr yer altnda yaklarak gazlatrlr ve elektrik enerjisine evrilir. Bu alanda zeolitler kmrn yer altnda yaklabilmesi iin gerekli oksijenin retilmesinde ve yanma srasnda oluan SO2'nin yannda patlayc zellikteki azotoksit ve hidrokarbonlarn temizlenmesinde kullanlabilmektedir. Ancak yaygn deildir. b- Doal Gazlarn Saflatrlmas Zeolitler, 1969 ylndan beri kirli veya saf olmayan doal gazlarndan CO2'in uzaklatrlmasnda kullanlr. c- Gne Enerjisinden Faydalanma

Zeolitlerin scakla bal olarak su verip alma zelliklerinden yararlanarak, klinoptilolit ve abazit zerinde yaplan uygulamalarda, kk yaplarn stlmas ve klimatize edilmesi, dier bir deyile, zeolitlerin gne enerjisinin transferinde s deitirici olarak kullanlmas mmkn grlmektedir. d- Petrol rnleri retimi Burada genellikle, adsorbsiyon kapasiteleri ve etkin gzenek aplar doal zeolitlere gre daha yksek olan sentetik zeolitler kullanlmakla birlikte petrol ve gaz ieren alanlarn aranmas ve paleoortam koullarnn belirlenmesinde nemli bilgiler veren doal zeolitler, petrol ve gaz retimi ile bunlarn rafinasyonunda baz zel uygulamalarda kullanlabilmektedir. Tabii gazlardan su ve CO2 mordenit, abazit ve klinoptilolit kullanlarak ayrlmaktadr. Ayrca doal zeolitlerden petrol rafinasyonunda yararlanlabilecek nitelikte katalizrler retilmitir. 3. Tarm ve Hayvanclk: Zeolitli tfler, gbrelerin kt kokusunu gidermek ieriine kontrol etmek ve asit volkanik topraklarn pH'nn ykseltilmesi amacyla uzun yllardan beri kullanlmaktadr. a- Gbreleme ve Toprak Hazrlanmas Doal zeolitler, yksek iyon deitirme ve su tutma zellikleri nedeniyle topran tarm iin hazrlanmasnda, ounlukla kil bakmndan fakir topraklarda yaygn biimde kullanlmaktadr. Ayrca yksek amonyum seicilii nedeniyle gbre hazrlanmasnda tayc olarak klinoptilolit kullanlmasyla amonyumun bitkiler tarafndan daha etkin biimde kullanlmas ve gbre tasarrufu salanmaktadr. Klinoptilolit nem fazlasn adsorplad iin gbrelerde depolama srasnda oluan pime ve sertlemeyi de nlenmektedir. b- Tarmsal Mcadele Doal zeolitlerden iyon deitirme ve absorplama kapasitelerinin yksekliinden dolay tarmsal mcadele ila tayc olarak yararlanlmaktadr. c- Toprak Kirliliinin Kontrol Doal zeolitlerin katyon seme ve deitirme zelliklerinden sadece besleyici iyonlarn bitkiye aktarlmasnda faydanlmayp ayn zamanda beslenme zincirlerinde Pb-Cd-Zn-Cu gibi istenmeyen baz ar metal katyonlarnn tutulmasnda da yararlanlabilir. Bu alanda kullanlan klinoptilolitin radyoaktif kirlenmenin sz konusu olduu topraklara ilave edilmesi ile bitki tarafndan alnan S90 miktarnn byk lde azaltld da saptanmtr. d- Besicilik Yemlerine zeolit ilave edilen tavuk, domuz ve gevi getiren hayvanlarn normal yemlerle beslenenlere oranla salklar bozulmakszn arlklarnn art belirlenmitir. Bu alanda kullanlan zeolitlerin balcalar klnoptilolit ve modernittir. e- Organik Atklarn Muamelesi Bu alanda kullanlan doal zeolitler dklarn kt kokusunun giderilmesini, nem ieriklerinin kontroln ve dklarnn oksijensiz ortamda rmesiyle oluan metan gaznn dier gazlardan ayrlmasn salamaktadr. Koku giderimi ve nem ieriinin kontrol ile hayvan barnaklarnda daha salkl koul yaratlmaktadr. f- Su Kltr Gl ve gletlerde biyolojik artklarn neden olduu kirliliin temizlenmesinde doal zeolitler zellikle klinoptilolit etkin olarak kullanlmaktadr. Ayrca doal zeolitlerden, canl balk tamacl ve su kltr ortamlarnda ihtiya duyulan oksijence zengin hava akmnn temininde de yararlanlmaktadr. 4. Madencilik ve Metalurji : a- Maden Yataklarnn Aranmas Volkanik malzemenin hidrolizi sonucu oluan zeolitler cevher yataklarnn oluumlarnn aklanmas yannda, aramalarnda da kullanlabilir. Japonya'da tfl kumtalarndaki uranyum cevherlemesinin klinoptilolit-hlanditli seviyelere baml olduu belirlenmitir. lkemizde ise zeolitli tflerin borat oluumlar ile ilikileri dikkat ekmektedir. b- Metalurji evre sal asndan tehlike oluturan baz ar metal katyonlar ieren madencilik ve metalurjik faaliyetlerinden ortaya kan atksular, doal zeolitlerin katyon deitirme zelliklerinden faydalanlarak artlabilmektedir. Ayrca pirometalurji sanayinde CaCO3 ve doal zeolit karm Cu-Pb alamlarnn eritilmesinde ortaya kan zararl dumanlar % 90 orannda yok edebilmektedir. 5. Dier Kullanm Alanlar a- Kat Endstrisi Yksek parlakl olan zeolit cevherleri, kat endstrisinde dolgu maddesi olarak gittike daha fazla kullanlmaktadr. Klinoptilolit katkl kat, normal kil katkl katlara gre daha tok olup, kolay kesilebilmekte ve mrekkebi daha az datmaktadr. Klinoptilolit -10 mikrona kadar tldnde andrma endeksi % 3'den az, parlakl 80 civarnda bir malzeme zellii kazanr. % 28 zeolit tozu katlm bir karmdan klasik kada gre ok daha hafif kat retimi mmkndr.

b- Inaat Sektr Puzzolan imento ve beton: Zeolitik tf yataklar, birok lkede puzzolanik hammadde olarak kullanlmaktadr. Zeolit puzzolanlar, son beton rnnn daima yer alt su korozyonuna maruz kalaca hidrolik imentolarda nemli uygulamalar bulmaktadr. Zeolitlerin sulu altyaplarda kullanlacak puzzolan imento retiminde kullanlmas, yksek silis iermeleri nedeniyle betonun katlama srecinde aa kan kirecin ntrlemesini salayabilmektedir. Hafif Agregat: Perlit ve dier volkanik camlar gibi doal zeolitler de genlemeye uygundur. Genletirilmi zeolitlerin skma ve anmaya kar dayanm daha yksek olup, genletirilmi hafif agregat retilmektedir. Boyutlandrlm Ta: Zeolitik tfler, dk arlkl, yksek gzenekli, homojen, sk -salam yapldrlar. Kolayca kesilip ilenebilmeleri ve hafiflikleri ile yap ta olarak kullanlrlar. Birok lkede uzun yllar bu amala kullanlan devitrifiye volkanik kller ve deiime uram tflerin zeolit ierikli olduu son yllarda anlalmtr. c- Salk Sektr Doal zeolitler bu alanda eitli ekillerde kullanlmakla birlikte, bunlar arasnda en nemlisi klinoptilolitin flrrl di macunlarnda parlatc katk maddesi olarak kullanlmasdr. d- Deterjan Sektr evre kirlenmesi nedeniyle deterjanlarda fosfat kullanm baz lkelerde kstlanmaktadr. Bu yzden deterjan katk maddesi olarak zeolitler fosfatlarnn yerine kullanlmaktadr.

DATOMT
Diatomit rnleri sanayide birok ilemlerde ara ve yardmc malzeme olarak kullanlmaktadr. Balca tketim alanlar nem srasna gre yle sralanabilir : - Filtre-Yardmc malzemesi (szme), - Dolgu malzemesi, - Izolasyon malzemesi (s, ses, elektrik), - Absorbent, - Andrc ve yzey temizleyici, - Katalizr tayc, - Hafif yap malzemesi, refrakter imalat, - Birok kimyasal maddelerin retiminde silis kayna olarak, - Gbrelerde tayc ve topraklanmay nleyici olarak. Diatomitin % 85-90 gzeneklilik derecesine sahip bir doku meydana getirebilecek zel yaps, kimyasal inrtl ve steril zellii nedeniyle en ok tketildii ve ikame rnlere gre hemen hemen rakipsiz olduu kullanm alan, sspansiyon halindeki kat tanecikleri svlardan ayrmak amacyla uygulanan filtrasyon ilemleridir. Bu uygulamada filtre yardmc malzemesi bez, elek gzenekli ta veya metalden yaplan destek yzeyleri zerine biriktirilerek filtrasyon keki oluturmak suretiyle veya dorudan doruya szlecek svya ilave edilerek kullanlr. Filtrasyon ilemi srasnda szlmekte olan svya kontroll olarak dozajlama eklinde ilave edilmek suretiyle kekin gzeneklilii korunur. Bylece istenilen szme hz ve berraklk derecesini elde etmek mmkndr. Yardmc malzeme kullanlmas szme periyodunu uzatmakta, istenilen hz ve berraklkta szme yaplabilme imkann salamakta ve ilemi kolaylatrmaktadr. Bu sebeplerden dolay iletme giderleri ve iilikte nemli tasarruflar salanmaktadr. Diatomit filtre yardmc malzemeleri ham eker erbeti, bira, viski, arap, yzme havuzu sular, kuru temizleme solventleri, eczaclk mamlleri, meyve ve sebze sular, endstriyel atklar, kimyasal maddeler, vernik ve lakeler, madeni ve nebati yalarn filtrasyon ilemlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Diatomit rnlerinin ikinci byk kullanm alan fonksiyonel dolgu ilemleridir. Burada kullanlan dolgu malzemesi nihai mamln zelliklerini gelitirerek performansn artrmaktadr. Bu ama iin diatomitin hafiflik, dayankllk, kimyasal inrtlk, s-ses-elektrik izolasyon kabiliyeti, yksek gzeneklilik ve emicilik zelliklerinden yararlanlmaktadr. Diatomitin fonksiyonel dolgu ilemi iin kullanld en nemli uygulamalar boya, plastik, lastik, kat, ila, kozmetik, cila, kibrit, di macunu ve kimya sanayileridir. Baz diatomit eitleri % 94'e ulaan yksek silis muhtevalarna sahiptirler. Bu sebeple kimyasal reaksiyonlarn byk ounluuna kar ilgisizdirler. 1430 C civarndaki yksek ergime scakl ise ar scaklklara kar dayankllk salar. Bu sebeple diatomit rnleri hem katalizr taycs, hem de izolasyon eleman olarak kullanlrlar. Katalizr tayc uygulamasnn en nemli rnekleri hidrojenasyon prosesindeki nikel katalizrler ve slfrik asit retimindeki vanadyum katalizrlerdir. Ayrca imentoda su mutevas fazlaln giderme ve homojeniteyi slah etmek amacyla kullanlabilir. Betona % 3 orannda diatomit ilavesinin betonun basn direncini % 20, ekme direncini ise % 10 orannda artrd gzlenmitir.

BENTONT
ok geni bir kullanm alan olan bentonit balca aadaki ilevleri iin tketilir. -Sondajlarda sondaj amurunu adalap krntlarn yukar kmasn salar, su kaaklarn nler; -Dkm kumu balaycs olarak kalplarn hazrlanmasnda (1600 C'ye kadar dayanmaktadr); -Demir tozlarnn peletlenmesinde; -naat mhendisliinde temel ve baraj yaplarnda su ve sv szdrmazl elde etmede, -Hayvan yemi yapmnda; -Yemeklik sv yalarn aartlmasnda; -arap ve meyve sularnn berraklatrlmasnda; -la, kat, lastik sanayinde dolgu maddesi olarak; -imento sanayinde, seramik sanayinde katk maddesi olarak; -Evcil hayvanlarn altlarna yaylacak atklarnn kolay temizlenmesinde, -Petrol rafinasyonunda;

-Atk sularn temizlenmesinde, -Boya sanayinde ve yangn sndrclerde, -Gbre yapm ve toprak slahnda. Kullanm Alan Sondaj amuru Dkm kumu balama Ya aartma Dier alanlar % Oran 40 30 15 15

FLORT
% 97'den daha ok kalsiyum florr ihtiva eden fluorit, asit sanayiinde hidrofluorikasit retiminde kullanlr. Muhtevas % 85-95 CaF2 olan fluorit seramik, cam ve emaye retiminde kullanlr. CaF2 ierii % 60-85 olan fluorit ise elik endstrisinde akkanl artrc madde olarak kullanlmaktadr. Fluorit balca demir-elik sanayiinde, alminyum sanayiinde, kimya sanayiinde (HF asit ve trevleri yapmnda) ve seramik sanayiinde olmak zere cam, mobilya ve imento sanayii dahil 30 dan fazla sanayi dalnda kullanlmaktadr. Hidrofluorik asit (HF): Asit kalitesindeki fluoritin frnda H2SO4 ile reaksiyonundan elde edilir. HF asitten ise sentetik kriyolit elde edilir. Kriyolit de, alminyum sanayinde alminadan metal aluminyum elde edilmesinde elektrolit olarak kullanlr. HF asit ayrca uak ve otomobiller iin yksek oktanl benzin imali ve elik parlatlmas dahil birok kimya endstrisinde kullanlmaktadr. Demir-elik sanayinde, yksek frnlarda demir ve elektrik frnlarnda elik elde ederken crufu akkanlatrc olarak fluorit kullanlmakta ve bylece demirdeki kkrt ve fosfor crufa karm olmaktadr. Fluorit seramik sanayinde sr yapmnda, cam sanayinde beyaz ve renkli opal cam imalinde, portland imentosu imalinde klinker elde etmek amacyla, soba, buzdolab ve piirme aralarnn elik ksmlarnn kaplanmasnda, suni kauuk ve aerosol retimi olmak zere birok sanayi dalnda kullanld gibi elektrot kaplamalarnda rutil yerine ikame maddesi olarak da kullanlmaktadr.

KIYMETL TALAR
Mcevher talar her eyden nce ss malzemesi olarak, kk heykelciklerin yapmnda ve dier sanatsal yaptlarda ve sergilemek maksadyla kolleksiyonculukta kullanlr. Dk kaliteli elmaslar endstriyel uygulamalarda kullanlabilir. Son derece kymetli oluunun yannda endstriyel amala kullanm ok nemli miktarlara ulamaktadr. Sertlik derecesinin 10 oluu, yani dnyann en sert malzemesi oluu ona ayrca bu avantaj salamtr. Toz halinde dahi olsa eitli ekillerde endstriyel maksatlarla kullanlmaktadr. Kristal elmas her trl malzemeyi kesme, delme ve dzlemede, yani andrc olarak kullanlr. Kristal kuvars-renklileri kymetli ta ve baz eitleri telsizlerde tketilirler. Beril hassas terazilerde, yeil turmalin; turmalin kamas ile dier polarizasyon aletlerinde kullanlr. ok sert oluu ve asitlerin etki etmemesi nedeniyle muhtelif tr agatlar laboratuvarlar iin havan imalatnda, ayrca terazi, bak azlarnda, eitli ss ve ev eyas yapmnda, tekstil silindirlerinde ve spatl olarak kullanlabilir.

ASBEST
Asbest minerali, lifsi yapsndan dolay imento rnlerine katldnda beton iindeki elik kafese benzer ekilde zel balayclk niteliine sahiptir ve bu nedenle betonun mukavemetini artrmaktadr. Elektrie ve sya kar yaltkanl, dier yandan atee dayankll asbestin tketim alanlarn belirleyen balca teknolojik zellikleridir. Btn bu zelliklerinden dolay asbest, 3000 den fazla endstriyel rnn yapmnda kullanlmaktadr. Basnca dayankl borular, i-d cephe ve tavan kaplama malzemeleri ve levhalar, fren balatalar, eitli contalar, zel filtreler, kat rnleri asbestin kullanld balca rnlerdir. Kimya, ila, lastik-plastik, boya, eker, kat ve uzay sanayilerinde de asbest eitli rnlerin imalinde kullanlmaktadr.

TTANYUM
Titanyum kullanmn iki ayr blmde deerlendirmek gerekir: A- Metal ve alamlar B- Oksit ve dier bileikleri Metalik titanyum stn fiziksel ve kimyasal zellikler gsterir. Bu nedenle; uzay arac, uak ve fze yapmnda yeri doldurulamaz bir metaldir. Yksek hz, titreim ve yksek snn sz konusu olduu ara ksmlarnda, motor trbin kanatlarnda ve benzeri ar yklenen dier ara blmlerinde ok kullanlr. Kimyasal dayankll ise andrc kimyasal madde reten fabrikalarda kullanlmasnn nedenidir. Titanyum oksit u anda bilinen en beyaz boya maddesidir. Titanyum beyaz ad altnda boya endstrisinde geni apta kullanlr. Bunun dnda; kozmetik endstrisi, linolyum (muamba), yapay ipek, beyaz mrekkep, renkli cam, seramik sr, deri ve kuma boyanmas, kaynak elektrotlar yapm ve kat endstrisi gibi pekok alanda da kullanlabilir. Bu kadar ok kullanm alanlar olmasna karn; retilen tm titan oksidin % 60' boya endstrisi tarafndan tketilir. Dier bileiklerinden titanklorit, kumalarn rengini aartmada; tetraklorit yapay sis eldesinde; titanyum karpit andrc olarak kullanlr.

ZRKONYUM ve HAFNYUM
Zirkon, kum halinde, tlm rn (-200, -300 Mesh ve benzeri) veya 1.5-10 mikron kadar kltlm toz olarak kullanlr. Refrakterler hala en byk kullanm alandr. Bunu seramik, dkm sanayii ve andrma uygulamalar izlemektedir. Zirkonun kaplama dkm, cam refrakterler ve TV/katot n tplerinde kullanlmas geliirken kimyasallarda ve durayl zirkonyalarda kullanm da ilerleme gstermekedir. Metal olarak zirkon, telsiz lambalarnda, elektrodlarda, aydnlatma fieklerinde, kesici aletler yapmnda elik endstrisinde kullanlr. Anmaya dayanm, yksek erime noktas ve az da olsa ar ntronlar absorbe etme kabiliyeti nedeniyle zirkonyum, nkleer reaktr dizaynlarnda aranlan bir materyal durumundadr. Atom sanayinde kullanlan zirkonyumun, tamamen hafniyumdan arnm olmas gerekir. Frn astarlarnda, laboratuvar kaplarnda, yal boyalarda ve X-Ray' de soutucu olarak kullanlr. En byk kullanm alan kaplama maddesi olarak kullanld soutmal reaktrlerdir. Ayrca zirkon kumlar tula ve cam frn bloklarnda, emaye, boya, andrclar iinde, eczaclkta ve yap malzemelerinde de kullanlr. Son yllarda yap malzemesi olarak kullanm d gstermektedir. Zirkon kimyasallar yaptrclarda, terletmeyen maddelerde, sulu polimerlerde, katalizr olarak, seramik boyasnda, elektro ve mhendislik seramiklerinde, optik camlar parlatmada, deri tabaklamada, kurutucu ve pas nleyici olarak boyalarda, kat ve fotorafik jelatin sertletiricisi olarak, refrakterlerde, sabun ve di macunlarnda, sentetik kymetli ta yapmnda, tekstil sanayinde su alc olarak, fotoraf makinesi fla lambalarnda ve koruyucu titan kaplama olarak kullanlr. Zirkon kimyasallarn toksik veya pahal malzemenin yerini almada giderek artan bir ok ynll vardr. Hafniyumun en byk kullanm alan, jet motorlarnn ateleme blmndeki trbn fanlarnda karm toplaycldr. Motor verimini ve yksek scaklk srtnme dayanmn dzenler. Ikinci byk kullanm alan, nkleer reaktr kontrol ubuklardr. Mkemmel scak su anma dayanmna sahip olduu, kolay tel haline getirildii ve termal ntron absorbsiyon kesiti byk olduu iin bu alanda ok tketilir. Son gelimeler, nkleer yakt tekrar ileyen santrallerde, bakr elektrot balklarda ve kulaklk mknats alanlarnda kullanmn kapsamaktadr. Uygun bir ekilde kullanlmazsa yksek yzey alanlarna sahip partikller nemli yangn tehlikesine sahiptir. Hafniyumoksit, reaktrlerde, yaklak 200 C de termo bakr ayrmada kullanlmaktadr. Oksit kapl pskrtc hedefler boyamada ve elektronik uygulamalarda (ampllerde) kullanlr. Dk zirkonyum ierikli hafniyum, ayrca spektrografik/kimyasal rnlerde kullanlr. Barit, karpit, klorit, hidrit ve oksiklorit ieren dier hafniyum bileimleri zel reaktrlerde, kesici aletlerde ve kimyasal gereksinimler iin kullanlr. Vakum tplerinde gaz giderici olarakta kullanlabilir.

LTYUM
Lityum tketimini gurupta incelemek gerekir: 1- Cevher ve konsantre cevher 2- Metalik lityum 3- Lityum bileikleri Lityum cevheri ve konsantresi, en ok; cam, seramik ve porselen emayesi alannda kullanlr. Petalit, lepidolit ve ambilojenitin kullanlabilmesi iin herhangi bir n zenginletirme gerekmez. Spodumen ise, iindeki demir nedeniyle, bir n zengiletirmeden gemek zorundadr. Lityum, cam retiminin ana bileenlerinden deildir. Ancak yerini ald malzemelere gre daha fazla akkanlk vericidir. retilen camn kalitesine gre deiik nitelikte spodumenler bu ite kullanlr. Seramik retiminde ise; edeer maddeler ierisinde, daha az demir ierenler tercih edilir. Bu adan bakldnda yksek lityumlu, dk demirli spodumen konsantresi aranan malzemedir. Uygun vizkozite ve erime ssnn dmesi seramik retiminde salanan yararlardr. Fiber retiminde lityum kullanld zaman florun evreye verdii zarar azalmaktadr. Ayrca vizkozite ve snn dmesi nedeniyle retimde kullanlan platin eleklerin mr uzamaktadr. Spodumen konsantresi ve petalit tekrenkli televizyon tplerinin ana bileenlerindendir. Bunlarn baryumla karm; radyasyon yaylmn azaltr,grnty dzeltir ve cam yzn parlatr. Piroseramik retiminde spodumen, dk fiyatl bir dolgu olarak; dk genlemeli lityum alminyum silikat faznn olumasna yardm eder. Sonuta s okuna dayankl bir malzeme elde edilir. Sr yapmnda kullanlan lityum mineralleri, akkanl arttrd gibi daha dk frn scakl ve sresi salar. Lityum minerallerinin gelecekte beklenen nemli bir kullanm alan da metalurji endstrisidir. Metalurjide cruf akkanln dzenleyici olarak kullanlabilmektedir. Erime ssndaki deiikliklerin yan sra, azalan vizkosite nedeniyle, metal kazanm artmakta ve metal iindeki cruf atklar azalmaktadr. Metalik lityum en ok butil lityum (eczaclk, yapay kauuk ve roket yakt endstrilerinin nemli bileenlerinden) retiminde kullanlr. Bundan baka; demir d metallerin metalurjisinde oksijen ve kkrd tutmada, alminyum ve magnezyum alamlarnda, kurunla beraber kablo kaplamasnda ve deoksidan olarak bakrda kullanlr. Lityum bileiklerinden lityum karbonat, alminyum retiminde geni bir kullanm alan bulur. Bunun yan sra; seramik endstrisi, dier lityum bileiklerinin retimi ve tpta manik depresyon tedavisi (bir ruh hastalklar gurubu) karbonat olarak kullanld dier alanlardr. Lityum hidrr hidrojen gaz retiminde, Lityum hidroksit motor ya ve gres retiminde, lityum klorr ve bromr soutma sistemlerinde kullanm alan bulur. Lityum en ok lityum karbonat olarak kullanlr. Onun da en ok kullanld alan alminyum endstrisidir. Lityumun ikinci byk kullanm alan cam endstrisidir. Burada hem lityum karbonat hem de mineral olarak tketilir. zellikle kaliteli cam retiminde lityum karbonat olarak kullanlr.

MKA
Mikalar ok geni alanda kullanlmaktadr. Kullanldklar endstrilere gre sralayacak olursak; Elektrik - elektronik sanayi; En nemli uygulama alanlar telefon santralleri, dinamo ce motor gibi yksek voltaj indksiyon aletlerinin yapm, vakum tpleri ve kapasitr imalatdr. Boya sanayi; emlsiyon ve sentetik boyalar, korozyona kar kullanlan boyalar, alminyum boyalar, dahili ve harici boyalarn imalinde kullanlmaktadr. Plastik endstrisinde mika; otomobil, elektrik ve yap endstrilerinde kullanlan sert plastiklerin imalinde dolgu maddesi olarak kuvvetlendirici etki yaratmaktadr. Kauuk endstrisinde de dolgu maddesi olarak kullanlan mika, cerrah eldivenlerinden oto lastik retimine kadar deien geni bir kullanm alanna sahiptir.Yaltkan sanayinde dk younluklu atee dayankl rnlerin kullanld alanlarda yaltkan olarak kullanlmaktadr. Petrol sondajlarnda sondaj amuruna kartrlarak kuyuda karlalan atlaklar kapatmak amac ile kullanlmaktadr. Ayrca kat, kozmetik, dkm, tekstil ve gbre sanayinde, kaynak elektrotu imalinde, inci parlatma boya maddelerinde, yangn sndrme malzemesi imalinde, akustik rnlerde yaptrc, otomobilin iine gelen motor sesini nlemek amacyla otomobil tabanna yerletirilen malzemelerde katk maddesi olmak zere ok farkl alanlarda az da olsa kullanm mevcuttur.

JEOTERMAL ENERJ
Jeotermal akkan nemli lde elektrik ve s enerjisi olarak kullanlmaktadr. Ayrca, tropikal bitki ve balk yetitirilmesinde, hayvan iftliklerinin ve cadde ve havaalan pistlerinin stlmasnda, yzme havuzu, termal tedavi merkezleri ve dier turistik tesislerde kullanlmaktadr. Bunlarn yannda yiyeceklerin kurutulmas ve sterilizasyonunda, konservecilikte, kerestecilik ve aa kaplama sanayinde,kat ve dokuma endstrisinde aartma maddesi olarak, derilerin kurutulmas ve ilenmesinde, eker, ila, pastrize st fabrikalarnda, soutma tesislerinde kullanlmaktadr. Ayrca akkann iindeki kimyasal maddelerin eldesinde kullanlmaktadr.

NKLEER ENERJ HAMMADDELER

Nkleer enerji hammaddesi olan uranyum ve toryum esas olarak nkleer reaktrlerde elektrik enerjisi elde etmek iin yakt olarak kullanlmaktadr.

KMR
Termik santrallerde, teshinde ve sanayi amal olarak tketilmektedir.

Tasarm: Bilimsel Dokmantasyon ve Tantma Dairesi - MTA 2008