Li thu ti cua mt sat thu kinh t -Confessions of an Economic Hit ManJohn Perkins

Tac gia: John Perkins Bin dich: L ng Tm Th loai: Kinh t NXB: NXB Vn hoa-Thng tin Nm xut ban: 2007 S trang: 342 Kich thc: 14x26 Gia bia: 75.000 anh may: Nguyn Anh Hng; Nguyn Huyn Trang Bin tp: Nguyn Anh Hng Chuyn sang e-book: Nguyn Anh Hng Ngay hoan thanh: 6/10/2008

MUC LUC
Li ta. 3 Phn m u. 7 PHN I: 1963-1971. 11 1. Sat thu ra i 11 2. Khng ng lui. 17 3. Nhng bai hoc cho mt EHM... 22 4. Giai thoat mt t nc. 24 5. Ban linh hn cho quy. 27 PHN II: 1971-1975. 30 6. Vai tro iu tra cua ti 30 7. Nn vn minh trc vanh mong nga. 33 8. Jesus, mt cach nhin khac. 36 9. C hi ngan nm co mt 38 10. Vi tng thng, ngi anh hung cua Panama. 42 11. Nhng tn cp bin vung knh ao. 45 12. Nhng ngi linh va gai im.. 47 13. Noi chuyn vi tng toan quyn. 50 14. Mt chng ng mi y nguy him cua lich s kinh t. 53 15. Vu ra tin cua Arp Xut 56 16. Dn khach va tin cho Osama bin Laden. 64 PHN III: 1975-1981. 67 17. Cac cuc am phan v knh ao Panama va Graham Greene. 67 18. Vua cua nhng vi vua. 72 19. Li xng ti cua mt ngi chiu nhuc hinh. 75 20. S sup cua mt vi vua. 78 21. Clmbia- hon a tang cua Chu My Latinh. 80 22. Nn cng hoa My va ch toan cu. 82 23. Ban ly lich di tra. 87 24. Tng thng cuao u tranh vi cac cng ty du la. 94 25. Ti ra i 97

PHN IV: 1981- HIN TAI. 100 26. Cai cht cua Tng thng cuao. 100 27. Panama: Lai mt vi Tng thng na bi am sat 103 28. Cng ty cua ti, Enron, va George W. Bush. 106 29. Ti nhn hi l. 109 30. Hp chung quc Hoa Ky xm lc Panama. 112 31. Mt tht bai cua EHM tai Iraq. 118 32. S kin 11/9 va nhng anh hng xu ti ring ca nhn ti 122 33. Vnzula c Saddam cu giup. 127 34. Thm lai cuao. 131 35. Pha v lp vo boc. 136 Li kt 143 Tiu s John Perkins. 146 Ghi chu. 148 V tac gia. 155

LI TA
Nhng sat thu kinh t (EHMs) la nhng chuyn gia c tra lng hu hinh i la cac nc trn khp th gii ly hang nghin ty la. Ho tin t Ngn hang Th gii, C quan Phat trin Quc t Hoa Ky (USAID) va cac t chc vin tr nc ngoai khac vao ket st cua cac tp oan khng l va vao tui cua mt s it cac gia inh giau co nhng ngi ang nm quyn kim soat cac ngun tai nguyn thin nhin cua hanh tinh nay. Cng cu cua ho la cac bao cao tai chinh gian ln, nhng vu bu c gian tra, cac khoan hi l, tng tin, tinh duc va git ngi. Ho din mt tro cu cua chu nghia quc, song a bin i theo nhng chiu hng mi ang gh s hn trong thi ai toan cu hoa. Ti bit iu nay; ti a tng la mt EHM. Ti vit nhng dong o vao nm 1982 m u cho cun sach co tiu la Lng tm cua mt sat thu kinh t. Cun sach nay danh tng cho hai vi tng thng cua hai nc a tng la khach hang cua ti, nhng ngi ma ti a kinh trong va lun coi nh rut thit Jaime Roldos (Tng thng cuao) va Omar Torijos (Tng thng Panama). Ca hai a mt trong nhng vu tai nan khung khip. Cai cht cua ho khng phai la ngu nhin. Ho bi am sat vi ho a ng ln chng lai phe phai cac cng ty, chinh phu va cac trum ngn hang, nhng ngi co chung muc tiu la thng tri toan cu. Nhng sat thu kinh t chung ti a khng th mua chuc c Roldos va Torrijos, va vi th mt loai sat thu khac, nhng tn git ngi thc s cua CIA, nhng ke lun i sau chung ti, a vao cuc. Ngi ta a thuyt phuc ti khng vit cun sach o na. Trong 20 nm tip sau o, ti a bn ln bt tay vao vit tip. Ln nao cung la do ti bi chng kin nhng s kin ang xay ra trn th gii: o la cuc xm lc Panama cua My nm 1989, chin tranh vung vinh ln th nht, s kin Somalia, s xut hin cua Osama bin Laden. Nhng ri nhng li e doa hay nhng khoan ut lot lai niu chn ti. Nm 2003, Chu tich mt nha xut ban ln thuc mt tp oan quc t hung manh a oc ban thao cua cun sach ma gi y co tn la Li thu ti cua mt ke sat thu kinh t. ng

ta a m ta no nh Mt cu chuyn m ly va cn phai c k lai. Nhng ri ng ta ci bun ba, gt u va noi vi ti rng, vi cac nha quan ly tai nhng c quan u so th gii co th se phan i nn ng ta khng dam mao him xut ban no. ng ta gi y ti vit no lai di dang mt tiu thuyt. Chung ti co th quang ba ng nh mt tiu thuyt gia kiu John Le Carre hoc Graham Greene. Nhng y khng phai la mt cun tiu thuyt. No la mt cu chuyn thc v cuc i ti. Mt nha xut ban khac dung cam hn, chng thuc mt tp oan quc t nao, a ng y giup ti k lai no. Cu chuyn nay phai c k ra. Chung ta ang sng trong thi ai cua nhng cuc khung hoang trm trong - va ca cua nhng c hi v cung ln lao. Cu chuyn v sat thu kinh t nay k lai cng vic chung ti a vn ti vi tri hin tai nh th nao va tai sao gi y chung ti phai i mt vi nhng cuc khung hoang tng chng khng th vt qua. Cn phai k ra cu chuyn nay bi vi chi khi chung ta hiu ra nhng sai lm trong qua kh, chung ta mi co th tn dung nhng c nhng c hi trong tng lai; bi s kin 11/9 a xay ra, va chin tranh Iraq ln th 2 cung a xay ra; bi vi ngoai 3000 ngi a cht vao ngay 11/9/2001, mi ngay con co thm 24000 ngi cht oi, vi ho khng th kim ni thc n(1) . Quan trong nht la, cu chuyn nay cn phai c k ra vi y la ln u tin trong lich s, mt quc gia co u kha nng, tin bac va quyn lc thay i tt ca nhng iu nay. o la quc gia a sinh ra ti va ti a tng phung s vi vai tro la mt EHM : Hp chung quc Hoa Ky. Vy cui cung cai gi a khin ti l i moi mi e doa va nhng khoan hi l? Cu tra li ngn gon la con gai duy nht cua ti, Jessica, a tt nghip ai hoc va ang bc vao th gii bng chinh i chn cua no. Gn y khi ti noi vi no rng ti ang cn nhc co nn xut ban cun sach nay khng va noi cho no v ni s cua ti, no a noi ng s, cha a. Nu nh ho bt cha, con se tip tuc nhng gi cha lai. Chung ta cn phai lam iu nay cho nhng a chau ma con hy vong se sinh cho cha sau nay!. o la mt cu tra li ngn gon. Cu tra li dai hn lin quan n s cng hin cua ti cho t nc ti ln ln, lin quan n tinh yu cua ti vi nhng ly tng ma ng cha ti, nhng ngi khai quc a tuyn b t ngay thanh lp nc, lin quan n li cam kt chc chn cua ti vi mt nc My ma hin ang ha hen nhng iu v cuc sng, quyn t do va quyn c mu cu hanh phuc cho tt ca moi ngi, moi ni va lin quan n ca quyt tm se khng chiu ngi yn na sau khi xay ra s kin 11/9, khi ma cac EHMs ang bin nn Cng hoa o thanh mt ch toan cu. o la nhng net phac hoa v ni dung cua cu tra li dai hn; chi tit cu th se c trinh bay nhng chng tip theo. y la mt cu chuyn thc. Ti a trai qua tng giy phut cua cu chuyn nay. Canh vt, con ngi, nhng cuc i thoai va nhng cam giac ma ti miu ta u la mt phn trong cuc sng cua ti. Mc du o la cu chuyn v cuc i ring cua ti, nhng c t di bi canh cua cac s kin th gii ln lao a lam nn lich s cua chung ta, a a chung ta n vi tri hin tai va xy dng nn nn tang cho tng lai cua con chau chung ta. Ti a ht sc c gng truyn at lai nhng gi ti a trai qua, nhng con ngi, nhng cuc hi thoai o mt cach chinh xac. Mi khi ban v mt s kin lich s hoc tai tao lai cac cuc i thoai vi ngi khac, ti u dung n nhiu cng cu nh: nhng tai liu a xut ban; nhng h s va ghi chep ca nhn; cac su tp - cua ti va cua nhng ngi a tng tham gia; 5 ban thao ti a bt u trc o; nhng tai liu lich se cua cac tac gia khac, trong o ang chu y nht la nhng tai liu xut ban gn y, co tit l cac thng tin

ma trc o c coi la mt hoc khng tn tai. Cac tai liu tham khao c lit k phn cui giup nhng c gia quan tm co th tim hiu su hn v nhng tai nay. Nha xut ban hoi ti liu chung ti co thc s coi minh la nhng sat thu kinh t khng. Va ti cam oan vi ho rng chung ti thc s nghi nh vy, mc du thng chi qua nhng t vit tt. Thc t, vao cai ngay cua nm 1971 khi ti bt u lam vic vi c giao ti, Claudine, c a cho ti bit Nhim vu cua ti la hun luyn anh tr thanh mt sat thu kinh t. Khng ai c bit v cng vic tht s cua anh thm chi ca v anh. Ri c y nghim giong: Mt khi anh a dn thn vao con ng nay, anh se khng con ng lui. T o tr i, it khi c ta dung tn y u; chung ti chi n gian la nhng EHMs. Vai tro cua Claudine la mt vi du hp dn v nhng manh khoe thao tung a lam nn ngh nghip cua ti. ep va thng minh, c thc s co anh hng su sc; c y bit cac im yu cua ti va tn dung chung mt cach ti a. Ngh nghip cua c va cach thc c thc hin no la mt thi du v s khn ngoan cua nhng con ngi ng sau h thng nay. Claudine cha noi thng ht v nhng gi ma ti phai lam. C y noi, cng vic cua ti: khich l cac nha lanh ao trn th gii tr thanh mt phn cua cai mang li khng l c dng nn cung c cac li ich thng mai cua My. Rut cuc, nhng nha lanh ao nay se ri vao ganh nng cua n nn va iu nay se am bao cho long trung thanh cua ho vi My. Chung ti co th nh n ho bt c khi nao chung ti cn_ at c nhng nhu cu v qun s, chinh tri hay kinh t. i lai, ho cung c ia vi chinh tri cua minh bng vic xy dng nhng khu cng nghip, cac nha may in va sn bay cho nhn dn cua ho. Nhng ng chu cua cac cng ty ky thut_xy dng se tr nn giau co mt cach kho tin. Ngay nay chung ta co th thy nhng kt qua ma cai h thng nay san sinh ra bt u quay cung. Cac vi lanh ao nhng cng ty c kinh trong nht ang thu nhn cng vi mc lng gn nh cho n l lam qun qut trong nhng iu kin lam vic phi nhn ao tai nhng xi nghip chuyn boc lt cng nhn ht sc tan t Chu A. Cac cng ty du la c tinh cac cht c hai xung cac dong sng trong vung rng rm nhit i, git cht con ngi, ng vt va thc vt mt cach co chu y va huy dit cac nn vn hoa c xa. Nganh cng nghip dc t chi cung cp thuc men cu sng hang triu ngi Chu Phi nhim HIV. 12000000 gia inh ngay chinh nc My cung ang phai lo kim n hang ngay(2) . Nganh nng lng thi san sinh ra Eron. Nganh k toan lai san sinh ra Adersen. Nh nm 1960, thu nhp cua 1/5 dn s cac nc giau nht th gii chi gp 30 ln thu nhp cua 1/5 cac nc ngheo nht th gii, thi n nm 1995 khoang cach nay a tng ln 74 ln(3) . Nc My a tiu tn 87 ty USD cho cuc chin Iraq, trong khi o Lin Hp Quc c tinh chi cn cha n mt na s tin o la chung ta co th mang lai nc sach, khu phn n y u, dich vu y t va giao duc c ban cho tt ca moi ngi trn hanh tinh nay(4) . Va chung ti t hoi, tai sao nhng ke khung b lai tn cng chung ti? Mt s ngi li cho vic chung ti mc phai nhng vn nh hin nay la do mt m mu co t chc. Ti c gi no chi n gian nh vy. Cac thanh vin cua mt m mu co th bi phanh phui va a ra xet x. Song, nhng gi thc s ang nui dng h thng nay con nguy him hn ca m mu. No khng do mt nhom ngi nho le nao iu khin ma no chiu s chi phi cua mt khai nim a c coi la chn ly: o la y tng cho rng moi s tng trng kinh t u co li cho moi ngi va rng cang tng trng thi li ich cang ln. c tin cung dn ti mt h qua cho rng, nhng ngi co kha nng tao ra tng trng phai c khen ngi va tra cng, con nhng ke khn cung sinh ra la bi boc lt.

Tt nhin khai nim nay la hoan toan sai lm. Chung ta bit rng rt nhiu nc, tng trng kinh t chi em lai li ich cho mt b phn nho ngi dn va thc ra y a s nhng ngi con lai n b tuyt vong. Anh hng nay con su sc hn bi mt nim tin tt yu rng nhng ngi lanh ao dn dt toan b h thng phai co mt vi tri c bit. Chinh nim tin nay la gc r cua nhiu vn ma chung ta ang phai i mt va co le cung la ly do tai sao lai co y ry cac ly thuyt v m mu. Khi con ngi c thng vi long tham thi s tham lam se tr thanh mt ng lc ti t. Khi chung ta coi vic tiu dung v cac tai nguyn thin nhin trn Trai t la thanh thin, khi chung ta day con tre bt chc nhng ngi ang sng nhng cuc sng thiu lanh manh, va khi chung ta inh ro rng, mt phn ng dn s phai quy luy, phu thuc vao mt s it ke thuc tng lp cao quy, chung ta a t rc ly tai hoa. Va chung ta a gp tai hoa. Trong qua trinh tin ti nn ch toan cu, cac tp oan, ngn hang va chinh phu (goi chung la tp oan tri) a dung tim lc tai chinh va chinh tri cua ho am bao rng, cac trng hoc, gii doanh nhn va cac phng tin truyn thng u phai ung h khai nim sai lm nay va hu qua tt yu cua no. Ho y chung ta ti mt tinh trang ma o nn vng minh toan cu cua chung ta tr thanh mt c may quai di. Lng nhin liu va chi phi bao dng ma hang ngay no oi hoi tng theo cp s nhn, cui cung se ngn ht nhng gi co trong tm mt va chng con la chon nao khac ngoai vic t huy dit minh. Ch tp oan tri khng phai la mt m mu nhng cac thanh vin cua no a thng nht theo ui nhng muc tiu va gia tri chung. Mt trong nhng chc nng quan trong nht cua ch tp oan tri la duy tri, khng ngng m rng va cung c h thng nay. Cuc sng cua nhng ngi tao ra no va gia tai cua ho bit th, thuyn bum, may bay ring- c ph bay nh nhng hinh mu nhm kich thich tt ca chung ta tiu dung, tiu dung va tiu dung. Ngi ta li dung moi c hi thuyt phuc chung ta rng mua sm ac la trach nhim cng dn, rng cp pha Trai t la co li cho nn kinh t va do o se phung s cho nhng li ich cao ca. Nhng ngi nh ti c tra lng cao n ky quc phuc tung h thng. Nu chung ti chun bc, se co mt hang sat thu con tan nhn hn, nhng tn cho sn git ngi, se lai bc ln vu ai. Va nu chung cung tht bai, thi qun i se phai lam vic o. Cun sach nay la li thu ti cua ngi tng la thanh vin cua mt nhom khng nhiu ngi, t thi ti con la mt EHM. Ngay nay, nhng ngi co vai tro tng t nh vy rt nhiu. Ho mang nhiu chc danh n hn. Co th tim thy ho tai hanh lang cua cac tp oan Monsanto, General Electric, Nike, General Motors, Wal-Mart, va hu ht cac tp oan ln khac trn th gii. Thc cht thi Li thu ti cua mt sat thu kinh t chinh la cu chuyn cua ho cung nh cua ti. o la cu chuyn cua cac ban, cu chuyn v th gii cua ban va cua ti, cu chuyn v mt vn toan cu thc s u tin trong lich s. Lich s cho chung ta bit, nu chung ta khng sa cha cu chuyn nay, chc chn no se co mt kt cuc bi tham. Cac ch khng bao gi trng tn. Cac ch u a tht bai tham hai. Chung pha huy rt nhiu nn vn hoa, trong khi chay ua co c quyn thng tri ln hn va ri sup . Khng mt quc gia nao hoc mt nhom quc gia nao co th phat trin lu dai da vao vic boc lt quc gia khac. Cun sach nay c vit ra chung ta nhn ra vn va sa cha lai cu chuyn cua chung ta. Ti chc rng, khi nhiu ngi trong chung ta nhn thc c rng, chung ta ang bi c may kinh t boc lt- c may o ang khi gi long tham v i vi cac tai nguyn trn th gii va thuc y ch n l- chung ta se khng bao gi tha th cho no.

Chung ta se anh gia lai vai tro cua chung ta trong mt th gii ma o, chi co mt s it ngi ang bi trong s giau sang, s ng con lai bi nhn chim trong ngheo oi, nhim va bao lc. T chung ta se khng th khng hng ti long bac ai, nn dn chu, va cng bng xa hi cho tt ca moi ngi. Tha nhn vn la bc u tin tim ra giai phap. Thu nhn ti li la bc u tin cua s hi cai. Do vy, hay cun sach nay la khi u cho vic cu vt linh hn cua chung ta. Hay no truyn cho chung ta nghi lc co c nhng cng hin mi va giup chung ta bin gic m cua minh v mt xa hi cng bng va cao thng thanh hin thc. Nu nh khng co nhng ngi ma ti a cung sng va chia se, va nhng ngi ma nhng trang tip theo cua cun sach nay se m ta, thi co le se khng bao gi co c cun sach nay. Ti bit n nhng kinh nghim va bai hoc ma ti co c t ho. Hn na, ti xin cam n nhng ngi a khuyn khich ti vt qua tt ca va k ra cu chuyn nay, o la: Stephan Rechtchaffen, Bill va Lynne Twist, Ann Kemp, Art Roffey, va con rt nhiu ngi na a tng tham gia cac cuc hanh trinh Thay i gic m va cac hi thao c bit la nhng ngi a cung tao iu kin cho ti, Ever Bruce, Lyn RobertsHerrick, Mary Tendall, ngi v tuyt vi cua ti, ngi ban i cua ti trong sut 25 nm- Winifred, va con gai Jessica cua ti. Ti bit n nhng ngi a truyn cho ti nhng thng tin va hiu bit ring v cac ngn hang a quc gia, cac tp oan quc t va nhng n y chinh tri cua nhiu quc gia; ti c bit cam n Michael Ben-Eli, Sabrina Bologni, Juan Gabriel Carrasco, Jamie Grant, Paul Shaw va rt nhiu ngi khac, nhng ngi tuy khng nu danh tinh song ho bit ho la ai. Khi ti vit xong ban thao, Steven Piersanti, ngi sang lp Berrett-Koehler, khng nhng a dung cam on nhn ti ma con danh rt nhiu thi gian bin tp lai cun sach, giup ti chp ni cun sach va hoan thin no. Ti c bit cam kich Steven, Richard Perl, nhng ngi a gii thiu ti vi Steven Piersanti, ng thi ti cung cam n Nova Brown, Randi Fiat, Allen Jones, Chris Lee, Jennifer Liss, Laurie Pelloushoud, Jenny Williams, nhng ngi a oc va cho nhn xet v ban thao cua ti; ti cam n David Korten ngi khng chi oc ban thao va nhn xet giup ti ma con giup ti vt qua kho khn ap ng cho c nhng tiu chun tuyt vi cua ng; ti cam n Paul Fedorko, ngi quan ly cua ti; cam n Valerie Brewster a thit k cun sach nay; cam n Todd Manza, ngi bin tp, sa ban in, mt tac gia va trit gia tai nng. Ti c bit to long bit n Jeevan Sivasubramanian, nha bin tp Berrett-Koeler, Ken Lupoff, Rick Wilson, Maria Jesus Aguilo, Pat Anderson, Marina Cook, Michael Crowley, Robin Donovan, Kristen Frantz, Tiffany Lee, Catherine Lengronne, Dianne Platner, tt ca nhn vin cua BK, nhng ngi y thc c v s cn thit phai nng cao y thc, nhng ngi lun lam vic khng mt moi lam cho th gii nay tt ep hn. Ti phai cam n tt ca nhng ngi a cung lam vic vi ti MAIN va khng h bit v vai tro cua minh trong vic giup EHM hinh thanh nn mt ch toan cu. Ti c bit cam n nhng ai a lam vic cho ti, nhng ngi a cung ti i n nhng vung t xa xi va chia se nhng khoanh khc v gia. Ti cung cam n Ehud Sperlling va nhn vin cua ng Inner Traditions International, ngi xut ban nhng cun sach v cac nn vn hoa ban ia va Saman giao trc y cua ti; cam n nhng ngi ban a khuyn khich ti trn chng ng tr thanh tac gia cua cun sach nay. Ti cung khng th khng bit n nhng ngi a mi ti ti nha ho trong nhng khu rng, nhng sa mac, nhng vung nui, trong nhng ngi lu tam bng bia cac tng doc theo

nhng con knh Jakarta va nhng ngi nha chut v s nhng thanh ph khac trn khp th gii, nhng ngi a chia se cung ti thc n va cuc sng cua ho, va a tr thanh ngun cam hng ln nht cua ti. John Perkins Thang 8/2004

PHN M U
Quito, thu cua cuao, nm trai dai qua mt thung lung nui la trn day Andy, vi cao so vi mt bin la 9000 feet. Tuy chi sng cach ng xich ao co vai dm v phia nam, ngi dn cua cai thanh ph co t trc ca khi Columbus t chn n Chu My nay a quen vi vic nhin thy tuyt phu trn nhng ngon nui bao quanh. Thanh ph Shell, mt n bin phong va cn c qun s nm st rng rm Amazon cua cuao phuc vu cho cng ty du la ma no mang tn, nm thp hn so vi thu Quito gn 8.000 feet. Mt thanh ph m thp vi dn c chu yu la nhng ngi linh, cng nhn khai thac du mo, vi nhng ngi ban ia thuc b tc Shuar va Kichwa hanh ngh mai dm va lao ng chn tay cho ho. i t Quito n Shell, ban phai qua mt con ng va quanh co va him tr. Ngi dn ia phng se noi vi ban rng con ng nay ban phai trai qua ca bn mua chi trong mt ngay. Mc du a lai xe i qua con ng nay rt nhiu ln nhng ti cha bao gi cam thy chan phong canh hung vi y. Mt bn ng la nhng vach a thng ng, thinh thoang c xen ke bi nhng thac nc va nhng cy ho da. Phia bn kia la vc su, ni con sng Pastaza, thng ngun cua Amazon, un minh chay doc theo day Andy. T nhng dong sng bng cua Cotopaxi, mt trong nhng ngon nui la cao nht trn th gii ang trong thi ky hoat ng va cung la tn mt vi thn cua ngi Incas, nc chay qua dong Pastaza xung ai Ty Dng cach o hn 3.000 dm. Nm 2003, t Quito ti lai chic Subaru Outback n Shell vi mt nhim vu khng ging bt ky nhim vu nao ti a tng am nhn. Ti a hy vong co th kt thuc mt cuc chin ma ti a gop phn tao ra. Cung nh rt nhiu iu ma nhng EHM chung ti phai chiu trach nhim, khng mt ni nao khac bn ngoai t nc ang xay ra cuc chin bit n no. Ti ang trn ng n gp nhng ngi Shuars, ngi Kichwas va nhng ngi th dn nhng vung ln cn la Achuars, Zaparos va Shiwas- nhng b tc quyt tm ngn khng cho cac cng ty khai thac du cua chung ti pha huy nha ca, gia inh, va t ai cua ho ngay ca khi ho phai cht vi iu o. Vi ho, y la cuc chin vi s sinh tn cua con chau va nn vn hoa cua ho; trong khi i vi chung ti o la cuc chin gianh quyn lc, tin bac va tai nguyn thin nhin. No la mt phn cua cuc u tranh gianh quyn thng tri th gii va gic m cua mt s it nhng ke tham lam, cua ch toan cu.(1) o la vic ma nhng EHM chung ti thao nht: xy dng nn ch toan cu. Chung ti la mt nhom ngi u tu, nhng ngi tn dung ti a cac t chc tai chinh quc t khin cac quc gia khac phai phu thuc vao ch tp oan tri ang iu khin cac tp oan ln nht, chinh phu va cac ngn hang cua chung ti. Chng khac nao Mafia, cac EHM ban n hu. Nhng n hu nay tn tai di hinh thc cac khoan vay phat trin c s ha

tng- nha may in, ng cao tc, bn cang, sn bay, cac khu cng nghip. Mt iu kin cho nhng khoan vay nh th la cac cng ty xy dng cua nc chung ti phai c am nhim cng vic xy dng tt ca cac d an nay. Xet v ban cht, hu ht cac khoan tin trn khng bao gi ri khoi nc My; no chi n gian c chuyn t cac phong giao dich cua ngn hang Washington sang cho cac cng ty xy dng New York, Houston, hoc San Francisco. Mc du thc t la nhng khoan tin trn gn nh ngay lp tc se tr lai v cac cng ty la thanh vin cua ch tp oan tri (chu n) nhng nhng nc nhn tin vay vn phai tra tt ca, ca tin gc va lai. Nu mt EHM hoan toan thanh cng, thi chi sau vai nm cac khoan vay se la qua ln ti mc ma cac nc mc n buc phai tuyn b v n. Khi iu nay xay ra, thi ging nh t chc Mafia, chung ti se oi n. Vic oi n nay thng kem theo mt hoc nhiu yu cu sau: kim soat nhng la phiu cua Lin Hp Quc, thit lp cac cn c qun s hoc khai thac cac ngun tai nguyn quy gia nh du hay knh ao Panama. Tt nhin, nc mc n se vn n chung ti tin- va lai mt nc na ri vao ch toan cu cua chung ti. Lai xe t Quito n Shell vao mt ngay nng ep nm 2003, ti nh lai 35 nm v trc khi ln u tin ti n khu vc nay. Ti a oc la du din tich cua cuao chi bng bang Nevada, ni y co hn 30 nui la ang hoat ng, hn 15% cac loai chim quy trn th gii va hang ngan loai cy vn cha c phn loai va y la vung t a dang v vn hoa- ni v s ngi noi ting ban ia c gn bng vi s ngi noi ting Ty Ban Nha. Ti thy t nc nay tht hp dn va ky la; va nhng t ng xut hin trong tm tri ti luc o con trong trng, v ti va trinh nguyn. Sau 35 nm, a co nhiu bin i. Khi ti n cuao ln u tin vao nm 1968, Texaco va mi tim thy du khu vc Amazon cua cuao. Ngay nay, du chim ti gn mt na lng hang hoa xut khu cua quc gia nay. Mt ng ng dn du xuyn qua day Andy c xy dng khng lu sau ln u tin ti n ni y; t o n nay a lam hn na triu thung du thm vao t cua khu rng nhit i nay- nhiu gp i lng du bi tran do vu Exxon Valdez. (2) Hin nay, mt ng ng dn du dai 300 dm tri gia 1,3 ty USD c xy dng bi mt tp oan do cac EHM t chc ha hen bin cuao tr thanh mt trong 10 quc gia hang u th gii cung cp du cho My.(3) Nhiu khu vc rng ln cua rng ma nhit i a bi huy dit, vet ui dai va bao m My a bin mt, ba nn vn hoa ban ia cua ngi cuao cung bi dn n b vc dit vong, nhiu dong sng a bi nhim. Cung trong thi gian nay, cac nn vn hoa ban ia bt u phan cng khai. Ngay 7/5/2003 mt nhom lut s My ai din cho hn 3.000 ngi cuao ban ia a tin hanh mt vu kin oi 1 ty USD cua tp oan Chevron Texaco. Vu kin khng inh rng trong khoang thi gian t 1971-1992, mi ngay cng ty du la nay xung nhng h chn l thin va cac dong sng hn 4 triu gallon nc thai c hai co cha du, kim loai nng, cac cht gy ung th, ng thi cng ty nay cung lai gn 350 h rac thai l thin va nhng h rac ang tip tuc git cht con ngi va ng vt.(4) Bn ngoai ca s chic xe Outback, nhng am my mu ln ang l lng bay ln t khu rng v phia hem nui Pastaza. M hi thm m ao ti va da day ti bt u si ln khng chi vi cai nong cua vung nhit i va s khuc khuyu cua con ng. Ti lai ang phai tra gia vi ti a gop phn huy hoai t nc ti ep nay. Vi ti va nhng ng nghip EHM cua minh ma kinh t cuao ngay nay a kem xa so vi luc trc khi chung ti mang lai cho t nc nay s ky diu cua kinh t hoc, cua h thng ngn hang va ky

thut xy dng hin ai. K t nhng nm 1970, thi ky ma ngi ta thng goi la bung n du mo, ty l oi ngheo chinh thc a tng t 50% ln 70%, ty l tht nghip va ban tht nghip tng t 15% ln 70%, va n cng tng t 240 triu USD ln 16 ty USD. Trong khi o, phn tai nguyn thin nhin danh cho b phn dn s ngheo nht lai giam t 20% xung con 6%.(5) Tht khng may, cuao khng phai la trng hp ngoai l.(6) Gn nh tt ca ca nc ma chung ti, nhng EHM a a vao di vong cng toa cua ch toan cu u phai i mt vi hoan canh tng t. Khoan n cua cac nc th gii th 3 tng ln hn 2,5 nghin ty USD, chi phi tra cho cac khoan n o- hn 375 ty USD mi nm theo s liu nm 2004, ln hn tt ca cac chi tiu cho y t va giao duc cua cac nc th gii th 3 cng lai va gp 20 ln s tin vin tr nc ngoai hang nm ma cac nc ang phat trin nhn c. Co ti hn mt na dn s trn th gii ang sng di mc 2 USD mt ngay, tng ng vi s tin ma ho nhn c u nhng nm 70. Trong khi o 1% s h gia inh cac nc th gii th 3 lai chim ti 70% n 90% tin bac va bt ng san nhgn nc nay; ty l cu th cua tng nc phu thuc vao tng quc gia cu th. (7) Chic Subaru giam tc khi i ngang qua nhng con ph cua khu du lich ti ep Baos, ni ting vi nhng sui nc khoang nong chay t cac dong sng nm di Tungurahgua, mt ngon la ang hoat ng manh. Bon tre chay theo xe, vy tay va c nai ban keo cao su va cac loai banh. Bo lai Baos phia sau, chiu Subaru tng tc khoi thin ng i vao quang canh hin ai cua khuc ia nguc Dante. Mt bc tng ln mau xam nh con quai vt khng l ng sng sng chn ngang con sng. Khi b tng ng o hoan toan khng thich hp va i nghich vi phong canh. Tt nhin ti khng h ngac nhin khi thy no ng o. Sut doc ng, ti a bit rng no ang phuc kich y. Trc y, ti a nhin thy no rt nhiu ln va a tng ca ngi no nh mt biu tng cho nhng thanh tu cua EHM. Mc du vy no vn lam ti sn gai c. Bc tng phi ly va gm ghic o la mt cai p ngn dong chay cua sng Pastaza, lam chuyn dong nc vao h thng ng ngm ln chay xuyn qua ngon nui va chuyn ngun nng lng o thanh in nng. o la d an thuy in Agoyan vi cng sut 156 mgawatt. No cung cp nng lng cho cac nganh cng nghip a giup cho mt vai gia inh cuao tr nn giau co, ng thi o cung la ngun gc nhng ni kh khn xit cua nhng ngi nng dn va ngi ban ia sng doc con sng nay. Nha may thuy in nay chi la mt trong rt nhiu nhng d an c xy dng nh vao n lc cua ti va nhng EHM khac. Nhng d an nh vy chinh la nguyn nhn tai sao hin nay cuao la mt thanh vin cua ch toan cu, chung cung la ly do tai sao cac b tc Shuars va Kichwas cung nhng b tc sng nhng vung ln cn e doa tuyn chin vi cac cng ty du la cua chung ti. Vi cac d an do EHM mang lai ma cuao bi ngp chim trong n nc ngoai va phai danh mt phn ln ngn sach quc gia tra n thay vi dung s tin o giup hang triu cng dn c chinh thc lit vao danh sach nhng ngi ht sc oi ngheo. Cach duy nht cuao co th tra n nc ngoai la ban nhng khu rng nhit i cua ho cho cac cng ty du la. Thc cht ly do khin cac EHM nhom ngo n cuao la vi bin du nm di khu vc rng Amazon c cho la co tim nng ngang vi cac mo du khu vc Trung ng.(8) ch toan cu oi n di dang quyn khai thac du. Nhng nhu cu nay c bit tr nn cp thit sau s kin 11/9/2001, khi My lo s rng cac ngun cung cp du Trung ng se bi ngng lai. Trn ht, Vnzula, nha cung cp du ln th 3 cua My, va bu ra mt vi tng thng theo chu nghia dn tuy la Hugo

Chavez, ngi co lp trng cng rn chng lai cai ma ng goi la Chu nghia quc My; ng cung e doa ngng ban du cho My. EHM a tht bai Iraq va Vnzula nhng chung ti a thanh cng cuao; va by gi chung ti se bon rut tt ca nhng gi ang gia. cuao la trng hp in hinh cua cac nc trn th gii a c EHM a vao mt nhom co cung li ich kinh t- chinh tri. C 100 USD du th ly ra t cac khu rng nhit i cua cuao thi co ti 75 USD ri vao tui cua cac cng ty du la. 25 USD con lai se c dung tra n nc ngoai. Hu ht s tin con lai se c dung trang trai chi phi qun s va chi tiu cua chinh phu- trong o khoang 2,5 USD c chi cho y t, giao duc va cac chng trinh giup ngi ngheo.(9) Nh vy, c 100 USD du khai thac c tai khu vc Amazon se chi co di 3 USD n c vi nhng ngi cn no nht- nhng ngi ma cuc sng cua ho bi anh hng xu bi nhng con p, vic khoan du, cac ng ngva nhng ngi ang cht dn cht mon do thiu thc n va nc ung. Tt ca nhng ngi o- hang triu ngi dn cuao, hang ty ngi khac trn khp hanh tinh- la nhng tn khung b tim nng. Khng phai bi ho theo chu nghia cng san hay chu nghia v chinh phu hay bi ho thc s la nhng tn ti pham, ma n gian chi vi ho tuyt vong. Nhin xung con p nay, ti phn vn- nh cam giac ma ti thng co rt nhiu ni khac trn th gii- rng khi nao thi nhng ngi nay se hanh ng, ging nh ngi My chng lai nc Anh nhng nm 1770 va ngi My Lating chng lai Ty Ban Nha u th ky XIX. Mc tinh vi trong vic thit lp ch hin ai nay vt tri hn hn cua nhng chin binh La Ma c ai, quc Ty Ban Nha va sc manh cua thc dn Chu u th ky XVIII va th ky XIX. Chung ti, nhng EHM la nhng ke xao tra; chung ti hoc t lich s. Ngay nay, chung ti khng dung gm kim. Chung ti khng mc ao giap hay bt c th gi ngi ta co th phn bit c chung ti. mt s quc gia nh cuao, Nigiria, Innxia, chung ti n mc ging nh nhng giao vin va nhng ng chu ca hang. Washington va Paris, chung ti trng ging nh cac quan chc nha nc va nhn vin ngn hang. B ngoai chung ti khim tn va binh di. Chung ti n thm nhng ni quang ba chu nghia vi tha, tan tung vi cac bao chi ia phng v nhng iu nhn ao tuyt vi ma chung ti ang lam. Chung ti em n cac ban hi nghi cua cac uy ban chinh phu nhng bang tinh va nhng an tai chinh, va chung ti giang bai ai hoc Harvard v s ky diu cua kinh t vi m. Chung ti c bit n mt cach cng khai, gia thanh thin bach nht. Hay it ra thi chung ti cung t thu dt nn chinh minh va c chp nhn nh th. o la cach ma h thng hoat ng. Chung ti rt him khi pham phap vi ban thn h thng nay c xy dng trn s la gat va h thng nay trn ly thuyt la hp phap. Tuy nhin, nu chung ti tht bai- va iu nay la rt co th- mt th h khac ti t hn se tip ni, th h ma chung ti- nhng EHM a noi n nh nhng tn sat nhn thc s, nhng ke se tip tuc theo ui s nghip cua nhng ch trc chung ti. Nhng tn sat nhn lun ch sn, n np trong bong ti. Khi chung xut hin, ngi ng u nha nc se bi lt hoc cht trong mt tai nan khung khip.(10) Va nu chng may nhng tn sat nhn tht bai, nh chung a tht bai Afganistan va Iraq thi m hinh cu lai ni ln. Khi nhng tn sat nhn tht bai, lp tre My c c i git va cht. i qua con quai vt, cai bc tng xi mng mau xam s va khng l ang hin ra trn dong sng nay, m hi cang t m ao ti va rut gan ti cang xit cht. Ti rao bc v phia khu rng gp nhng ngi dn ban ia, nhng ngi quyt tm chng lai

n cung ngn chn ch ma ti gop phn tao ra va cam giac ti li dng trao trong ti. Ti t hoi, lam th nao ma mt a tre xinh xn t New Hampshire lai co th nhung tay vao mt vic bn thiu nh vy?

PHN I: 1963-1971
Chng 1

Sat thu ra i

Cu chuyn bt u tht tinh c. Ti sinh nm 1945, la con duy nht trong mt gia inh trung lu. Cha me ti u la dn gc Bc My, a sinh sng ba i bang New England. S khun phep, nghim khc va long trung thanh la du n ma t tin ha khc lai trong ho qua nhiu th h. Ho la nhng ngi u tin trong gia inh i hoc ai hoc bng hoc bng. Me ti la giao vin day ting Latinh trng trung hoc. Trong ai chin Th gii II, cha ti tham gia qun i, la ai uy hai qun, phu trach i phao thu bao v thng thuyn ch du trn ai Ty Dng. Khi ti chao i Hanlover, bang New Hanpshire, cha ti vn ang nm vin Texas vi bi gay xng hng. Ln mt tui ti mi c gp cha. Sau o, cha ti day ngoai ng trng Tilton shool, mt trng ni tru nam vung ngoai New Hanpshire. Ngi trng vn minh kiu hanh ( hay ngao ngh theo nh cach noi cua dn ia phng)- trn mt qua i, phia di la mt thi trn cung cung tn Tilton. Mi nm, trng t nay chi nhn 50 hoc sinh cho mi lp t lp 9 n lp 12. Hoc sinh y phn ln la con cai cua nhng gia inh giau co t Buenos Aires, Caracas, Boston va New York. Nha ti lun thiu tin, nhng chung ti khng bao gi t cho minh la ngheo. Mc du ng lng giao vin cua b me ti rt it oi, nhng tt ca nhu cu thit yu cua chung ti nh thc phm, nha , lo si, nc, ct co hay don tuyt c cung cp min phi. T luc ln 4, ti n bp n nha trng, nht bong cho i bong ma cha ti hun luyn, c s dung khn mt phong thay . Du co to ra khim tn thi cac giao vin va v con ho vn coi minh thuc tng lp cao quy hn dn ia phng. Ti tng nghe b me ua rng ho la chu trang vin, cai quan nhng nng dn hen kem- y noi nhng ngi dn thi trn. Ti bit o khng chi n thun la mt cu ua. Cac ban hoc cp I va cp II cua ti thuc tng lp nng dn o. Chung rt ngheo. B me chung la nhng ngi lao ng chn lm tay bun, th xe g hay th xay bt. Ho khng a lu hoc sinh trng t chung ti, va ngc lai, b me ti cung khng thich ti kt thn vi nhng c ban thi trn ma ng ba hay goi la h hong. Nhng t hi hoc

lp 1, ti a dung chung sach giao khoa va but chi mau vi my c ban trong lp. Hi o, ti phai long ba c ban: Ann, Priscilla va Judy. Vi vy, kho ma chp nhn quan im cua cha me ti. Nhng ti vn tn trong y mun cua ho. Nm nao cung vy, c n khi cha ti c nghi he ba thang, chung ti lai n ngi nha bn h do ng ti xy vao nm 1921. ngi nha nm gia rng. Vao ban m, chung ti co th nghe thy ting cu va ting s t nui. y, chung ti chng co hang xom lang ging nao va ti la a tre duy nht. Khi con nho, ti thng gia inh rng nhng cai cy trong rng la hip si Ban Tron va cac thiu n tn la Ann, Priscilla va Judy ( tuy tng nm) ang gp nan. S am m cua ti chc chn cung manh me nh mi tinh cua Lancelot vi Guilevere- va thm chi con nng nan hn th nhiu. Mi bn tui, ti c nhn hoc bng cua trng Tilton School. Vi s khich l cua cha me, ti t bo moi vng vn ni thi trn va khng con gp nhng ngi ban thua nao na. Khi nhng ban mi cua ti tr v bit th cua ho nghi he, ti con lai co mt minh trn i. Ho co ban gai mi; ti thi chng co c nao, tt ca nhng c gai ti bit u la gai im; ti a bo ho va ho cung a qun ti. Ti chi con lai mt minh- tht vong tran tr. Tuy nhin, cha me ti tht gioi trong vic iu khin ti. Ho qua quyt vi ti rng ti tht la may mn khi co c mt c hi tt nh vy va mt ngay nao o, ti se bit n iu y. Ti se tim c mt ngi v hoan hao, mt ngi phu hp vi nhng chun mc ao c cao siu cua gia inh ti. Du th, trong su thm, ti si ln sung suc. Ti them mun mt ngi an ba- tinh duc; ti thm chi con nghi n hang gai im. Nhng thay vi ni loan, ti nen su ni tc gin cua minh, lun c to ra xut sc trn moi phng din nhm biu l s chan nan. Ti la sinh vin danh d, i trng hai i th thao cua trng va la tng bin tp t bao tng cua trng. Ti quyt lam be mt nhng lu ban hoc giau co va xa ri thi trn Tilton mai mai. Trong nm hoc cui, ti nhn c 2 hoc bng toan phn; mt hoc bng th thao cua trng Brown va mt hoc bng han lm cua trng Middlebury. Ti chon Brown, chu yu vi ti mun tr thanh vn ng vin- va vi no thanh ph. Nhng vi me ti tt nghip Middlebury va cha ti hoc cao hoc o, mc du trng Brown nm trong tay Ivi League, ho thich Middlebury. Cha ti hoi: Th nh con bi gy chn thi sao? Nhn hoc bng han lm la hn con a. Theo ti thi Middlebury cung chi la hinh anh phong to cua Tilton- du no co nm ngoai Vermont thay vi ngoai New Hampshire. ung la trng o danh cho ca n sinh tht, nhng ti ngheo, trong khi hu ht sinh vin o lai giau co, va trong sut bn nm va ri, ti a khng h hoc chung vi phai n. Ti mt ht t tin, thy minh nh ngoai cuc, va cam thy tht kh s. Ti nn ni xin cha cho ti c bo hoc hay nghi hn mt nm. Ti mun n Boston, bit th nao la cuc sng va an ba. Tt nhin cha ti khng th chp nhn. ng noi: Lam sao b co th day d con cai ngi khac vao ai hoc trong khi ban thn con cua minh lai khng hoc ai hoc? n luc nay, ti hiu ra rng, cuc i la hang loat nhng s ngu nhin. Nhng cach ma chung ta phan ng lai nhng iu ngu nhin o- chung ta s dung cai ma nhiu ngi goi la quyn t quyt nh th nao- mi quyt inh tt ca. Vic chung ta chon gi khi ng trc nhng bc ngot cua cuc i se quyt inh s phn cua chung ta. Hai bin c quan trong quyt inh cuc i ti xay ra Middlebury. Mt la t mt ngi Iran, con trai mt vi tng, c vn ring cho nha vua Iran. Con bin c th hai xut hin t mt c gai xinh ep tn la Ann, trung vi tn c ban gai thua thiu thi cua ti.

Ngi th nht la Farhad, a tng chi bong a chuyn nghip Rome. Vi th lc cua mt vn ng vin mai toc qun en, i mt mau hat de, cng thm xut thn va sc quyn ru thin bm, anh ta khin phu n bi m hoc. Anh ta trai ngc hn vi ti nhiu im. Phai vt va lm ti mi kt ban c vi anh ta, va sau o c anh ta day rt nhiu th co ich cho ti trong nhng nm sau nay. Ti cung a gp Ann. Mc du khi o c y ang co mi quan h nghim tuc vi mt anh chang trng khac, nhng c y a on nhn ti. Mi tinh trong trng gia hai chung ti la mi tinh thc s u tin ma ti tng co. Farhad khuyn khich ti ung ru, i chi va pht l cha me. Ti chng hoc hanh gi ca. Ti quyt inh se lam hong s nghip hoc hanh cua minh tra ua cha ti. im s cua ti rt tham hai. Ti bi mt hoc bng. Vao nhng nm th hai, ti quyt inh bo hoc. B e doa se t ti. Farhad thi lai xui thm ti. Ti n thng phong hiu trng va tuyn b bo hoc. Khoanh khc o a thay i cuc i ti. Farhad va ti a ky nim m cui cung cua ti tai thi trn trong mt quan bar. Mt nng dn vi tm voc khng l say ru, buc ti tan tinh v ng ta. ng ta nhc bng ti ln va qung ti vao tng. Farhad nhay vao gia chung ti, rut dao chem ung vao ma ng ta. Ri anh ta keo ti qua phong, y ti qua ca s xung ria con lach Otter. Chung ti nhay xung, bi doc sng v ky tuc xa. Sang hm sau, khi bi canh sat thm vn, ti a noi di va t chi khng nhn bt c chi tit nao v vu rc ri o. Tuy nhin, Farhad cung bi ui hoc. Chung ti chuyn n Boston va thu chung mt cn phong o. Cui cung, ti kim c vic lam tai toa soan bao Hearsts Record American/ Sunday Advertiser, lam tr ly ring cho Tng bin tp t Sunday Advertiser. Cui nm 1965, mt vai ngi ban ti lam vic trong toa soan bi bt i qun dich. tranh s phn tng t, ti ng ki hoc quan tri kinh doanh tai Trng ai hoc Boston University (BU). Cung vao thi im o, Ann chia tay vi ban trai cu va thng i Middlebury n thm ti. Ti vui mng on nhn s quan tm cua c y. Ann tt nghip nm 1967, trong khi ti vn con 1 nm na BU. Nhng c y nht inh ko chiu sng chung vi ti chng nao chung ti cha ci. Tuy vn noi ua la minh bi tng tinh, nhng ti thc s bc minh vi ti thy yu cu cua c y khng khac gi 1 s tip ni nhng chun mc ao c c l va lp di cua cha me minh, song ti tht s hanh phuc khi bn c y va ti mun nhiu hn th na. Chung ti ly nhau. B Ann, 1 ki s gioi, a thit k h thng iu khin cho 1 h thng tn la cc ki quan trong va gi 1 chc vi cao trong hai qun. Ngi ban thn cua ng ma c y thng goi la chu Frank (y ko phai tn tht cua ng ta) , la uy vin cao cp cua cuc an ninh quc gia (NSA), 1 t chc gian ip c rt it ngi bit n nhng c coi la t chc gian ip ln nht cua My. Khng lu sau khi ci, ti nhn c giy triu tp i kham sc khoe cua qun i. Ti at tiu chun v th lc va co nguy c phai i chin u Vit Nam ngay sau khi tt nghip. Y nghi phai chin u ng Nam A ging xe ti, mc du chin tranh vn lun hp dn ti. Ti ln ln qua nhng cu chuyn v t tin ti t thi thuc ia, trong o co ca Thomas Paine va Ethan Allen- ti a tng i khp bang New England, n thm nhng chin trng phia bc bang New York, ni tng din ra cuc chin gia ngi Phap vi ngi da o, va nhng cuc chin cach mang. Ti tng oc tt ca nhng cun tiu thuyt lich s ma ti co th tim c. Thc ra, khi nhng n vi u tin cua lc lng qun i c bit t chn n ng Nam A, ti a hm h inh nhp ngu. Nhng khi cac phng

tin thng tin ai chung phi bay s tan nhn cua chin tranh va tinh bt nht trong cac chinh sach cua chinh phu My, ti a thay i thai . Ti lun t hoi, nu vao ia vi cua ti, khng bit Paine se ng v phia nao? Va ti dam chc ng se gia nhp Vit Cng, ke thu cua chung ti. Chu Frank a cu ti. ng cho ti hay mt cng vic NSA se giup ti hoan phai i qun dich. ng thu xp cho ti mt loat nhng cuc gp g tai NSA, ca mt ngay dai vi nhng cuc phong vn n kit sc vi may o nhip tim. Ngi ta noi, nhng cuc kim tra o ct xac inh xem liu ti co phu hp vi cng vic ma NSA tuyn va ao tao hay khng. Va nu ti ap ng c, ho se lp ra ca mt h s v nhng im manh, im yu cua ti ri t o quyt inh con ng s nghip cua ti sau nay. Vi thai cua ti v cuc chin tranh Vit Nam, ti tin chc minh se trt. Trong t kim tra, ti thu nhn rng la mt ngi My trung thanh, ti phan i chin tranh va ti ngac nhin khi thy nhng ngi phong vn ti chng quan tm gi n tai nay. Thay vao o, ho tp chung vao nn giao duc ma ti c hng, thai cua ti i vi cha me, va ca nhng cam xuc nay sinh t hoan canh sng cua ti: Ln ln trong mt gia inh ngheo va ht sc nghim khc, gia qua nhiu ban be trng t giau co va trac tang. Ho cung tim hiu ky tm trang chan nan cua ti v cuc sng thiu an ba va tin bac cung cai th gii tng tng cua ti xut phat t s thiu thn o. Ti rt ngac nhin khi thy ho c bit chu y ti mi quan h gia ti va Farhad, va ca vic ti sn sang noi di bao v cu ta n canh sat. Thoat u, ti cho rng, tt ca nhng iu ma ti cho la qua tiu cc nay se khin NSA khng nhn ti, nhng ri nhng cuc phong vn vn tip tuc. Moi vic a khng nh ti nghi. Phai vai nm sau, ti mi nhn ra rng, nhng yu t tiu cc nay theo quan im cua NSA lai la tich cc. Theo nhng anh gia cua ho, long trung thanh cua ti vi t nc khng quan trong bng s chan nan cua ti trong i. S hn hoc cua cha me, ni am anh v phu n, va ca cai tham vong v mt cuc sng tt ep hn cua ti a giup ho tao ra mt cam by. Ti a bi xiu long. Quyt tm th hin trong hoc tp va trong th thao, s ni loan tt bc chng lai cha ti, kha nng kt thn vi ngi nc ngoai va vic ti sn sang noi di canh sat chinh la cai kiu tinh cach ma ho ang tim kim. Sau nay, ti cung phat hin ra rng cha cua Farhad lam vic cho nhng t chc tinh bao My Iran, do vy, tinh ban gia ti va Farhad ro rang a cng cho ti thm mt im. Vai tun sau cuc kim tra cua NSA, ti c mi tham gia mt khoa hun luyn tinh bao. Khoa nay se bt u vai thang ngay sau khi ti nhn bng tt nghip tai BU. Tuy nhin, trc khi chinh thc nhn li mi nay, ti lai bc ng tham d mt hi thao do mt nhn vin tuyn m thuc Qun oan Hoa binh t chc tai BU. im hp dn nht y la, cung ging nh NSA, vi vic lam Qun oan Hoa binh ti se c hoan qun dich. Quyt inh tham gia hi thao o la mt trong nhng s kin ngu nhin ma vao thi im o dng nh chng co gi quan trong, nhng sau nay lai lam thay i ca cuc i ti. Ngi tuyn m gii thiu mt s ni trn th gii hin ang rt cn cac tinh nguyn vin. ng ta nhn manh, mt trong nhng ia im o la rng rm Amazon, ni ma nhng ngi ban x vn ang sng cuc sng cua nhng th dn Bc My trc khi co s xut hin cua ngi Chu u. Ti lun m c sng nh nhng ngi Abnakis, nhng ngi a sinh sng New Hamphshire khi t tin cua ti ln u tin inh c tai vung t nay. Ti bit dong mau Abnaki chay trong huyt quan cua minh, va ti cung mun c hoc toan b nhng hiu bit va truyn thuyt v rng ma ho co. Sau cuc noi chuyn, ti tim gp ngi tuyn

m va hoi v kha nng c c n Amazon. ng ta cam oan vi ti rng, vung nay ang cn rt nhiu ngi tinh nguyn va rt co kha nng la ti se c c n o. Ti goi in cho chu Frank. Trc s ngac nhin cua ti, chu Frank khuyn khich ti tham gia Qun oan Hoa binh. ng tit l, sau s sup cua Ha Ni- ma vao nhng ngay o, i vi nhng ngi vi tri cua ng, iu o tng nh a chc chn- Amazon se tr thanh mt im nong. Vung o co rt nhiu du la, ng noi. o chung ta se cn n nhng c vu gioi- nhng ngi hiu ro dn ban ia. ng am bao vi ti rng Qun oan Hoa binh se la mt trng ao tao tuyt vi. ng cung khuyn ti nn thao ting Ty Ban Nha cung nh ting ia phng. ng ci: Rt co th rt cuc chau se lam cho mt cng ty t nhn ch khng phai cho chinh phu u. Khi o, ti khng hiu ng co y gi. Ti ang c ao tao nng cao t mt gian ip tr thanh mt EHM mc du trc o va cho n ca vai nm na, ti vn cha c nghe ti t nay. Ti chng co khai nim gi v vic co n hang trm ngi, ca an ng, an ba, rai rac trn khp th gii, lam vic cho cac cng ty t vn va nhng cng ty t nhn khac. Ho cha bao gi nhn mt ng lng t bt ky mt t chc chinh phu nao, song vn khng ngng phuc vu vi li ich cua ca mt ch. Ti cung chng th oan ni rng, n cui thin nin ky nay, mt ngh mi, c che y di rt nhiu cai tn khac nhau, se thu hut n hang nghin con ngi va rng, ti se ong mt vai tro quan trong trong vic tao dng nn ca mt i qun khng ngng ln manh. Ann va ti np n xin gia nhp Qun oan Hoa binh va yu cu c n vung Amazon. Khi giy bao chung ti c chp nhn, cam giac u tin cua ti la cc ky tht vong. Giy bao vit, chung ti c c n cuao. Tri a, ti nghi, ni ti mun n la Amazon ch khng phai Chu Phi. Ti kin tp ban va tim cuao. Ti mt ht ca tinh thn khi chng th tim thy cuao trn ban luc ia Chu Phi. n khi xem bang chu giai, ti mi bit rng, thc ra cuao nm Chu My Lating va nhin trn ban , ti thy h thng sng chay t day nui bng Andy tao thanh thng ngun cho dong sng Amazon hung vi. oc thm na, ti cang chc rng nhng khu rng rm nhit i cua cuao nm trong s nhng khu rng a dang va bi him nht th gii. Nhng ngi ban x o vn sng cuc sng nh ho a sng t hang nghin nm trc. Va chung ti ng y. Ann va ti hoan thanh khoa ao tao cua Qun oan Hoa binh min Nam California. Thang 9 nm 1968, chung ti i v phia cuao. Chung ti a sng trong rng Amazon vi ngi Shuar. Ho sng cuc sng gn ging vi cuc sng cua th dn Bc My t trc thi thuc ia. Chung ti a cung vi hu du cua ngi Incas trn nui Andy. o la phn cua th gii ma ti cha tng nghi la vn con tn tai. Cho n khi o, nhng ngi My Latinh duy nht ma ti tng bit la nhng hoc sinh t thuc giau co trng cua cha ti. Ti thy minh gn bo vi nhng ngi ban x, nhng ngi vn chi sng da vao sn bn va trng trot. Tht ky la, ti co cam giac nh ho la nhng ngi rut thit cua ti vy. Du sao thi ho cung lam ti nh ti am ban be thi trn ma ti a bo lai ng sau. Mt hm, co ngi an ng, ong b complet rt lich s, tn la Einar Greve, bay n ch chung ti. ng la Pho chu tich Chas.T.Main,Inc. (MAIN), mt hang t vn quc t rt it khuych trng, co trach nhim tin hanh cac nghin cu quyt inh xem Ngn hang Th gii co nn cho cuao va nhng quc gia lang ging vay hang ty la xy dng p thuy in va nhng d an ha tng c s khac hay khng. Einar cung la ai ta trong lc lng Qun d bi My.

Einar bt u k cho ti nghe v nhng li ich khi lam vic cho mt cng ty kiu nh MAIN. Khi ti noi, ti tng c NSA tuyn trc khi gia nhp Qun oan Hoa binh, va rng ti ang cn nhc vic quay tr lai lam vic cho ho, ng ta cho ti hay, ng con ong vai tro si quan lin lac cua NSA. Anh mt cua ng ta khin ti ng rng, mt trong nhng nhim vu cua ng ta y la anh gia nng lc cua ti. Gi thi ti tin chc rng khi o ng ta ang cp nhp h s cua ti, va c bit la anh gia kha nng sng sot cua ti trong nhng mi trng ma hu ht ngi Bc My thy khng th chiu ng c. Chung ti lam vic vi nhau vai ngay cuao, ri sau o chi lin h qua th t. ng ta nghi ti gi cho ng ta cac bao cao anh gia trin vong kinh t cua cuao. Ti co mt may ch xach tay loai nho, lai thich vit lach va rt thich thu vi nghi nay. Trong khoang mt nm, ti a gi cho Einar it nht khoang mi lm la th dai. Trong th, ti nhn inh tng lai kinh t, chinh tri cua cuao, binh lun v ni tuyt vong ngay cang ln dn cua nhng ngi dn ban ia khi ho chin u chng lai cac cng ty du mo, cac t chc phat trin quc t va ca nhng th lc khac hong keo ho vao cai th gii hin ai cua chung ti. Khi nhim vu cua ti Qun oan Hoa binh kt thuc, Einar mi ti tham gia phong vn xin vic tai tru s chinh cua MAIN Boston. Trong cuc gp ring gia hai chung ti, Einar nhn manh, MAIN chu yu hoat ng trong nganh cng trinh. Song, khach hang ln nht cua cng ty la Ngn hang Th gii gn y lai nht inh mun ng tuyn thm nhn vin la cac nha kinh t, nhng ngi co th a ra nhng d bao kinh t quan trong, nhm xac inh tinh kha thi va quy m cua cac d an u t. Einar tit l cho ti bit, trc y ng ta a tng thu ba nha kinh t tm c khng ch vao u c- hai trong s o co bng cao hoc va mt s co bng tin sy. Nhng ho u tht bai tham hai. Einar noi: Khng ai trong s ho co kha nng d bao kinh t cho nhng quc gia ni chng h co con s thng k ang tin cy nao. ng ta con bao, tt ca bon ho u thy khng th am ng c nhng cng vic ma ng ta yu cu, nh n nhng vung xa xi nhng nc nh cuao, Inonxia, Iran hay Ai Cp, gp g vi lanh ao ia phng, ri a ra nhng anh gia ca nhn v trin vong phat trin kinh t cua nhng vung o. Mt ngi thm chi a suy nhc thn kinh phai sng trong mt ngi lang bit lp Panama. Canh sat nc nay phai a anh ta ra sn bay va tng ln may bay tr v My. Nhng la th cua cu cho ti thy rng cu sn sang liu mang, ngay ca khi cu chng co chut d liu ang tin cy nao. Va nhin iu kin sng cua cu cuao, ti tin cu co th sng sot bt c u. Einar noi vi ti rng ng ta a sa thai mt trong ba nha kinh t kia va sn sang sa thai nt hai ngi con lai nu ti ng y lam cng vic nay. Vy la, thang 1 nm 1971, ti c nghi tr thanh chuyn gia kinh t cho MAIN. Ti a qua tui hai sau- mt cai tui ky diu vi ti khng con lo phai i linh na. Ti hoi y kin gia inh Ann. Moi ngi khich l ti nhn cng vic nay, va ti nghi chu Frank chc cung ng tinh vi ho. Ti nh lai hi ng noi ri ti co th se lam cho mt cng ty t nhn. Chng co gi ro rang ngay t u ca, nhng ti chc rng, cng vic cua ti MAIN ro rang la kt qua cua chinh nhng s sp t ma chu Frank a chun bi cho ti t ba nm trc, cng thm nhng kinh nghim cua ti cuao va vic ti yu thich nghin cu v thc trang kinh t, chinh tri cua quc gia nay. Ti trn tr trong nhiu tun, va cai ti trong ti tri dy. Tm bng c nhn ma ti nhn c t BU khng th mang lai cho ti vi tri mt nha kinh t tai mt cng ty t vn ting tm n nh vy. Ti bit, rt nhiu ban hoc cua ti, nhng ngi khng u tiu chun i linh va a kip kim thm bng cao hoc hay trn ai hoc khac na se phat ghen ln

vi ti. Ti t hinh dung ra minh trong vai tro mt ip vin bi mt hao hoa, nhng vung t la, nhon nh bn nhng b bi khach san, xung quanh la hang ta an ba mc bikini tuyt ep vi ly ru Matini trn tay. Du o n thun chi la tng tng, song ti bit s tht cung se gn nh th. Einar a tuyn ti lam chuyn gia kinh t, nhng ti nhanh chong nhn ra rng, cng vic tht s cua ti con i xa hn th. Qua thc, no ging vi cng vic cua mt James Bond hn nhng suy oan cua ti rt nhiu. Chng 2

Khng ng lui

V mt lut phap, MAIN la mt cng ty c phn khng cng khai; chi co khoang 5% trong s 2.000 nhn vin s hu toan b cng ty nay. Ngi ta goi ho la cac i tac hay cac hi vin, vi tri ma rt nhiu ngi ao c. Chng nhng cac i tac co quyn sai khin tt ca moi ngi ma ho con kim c rt nhiu tin. im khac bit la ho kin ao. Ho thn quen vi cac nguyn thu quc gia, lanh ao cac tp oan, nhng ngi lun oi hoi cac chuyn gia t vn, cung ging nh cac lut s va bac si tm ly cua ho phai tun thu nhng chun mc cc ky cht che v s cn mt tuyt i. Noi chuyn vi bao chi la iu cm ky. iu nay n gian la khng th tha th c. Vi vy ma hu ht nh chng co ai ngoai nhng nhn vin cua MAIN bit v cng ty, mc du nhiu ngi trong s ho co th quen thuc vi nhng i thu cua chung ti nh Arthur D.Little, Stone & Webster, Brown & Root, Halliburton, va Bechtel. Cum t nhng i thu ma ti dung khng chinh xac lm vi trn thc t nhng cng ty nay cung cung hi cung thuyn vi MAIN. Phn ln nhn vin co chuyn mn cua chung ti la cac ky s, mc du chung ti chng h co may moc thit bi gi va cung cha tng xy dng du chi la mt kho cha . Nhiu nhn vin cua MAIN tng tham gia qun i; tuy nhin, chung ti chng co lin h gi vi B Quc phong hay vi bt ky n vi qun i nao. Phng tin lam vic cua chung ti khac la n ni trong nhng thang u lam vic o, ti khng th hiu ni cng vic thc s cua chung ti la gi. iu duy nht ma ti bit la nhim vu u tin cua ti se la Innxia, trong mt nhom gm 11 ngi, c c n xy dng quy hoach nng lng tng th cho ao Java. Ti cung bit la Einar va nhng ngi co lin quan n cng vic nay ang c thuyt phuc ti rng nn kinh t Java se tng trng manh, va nu ti mun c coi la mt chuyn gia d bao kinh t gioi (va nh vy se co c hi thng tin), ti se phai a ra nhng d bao ung nh vy. T nhng biu trong ban d bao, Einar thng noi. ng ta vung tay trn u: Mt nn kinh t se bay vut ln nh mt canh chim. Einar thng i cng tac ngn han, chi trong vong hai n ba ngay. Khng ai ban lun gi v nhng chuyn i nay va co ve nh chng ai bit la ng ta i u. Luc ti co mt vn phong, ng ta thng mi ti vao noi chuyn i lat bn tach ca ph. ng hoi v Ann, v cn h mi cua chung ti va v con meo ma chung ti mang v t cuao v. Va ti c tim hiu thm v ng cung nh v iu ma moi ngi trng ch ti thc hin.

Nhng ng thng tranh khng tra li. Einar cc gioi trong vic lai cac cu chuyn sang hng khac. Mt ln, trong mt cuc noi chuyn tng t, ti thy ng nhin ti rt la: Anh khng cn phai lo lng n th, ng ta noi. Chung ti trng i nhiu anh. Mi y ti co n Washington... ng keo dai giong va mim ci bi him. Du sao i na, thi anh cung nn bit rng, chung ta hin co mt d an ln C oet. Vn con thi gian trc khi anh phai i Innxia. Ti nghi anh nn danh thi gian trc khi anh phai i Innxia. Ti nghi anh nn danh thi gian o nghin cu v C oet. Th vin Cng cng Boston (BPL) co ngun t liu rt ln, va chung ti cung co th gii thiu anh n cac th vin cua MIT va Harvard. Sau cuc noi chuyn hm o, ti a danh nhiu thi gian n nhng th vin nay, c bit la Th vin Cng cng Boston, chi cach vn phong co vai toa nha va rt gn vi cn h cua ti Back Bay. Ti tr nn quen thuc vi C oet, va oc rt nhiu sach v thng k kinh t do Lin Hip Quc, Quy tin t (IMF), va Ngn hang Th gii (WB) phat hanh. Ti bit, ngi ta ang mong ch ti xy dng cac m hinh kinh t lng cho Innxia va Java. Ti quyt inh bt u bng cach lam mt m hinh cho C oet. Tuy vy, bng c nhn quan tri kinh doanh khng chun bi cho ti thanh mt nha kinh t lng, vi th, ti a phai bo ra rt nhiu thi gian tim hiu v mn nay. Ti thm chi con ng ky tham gia mt vai khoa hoc v no na. Trong qua trinh hoc, ti nhn thy rng, cac s liu thng k co th c trinh bay theo nhiu cach i n rt nhiu kt lun khac nhau, k ca lam theo y thich cua ngi phn tich. MAIN la cng ty cua phai manh. Vao nm 1971, chi co 4 phu n nm gi cac vi tri chuyn mn. Tuy nhin, co khoang 200 nhn vin n gi cac vi tri th ky- mi vi pho chu tich va giam c cng ty co 1 th ky- va co ca mt nhom tc ky, phuc vu nhng nhn vin khac. Ti a quen vi s bt binh ng gii nay. Vi vy ma mt hm, trong phong tra cu cua Th vin Cng cng Boston, ti v cung sng st trc nhng gi xay ra. Mt c gai toc nu quyn ru xut hin va ngi vao chic gh bn cai ban i din vi ti. Trong b vet n xanh thm, trng c ta tht sanh iu. Ti oan c ta hn ti vai tui, song ti c khng chu y n c ta, va gia b th . Vai phut sau, chng noi mt li, c ta y mt cun sach ang m v phia ti. Trong o co mt danh muc cac thng tin ma ti ang tim kim v C oet- va mt tm danh thip co tn c ta, Claudine Martin, vi chc danh chuyn gia t vn c bit cua Chas.T.Main,Inc. Ti ngng ln, nhin vao i mt xanh nhat cua c, va c chia tay ra. Ti c giao nhim vu hng dn anh, c ta noi. Co trong m ti cung khng th tng tng c iu ang xay ra vi ti. K t ngay hm sau, chung ti gp nhau cn h cua Claudine trn ph Boston, cach Trung tm Prudential ni MAIN t tru s vai toa nha. Ngay t u, Claudine a giai thich, vi tri cua ti rt c bit va vi vy chung ti phai ht sc gi bi mt. C cung noi, chng ai co th noi cu th v cng vic cho ti ca vi khng ai co quyn lam nh vytr c ta. Ri Claudine cho ti bit, nhim vu cua c ta la bin ti tr thanh mt sat thu kinh t (EHM). Cai tn o a anh thc nhng gic m trinh tham xa cu cua ti. Ti bi ri vi ting ci bn chn cua minh. Cluadine mim ci va cam oan vi ti rng, s hai hc chinh la mt trong nhng ly do ho chon cum t nay. Ai co th ng o tht ch?, c ta noi. Ti phai thu nhn rng minh chng hiu ti gi v vai tro cua mt sat thu kinh t.

Anh khng phai la ngi duy nht khng bit iu nay, c ci ln. sat thu kinh t la nhng con at chu bai trong mt van bai bn thiu. Khng ai c bit v cng vic cua anh- thm chi ca v anh. C ta nghim giong. Ti se rt thanh tht vi anh, trong nhng tun ti, ti se day anh tt ca nhng gi ti bit. Sau o anh phai la chon. Quyt inh cua anh la cui cung. Mt khi a dn thn vao, anh se khng co co ng lui. K t o, him khi c ta s dung tn y u; chung ti chi n gian la nhng EHM. Gi thi ti a bit nhng gi ma khi o ti cha bit. Thc s la Claudine a li dung c tt ca nhng im yu trong tinh cach cua ti ma tp h s NSA a phi bay. Ti khng bit ai a cung cp cho Claudine cac thng tin o- Einar, NSA, phong nhn s cua MAIN, hay mt ai khac, chi bit rng c ta a s dung chung ht sc tai tinh. C ta dung ca sc hp dn ngoai hinh cua minh, va ca li noi iu khin ti, mc du vy, tt ca vn ung mc, vn trong khun phep cua nhng cach thc thng thng ma ti a thy ngi ta ap dung trong nhng phi vu lam n tuy beo b nhng y mao him. Ngay t u, Claudine bit rng ti khng i nao mao him cuc hn nhn cua minh tit l ra nhng hoat ng cua chung ti. C ta thng thn n tan nhn khi noi v s en ti cua nhng gi ma ti se phai lam. n gi ti vn khng bit ai tra lng cho Claudine, tuy vy chng co ly do gi ma khng tin rng o la MAIN, nh chinh danh thip cua c ta cung cho thy. Nhng khi o, ti qua ngy th, qua choang vang va khip s nn khng th hoi nhng cu hoi ma gi y a tr nn qua ro rang. Claudine noi rng cng vic cua ti nhm hai muc tiu chinh. Trc tin, ti phai hp ly hoa nhng khoan vay quc t khng l ma sau nay se tr lai MAIN va cac cng ty My khac (nh Bechtel, Halliburton, Stone & Webster, va Brown & Root) qua cac d an xy dng va cng trinh quy m ln. Sau o, ti se lam cho nhng nc nhn cac khoan vay nay v n (tt nhin la sau khi ho a tra tin cho MAIN va cac nha thu My khac) vi th ma cac nc nay se mai mai phai chiu n chu n. Nh vy, mi khi chung ta cn gi ho se sn sang ap ng, k t vic t cac cn c qun s, hay bo phiu Lin Hp Quc, cho n kha nng tip cn du va cac ngun tai nguyn thin nhin khac. Claudine noi, cng vic cua ti la d bao tac ng cua vic u t cho mt nc hang ty la. Cu th la ti se phai a ra nhng nghin cu v d bao tng trng kinh t cho 20 n 25 nm sau, va anh gia tac ng cua hang loat cac d an. Vi du, nu ngi ta quyt inh cho mt nc vay 1 ty USD thuyt phuc nc nay khng lin kt vi Lin X, ti se phai so sanh gia li ich cua vic u t cho mt mang li ng st quc gia mi hoc mt h thng vin thng. Hoc ngi ta co th bao ti rng nc o ang co c hi c tip nhn mt h thng in hin ai. Va rng nhim vu cua ti la phai chng minh c, mt h thng nh vy se mang lai mc tng trng kinh t u manh, tng xng vi khoan vay o. Trong moi trng hp, yu t mang tinh quyt inh la tng san phm quc dn GNP. D an thng cuc la d an mang lai tc tng trng GNP trung binh hang nm cao nht. Nu chi co mt d an cn c xem xet, ti se phai chng minh rng d an o se mang lai nhng li ich tt nht cho GNP. iu khng bao gi c noi ra trong nhng d an kiu nay la chung c dng ln nhm mang lai nhng khoan li nhun beo b cho cac nha thu va chi lam li cho mt s it nhng ngi giau co va co th lc nc nhn d an ma thi, con thi vn phai bao am rng, cac nc nay v lu dai phai chiu phu thuc v tai chinh va t o buc phai trung thanh vi nc My. Khoan vay cang ln cang tt. Ngi ta a khng tinh n cai kha

nng ganh nng n t ln vai mt nc se cp i cua nhng ngi dn khn cung nc o sc khoe, giao duc va cac dich vu xa hi khac trong nhiu thp nin tip theo. Claudine va ti a tranh lun ht sc ci m v ban cht di la cua GNP. Vi du GNP co th tng ngay ca khi s tng trng o co th chi mang lai li ich cho mt ngi, vi du nh chu mt cng ty dich vu cng, trong khi phn ng dn chung phai oan vai ganh n. Ngi giau cang giau hn, ngi ngheo ngay cang ngheo i. Mc du vy, theo nhng con s thng k, iu nay vn c nhin nhn la tin b kinh t. Nh phn ln cac cng dn My, hu ht nhng ngi lam cho MAIN tin rng chung ta ang ban phat c n cho cac nc khac khi xy dng cac nha may in, ng cao c, va cang bin. Trng hoc va bao chi day chung ta rng, tt ca nhng vic lam cua chung ta xut phat t long bac ai. Trong nhiu nm tri, ti c nghe i nghe lai nhng cu noi nh Nu ho t c My va biu tinh chng s quan cua chung ta thi tai sao chung ta khng bo i khoi cai t nc cht tit cua ho va ho sa ly trong chinh s ngheo oi cua ho nhi? Nhng ngi noi nh vy thng la nhng ngi co bng cp, bng chng cho thy ho c giao duc tt. Song, ho khng h bit rng, ly do chinh chung ta t ai s quan cua minh trn khp th gii la phuc vu cho li ich cua chinh chung ta, va trong na cui th ky XX, iu nay co nghia la bin nc My thanh mt ch toan cu. Bng cp cung khng lam cho ho hiu bit hn nhng tn thc dn th ky XVIII khi nhng tn nay tin rng nhng ngi da o ang chin u bao v t ai cua chinh minh la ti t cua quy Sa tng. Trong vai thang sau o, ti se phai n ao Java cua Innxia, khi o c m ta nh mt im co mt dn s ng nht hanh tinh. Rt ngu nhin, Innxia cung la mt nc Hi giao co nhiu du mo,... o se la qun min tip sau Vit Nam, Claudine thng noi. Chung ta phai li keo ngi dn Innxia v phia minh. Cha, ho ma khng theo chung ta thi... c ta a ngon tro ln vach ngang qua c va mim ci ngot ngao. Thi, chi cn bit la anh phai a ra c mt d bao c ky lac quan v nn kinh t, rng no se ln manh n th nao khi ma tt ca cac nha may, mang li in c xy dng. D bao o se khin USAID va cac ngn hang quc t ng y cho nc nay vay tin. Tt nhin, anh se c tra cng xng ang, anh co th tip tuc n vi nhng d an khac nhng ni mi la. Th gii se la cua anh. Song, c ta cung noi trc la vai tro cua ti se v cung kho khn. Cac chuyn gia ngn hang se bam sat anh. Nhim vu cua ho la tim ra nhng ke h trong cac d bao cua anh- o la ngh cua ho. Phat hin ra nhng im yu cua anh la cng vic cua ho. Mt hm, ti nhc vi Claudine la con co 10 ngi khac na trong nhom nhn vin cua MAIN c c Java. Liu co phai tt ca ho u ang c hun luyn nh ti khng? Claudine am bao vi ti la khng. Ho la cac ky s, c ta noi. Ho thit k cac nha may in, cac mang li truyn tai va phn phi in, cac cang bin, ng b chuyn tai nhin liu. Con anh co nhim vu d bao tng lai. Cac d bao cua anh se quyt inh quy m cua nhng h thng ma ho thit k- va vi th ca quy m cua khoan vay. Anh thy y anh la ngi quan trong nht. Mi ln ra khoi cn h cua Claudine, ti t hoi liu nhng iu minh ang lam co ung khng? T trong ay long, ti thy nghi ng nhng vic minh ang lam. Nhng ri nhng chan nan cua qua kh c bam rit ly ti. Dng nh MAIN a mang lai cho ti moi iu ma t trc ti nay ti cha bao gi co. Tuy nhin, ti c t hoi, nu ia vi cua ti, liu Tom Pain co lam nh th khng? Cui cung, ti t thuyt phuc minh rng chinh

bng vic tim hiu nhiu hn, va trai nghim nhng iu o, sau nay ti se co th vach trn no- tham gia vao hiu la cach chng minh xa cu nht. Khi ti noi iu nay vi Claudine, cai nhin cua c ta khin ti bi ri. ng co ng ngn th. Mt khi a dn thn vao, anh se khng co ng lui. Anh phai quyt inh, trc khi tin xa hn na. Ti hiu, va nhng gi Claudine noi khin ti hoang s. Sau khi ri cn h cua Claudine, ti lang thang xung ai l Commonwealth, qua ph Darmouth, va t nhu rng minh la mt ngoai l. Vai thang sau, vao mt bui chiu, Claudine va ti ngi trn gh sofa canh ca s ngm tuyt ri trn ph Beacon. Chung ti la mt nhom c bit, c ta noi. Chung ta c tra cng- rt hu hinh- i khp th gii la ao hang ty la. Phn ln cng vic cua anh la khuyn khich lanh ao cac nc trn th gii tham gia vao mt mang li v cung rng ln nhm phuc vu cho li ich thng mai cua nc My. Kt cu la, cac nha lanh ao nay se bi sa ly vao mt m n nn. Ganh nng n nay bao am rng ho se phai trung thanh vi nc My. Chung ta co th bon rut cua ho bt c khi nao chung ta mun- thoa man nhng nhu cu kinh t, chinh tri hoc qun s cua chung ta. i lai, cac nha lanh ao o se co c hi cung c vi th chinh tri cua ho bng vic mang lai cho ngi dn cua minh nhng khu cng nghip, nha may in, va sn bay. Cung luc, cac cng ty xy dng va lp ghep My cung se tr nn rt giau co. Bui chiu o, trong cn phong yn a cua Claudine, th tha ngm nhng bng tuyt xoay xoay bn ca s, ti bit thm v ngun gc cng vic ma ti sp dn thn vao. Claudine k, trong hu ht chiu dai lich s, cac ch ln u c tao dng nh sc manh qun s hoc mi e doa cua no. Song, cung vi s kt thuc cua cuc Chin tranh Th gii ln th II, s ln ngi cua Lin bang X vit, va ni am anh v s huy dit cua vu khi hat nhn a khin chin tranh tr thanh mt giai phap qua nguy him. Nm 1951 la thi im mang tinh quyt inh khi Iran vung ln chng lai mt cng ty du khi Anh ang khai thac tai nguyn thin nhin va boc lt ngi dn nc nay. Cng ty nay chinh la tin thn cua tp oan du mo BP ngay nay. Thu tng Iran, ngi c bu ht sc dn chu va chim c long dn (ngi a tng at danh hiu Ngi an ng cua nm do tap chi Time binh chon nm 1951), Mohammad Mossadegh, a tin hanh quc hu hoa tt ca cac tai san du khi cua Iran. Bi lng nhuc, nc Anh a tim s giup t ng minh trong Th chin Hai, o la My. Song, ca hai nc u s rng s tra ua bng qun s se khin Lin X ng ra thay Iran hanh ng. Do vy, thay vi c binh chung linh thuy anh b n Iran, Washington a phai nhn vin mt vu CIA Kermit Rooservelt (chau ni cua Theodore) i. Anh ta a hoan thanh s mnh mt cach hoan hao, li keo ngi dn Iran bng ca tin va nhng li e doa. Ri anh ta xui giuc ho dy ln hang loat nhng vu pha ri trn ng ph va cac cuc biu tinh bao ng, nhm tao n tng la Mossadegh khng c long dn va khng co nng lc lanh ao. Cui cung, Mohammad Reza Sha, mt ke thn My ln nm quyn va tr thanh mt tn c tai cha tng co. Kermit Roosevelt a dng ln mt vu ai cho mt ngh nghip mi, cai ngh ma ti sp bc vao.(1) Vin gach u tin ma Rooservelt t a tai hin lich s cua Trung ng, ng thi bin tt ca nhng chin lc nhm mu quyn lc trc y tr nn lac hu. No din ra cung luc vi vic bt u hang loat cac cuc th nghim can thip qun s phi hat nhn, ma cui cung a n s tht bai ch cua My Triu Tin va Vit Nam. n nm 1968, nm ma ti c NSA phong vn, thi vn a tr nn kha ro rang. Nu mun thc hin gic m tr thanh mt quc toan cu (nh nguyn vong cua Tng thng Johnson va

Nixon), thi My buc phai ap dung chin lc kiu nh Rooservelt a thc hin Iran. o la cach duy nht anh bai Lin X, ng thi tranh c him hoa bung n mt cuc chin tranh hat nhn. Song con mt vn na. Kermit Rooservelt la mt nhn vt cua CIA. Nu bi bt, hu qua se tht kinh khung. Anh ta a dan dng thanh cng m mu lt mt chinh phu nc ngoai u tin cua My, va nhiu ngi se ni tip anh ta, nhng iu quan trong la tim cach giu i vai tro cua Washington. Tht may cho cac nha chin lc, nhng nm 60 con chng kin mt cuc cach mang khac na: o la vic trao quyn cho cac tp oan quc t va cac t chc a quc gia nh Ngn hang Th gii- WB, Quy tin t- IMF chu yu do My va cac cng quc chi em Chu u tai tr. Mi quan h hai bn cung co li gia cac chinh phu, cac tp oan, va cac t chc a quc gia c hinh thanh. Vao thi im ti ghi tn vao khoa quan tri kinh doanh cua BU, giai phap cho vn Roosevelt- la mt vu CIA a c a ra. Cac c quan tinh bao My- trong o co NSA co nhim vu phat hin nhng ngi co kha nng tr thanh EHM, va sau o cac tp oan quc t se thu ho. Cac EHM nay se khng bao gi nhn lng t chinh phu; thay vao o, khu vc t nhn se tra lng cho ho. Kt qua la, cac cng vic bn thiu cua ho, nu co bi bai l, se chi bi coi la s ham li cua cac tp oan ch khng phai do cac chinh sach cua chinh phu. Hn na, cac tp oan thu ho, du c cac t chc chinh phu va cac i tac ngn hang a quc gia tra lng (bng tin thu cua ngi dn), se tranh c s giam sat cua quc hi va tai mt cua cng chung, c bao v bi mt hang rao lut phap vi nhng iu lut nh lut thng hiu, lut thng mai quc t va lut v t do thng tin.(2) Anh thy khng, Claudine kt lun, chung ta chi la th h tip bc mt truyn thng ang t hao co t khi anh con hoc lp mt. Chng 3

Nhng bai hoc cho mt EHM

Ngoai vic tim hiu thm v cng vic mi, ti cung danh nhiu thi gian oc nhng cun sach vit v Innxia. Claudine khuyn: Cang hiu ro v t nc ma anh sp n thi cng vic cua anh se cang d dang hn. Mt li khuyn ma ti lun ghi long tac da. Nm 1492, Columbus cng bum ra khi vi cai ich la Innxia, luc o c bit n di cai tn Qun ao Hng liu. Trong sut thi ky thc dn, qun ao nay c coi la mt kho bau con ang gia hn ca chu My. ao Java, vi cac chung loai vai voc phong phu, cac loai gia vi h truyn, nhng vng quc thinh thng, la vin ngoc quy nhng cung la ni lun xay ra nhng cuc xung t gia cac nha tham him ngi Ty Ban Nha, Ha Lan, Anh va B ao Nha. Nm 1750, Ha Lan gianh chin thng, nhng cho du co kim soat c Java, phai mt 150 nm sau ho mi chinh phuc c ht cac hon ao xung quanh. Trong ai chin Th gii ln II, qun Nht xm lc Innxia, Ha Lan chng c rt yu t. Kt qua la ngi dn Innxia, c bit la dn ao Java, phai chiu ng s thng tri rt khc nghit. Sau khi qun Nht u hang, Sukarno, mt nha lanh ao co uy tin ng

ln gianh c lp. Cuc chin keo dai bn nm, cui cung a kt thuc vao ngay 27 thang 12 nm 1949, khi thc dn Ha Lan ha c va tra lai chu quyn cho mt dn tc trong sut ba th ky khng bit n gi khac ngoai nhng cuc u tranh va vn ti. Sukarno tr thanh vi Tng thng u tin cua nc cng hoa non tre. Tuy nhin iu hanh t nc Innxia lai la mt thach thc ln hn nhiu so vi u tranh chng lai thc dn Ha Lan. Qun ao gm 17.500 hon ao nho khng ng nht nay lun si suc bi nhng cuc xung t gia cac b tc, cac nn vn hoa cung hang chuc cac ngn ng va th ng, nhng nhom dn tc thiu s hn thu nhau hang th ky. Sukarno a phai quyt lit ngn chn cac cuc xung t ac lit thng xuyn xay ra. Nm 1960, ng giai tan Quc hi va vao nm 1963 c b nhim lam Tng thng v thi han. ng hinh thanh nhng lin minh vi cac chinh phu cng san trn khp th gii i ly cac trang thit bi va ao tao v qun s. ng c nhng i qun Innxia c Nga trang bi vu khi sang nc lang ging Malaysia nhm khuych trng chu nghia cng san ra toan khu vc ng Nam A va gianh c s chp nhn t phia cac nha lanh ao cac nc xa hi chu nghia. Vao nm 1965, phe i lp hinh thanh va mt cuc ao chinh c phat ng. Sukarno thoat cht trong vu am sat chi nh vao s nhanh tri cua tinh nhn. Nhng nhiu si quan cao cp trong qun i va nhng phu ta thn cn cua ng a khng may mn nh vy. S kin nay chng khac gi nhng vu vic xay ra Iran nm 1953. Cui cung, ang Cng san- c bit la nhng phe phai co lin minh vi Trung Quc bi quy kt trach nhim. Trong nhng cuc tham sat do qun i tin hanh sau o, c tinh co khoang ba trm nghin n nm trm nghin ngi bi git. Ngi ng u qun i, Tng Suharto, tip quan chc vu Tng thng nm 1968. Nm 1971, nhng din bin bt li cua cuc Chin tranh Vit Nam khin My cang nng cao quyt tm thuyt phuc Innxia t bo chu nghia cng san. Vao mua he nm 1969, Tng thng Nixon cho bt u cac cuc rut qun hang loat va My bt u mt chin lc toan cu hn. Chin lc cua My c bit hng vao mt s nc; Innxia ong vai tro then cht. D an in khi hoa cua MAIN la mt phn trong toan b k hoach nhm am bao cho vi th cua My tai khu vc ng Nam A. Theo quan im ngoai giao cua My, Suharto se phuc vu Washington nh Sa cua Iran a tng lam. My cung hy vong Innxia se la mt hinh mu cho cac quc gia khac trong khu vc. Mt phn chin lc cua Washington da trn gia inh rng nhng li ich at c Innxia co th se anh hng tich cc n toan th gii Hi giao, c bit la im nong Trung ng. Va nu iu o cha u khich l thi iu quan trong la Innxia co du. Khng ai bit ro v khi lng hoc cht lng d tr du mo cua Innxia nhng cac nha ia cht hoc cua cng ty du mo lai tran y lac quan. Cang nghin ngm cac cun sach tai PBL, ti cang cam thy phn khich. Ti bt u tng tng v nhng cuc tham him sp ti. Lam vic cho MAIN, ti se co mt cuc sng sang trong va xa hoa thay cho li sng khc kh trong Qun oan Hoa binh. Mi quan h vi Claudine a bin nhng gi trc y chi la trong tri tng tng cua ti tr thanh s tht; tt ca nh trong mt gic m. Ti cam thy phn nao c n ap cho quang thi gian tu tung ma ti phai trai qua tai cac trng ni tru chi danh cho hoc sinh nam. Co mt s thay i khac na trong cuc i ti: Ann va ti a khng con gn bo na. Ti chc c y phai cam nhn c rng ti ang sng mt cuc sng hai mt. Ti t bao cha iu o la kt qua s phn ut cua ti i vi c y vi c y a ep chung ti lam am ci. Du c y a chm soc va ung h ti trong sut quang thi gian kho khn tai Qun

oan Hoa binh cuao. Song, c y khin ti thy minh vn cha thoat khoi s kim kep cua b me. Tt nhin, suy cho cung, ti bit chc rng mi quan h cua ti vi Claudine mi la nhn t chinh. Ti khng th k cho Ann bit v mi quan h nay, nhng c y cam nhn c iu o. Du sao i na, chung ti cung quyt inh bt u sng ly thn. Vao mt ngay trong nm 1971, khoang mt tun trc khi phai n Innxia theo k hoach, ti n ch Claudine. Trn chic ban nho trong phong n co bay nhiu loai pho mat vi banh mi va ca mt chai Beaujolais loai ngon. Claudine nng cc chuc mng ti. Anh a thanh cng. C ta mim ci nhng ti thy dng nh nu ci cua c y khng c chn thanh cho lm. By gi chung ta a cung hi cung thuyn. Chung ti tro chuyn khoang na ting ng h, sau o, khi a gn ung can chai ru, c ta nhin ti vi anh mt ma ti cha tng bt gp bt c ai. ng bao gi thu nhn vi ai v nhng ln chung ta gp nhau, c ta noi mt cach lanh lung. Nu anh lam nh vy ti se khng tha th, va se phu nhn la a tng gp anh. C ta nhin ti chm chm- va sau o ci nhat. K cho ngi khac nghe v chung ta se chi lam cho cuc sng cua anh tr nn nguy him. Ti choang vang. Ti bang hoang. Nhng sau o, khi mt minh quay tr lai Trung tm Prudential, ti phai tha nhn cai k hoach cua c y tht s thng minh. S tht la tt ca nhng ln chung ti gp nhau u din ra tai cn h cua c y. Khng co bt c mt bng chng nao v mi quan h cua chung ti, va khng ai MAIN dinh liu n chuyn nay. Mt phn nao o, ti thm anh gia cao s trung thc cua c y; c ta a khng la ti nh b me ti trong vu Tilton va Middlebury. Chng 4

Giai thoat mt t nc.

Ti co mt cai nhin lang man v Innxia, t nc ma ti sp n sinh sng trong vong ba thang ti. Nhng bc tranh trong mt vai quyn sach ti oc m ta nhng ngi phu n xinh ep vi nhng chic sarng mau sc ti sang, nhng vu cng Bali hp dn, nhng vi phap s thi la, va nhng chin binh cheo thuyn c mc trn lan nc xanh bic di chn nhng ngon nui la. n tng nht la mt loat anh v nhng chin thuyn vi nhng canh bum en lng ly cua nhng tn cp bin thuc qun ao, nhng ke a lam cho cac thuy thu ngi Chu u trc y phai khip s n ni ho tr v nha va doa bon tre: Cac con phai ngoan, nu khng bon cp bin Bugi se n bt cac con i y. i, nhng bc anh nay lam tm hn ti xao xuyn bit bao. Lich s va nhng truyn thuyt cua t nc nay la mt kho tang ln vi nhng nhn vt phi thng; nhng vi thanh y gin d, nhng con rng Cm, nhng tc trng cac b lac Hi giao, va nhng cu chuyn c tich ma t trc khi chua Gisu ra i a vt qua nhng ngoi nui Chu A, xuyn qua cac sa mac x Ba T va qua ca vung bin ia Trung Hai ri khc su vao tm kham chung ta. Nhng cai tn cua cac hon ao huyn thoai- Java, Sumatra, Borneo, Sulawesi lam m mn tm tri. y la mt vung t cua s huyn bi, tinh thn thoai, va ve ep gi tinh la kho bau lun n minh ma Columbus tim nhng cha bao gi thy; la nang cng chua ma ca ngi Ty Ban Nha, Ha Lan, B

ao Nha va Nht Ban lun mun chinh phuc nhng cha bao gi la s hu cua ring ai; la ao anh va gic m. Ti ky vong rt nhiu, co le chng khac nao nhng nha tham him vi ai trc y. Nhng cung ging nh Columbus, ang le ti phai bit kim ch bt nhng ao tng. ang le ti phai bit rng ngon en cua s phn chng bao gi la hinh anh trong tng tng. Innxia la kho bau y ha hen nhng khng phai la mt phng thuc tri bach bnh ma ti mong i. Tht ra, nhng ngay u tin cua ti thu Jakarta y m thp vao mua he nm 1971 la mt cu sc. Ve ep vn hin hu. Nhng phu n xinh ep trong b sarng sc s. Nhng khu vn sang trong rc r y hoa. Nhng vu cng Bali tht hp dn. Nhng chic xich l vi nhng hinh ve bay sc cu vng vui mt. Nhng khu bit th va nhng ngon thap nha th t thi thuc ia Ha Lan. Tuy nhin, bn canh o, cai xu va s bi tham cung tn tai. Thay cho ban tay lanh ln la nhng cui tay y mau cua nhng ngi bi bnh phong. Nhng c gai tre ban thn chi nhn vai ng. Nhng con mng tuyt ep t thi thuc ia nay a tr nn nhim. Nhng cn nha lam bng bia cac tng doc hai bn b rac ri cua nhng con sng en kit ni co nhiu gia inh chui ruc. Nhng ting coi inh oi va khoi bui n nghet th. Net ep va cai xu, s thanh tao bn canh cai th thin, tinh thing ling va s trn tuc. o chinh la Jakarta, ni ma mui thm y quyn ru cua cy inh hng va nhng loai hoa lan n r phai chng choi lai vi lung khi c xng ln t cac cng ranh l thin. Ti a tng nhin thy canh oi ngheo. Mt vai ngi ban hoc New Hamsphire a sng trong nhng ngi nha bng giy nha lup xup, n trng trong chic ao khoac mong va i nhng i giy th thao sn cu gia nhng thang ngay mua ng khi nhit di 00; ngi ho bc ln mui m hi va mui phn bon lu ngay vi khng c tm ra. Ti a tng sng trong nhng cn lu p bng bun cung nhng ngi nng dn vung nui Andy vi nhng ba n chi toan ng va khoai ty kh, nhng ni ma nhiu luc dng nh mt a tre cht ngay khi va mi chao i. Ti a tng thy s ngheo oi, nhng khng co ni nao ging vi Jakarta. Tt nhin oan chung ti lai khach san ep nht nc nay, khach san Inter Continental Innxia. S hu bi hang hang khng Pan America, cung ging nh mt chui khach san Inter Continental khac nm rai rac khp toan cu, khach san nay lun chiu theo y nhng ngi ngoai quc giau co, c bit la nhng tay giam c cua cac cng ty du la va gia inh ho. Vao bui ti u tin, tay quan ly d an, Charlie Illingworth, m tic chiu ai chung ti tai nha hang sang trong trn tng thng. Charlie la mt ngi rt am hiu chin tranh; ng ta danh phn ln thi gian ranh ri oc sach va cac tiu thuyt lich s v nhng vi tng linh vi ai va nhng trn chin ly lng. ng ta la mt vi du in hinh v nhng ngi linh khng trc tip tham gia chin u nhng rt ung h cuc chin tranh Vit Nam. Nh thng l, bui ti hm o ng ta mc b qun ao kaki co hai cu vai kiu qun i trn vai chic ao cc tay. Sau khi chao on chung ti, ng ta chm mt iu xi ga. Mng cuc sng tt ep, ng ta noi va nng cao ly ru sm banh. Mng cuc sng tt ep, chung ti cung ap lai, va cung cham cc. Khoi thuc xi ga cun tron quanh Charlie, ng ta lic nhin quanh cn phong. y chung ta se c nung chiu, ng ta va noi va gt u mt cach tan thng. Ngi Innxia se chm soc chung ta. Ngi S quan My cung vy. Nhng ng qun la chung ta con co s mnh phai hoan thanh. ng ta nhin xung tp giy vit sn. ung

vy, chung ta n y lp mt ban qui hoach tng th v in khi hoa cho ao Javavung t co mt dn s ng nht th gii. Nhng o mi chi la b mt cua tang bng. ng ta bng tr nn nghim tuc; ng ta lam ti lin tng ti George C. Scott, ngi a tng ong vai Tng Patton, mt trong nhng ngi hung cua Charlie. Chung ta n y thc hin khng gi khac ngoai nhim vu giai thoat t nc nay. Nh cac ban a bit, Innxia a trai qua mt lich s dai va y bi tham. Khi ma t nc nay sn sang bc vao th ky hai mi thi mt ln na lai phai i mt vi th thach. Trach nhim cua chung ta la phai am bao rng Innxia khng i theo bc chn cua nhng ngi hang xom. Mt h thng in hp nht la nhn t chu cht. Nhn t o, hn ca cac yu t n le khac (co le chi loai tr yu t du mo), se bao am cho s thng tri cua chu nghia t ban va ch dn chu. Noi n du mo, ng ta rit mt hi thuc la va bung nhe ln mt t giy. Tt ca chung ta u bit t nc cua chung ta phu thuc vao du mo n mc nao. Xet v khia canh o, Innxia co th la mt ng minh hung manh cua chung ta. Vi th, khi cac ban dng ban qui hoach tng th nay, hay lam tt ca bao am cho nganh cng nghip du mo va tt ca nhng nganh phu tr- cu cang, ng dn du, cng ty xy dng- co c lng in ho cn thit trong sut khoang thi gian cua k hoach hai mi lm nm. ng ta ri mt khoi tp giy va nhin thng vao ti. Tha c phong ai ln con hn la d bao qua thp. m hm o, khi nm trn ging, cao vt ln khoi thanh ph, an toan trong s xa hoa cua cn phong hang nht, hinh anh cua Claudine lai n vi ti. Nhng bai giang cua c ta v n nc ngoai c am anh ti. Ti t an ui minh bng cach nh lai nhng bai hoc trong cac khoa hoc kinh t vi m tai trng kinh t. Suy cho cung, ti t nhu, ti n y giup Innxia thoat khoi mt nn kinh t thi Trung c va co ch ng trong th gii cng nghip hin ai. Nhng ti cung bit rng, ngay sang hm sau, ti se nhin ra ngoai ca s, va xa khoi s sang trong cua nhng khu vn va b bi cua khach san, ti se thy nhng ngi nha ti tan trai dai hang dm theo hinh quat phia bn di. Ti bit rng o tre s sinh ang cht vi thiu lng thc va nc ung, va rng tre em cung nh ngi ln ang phai ganh chiu nhng loai bnh tt truyn nhim khung khip va sng trong iu kin ti t. Trn troc trn ging, ti nhn thy khng th chi cai rng Charlie va nhng ngi khac trong nhom chung ti n y vi nhng ly do ich ky. Chung ti ang giup y manh chinh sach i ngoai cua My va li ich cua cac doanh nghip. Chung ti bi chi phi bi long tham hn la mong mun mang lai cuc sng tt ep hn cho phn ln ngi dn Innxia. Mt t xut hin trong u ti: tp oan tri. Ti khng chc a nghe t nay trc y hay va mi nghi ra no, nhng dng nh no miu ta rt chinh xac nhom ngi y th lc vi quyt tm thng tri toan th gii. o la mt nhom nho gm nhng ngi co chung mt muc ich va cac thanh vin trong nhom co th d danh chuyn i vi tri thng la gia cac vi tri cp cao cua cac tp oan va cua chinh phu. Ti cht nhn ra la chu tich ng nhim cua Ngn hang Th giiRobert Mc Mamara la mt vi du hoan hao. ng ta a chuyn t vi tri la giam c cua cng ty Ford Motor sang la B trng B Quc phong di thi Tng thng Kenedy va Johnson, va by gi lai nm gi vi tri cao nht cua mt t chc tai chinh co quyn lc ln nht th gii. Ti cung nhn ra rng cac giao s ai hoc cua ti a khng hiu ht c ban cht tht s cua kinh t vi m: rng trong nhiu trng hp, giup mt nn kinh t tng trng chi

lam cho mt s it ngi a giau lai cang giau thm, trong khi chng lam c gi cho nhng ngi di ay xa hi ngoai tr vic y ho xung thp hn. Qua thc, cung c chu nghia t ban thng dn n mt h thng cung tng t nh nhng xa hi phong kin thi Trung c. Nu bt ky mt giao s nao cua ti bit iu nay, ho cung khng tha nhn no- co th la vi cac tp oan ln va nhng ng chu tp oan la ngi tai tr cho cac trng ai hoc. Vach trn s tht chc chn se lam nhng vi giao s o mt vic- cung nh tit l bi mt se lam ti trng tay. Nhng suy nghi o tip tuc lam xao trn gic ngu cua ti hng m khach san Inter Continental Innxia. Cui cung, ti tim cach bin h cho chinh ban thn minh: ti a phai u tranh tim ng thoat khoi New Hamsphire, thoat khoi trng ni tru, va thoat qun dich. Vi tri trong cuc sng ti ep ma ti hin co la kt qua cua s kt hp gia mt chui cac s kin ngu nhin va lao ng mit mai. Ti cung cam thy nhe nhom vi s tht rng ti ang lam vic ung n xet theo cai nhin t nn vn hoa cua chung ti. Ti ang trn ng tr thanh mt nha kinh t hoc thanh cng va c kinh trong. Ti ang lam theo nhng gi a c hoc trng kinh t. Ti ang giup thc hin mt m hinh phat trin a c nhng chuyn gia c vn hang u th gii vi nhng b oc vi ai tha nhn. Tuy nhin, nhng luc na m, ti thng phai t an ui ban thn vi mt li ha rng mt ngay nao o ti se noi ln s tht. Ri ti oc nhng tiu thuyt cua Louis Lamour v nhng tay sung Min Ty cho n khi ngu thip i. Chng 5

Ban linh hn cho quy

Nhom mi mt ngi chung ti lai Jakarta sau ngay, n ng ky vi S quan My, gp g cac quan chc, sp xp cng vic va th gian bn b bi. Ti ngac nhin khi thy co rt nhiu ngi My sng tai khach san Inter Continental. Ti thich thu ngm nhin nhng phu n tre ep- v cua nhng tay giam c cng ty du la va cng ty xy dng- ngay ngay bn b bi va ti lang thang khp na ta quan n sang trong trong va ngoai khach san. Sau o Charlie chuyn nhom chung ti n Bandung, mt thanh ph min nui. Ni y khi hu n hoa hn, ngi ta it nhin thy canh ngheo kh hn song cung it thu tiu khin hn. Chung ti lai mt khach san cua Chinh phu tn la Wisma, vi mt ngi quan ly, mt u bp, mt ngi lam vn va mt i ngu nhn vin phuc vu. c xy dng t thi thuc ia Ha Lan, Wisma vn la mt bn cang. ng trn hin nha khach co th nhin ra nhng vn che trai dai, qua nhng qua i nhp nh, ln ti tn nhng sn nui la cua Java. Ngoai nha , chung ti con c cp mi mt chic Toyota, mi chic xe lai co mt lai xe va mt phin dich ring. Cui cung, chung ti c mi lam thanh vin cua hai ni sang trong bc nht la Cu lac b Golf va Qun vt Bandung, va c t vn phong trong khun vin cua chi nhanh Perusahaan Umum Listrik Negara (PLN), cng ty in lc nha nc. i vi ti, nhng ngay u Bandung la hang loat nhng cuc gp g vi Charlie va Howard Parker. Howard hn 70 tui va tng la chuyn gia d bao chinh v tai in cho H thng in cua New England. Luc nay ng ta am trach cng vic d bao v ngun nng

lng va kha nng san xut in cua toan b ao Java trong vong hai lm nm ti, cung nh d bao ring cho tng thanh ph va cac vung. Vi nhu cu v in lin quan cht che ti tng trng kinh t nn nhng d bao cua ng ta cn da vao nhng d bao kinh t cua ti. Sau o, nhng ngi con lai trong nhom chung ti se xy dng ban qui hoach tng th da trn nhng d bao nay, xac inh ia im t cac nha may in, thit k cac nha may, cac ng dy tai in va phn phi in, cac h thng cung cp nhin liu lam sao ap ng hiu qua nht cac d an cua chung ti. Trong cac bui gp g, Charlie bao gi cung nhn manh tm quan trong cua cng vic ma ti lam. ng ta nhc i nhc lai la ti phai rt lac quan khi a ra d bao. Claudine a noi ung. Ti chinh la yu t then cht trong toan b qui hoach tng th. Nhng tun u tin y, Charlie giai thich, la thua thp s liu. Charlie, Howard va ti ngi trn nhng chic gh my to trong phong lam vic sang trong cua Charlie. Nhng bc tng c trang tri bng nhng tm tham thu theo kiu batic m ta cu chuyn s thi Ramayana bng vn t Hindu c. Charlie hut mt iu xi ga to. Cac ky s se a ra mt bc tranh chi tit v h thng in, nng lc cu cang, ng sa, ng ray xe la, tt ca moi th ai loai nh th trong hin tai. ng ta chia iu xi ga v phia ti. Anh phai nhanh ln. n cui thang th nht, Howard phai co c mt cach tng i chinh xac con s d bao s b v mc tng trng kinh t thn ky se xay ra khi chung ta co mang li in. Cui thang th hai, anh ta se cn nhiu thng tin chi tit hn, tc la phai co c d bao cho tng vung. Thang cui cung se la luc lam nt nhng gi con thiu. o la iu then cht. Tt ca chung ta se phai cung ban bac vi nhau. Vy la, trc khi ri khoi y chung ta phai hoan toan chc rng chung ta a co y u tt ca cac thng tin cn thit. Chung ta se c v nha nghi l Ta n, o la phng chm cua ti. Khng quay lai na u. Thoat nhin, Howard co ve la mt ng gia tt bung, nhng thc s ng la mt ngi an ng luc nao cung co ve cay ng vi bi i la di. ng ta cha bao gi at c vi tri cao nht H thng in New England va v cung phn n v iu o. Ti lun bi bo qua, ng ta lp i lp lai vi ti, bi vi ti a khng bi mua chuc. ng ta bi buc phai nghi hu, ri khng th chiu ng c vic ngay ngay phai nha vi v, ng ta nhn lam t vn cho MAIN. y la nhim vu th hai cua ng ta. Ca Einar va Charlie u canh bao ti phai de chng ng ta. Ho m ta ng ta nh mt ke ngoan c, bn tin, va y thu hn. Nhng hoa ra Howard lai la mt trong nhng ngi thy giau kinh nghim nht ma ti co c, mc du luc o ti kho long chp nhn iu nay. ng ta cha bao gi c ao tao nh Claudine a ao tao ti. Ti oan ho cho rng ng ta a qua gia hoc co le qua ngoan c. Cung co th ho tinh ng ta chi co th lam d an nay trong mt thi gian ngn cho n khi ho li keo thm c nhng ngi lam vic lu dai va d bao nh ti. Bt lun th nao i na thi xet t quan im cua ho, ng ta ri cung tr thanh mt chng ngai. Ro rang la Howard hiu ro tinh hung cung nh vai tro ma ho mun ng ta nm gi, va ng ta quyt tm khng tr thanh qun c trong tay ho. Tt ca nhng t ma Einar va Charlie gan cho ng ta la rt thich ang, nhng s ngoan c cua ng ta mt phn nao o bt ngun t s cam kt cua chinh ban thn ng ta la khng tr thanh tay sai cho ho. Ti ng rng ng ta cha bao gi nghe thy thut ng sat thu kinh t, nhng ng ta bit ho co y dung ng ta xy dng nn mt th chu nghia quc ma ng ta khng th chp nhn c.

Mt ln, sau cuc hop vi Charlie, ng ta keo ring ti ra mt ch. ng ta eo mt cai may tr thinh va vn v chic hp nho t trong ao s mi iu chinh m lng. y chi la chuyn gia hai chung ta. Howard noi vi giong bi mt. Chung ti ng canh ca s trong vn phong, nhin ra con mng y nc tu ong dn ra toa nha PLN. Mt ngi an ba tre ang tm trong dong nc hi ham o, che minh bng chic sarong qun quanh ngi. Ho c gng thuyt phuc anh rng nn kinh t nay se tng trng thn tc, ng ta noi. Charlie rt tan nhn. ng choc gin ng ta. Nhng li noi cua ng ta khin ti co linh cam v mt im chng lanh nhng cung lam ti mun thuyt phuc ng ta rng Charlie a ung. Du gi, s nghip cua ti cung phu thuc vao vic lam hai long cac ng chu MAIN. Chc chn nn kinh t nay se phat trin rt nhanh, ti noi, mt vn hng v phia ngi phu n di con mng. C nhin vao nhng gi ang xay ra thi thy. Ra la vy, ng ta lm bm, ro rang chng y gi n canh tng ang din ra trc mt chung ti. Anh a bi ho mua chuc ri, phai khng? Mt vic xay ra b mng khin ti chu y. Mt ngi an ng ln tui i xung phia b mng, tut qun va ngi xm bn mep nc ap lai ting goi cua t nhin. Ngi phu n tre nhin thy ng ta nhng cung chng ngn can; c ta vn tip tuc tm. Ti xoay lng lai phia ca s va nhin thng vao Howard. Ti a i nhiu ni, ti noi, co th ti it tui nhng ti va tr v sau ba nm sng tai Nam My. Ti a thy nhng gi co th xay ra khi du mo c tim thy. Moi th thay i rt nhanh. , ti cung a i rt nhiu ni, ng ta noi mt cach ch giu. Rt nhiu nm. ti noi cho anh bit iu nay, anh ban tre. Ti chng quan tm n my vu tim ra du mo cua anh va tt ca nhng th khac. Ti a d bao v tai trong in ca i ri- sut t thi ai khung hoang Kinh t, Th chin th II, qua cac chu ky suy thoai va tng trng. Ti a tng thy nhng gi ma Tuyn ng 128 hay con goi la S thn ky Massachusetts a em lai cho Boston. Va ti co th cam oan la khng co ni nao tc tng trng tai in co th duy tri mc by n chin phn trm mt nm lin tuc trong mt thi gian dai. Va o la vao nhng thi ky tt nht. Sau phn trm thi hp ly hn. Ti nhin ng ta chm chm. Mt phn nao o trong ti ng rng ng ta ung, nhng ti vn cam thy phai t v. Ti bit ti cn phai thuyt phuc ng ta vi ti thy lng tm minh cn c bao cha. Howard, y khng phai la Boston. y la t nc ma cho n gi ngi ta vn cha co in dung. Moi th y khac hn. ng ta quay ngot i va phy tay nh th mun xua ti i. C t nhin, ng ta gm g. C ban tt i. Ti chng cn bit anh se nghi ra cai gi. ng ta keo manh cac gh phia sau ban lam vic va bung minh xung. Ti se a ra d bao v lng tai in da trn nhng iu ti tin tng ch khng phai nhng nghin cu kinh t theo kiu banh ve. ng ta nht chic but chi ln va bt u ve nguch ngoach ln mt tp giy. y qua la mt s thach thc ma ti khng th lam ng. Ti i ti va ng trc ban lam vic cua ng ta. Ngi ta se coi ng la thng ngu nu ti chng minh c nhng gi moi ngi ang trng ch- mt s phat trin rc r sanh ngang vi thi ky st vang California- trong khi ng ta a ra d bao mc tng trng cua nganh in chi mc ngang vi Boston vao nhng nm 60.

ng ta nem chic but chi xung ban va nhin ti trng trng. V lng tm! ung vy. Anh- va tt ca cac ngi. ng ta chi tay v phia day vn phong bn ngoai, anh a ban linh hn minh cho qui d. Anh tham gia vu nay cung chi vi tin thi. By gi, ng ta nhch mep va cho tay vao trong ao, ti se tt may tr thinh va tr lai lam vic. Chuyn nay lam ti choang vang n tn tm can. Ti lao ra khoi phong va i v phia phong lam vic cua Charlie. c na ng, ti dng lai, ti khng chc minh inh lam gi. Thay vi i tip, ti quay lai va i xung cu thang, ra khoi ca, hoa minh vao anh nng chiu. Ngi phu n tre ang leo ln b mng, chic sarong qun cht ly thn hinh. Ngi an ng ln tui a bin mt. Co vai thng be ang chi di mng, te nc va la het vi nhau. Mt cu ba ang ng di mng, nc ngp n u gi anh rng; mt ngi khac ang git qun ao. Ti cam thy c hong minh nghen lai. Ti ngi xung mt phin btng bi v, c khng y n mui hi ham t phia con mng. Phai c gng lm ti mi ngn c nc mt; ti phai hiu c tai sao minh lai cam thy au kh n vy? Anh tham gia vu nay chi vi tin thi. Nhng li noi cua Howard c vng vng bn tai. ng ta a cham vao ni au cua ti. My thng be vn tip tuc tro te nc, ting la het vui sng vang vong ca khng gian. Ti t hoi minh phai lam gi. Lam gi c v t nh bon chung? Cu hoi c day vo khi ti ngi o nhin bon tre chi ua mt cach ngy th y hanh phuc, chung ro rang khng nhn thc c nhng nguy c co th gp phai khi chi ua di dong nc hi ham o. Mt ngi an ng lng gu chng gy xu xi vn veo ang i khp khing doc theo b mng. ng ta dng lai nhin bon tre va trn khun mt gia nua n nu ci mom mem. Co le ti nn giai bay tm s vi Howard va co th, chung ti se cung nhau tim ra mt giai phap gi o. Ti bng cam thy nhe ca ngi. Ti nht mt hon a nho ln va nem no xung con mng. Khi mt nc phng lng tr lai thi s phn khich trong ti cung tiu tan. Ti bit ti khng th lam iu o. Howard a gia va y cay ng. ng ta a bo qua nhng c hi thng tin. Chc chn la by gi ng ta se khng tip tuc phn u na. Ti con tre, va mi vao i va chng h mun kt thuc nh ng ta. Nhin chm chm vao dong nc di con knh hi ham o, ti thy lai hinh anh cua ngi trng ni tru danh cho nam sinh New Hamsphire trn qua i, ni ti a phai trai qua nhng thang ngay c c trong khi nhng a tre khac i n nhng vu hi u tin trong i. S tht ang thng o c chm chm hin v. Lai mt ln na, chng co ai ti co th dc bu tm s. Ti hm o nm trn ging, ti suy nghi rt lu v nhng ngi ti a gp trong iHoward, Charlie, Claudine, Ann, Einar, chu Frank- t hoi cuc i ti se ra sao nu ti khng bao gi gp ho. Ti se sng u? Khng th la Innxia, iu o la chc chan. Ti cung bn khon v tng lai cua minh, v ni ma ti se ti. Ti suy nghi v quyt inh ma minh ang phai ng u. Charlie a noi ro rang ng ta mun Howard va ti a ra con s tng trng it nht la 17%/nm. Ti phai a ra d bao kiu gi y? Mt y nghi cht n xoa diu tm hn ti. Tai sao ti khng nghi ra iu o sm hn nhi? o hoan toan khng phai la quyt inh cua ti. Howard a tng noi ng ta se chi lam nhng iu ng ta cho la ung, bt chp kt lun cua ti. Ti se lam hai long cac ng chu cua minh bng cach a ra mc d bao kinh t cao va ng ta se a ra quyt inh ring cua minh; cng vic cua ti se khng anh hng gi n ban qui hoach tng th. Moi ngi c nhn manh tm quan trong cua ti, nhng ho a nhm. Ganh nng ln a c ru bo. Ti chim vao gic ngu su.

Vai ngay sau, Howard bi m nng do nhim amip. Chung ti a ng ta vao Bnh vin Cng giao. Cac bac si k n thuc va khuyn ng ta nn tr v My. Howard cam oan rng ng ta a co tt ca d liu cn thit va co th d dang hoan tt phn d bao v lng tai in t Boston. Khi chia tay, ng ta lai lp lai li canh bao cua minh trc o. Khng cn phai lam gia s liu, ng ta noi, ti se khng tham gia vao mu o, bt lun anh d bao gi v s ky diu cua tng trng kinh t!

PHN II: 1971-1975

Chng 6

Vai tro iu tra cua ti

Theo nhng hp ng chung ti ky vi chinh phu Innxia, Ngn hang Phat trin chu A va USAID, phai co mt ngi trong nhom chung ti i thc ia n tt ca cac ia ban dn c quan trong nht nm trong qui hoach tng th. Ti c chi inh ng ra lam nhim vu nay. Nh Charlie noi, anh a sng c Amazon; anh bit cach giai quyt lu bo, rn va nc bn. Cung vi mt lai xe va mt phin dich, ti a i thm rt nhiu canh ep cung nh trong mt s phong tro kha ti tan. Ti gp g cac doanh nhn va chinh tri gia ia phng va lng nghe y kin cua ho v trin vong tng trng kinh t. Song ti thy phn ln ho u rt min cng khi chia se thng tin vi ti. Hinh nh ho cam thy bi e doa bi s hin din cua ti. Cu th la ho thng noi vi ti rng ti phai soat lai thng tin vi cp trn cua ho, vi cac c quan chinh phu hay vi cac tru s cng ty Jafarta. i luc ti ng rng ang co mt m mu nao o nhm vao ti. Nhng chuyn cng tac thng xuyn la ngn han, chi khoang hai n ba ngay. Gia cac chuyn i, ti tr lai Wisma Bandung. Ba quan ly o co mt cu con trai kem ti vai tui. Tn cu ta la Rasmon, nhng tt ca moi ngi tr me cu ta u goi cu ta la Rasy. La mt sinh vin kinh t tai trng ai hoc ia phng, cu ta ngay lp tc quan tm n cng vic cua ti. Tht ra, ti nghi se co luc cu ta nh ti kim vic. Cu ta bt u day ti ting Bahasa Innxia. Sang tao ra mt loai ngn ng d hoc vn la u tin hang u cua Tng thng Sukarno sau khi Innxia gianh c c lp t tay ngi Ha Lan. Trn qun ao nay co n hn ba trm nm mi ngn ng va ting ia phng c s dung, va Sukarno nhn thy, t nc ng cn mt ngn ng chung oan kt ngi dn t nhiu hon ao, thuc nhiu nn vn hoa khac nhau. ng a tuyn mt i ngu cac nha ngn ng hoc quc t, va s ra i cua ting Bahasa Innxia la mt thanh cng anh k. Da vao ting Ma Lai, Bahasa a tranh c rt nhiu cach chia ng t, nhng ng t bt quy tc, va cac phep bin i khac ma hu ht cac ngn ng thng oi hoi. Vao u thp ky 70, a s ngi Innxia

a s dung ting Bahasa, mc du ho vn tip tuc dung ting Java va cac th ng khac trong cng ng ring cua minh. Rasy la mt giao vin gioi vi mt khiu hai hc tuyt vi, va so vi vic hoc ting Shuar hay thm chi ting Ty Ban Nha, hoc ting Bahasa d hn nhiu. Rasy co mt chic xe gn may va dung no ch ti i khp ni gii thiu v thanh ph va con ngi y. Ti se chi cho anh mt Innxia ma anh cha tng bit n, mt ti cu ta ha vi ti va giuc ti leo ln sau xe. Chung ti i ngang qua nhng am mua ri, cac nhac cng chi nhac cu dn tc, nhng ngi din tro thi la, cac ngh si lam xic tung hng va nhng ngi ban hang rong vi tt ca cac loai mt hang, t nhng bng cat xet lu cua My n nhng mon c ban x. Cui cung, chung ti dng lai mt quan ca ph. y, nhng ngi tre tui mc qun ao, i mu va toc ging ht nh trong mt bui hoa nhac cua Beatles vao nhng nm 60; duy chi khac la ho la ngi Innxia. Rasy gii thiu ti vi mt nhom ngi ngi quanh mt chic ban va chung ti cung ngi tro chuyn. Ho u noi ting Anh, vi mc lu loat khac nhau, nhng ho anh gia cao va khuyn khich ti noi ting Bahasa. Ho noi v iu nay rt ci m va hoi ti tai sao ngi My lai khng bao gi hoc ngn ng cua ho. Ti khng co cu tra li. Cung nh ti khng th giai thich tai sao ti la ngi My hay ngi Chu u duy nht n khu nay cua thanh ph, mc du ngi ta co th thy rt nhiu ngi nh ti tai cu lac b golf va qun vt, trong cac nha hang sang trong, cac rap chiu phim va nhng siu thi t tin. o la mt bui ti ma ti se nh mai. Rasy va nhng ngi ban cua cu ta i vi ti tht thn tinh. o, ti cam thy tht hanh phuc, trong cung mt thanh ph vi ho, cung thng thc n va m nhac, ngi mui hng cua nhng iu thuc lam t nu hoa inh hng va nhng hng vi khac vn la mt phn cuc sng cua ho, ci ua vui ve vi ho. Ti nh c sng lai nhng ngay Qun oan Hoa binh. Va bng nhin, ti t hoi tai sao ti lai nghi la minh mun i ve hang nht va tach khoi nhng ngi nh ho. Ho rt mun bit ti nghi gi v t nc cua ho va v cuc chin tranh ma t nc ti a khi xng Vit Nam. Tt ca ho u cam thy khip s cai ma ho noi n nh mt s xm lc bt hp phap, va ho cam thy yn tm khi bit rng ti cung co chung mt cam giac nh vy. Khi ti va Rasy quay tr lai nha nghi thi a rt khuya va xung quanh rt ti. Ti cam n cu ta vi a on nhn ti vao th gii cua cu; cu ta cam n ti vi ti a ci m vi nhng ban be cua cu ta. Chung ti ha se con co nhng chuyn i nh vy, chung ti m nhau, chao tam bit va i v phong minh. Nhng ln i vi Rasy cang khin ti mun co thi gian ring tach khoi nhom. Sang hm sau, ti gp Charlie va noi vi ng ta rng ti a qua chan nan khi c phai tim cach thu thp thng tin t phia ngi dn ia phng. Hn na, hu ht nhng s liu thng k ma ti cn cho d bao phat trin kinh t chi co th c tai cac vn phong chinh phu Jakarta. Charlie va ti nht tri la ti phai lai Jakarta thm mt n hai tun na. ng ta to ra rt ai ngai vi ti phai ri khoi Bandung n thu nong nh thiu nh t, va ti noi la ti cung chng thich thu gi. Nhng thc ra, ti rt phn khi khi co c hi danh chut thi gian cho ring minh kham pha Jakarta va lai c tai khach san thanh lich Inter Continental Innxia. Tuy nhin, khi Jakarta, ti phat hin ra gi y minh a nhin cuc sng t mt khia canh khac. Bui ti vi Rasy va nhng ngi Innxia tre tui cung nh nhng chuyn i khp t nc nay a lam ti thay i. Ti thy minh a nhin nhng ngi ng hng bng cai nhin khac. Nhng c v tre dng nh khng con qua ep. Cai hang rao xung quanh b bi va nhng chn song st ngoai ca

s di tng trt, nhng th ma trc y ti gn nh khng y thy, gi trng tht bt n. Thc n tai nhng nha hang thanh lich cua khach san cung tr nn v vi. Ti cung con nhn thy vai iu khac na. Trong nhng cuc hop vi cac doanh nghip va quan chc cp cao, ti thy cai cach ma ho i x vi ti tht xao quyt. Trc y ti khng nhn ra iu nay, nhng gi ti thy ro nhng ngi trong s ho khng hai long vi s co mt cua ti. Vi du khi ho gii thiu ti vi nhng ngi khac, ho thng dung nhng cum t ma theo nh t in Bahasa cua ti co nghia la ngi iu tra, va ngi thm vn. Ti c tinh giu vic ti hiu ting noi cua ho- ngay ca ngi phin dich cho ti cung chi bit la ti co th noi vai cu giao tip n gian- va ti a mua mt cun t in Bahasa-Anh kha tt dung sau mi ln gp ho. Nhng li am chi o co phai chi la s trung hp v mt ngn ng? Hay t in cua ti dich sai? Ti c thuyt phuc ban thn rng ung la nh vy. Nhng cang tip xuc vi nhng ngi o, ti cang thy rng ti chinh la ke khng mi ma n, rng ho c lnh cua mt ai o trn bt ho phai hp tac vi ti, va ho chng co s la chon nao ngoai vic phai tun theo. Ti khng bit ngi a ra lnh o la ai: mt quan chc chinh phu, mt chu nha bng, mt si quan cao cp trong qun i hay la S quan My. Tt ca nhng gi ti bit la cho du ho mi ti n vn phong, mi ti ung tra, tra li cac cu hoi cua ti mt cach lich s, va to ve nh rt hoan nghnh s co mt cua ti, nhng thc cht ng sau o la bong en cua s cam chiu va long thu oan. iu o cung khin ti nghi ng ca nhng cu tra li cua ho cung nh tinh chinh xac cua nhng s liu ma ho cung cp cho ti. Vi du nh, ti khng bao gi co th i thng n mt vn phong, cung vi ngi phin dich, gp mt mt ai o. Bao gi chung ti cung phai hen trc. Ban thn iu nay khng co gi khac thng, tr vic chung ti phai tn qua nhiu thi gian. Vi him khi lin lac c bng in thoai nn chung ti phai i xe qua nhng con ph ngon ngheo tc nghen n mc phai mt ca ting ng h mi n c toa nha chi cach y vai cao c. n ni, ngi ta bt chung ti in vao rt nhiu t khai. Cui cung, mt nam th ky cung xut hin. Rt lich s- lun kem theo nu ci nha nhn in hinh cua ngi Java- anh ta se hoi ti v nhng thng tin ma ti cn va sau o anh ta se hen ngay gp. Bao gi cung vy, co c bui hen trc phai mt n vai ngay, va khi bui gp mt din ra, ho trao cho ti mt tp tai liu a chun bi sn. Cac nha t ban cng nghip a cho ti ban k hoach 5 nm va 10 nm, cac ng chu nha bng thi co nhng bang biu va thi, va cac quan chc chinh phu thi cung cp danh sach cac d an ang sp bin thanh ng lc tng trng kinh t. Moi th do cac chu doanh nghip va chinh phu cung cp va tt ca nhng gi ho noi trong mi ln ti gp ho u cho thy Java a sn sang cho mt s bung n kinh t manh me nht ma cha tng co nn kinh t nao at c. Cha co ai- du chi la mt ngi- t cu hoi nghi vn v gia thuyt nay cung nh cung cp cho ti nhng thng tin trai chiu. Vi th mi ln v lai Bandung, ti lai thy bn khon v tt ca nhng gi ti thy Jakarta; co iu gi o lam ti lo lng. Ti thy moi th ang lam Innxia ging nh mt tro chi hn la thc t. C nh la chung ti ang chi poker. Chung ti gi kin nhng qun bai cua minh. Chung ti khng th tin tng ln nhau hay tin vao nhng thng tin ma chung ti chia se. Th nhng tro chi nay lai ht sc nghim tuc va no se anh hng n cuc sng cua hang triu ngi trong nhiu thp nin ti. Chng 7

Nn vn minh trc vanh mong nga

Ti se a anh i xem mt dalang, Rasy ci noi. Anh bit y, nhng ngh nhn mua ri ni ting cua Innxia. Ro rang la anh ta rt vui khi thy ti quay lai Bandung. Ti nay y co mt dalang rt quan trong. Anh a ti i qua nhiu ni trong thanh ph trn chic xe may cua minh, nhng ni ma ti cha tng nghi la co trn i, qua nhng khu nha kampong truyn thng cua nhng ngi ngheo Java, trng ging nh nhng ngi nha n nho lp mai ngoi. y khng co nhng ngi bit th t thi thuc ia Ha Lan va nhng cao c vn phong sang trong. Ngi dn ni y ro rang la rt ngheo nhng ho mang trong minh s kiu hanh. Ho mc sarong batik tuy a cu nhng sach se, ao smi sang mau, va i nhng chic mu rm rng vanh. n bt c u chung ti cung u c chao on bng nhng nu ci. Khi chung ti dng xe, lu tre lao ti cham vao ti va s vao lp vai cua chic qun bo ti ang mc. Mt c be gai bng hoa ai thm ngat ln toc ti. Chung ti dng xe gn mt rap hat via he, ni co ti vai trm ngi ang tu tp, mt s ngi ang ng, s khac thi ngi trn nhng chic gh xp. Mt bui ti tht ep va bu tri tht quang ang. Mc du chung ti ang ng lai trung tm cua khu ph c Bandung, nhng khng h co en ng, chi co nhng ngi sao sang lp lanh trn u. Khng khi tran ngp mui thm cua nhng thanh cui ang chay, cua nhng cy lac va cy inh hng. Rasy bin mt trong am ng va nhanh chong quay tr lai vi am ban ma trc o ti a gp quan ca ph. Ho mi ti thng thc tra nong, nhng chic banh nho, va sate, nhng ming thit nho tm du lac. Hn la trng ti kha do d khi n th mt ming sate, vi mt trong s nhng ngi phu n chi vao am la nho va noi vi ti: Thit ti y, c ta ci, va mi nng xong. Va sau o ting nhac bt u vang ln nhng m thanh vng vng bi n cua gamalong, mt loai nhac cu lam ngi ta lin tng ti nhng ting chung n th. Dalang t minh chi tt ca cac nhac cu, Rasy thi thm. ng ta cung iu khin tt ca cac con ri va lng ting cho chung bng nhiu ngn ng. Chung ti se dich cho anh. o la mt bui biu din rt xut sc, kt hp cac cu truyn truyn thuyt vi cac s kin ng ai. V sau, ti c bit, dalang la mt phap s va biu din trong trang thai bi thi min. ng ta co hn mt trm con ri va lng ting cho mi con ri bng mt giong khac nhau. o la mt bui ti ma ti se khng bao gi qun, va no con anh hng su sc ti sut phn i con lai cua ti. Sau khi biu din xong mt tac phm kinh in trong s thi Ramayana bng ngn ng c, dalang em ra mt con ri co hinh Richard Nixon, y u ca cai mui dai va cai cm s c trng. Tng thng My mc trang phuc cua Chu Sam, ao ui tm cung cai mu cao co sao va vach. Theo sau la mt con ri khac mc b vet ke soc co ao gi l. Con ri th hai xach mt cai x co ve ky hiu ng la. No dung tay kia vy mt la c My trn u Nixon theo kiu n l quat mat cho ng chu. Ban Trung ng va Vin ng xut hin ng sau hai con ri, tn rt nhiu quc gia c treo trn nhng cai moc theo ung vi tri cua chung. Nixong ngay lp tc tin lai gn tm ban , nhc Vit Nam ra khoi moc treo, va nhet vao mm. ng ta het ln mt cu c dich ra la: Tht nhuc nha! rac ri. Th nay la qua u ri! Sau o ng ta nem no vao x va tip tuc lam nh th vi cac nc khac.

Tuy vy, ti rt ngac nhin khi thy nhng la chon tip theo cua ng ta khng phai la nhng quc gia ng Nam A nm trong vong anh hng cua hiu ng domino. Thay vao o, tt ca u la cac nc Trung ng- Palestin, Kuwait, Saudi Arabia, Iraq, Siri va Iran. Sau o, ng ta chuyn sang Pakistan va Afghanistan. Mi ln nh th, con ri Nixon lai het ln mt bi danh nao o trc khi nem nc o vao trong x, va mi ln nh vy li le chi rua cua ng ta u nhm chng lai ao Hi: Bon cho Hi giao, nhng con quai vt cua Mohammed, va nhng con quy ao Hi. am ng tr nn kich ng, mc cng thng tng ln mi khi co thm mt nc bi nem vao x. Ho nh bi ging xe gia nhng trn ci, s cm phn va gin d. Mi ln nh th, ti cam thy ho ht sc kho chiu vi nhng ngn ng cua ngi iu khin con ri. Ti cung cam thy bi e doa, va ti s ho se chia s gin d v phia ti. Ri con ri Nixon noi vai iu khin ti toat ca m hi khi Rasy dich ra. Hay a cai nay cho Ngn hang Th gii. Xem xem no co th lam gi giup chung ta moi tin cua Innxia. ng ta nhc Innxia ra khoi ban va nem no vao x, nhng ung luc o mt con ri khac bc ra t bong ti. Con ri nay ai din cho mt ngi an ng Innxia, mc ao smi batik va qun kaki, ng ta eo mt tm bang co in tn cua minh trn o. Mt chinh tri gia ni ting Bandung, Rasy giai thich. Con ri nay gn nh bay n gia Nixon va ngi an ng xach cai x va gi tay ln. Dng lai!, ng ta het ln. Innxia la mt nc co chu quyn. am ng v tay rao rao. Ngi an ng xach x nng la c ln va phong no i nh mt ngon giao, m vao nha chinh tri Innxia, lam ng nay lao ao va cht mt cach rt bi thng. Khan gia la o, huyt gio, gao thet, va vung nm m ln. Nixon va ngi an ng xach x ng o, nhin xung chung ti. Tt ca cui chao ri ri khoi sn khu. Ti nghi ti nn ri khoi y, ti noi vi Rasy. Anh ta quang tay qua vai ti nh bao v. Se n ca thi, anh ta noi. Ho chng co y phan i ca nhn anh u. Ti thi khng dam chc. Sau o tt ca chung ti i v quan ca ph. Rasy va nhng ngi khac bao am vi ti rng ho khng c thng bao trc v v kich Nixon- Ngn hang Th gii. Anh khng bao gi bit c ngh si mua ri o se chun bi din v gi, mt trong nhng ngi tre tui nhn xet. Ti noi vi ho khng bit co phai v kich o c cng din la do s co mt cua ti hay khng. Ai o ci va noi qua la cai Ti trong ti qua ln. o la tinh cach in hinh cua dn My cac anh, anh ta noi thm va v vai ti mt cach thng cam. Ngi Innxia y thc rt ro v chinh tri, ngi an ng ngi trn chic gh bn canh ti noi. Ngi My khng i xem nhng bui biu din nh th nay sao? Mt c gai xinh ep la sinh vin khoa Anh ng tai trng ai hoc ngi i din vi ti hoi: Nhng co ung la anh ang lam vic cho Ngn hang Th gii khng? Ti noi vi c ta la nhim vu hin tai cua ti la lam cho mt d an Ngn hang phat trin chu A va C quan Phat trin Quc t cua My (USAID). Chng phai cung nh nhau ca sao? C ta khng them i cu tra li cua ti. No khng ging nhng gi trong v kich ti nay hay sao? Chinh phu cua anh lai chng xem Innxia va cac nc khac ging nh mt chum... C ta tim t cho phu hp. Nho, mt ngi ban cua c ta nhc. Chinh xac. Mt chum nho. Anh co th chon la ky cang. Gi nc Anh lai. n Trung Quc va qung Innxia i.

Sau khi cac anh a vet can kho du cua chung ti, mt ngi phu n khac thm vao. Ti c bnh vc minh nhng khng th c. Ti mun ly lam t hao vi ti a n khu nay cua thanh ph va a lai xem mt bui biu din hoan toan chng lai nc My ma ti a nhin nhn nh mt s tn cng ca nhn ti. Ti mun ho nhin nhn long can am cua ti, bit rng ti la thanh vin duy nht trong nhom nhn vin cua MAIN mun hoc ting Bahasa hay co y inh on nhn nn vn hoa cua ho, va chi ra rng ti la ngi nc ngoai duy nht tham gia vao bui biu din nay. Nhng ri ti quyt inh tt hn la nn thn trong khng cp n bt c iu gi v bui biu din nay. Thay vao o, ti c gng tp trung vao cuc noi chuyn. Ti hoi ho rng tai sao ngoai tr Vit Nam, tt ca nhng nc ma dalang chon u la cac nc ao Hi. C sinh vin Anh ng xinh ep bt ci vi cu hoi o. Bi vi o chinh la k hoach. Vit Nam chi la khi u, mt ngi an ng xen vao, nh Ha Lan i vi phat xit c. Mt ban ap. Muc tiu thc s, c sinh vin tip tuc la nhm vao th gii Hi giao. Ti khng th lam ng trc nhn xet nay. Ti phan i: Chc c khng tin rng nc My chng lai ao Hi ch? Khng a?, c ta hoi lai. T bao gi th? Anh phai oc nhng gi ma mt trong s nhng nha s hoc cua cac anh a vit- mt ngi Anh tn la Toynbee. Vao nhng nm 50 ng ta a d oan rng cuc chin thc s trong th ky tip theo se khng phai la gia nhng ngi cng san va nhng nha t ban ma la gia nhng ngi Thin chua giao va nhng ngi Hi giao. Arnold Toynbee a noi nh th sao? ti thc s sng st. ung th. Hay oc cun Nn vn minh bi ln an va Th gii va phng Ty. Nhng tai sao lai co s thu hn nh th gia nhng ngi theo ao Hi va nhng ngi theo ao Thin chua?, ti hoi Nhng ngi ngi xung quanh nhin nhau. Ho dng nh khng th tin ni la ti lai hoi mt cu ngu xun n th. Bi vi c ta noi mt cach chm rai, nh th ang noi vi ngi chm hiu hoc bi lang tai, phng Ty- c bit la nc ng u, nc My- mun thng tri th gii, tr thanh quc hung manh nht trong lich s. No cung a n gn s thanh cng. Lin bang X Vit se khng tn tai lu. Toynbee a nhin thy iu o. Ho khng co tn giao, khng co c tin, khng co cn ban vng chc ng sau h t tng cua ho. Lich s chng minh rng c tin- linh hn, mt nim tin vao nhng quyn nng cao ca- la iu cn thit. Nhng ngi Hi giao chung ti co no. Chung ti co c tin manh hn bt c ai trn th gii, manh hn ca nhng ngi Thin chua giao. Vi th chung ti ch i. Chung ti se ngay cang ln manh. Chung ti c thong tha mt trong s nhng ngi an ng ngt li, va ri nh mt con rn, chung ti se tn cng. Tht la mt y nghi kinh khung! Ti khng th kim ch ban thn. Chung ta co th lam gi thay i iu nay? C sinh vin Anh ng nhin thng vao mt ti. ng qua tham lam, c ta noi, va qua ich ky nh th. Hay nhin nhn la con co rt nhiu iu khac trn th gii ngoai nhng ngi nha ln va nhng ca hang sang trong cua cac ngai. Co nhng con ngi ang cht oi va cac ngai thi lai lo lng v du cho nhng chic xe hi cua minh. Tre em ang cht khat va cac ngai thi lai ang ngm nhng mu mi nht trong cac tap chi thi trang. Nhng quc gia nh chung ti ang m chim trong ngheo oi, nhng ngi dn nc nay thm

chi khng them nghe ting ku cu cua chung ti. Cac ngai thm chi khng them y n nhng ting noi cua nhng ngi ang c k cho cac ngai bit v nhng iu nay. Cac ngai gan cho ho la nhng ngi cc oan hoc nhng ngi cng san. Cac ngai nn m rng tm long vi nhng ngi ngheo oi va n l. Chng con nhiu thi gian na. Nu cac ngai khng thay i, cac ngai se bi huy dit. Vai ngay sau, chinh tri gia ni ting Bandung, ngi ma trong v ri a dung cam ng u vi Nixon va bi ngi an ng xach cai x m cht, a bi mt tn lai xe am cht ri bo chay. Chng 8

Jesus, mt cach nhin khac

Ky c v dalang o lun am anh ti. Nhng li noi cua c gai sinh vin Anh ng xinh ep cung vy. Cai m o Bandung a buc ti phai suy nghi va cho ti cach nhin khac. Mc du khng hn la ti l i nhng ly do tht cho nhng vic lam cua minh Innxia, va thng bi tinh cam chi phi, song ti lun kim ch c nhng cam giac cua minh bng cach vin dn n le phai, n vi du trong lich s, cung nh n nhng oi hoi t nhin cua con ngi. Ti bin minh rng, s dinh liu cua chung ti cung la do hoan canh binh thng, va t thuyt phuc ban thn minh la: Einar, Charlie, va nhng ngi con lai trong nhom chung ti cung hanh ng nh bao ngi khac vn lam, o la chm soc cho ban thn va gia inh cua chung ti. Song, nhng thanh nin Innxia ma ti noi chuyn hm o a khin ti nhin vn mt goc khac. Qua i mt ho, ti thy nhng chinh sach ngoai giao ich ky chng phuc vu hay bao v cho th h tng lai bt ky ni nao. No cung thin cn nh nhng bao cao thng nin cua cac cng ty hay nhng chin lc vn ng bu c cua cac nha chinh tri, nhng ngi dng ln cai chinh sach ngoai giao y. Cui cung thi nhng s liu ma ti cn lam d bao kinh t cung khin ti thng xuyn y suy ngm v nhng iu nay va vit chung vao mt quyn nht ky. Ti lang thang khp thanh ph, cho nhng ngi n xin tin, va bt chuyn vi nhng ngi bi bnh phong, gai im, va nhng a tre bui i. Cung luc o, ti nghi v ban cht cua vin tr nc ngoai, v vai tro hp phap ma ca nc phat trin (DCs, theo thut ng cua Ngn hang Th gii) khi giup cac nc kem phat trin (LCDs) xoa oi giam ngheo. Ti bt u t hoi, khi nao no chi la phuc vu cho long tham va s ich ky. Tht s, ti bt u nghi ng liu co khi nao s giup nay bt ngun t long nhn hu tht khng, va nu khng thi liu co cach nao thay i c iu nay. Ti tin rng nhng nc nh chinh t nc ti phai kin quyt ng ln giup nhng ngi bnh tt va ngheo oi trn th gii, song ti cung tin chc rng him khi nao o lai la ng lc chinh cho s can thip cua chung ti. Mt cu hoi ln c ln vn trong u ti: Co sai trai qua khng nu muc tiu cua vin tr nc ngoai la xy dng chu nghia quc? Ti thng cam thy ghen ty vi nhng ngi nh Charlie, nhng ngi tin tng vao ch cua chung ta n mc ho mun ap t ch o cho tt ca cac nc khac trn th gii. Ti cung ng rng nhng ngun lc co han kho ma cho phep ca th gii sng mt cuc sng giau sang nh nc My, bi ngay

ca nc My cung co hang triu ngi ang sng trong ngheo oi. Hn na, ti cung khng ro la co tht ngi dn nc khac mun co mt cuc sng nh chung ti hay khng. Nhng con s thng k cua chinh nc My v bao lc, tinh trang suy sup, nghin hut, ly hn, va ti pham a cho thy mc du xa hi cua chung ti la mt trong nhng xa hi thinh vng nht trong lich s, nhng o cung co th la mt trong nhng xa hi bt hanh nht. Tai sao chung ti lai mun cac nc khac phai ging minh? Co th Claudine a canh bao cho ti v tt ca nhng iu nay. Ti chng con chc c y a c noi vi ti iu gi. Du sao i na, gat ly tri sang mt bn, s tht au long la ti a mt i s v ti. Ti vit trong nht ky. Liu co ai My la v ti khng? Mc du nhng ngi giau co va y quyn lc la nhng ngi c li nhiu nht, thi hang triu ngi chung ta, gian tip hay trc tip, u ang sng nh vao s boc lt cac nc kem phat trin. Hu ht cac ngun lc va nhn cng re phuc vu cho hoat ng kinh doanh ma chung ta co u t nhng ni nh Innxia, va him khi quay tr lai. Nhng khoan n di dang vin tr nc ngoai am bao rng con cai, ri chau cht cua nhng ngi lao ng nay se con phai tip tuc tra n thay cho cha me ho. Ho buc phai ng y cho cac cng ty cua chung ta tan pha tai nguyn thin nhin cua ho, va phai t bo giao duc, y t, va cac dich vu xa hi khac chi tra n cho chung ta. Vic cac cng ty cua chung ta nhn hu ht s tin nay xy dng cac nha may in, sn bay, va cac khu cng nghip chng ong gop c gi trong vic nay. Liu li bao cha la phn ln ngi My khng y thc c iu nay co giup ho tr nn v ti khng? ung la ho khng co thng tin hoc bi cung cp nhng thng tin sai lch, nhng v ti ? Tt nhin, ti cung phai i din vi s tht la hin gi chinh ti cung ang trong s nhng ngi chu ng a ra nhng thng tin sai lch. Khai nim v mt cuc chin tranh tn giao trn toan th gii la mt khai nim gy nhiu tranh cai, nhng cang suy nghi v iu nay, thi ti cang tin rng rt co kha nng no se xay ra. Song theo ti, nu cuc chin tranh nay co xay ra, thi o se khng phai la cuc chin gia ngi Hi giao vi Thin chua giao, ma la gia nhng nc kem phat trin vi nc phat trin, ma co th ngi Hi giao se i tin phong. Chung ti, ngi dn nhng nc phat trin la nhng nha cung cp. Mt ln na, y lai vn la h thng bun ban thuc ia, c dng ln giup nhng nc ma tai nguyn thin nhin han ch song co quyn lc d boc lt hn nhng nc giau tai nguyn nhng khng co sc manh. Ti khng co cun sach cua Tonybee, nhng ti bit lich s u hiu rng khi nhng nha cung cp bi boc lt qua lu, ho se ni dy. Ti phai nhc lai hinh mu v cuc cach mang My va Tom Paine. Ti nh rng nc Anh a thanh minh cho vic thu thu cua minh bng cach qua quyt rng nc Anh ang vin tr cho cac nc thuc ia di hinh thc cho qun i bao v nhng nc nay khoi ngi Phap va ngi da o. Song nhng ngi inh c lai giai thich hoan toan khac. Nhng gi ma Paine lai cho ng hng cua minh trong cun Le phai ni ting chinh la tm hn ma nhng ngi ban tre Innxia a tng noi ti- mt y tng, mt nin tin vao cng ly cua mt sc manh ln hn, va mt tn giao cua t do va cng bng, hoan toan i lp vi nn qun chu Anh va cac ch giai cp thng lu cua no. Nhng iu ngi Hi giao a ra cung tng t: long tin vao mt sc manh ln hn, va nim tin rng cac nc phat trin khng co quyn n dich va boc lt cac nc khac trn th gii. Ging nh nhng ngi My trc y a tng vung ln chng lai thuc ia Anh, nhng ngi Hi giao cung ang e doa se u tranh vi quyn li cua ho, va cung chng khac gi nhng

ngi Anh vao nhng nm 1770, chung ti quy nhng hanh ng nay la khung b. Lich s dng nh ang lp lai. Ti t hoi th gii se ra sao nu nc My va ng minh cua ho thay vi dung tin tin hanh nhng cuc chin tranh- nh cuc chin Vit Nam- xoa i nan oi trn th gii hoc a giao duc va chm soc y t c ban ti tt ca moi ngi, k ca ng bao ti. Ti t hoi nhng th h tng lai se th nao nu chung ta cam kt xoa bo s ngheo kh va quyt tm bao v ngun nc, rng, va cac tai nguyn thin nhin, nhng th am bao cho chung ta co c ngun nc sach, khng khi trong lanh va tt ca nhng gi ang nui sng tinh thn cung nh th xac chung ta. Ti khng th tin rng, cha ng ti, nhng ngi lp nc lai hinh dung quyn c sng, quyn t do va mu cu hanh phuc lai chi danh ring cho ngi My. Va vi th, tai sao gi y chung ti lai ang thc hin nhng chin lc nhm cung c cac gia tri cua chu nghia quc ma cha ng chung ti a tng u tranh chng lai? m cui cung Innxia, ti bng tinh bi mt gic m, ngi dy va bt en. Ti cam giac nh co ai o ang trong phong. Ti nhin quanh nhng ac quen thuc cua khach san InterContinental, nhng tm tham c thu kiu batik, va bong nhng con ri trong khung treo trn tng. Va gic m quay tr lai. Ti thy Chua ng trc mt minh. Ngi khng khac vi Chua Gisu ma ti vn hng m cung noi chuyn va chia se suy nghi sau khi cu nguyn ngay ti con be. Ngoai tr mt iu, Chua Gisu trong ky c thi th u cua ti da trng va toc vang, trong khi ngi ng trc mt ti lai co mai toc xon en va nc da ngm. Ngi cui xung va nng mt vt gi o ln vai. Ti nghi o la cy thanh gia. Nhng khng phai, ti nhin thy truc xe t cung vi vanh banh xe hin ln trn u cua ngi tao ra mt vng hao quang bng kim loai. Du m chay xung nh mau trn tran cua ngi. Ngi ng thng, nhin vao mt ti va noi: Nu by gi ta giang th, con se thy ta khac. Ti hoi ngi tai sao. Tai th gii a thay i, ngi tra li. Kim ng h chi tri a gn sang. Ti bit ti khng th ngu tip, ti dy mc , i thang may xung tin sanh vng ve va tha thn trong khu vn bao quanh b bi. Trng hm nay tht sang va mui hng ngot ngao cua hoa lan phang pht trong khng khi. Ti ngi xung chic gh dai va t hoi minh ang lam gi y, tai sao nhng bin c cua cuc sng lai a ti i theo con ng nay, tai sao lai la Innxia. Ti bit cuc sng cua ti a thay i, nhng ti khng bit no se thay i nhanh n mc nao. Ti va Ann gp nhau Paris trn ng v nha va c gng hoa giai. Nhng ngay ca trong ky nghi Phap nay chung ti vn tip tuc tranh lun. Mc du co rt nhiu nhng khoang khc c bit va tuyt vi, song ti nghi chung ti u nhn ra rng ni gin va s bc tc trong ca mt thi gian dai a bin thanh tr ngai qua ln. Va lai, co rt nhiu iu ti a khng th noi vi c y. Ngi duy nht ti co th chia se la Claudine, va ti lin tuc nghi v c y. Ann va ti ap xung sn bay Logan Boston, mi ngi i ti cn h cua ring minh vinh Back. Chng 9

C hi ngan nm co mt

Th thach thc s v Innxia ang ch ti tai MAIN. Bui sang, vic trc tin ma ti lam la n tru s cua MAIN tai Trung tm Prudential. Khi i thang may cung hang chuc ng nghip khac, ti c bit Mac Hall, vi Chu tich va Tng giam c y bi n ngoai bat tun cua MAIN a tin c Einar lam Chu tich vn phong Oreegon tai Portland. Th la t gi ti se chinh thc di quyn Bruno Zambotti. c mnh danh la con cao bac vi mai toc va kha nng ky la lun vt tri moi i thu mun thach thc ng ta, Bruno co dang ve banh bao cua Cary Grant. ng ta co kha nng hung bin, va co ca bng ky thut ln bng thac si quan tri kinh doanh. ng ta thanh thao kinh t lng va la Pho giam c phu trach b phn in nng va hu ht cac d an quc t MAIN. ng ta chc chn se k vi ngi thy cua ng ta, Jake Dauber ln lam Chu tich Tp oan khi ng nay n tui v hu. Cung nh hu ht cac ng nghip tai MAIN, ti rt kinh n va s Bruno Zambotti. Ngay trc ba n, Bruno cho goi ti n vn phong cua ng ta. Sau khi hoi han rt thn v Innxia, ng ta noi mt s cu khin ti ng ngi khng yn. Ti se sa thai Howard Paker, chung ta khng cn i vao chi tit, tr mt iu la ng ta a qua xa ri thc t. Nu ci thn thin cua ng ta khin ti bi ri. ng ta ly ngon tay khe go ln tp giy trn ban: Tam phn trm mt nm. o la d bao lng in cua ng ta. Anh co tin c khng? u t nc y tim nng nh Innxia! Nu ci cua ng ta tt ngm va ng ta nhin thng vao mt ti. Charlie Illingworth noi vi ti rng d bao kinh t cua anh bam sat muc tiu ra va se cn lng in tng vao khoang 17 n 20 phn trm. ung th khng? Ti bao am vi ng ta la ung. ng ta ng dy bt tay ti. Xin chuc mng. Anh va c thng chc. Le ra, ti nn cung cac ng nghip tai MAIN i n mng mt khach san sang trong- hay thm chi chi ring minh ti. Tuy nhin, tm tri ti chi hng v Claudine. Ti rt nong long mun bao cho c ta bit v s thng tin cua minh va nhng gi ti a trai qua Innxia. C ta a bao ti khng c goi cho c ta t nc ngoai, va ti a khng goi. By gi ti tht vong khi in thoai cua c ta khng th lin lac c va cung khng co s chuyn tip. Ti quyt inh i tim c ta. Mt cp v chng tre a chuyn n sng trong cn h cua c ta. Luc y la gi n tra nhng chc chn la ti va anh thc ho; rt kho chiu, ho tuyn b la khng h bit gi v Claudine. Ti n ca vn phong cho thu nha, v la anh ho cua Claudine. Trong h s cua ho cha tng co ai thu nha vi cai tn nh vy; ngi thu nha trc y la mt ngi an ng yu cu c giu tn. Quay lai Trung tm Prudential, phong nhn s cua MAIN cung khng inh khng co h s nao cua c ta. Ho xac nhn chi co h s cua mt c vn c bit nhng ti khng c phep xem. n cui bui chiu, ti thy mt moi ra ri, ca th xac ln tinh thn. Thm vao o, s mt moi sau mt chuyn bay dai cung bt u hanh ha ti. Tr lai cn h trng trai, ti cam thy c n khung khip va bi bo ri. S thng tin tr nn v nghia, thm chi con t hn, no tr thanh du hiu la ti a ban re ban thn. Ti qung minh xung ging, quay cung vi ni tuyt vong. Claudine a li dung ti va sau o vt i. Quyt khng ni au chi phi, ti gat bo moi cam xuc cua minh. Ti ln ging, nhin chm chm vao nhng bc tng trng hang ting ng h. Cui cung, ti c gng ly lai binh tinh. Ti ngi dy, ung ht mt chai bia va p manh chai xung ban. Ti nhin ra ngoai ca s. Nhin xung con ph phia ng xa, ti tng nh nhin thy c ta ang i v phia ti. Ti chay vi ra phia ca nhng ri lai quay

tr v phia ca s nhin ky lai. Ngi phu n ang tin lai gn hn. C ta rt hp dn, va dang i cua c ta rt ging Claudine, nhng c ta khng phai la Claudine. Tim ti nh tht lai, va cam xuc cua ti chuyn t gin d va cm ghet sang s hai. Trong u ti bng loe ln hinh anh Claudine qun quai va nga xung di lan an vi bi am sat. Ti c ru bo hinh anh y bng mt vai vin Valium va ung cho n khi say mm va ngu thip i. Sang hm sau, cu in thoai t phong nhn s a anh thc ti khoi cn say. Trng phong nhn s, Paul Mormino, cam oan la ng ta hiu ti cn c nghi ngi, nhng ng nai ni ti ghe n vn phong vao bui chiu. Co tin tt, ng ta noi. Tin nay se lam anh ht mt y. Ti tun lnh triu tp va c bit rng Bruno a gi li, va con hn th na. Khng nhng ti co c vi tri cua Howard ma con c thm chc danh Kinh t trng va c tng lng. iu o khin ti phn chn hn mt chut. Chiu hm o ti xin nghi va lang thang doc b sng Charles vi mt chai bia. Khi ti ngi nhin nhng chic thuyn bum va ly lai sc sau chuyn bay dai mt moi va sau cn say, ti t thuyt phuc ban thn rng Claudine a lam xong cng vic cua minh va a chuyn sang mt nhim vu mi. C ta lun nhn manh phai gi bi mt. C y se goi. Mormino a ung. S mt moi va ni lo u tiu tan. Trong sut nhiu tun sau o, ti a c gat moi suy nghi v Claudine sang mt bn. Ti tp trung vit bao kinh t cua Innxia va sa lai phn d bao lng tai in cua Howard. Ti a a ra nghin cu theo ung y mun cua cac sp: nhu cu in tng trung binh khoang 19% mt nm trong vong mi hai nm u sau khi h thng c hoan thin, sau o giam xung 17% trong tam nm tip theo va duy tri mc 15% trong nhng nm con lai cua hai mi lm nm ti. Ti a trinh bay kt lun cua minh tai nhng bui hop chinh thc vi cac t chc tai tr quc t. Nhom chuyn gia cua cac t chc nay lin tuc hoi ti nhiu cu rt tan nhn. Nhng khi o, cam xuc cua ti a chuyn thanh s quyt tm khng gi lay chuyn c, chng khac gi s quyt tm a thi thuc ti phn u vt tri thay vi ni loan trong thi gian trng ni tru nam sinh. Tuy nhin, ky c v Claudine vn lun am anh ti. Khi mt nha kinh t tre n mc banh bao mun ra ve ta y cua Ngn hang Phat trin chu A hoi ti dn p sut ca bui chiu, ti cht nh lai li khuyn cua Claudine luc chung ti gp nhau tai cn h cua c ta trn ph Beacon nhiu thang trc. Ai co th thy trc c tng lai cua hai mi lm nm ti c ch? c ta hoi ti. nhng d bao cua anh cung tt chng kem gi cua ho. Chi cn anh t tin. Ti t nhu minh la mt chuyn gia, co nhiu kinh nghim sng cac nc ang phat trin hn nhng ngi- k ca nhiu ngi trong o con gp i tui ti- ang ngi phan xet cng vic cua ti. Ti a tng sng Amazon va a n rt nhiu ni cua ao Java, nhng ni ma khng ai mun t chn n. Ti a tham gia mt s khoa ao tao chuyn mn, c thit k day cho cac nha quan ly nhng iu tinh tuy nht cua kinh t lng. Ti t nhu rng minh la mt trong s nhng con ngi cua th h mi, nhng ngi tre tui, u tu, sung bai kinh t lng va nhng s liu thng k rt hp gu vi Robert McNamaraChu tich ng nhim cua Ngn hang Th gii, Giam c tin nhim Ford Motor va B trng B Quc phong cua Tng thng Kenedy. ng ta la ngi a tao dng danh ting cho minh da trn nhng con s thng k, ly thuyt xac sut, cac m hinh toan hoc va- ti cho la- da trn s tao bao hao huyn xut phat t long vi ky khung khip.

Ti c gng bt chc ca McNamara va Bruno. Ti hoc cach din thuyt cua McNamara va dang i y t tin cua Bruno, cai cp da lun ke ke bn minh. Nhin lai, ti cung phai kinh ngac bi s tr tren cua chinh minh. Thc ra, chuyn mn cua ti rt han ch, song nhng kin thc ti thiu hay khng qua ao tao a c b sung bng s tao bao cua ti. Va ti a thanh cng. Cui cung thi nhom cac chuyn gia cung chp nhn nhng ban bao cao cua ti. Trong nhng thang tip theo, ti tham d nhiu cuc hop Teheran, Caracas, Guatemala, London, Vienna va Washington DC. Ti gp g nhiu nhn vt ni ting, trong o co ca Quc vng Iran, nhng ngi a tng la tng thng cua nhiu nc, va ca Robert McMamara. Cung ging nh trng ni tru danh cho nam sinh, o la mt th gii an ng. Ti kinh ngac nhn thy chc danh cua minh va nhng thanh cng va at c trong cac bui hop vi cac t chc tai tr quc t a lam thay i thai cua moi ngi vi ti. Ban u, tt ca nhng iu nay khin ti choang ngp. Ti bt u nghi minh nh mt vi phu thuy vi cy ua thn, chi cn dung cy ua chi vao mt t nc, phut chc t nc nay se bng sang, va cac nganh cng nghip thng hoa. Nhng ri ti v mng. Ti nghi ng ng c cua ban thn va cua cac ng nghip. Dng nh mt chc vi danh gia hay mt tm bng tin si khng lam cho ngi ta hiu canh thng kh cua mt ngi bi bnh phong phai sng bn l xa hi Jakarta, va ti ng rng vic hiu ro cac s liu thng k chng th mang lai cho ngi ta kha nng nhin trc c tng lai. Cang bit ro v nhng ngi nm quyn quyt inh vn mnh th gii, ti cang nghi ng kha nng va muc ich cua ho. Nhin vao nhng ngi ang ngi quanh ban hop, ti thy kho ma kim ch c cn gin d cua minh. Tuy nhin, cui cung cach nhin nay cua ti cung thay i. Ti cht hiu ra rng hu ht nhng ngi nay u tin tng rng ho ang lam nhng vic ung n. Cung ging nh Claudine, ho tin chc rng chu nghia khung b la xu xa- ch khng phai la cach ngi ta phan ng lai nhng quyt inh ma ban thn ho va nhng ngi tin nhim a a ra- va rng trach nhim cua ho i vi t nc, vi con cai va vi Chua la phai a th gii tr lai vi chu nghia t ban. Ho cung trung thanh vi quy lut chi nhng ke manh nht mi co th tn tai; nu ho tinh c co c s phn may mn la sinh ra trong mt tng lp co c quyn ch khng phai trong nhng cn lu lam bng bia cac tng thi nghim nhin vic am bao cho con chau ho c hng nhng c quyn tng t la mt nghia vu ma ho phai hoan thanh. Ti khng bit phai nhin nhn nhng ngi nay nh nhng ke tht s co mu hay chi n gian la mt nhom nhng ngi co chung c quyn c li ang co khuynh hng chim linh th gii. Song, cang ngay ti cang thy ho ging vi nhng tay chu n in vao thi ky trc cuc Ni chin min Nam. Ho la nhng ngi trong cung mt hi vi nhng nim tin vao li ich chung, ch khng phai la mt hi kin bi mt vi muc ich nham him. Nhng tay chu n in ln ln co ngi hu va n l, c nui day tin rng ho co quyn va thm chi co nghia vu bao v nhng ke ngoai ao dt nat va day cho ho sng theo tn giao va cach sng cua cac ng chu. K ca khi v ao ly ho phan i ch n l, ho vn co th, ging nh Thomas Jefferson, bao cha rng ch n l la cn thit duy tri trt t xa hi. Nhng ke nm quyn cua nhng chinh th u so ngay nay, ma ti thng coi la th ch tp oan tri, dng nh cung cung mt giuc.

Ti bt u t hoi khng bit ai la ngi c li t chin tranh t vic san xut vu ki hang loat, t vic xy p thuy in trn nhng con sng va pha huy mi trng va vn hoa dn tc. Ti cung bt u y ai la ngi c hng li khi hang trm nghin ngi khac cht vi oi, vi nc nhim va vi nhng cn bnh co th cha c. Dn dn, ti nhn ra rng rt cuc chng ai c li, nhng trong tng lai gn thi nhng ke n trn ngi trc- nh nhng ng chu cua ti va ti- dng nh la co li, it nht la v mt vt cht. iu nay cung t ra nhiu cu hoi: tai sao tinh trang nay tn tai? Tai sao no keo dai lu nh vy? Liu cu tra li co n gian nh trong cu chm ngn c Le phai thuc v ke manh, rng nhng ke nm quyn lc trong tay se duy tri h thng hay khng? Co le la cha u khi no rng chi co quyn lc gy nn tinh trang keo dai nay. Tuy li nhn xet Le phai thuc v ke manh a giai thich c phn ln, nhng ti vn cam thy chc hn phai co mt ng c nao o manh hn rt nhiu. Ti nh lai nhng ngay con hoc ai hoc, mt vi giao s kinh t cua ti, mt ngi Bc n, a giang v nhng ngun lc co han, v nhu cu khng ngng phat trin cua con ngi, va v ngun gc cua n l. Theo vi giao s nay, moi h thng t ban chu nghia thanh cng bao gi cung co h thng cp bc vi nhng chui mnh lnh kht khe, va chi co mt s it ngi vi tri cao nht co quyn kim soat cp di va mt i qun khng l nhng ngi lao ng di ay xa hi ma theo thut ng kinh t co th c xp vao hang n l. Cui cung thi ti tin chc rng chung ti khuyn khich h thng nay vi ch tp oan tri a thuyt phuc chung ti rng Chua a trao cho chung ti quyn t mt s ngi ln trn inh cua cai kim t thap t ban nay va chung ti co s mnh truyn ba h thng o trn khp th gii. Tt nhin, chung ti khng phai la nhng ngi u tin lam nh vy. Danh sach nhng ngi a lam iu o co t thi nhng quc c ai Bc Phi, Trung ng, va chu A, ri tin dn ln phia vinh Ba t, Hy Lap, Roma, cuc Thp t chinh cua Thin chua giao, va tt ca nhng ngi dng nn ch Chu u vao thi ai sau Columbus. Tin trinh phat trin cua chu nghia quc a va se la nguyn nhn cua hu ht cac cuc chin tranh, s nhim, nan oi, s tuyt chung cua cac loai, va nan dit chung. Va no lun lun a n s huy hoai nghim trong ca tinh thn va hanh phuc cua nhng cng dn thuc cac quc o, gy bt n xa hi. Cui cung, nhng nn vn hoa thinh vng nht trong lich s nhn loai cung u bi huy hoai vi s lan tran cua tinh trang t sat, t lam dung ma tuy va bao lc. Ti nghi rt nhiu v nhng cu hoi nay, nhng ti tranh nghi v vai tro cua minh trong tt ca nhng vu vic nay. Ti c nghi rng ban thn minh khng phai la mt EHM ma la mt Kinh t trng. iu o nghe co ve hp phap, va nu ti cn bt c s xac nhn nao, ti co th nhin vao cun bin lai tin lng cua ti: tt ca u t MAIN, mt cng ty t nhn. Ti khng kim c du chi mt xu t phia NSA hay bt ky mt c quan chinh phu nao. Ti gn nh chc chn. Gn nh vy. Vao mt bui chiu, Bruno goi ti vao phong lam vic cua ng ta. ng ta vong ra sau gh ngi va t tay ln vai ti: Anh a hoan thanh cng vic xut sc. chng to chung ti anh gia iu o cao th nao, chung ti se cho anh mt c hi ngan nm co mt, mt li nghi ma rt it ngi, k ca khi a gp i tui anh co c. Chng 10

Vi tng thng, ngi anh hung cua Panama

Ti ap xung sn bay quc t Tocumen cua Panama vao mt m thang t nm 1972 trong mt cn ma nhit i ln. Nh thng l, ti i chung taxi vi mt s quan chc khac va vi bit ting Ty Ban Nha, ti c xp ngi gh trc bn canh lai xe. Ti thn th nhin canh vt bn ngoai qua kinh t. Di ma, anh en pha t chiu vao mt tm ap phich co hinh mt ngi an ng in trai vi cp lng may rm va i mt sang long lanh. Mt bn chic mu rng vanh cua ng c un cong ln mt cach ngang tang. Ti nhn ra ngi anh hung Panama, Omar Torrijos. Nh thng l, chun bi cho chuyn i, ti n Th vin Cng cng Boston oc nhng cun sach vit v t nc nay. Ti bit rng mt trong nhng ly do khin Torrijos c long dn la vi ng rt cng rn, ca trong vic bao v quyn t tri cua Panama cung nh tuyn b chu quyn i vi knh ao Panama. Di d lanh ao cua minh, ng quyt tm a t nc tranh khoi nhng cam by nguy him a lam nn mt lich s ang khinh cua t nc nay. Panama a tng la mt phn cua Colombia khi ky s ngi Phap Ferdinand de Lesseps, ngi chi ao xy dng knh ao Suez, quyt inh xy mt con knh qua dai t vung Trung My ni ai Ty Dng vi Thai Binh Dng. T nm 1881, Phap a huy ng mt ngun lc khng l tin hanh cng vic trn nhng a gp phai ht tht bai nay n tht bai khac. Cui cung, vao nm 1889 d an a tht bai do thiu ngun tai chinh nhng no a khi ngun cho mt gic m cua Tng thng My- Theodore Roosevelt. Trong sut nhng nm u cua th ky XX, My yu cu Colombia ky mt hip c chuyn dai t nay cho mt tp oan Bc My nhng Colombia a t chi. Nm 1903, Tng thng Roosevelt ha lnh cho tau chin Nashville cua My ti y. Linh My a b xung, chim gi va git mt thu linh qun du kich ia phng ni ting, ri tuyn b Panama la mt quc gia t c lp. Mt chinh phu bu nhin c dng ln va Hip c Knh ao u tin c ky kt; no a thit lp nn mt vung t My ca 2 bn con ng thuy tng lai nay, hp phap hoa s can thip qun s cua My va trao quyn kim soat quc gia c lp mi c thanh lp nay cho My. iu thu vi la Hip c nay lai c Ngoai trng My Hay va mt ky s ngi Phap la Philippe Bunau-Varilla, ngi trc y la mt thanh vin cua d an bt u, ch chng do mt ngi Panama nao ky. Thc cht, mt thoa thun gia mt ngi My va mt ngi Phap a buc Panama phai ri bo Colombia phuc vu quyn li cua My. Nhin lai, y qua la mt s khi u mang tinh bao trc.(1) Trong hn na th ky, Panama chiu s cai tri cua mt ch u so chinh tri gm nhng gia inh giau co, co quan h cht che vi Washington. o la nhng ke c tai canh hu, lun sn sang thc hin bt c bin phap nao ma chung cho la cn thit am bao quyn li cua My. Ging nh hu ht nhng tn c tai My Latinh la ng minh cua My, i vi nhng ke cm quyn Panama, li ich cua My cung ng nghia vi vic an ap bt c phong trao dn tuy nao thoang co hi hng xa hi chu nghia. Nhng ke nay cung ung h CIA va NSA trong cac hoat ng chng pha chu nghia cng san na ban cu nay va giup cac cng ty ln cua My nh Cng ty Standard Oil cua Rockerfeller va Cng ty United Fruit (c George H.W.Bush mua). Cac chinh quyn nay hoan toan khng nhn thy rng li ich cua My c thuc y nh vic cung c cuc sng oi ngheo cua nhng ngi dn buc phai lam vic nh n l trong cac n in va cho cac tp oan ln. Nhng ke cm quyn tt nhin c bu p hu hinh cho s phung s cua ho; lc lng qun i My a ai din cho nhng ke cm quyn Panama can thip hang chuc

ln trong ca giai oan t khi Panama tuyn b c lp n nm 1968. Tuy nhin, trong nm o- khi ti vn con la tinh nguyn vin cua Qun oan Hoa binh cuao, lich s Panama a re sang mt hng khac. Mt cuc ni dy lt Arnulfo Arias, tn c tai cui cung trong i ngu c tai Panama va Omar Torrijos tr thanh ngi lanh ao t nc, mc du ng khng tich cc tham gia vao cuc lt .(2) Torrijos c tng lp trung lu va ha lu Panama cao. Ban thn ng ln ln thanh ph ngheo Santiago, ni b me ng lam ngh day hoc. ng thng tin nhanh qua cac cp bc cua Lc lng Cn v Quc gia, n vi qun i u tin cua Panama trong nhng nm 60 ung h manh me. ng ni ting la bit lng nghe ngi ngheo. ng n nhng khu nha chut, ni ma nhng chinh tri gia khng dam lui ti, t chc cac cuc mit tinh, giup nhng ngi tht nghip tim vic lam, thng xuyn lam t thin cho nhng gia inh m au va ri vao hoan canh bi at bng ngun tai chinh it oi cua minh.(3) Tinh yu cuc sng va long nhn ai cua ng thm chi a vt ra khoi bin gii Panama. Torrijos quyt tm bin t nc tr thanh mt bn b cho nhng ngi phiu dat trn khung b, thanh ni tru ngu cho nhng ngi ti nan cua ca hai phe phai chinh tri, t nhng phe i lp canh ta vi ch c tai Pinnochet cua Chi L cho ti nhng ngi du kich canh hu chng lai P.Castro. Nhiu ngi coi ng nh mt s gia hoa binh, va iu nay khin ng c ngng m trn khp ban cu. ng cung c bit n vi t cach la nha lanh ao co quyt tm hoa giai mi bt ng gia cac phe phai a gy chia re rt nhiu quc gia My Latinh: Honduras, Guatemala, El Salvador, Nicaragua, Cuba, Colombia, Peru, Argentina, Chile va Paraguay. Quc gia be nho vi 2 triu dn cua ng la mt mu hinh v cai cach xa hi va la ngun cam hng cho cac nha lanh ao th gii, t nhng nghip oan lao ng m mu chia ct Lin bang X Vit n nhng lanh ao du kich Hi giao nh Muammar Gadahfi cua Libya.(4) m u tin Panama, dng lai ct en tin hiu giao thng, nhin cai cn gat nc ang hi ha gat nc trn kinh chn gio, ti thy xuc ng bi ngi an ng t trn tm ap phich ang mim ci vi minh- ep trai, hp dn va can am. T nhng gi hoc c BPL ti bit rng ng a ng ln bao v cho c tin cua minh. Ln u tin trong lich s cua minh, Panama khng phai la bu nhin cua Washington hay cua bt ky mt quc gia nao khac. Torrijos lun chng lai s cam d cua Matxcva hay Bc Kinh; ng tin vao cai cach xa hi va tin se giup c nhng ngi ngheo nhng ng lai khng theo chu nghia cng san. Khng ging nh Castro, Torrijos quyt tm gianh lai t do t tay nc My ma khng tr thanh ng minh cua nhng ke thu cua My. Ti a tinh c oc qua mt bai mt t bao khng my ting tm nao o ma ti tim thy trn gia sach cua BPl, bai bao a ca ngi Torrijos nh mt ngi co th thay i lich s cua Chu My, ao ngc xu hng thng tri lu i cua My. Trong li m u, tac gia a trich dn Thuyt Banh trng do inh mnh, mt hoc thuyt ma nhng ngi dn My trong nhng nm 1840 bit, o la s xm chim Bc My la lnh cua b trn; rng Chua ch khng phai con ngi a ra lnh git ngi da o, pha rng va git tru bo, thao nc cua cac m ly va cac knh rach; Chua cung quyt inh rng s phat trin cua con ngi va ngun tai nguyn thin nhin. Bai bao nay a lam ti suy ngm v thai cua t nc minh i vi th gii. Hoc thuyt Monroe, do Tng thng James Monroe khi xng nm 1823, a c dung phat trin thuyt Banh Trng do inh mnh thm mt bc. Vao nhng nm 50, 60, ngi ta dung no khng inh rng My co nhng quyn nng c bit i vi toan b ban cu nay, bao gm ca quyn xm lc bt ky quc gia nao Trung va Nam My, nu cac nc

nay khng ung h cac chinh sach cua My. Teddy Roosevelt a dung Hoc thuyt Monroe tin hanh hoat ng can thip cua My vao Cng hoa Dominica, vao Venezuela va trong sut qua trinh t do hoa Panama t Colombia. Mt loat cac i tng thng My sau oang chu y la Taft, Wilson va Franklin Roosevelt- u da vao hoc thuyt trn m rng cac hoat ng lin My cua Washington trong sut nhng nm cui ai chin Th gii ln th Hai. Cui cung, trong na cui cua th ky XX, My a dung con bai mi e doa cua chu nghia cng san banh trng Hoc thuyt nay ra cac quc gia trn toan cu, trong o co ca Vit Nam va Innxia.(5) Gi y, dng nh co mt ngi ang chn trc bc tin cua Washington. Ti bit rng ng khng phai la ngi u tin- cac nha lanh ao nh Castro va Allende a i trc ng- nhng mt minh Torrijos a lam iu o ma khng theo ly tng cng san, khng tuyn b rng phong trao cua ng la mt cuc cach mang. ng chi noi n gian rng Panama co nhng quyn ring cua minh- chu quyn i vi con ngi, t lin va con ng thuy chia i Panama- va rng nhng quyn nay cung co gia tri, cung thing ling nh nhng quyn ma nc My ang co. Torrijos cung phan i cac trng hoc cua My va Trung tm Hun luyn Sy quan Nam My, ca hai u nm khu vc knh ao. a t lu, cac lc lng vu trang cua My vn mi nha c tai va tng thng cac nc My Latinh gi con chau va cac tng linh qun i vao hoc tai cac trng va trung tm nay- nhng c s ln nht va c trang bi tt nht trong s cac trung tm ngoai Bc My. Tai y, ho c ao tao cac ky nng thm tra va hoat ng bi mt cung nh cac chin thut qun s ma ho se dung chng lai chu nghia cng san va bao v tai san cua chinh ho cung nh nhng quyn li cua cac cng ty du la va cac tp oan ln khac. Ho cung co c hi lin kt vi nhng si quan cao cp cua My. Ngi dn My Latinh rt ghet nhng c s ao tao nay- ngoai tr nhng gia inh giau co c hng li t cac trng va trung tm trn. Nhng ni nay a ao tao ra nhng ke git ngi canh hu va nhng tn tra tn a y rt nhiu quc gia vao ch chuyn quyn. Torrijos chi ro rang ng khng mun nhng trung tm ao tao nay tn tai Panama- va rng ng coi khu vc knh ao la mt phn lanh th Panama.(6) Nhin khun mt in trai cua vi tng trn tm ap phich va oc dong ch phia diLy tng cua Omar la t do; cha co mt loai tn la nao c ch tao ra co th git cht mt ly tng!- mt cam giac n lanh chay doc xng sng ti. Ti co linh cam cu chuyn cua Panama th ky XX cha n hi kt va rng Torrijos se phai i mt vi mt thi khac kho khn va thm chi la bi tham. Cn bao nhit i vn p lin hi vao kinh xe, en giao thng chuyn sang mau xanh va ngi lai xe bm coi giuc chic xe phia trc. Ti nghi v vi tri cua minh. Ti c c ti Panama kt thuc mt thoa thun rt co th se tr thanh ban quy hoach phat trin toan din thc s u tin cua MAIN. K hoach nay se la ly do Ngn hang Th gii, Ngn hang Phat trin Lin My, va USAID u t hang ty la vao cac linh vc nng lng, vn tai, va nng nghip cua quc gia nho be song cc ky quan trong nay. Tt nhin y la mt thu oan, mt phng tin bin Panama mai mai tr thanh con n va do o se quay tr lai ch bu nhin. Chic taxi xuyn vao m ti, mt cam giac ti li loe ln trong u nhng ti a chn no lai. Ti thc s quan tm n iu gi? Java, ti a dn su vao con ng nay, a ban re linh hn minh va gi y ti ang co trong tay mt c hi ngan nm co mt. Trong phut chc, ti co th tr nn giau co, ni ting va y quyn lc.

Chng 11

Nhng tn cp bin vung knh ao

Ngay hm sau, Chinh phu Panama c mt ngi n a ti i y i o. Tn anh ta la Fidel, va ngay lp tc ti co cam tinh vi anh ta. Anh ta cao, gay, va ro rang la rt hanh din v t nc minh. Cu c cua anh ta a tng chin u bn canh Bolivar trong cuc chin gianh c lp t Ty Ban Nha. Ti noi vi anh ta la ti co ho hang vi Tom Pain va rt cam kich khi bit rng Fidel a tng oc cun Le phai bng ting Ty Ban Nha. Anh ta noi ting anh nhng khi bit ti thao ting Ty Ban Nha thi anh ht sc cam ng. Rt nhiu ngi dn nc ng ti sng y nhiu nm ri nhng chng bao gi co y inh hoc ting Ty Ban Nha ca, anh noi. Fidel lai xe a ti i qua mt ni sang trong n bt ng ma anh ta goi la New Panama. Khi chung ti i qua nhng ngi nha choc tri, anh giai thich rng Panama la nc co nhiu ngn hang quc t hn bt c quc gia nao khac t Rio Grande tr xung phia nam. Anh noi: Chung ti thng c goi la Thuy Si cua Chu My. Chung ti hu nh khng hoi gi cac khach hang cua minh. X chiu, khi mt tri ang ln dn xung Thai Binh Dng, chung ti i doc con ng vong quanh vinh. Mt day dai thuyn be ang u y. Ti hoi Fidel xem liu co vn gi vi con knh ao khng. No vn lun nh vy y. Anh bt ci. Hang day tau dai ang ch n lt qua knh ao. Mt na trong s o la giao thng vi Nht Ban. Thm chi con ln hn ca vi Hoa Ky. Ti tha nhn la trc kia ti khng h bit n iu nay. Anh ta noi rng: ti khng ngac nhin v iu o. Dn Bc My khng bit nhiu v phn con lai cua th gii. Chung ti dng chn mt cng vin tuyt ep vi nhng cy hoa giy moc ln trn nhng tan tich c xa. Mt bang chi dn cho bit y la mt phao ai c xy dng bao v thanh ph trc s cp boc cua nhng tn cp bin ngi Anh. Mt gia inh ang chun bi cho mt cuc picnic ti: cha, me, mt c be va mt cu be, mt cu gia ma ti oan la ng cua bon tre. Ti cht khao khat co c s yn binh dng nh ang bao boc nm con ngi nay. Khi i ngang qua ch ho, cp v chng ci vi chung ti, vy tay va chao bng ting anh. Ti hoi ho co phai la khach du lich khng, ho bt ci. Ngi an ng i lai phia chung ti. Ti la th h th 3 khu vc knh ao nay, anh ta giai thich mt cach t hao. ng ti a n y 3 nm sau khi no c hinh thanh. ng lai mt trong nhng chic may keo, nhng c may dung keo thuyn mc ket. Anh ta chi tay v phia ng gia, ngi ang giup bon tre k ban gh. Cha ti la mt ky s va ti theo ngh cua ng. Ngi phu n quay lai giup b chng va bon tre. Phia sau lng ho, mt tri ang ln dn xung bin xanh. Tht la mt canh thn da tuyt ep khin ngi ta lin tng n nhng bc tranh cua Monet. Ti hoi ngi an ng rng ho co phai la cng dn My khng.

Anh ta nhin ti vi ve ng vc: Tt nhin ri, khu vc knh ao la ia phn cua nc My ma. a tre chay lai bao vi cha no rng ba ti a chun bi xong. Con trai cua anh se la th h th t ch? Ngi an ng ap hai long ban tay lai nh ngi cu nguyn va gi cao ln tri. Ngay nao ti cung cu mong c Chua ti cao cho no co c hi o. Cuc sng khu vc knh ao tht la mt cuc sng hanh phuc. Sau o anh ta ha tay xung va nhin thng vao Fidel. Ti chi hy vong chung ti duy tri c no trong vong 50 nm na. Cai tn c tai Torrijos ang gy ra nhiu song gio. Mt tay nguy him. Mt cai gi o thi thuc ti, ti noi vi anh ta bng ting Ty Ban Nha, Adios (xin chao). Ti hy vong anh va gia inh anh hanh phuc y va hoc hoi c nhiu v vn hoa cua Panama. Anh ta nhin ti vi ve tc gin va noi: Ti khng dung ngn ng cua ho. Sau o anh ta quay ngot va i v phia gia inh minh. Fidel bc lai gn ti, quang tay qua vai ti, sit manh va noi: Cam n. Tr lai thanh ph, Fidel lai xe va a chung ti qua mt khu nha ma anh ta miu ta o la mt khu nha chut. Anh ta cho bit: o cha phai la khu t nht u, nhng anh se cam nhn c hng vi cua no. Nhng cai lu dng bng g mt cach s sai va nhng con mng y nc tu ong chay doc theo cac con ph, nhng ngi nha tam b trng nh nhng chic thuyn muc nat bi chim trong mt vung xinh. Mui thi ra va mui cng ranh ua vao trong xe khi bon tre bung ong chay theo xe chung ti. Khi chung ti i chm lai, chung tu tp quanh ti, goi ti bng bac va xin tin. iu nay lam ti nh ti Jakarta. Nhng hinh ve nguch ngoac y trn cac bc tng. Co mt vai hinh trai tim vi tn ngi bn trong, nhng hu ht cac hinh ve la nhng khu hiu th hin s cm thu i vi My. Hay cut v nc, bon nc ngoai, Hay noi vi Nixon rng Panama khng phai la Vit Nam. Tuy nhin, cu khu ng lam tim ti n lanh nht la Cht cho t do la cach n vi Chua. Rai rac xung quanh nhng hinh ve trn la nhng bc anh cua Omar Torrijos. By gi la mt kia cua bc tranh, Fidel noi vi ti: Ti a xin c giy t chinh thc va anh la cng n My nn chung ta co th i. Trong rang chiu o rc, anh ta lai xe tin vao khu vc knh ao. Ti cha c chun bi ky cho nhng gi ti sp c thy. Kho co th tin c mt s sang trong nh vy- nhng toa nha trng khng l, nhng bai co c ct tia gon gang, nhng ngi nha lng ly, nhng sn gn, nhng ca hang va nhng rap chiu phim. Anh ta noi rng: Tt ca moi th y thc cht u la tai san cua My. Nhng siu thi, tim ct toc, thm my vin, nha hang, tt ca- u khng chiu s quan ly cua lut phap va sc lnh thu cua Panama. Co 7 sn gn 18 l, bu in cua My nm rai rac khp ni rt thun tin, toa an va trng hoc cua My. No thc s la mt quc gia bn trong mt quc gia. Tht ang xu h! Fidel chm chu nhin ti nh anh gia rt nhanh. Vng, anh ng tinh: o la mt t kha chinh xac. Anh chi tay v phia thanh ph: ng kia, thu thp binh qun u ngi cha n 1.000 USD/nm va ty l tht nghip la 30%. Tt nhin, nhng khu nha chut be nho ma chung ta va ti thm, chng co ai kim ni c gn 1.000 USD va hu nh chng ai co vic lam.

Th ngi ta ang lam gi ri? Anh quay lai phia ti vi mt cai nhin dng nh chuyn t gin d sang bun ba. Chung ti co th lam gi? Anh ta lc u. Ti khng bit nhng ti se noi vi anh iu nay: Torrijos ang c gng. Ti nghi rng co th ng se phai tra gia bng ca mang sng cua minh nhng chc chn ng se cng hin tt ca nhng gi minh co. ng se chin u bao v cho ngi dn cua minh. Khi chung ti ra khoi khu vc knh ao, Fidel ci: Anh co mun khiu vu khng? Khng i ti tra li, anh noi: Chung ta kim cai gi n ti ri sau o ti se chi cho anh thy mt mt khac na cua Panama. Chng 12

Nhng ngi linh va gai im

Sau khi dung ba vi bit tt va mt chai bia lanh, chung ti ri nha hang, i doc theo con ph ti. Fidel bao ti ng bao gi i dao khu vc nay. Nu co vic cn n y, hay i taxi n tn ca. Anh ta chi tay: kia, ngay phia ngoai hang rao, la khu vc knh ao. Anh ta lai xe n mt bai t co rt nhiu xe , tim mt ch trng va u xe. Mt ng gia i tp tnh v phia chung ti. Fidel ra khoi xe, v nhe vao lng ng cu. Ri anh ta lt nhe tay ln thanh chn t. Hay trng gi no cn thn ne, chung ti bng thy minh lot vao mt con ph co rt nhiu en n ng sang loang. Hai a tre chay vut qua, dung gy chi tro ln nhau va gia v nh ang bn sung. Mt a m sm vao chn cua Fidel, no chi cao ti bp ui Fidel. a be dng lai va ng lui ra. Xin li ngai, no hn hn bng ting Ty Ban Nha. Fidel dt ca hay tay ln vai a be: Khng sao u, anh ban a Anh ta noi, nhng hay noi chu nghe, chau va ban chau inh nhm bn cai gi? a th hai chay v phia chung ti. No vong tay m ly a th nht nh che ch. No giai thich: Em trai chau..., chung chau xin li. Khng sao, Fidel mim ci. Em chau khng lam chu au u. Chu chi mun hoi han hai bon chau ang bn cai gi th. Chu nghi chu a tng chi tro nay. Hai anh em lic nhin nhau. a ln hn mim ci: o la mt tn tng My khu vc knh ao nay. ng ta inh ham hip me chau va chau tng c ng ta v x s cua ng ta. Fidel lic trm ti: X s cua ng ta la u. La My. Me chau lam vic y a? ng kia kia. Ca hai a be chi tay y t hao v phia anh en n ng cui ph: me chau lam quan bar. i nao. Fidel a cho mi a mt ng tin xu. Nhng cn thn y. Hay nhng ch co en sang thi. Vng tha ngai. Cam n ngai. Chung chay i.

Khi chung ti i tip, Fidel giai thich rng phu n Panama khng c phep hoat ng mai dm. Ho co th phuc vu quy bar va khiu vu nhng khng c ban thn. Vic o danh cho nhng phu n nc ngoai. Chung ti i vao trong mt quy bar va u ca tai vi mt bai hat My ni ting. Tai va mt ti phai mt mt luc thich nghi. Vai ngi linh My lc lng ang ng gn ca. Nhin vao qun phuc, ti bit ho la linh qun canh. Fidel dn ti i doc quy bar va ti sn khu. Ba c gai tre ang nhay, ho khng mc gi ngoai my cai mu i u. Mt c i chic mu linh thuy, mt c khac i chic mu ni xanh, c con lai i chic mu cao bi. Ho co thn hinh tuyt ep va u ang ci. Dng nh ho ang ua gin vi nhau, c nh ang trong mt cuc thi khiu vu vy. iu nhac, iu nhay va sn khu- chng khac nao mt san nhay Boston, ngoai tr mt iu la ho chng mc gi. Chung ti chen qua mt nhom thanh nin tre noi ting Anh. Mc du ho mc ao phng va qun Jeans nhng kiu toc cua ho cho thy ho la nhng ngi linh ong tai khu vc knh ao nay. Fidel v nhe vao vai mt c hu ban. C ta quay lai, ku ln vui sng va giang tay ra m Fidel. Nhom thanh nin theo doi hanh ng trn mt cach chm chu, lic nhin vi ve khng hai long. Ti phn vn khng hiu ho co nghi la nhng gi vit trong cun Thuyt banh trng theo inh mnh co bao gm ca ngi phu n Panama nay khng. C hu ban dn chung ti n mt goc phong. C ta ly t u o ra mt cai ban nho va hai cai gh. Khi chung ti ngi xung, Fidel chao hoi hai ngi an ng ban bn canh bng ting Ty Ban Nha. Khac vi nhng ngi linh, ho mc ao s mi cc tay va qun u la chit li. C hu ban quay lai vi vai lon bia Balboa, Fidel v nhe vao mng khi c ta quay i. C ta ci va nem cho Fidel mt nu hn. Ti lic nhin xung quanh, cam thy d chiu khi bit rng am thanh nin khng con theo doi chung ti na; ho ang mai ngm nhng vu cng. Phn ln khac hang quen cua quan bar la nhng ngi linh noi ting anh, nhng cung co ca nhng ngi khac- nh hai ng khach ngi canh chung ti, chc chn ho la ngi Panama. Ho ni bt vi toc cua ho hn la khng bi qun i kim tra va vi ho khng mc ao phng va qun Jeans. Mt s ngi ban, s khac ng da lng vao tng. Dng nh ho rt canh giac, nh nhng con cho cli lam nhim vu trng an cu. Cac c gai i quanh ban cua khach. Ho di chuyn lin tuc, ngi ln ui, la het nhng c phuc vu ban, nhay nhot, quay tit, hat, thay nhau trinh din trn san. Ho mc nhng chic vay ngn bo, ao phng, qun Jeans hoc nhng b vay bo sat ngi, i giy cao got. Ngi thi mc ao dai theo kiu Victoria va eo mang che mt, ngi thi chi mc mi bikini. iu hin nhin la chi co nhng c gai ep nht mi co th tru c y. Ti ly lam la v nhng ngi a ti Panama nay va t hoi s tuyt vong nao a y ho ti y. Tt ca u n t cac nc khac a? Ti gao vao tai Fidel at i ca ting nhac. Anh ta gt u Tr... anh ta chi tay vao nhng c phuc vu ban. Ho la ngi Panama. Nhng nc nao? Honduras, El Salvador, Nicargua va Guatemala. Cac nc lang ging? Khng hn vy. Costa Rica va Colombia la hai nc lang ging gn chung ti nht. C hu ban nay a dn chung ti n chic ban nay i n va ngi ln u gi Fidel. Anh ta xoa nhe ln lng c.

Anh ta noi: Clarissa, hay noi cho anh ban Bc My cua ti bit tai sao ho lai ri bo t nc ho. Anh ta ht u v phia san nhay. Ba c gai mi ang nhn nhng chic mu t 3 c gai va nhay xung khoi san va mc qun ao. Nhac chuyn sang iu Salsa va khi nhng c gai mi bt u nhay, ho ci bo dn qun ao theo iu nhac. Clarissa chia tay phai ra. C ta noi: Em rt vui c lam quen vi ng. C ng dy va vi ly nhng chic cc a ht bia cua chung ti. Cu tra li cho cu hoi cua Fidel la nhng c gai nay n trn tranh s tan bao. Em se i ly thm 2 cc Balboas. C ta i ri, ti quay sang Fidel va noi: Thi nao. Ho n y la vi tin ca thi. ung vy. Nhng sao lai co qua nhiu ngi n t nhng nc bi c tai phat xit cai tri n vy? Ti ngoai lai san din. Ba c gai ang ci ua va nem chic mu linh thuy ra xung quanh nh qua bong. Ti nhin vao mt Fidel. Anh khng ua y ch? Khng, anh ta noi vi giong rt nghim tuc, gia ma o chi la cu noi ua. Hu nh tt ca cac c gai nay u bi mt gia inh- cha, me, chng, ban trai. Ho ln ln cung vi s tra tn va cht choc. Khiu vu va mai dm dng nh khng phai la tt ca nhng gi ti t nht i vi ho. y ho kim c nhiu tin, ri sau o se bt u lai cuc i mt ni nao o, mua mt ca hang nho nho hoc m mt quan ca ph... Anh ta bi ct ngang bi ting huyn nao gn quy bar. Ti thy mt tip vin ang vung qua m vao mt trong nhng tn linh, tn nay nm ly tay c ta va vn c tay. C ta ku ln va nga khuyu xung. Hn ci va la o v phia am ban. Bon chung khung khuc ci theo. C ta gng m hn bng tay kia nhng hn cang sit cht c tay. Khun mt c ta meo mo vi au. Toan qun canh vn con ca, binh tinh theo doi. Fidel ng ln va tin v phia quy bar. Mt trong s nhng ngi an ng ngi canh ti a tay ngn anh ta lai. Tranquilo, hermano (binh tinh nao, anh ban). Anh ta noi: Hay cn thn, ngi anh em. Enrique kim soat c moi vic. Mt ngi an ng Panama cao, gy i ra khoi khoang ti gn san din. Anh ta di chuyn nh mt con meo va chi trong giy lat a khng ch c ngi linh kia. Mt tay anh ta vong qua c trong khi tay kia cc nc ln mt tn linh. C hu ban thoat c ra. Rt nhiu ngi Panama ang u oai da vao tng bng ng thanh mt na vong tron t v, vong quanh ngi bao v cao ln. Anh ta nhc bng ngi linh n vao quy bar va noi gi o ma ti khng nghe c. Sau o anh ta ct cao giong va noi chm rai bng ting Anh, va u ln nhng ngoi co mt trong cn phong lng ngt o co th nghe c qua ting nhac. ng co ng n nhng ngi phuc vu ban nh cha, cung ng ng n nhng ngi khac trc khi may tra tin cho ho. Cui cung, hai ngi linh qun canh cung hanh ng. Ho tin n ch am ngi Panama. Ho noi: Enrique, gi chung ti giai quyt. Ngi bao v tha tn linh xung san nha va sit cht c hn, git nga mt hn ln khin tn nay ku ln au n. May co hiu tao khng? Co mt ting than yu t. Tt Anh ta y tn linh v phia hai ngi linh qun canh. Hay a hn ra khoi y. Chng 13

Noi chuyn vi tng toan quyn

Li mi n tht bt ng. Mt bui sang trong chuyn i nm 1972, ti ang ngi trong vn phong cua minh tai Instituto de Recursos Hidraulicos y Electrificacion, mt cng ty in lc thuc s hu nha nc. Khi ti ang nghin ngm ban thng k thi co ngi go nhe vao canh ca m. Ti mi anh ta vao, mng r vi co c thoat khoi nhng con s thng k. Anh ta t gii thiu la lai xe cua Tng toan quyn va gi se a ti n mt trong nhng ngi nha cua ng. Mt gi sau ti a ngi i din vi Tng Omar Torrijos. ng n mc gian di theo kiu truyn thng cua ngi Panama: qun kaki, ao cc tay cai khuy trc, mau xanh da tri nhat vi nhng hoa vn xanh la cy nha nhn. ng cao, cn i va in trai. So vi mt ngi ang ganh vac rt nhiu th, nom ng rt thoai mai. Mt lon toc sm mau ru xung vng tran cao. ng hoi ti v nhng chuyn i gn y ti Innxia, Guatemala va Iran. Ba quc gia nay khin ng quan tm, nhng dng nh ng c bit to mo v Quc vng Iran, Quc vng Monanuad Keza Pahalavi. Quc vng ln ngi nm 1941, sau khi cha ng bi Anh quc va Lin X lt vi buc ti la co thng ng vi Hitler. Torrijos hoi: Anh tng tng c khng, mt ngi con lai tham gia vao m mu lt chinh cha minh? Ngi ng u nha nc Panama bit ro v lich s cua vung t xa xi nay. Chung ti noi v chuyn ia vi cua Quc vng vao nm 1951 a bi ao ln nh th nao, va v vic chinh Thu tng cua ng ta- Mohammad Mossadegh a buc ng ta phai sng lu vong ra sao. Torrijos bit, va hu nh ca th gii u bit rng, chinh CIA a gan cho Thu tng cai mac cng san va cung chinh CIA a can thip khi phuc lai quyn lc cho Quc vng. Song, ng khng bit- hoc it nht la khng a ng gi n nhng vic ma Claudine a tng tit l vi ti, v cac thu oan khn ngoan cua Kermit Roosevelt va rng o chinh la s khi u cho mt ky nguyn mi cua chu nghia quc, mm mng dn n tham hoa v mt ch toan cu. Torrijos noi tip: Sau khi Quc vng c phuc hi, ng ta tin hanh mt loat cac chng trinh i mi nhm phat trin cac nganh cng nghip va a Iran ting sang ky nguyn hin ai. Ti hoi ng lam sao ng lai bit nhiu v Iran nh vy. ti giai thich cho anh ro. ng ta tra li: Ti khng anh gia cao con ng chinh tri cua Quc vng- ng ta sn sang lt chinh cha minh tr thanh mt con ri trong tay CIA- nhng dng nh ng ta ang lam nhng iu tt ep cho t nc. Co le ti co th hoc c iu gi o t ng ta. Nu nh ng ta tn tai c. ng nghi ng ta se khng ng vng c sao? ng ta co nhng ke thu rt manh. Va mt s v si tt nht th gii. Torrijos nhin ti y mia mai. i canh sat mt SAVAK cua ng ta ni ting la git ngi khng gh tay. iu o khng thu phuc c moi ngi. ng ta se khng tn tai c lu u. Torrijos dng lai, nhin xung quanh. V si ? Ti cung co vai ngi. Torrijos vy tay v phia ca. ng nghi ho co th cu ti trong trng hp nc ng quyt inh xoa s ti hay khng? Ti hoi Torrijos xem liu ng co thc s tin vao iu o co th xay ra hay khng.

Cai nhn may cua ng khin ti cam thy minh tht ng ngn khi hoi cu o. Chung ti co knh ao. No con co y nghia hn ca Arbenz va United Fruit. Ti a nghin cu v Guatemala va ti hiu Torrijos mun noi gi. Cng ty United Fruit cua Iran co y nghia chinh tri tng t knh ao Panama. c thanh lp t cui nhng nm 1800, United Fruit nhanh chong vn ln tr thanh mt trong nhng th lc hung manh nht Trung My. u thp nin 50, ng c vin theo ng li cai cach Jacobo Arbenz c bu lam Tng thng Guatemala trong mt cuc bu c ma khp ban cu ngi ca la mt hinh mu cho tin trinh dn chu. Khi o, cha y 3% dn s Guatemal chim ti 70% t ai cua nc nay. Arbenz cam kt giup ngi ngheo thoat khoi oi ngheo. Ngay sau cuc bu c, ng ta a khi xng chng trinh cai cach t ai toan din. Ngi ngheo va tng lp trung lu khp My Latinh ca ngi Arbenz. Torrijos noi tip: Ca nhn ti coi ng y nh mt ngi hung. Nhng chung ti cung de chng. Chung ti bit rng United Fruit khng a gi Arbenz vi cng ty nay la cua nhng ke nm gi t ai nhiu nht va cung tan bao nht Guatemala. Ho cung la chu nhng n in ln Columbia, Costa Rica, Cuba, Jamaica, Nicaragua, Santo Domingo va ca Panama nay na. Ho se khng chiu ngi yn cho nhng y tng cua Arbenz c thc hin nhng nc con lai u. Ti bit nhng nc nay: United Fruit a m mt chin dich tuyn truyn cng ng rt ln My nhm thuyt phuc cng chung va Quc hi My rng Arbenz la mt phn trong m mu cua Nga va rng Guatemala la v tinh cua X Vit. Nm 1954, CIA a dan xp mt cuc ao chinh. Phi cng My anh bom thanh ph Guatemala va vi Tng thng c bu mt cach dn chu Arbenz bi lt . ai ta Carlos Castillo Armas, mt tn c tai canh hu a th ch ng. Chinh phu mi co c moi th la nh United Fruit. tra n, ho a ao ngc cng cuc cai cach rung t, bai bo thu anh vao li nhun va c tc tra cho nha u t nc ngoai, huy bo ch bo phiu kin va bo tu hang nghin ngi phan i Chinh phu. Bt ky ai dam ln ting chng lai Castillo u bi ngc ai. V sau, cac nha vit s phat hin ra rng, bao lc va chu nghia khung b hoanh hanh Guatemala trong sut nhng nm sau o cua th ky XX la kt qua cua quan h lin minh kha l liu gia United Fruit, CIA va qun i Guatemala di s thng tri cua tn ai ta c tai nay. Arbenz a bi am sat. Torrijos noi tip: Mt vu am sat in hinh mang mau sc chinh tri. ng dng lai y bt binh: Lam sao ng bao ng ta co th tiu hoa ni nhng th rac ri cua CIA nh vy? Ti se khng bao gi moi th d dang nh vy u. Qun i y la ngi cua ti. Mt vu am sat chinh tri se chng co y nghia gi. ng ci. Chinh CIA se phai git ti! Trong mt khoang khc, chung ti ngi yn lng, m chim vao nhng suy nghi ring. Torrijos lai ln ting trc. Th ng co bit ai s hu United Fruit khng? ng ta hoi. Cng ty du la Zapata, cng ty cua George Bush- ai s My tai Lin Hip Quc. Mt ngi an ng y tham vong. ng nghing ngi v phia trc va ha giong: Va hin ti ang chng lai nhng ban hu chi ct cua ng ta Bechtel. iu nay khin ti git minh. Bechtel la hang xy dng va thit k manh nht th gii va thng xuyn cng tac vi MAIN trong cac d an. Trong k hoach tng th cho Panama, ti a coi ho la mt trong nhng i thu chinh cua chung ti.

Y ng mun noi gi? Chung ti ang tinh chuyn xy dng mt knh ao mi, mt knh ao bin, khng co ca ngn tau. No cho phep cac tau c ln hn i qua. Co th ngi Nht se mun tai tr cho no. Ho hin la nhng khach hang ln nht cua knh ao. ung vy. Tt nhin, nu ho tai tr cho d an, ho se la ngi xy dng no. iu nay lam ti chu y. Bechtel se bi gat ra ngoai cuc chi. Mt cng trinh xy dng ln nht cho ti nay. ng ta dng lai: Chu tich Bechtel la George Shultz, B trng Tai chinh cua Nixon. ng th hinh dung xem, no se nh mt cai tat i vi ng ta- chc ng ta phai ni in ln mt. Ca Bechtel y ry toan ban be cua Nixon, Ford va Bush. Ti nghe noi chinh Tp oan Bechtel git dy ang Cng hoa. Cuc i thoai nay khin ti thc s kho chiu. Ti la mt trong nhng ngi ang duy tri cai h thng ma ng khinh mit va ti chc chn ng bit iu o. Vic ti phai thuyt phuc ng chp nhn cac khoan vay quc t i ly vic thu cac cng ty xy dng va lp ghep cua My dng nh a vp phai mt bc tng khng l. Ti quyt inh phan i ng. Tha ngai, ti hoi, ly do gi khin ngai mi ti ti y? ng lic nhin ng h va ci: Phai ri, a n luc i vao cng vic cua chung ta. Panama cn s giup cua ngai. Ti cn s giup cua ngai. Ti sng st: S giup cua ti? Liu ti co th lam gi cho ngai? Chung ti se ly lai knh ao. Nhng nh th vn cha u. ng nga ngi trn gh: Chung ti con phai tr thanh hinh mu cho moi ngi noi theo. Chung ti phai chng minh c rng chung ti quan tm n ngi ngheo va vt qua c moi nghi ng cho rng, quyt tm gianh c lp cua chung ti la khng do s sai khin cua Nga, Trung Quc hay Cuba. Chung ti phai chng minh cho th gii thy Panama la mt quc gia theo le phai, chung ti khng chng lai My ma chung ti chin u vi quyn li cua ngi ngheo. ng bt cheo chn. lam c iu o chung ti cn xy dng mt nn tang kinh t khng ging vi bt ky nc nao trn ban cu nay. in , vng- nhng in phai n c vi nhng ngi ngheo nht trong s dn ngheo cua chung ti va phai c tr cp. Giao thng va vin thng cung vy. Va c bit la nng nghip. Lam cai o cn phai co tin- tin cua cac ngai, cua Ngn hang Th gii va Ngn hang Phat trin Lin My. Mt ln na, ng nhoai ngi v phia trc. Mt ng nhin thng vao mt ti: Ti bit la cng ty cua ngai mun co c nhiu cng trinh hn va thng co c iu o bng cach thi phng quy m cua cac d an- cac ng quc l to hn, nha may thuy in ln hn, cac cang bin su hn. Song ln nay thi se khac. Hay cho ti nhng gi tt nht cho ng bao ti, va ti se tng cac ngai tt ca nhng cng trinh ma cac ngai mun. Nhng gi ng nghi tht ht sc bt ng, no lam ti va sng st va thu vi. No thach thc tt ca nhng gi ti a c hoc MAIN. Ro rang, ng bit vin tr nc ngoai chi la mt tro gia tao- ng buc phai bit. No sinh ra lam giau cho ng va troi buc t nc cua ng bng cac khoan n. No khin Panama phai phuc tung My va ch tp oan tri. No buc Chu My Latinh i theo con ng inh mnh, mai mai vng theo Washington va ph Wall. Ti chc ng ta bit rng h thng nay c dng nn trn mt gia inh la, tt ca nhng ngi co quyn lc u co th bi mua chuc. Vic ng quyt khng li dung no mu li ca nhn se la mt mi e doa, mt dang hiu ng domino mi, co kha nng kich hoat mt chui phan ng dy chuyn va cui cung toan b h thng se bi lt .

Qua chic ban ca ph, ti ngm ngi an ng ngi i din. ng bit ro rng knh ao mang lai cho ng mt quyn lc c bit, c nht v nhi, va cung t ng vao mt tinh th v cung kho khn. Vi vy, ng phai ht sc thn trong. ng t coi minh la mt trong s cac nha lanh ao cua cac nc kem phat trin (LDC). Nu ng, ging ngi anh hung Arbenz cua minh, quyt i theo mt con ng ring thi ca th gii se phai de chng. Cai h thng nay se phan ng nh th nao? Ma cu th la Chinh phu My se phan ng nh th nao? Lich s My Latinh a co khng it nhng gng anh hung a hy sinh. Ti cung hiu rng minh ang c ngm mt ngi dam thach thc tt ca moi s bin minh ma ti a c tao ra cho nhng hanh ng cua chinh minh. Chc chn con ngi nay cung co nhng khim khuyt, song ng ta khng phai loai cp bin, khng phai Henry Morgan hoc Francis Drake- nhng tn giang h s dung cng ham cua nha vua Anh lam binh phong hp phap hoa hoat ng cp bin. Bc anh trn tm ap phich kia khng chi my dn. Ly tng cua Omar la t do; cha co mt loai tn la nao c ch tao ra co th git cht mt ly tng! Chng phai Tom Paine cung tng vit ra nhng iu tng t nh vy sao? Du vy, no vn lam ti phn vn. Co th ly tng se khng cht nhng nhng ngi i theo ly tng o thi sao? Che, Arbenz, hay Allende. Va iu nay dn n mt cu hoi khac na: Ti se phan ng th nao nu Torrijos lanh vai tro mt ngi t vi ao? Khi chung ti chia tay ca hai u hiu rng MAIN se co c hp ng xy dng k hoach tng th cua Panama va ti se phai lo liu chung ti lam ung theo yu cu cua Torrijos. Chng 14

Mt chng ng mi y nguy him cua lich s kinh t

La mt Kinh t trng, ti khng chi phu trach mt phong cua MAIN va chiu trach nhim v cac nghin cu ma chung ti tin hanh trn toan cu, ti con phai nm chc cac hoc thuyt cung nh xu hng kinh t hin tai. Va nhng nm u thp nin 70 la thi im cua nhng bc chuyn ln trong kinh t quc t. Nhng nm 60, nhom cac quc gia san xut du la a lp ra t chc OPEC, chu yu la i choi vi th lc cua cac cng ty loc du ln trn th gii. Iran cung la mt thanh vin quan trong. Mc du chng lai Mossadegh, co ia vi va co le gi c tinh mang, Shah a phai nh vao s can thip bi mt cua My- hoc co le chinh vi s tht oShah nhn thc su sc rng tinh th co th ao ngc bt ky luc nao. Lanh ao cac quc gia co nhiu du mo khac cung chia se suy nghi va ca s h nghi nay na. Ho tha bit la, cac cng ty du khi quc t ln, c bit n di cai tn Bay chi em gai, a cu kt ha gia du- va vi vy giam ca nhng gi ma ho phai tra cho cac nc san xut du- nh mt cach thu c nhng khoan li nhun tri cho. OPEC c lp nn tra ua iu o. u thp nin 70, nhng iu a dn n cuc khung hoang khi OPEC ha guc nhng nganh cng nghip khng l. Mt loat cac hoat ng c phi hp mt cach nhip nhang, kt thuc bng lnh cm vn u nm 1973 ma biu tng la hang day dai cac t xp hang tai cac tram xng cua My, e doa gy ra mt tham hoa kinh t sanh ngang vi cuc ai suy

thoai nhng nm 30. y la mt cu sc mang tinh h thng i vi nn kinh t cac nc phat trin, vi quy m ln n mc kho ai co th tng tng c. i vi My, khng con thi im nao co th ti t hn thi im xay ra cuc khung hoang du la. My khi o con ang hoang loan, s hai va ng vc, choang vang vi cuc chin nhuc nha Vit Nam, cung vi mt vi Tng thng sp t chc. Nhng rc ri cua Nixon khng chi nm gon trong khu vc ng Nam A hay vu Watergate. ng ta bc ln chinh trng trong mt ky nguyn ma khi hi tng lai, ngi ta goi o la ngng ca mi cua kinh t va chinh tri th gii. Vao nhng ngay o, nhng ga nho be, trong o co ca cac nc OPEC, dng nh ang chim u th. Cac s kin trn khp th gii cun ly ti. Ch tp oan tri nui sng ti, song phn bi mt trong con ngi ti vn thich thu theo doi nhng bc thy cua minh ang dn c t vao ung vi tri. Ti cho rng iu o se xoa diu phn nao nhng ti li cua minh. Ti thy bong dang cua Thomas Paine, ng ngoai cac s kin, ang khich l s phat trin cua OPEC. Khng ai trong chung ti y thc c y u tac ng cua lnh cm vn vao thi im no xay ra. Tt nhin la chung ti co cac hoc thuyt cua minh nhng chung ti khng th hiu ni nhng gi ma phai mai v sau mi dn tr nn ro rang. Sau nay chung ti mi bit rng, sau cuc khung hoang du la, tc tng trng kinh t a giam chi con bng mt na tc tng trng cua thp nin 50, 60 va phai chiu mt ap lc v lam phat ln hn rt nhiu. C cu tng trng a hoan toan khac va vic lam khng c tao ra nhiu nh trc, kt qua la tht nghip tng vot. Thm vao o, h thng tin t quc t cung a thay i. Ch ty gia hi oai c inh vn chim u th t cui Th chin th II v c ban a bi sup . Trong thi gian o, ti va ban be thng hay tu tp vao ba tra hoc i ung bia sau gi lam ban v nhng vn nay. Mt vai ngi trong s nay lam vic cho ti- ho la nhng ngi rt thng minh, hu ht con tre, co t duy c lp, it nht la khi cn c vao cac chun mc truyn thng. Nhng ngi khac la cac chuyn gia c vn cp cao Boston hoc giao s cac trng ai hoc gn o, mt ngi la tr ly cua mt nghi si. Nhng bui gp g thn mt nay i khi chi co hai ngi nhng cung co luc ca hn chuc ngi tham d. Cac cuc tranh lun lun lun si ni va n ao. Nhin lai nhng cuc tranh lun nay, ti thy ngng vi minh a lun co cam giac hn hn nhng ngi khac. Co nhng iu ti khng th no vi ai. i khi, ban be ti cung ph trng kha nng cua ho- cac quan h vi Beacon Hill hay Washington, nhng chc vi giao s va tin sy. Ti co th a lai vi t cach la mt Kinh t trng cua mt cng ty t vn ln, lun i khp th gii bng ve may bay hang nht. Song ti khng th k cho ho v nhng cuc gp ring vi nhng ngi nh Torrijos, hay v cai cach chung ti thao tung cac quc gia khp cac luc ia. iu nay lam ti va tht vong va thm kiu ngao. Khi noi chuyn v quyn lc cua nhng nc nho, ti phai t kim ch minh rt nhiu. Ti bit nhng iu ma khng ai trong s ho co th bit c. Rng chinh tp oan tri, cac nhom EHM cua no va ca nhng ke git ngi thu lun ng ng sau moi vic se khng bao gi cho cac nc nay nm c quyn kim soat. Chi cn nhin vao nhng vu nh Arbenz va Mossadegh- va gn y hn la vu CIA lt vi Tng thng c bu mt cach dn chu Chil la Salvador Allende. Trn thc t, ti hiu rng cai thong long cua ch toan cu ang cang ngay cang tht cht hn, mc du co s xut hin cua OPEC- hoc, nh khi o ti tng h nghi nhng phai n tn sau nay mi khng inh c, chinh la nh co s giup cua OPEC.

Chung ti thng tranh lun v nhng im tng ng gia hai thi ky u thp nin 70 va thp nin 30. nhng nm 30 anh du mt bc ngot ln trong nn kinh t quc t va ca trong nhng nghin cu, phn tich va nhin nhn v kinh t quc t. Thp nin o m cho kinh t hoc trng phai Keynes, va y tng cho rng Chinh phu phai ong vai tro chu ao trong quan ly thi trng va cung cp cac dich vu nh y t, tr cp tht nghip va cac dang phuc li xa hi khac. Nc My luc o ang dn tach khoi nhng gia thit truyn thng cho rng thi trng co th t iu tit va rng Chinh phu chi nn can thip mc ti thiu. Cuc suy thoai a n mt Chinh sach kinh t- xa hi mi, vi cac chinh sach thuc y quan ly kinh t, thao tung tai chinh cua Chinh phu va s dung rng rai chinh sach tai khoa. Thm vao o, ca cuc suy thoai va Th chin th II u dn n s hinh thanh cac t chc nh Ngn hang Th gii, Quy tin t Quc t va Hip c chung v thu quan va mu dich- GATT. Nhng nn 1960 ong vai tro then cht trong giai oan nay va trong vic chuyn t hoc thuyt tn c in sang kinh t hoc theo trng phai Keynes. o la thi ky cua cac Tng thng Kennedy va Johnson, va co le ngi duy nht co anh hng quan trong la Robert McNamara. McNamara thng xut hin trong cac cuc thao lun cua chung ti- tt nhin la vng mt. Tt ca chung ti u bit n danh ting ni nh cn cua ng ta, bt u t vi Giam c k hoach va phn tich tai chinh cua Cng ty t Ford nm 1949 n chc Chu tich Ford nm 1960, la ngi u tin khng thuc gia inh Ford c chon lam lanh ao cng ty. Chi sau o it lu, Kennedy chi inh ng ta lam B trng B Quc phong. McNamara ung h manh me ng li chinh phu cua Keynes, bng cach s dung cac m hinh toan hoc va cac tip cn thng k xac inh lc lng qun i, cach phn b cac ngun vn va cac chin lc khac Vit Nam. Chu trng cua ng ta v s lanh ao nng n a tr thanh khu hiu khng chi cho cac quan chc chinh phu ma cho ca gii kinh doanh. No hinh thanh nn c s cho cach tip cn mang tinh trit hoc mi trong giang day quan ly tai cac trng kinh doanh hang u cua My, va cui cung a n mt th h cac CEO mi, nhng ngi i u trong cuc chay ua thit lp nn ch toan cu(1). Khi ban lun v nhng s kin th gii, chung ti c bit quan tm n vai tro cua McNamara khi lam Giam c Ngn hang Th gii, vi tri ma ng ta nhn ngay sau khi ri khoi gh B trng B Quc phong. Hu ht ban be ti u tp trung vao chi tit McNamara tng trng cho cai goi la lin hp cng nghip-qun s. ng ta a tng gi nhng vi tri hang u trong mt tp oan ln, trong ni cac chinh phu va gi y la tai mt ngn hang co th lc nht trn th gii. S vi pham trng trn nguyn tc phn chia quyn lc khin nhiu ngi trong s ho gh s. Co le chi co duy nht minh ti la chng ngac nhin chut nao. Gi thi ti bit rng ong gop ln nht va tai hai nht vao lich s th gii cua Robert McNamara la la gat Ngn hang Th gii tr thanh mt b phn cua ch toan cu quy m cha tng co. ng ta cung tao ra mt ngoai l. Kha nng gn kt cac thanh phn cua ch tp oan tri cua McNamara con c nhng ngi k nhim ng ta tip tuc hoan thin. Vi du, George Shultz la B trng B Tai chinh, ng thi la Chu tich Hi ng chinh sach kinh t di thi Nixon, sau o la Chu tich Tp oan Bechtel va cui cung tr thanh Ngoai trng My di thi Reagan. Caspar Weinberger la Pho Chu tich Bechtel va Chu tich Hi ng, sau o la B trng b quc phong thi Reagan. Richard Helms la Giam c CIA thi Johnson va sau o lam ai s My tai Iran di thi Nixon. Richard Cheney lam Ngoai trng di thi George H.W.Bush, Chu tich Halliburton, va Pho tng

thng My thi George Bush. Ngay Tng thng My, George H.W.Bush cung bt u t vai tro ngi sang lp tp oan du khi Zapata, ri ai s My tai Lin Hp Quc di thi Nixon va Ford, va la Giam c CIA thi cua Ford. Nhin lai qua kh, ti kinh ngac vi s ngay th hi o. Xet trn nhiu khia canh, chung ti vn khng thoat khoi cach xy dng ch theo kiu cu. Kermit Roosevelt a chi ra cho chung ti mt cach tt hn khi ng ta lt nn dn chu Iran va thay vao o la mt ng vua chuyn quyn. Chung ti, cac EHM ang thc thi rt nhiu muc tiu nhng ni nh Innxia, cuao; song Vit Nam lai vn la mt vi du tuyt vi cho vic chung ti vn d dang quay tr lai cac m tip cu th nao. Chinh OPEC, ARP XUT se nm vai tro i u trong vic thay i iu nay. Chng 15

Vu ra tin cua Arp Xut

Nm 1974, mt nha ngoai giao Arp Xut cho chung ti xem cac bc anh cua Riyadh, thu cua t nc ng ta. Trong s o co hinh mt an d ang luc loi ng rac thai bn ngoai mt toa nha chinh phu. Khi ti hoi nha ngoai giao v chung, cu tra li cua ng ta khin ti sng st. ng ta bao chung chinh la h thng x ly rac thai chu yu cua thanh ph nay. Khng mt ngi dn Arp Xut co long t trong nao lai chiu i thu lm rac, ng ta noi. Chung ti vic o cho suc vt. Cho ngn hang con d! Tai thu cua vng quc du la ln nht th gii nay. Tht kho ma tin ni. Vao thi im o, ti ang lam vic trong nhom chuyn gia t vn. Chung ti cung chi va mi hp lai c gng chp va moi s kin hong tim ra mt giai phap cho cuc khung hoang du la. Nhng con d o hoa ra lai gi y cho ti mt giai phap, nht la khi ti a bit ng li phat trin cua quc gia nay trong sut 3 th ky trc. Lich s cua Arp Xut y ry bao lc va s cung tin tn giao. Vao th ky th XVIII, Mohammad ibn Saud, Tng chi huy qun i ia phng a lin kt vi nhom nhng ngi theo trao lu chinh thng t phai bao thu cc oan Wahhabi. Lin minh nay rt manh. Trong sut 200 nm tip theo, gia inh Saud va ng minh Wahhabi a chinh phuc hu khp ban ao Arp, trong o co ca nhng thanh ia linh thing nht cua ao Hi la Mecca va Medina. Xa hi Arp Xut phan anh chu nghia ly tng kht khe cua nhng ngi sang lp ra no va s tun thu cht che tin ngng kinh Koran. Canh sat ao giao am bao vic thc hin cht che nghi l cu nguyn 5 ln mi ngay. Phu n bt buc phai che mang t u n chn. Hinh phat i vi ti pham rt ha khc; hanh hinh va nem a cng khai rt ph bin. Ln u n Riyadh, ti cc ky ngac nhin khi lai xe noi ti co th may anh, cp s va thm chi la ca vi trong xe u ngay gn ch tri ma khng cn khoa. Anh ta bao: y chng ai dam nghi n chuyn n cp. Nhng ke n trm se bi cht tay. Cung trong ngay hm o, anh ta hoi ti co mun i thm ni goi la Quang trng Chop Chop va xem x t cht u khng. Long trung thanh trit cua ch Wahhabi

vi cai ma chung ti coi la chu nghia ao c cc oan a quet sach trm cp thanh ph nay, ng thi t ra nhng hinh phat th xac tan nhn nht i vi nhng ngi vi pham phap lut. Ti t chi li mi o. Cac cach ngi A rp coi tn giao la mt nhn t quan trong cua chinh tri va kinh t a gop phn a n lnh cm vn du mo lam rung chuyn ca th gii phng Ty. Ngay 6 thang 10 nm 1973 (ngay Yom Kippur, ngay l thing ling nht cua ngi Do Thai), Ai Cp va Xiri a ng loat tn cng vao Ixaren. o la man khi u cho cuc chin tranh thang mi- cuc chin th 4, va cung la cuc chin tan khc nht trong s cac cuc chin gia A rp- Ixaren, co anh hng su rng nht n toan th gii. Tng thng Ai Cp Sadat ep vua Faisal cua Arp Xut s dung cai ma Sadat goi la vu khi du la tra ua My vi ti ng loa vi Ixaren. Ngay 16 thang 10, Iran va 5 quc gia vung vinh A rp, trong o co ca Arp Xut, ng loat cng b tng 70% gia du nim yt. Trong cuc gp mt tai thanh ph C oet, cac b trng du mo cua A rp tip tuc ban lun v ac phng an tip theo. B trng Irc ung h manh me vic tn cng vao Hoa Ky. ng ta ku goi cac nc con lai tin hanh quc hu hoa cac cng ty My ang hoat ng trong th gii A rp, ra lnh cm vn du mo hoan toan vi My va vi tt ca nhng quc gia khac co quan h thn thit vi Ixaren, ng thi rut tt ca tin vn cua A rp ra khoi cac ngn hang My. ng ta chi ra rng, cac tai khoan ngn hang cua ngi A rp la rt ln va vi th hanh ng nay co th dn n mt tham hoa kinh hoang, hoan toan khac vi nhng gi xay ra nm 1929. B trng cac nc A rp khac khng hn hai long vi mt k hoach quyt lit n vy. Song vao ngay 17 thang 10, ho quyt inh tin thm mt bc bng cach thc hin mt lnh cm vn du ha khc hn, bt u bng vic ct giam 5% san lng, va sau o hang thang giam thm 5% na cho n chng nao at c cac muc tiu chinh tri cua minh. Ho nht tri la cn phai trng phat My vi a ung h Ixaren va nn ap dung lnh trng phat My vi a ung h Ixaren va nn ap dung lnh trng phat nghim khc nht i vi My. Rt nhiu nc tham d cuc hop con tuyn b, ho se thc hin lnh ct giam 10% thay vi 5% san lng du nc minh. Ngay 19 thang 10, Tng thng Nixon nghi Quc hi vin tr 2,2 ty USD cho Ixaren. Ngay ngay hm sau, Arp Xut va cac nc san xut du mo A rp khac ap t lnh cm vn du hoan toan vi My. Lnh cm vn chm dt ngay 18 thang 3 nm 1974. mc du thi gian din ra lnh cm vn rt ngn, nhng anh hng cua no lai v cung to ln. Gia ban du cua Arp Xut nhay vot, t mc 1,39 USD/thung ngay 1 thang 1 nm 1970 ln n 9,32 USD/thung vao ngay 1 thang 1 nm 1974. cac chinh tri gia va chinh quyn nhiu nc sau nay khng bao gi co th qun nhng bai hoc rut ra trong sut thi gian t u n gia nhng nm 70. V lu dai, nhng chn ng ma giai oan ngn ngui nay lai a cung c ch tp oan tri. Ba tru ct cua no la cac tp oan ln, cac ngn hang quc t va cac chinh phu- tr nn gn kt hn bao gi ht. Va s gn kt o se con tn tai lu dai. Lnh cm vn a a n nhng i thay quan trong trong thai va chinh sach cua My. No khin Wall Street va Washington hiu rng, kho ma co th chiu ng thm mt lnh cm vn nh vy na. Trc o, nhim vu bao v ngun cung cp du a lun la mt u tin i vi nc My. Nhng t sau nm 1973, no thc s tr thanh mt ni am anh. Lnh cm vn a nng cao vi th cua Arp Xut trn trng quc t, buc Washington cng nhn tm quan trong mang tinh chin lc cua vng quc nay i vi My. Con na, no hi thuc lanh ao cac tp oan My tim moi cach a nhng ng la du mo tr lai

My, ng thi suy nghi n mt thc t la, Chinh phu Arp Xut con cha co c nhng khung kh th ch va hanh chinh u quan ly ngun tai nguyn ang khng ngng sinh si nay n cua nc nay. i vi Arp Xut, ngun thu co thm c t cu tng gia du mang lai ca iu tt va iu xu. Hang ty la vao ngn kh quc gia. Nhng no cung lam xoi mon i nhng c tin kht khe cua Wahhabi. Nhng ngi Arp Xut giau co i du lich khp th gii. Ho i hoc Chu u va My. Ho mua nhng chic t t tin va trang hoang nha ca bng nhng ac kiu dang Chu u. Cac c tin tn giao bao thu c thay bng mt hinh thc mi cua chu nghia vt cht. Chinh chu nghia vt cht nay mang n mt giai phap cho ni lo v cac cuc khung hoang du mo trong tng lai. Sau khi lnh cm vn c bai bo, gn nh ngay lp tc, My bt tay vao vic am phan vi Arp Xut, nghi ho My cung cp h tr ky thut, vu khi hang nng va ao tao, va chun bi a t nc nay bc vao th ky XX. i lai, My thu hi c nhng ng la du mo va quan trong nht la am bao rng se khng bao gi xay ra cm vn na. Kt qua cua cac cuc am phan la s ra i mt t chc c bit la Uy ban Kinh t chung My- Arp Xut. c bit n vi cai tn JECOR, t chc nay ham cha mt khai nim mi, hoan toan i lp vi cac chng trinh vin tr nc ngoai truyn thng: no ly tin cua Arp Xut thu cac cng ty My xy dng Arp Xut. Mc du rach nhim chung v tai chinh va quan ly c giao cho B tai chinh My, song Uy ban hoan toan c lp. V c ban, Uy ban co th chi tiu hang ty la trong khoang thi gian hn 25 nm ma hoan toan khng bi Quc hi giam sat. Mc du B tai chinh co chn trong Uy ban nay nhng do My khng bo vn vao y nn Quc hi khng co quyn quyt inh. Sau khi nghin cu ky v JECOR, David Holden va Richard Johns a kt lun o la thoa thun co anh hng su sc nht trong s nhng thoa thun thuc loai nay ma My tng ky vi mt nc ang phat trin. No giup My bam r vng quc nay, va cung c khai nim v s phu thuc ln nhau gia cac quc gia. B Tai chinh a MAIN tham gia ngay t u vi vai tro c vn. Ngi ta goi ti ln va thng bao rng nhim vu cua ti la ti quan trong va rng moi th ti lam va hoc c phai gi kin tuyt i. Nhin t vi tri cua ti thi o co ve nh la mt hoat ng bi mt. Ngi ta khin ti tin rng MAIN la cng ty t vn tin phong trong qua trinh o. Nhng v sau ti nhn ra rng, chung ti chi la mt trong rt nhiu cng ty t vn co nng lc ma ngi ta tim n. Do moi th c tin hanh ht sc bi mt nn ti khng tham gia vao cac cuc thao lun cua B Tai chinh vi cac nha t vn khac. Vi th, ti khng chc v tm quan trong cua minh trong phi vu cha tng co nay. Ti khng bit rng thoa thun nay a thit lp nn nhng chun mc mi cho cac EHM, va a vao ap dung rt nhiu phng an sang tao so vi nhng phng phap truyn thng nhm thuc y cac li ich cua ch. Ti cung bit rng, hu ht cac kich ban co c t cac nghin cu cua ti v c ban u a c thc hin, rng MAIN a co trong tay mt trong nhng hp ng quan trong u tin- va co le la beo b nht Arp Xut. Nm o ti c thng mt khoan ln. Cng vic cua ti la a ra cac d bao v nhng gi co th xay ra Arp Xut nu u t nhng khoan tin khng l cho c s ha tng, va dng nn cac kich ban v vic s dung s tin o. Tom lai, ngi ta yu cu ti phat huy ti a sc sang tao bin minh cho vic hang trm triu la vao Arp Xut, vi iu kin cho cac cng ty xy dng va cng trinh My c tham gia. Ngi ta yu cu ti phai t lam cng vic nay, khng nh n cac nhn vin cua ti. Ti phai lam vic trong mt phong hop nho cach ban ti vai tng.

Ngi ta cn dn ti rng, cng vic cua ti khng chi la vn lin quan n an ninh quc gia ma con rt co li cho MAIN. Tt nhin ti hiu rng muc ich chinh y khng phai nh thng l- la trut ganh nng n nn ln quc gia nay khin cho no khng bao gi tra c ht n ma la ti phai tim cach keo phn ln nhng ng la du mo quay tr lai My. Dn dn, Arp Xut se bi li keo theo. Nn kinh t nc nay se cang ngay cang Ty hoa va vi th ma se d ng cam hn va hi nhp su hn vao h thng cua chung ti. n khi bt tay vao vic ti mi nhn ra rng, nhng an d lang thang trn ng ph thu Riyadh la im then cht mang tinh biu tng. Chung ng n long t trong cua nhng ngi Arp xut giau co ang i du lich khp th gii bng chuyn c. Nhng an d phai c thay th bng cai gi o tng xng hn vi mt vng quc trn sa mac ang khao khat gia nhp th gii hin ai. Ti cung bit rng cac nha kinh t cua OPEC ang nhn manh n vic cac nc giau du la phai san xut c nhiu hn nhng san phm co ngun gc t du mo ban cho cac nc khac trn th gii vi gia cao hn nhiu gia ban du th. S nhn thc ng thi nay m ng cho mt chin lc ma ti oan se mang lai li ich cho tt ca moi ngi. Tt nhin, nhng con d chi la im khi u. Co th dung ngun thu t du mo thu cac cng ty My thay th nhng con d kia bng h thng thu gom va x ly rac thai hin ai nht th gii. Ngi A rp se hanh din vi th cng ngh ti tn nay. Ti chuyn sang nghi v nhng con d nh mt v cua mt phng trinh co th ap dung vao hu ht cac linh vc kinh t cua vng quc nay, mt cng thc co c thanh cng trong mt cua Hoang gia, B Tai chinh My va sp cua ti MAIN. Theo cng thc nay, ngi ta se dung tin xy dng mt nganh cng nghip chuyn bin du th thanh cac thanh phm phuc vu xut khu. Cac t hp hoa du ln se moc ln trn sa mac nay va quanh o la nhng khu cng nghip ln. Tt nhin la mt d an nh vy cung oi hoi phai xy dng cac nha may in vi cng sut hang ngan megawat, cac ng dy truyn tai va phn phi in, ng cao tc, ng ng dn du, cac mang li vin thng, cac h thng giao thng, trong o co ca cac sn bay mi, cac cang bin a c cai tao, hang loat cac nganh dich vu va c s ha tng cn thit tt ca cac mt xich trong gung may nay quay u. Tt ca chung ti u hy vong, k hoach nay se tr thanh mt hinh mu cho tt ca cac nc khac trn th gii. Ngi A rp rong rui khp th gii se ngi ca chung ti. Ho se mi lanh ao nhiu nc n thm Arp xut va chng kin s ky diu ma chung ti a tao ra. Nhng nha lanh ao nay sau o se mi chung ti giup ho thit k nhng d an tng t cho t nc ho- va hu ht la cac nc nm ngoai khi OPEC. Ho se tim n Ngn hang Th gii hay cac bin phap vay nng lai khac tai tr cho nhng d an kiu o. Tt ca u phung s cho s phat trin cua ch toan cu. Khi cn nhc nhng y tng nay, ti nghi v nhng con d, va li noi cua ngi tai x vn vng vng bn tai: Chng mt ngi Arp xut co long t trong nao lai lam ngh thu gom rac. Ti thy ip khuc nay lp i lp lai rt nhiu ln trong nhng hoan canh khac nhau. Ro rang la ngi Arp xut khng h co y inh ngi dn nc minh i lam cng, cho du la lao ng trong cac khu cng nghip hay cac cng trng xy dng cua bt ky d an nao. Trc tin la vi ho co qua it dn. Hn na, Hoang gia Arp xut a cam kt mang lai cho thn dn cua ho trinh giao duc va li sng hoan toan khng phu hp vi nhng cng vic lao ng chn tay kiu o. Ngi Arp xut co th quan ly ngi khac, song ho chng mong mun hay co ng lc tr thanh cng nhn xy dng hay lam vic

trong cac nha may. Vi th, cn phai nhp khu lao ng t cac quc gia khac- ni co gia nhn cng re va ngi dn cn vic lam. Nu co th thi tt nht la cac nc Trung ng hay Hi giao khac nh Ai Cp, Palestin, Pakistan va Ymen. Trin vong nay con lam nay sinh mt mu mi v cac c hi phat trin ln hn rt nhiu. Cac lao ng nay cn phai co nhng khu nha khng l, cac trung tm mua sm, cac bnh vin, cac s canh sat, cu hoa, cac nha may nc va x ly nc thai, mang li in, vin thng va giao thng. Kt cuc la nhng thanh ph hin ai se moc ln ni a tng la sa mac. Ri cung se co c hi kham pha cac cng ngh mi ni ln nh cac nha may kh mn, cac h thng s dung song viba, cac khu chm soc sc khoe va cng ngh thng tin. Arp xut la ni bin gic m cua cac nha k hoach thanh s thc, va hin thc hoa bt ky y tng kinh doanh nao trong linh vc xy dng va cng trinh. No mang lai c hi lam giau cha tng co trong lich s: Mt nc kem phat trin, vi ngun tai chinh v han va mt khao khat tin sang ky nguyn hin ai mt cach ht sc nhanh chong va vi quy m ln. Ti phai tha nhn rng ti rt thich cng vic nay. Chng h co s liu ang tin cy nao Arp xut, Th vin Cng cng Boston hay bt c u co th nghi n vic dung cac m hinh kinh t lng y ca. Song, thc t la, ban cht cua cng vic nay- tc la vic ngay lp tc chuyn i toan b mt quc gia trn mt quy m cha tng co- cung cho thy, ngay ca nu co c cac s liu lich s, thi cac s liu o cung chng giup ich c gi. Hn la cha ai tng nghi n mt phn tich inh lng kiu nay, it nht la vao thi im o. n gian la ti vn dung tri tng tng cua minh vit ra cac bao cao, trong o dng nn trin vong v mt tng lai xan lan cho vng quc nay. Ti co cac s liu theo kinh nghim ma ti co th dung c tinh mt s th nh chi phi s b san xut ra mt mgawatt in, lam mt dm ng, hoc khi lng nc sach, nc thai, nha , lng thc va cac dich vu cng cng khac cn cho mt ngi lao ng. Ti khng phai hoan thin nhng con s d toan nay hay a ra kt lun cui cung nao. Cng vic cua ti chi n gian la miu ta mt loat cac k hoach (hay chinh xac hn co le la nhng vin canh) v nhng gi kha thi, va i n nhng c tinh s b v chi phi cn thit. Ti lun ghi nh nhng muc tiu cui cung: ti a hoa lng tin tra cho cac cng ty My va lam cho Arp xut ngay cang phu thuc nhiu vao My. Chng mt nhiu thi gian mi thy c mi quan h khng khit gia hai nc. Gn nh tt ca cac d an mi trin khai u oi hoi phai c bao dng va nng cp thng xuyn. Vi nhng d an nay lai oi hoi trinh ky thut cao nn khng co cach nao khac la chinh cac cng ty a xy dng chung se phai bao dng va hin ai hoa chung. Thc t, khi trin khai cng vic, ti bt u ghep 2 danh sach cho mi d an ma ti hinh dung ra: mt dung cho cac loai hp ng thit k va xy dng ma chung ti hy vong se co c; va mt la cac thoa thun v quan ly va bao dng dai han. MAIN, Bechtel, Brown & Root, Halliburton, Stone&Webster, cung nhiu ky s va nha thu khac cua My ri se kim c nhng khoan tin kch xu trong nhiu thp nin ti. Ngoai ly do kinh t n thun, con co mt ly do na khin Arp xut phai phu thuc vao chung ti du mt goc hoan toan khac khi ma qua trinh hin ai hoa vng quc du la nay tao ra nhng phan ng tiu cc. Chng han, nhng ngi Hi giao bao thu co th se tc gin. Ixaren va cac quc gia lang ging cung se cam thy bi e doa. S phat trin kinh t cua nc nay se keo theo s phat trin mt nganh khac: o la bao v ban ao A rp.

Cac cng ty t nhn chuyn v cac hoat ng nay cung nh qun i My va cng nghip quc phong co th c nhng hp ng beo b- va mt ln na, cac hp ng v quan ly va dich vu lu dai. S xut hin cac cng ty nay oi hoi cac d an cng trinh xy dng, bao gm sn bay, bai phong tn la, nhn s va tt ca c s ha tng gn lin vi cac c s trn phai bc sang mt giai oan mi. Ti gi bao cao trong phong bi nim phong kin qua hom th ni b, ti Giam c D an B Tai chinh. Thinh thoang ti gp vai thanh vin khac trong nhom- cac pho chu tich cua MAIN va sp cua ti. Do d an nay cha co tn chinh thc vi con ang trong giai oan nghin cu va phat trin, cha tr thanh mt b phn cua JECOR nn chung ti chi nhc ti- ma cung rt kin ao- di cai tn la SAMA. Co ve nh tn nay cung la mt cach chi ch: Ngn hang Trung ng cua Arp xut c goi la C quan tin t Arp Xut, hay SAMA. Thinh thoang mt quan chc B Tai chinh cung tham d cac cuc thao lun cung chung ti. Trong nhng cuc hop nh vy, ti thng rt it khi t cu hoi. Chu yu la ti bao cao cng vic cua minh, tra li cac nhn xet cua ho va ha se c gng thc hin nhng gi c yu cu. Cac vi pho chu tich MAIN va vi quan chc B Tai chinh rt n tng vi y tng v cac hp ng quan ly va dich vu dai han cua ti. Chinh y tng o a gi y cho mt vi pho chu tich sang tao ra mt cum t ma v sau chung ti vn thng s dung khi ng vi von vng quc nay nh con bo cai ma chung ta co th vt sa cho n khi v hu. Vi ring ti, cum t o lun gi nh ti hinh anh nhng con d hn la con bo. Chinh nhng cuc hop o khin ti nhn ra rng, rt nhiu i thu cua chung ti cung ang tin hanh cac cng vic tng t, va rng cui cung tt ca chung ti u mong mun gianh c nhng hp ng beo b n ap cho nhng n lc cua minh. Ti cho rng MAIN va ca cac hang khac u dam thach thc nhng rui ro ngn han u t cho bc i bt u nay. iu nay cung ung vi thc t la ti chm cng cho minh di tn mt cng vic chung chung la quan ly hanh chinh va tng hp. y vn la cach lam ph bin trong giai oan chun bi nghin cu trin khai cua hu ht cac d an. Trong trng hp nay, khoan u t bt u vt xa so vi tiu chun, song cac vi pho chu tich co ve nh rt tin tng vao s tin se thu lai c sau nay. Mc du bit rng cac i thu canh tranh cua chung ti cung tham gia, song tt ca chung ti u tin se co u cng vic cho tt ca. Kinh nghim lu nm trong ngh giup ti tin rng, phn thng gianh c se phan anh mc hai long cua B Tai chinh i vi nhng cng vic ma chung ti a lam. Chuyn gia t vn nao co cng tim ra cac giai phap c chon thc hin se co c nhng hp ng beo b. Ti coi vic xy dng cac kich ban lam sao chung c a vao thit k va xy dng thc s la mt thach thc i vi ban thn. Khng cn cai o thi vi tri cua ti MAIN cung ang c anh gia rt cao ri. ong vai tro quan trong trong d an SAMA se am bao cho s thng tin o, nu chung ti thanh cng. Trong cac cuc hop, chung ti cung thao lun rt ci m v kha nng SAMA va toan b hoat ng cua JECOR se m ra mt tin l mi. o la cach lam sang tao nhm co c nhng cng trinh co li nhng nc khng phai vay n qua cac ngn hang quc t. Iran va Iraq la 2 vi du ro rang na v nhng nc nh vy. Hn na, cn c vao ban cht cua con ngi, chung ti thy hn la lanh ao cac nc nay ri se co ng lc canh tranh vi Arp Xut. Khng nghi ng gi na, lnh cm vn du mo nm 1973- ma bt u tng nh se co tac ng rt tiu cc- cui cung lai mang n nhng mon qua bt ng cho cac cng ty cng trinh va xy dng, va cho ch toan cu rng ng phat trin.

Ti con tip tuc nghin cu giai oan chin lc o trong khoang 8 thang na- mc du mi ln tp trung khng qua vai ngay. Ti t giam minh trong phong hop ring hay trong cn h nhin ra Boston Common. Cac nhn vin cua ti u co vic khac lam va t lam ca, mc du inh ky ti vn kim tra cng vic cua ho. Dn dn thi bi mt xung quanh cng vic cua chung ti cung bt i. Ngay cang co nhiu ngi bit la ang co mt iu gi o ln lao lin quan n Arp Xut dang din ra. Khng khi nao nhit hn ln, khp ni u nghe thy nhng li n ai. Cac pho chu tich va vi quan chc B Tai chinh cung tr nn ci m hn- ti tin mt phn la vi chinh ho cung chia se nhiu thng tin hn khi xut hin thm cac chi tit v k hoach tai chinh nay. Theo k hoach ang c trin khai, Washington mun ngi Arp Xut am bao rng, ngun cung va gia du co th dao ng nhng mc khac nhau song phai mc chp nhn c i vi My va ng minh cua My. Nu cac nc khac nh Iran, Iraq, Innxia hoc Vnzula e dao cm vn thi Arp Xut vi ngun du mo khng l se phai bu vao phn thiu hut o. n gian la, nu bit ho lam iu o, thi cac nc khac v lu dai se chng con mun du chi la nghi n vic cm vn du i vi My. co c s am bao nay, Washington nghi vi Hoang gia Arp Xut mt thoa thun cc ky hp dn: cam kt h tr hoan toan v chinh tri va nu cn ca qun s am bao duy tri s lanh ao cua ho i vi nc nay. Vi vi tri ia ly c bit cua minh, trong iu kin khng u tim lc qun s, va d bi cac nc xung quanh nh Iran, Iraq, Syria va Israel gy kho d, Hoang gia Arp Xut kho co th t chi li nghi nay. Vi th ma, hin nhin My a dung li th cua minh t ra mt iu kin ti quan trong khac na, nhm xac inh lai vai tro cua EHM trn th gii va coi o nh mt hinh mu sau o My se c ap dung tip nhng nc khac, ma ang chu y nht la Iraq. Khi nhin lai qua kh, i khi ti thy kho co th hiu ni tai sao Arp Xut lai co th chp nhn iu kin nay. Di nhin la hu ht cac nc thuc th gii A rp, OPEC va cac quc gia Hi giao khac u kinh hai khi phat hin ra cac iu khoan cua thoa thun trn va cai cach ma Hoang gia Arp Xut phuc tung cac oi hoi cua Washington. iu kin o la Arp Xut se dung ng la du mo nay mua trai phiu Chinh phu My. i lai, li tc co c t cac trai phiu se c B Tai chinh My s dung a Arp Xut chuyn t mt xa hi thi Trung c sang th gii cng nghip hoa hin ai. Noi cach khac, li nhun tich luy c t hang ty la tin ban du cua cac nc nay se c tra cho cac cng ty My ho bin cai vin canh ma ti (va co le ca mt vai i thu canh tranh cua ti na) a vach ra bin Arp Xut tr thanh mt cng quc cng nghip hin ai. B Tai chinh My se thu chung ti xy dng cac d an c s ha tng va thm chi la ca cac thanh ph hoan chinh trn khp ban ao A rp, Arp Xut se lo kinh phi. Mc du ngi Arp Xut vn con gi quyn cung cp u vao lin quan n nhng mang cng vic chung cua nhng d an nay, song thc t la mt nhom cac chuyn gia cao cp nc ngoai (hu ht la nhng ngi khng theo ao, trong con mt cua ngi Hi giao) se quyt inh din mao va c cu kinh t cua ban ao nay trong tng lai. iu nay se xay ra mt vng quc, ni co nn tang la nhng nguyn tc bao thu cua Wahhabi va a i theo nhng nguyn tc nay trong nhiu th ky. Vi ho, o dng nh la ca mt bc nhay vot v long tin. Song trong hoan canh o, cng thm nhng ap lc v chinh tri va qun s ma Washington ang ap t, ti ng rng Hoang gia A rp cung bit ho chng con s la chon nao khac. Theo quan im cua chung ti, kha nng thu c li nhun khng l la v han. o la mt thoa thun ngot ngao, co kha nng se tr thanh mt tin l ang kinh ngac. Thoa thun

nay con hp dn hn na bi khng ai phai cn n s thng qua cua Quc hi- iu ma cac cng ty, c bit la cac cng ty t nhn nh Bechtel va MAIN bt c di mi lam vi ho chng mun cng khai s sach hay chia se bi mt cua minh cho bt c ai. Thomas W.Lippman, mt hoc gia phu ta Vin Nghin cu Trung ng, trc y tng la nha bao, a anh thep tng kt nhng im ni bt cua thoa thun nay: Dn A rp ang ngp trong tin se tung hang triu la cho B Tai chinh. B Tai chinh se nm cht nhng ng vn nay cho n chng nao phai tra no cho cac may ban hang t ng va ngi lam cng. Va nh vy tin cua Arp Xut lun c am bao la se quay tr lai nn kinh t My... ng thi, nhng ngi iu hanh uy ban co th tin hanh bt ky d an nao ma ho va chinh quyn Arp Xut thy la co ich ma khng phai giai trinh trc Quc hi. Xy dng nn cac thng s cho s mnh lich s nay gn nh chng tn thi gian gi my. Nhng sau o chung ti phai tim cach thc hin no. qua trinh nay i vao hoat ng, ai o cp cao nht trong Chinh phu a c phai ti Arp Xut- y la mt nhim vu ti mt. Ti khng th bit chc nhng ti oan c phai vin o la Henry Kissinger. Du cho c phai vin o la ai thi cng vic u tin cua ng ta cung se la nhc nh Hoang gia v nhng gi a xay ra nc lang ging Iran khi Mossadegh c ht cng Anh khoi nhng li ich t du mo. Tip theo, ng ta se phai vach ra mt k hoach hp dn khin ho kho long ma t chi, ma thc t la lam cho ngi A rp hiu rng ho chng con la chon nao khac. Khng nghi ng gi na, ho chc chn u y thc su sc rng, hoc la ho chp nhn nghi cua chung ti va nh th co c s am bao rng chung ti se ung h va bao v vi t cach la ngi thng tri, hoc ho co th t chi- va theo bc Mossadegh. Khi c phai vin tr v Washington, ng ta mang theo thng ip la Arp Xut chp thun nghi o. Chi con mt tr ngai nho. Chung ti phai thuyt phuc c ngi lanh ao then cht trong chinh quyn Arp Xut. Song iu nay theo chung ti c thng bao se la vn ni b gia inh. Arp Xut khng phai la mt quc gia dn chu, song, trong ni b Hoang gia A rp vn cn phai co s ng thun. Nm 1975, ti c c ti gp mt trong nhng nhn vt chu cht trn. Ti vn bit ng ta la hoang t W. Mc du ti khng bit rng thc cht ng ta la mt thai t. Cng vic cua ti la thuyt phuc ng ta rng, phi vu ra tin Arp Xut se co li cho ca t nc ng ta cung nh cho ca nhn ng ta. Chuyn nay hoa ra khng d nh suy nghi ban u. Thai t W. t nhn minh la mt ngi trung thanh vi ng li cua Wahhabi va khng khng rng ng ta khng mun t nc minh i theo chn chu nghia thng mai hoa phng Ty. ng ta cung tuyn b, ng ta hiu ro ban cht xao quyt ng sau nhng gi chung ti ang xut. ng ta noi, muc ich cua chung ti ging vi muc ich cua nhng ke thp t chinh mt thin nin ky trc. o la truyn ba ao Thin chua vao th gii A rp. Thc ra thi ng ta cung co phn ung. Theo ti, s khac bit gia qun Thp t chinh va chung ti chi la vn mc . Nhng tin Thin chua giao thi Trung c cua Chu u tuyn b muc ich cua ho la cu ngi Hi giao khoi ni thng kh. Con chung ti thi tuyn b chung ti mun giup hin ai hoa Arp Xut. S thc thi, ti tin rng, nhng ke Thp t chinh, cung ging nh ch tp oan tri, ca hai u hng ti muc tiu m rng ch cua minh. Gat nhng c tin tn giao sang mt bn, thai t W. cung co mt im yu- o la ng ta rt m phu n toc vang. Co le cung kha l bich khi noi n mt th ma nay a tr thanh mt khuynh hng chng hay ho gi, song ti cung phai noi thm rng thai t W. la ngi

duy nht trong s nhng ngi Arp Xut ma ti bit co khuynh hng nay, hoc it nht cung la ngi duy nht cho ti bit iu o. Mc du vy, iu o ong mt vai tro quan trong trong vic dng nn phi vu lich s nay va no cung chng to ti se lam nhng gi co th hoan thanh s mang cua minh. Chng 16

Dn khach va tin cho Osama bin Laden

Ngay t u, hoang t W. a noi vi ti rng mi ln ng ta n Boston thm ti, ng ta u mun co mt c gai theo ung s thich giai khuy. C ta se lam nhng vic ma mt ngi h tng binh thng khng lam c. Nhng dt khoat la ng ta khng mun mt gai goi chuyn nghip, ngi ma ng ta va gia inh ng ta co th tinh c gp trn ng ph hay tai mt bui tic chiu ai. Nhng ln gp cua ti vi hoang t W. la rt bi mt nn ti cung d dang ap ng nhng mong mun cua ng ta. Sally la mt phu na ep toc vang vi i mt xanh ang sng Boston. Chng c ta, mt phi cng cua hang United Airlines thng xuyn xa nha, ca vi ly do cng vic ln nhng ly do khac, va cung chng them che giu thoi trng hoa cua min. Sally cung chng kho chiu gi v nhng hanh vi cua chng minh. C ta coi trong mc lng, cn nha sang trong Boston va nhng li ich khac ma mt ngi chng lam phi cng em lai. Mt thp nin trc, c a tng la dn hippi quen vi li sng quan h trai gai lng nhng va c ta thy cai y tng co mt ngun thu bi mt tht hp dn. C ta ng y cho hoang t W. c hi vi mt iu kin: Mi quan h gia hai ngi i n u hoan toan phu thuc vao hanh vi va thai cua hoang t W. i vi c. Rt may cho ti la cac yu cu cua ho gp nhau. Vu dan diu gia hoang t W. va Sally, mt chng phu trong phi vu ra tin Arp Xut, a nhiu ln khin ti kho x. MAIN nghim cm cac i tac cua minh lam bt c vic gi trai lut. Va theo quan im lut phap, ti ang dn khach- lam ma c- mt hoat ng bt hp phap Massachusetts, va vi th vn la ch lam sao hp ly hoa phng thc thanh toan cho Sally. May thay, phong k toan lai ti kha t do trong vic chi tiu tai khoan ca nhn. Va vi ti lun lai nhiu tin boa, ti a thuyt phuc c nhng c hu ban nhng nha hang lich s tai Boston cho ti hoa n khng; o la thi ky ma con ngi, ch khng phai may tinh, in hoa n. Cang ngay hoang t W. cang liu linh hn. Cui cung, ng ta mun ti thu xp Sally n sng mt bit th ring cua ng ta Arp Xut. o khng phai la mt yu cu cha tng nghe thy vao thi im nay; ngi ta vn bun ban phu n tre t mt s quc gia Chu u ti Trung ng. Nhng phu n nay c ky hp ng trong mt khoang thi gian nht inh va khi hp ng kt thuc, ho tr v qu hng vi mt tai khoan ngn hang kch xu. Robert Baer, a 20 nm lam c vu CIA va la mt chuyn gia v Trung ng rut ra kt lun: u nhng nm 70 khi nhng ng la du mo bt u vao, nhng ngi Li Bng nng ng a bt u bun phu n phuc vu cac hoang t... Vi chng ai trong gia inh Hoang gia bit cach cn i s sach nn nhng ngi Li Bng tr nn giau co mt cach ngoan muc.(1)

Ti bit ro iu nay va thm chi con quen vi nhng ngi co th dan xp nhng hp ng nh vy. Tuy nhin, i vi ti co hai tr lc chinh: Sally va vic thanh toan. Ti chc rng Sally khng mun ri Boston i n khu bit th gia sa mac Trung ng. Mt iu ro rang na la chng co hoa n khng cua nha hang nao co th che y cho nhng chi phi nay. Hoang t W. a giai quyt kho khn th hai bng cach am bao vi ti rng ng ta se t tra chi phi cho tinh nhn mi cua ng ta; ti chi phai dan xp cac thoa thun. Ti cung nhe ngi khi ng ta khng inh rng c Sally se n Arp Xut khng nht thit phai la ngi tinh cu My cua ng. Ti a goi cho nhiu ngi ban co mi lin h vi Li Bng Lun n va Amsterdam. Trong vong mt vai tun, a co mt Sally khac ky hp ng. Hoang t W. la mt ngi phc tap. Sally a thoa man oi hoi cu th cua ng ta va s giup cua ti trong vu nay a khin ti ly c long ng ta. Tuy nhin, nhng iu nay khng thuyt phuc c ng ta rng SAMA la mt chit lc co li cho t nc cua ng ta. Ti phai vt va mi bao v c cac ly le cua minh. Ti danh nhiu gi giang cho ng ta v cac s liu thng k va giup ng ta phn tich cac nghin cu chung ti a lam cho cac nc khac, gm ca cac m hinh kinh t lng ti a trin khai C oet khi con ang c Claudine ao tao, trong nhng thang u trc khi ti n Innxia. Cui cung ng ta cung diu i. Ti khng bit cu th nhng gi ang xay ra gia nhng ng nghip EHM cua ti va cac thanh vin Arp Xut chu cht khac. Tt ca nhng gi ti bit la mt hp ng tron goi cui cung a c gia inh Hoang gia thng qua. V phn minh, MAIN nhn c mt trong nhng hp ng beo b do B tai chinh My quan ly. Chung ti c uy quyn lam mt cuc khao sat toan din v h thng in ri mu va li thi cua Arp Xut, ng thi thit k mt h thng mi co th ap ng cac tiu chun tng ng vi tiu chun cua My. Nh thng l, nhim vu cua ti la c nhom chuyn gia u tin n tin hanh cac d bao kinh t va mc tiu thu in cho tng khu vc cua quc gia nay. Ba trong s nhng ngi lam vic cho ti- tt ca u co kinh nghim lam cac d an quc t- ang chun bi n Riyadh thi chung ti nhn c thng bao t phong lut cua chung ti rng, theo cac iu khoan trong hp ng a ky, chung ti co trach nhim trang bi mt vn phong y u tin nghi va a vao hoat ng Riyadh trong vong vai tun ti. iu khoan nay ro rang a khng c chu y ti trong vong hn mt thang qua. Thoa thun cua chung ti vi B Tai chinh quy inh thm rng tt ca cac thit bi u phai c ch tao hoc tai My hoc tai Arp Xut. Nhng do Arp Xut khng co cac nha may san xut cac thit bi nay nn moi th u phai chuyn t My sang. Chung ti tht vong khi phat hin ra rng hang day tau ch du ang xp hang ch cp cang ban ao A rp nay. Co th se phai mt nhiu thang vn chuyn cac thit bi cn thit n vng quc nay. MAIN khng co y inh bo qua mt hp ng co gia tri nh vy chi vi chut kho khn v trang thit bi vn phong. Tai mt cuc hop vi tt ca cac bn lin quan, chung ti a suy nghi trong nhiu gi. Giai phap chung ti la chon la thu mt may bay Boeing 747, mua thit bi cn thit tai nhng ca hang Boston, cht ln may bay va ch n Arp Xut. Ti nh ti a tng nghi rng se tht hp canh nu may bay o do United Airlines s hu va c lai bi mt phi cng ma chinh v anh ta lai la ngi co kha nng iu khin Hoang gia Arp Xut. Thoa thun gia My va Arp Xut a thay i vng quc nay thc s chi trong mt m. Nhng con d c thay th bi hai trm chic xe ch rac mau vang nhat cua My

theo mt thoa thun tri gia 200 triu USD vi Cng ty Waste Management, Inc.(2) Cung tng t nh vy, tt ca cac linh vc khac cua nn kinh t Arp Xut cung c hin ai hoa, t nng nghip va nng lng cho n giao duc va vin thng. Nh Thomas Lippman a nhn xet nm 2003: Ngi My a bin mt min t rng ln va am am vi nhng cm lu cua dn du muc va nhng ngi nha dng tam bng bun t cua nng dn thanh nhng goc ph vi nhng quan cafe Starbuck va nhng toa nha cng cng mi nht vi h thng thang may hin ai. Arp Xut ngay nay la mt quc gia cua ng cao tc, may tinh ca nhn va nhng khu mua sm co iu hoa mat lanh vi nhng ca hiu bong loang chng khac nao nhng khu ngoai kha gia nc My, nhng khach san sang trong, nhng quan n nhanh, ti vi v tinh, cac bnh vin hin ai, cac cao c vn phong va cac cng vin vi nhiu tro giai tri.(3) Nhng k hoach ma chung ti thoa thun nm 1974 a tao ra mt tiu chun cho cac cuc am phan sau nay vi cac quc gia du mo. Noi cach khac, k hoac SAMA/ JECOR lai la mt phi vu beo b sau k hoach ma Kermit Roosevelt a thc hin Iran. No c a kho vu khi kinh t-chinh tri ma th h linh mi cua ch toan cu ln mt mc tinh vi mi. Vu ra tin Arp Xut va Uy ban chung nay cung tao ra mt tin l mi trong lut quc t. iu nay rt ro rang i vi trng hp cua Idi Amin. Nm 1979, khi nha c tai khet ting Uganda phai sng lu vong, ng ta xin c ti nan tai Arp Xut. Mc du ng ta la mt ke chuyn quyn, mt tn git ngi, phai chiu trach nhim v cai cht cua khoang 100.000 n 300.000 ngi nhng cui i ng ta c Quc hi Arp Xut tr cp vi mt cuc sng sang trong, co u xe hi va ngi giup vic. My m thm phan i nhng khng mun gy ap lc v vn nay vi s anh hng xu n thoa thun vi Arp Xut. Trong nhng nm cui i, Amin git thi gian bng cach cu ca va tan b trn bai bin. Nm 2003, ng ta cht Jiddah vao tui 80 do khng chng ni bnh gan.(4) Tinh vi hn va nguy hai hn la vai tro ma Arp Xut co c trong vic tai tr cho khung b quc t. My a khng giu gim mong mun Quc hi Arp Xut cung cp tai chinh cho cuc chin Afghanistan cua Osam bin Laden chng lai Lin bang X Vit trong nhng nm 1980, Riyadh va Washington a cung nhau cung cp tng s khoang 3,5 ty USD cho cac Mujahideen.(5). Tuy nhin, s can d cua My va Arp Xut con i xa hn th nhiu. Cui nm 2003, t tap chi U.S.New & World Report a a ra mt bai vit da trn mt nghin cu rt su sc vi tiu S lin quan cua Arp Xut. Tap chi nay a xem xet hang ngan trang bao cao cua toa an, cac bao cao cua cac c quan tinh bao My va nc ngoai, rt nhiu tai liu khac, cac cuc phong vn hang chuc c quan chinh phu, cac chuyn gia v khung b va chuyn gia v Trung ng. Kt lun cua ho nh sau: Bng chng la khng th chi cai: Arp Xut, lin minh lu i cua My va nha san xut du ln nht th gii, a phn nao tr thanh- nh mt quan chc cao cp cua B Tai chinh noi- Tm im cua vic tai tr cho khung b... Bt u t cui nhng nm 1980- sau cu sc up cua cach mang Iran va chin tranh X Vit Afghanistan- cac t chc t thin khng chinh thc Arp Xut a tr thanh ngun tai tr chinh cho phong trao Jihad ang phat trin nhanh chong. hn 20 quc gia, tin c dung ao tao linh du cac trai qun s, mua vu khi va tuyn nhn vin mi... S hao phong cua Arp Xut a khich l cac quan chc My nhin nhn theo mt cach khac, mt vai cu chin binh tinh bao tit l. Hang ty la trong cac hp ng, cac khoan

tai tr va lng a ri vao tui nhiu cu quan chc My- nhng ngi co quan h vi Arp Xut: cac ai s, cac ai din c quan CIA, thm chi la ca cac th ky ni cac... Cac thit bi nghe chm cac thit bi am thoai cho thy cac thanh vin gia inh Hoang gia khng chi ung h Al Qaeda ma ca cac nhom khung b khac na.(6) Sau cac vu tn cng nm 2001 vao Trung tm Thng mai va Lu nm goc, ngay cang co nhiu bng chng v cac quan h bi mt gia Washington va Riyadh. Thang 10 nm 2003 tap chi Vanity Fair a tit l thng tin cha tng c cng b trc y trong mt bao cao nhan Cu vt Arp Xut. Cu chuyn v mi lin h gia gia inh Bush va Hoang gia Arp Xut va gia inh Bin Laden khng lam ti ngac nhin. Ti bit rng mi lin h o it nht co t thi din ra phi vu ra tin Arp Xut nm 1974 va t thi George H.W.Bush lam ai s My tai Lin Hp Quc (nm 1971-1973) va sau o la Giam c CIA (1976-1977). iu lam ti ngac nhin la cui cung s tht a c a ln bao chi. Tap chi Vanity Fair kt lun: Gia inh Bush va Hoang gia Arp Xut, hai triu ai hung manh nht th gii, a co mi quan h ca nhn, chinh tri va kinh t mt thit vi nhau trong sut hn 20 nm... Trong linh vc t nhn, Arp Xut a ung h Cng ty Harken Energy, mt cng ty du mo ang phai vt ln vi kho khn ma George W.Bush cung co c ng trong o. Gn y nht, cu Tng thng George H.W.Bush va lin minh lu i cua ng ta, cu B trng Ngoai giao James A.Baker III, a xut hin Arp Xut tai mt bui gy quy cho Cng ty Carlyle Group, c coi la cng ty t nhn ln nht th gii. Hin nay, cu Tng thng Bush vn la c vn cao cp cho cng ty nay- c ng cua cng ty nay co ca nhng ngi Arp Xut bi buc ti la co quan h tai tr cho khung b... Chi sau vu 11/9 vai ngay, nhng ngi Arp Xut giau co, trong o co ca cac thanh vin cua gia inh Bin Laden a chun khoi nc My bng may bay ring. Chng ai lam sang to v cac chuyn bay va khng hanh khach nao bi cht vn. Liu co phai mi quan h lu dai cua gia inh Bush vi Arp Xut a giup cho s vic nay?(7)

PHN III: 1975-1981

Chng 17

Cac cuc am phan v knh ao Panama va Graham Greene

Arp Xut a lam nn s nghip cua rt nhiu ngi, trong o co ca ti. Nhng nhng thanh cng cua ti tai vng quc sa mac nay con m ra mt canh ca mi. Cho n nm 1977, ti a xy dng c cho minh mt ch nho nho vi mt i ngu chuyn gia gm khoang 20 ngi lam vic tai tru s Cng ty Boston, mt nhom cac nha t vn n t cac phong ban khac va cac vn phong rai rac trn khp th gii cua MAIN. Ti tr thanh hi vin tre nht trong lich s mt trm nm cua Cng ty. Ngoai chc vu Kinh t trng, ti

con la Trng Ban Kinh t va Hoach inh chinh sach. Ti a n giang bai Harvard va mt s ni khac, bao chi cung thng ng y kin cua ti v nhng s kin ang din ra. (1) Chic thuyn bum cua ti u cang Boston ngay bn canh con tau chin ni ting Constitution, Old Ironsides, con tau a anh bai bon cp bin Barbary khng lu sau Chin tranh Cach mang. Cung vi mt mc lng ly tng, s c phiu ma ti s hu cung ha hen se a ti tr thanh mt trong s it nhng nha triu phu trc khi ti tron 40 tui. ung la cuc hn nhn cua ti a tht bai, nhng bu lai ti a kt thn vi nhiu phu n xinh ep va quyn ru trn khp cac chu luc. Bruno a a ra y tng v mt phng phap d bao v cung sang tao: mt m hinh kinh t lng da trn nhng ghi chep cua mt nha toan hoc ngi Nga hi u th ky. M hinh gan cac xac sut chu quan vi cac d bao cho rng mt s khu vc cu th cua mt nn kinh t se tng trng. y dng nh la mt cng cu ly tng bin h cho mc tng trng gia tao ma chung ti thng a ra co c nhng khoang vay ln, va Bruno nghi ti xem xet liu ti co th lam gi vi cach tip cn nay. Ti a mt nha toan hoc tre t Hoc vin Ky thut Massachusset (MIT), giao s Nadipuram Prasad v va giao cho anh ta mt ngn sach ring. Trong vong sau thang, anh ta a xy dng phng phap Markov cho m hinh kinh t lng. Chung ti a cung vit mt loat cac bai nghin cu, trong o nu ro Markov la mt phng phap mang tinh t pha dung d bao tac ng cua u t c s ha tng i vi tng trng kinh t. o chinh la nhng gi chung ti ang cn: Mt cng cu co th chng minh mt cach khoa hoc la chung ti ang lam li cho cac nc bng cach giup ho co c nhng khoan vay ma ho khng bao gi co kha nng thanh toan. Bn canh o, chi mt nha kinh t lng nhiu kinh nghim, c u t nhiu thi gian va tin bac nghin cu mi co th nm bt c s phc tap cua phng phap Markov hay t ra nhng nghi vn v cac kt lun cua no. Cac nghin cu cua chung ti a c mt s t chc co uy tin cng b, chung ti cung a chinh thc trinh bay cac nghin cu nay trong cac cuc hi thao va tai cac trng ai hoc mt s nc. Nhng nghin cu nay- va ca chung ti na- a tr nn ni ting trong nganh d bao.(2) Omar Torrijos va ti tn trong thoa thun bi mt gia hai chung ti. Ti bao am rng nghin cu cua chung ti la trung thc va nhng kin nghi ma chung ti a ra co li cho ngi ngheo. Mc du co nhng li phan nan rng cac d bao ma ti lam cho Panama khng at tiu chun thi phng nh thng thng, thm chi co ve nh cac d bao o con mang hi hng cua chu nghia xa hi, nhng thc t la MAIN vn tip tuc gianh c cac hp ng t Chinh phu cua Torrijos. Hp ng u tin la xy dng quy hoach tng th vi sang kin gn nng nghip vi cac nganh truyn thng. Ti cung theo doi vic Torrijos va Jimmy Carter chun bi am phan lai Hip c Knh ao. Cac cuc am phan v knh ao Panama a li cun s chu y cua toan th gii. Khp ni trn th gii ngi ta ch xem liu My se lam iu ma hu ht cac nc khac u ung h la ngi Panama co quyn kim soat knh ao nay, hay se c gng thit lp lai mt phin ban mi cua Thuyt Banh trng do inh mnh trn toan cu, vn a tng bi lung lay sau tht bai cua My tai Vit Nam. i vi nhiu ngi, mt ngi bit nghe le phai va nhn ai nh Carter dng nh a c bu ln lam Tng thng vao thi im thich hp. Tuy nhin, thanh tri cua phe bao thu Washington va cac bai thuyt giao v quyn tn giao lai khin th gii phn n. Lam sao nc My co th t bo bc tng thanh quc phong, t bo biu tng v s khn ngoan cua nc My, t bo dai bin a gn lin s giau co cua Nam My vi li ich thng mai cua My?

Trong nhng ln ti Panama, ti thng tai Khach san Continental. Tuy nhin, ln th nm ti y, ti chuyn sang sng khach san Panama i din vi khac san Continental ang c tu b, va vi th no qua n. Thoat u, ti cam thy kho chiu vi s bt tin nay- Continental a tr thanh nha cua ti mi ln ti y. Nhng gi y khu hanh lang rng ni ti ang ngi, nhng chic gh my va nhng chic quat trn bng g co nhng canh quat hinh mai cheo a dn tr nn thn thuc vi ti. Ni nay trng chng khac nao mt canh quay trong phim Casablanca, va ti tng tng Humphrey Bogart co th n y bt c luc nao. Sau khi oc xong mt bai vit cua Graham Greene v Panama, ti t t New York Review of Books xung. Nhin chm chm vao nhng canh quat, ti cht nh lai mt bui ti hai nm v trc. Ford khng manh va ng ta se khng th tai c c u, nm 1975, Torrijos a d bao nh vy. ng noi iu nay vi mt nhom nhng ngi Panama co th lc. Ti la mt trong s it nhng ngi nc ngoai c mi n tham d cu lac b cua nhng ngi thuc tng lp thng lu nay. Ti vn con nh ting quat trn quay vu vu khi o. o la ly do vi sao ti quyt inh y nhanh vn knh ao. y la thi im thich hp dc ht sc tin hanh mt cuc chin chinh tri gianh lai knh ao. Bai phat biu o cua Torrijos a cho ti ngun cam hng. Tr v khach san, ti bt u gach xoa, chinh sa bai vit ma sau o ti gi cho t Boston Globe. Khi Boston, Tng bin tp t bao nay a tra li bng cach goi in n vn phong cho ti yu cu ti vit mt oan Li soan bao. Va bai vitNm 1975, chu nghia thc dn khng con ch Panama a chim gn na trang bao cung vi muc xa lun trong t bao s ra ngay 17/9/1975. Bai vit a ra ly do cu th giao lai knh ao nay cho ngi Panama. Th nht, Tinh hinh hin tai la khng cng bng- va o la mt ly do tt cho bt c quyt inh nao. Th hai, Nu tra lai knh ao cho ngi Panama, an ninh se c am bao tt hn so vi hin tai. Ti co nhc ti mt nghin cu do Uy ban Knh ao lin ai dng thc hin, trong o kt lun rng chi cn mt ngi binh thng cung co th lam cho giao thng cua knh ao bi ngng tr ti hai nm tri bng cach gai mt qua bom phia p Gatun, im nay Tng Torrijos a cng khai nhn manh. Va th ba la Tinh hinh hin tai ang gy ra nhng vn nghim trong trong mi quan h vn a rt phc tap gia My va Chu My Latinh. Ti kt lun bai vit o nh sau: knh ao hoat ng lin tuc va hiu qua, cach tt nht la giup ngi Panama gianh lai quyn kim soat va trach nhim i vi knh ao. Lam c iu o, chung ta co th t hao vi hanh ng nay se tai khng inh nhng cam kt cua chinh chung ta t 200 nm trc v quyn t quyt... Chu nghia thc dn a tng rt c hoan nghnh vao u th ky nay cung nh vao nm 1775. Trong bi canh lich s o, mt hip c nh vy co th c chp nhn. Nhng ngay nay, khng gi co th bin minh cho hip c o. Nm 1975, chu nghia thc dn a khng con ch ng. ky nim mc hai trm nm chung ta phai tha nhn iu nay va hanh ng cho hp le.(3) Dam vit mt bai nh vy la rt tao bao, nht la khi ti va tr thanh hi vin cua MAIN. MAIN khng mun cac hi vin cua minh tip xuc vi bao chi va tt nhin la han ch ho cng b nhng bai cng kich chinh tri trn trang xa lun cua t bao co uy tin nht New England nay. Ti nhn c ca ng th t vi nhng li le bn thiu t nhng ngi cung cng ty, a s cac oan th nc danh u inh kem ban sao bai vit cua ti. Ti bit chc mt trong s cac bc th vit tay o la cua Charlie Illingworth vi ti nhn ra net ch

cua ng ta. Charlie Illingworth la Giam c d an u tin ma ti tham gia, ng ta a lam vic MAIN hn mi nm (con ti mi cha y 5 nm) ma vn cha c la hi vin. Bc th o rt ngn gon, chi co mt hinh u lu xng cheo rt to, bn di la mt dong ch ngn ngui: Liu tn cng san nay co thc la mt hi vin cua cng ty chung ta hay khng? Bruno cho goi ti vao phong va bao: Anh se gp rt nhiu phin phc vi bai bao o. MAIN la mt cng ty cc ky bao thu. Nhng ti nghi la anh rt khn ngoan. Torrijos se thich bai bao o; ti cung hy vong anh se gi mt ban sao bai o cho ng y. Nhng ke thich ua trong cng ty, nhng ngi nghi la Torrijos theo chu nghia xa hi, se chng quan tm lm u chng nao cng vic vn v ch chung ta. Nh thng l, Bruno a ung. Nm 1977, Carter bc vao Nha trng. Nhng cuc am phan nghim tuc v knh ao Panama c tin hanh. Rt nhiu i thu cua MAIN a chon sai hng va bi anh bt ra khoi Panama, trong khi o cng vic cua chung ti tng ln gp bi. Gi ti ang ngi tai tin sanh Khac san Panama, va oc xong mt bai bao cua Graham Greene trn t New York Review of Books. Bai bao t nc trn nm mt trn la mt bai vit sc sao, dam ban lun n nan tham nhung trong hang ngu cac sy quan cao cp thuc lc lng Cn v Quc gia Panama. Theo li tac gia, chinh ban thn vi tng a phai tha nhn rng ng a danh cho cp di rt nhiu c n, vi du cp nha sang trong cho ho vi nu ti khng cho ho, CIA se lam vic o. Bai vit ro rang ngu y la tinh bao My quyt pha v mong mun cua Tng thng Carter, va nu cn, ho se hi l cac sy quan qun i Panama pha hoai tin trinh am phan(4). Ti khng th khng t hoi liu nhng tn sat nhn a bt u tinh n chuyn ham hai Torrijos hay cha. Ti a tng nhin thy bc anh chup Torrijos va Greene cung ngi vi nhau, ng trn muc Nhn vt cua t Time hay Newsweek. Di bc anh chu thich, tac gia la mt vi khach c bit, la mt ngi ban tt cua tng Torrijos. Ti khng hiu vi tng nghi gi v vic mt nha vn ma ng ht sc tin cy lai vit mt bai ph binh nh vy. Bai vit cua Graham Greene con t ra cu hoi khac, lin quan n cai ngay ti ngi ung ca ph vi Tng Torrijos nm 1972. Khi o, ti cho rng Tng Torrijos bit cai tro vin tr nc ngoai la lam ng giau ln trong khi a t nc ng lm vao canh khn cung do n nn. Ti chc ng bit tt ca nhng th o din ra vi ngi ta tin rng tt ca cac quan chc u d bi mua chuc. ng cung bit rng, vic ng quyt khng theo ui li ich ca nhn- ma thay vao o la s dung vin tr nc ngoai thc s giup ngi dn cua minh- se c coi la mt mi e doa, va rt cuc co th lam lung lay toan b h thng. Ca th gii ang doi theo ngi an ng nay; hanh ng cua ng khng chi co anh hng Panama ma con ln toan th gii vi th khng th xem nhe. Ti a tng hoi, liu ch tp oan tri se phan ng th nao khi nhng khoan vay danh cho Panama co th giup cho ngi ngheo ma khng gy ra nhng khoan n khng l. Gi y ti lai bn khon khng bit liu Torrijos co n hn vi nhng gi ma ti va ng a thoa thun vi nhau ngay hm o- ban thn ti cung khng my chc chn v suy nghi cua minh i vi nhng thoa thun o. Ti a rut khoi vai tro sat thu kinh t cua minh. Ti chp nhn chi theo lut cua ng ch khng phai cua ti, a chp nhn nhng oi hoi v s chn thc cua ng ly nhiu hp ng hn. nu chi xet n thun v mt kinh t, o la mt quyt inh lam n khn ngoan cho MAIN. Tuy nhin, iu o lai khng ung vi nhng gi ma Claudine a tim nhim cho ti: no khng cung c cho ch toan cu. Co phai gi y no a tao iu kin cho nhng tn cho sn c tha sc tung hoanh khng?

Lich s Chu My Latinh co khng it nhng anh hung a ra i, ti a nghi nh vy khi ri khoi cn nha g cua Torrijos ngay hm o. Mt h thng c dng ln bi nhng quan chc tham nhung khng th t t vi nhng ngi khng th bi mua chuc. t nhin ti cam giac minh nh bi hoa mt. Mt bong dang quen thuc ang i chm chm doc theo hanh lang. Luc u, ti bi ri n mc tin rng o la Humphrey Bogart, nhng Bogart a qua i t rt lu ri. Sau o ti nhn ra ngi an ng ang nhe nhang i ngang qua ti la mt trong nhng nhn vt vi ai trong lang vn hoc hin ai Anh, tac gia cua Kiu hanh va Vinh quang, Nhng din vin hai, Nhng ngi an ng cua chung ti Havana, va cua bai bao ma ti va t xung chic ban canh minh. Graham Greene ngp ngng trong giy lat, nhin xung quanh ri i thng n quy n. Ti mun goi hoc ui theo ng, song ti a dng lai. Mt giong noi trong ti vang ln bao rng ng cn s ring t; mt giong noi khac lai bao ng ta se tranh xa ti. Ti cm t New York Review of Books ln, va chi mt luc sau a ngac nhin thy minh ang ng trn li vao quy n. Ti a n im tm ri nn khi ti bc vao, ngi phuc vu nhin ti vi anh mt ngac nhin. Ti lic nhin xung quanh. Graham Greene ang ngi mt minh chic ban sat tng. Ti chi chic ban bn canh ng va hoi ngi phuc vu: Liu ti co th ngi kia va n thm mt ba im tm na khng? Ti vn la ngi hay boa tin rng rai, nn ngi phuc vu mim ci mt cach ranh manh va a ti n chic ban o. Greene nh ang bi hut vao t bao ng ang oc. Ti goi cafe va banh sng bo mt ong. Ti mun bit Greene nghi gi v Panama, v Tng Torrijos va v vu knh ao Panama, nhng ti con cha bit bt chuyn vi ng nh th nao. Ri cht ng ngng ln, ung mt ngum nc. Xin li ng, ti noi. ng nhin ti gin d- hay it ra thi ti cam thy th. Vng? Ti rt ghet lam phin ngi khac mt cach t ngt nh th nay, nhng xin hoi ng co phai Graham Greene? Vng, nhng tai sao ng nhn ra ti?. ng mim ci m ap, Panama hu ht moi ngi khng nhn ra ti. Ti lin thu nhn rng ng la tac gia ma ti yu thich nht, va sau o ti gii thiu tom tt vi ng v cuc i minh, v cng vic cua ti MAIN va nhng ln gp g Torrijos. ng hoi liu ti co phai la nha t vn a vit bai bao v vic My nn rut khoi Panama khng: Trn t Boston Globe thi phai, nu ti nh khng nhm? Ti nhac nhin n sng s. vao ia vi cua ng, o la mt hanh ng dung cam, ng noi: ng khng ngai chuyn sang ngi cung ban vi ti ch? Ti chuyn sang ban cua Greene va ngi o vi ng ca ting ri ng h. Qua noi chuyn, ti nhn thy, quan h gia Greene va Tng Torrijos a tr nn thn thit th nao. i khi Greene noi v vi tng nh mt ngi cha noi v con trai minh vy. ng noi: Tng Torrijos mun ti vit mt cun sach v t nc cua ng ta. Ti va mi bt tay vao vic o. No se la mt cu chuyn co thc- hi khac vi thoi quen thng thng cua ti. Ti hoi ng tai sao ng thng vit tiu thuyt ma khng vit truyn hin thc. Vit nhng iu h cu an toan hn, ng noi. Phn ln nhng tai ma ti vit la nhng vn gy tranh cai. V Vit Nam, v Haiti, v cach mang Mxic. Rt nhiu nha

xut ban s phai xut ban nhng cun truyn theo chu nghia hin thc v cac tai nay. ng chi vao t New York Review of Books ma ti ang t bn chic ban bn canh. Nhng t ng kiu nh th nay co th em lai nhng tn tht ln. Ri ng ci noi tip: Bn canh o, ti thich vit truyn h cu. Khi vit h cu ti thy minh t do hn. ri ng chm chu nhin ti, noi: iu quan trong la vit v nhng iu co y nghia. Ging nh bai bao cua anh trn t Globe v knh ao Panama y. Ro rang ng rt khm phuc Tng Torrijos. Co ve nh ngi ng u nha nc Panama a gy c n tng manh vi nha vn nay, ging nh i vi nhng ngi ngheo va v san. Ti cung cam nhn c rng Greene rt lo cho tinh mang cua ban minh. u lai vi tn Khng l cua phng Bc la mt kho khn gh gm, ng lc u bun ba, ti lo cho s an toan cua ng y. a n luc Greene phai i. Ti phai kip chuyn bay sang Phap, ng noi, chm rai ng dy va bt tay ti. ng nhin thng vao mt ti: Sao anh khng vit sach, ng gt u y khich l, anh rt co nng khiu. Nhng anh nn nh, phai lun vit v nhng iu co y nghia. ng quay bc i, ri cht dng lai, quay u noi vi ti: ng lo. Tng Torrijos se khng sao u, ng y se ly lai c knh ao. Torrijos ung la a ly lai c knh ao. Trong cung nm o, nm 1977, ng a am phan thanh cng cac hip c mi v quyn kim soat knh ao Panama vi Tng thng Carter. Sau o Nha trng phai thuyt phuc Nghi vin My thng qua hip c. Mt cuc u tranh dai dng va y cam go din ra. Theo kt qua kim phiu cui cung, Hip c Knh ao a c ph chun nh hn ung mt phiu. Phe bao thu se tra ua vu nay. Vai nm sau o, khi cun sach Tim hiu v vi tng cua Graham Greene c xut ban, ng tng: Tng nhng ngi ban cua ban ti, Omar Torrijos, Nicaragua, El Salvado va Panama. Chng 18

Vua cua nhng vi vua

Trong khoang thi gian t nm 1975 n nm 1978, ti thng n Iran. i khi ti di chuyn gia My Latinh hoc Innxia va Thran.Sa (vua cua nhng vi vua, danh hiu chc thc cua ng) la mt trng hp hoan toan khac vi nhng nc ma chung ti tng lam vic. Iran rt nhiu du, va ging nh Arp Xut, no khng cn phai vay n tai tr cho nhng d an y tham vong cua minh. Tuy nhin, Iran hoan toan khac Arp Xut vi phn ln dn s nc nay khng phai la ngi A rp ma chu yu la ngi Trung ng va ngi theo ao Hi. Bn canh o, nc nay con co mt lich s y ry nhng xao trn v chinh tri- k ca trong nc va vi cac nc lang ging. Vi th, chung ti a dung mt cach khac: Washington va gii kinh doanh cung hp lc bin Sa thanh mt biu tng cua s tin b. Chung ti a tp trung moi n lc chng minh cho ca th gii thy rng, mt t nc hung manh, dn chu, lam ban vi nhng li ich chinh tri va quyn li tp th cua My se lam c gi. Chng h bn long n cai ting khng dn chu ro ranh ranh, cung nh mt s tht tuy it l liu hn la CIA a sp t m mu nhm lt vi thu tng a c phai

dn chu chon; Washington va cac i tac ng minh cua minh quyt chng minh cho c rng, chinh phu cua nha vua co th la hinh mu thay th cho chinh phu cac nc nh Iraq, Libi, Trung Quc, Triu Tin va nhiu quc gia khac, ni ang dy ln mt lan song ngm manh me chng lai My. Nu chi nhin b ngoai, Sa to ra la mt ngi ban cp tin cua nhng ngi dn yu th. Nm 1962, Sa ra lnh phn chia tt ca nhng vung t ring rng ln va trao tra lai cho nng dn. Nm tip theo, ng ta phat ng cuc Cach mang trng, trong o co chng trinh cai cach kinh t xa hi toan din. Nhng nm 70, quyn lc cua OPEC khng ngng ln manh, va nha vua ngay cang co anh hng trn trng quc t. Cung thi gian o, Iran cung xy dng mt trong nhng lc lng qun i hung manh nht khu vc Trung ng theo ao hi.1 MAIN tham gia vao cac d an trn hu khp Iran, t nhng khu du lich doc bin Caspi phia bc n cac cn c qun s bi mt nhin ra eo bin Hormuz min nam. Cung nh moi ln, cng vic chinh cua chung ti la d bao cac tim nng phat trin cua khu vc va thit k cac mang li phn phi, truyn tai va phat in u cung cp nng lng cn thit cho phat trin cng nghip va thng mai, hin thc hoa nhng con s d bao nay. Dn dn ti i hu ht cac vung cua Iran. Ti i theo nhng con ng lac a qua nhng ngon nui trn sa mac, t Kirman n Bandar Abbas, lang thang quanh cac tan tich Persepolis, ni tng la cung in huyn thoai cua nhng vi vua c va cung la mt trong nhng ky quan cua th gii C ai. Ti a i n nhng ia danh ni ting trang l cua t nc nay: Shiraz, Isfahan, va thanh ph cua nhng chic lu vai gn Persepolis, ni Sa ln ngi. Dn dn, ti tr nn yu manh t nay va nhng con ngi y phc tap cua no. B ngoai, Iran co ve la mt hinh mu cho s kt hp gia ao Hi va ao thin chua. Song, ti nhanh chong nhn ra rng, cai b ngoai yn binh o co th che giu ca mt s oan gin su sc bn trong. Mt bui chiu mun nm 1977, ti tr lai phong minh khach san va tim thy mt t giy nhet di ca. Ti kinh ngac thy trong o co ch ky cua mt chi thi tn la Yamin. Ti cha bao gi gp ng ta, nhng trong mt chi thi cua Chinh phu, ng ta c m ta nh mt nhn vt ni ting vi quan im cp tin va t tng lt manh me nht. Vi net ch ting Anh tuyt ep, ng mi ti n gp ng tai mt nha hang do ng chon. Song, co mt li canh bao trc: ti chi c n nu thc s quan tm n mt b mt khac cua t nc Iran ma hu ht nhng ngi vi tri cua ti khng bao gi thy. Ti t hoi khng bit Yamin co bit gi v vai tro thc s cua ti hay khng. Ti nhn ra rng, ti ang phai chp nhn mt rui ro ln, song, ti khng th chng lai cai y mun gp mt nhn vt y bi him nay. Taxi tha ti xung trc mt cai cng be xiu bn trong mt bc tng cao- cao n mc ti khng th nhi thy toa nha phia bn trong. Mt phu n Iran xinh ep, vn ao choang en dai dn ti i doc theo mt hanh lang nho, co mai che thp, c chiu sang bi cac en du trang tri tuyt ep. n cui hanh lang, chung ti bc vao mt cn phong sang choi, khin ti loa ca mt, nh th ang bn trong mt vin kim cng vy. Khi mt a bt u quen vi anh sang, ti mi thy tng cua cn phong u c kham a quy va xa c. Nha hang c chiu sang bng nhng ngon nn trng cao, vn ln t nhng chn en bng ng, c cham khc ht sc tinh xao. Mt ngi an ng cao ln, vi mai toc en dai, vn mt b complet ngau xanh nc bin c ct may ring tin n bt tay ti. ng ta t gii thiu minh la Yamin. Giong noi

cua ng cho thy ng ta la mt ngi Iran, tng c giao duc trong h thng trng hoc cua Anh. Ngay lp tc, ti v cung sng st bi ng chng h ging vi mt phn t cp tin co t tng lt chut nao. ng mi ti i qua my day ban, ni cac cp tinh nhn ang lng le dung ba; n mt goc rt kin ao. ng cam oan chung ti co th noi chuyn mt cach tuyt i bi mt. Ti thy ro rang nha hang nay chi danh cho nhng bui ti hen ho bi mt. Va rt co th, m o, chi duy co cuc gp mt cua chung ti khng phai la mt cuc hen ho yu ng. Yamin rt thn mt. Qua noi chuyn ti hiu ra rng, ng ta nghi ti chi dn thun la mt nha t vn kinh t, ch khng phai mt ngi vi nhng ng c khng th tit l. ng noi ng chon ti vi ng bit rng ti a tng la tinh nguyn vin cua Qun oan Hoa binh va vi ngi ta noi vi ng rng, ti lun tim moi c hi tim hiu v t nc cua ng va hoa nhp vi ng bao ng. Anh con rt tre so vi hu ht nhng ngi khac vi tri cua anh, ng ta noi. Anh rt quan tm n t nc ti va n nhng vn hin thi cua chung ti. Anh la nim hy vong cua chung ti. Cu noi nay, khung canh cua nha hang, b ngoai cua Yamin, va s hin din cua rt nhiu ngi na trong nha hang, mang lai cho ti cam giac kha thoai mai. Ti a quen vi vic moi ngi i x tt vi minh, ging nh Rasy Java va Fidel Panama, va ti coi o nh mt li khen va mt c hi. Ti bit, ti khac vi nhng ngi My khac bi ti lun say m nhng ni ma ti n. Ti bit, moi ngi se nhanh chong i x nng hu vi ban nu ban sn sang ci m tm long va hoa nhp vao nn vn hoa cua ho. Yamin hoi ti co bit gi v d an Sa mac n hoa khng.(2) Nha vua tin rng, sa mac cua chung ti tng la nhng vung ng bng phi nhiu va nhng khu rng xum xu ti tt. It nht thi o cung la nhng gi ng ta qua quyt. Theo truyn thuyt nay, di triu ai cua Alexander ai , nhng i qun hung manh a can quet qua vung t nay, mang theo hang triu con d va cu. Nhng con vt nay a n tt ca co va cac loai cy khac. S bin mt cua nhng loai thc vt nay a gy nn han han va cui cung ca vung o bin thanh sa mac. Gi y, tt ca nhng gi chung ti phai lam, nh nha vua noi, o la trng y hang triu, hang triu cy. Sau o, rt nhanh ma se n va sa mac se xanh ti tr lai. Tt nhin, lam c iu nay, chung ti phai cn n hang trm triu la. ng ta ci khim nhng. Cac cng ty nh cng ty cua anh se kim c nhng mon li khng l. Ti cc la anh chng tin vao truyn thuyt nay. Sa mac chi la mt biu tng. mang lai mau xanh cho no, ngi ta khng chi cn co nng nghip ma con hn th rt nhiu. Vai ngi hu ban bt ng i n ch chung ti vi nhng khay y thc n Iran c by bin rt ep. Yamin xin phep ti chon mt thc n t nhiu khay thc n. Sau o, ng ta quay tr lai. Ti co mt cu hoi cho anh, anh Perkin, xin li nu ti co qua ng t. iu gi a tan pha nn vn hoa cua nhng ngi dn ban x nc anh, nhng ngi Anh ing y? Ti ap, ti nghi co rt nhiu yu t trong o co long tham va s xut hin cua nhng vu khi ti tn. ung. Hoan toan ung. Tt ca nhng cai o u la nguyn nhn. Nhng hn ht, chng phai la chinh no a bin thanh s huy hoai mi trng ? Ri ng giai thich v vic nhng canh rng va nhng loai vt nh tru bo a bi tan pha th nao, va khi con ngi

chuyn n sinh sng nhng vung t ring, thi nhng gc r cn ban nht cua vn hoa a bi sup ra sao. Anh thy y, tinh hinh y cung y nh vy, ng ta noi. Sa mac la mi trng cua chung ti. D an Sa mac n hoa e doa pha huy toan b nn vn hoa cua chung ti. Lam sao chung ti co th iu o xay ra c ch? Ti noi vi ng rng, theo ti hiu thi y tng v d an nay do chinh ng bao cua ng nghi ra. ng ap tra bng mt ting ci y hoai nghi, va noi, chinh Chinh phu cua t nc ti a gieo rc y tng o vao u oc cua nha vua, va rng, nha vua chi la mt con ri trong tay Chinh phu My. Mt ngi dn Pecxich chinh cng se khng i nao iu o xay ra, Yamin noi. Ri ng bt u mt bai noi dai v mi quan h gia nhn dn ng- nhng ngi Bedouins- va sa mac. ng nhn manh rng, nhiu ngi Iran mc du tr thanh ngi thanh thi song vn i nghi sa mac. Ho dng nhng ngi lu u ln cho ca gia inh va o n ca tun. Chung ti- nhn dn ti- la mt phn cua sa mac. Nhng ngi dn ma nha vua ang oi thng tri bng ban tay thep cua ng ta khng thuc v sa mac. Chung ti chinh la sa mac. Sau o, ng ta k cho ti nghe v nhng kinh nghim cua chinh ban thn ng v sa mac. Khi bui ti tri qua, ng a ti tr lai canh ca nho bn trong bc tng cao. Xe taxi vn i ti bn ngoai. Yamin bt tay va cam n ti vi a danh thi gian gp ng. Mt ln na, ng nhc lai n tui tre va s ci m cua ti, va rng, vic ti co c mt vi tri nh vy mang lai cho ng nim hy vong v tng lai. Ti ht sc vui mng vi gp c mt ngi nh anh vao luc nay. ng tip tuc nm cht tay ti. Ti chi xin anh thm mt n hu na: Ti khng nghi anh iu nay mt cach hi ht u. Ti lam vy vi sau khi noi chuyn vi anh ti nay ti bit no se rt co y nghia vi anh. Anh se hoc c nhiu iu t vic nay. Vy ti co th lam c gi cho ng? Ti mun gii thiu anh vi mt ngi ban rt thn cua ti, mt ngi co th noi cho anh bit rt nhiu iu v vi vua cua chung ti. ng ta co th khin anh sng st, song ti am bao vi anh rng, anh rt nn gianh thi gian gp ng ta. Chng 19

Li xng ti cua mt ngi chiu nhuc hinh

Vai ngay sau, Yamin lai xe a ti ra khoi thanh ph Thran, qua mt khu nha chut bn thiu va ngheo oi, doc theo con ng mon lac a, n gn vung sa mac. Khi mt tri a khut sau thanh ph, Yamin dng xe bn nhng tup lu p bng bun nm gia nhng rng co. ng giai thich: c ao nay a co t lu ri, hang th ky trc khi Marco Polo t chn n y. Ri ng dn ti n mt trong nhng chic lu. ng noi: Ngi an ng sng trong chic lu nay co bng tin sy tai mt trong nhng trng ai hoc danh ting

nht nc My. Vi nhng ly do ma sau nay anh se bit, ti khng th tit l tn cua ng ta. Anh co th goi ng y la tin sy Doc. Yamin go ca, t sau canh ca g vang ln ting tra li nghen nghen. Yamin y ca va chung ti bc vao. Cn lu nho xiu, khng co ca s, anh sang yu t ht ra t chic en du t trn mt chic ban thp goc phong. Khi mt ti a quen vi bong ti, ti nhn thy san nha bn thiu c phu bng nhng tm tham Ba T. Hinh dang l m cua ngi chu cn lu hin ra. ng ta ngi quay mt vao ngon en khng ai co th nhin thy khun mt. Ti chi thy toan thn ng ta qun trong nhng tm mn, trn u i mt vt gi o. ng ta ngi trn mt chic xe ln va ngoai chic ban ra, y la ac duy nht trong cn lu. Yamin ra hiu cho ti ngi xung tham. Yamin tin v phia trc, nhe nhang m hn ngi an ng,thi thm iu gi o vao tai ng ta, ri quay lai ngi xung bn canh ti. Tha ngai, ti a k cho ngai nghe v ng Perkins y, Yamin noi, hm nay chung ti rt vinh hanh c n thm ngai. ng Perkins, chao mng ng n vi chung ti. Mt giong noi trm khan vang ln. Ting Anh cua ng ta cc ky chun xac. Song ti phai cui sat v phia trc mi nghe c nhng gi ng noi. Trc mt ng la ngi an ng m yu. Trc y, ti cung a tng khoe manh nh ng. Ti a tng la c vn thn cn va tin cy nht cua Quc vng. ng ta ngng lai mt luc lu Quc vng cua tt ca cac Quc vng, Vua cua tt ca cac vi Vua. Giong noi cua ng ta bun ba nhiu hn la gin d. Ca nhn ti bit rt nhiu nha lanh ao trn th gii, t Aixenhao, Nixon n Tng Gn. Ho tin tng ti se giup a t nc nay i theo chu nghia t ban. Quc vng tin tng ti, va, ngi an ng cht bt ra mt m thanh nghe nh ting ho, nhng ti nghi la ng ta ang ci, ti tin tng Quc vng. Ti tin vao nhng li noi hoa my cua ng ta. ng ta a lam cho ti tin la Iran se a th gii Hi giao tin vao mt ky nguyn mi, rng Ba T se thc hin c li ha cua minh. o dng nh la s mnh cua t chung ti, cua Quc vng, cua ti va cua tt ca nhng ai tin rng chung ti sinh ra la thc hin s mnh a c giao pho o. Ca ng chn nh chuyn ng, chic xe ln khe keo ket va hi xoay lai. Luc nay ti co th nhin thy nhng ng net trn khun mt va b ru rm cua ng ta. Ri tim ti bng tht lai. Trc mt ti la mt khun mt phng ly. Khng co mui, ngi an ng trc mt ti khng co mui. Hn khng phai la mt canh tng ep, phai khng ng Perkins? Tht t la ng khng c nhin thy no ngoai anh sang. ung la mt bc tranh khung khip. Ri ting ci nghen nghen lai ct ln t ng ta. ng ta noi tip: Ti tin ng hiu la ti buc phai gi kin danh tinh cua minh. Tt nhin nu mun, ng co th tim hiu xem ti la ai, du co th ng se phat hin ra rng ti a cht. ung vy, trn danh nghia ti a khng con tn tai trn th gii nay. Nhng ti tin ng se khng c tim hiu. Se tt hn cho ban thn ng va gia inh ng nu ng khng lam vy. u u cung co vy canh cua Quc vng va SAVAK (C quan tinh bao an ninh Iran). Chic gh lai khe rung ln va tr lai vi tri bt u. Ti co cam giac nh va c giai thoat vi khng phai nhin thy tt ca ni au n vi bi hanh ha ma ngi an ng o phai chiu. Khi o, ti cha bit v phong tuc nay cua ao Hi. Nhng ngi bi coi la em lai s nhuc cho xa hi hay cho lanh tu cua minh se bi trng phat bng cach ct mui. Bng cach o, ho bi anh du sut i- khun mt cua ngi an ng nay ro rang a chng minh iu o.

Khng ch ti ap lai, ng ta lai tip tuc: ng Perkins, ti tin chc ng ang thc mc vi sao chung ti mi ng n y. ng thy y, ke lun t xng minh la Vua cua cac vi Vua thc cht la mt con quy Satng. CIA cua cac ng a ph trut cha ng ta, va du rt ghet khi phai noi ra, nhng vic nay c thc hin vi s giup cua ti. Vi cha ng ta bi coi la ng minh cua phat xit. Va sau o la tham hoa Mossadegh. Ngay nay, Quc vng cua chung ti con vt xa ca Hitle trong cai th gii cua quy d. Chinh phu cac ng bit ro ng ta lam nhng iu nay va hoan toan ung h. Tai sao lai nh vy? ti hoi n gian thi, ng ta thc s la ng minh duy nht cua cac ng Trung ng nay. Ma th gii cng nghip lai ang quay quanh truc du la la Trung ng. Tt nhin cac ng con co ng minh la Ixaren, nhng thc cht o la mt mon n ch khng phai la tai san cua cac ng. Va Ixaren lai chng co du. Cac chinh tri gia nc ng se phai xoa diu cac c tri Do Thai, phai dung tin cua ho tai tr cho cac chin dich cua minh. Vi th, ti e la vi Ixaren, cac ng ang bi mc ket. Tuy nhin, Iran chinh la chia khoa giup cac ng giai quyt vn nay. Nhng cng ty du la cua cac ng- nhng cng ty ang nm gi thm chi nhiu quyn lc hn ca ngi Do Thai- cn chung ti. Cac ng cn, hoc it nht la cac ng nghi rng minh cn Quc vng. Ging nh khi cac ng nghi minh cn nhng nha lanh ao tham nhung. Phai chng ngai mun ngu y mt iu gi khac? Liu trng hp Iran co ging nh mt vai nc khng? Thm chi con co th ti t hn th nhiu. ng thy y, vi Quc vng nay se khng nm quyn lu na u. Ca th gii Hi giao cm ghet ng ta. Khng chi ngi Hi giao cac nc A rp ma la khp ni- Innxia, My, nhng a s vn la ngay t nc nay, t chinh nhng thn dn Ba T cua ng ta. Mt ting ng ln cht phat ra t phia ng ta, va ti nhn thy ng va p manh tay xung thanh gh. ng ta la quy d. Ngi Ba T chung ti cm ghet ng ta. Sau o la s im lng, chi con nghe thy hi th nng nhoc cua tin sy, hn la ng ta a kit sc vi c gng qua mc. Tin sy rt gn gui vi cac giao sy Hi giao. Yamin khe noi vi ti mt cach binh tinh: t nc nay, co mt th gii ngm khng l ng ng sau cac phe phai tn giao va no co mt hu khp t nc, ngoai tr mt s it ngi thuc tng lp doanh nhn c hng li t ch t ban chu nghia cua Quc vng. Ti khng nghi ng ng, ti noi, nhng ti phai noi rng qua bn ln n thm t nc nay, ti khng h nhn thy nhng iu o. Tt ca nhng ngi ti tng tro chuyn u bay to long yu kinh i vi Quc vng, va anh gia cao s tng trng kinh t cua t nc nay. o la vi anh khng noi ting Farsi, Yamin nhn xet. Anh chi nghe nhng iu o t nhng ngi vn c li nhiu nht t chinh sach cua Quc vng. o la nhng ngi c giao duc My hoc Anh ri tr v lam vic cho Quc vng. y, chinh tin sy la mt ngoai l. Yamin cht ngng lai, dng nh cn nhc xem nn noi tip iu gi. Ri ng tip tuc : Gii bao chi cua cac anh cung vy. Ho chi noi chuyn vi mt s it nhng ngi ho hang va thn cn thuc phe cua Quc vng. Va tt nhin, bao chi cua anh a phn cung bi chi phi bi du la. Vi th ho chi nghe nhng gi ho mun nghe va vit nhng gi ma nhng ngi ng quang cao trn bao mun oc. ng co bit vi sao chung ti noi nhng iu nay vi ng khng, ng Perkins, tin sy lai ln ting, giong noi thm chi con khan hn luc trc. Hinh nh nhng n lc noi

chuyn va bay to cam xuc a lam can kit phn nng lng nho nhoi con lai ma ngi an ng nay c danh cho bui noi chuyn hm o. Tin sy noi tip: Bi vi chung ti mun thuyt phuc ng ri khoi y cung nh thuyt phuc cng ty ng tranh xa t nc chung ti. Chung ti mun canh bao cho bit rng mc du ng co th nghi minh se kim c mt vu lam n hi t nc nay, nhng o chi la ao tng ma thi. Chinh phu nay khng tn tai lu na u. Va mt ln na ti lai nghe thy ting tay p manh xung thanh gh. Va mt khi chinh phu nay khng con, chinh phu khac se khng thng cam vi ng va nhng ngi ging nh ng na u. Co phai y ngai mun noi chung ti se chng co li gi y phai khng? Tin sy guc xung vi mt cn ho. Yamin tin v phia tin sy va v v vao lng ng ta giup ng ngng cn ho. Khi cn ho a qua, Yamin noi vai cu bng ting Farsi ri quay v ngi xung bn canh ti. Chung ta phai kt thuc bui noi chuyn tai y, Yamin noi vi ti, va tra li cho cu hoi cua ng thi tha vng, cac ng se khng co c gi y u. Cac ng a lam vic rt vt va, nhng n ngay hai qua, chinh phu cua Quc vng se sup . Trn ng tr v, ti hoi Yamin vi sao ng va tin sy mun giup MAIN thoat khoi tham hoa tai chinh ma ng ta a tin oan. Chung ti rt mun nhin thy cng ty cua anh bi pha san. Tuy nhin, chung ti thy cac anh ri khoi Iran hn. chi cn mt cng ty nh cng ty cua anh ra i se co th cac cng ty khac cung ra i theo. o la nhng gi chung ti ang hy vong. Anh thy y, chung ti khng mun ni nay bin thanh mt bin mau, nhng Quc vng phai ra i va chung ti se lam bt c vic gi iu o co th xay ra d dang hn. vi th chung ti cu thanh Allah rng anh se thuyt phuc c ngai Zambotti a cng ty ra khoi t nc nay ngay khi con co th. Nhng tai sao lai la ti? Ngay t khi chung ta cung n ti vi nhau va noi chuyn v D an Sa mac n hoa, ti a bit anh la ngi sn long tip nhn s tht. Ti bit nhng thng tin ma chung ti co c v anh la chinh xac- anh la nhn vt gia hai th gii, la ngi ng gia. Cu noi cua Yamin khin ti t hoi khng hiu anh ta thc s bit nhng gi v ti. Chng 20

S sup cua mt vi vua

Mt bui ti nm 1978, khi ang ngi mt minh tai quy bar sang trong bn ngoai tin sanh Khach san InterContinent Thran, cht ai o v vao vai ti. Ti quay lai. Trc mt ti la mt ngi Iran to beo, mc complet. John Perkins! Khng nhn ra ti sao. Chang cu cu thu bong a a ln cn kha nhiu song giong noi thi khng ln vao u c. ung la Farhad, ngi ban cu cua ti Middlebury ma ti a khng gp hn mi nm nay. Chung ti m ly nhau, ri cung ngi xung tro chuyn. Ti nhanh chong nhn ra rng Farhad bit tt ca moi th v ban thn ti va v cng vic cua ti. Nhng ro rang la anh khng h co y mun noi cho ti bit v cng vic cua minh.

Khi chung ti bt u goi n lt bia th hai, Farhad noi: Thi, i thng vao vn nhe. Ngay mai ti se bay sang Roma. Cha me ti ang sng o. Ti cung a mua ve cho anh i cung chuyn bay cua ti. Anh phai ri khoi y. Moi th y ang ao ln ht ca ri. Anh a ti ve may bay. Ngay lp tc, ti tin anh. n Roma, chung ti n ti vi cha me cua Farhad. Cha anh, mt vi tng Iran nay a nghi hu, a tng ng ra an cho Quc vng khi ng ta bi am sat. Nhng gi y nhng ao tng cua ng v Quc vng a tan v. ng noi, nhng nm gn y, Quc vng a bc l ro ban cht cua minh, l ro s ngao man va tham lam cua ng ta. Vi tng gia ln an, chich sach cua My- ma cu th la chinh sach ung h Ixaren, hu thun cho cac nha lanh ao tham nhung va chinh phu chuyn quyn bao ngc- a lam dy ln s cm thu, oan hn khp Trung ng. ng tin oan, Quc vng se sup chi trong vong vai thang ti. ng noi: Anh bit y, chinh cac anh a gieo nhng mm mng ni ni loan t u nhng nm 50 khi lt Mossadegh. Hi o cac anh nghi o la mt cach khn ngoan, va ti cung vy. Nhng gi y, cac anh va ca chung ti na ang phai gt ly nhng gi ma cac anh a tng gieo. (1) Ti sng s trc li tuyn b cua vi tng gia. Ti a tng nghe Yamin va tin sy noi n nhng iu nay, nhng khi nhng li o do chinh vi tng gia nay noi ra thi no mang mt y nghia khac hn. Tinh n khi o, tt ca moi ngi u bit n s tn tai mt th gii ngm cua nhng ngi Hi giao cc oan, nhng chung ti t thuyt phuc minh rng Quc vng c a s ngi dn yu mn va vi th ng ta co anh hng hn bt c ai v mt chinh tri. Tuy nhin, vi tng gia, cha cua Farhad rt kin quyt: Hay ghi nh nhng gi ti noi, ng trinh trong tuyn b, s sup cua Quc vng chi la s khi u. No bao trc cho chung ta bit th gii Hi giao se i ti u trong tng lai. S phn n cua chung ti a c nung nu qua lu di lp cat kia. Sm mun gi, cn gin d o cung se bung ln. Trong sut ba ti, ti c nghe rt nhiu v Ayatollah Ruhollah Khomeini. Ca Farhad va cha anh u khng tan thanh chu nghia Shiite cung tin cua Khomeini nhng ro rang la ho anh gia rt cao nhng gi Khomeini a lam chng lai Quc vng- hai cha con Farhad cho ti bit Khomeini la mt giao sy, sinh nm 1902 trong mt gia inh trung thanh vi trng phai Shiite mt ngi lang gn Thran, va Khomeini co nghia la c Chua Tri tao ra Khomeini a quyt inh khng tham gia vao nhng cuc chin gia Quc vng va Mossadegh vao u nhng nm 50, song n thp ky 60, ng ta lai tich cc phan i Quc vng va chi trich nha cm quyn gay gt n mc ng ta bi truc xut sang Th Nhi Ky, sau o la n thanh ia cua ngi Shiite An Najaf, Iraq. y, ng ta tr thanh ngi lanh ao ni ting cua phe i lp. ng lin tuc vit nhng la th, bai bao, truyn thng ip qua bng ghi m nhm kich ng ngi Iran ng ln lt Quc vng va thanh lp mt nha nc cua cac giao sy. Hai ngay sau ba ti cua ti vi cha con Farhad, ti c tin v nhng vu anh bom va ni dy Iran. Ayatollah Khomeini va cac giao sy bt u tn cng va nhanh chong gianh quyn kim soat. Sau o, moi th din ra rt nhanh. Cn thinh n ma cha Farhad nhc ti a bung n thanh mt cuc ni dy y bao lc cua ngi Hi giao. Quc vng phai bo chay sang Ai Cp vao thang 1 nm 1979, va sau o, c chun oan la bi mc bnh ung th, va ng ta a n New York cha tri.

Nhng ngi theo Ayatollah Khomeini oi Quc vng quay tr lai Iran. Thang 11 nm 1979, mt nhom sy quan Hi giao a chim gi ai s quan My tai Thran, bt 22 ngi My lam con tim trong 444 ngay.2 Tng thng Carter a rt n lc am phan giai cu cho cac con tin nay. Khi cac n lc am phan khng mang lai kt qua, thang 4 nm 1980, Tng thng a ha lnh cho qun i tn cng giai cu con tin. S kin nay a tr thanh mt tham hoa, va c vi nh chic inh cui cung ong ln chic quan tai chn vui chc tng thng cua Carter. Trc sc ep rt ln t cac nhom chinh tri va thng mai My, Quc vng vn ang mang trong minh cn bnh ung th a buc phai ri khoi nc My. Khi v n Thran, ng ta chng tim c ch nao n nau; tt ca ban be cu u xa lanh ng ta. Song, Tng Torrijos, vi long nhn ai vn co a cho phep Quc vng ti nan chinh tri Panama du ban thn ng khng a gi quan im chinh tri cua Quc vng. Ni tru n cui cung cua Quc vng lai chinh la ni ma gn y din ra cac cuc am phan v Hip c Knh ao Panama mi. Cac giao sy yu cu trao i Quc vng vi cac con tin trong ai s quan My tai Thran. Nhng ngi trc y phan i vic ky kt Hip c noi trn a buc ti Tng Torrijos la tham nhung va cu kt vi Quc vng, e doa tinh mang cac cng dn My. Ho oi phai giao np Quc vng cho Ayatollah Khomeini. iu nc ci la, chi vai tun trc o, nhiu ngi trong s ho con la nhng ke ung h Quc vng trung thanh nht. Vua cua cac vi Vua lng ly mt thi, cui cung c a tr v Ai Cp va sau o mt tai y vi bi ung th. Tin oan cua tin sy a thanh s tht. MAIN mt hang triu la tai Iran, va nhiu ich thu khac cua chung ti cung vy. Carter tht bai trong cuc tai tranh c. Chinh quyn Reagan- Bush ln nm quyn vi li ha se tim cach tra t do cho cac con tin, ha b nm quyn vi li ha se tim cach tra t do cho cac con tin, ha b cac giao sy, tra lai nn dn chu cho Iran va giai quyt tinh hinh knh ao Panama. i vi ti, o la mt bai hoc khng th chi cai. Iran la mt minh chng ro rang rng, My lun c phu nhn s tht v vai tro cua chung ti trn th gii. Khng th hiu ni tai sao chung ti lai co th bi thng tin sai lac n th v Quc vng va v lan song cm phn ang dng ln chng lai ng ta. Ngay ca nhn vin cua nhng cng ty nh MAIN, vn t ca tru s hoat ng t nc nay cung khng c bit v iu o. Chc chn la NSA va CIA a nhin thy cai iu ma Torrijos bit rt ro, thm chi ngay t khi ti gp ng vao nm 1972. song chinh mang li tinh bao cua chung ti a c tinh khich l chung ti nhm mt lam ng trc s tht nay. Chng 21

Clmbia- hon a tang cua Chu My Latinh

Mt mt, Arp Xut, Iran va Panama la nhng nc va rt hp dn va khin ngi ta lo ngai, song mt khac y lai la nhng quc gia hoan toan khac so vi quy lut thng thng. Do Arp Xut va Iran co tr lng du ln, con Panama lai co knh ao, nn ba nc nay khng ging vi nhng nc khac. Trng hp cua Clmbia thi in hinh hn,

va MAIN va la cng ty thit k, va la cng ty thi cng hang u cho mt d an thuy in khng l nc nay. Mt giao s ai hoc Clmbia, ngi ang vit mt cun sach v lich s mi quan h gia Panama va My co ln noi vi ti rng Tng thng Teddy Roosevelt anh gia cao tm quan trong cua Clmbia. Ngi ta bao, co ln vi Tng thng va cu ai ta trong cuc chin My- Ty Ban Nha nay a chi vao ban va miu ta Clmbia nh hon a inh vom cua canh ca hinh vong cung Nam My. Ti cha bao gi xac minh lai cu chuyn nay song co th nhin thy ro iu o trn ban Nam My: Clmbia nm inh trn cung cua Nam My va dng nh la im ni tt ca nhng phn con lai cua luc ia vi nhau. Clmbia ni tt ca cac nc Nam My vi eo bin Panama, va do o vi ca vung Trung va Bc My. Cho du co ung la Roosevelt a noi nh vy v Clmbia hay khng thi ng ta cung chi la mt trong s nhiu tng thng y thc c vai tro then cht cua Clmbia. Trong gn hai th ky, nc My a coi Clmbia la hon a tang- hoc goi mt cach chinh xach hn la ca ngo dn vao ban cu nam, ca v kinh t va chinh tri. Clmbia con c tri phu cho mt thin nhin tuyt ep: Nhng bai bin m hn vi nhng hang co chay dai ca bn b Thai Binh Dng va ai Ty Dng, nhng ngon nui hung vi, nhng canh ng hoang co th sanh ngang vi nhng thao nguyn mnh mng cua Bc My, va nhng canh rng nhit i vi v s loai thc vt. Con ngi ni y cung mang nhng net tinh cach c bit, kt hp cac net c trng v th cht, vn hoa ngh thut cua rt nhiu dn tc, t ngi Taironas ban x ti ngi nhp c t Chu Phi, Chu A, Chu u va Trung ng. T xa xa, Clmbia a ong vai tro quan trong trong lich s va vn hoa cua khu vc Chu My Latinh. Trong thi ky thc dn, Clmbia la ni cua cac lanh chua t tt ca cac thuc ia cua Ty Ban Nha min Bc Pru va min Nam Cxta Rica. Rt nhiu oan tau ln ch vang a xut phat t thanh ph ven bin Cartagena cua Clmbia, ch nhng kho bau v gia t nhng vung xa xi Nam My nh Chil va Achentina ti cac bn cang Ty Ban Nha. Rt nhiu s kin then cht trong cac cuc chin gianh c lp a din ra Clmbia; vi du, qun i cua Simon Bolivar a chin thng qun i Hoang gia Ty Ban Nha trong trn chin quan trong chin trng Boyaca nm 1819. ng nhin, Clmbia ni ting la qu hng cua nhiu nha vn, ngh sy, trit gia va nhn tai choi sang nht Chu My Latin. t nc nay cung ni ting co mt chinh phu c tin nhim va tng i dn chu. Clmbia tr thanh hinh mu cho cac chng trinh xy dng t nc cua Tng thng Kenedy khp Chu My Latinh. Khng ging trng hp cua Goatmala, Chinh phu Clmbia khng bi mang ting la do CIA lp ra; va cung khng ging Nicaragoa, Chinh phu Clmbia la mt chinh phu do dn bu, hoan toan trai ngc vi nhng chinh phu c tai canh hu. Cui cung, khac vi rt nhiu nc, trong o co ca nhng nc manh nh Braxin va Achentina, Clmbia khng mt long tin vao nc My. Clmbia tip tuc la hinh anh cua mt ng minh ang tin cy, du nc nay co y ry nhng tp oan bun ma tuy.1 Tuy nhin, vong hao quang sang choi trong lich s Clmbia lai bi lu m bi long cm thu va bao lc. Ni cua cac vi lanh chua Ty Ban Nha cung chinh la ngi nha cua Giao hi Thin chua. Nhng phao ai nguy nga, nhng n in, thanh ph u c xy dng trn xng mau cua nhng ngi n l da o va Chu Phi. Kho bau trn nhng chic thuyn ch vang, nhng bau vt linh thing va nhng kit tac ngh thut c nu chay vn chuyn d dang hn u la cp oat t trai tim cua nhng ngi C ai. Ban thn

nhng nn vn hoa ang t hao a bi li kim cua qun Ty Ban Nha xm lc va bnh dich tan pha. Gn y hn, cuc bu c tng thng gy nhiu tranh cai nm 1945 a gy chia re su sc gia cac ang phai chinh tri va dn n s kin La Violencia (1948-1957) khin hn hai trm nghin ngi thit mang. Cho du cha y nhng mu thun va ca nhng nghich ly nh vy, song Clmbia vn lun c Washington va ph Wall t trc n nay xem la mt nhn t ct yu thuc y cac li ich thng mai va chinh tri trong mi quan h gia Panama va My. Ngoai vi tri ia chinh tri quan trong cua Clmbia, iu nay con do nhiu nhn t khac na, trong o co quan im cho rng cac nha lanh ao trn ca ban cu nay ang hng ti Bogota co thm sc manh va s chi dn, cung nh trn thc t la nc nay ang cung cp cho thi trng My rt nhiu san phm nh ca ph, chui, hang dt may, hoa ti, du va ma tuy, ng thi cung la thi trng tiu dung hang hoa va dich vu cua My. Mt trong nhng dich vu quan trong nht ma chung ti cung cp cho Clmbia trong giai oan cui th ky XX la chuyn gia xy dng va ky thut. Clmbia rt ging vi nhiu ni ti a tng ti lam vic. Rt d thy t nc nay co th vay nhng khoan n ln va sau o thanh toan cac khoan n nay bng li nhun co c t chinh cac d an cung nh bng ngun tai nguyn thin nhin cua nc minh. Vi th, nhng khoan u t ln vao mang li in, ng cao tc, va vin thng se giup Clmbia khai thac cac ngun tai nguyn du va khi ga cua nc nay va phat trin nhng vung t hoang s cua Amazon. Ngc lai, chinh nhng d an o se mang lai ngun thu cn thit tra cac khoan vay, bao gm ca lai sut. o la v ly thuyt. Tuy nhin, s thc nht quan vi y inh thc s cua chung ti trn khp th gii nay la chim Bogota m rng hn na ch toan cu. Cng vic cua ti y cung ging nh nhiu ni khac, o la chng minh rng nc nay cn nhng khoan vay cc ln. Clmbia khng co c mt ngi nh Torrijos; vi th ti thy minh chng con la chon nao khac ngoai vic c thi phng ln cac d bao v trong tai in va tng trng kinh t. Ngoai tr nhng cam giac ti li ma i khi ti cht co v cng vic cua minh, i vi ti, Clmbia a tr thanh ni tru n bi mt. Ti va Ann a sng y hai thang vao u thp nin 70. chung ti con bo tin mua ca mt trang trai nho trng ca ph nm dai nui doc theo b bin Carib. Ti nghi thi gian chung ti bn nhau khi o suyt na a co th giup chung ti han gn nhng ni au ma chung ti a gy cho nhau trong nhng nm trc o. Song, nhng vt thng o con qua su, va phai n khi cuc hn nhn cua chung ti kt thuc, ti mi nhn ra rng ti a thc s gn bo vi t nc nay. Trong thp nin 70, MAIN a nhn c mt s hp ng d an xy dng c s ha tng, trong o co d an xy dng mang li nha may thuy in va phn phi in chuyn tai in t rng su cho ti nhng thanh ph nm tit trn nui cao. Ti c phn mt vn phong thanh ph duyn hai Barranquilla. Chinh o, nm 1977, ti a gp c gai Clmbia xinh ep, ngi a lam thay i ca cuc i ti. Khac vi cac phu n Clmbia khac, Paula co mai toc dai vang ong va i mt xanh luc quyn ru. Cha me c y la ngi Bc Y n sinh sng Clmbia, va k tha truyn thng cua gia inh, Paula tr thanh nha thit k thi trang. Tuy nhin, Paula a tin mt bc xa hn th. C xy dng mt nha may nho san xut cac trang phuc theo thit k cua minh. Nhng trang phuc do Paula thit k c em ban cac ca hang thi trang sang trong trn khp t nc Clmbia cung nh Panama va Vnzula. C y la mt ngi rt nhn hu va a giup ti vt qua nhng tn thng ma cuc hn nhn tan v

lai trong ti va khin ti thay i thai i vi phu n vn lam ti khn kh. C y cung khin ti nhn ra rt nhiu hu qua ma cng vic cua ti a lai. Nh ti vn lun noi, cuc sng la s kt hp mt chui nhng iu trung hp ngu nhin ma chung ta khng th nao kim soat ni. i vi ti, o la vic c nui day tai trng ni tru nam vung nng thn New Hampshire vi t cach la con trai cua mt giao vin, gp Ann va chu Frank cua c y, chin tranh Vit Nam va gp Einar Greve. Song, mt khi a ri vao nhng hoan canh ngu nhin, chung ta buc phai la chon. Cach phan ng cua mi chung ta, nhng gi chung ta lam khi i mt vi nhng s ngu nhin o quyt inh tt ca. Vi du, tr thanh nam sinh xut sc cua trng, kt hn vi Ann, tham gia Qun oan Hoa binh va quyt inh tr thanh mt sat thu kinh t- tt ca nhng quyt inh nay a a ti n vi cuc sng hin tai. Paula la mt s ngu nhin khac cua ti, va anh hng cua c y vi ti a a ti n nhng hanh ng lam thay i ca cuc i ti. Trc khi gp c y, ti a xoay x kha tt vi gung may cng vic cua minh. Du ti thng t hoi ban thn minh ang lam gi, i khi ti cam thy ti li vi cng vic cua minh, song ti vn tim ra cach hp ly hoa vic ti tip tuc lai trong h thng o. Co le Paula chi v tinh xut hin ung vao thi im cn thit. Co th khi o ti a quyt tm, cung co th nhng gi ti a trai qua Arp Xut, Iran va Panama a thi thuc ti phai hanh ng. Nhng ti chc chn rng cung nh Claudine a tng la mt cng cu thuyt phuc ti tham gia vao hang ngu cua cac sat thu kinh t, thi Paula la nhng gi ma ti cn vao luc o. C y a thuyt phuc ti nhin lai chinh minh, thy rng, ti se khng bao gi co c hanh phuc nu ti vn tip tuc ong vai tro o. Chng 22

Nn cng hoa My va ch toan cu

Mt hm, khi chung ti ang ngi trong mt quan cafe, Paula cht noi vi ti: Em se noi thng. Nhng ngi da o va tt ca nhng nng dn sng doc theo con sng ma cng ty cac anh ang xy p u cm ghet cac anh. Thm chi ca nhng ngi sng trong thanh ph vn khng chiu anh hng trc tip cung thng cam vi nhng nhom du kich a tn cng vao trai xy dng cua cac anh. Chinh phu cua cac anh goi nhng ngi nay la nhng tn cng san, la nhng ke khung b, la nhng tn bun lu ma tuy nhng s tht ho chi la nhng ngi binh thng, sinh sng trn manh t ang bi cng ty cac anh pha hoai. Ti va k cho Paula nghe v Manuel Torres. Manuel la mt ky s cua MAIN va la mt trong s nhng ngi a bi du kich tn cng tai cng trng xy p thuy in cua chung ti. Anh la ngi Clmbia, ang lam vic y vi B Ngoai giao My co quy inh cm chung ti a cng dn My n lam vic ni nay. Chung ti goi o la Thuyt th mang. No tng trng cho mt thai ma ti cang ngay cang cm ghet. Cam nhn cua ti v chinh sach nay khin ti cang ngay cang kho chiu ngay vi chinh ban thn minh. Theo Manuel k lai, bon chung bn AK-47 ln tri va di chn anh ta, ti k cho Paula nghe. Luc k lai iu nay, Manuel co ve rt binh tinh nhng anh bit anh y a rt

hoang loan. Bon chung khng bn ai ca, chi trao cho ho mt bc th va cho tt ca nhng ngi nay xung thuyn cua chung. Chua i, Paula tht ln. Anh chng ti nghip o chc hn rt s hai Hn nhin ri. Ri ti k cho Paula rng ti a hoi Manuel xem liu nhom du kich o co phai la FARC hay M-19, hai trong s nhng nhom du kich khet ting nht cua Clmbia hay khng. Va anh ta tra li th nao? Anh ta noi la khng phai. Nhng anh ta noi anh ta tin vao nhng gi ho vit trong la th o. Paula cm t bao ti mang theo va oc to ni dung la th c in trn o: Chung ti, nhng ngi lam vic ngay em chi tn tai, th trn mau cua ng cha minh rng, chung ti se khng bao gi cho phep xy nhng con p doc trn nhng dong song cua chung ti. Chung ti chi la nhng ngi th dn da o va ngi lai, nhng chung ti tha cht ch khng chiu ng nhin t ai cua chung ti ngp trong nc. Chung ti canh cao nhng ngi anh em Clmbia: Cac anh khng c lam vic cho cac cng ty xy dng nay na. t t bao xung, Paula hoi ti: Th anh a noi gi vi anh ta? Ti ngn ng, nhng chi trong chc lat ri noi: Anh khng co s la chon nao khac. Anh phai tun theo mnh lnh cua cng ty. Anh a hoi Manuel xem liu anh ta co tin mt la th nh vy la do mt ngi nng dn vit ra hay khng. Paula chm chu nhin ti, kin nhn lng nghe. Anh ta chi nhun vai, ti bt gp anh mt cua Paula. i, Paula, anh cm ghet chinh ban thn minh trong cai vai tro nay. Ri sau o anh lam gi? Paula dn ti vao th bi. Anh m manh xung ban. Chi hm doa anh ta ma thi. Anh hoi liu nhng ngi nng dn cm sung AK-47 co y nghia gi vi anh ta khng. Ri anh hoi liu anh ta co bit ai la ngi a sang ch ra sung AK-47 hay khng. Anh ta bit ch? Co, nhng phai kho khn lm anh mi nghe c cu tra li cua anh ta.Mt ngi Nga, anh ta bao th. Tt nhin anh noi cho anh ta bit rng anh ta ung, vi ngi sang ch ra sung AK-47 la mt ngi Nga tn la Kalashnikov. o la mt sy quan tng c tng huy chng cp cao trong Hng qun. Anh phai hoi quanh co th Manuel hiu rng nhng ngi vit la th o la cng san. Th anh co tin iu o khng? Cu hoi cua Paula khin ti im bt. Lam sao ti co th tra li cu hoi o mt cach trung thc ch? Ti cht nh v Iran va v nhng gi ma Yamin tng noi vi ti, mt ngi ng gia hai th gii- ngi gia. Xet v mt khia canh nao o, ti c gia ma ti a trong cai trai ni xy p khi nhom du kich tn cng, hoc gia nh ti la mt trong nhng tn du kich o. Mt cam giac kho ta bua vy ly ti, hinh nh ti ghen ty vi Yamin, vi tin sy va vi nhng ke phin loan ngi Clmbia. Ho co chinh kin ro rang. Ho a chon nhng th gii thc ch khng phai nhng vung t nao o chng thuc v ai ca. Cui cung ti noi: Anh co cng vic phai lam. Paula mim ci. Anh cm ghet cng vic o, ti noi tip. Ti nghi n hinh anh cua nhng ngi lun xut hin trong ti sut nhng nm qua, Tom Paine va nhng ngi anh hung trong cuc u tranh gianh c lp, nhng tn cp bin va nhng ngi dn vung bin. Ho a

vung dy ch khng chiu ng gia. Ho a vung ln bao v quan im cua minh va chiu chp nhn hu qua. Mi ngay anh lai cam thy chan ghet cng vic cua minh hn. Paula cm ly tay ti: cng vic cua anh? Chung ti nhin nhau, va ti hiu y Paula: Khng, anh chan ghet ban thn minh. Paula nm cht tay ti va khe gt u. Ngay luc o ti cht co cam giac nh va c giai thoat vi ti a thu nhn c iu o. Vy anh se lam gi, John? Ti khng tra li. Cam giac c giai thoat cht bin thanh cam giac phong thu. Ti lp bp nhng li bin minh chung chung: Rng ti ang c lam vic tt, rng ti ang tim cach thay i h thng nay t bn trong, va mt ly le cu rich na la nu ti khng lam vic o, co th mt ngi khac ti t hn ti rt nhiu se lam. Nhng qua cai cach Paula nhin ti, ti hiu rng c y khng chp nhn nhng li thanh minh o. Va con t hn la ti bit ban thn mt s tht hin nghin la: Chinh ti, ch khng phai cng vic cua ti mi ang trach. Th con em, cui cung ti ct ting, em tin vao iu gi? Paula bung tay ti, khe th dai va noi: Co phai anh ang c chuyn sang tai khac? Ti gt u. c thi, c y noi. Nhng vi mt iu kin. o la chung ta se tip tuc cu chuyn nay vao mt dip khac. Noi ri, Paula cm mt chic thia ln ngm nghia. Em bit la mt s du kich a tng c hun luyn Nga va Trung Quc. Va noi, c y va dung thia quy ly ca ph cua minh, ri lai chm rai lim nhe chic thia. Ho con co th lam gi y? Ho cn phai bit v nhng vu khi hin ai va cach thc chng lai nhng ngi linh a tng hoc qua trng lp cua nc anh. i luc ho ban ccain co tin mua qun nhu. Ho con co th lam gi khac mua sung ch? Ho ang chng lai nhng th lc kinh khung. Ngn hang Th gii (WB) cua cac anh chng giup ho t bao v minh. Trn thc t, chung WB a y ho vao tinh th hin tai. Paula nhp mt ngum ca ph ri noi tip: Em tin o la ly do khin ho lam nhng vic nh vy. in chi em lai li ich cho mt s it nhng ngi Clmbia giau co, va hang nghin ngi khac se cht vi ngun nc va ca bi nhim c sau khi cac anh xy xong p. Nghe c y noi mt cach y chia se vi nhng ngi ang chng i chung ti, va ca ban thn ti, ti cht thy bun run. Ca ngi ti nh mun quy xung, mm nhun. Lam sao em lai bit v du kich vy? Ngay ca khi hoi cu nay ti cung co cam giac nn nao, linh cam cho bit ti khng mun nghe cu tra li cua c y. Em a hoc cung trng vi mt vai ngi trong s ho, Paula noi. Ri c y th dai, y tach ca ph ra xa. Anh trai em a tham gia phong trao o. Ti cam thy minh nh mt qua bong bi xi hi. Ti c nghi minh a bit moi iu v c y nhng iu nay thi... Trong u ti thoang hin ra hinh anh mt ngi an ng tr v nha va nhin thy v minh ang nm trn ging vi mt ngi an ng khac. Tai sao em khng bao gi k cho anh nghe v chuyn nay? Vi em khng thy no quan trong. Tai sao em phai k ch? o chng phai la chuyn em khoe khoang, ri c y cht dng lai. Em a khng gp anh y sut hai nm nay. Anh y phai rt thn trong. Lam sao em bit c la anh y con sng? Em khng bit, nhng gn y anh y bi a vao danh sach truy na cua Chinh phu. o la mt du hiu tt.

Ti khng bit phai phan xet hay phai phong thu trc Paula. Ti hy vong c y khng nhn thy s ghen ty cua ti. Lam th nao ma anh y lai tr thanh du kich th?, ti hoi. May mn thay, c y vn ang chm chu nhin vao tach ca ph cua minh. Vi a tham gia biu tinh ngoai vn phong mt cng ty khai thac du- Occidental, em nghi th. Anh y phan i vic khoan ao t ai cua qu hng, nhng canh rng ni co mt b tc ang phai i mt vi nan tuyt chung- anh y tham gia cung khoang hai mi ngi ban na. Qun i a an ap ho, anh p ri cho ho vao tu- chng phai vi ho a lam gi pham phap ma chi vi ho a ng bn ngoai cac vn phong, chi ng ging cao cac tm ap phich va hat ma thi. Paula lic ra ngoai ca s ri noi tip: Chung gi anh y trong tu gn sau thang. Anh y cha bao gi k cho chung em nghe chuyn gi a xay ra trong thi gian o, nhng sau khi ra tu, anh y tr thanh mt con ngi khac hn. o la cuc noi chuyn u tin trong v van nhng cuc noi chuyn nh th gia ti va Paula, va gi ti a bit rng nhng cuc tranh lun nay la c s cho nhng gi din ra sau o. Tm hn ti nh tan nat, nhng ti vn bi chi phi bi ng tin va nhiu im yu khac ma NSA a chi ra khi ho m ta v ti mt thp nin trc y, nm 1968. Bng cach buc ti phai tha nhn iu nay va i mt vi nhng cam xuc bn trong s say m cua ti i vi nhng tn cp bin va nhng phin qun khac, Paula a giup ti i theo con ng cu ri linh hn ti. Ngoai tinh th kho x cua ca nhn ti, thi gian Clmbia cung giup ti hiu ro s khac bit gia nn cng hoa My kiu cu va ch toan cu mi. Nn cng hoa em lai hy vong cho th gii. Nn tang cua no la ao c va trit hoc ch khng phai la chu nghia thc dung. No da trn nhng khai nim v cng bng va binh ng cho tt ca moi ngi. Song no cung mang tinh thc tin, no khng phai chi la mt gic m khng tng ma thc s la mt thc t cao quy, ang sng va ang hit th. No co th m rng vong tay che ch cho nhng con ngi bi ap bc. No la nim cam hng song cung ham cha sc manh bn trong. Khi cn, no co th bin thanh hanh ng, nh nhng gi a tng xay ra trong Chin tranh Th gii th II, bao v nhng nguyn tc ma no ai din. Chinh nhng th ch ct loi nht- nhng tp oan ln, nhng ngn hang ln va b may chinh phu- ang e doa nn cng hoa thay vi th phai c s dung tao nn nhng thay i c ban trn th gii. Cac th ch o ang s hu cac mang li vin thng va h thng giao thng cn thit chm dt dich bnh, nan oi va thm chi la ca chin tranh- mt khi thuyt phuc c cac th ch tin tng tham gia vao s nghip chung o. Mt khac, ch toan cu lai la s bao ng cua nn cng hoa. o la mt h thng vi ky, chi phuc vu cho ban thn minh, tham lam va thc dung, mt h thng da vao chu nghia trong thng. Ging nh cac ch trc o, canh tay cua ch toan cu chi m ra thu tom cac ngun lc khng l, chp ly moi th trong tm mt va len cht tui tham v cua no. No se dung bt c cng cu nao no cho la cn thit giup nhng ke thng tri gianh c quyn lc va giau co. Tt nhin, co th hiu c s khac bit o, ti cung dn nhin nhn ro hn vai tro cua chinh minh. Claudine a tng canh cao ti. C y a rt thanh tht khi noi v nhng gi ngi ta mong i ti mt khi ti chp nhn lam vic cho MAIN. Tt nhin, hiu c y su xa o, ti a phai kinh qua nhng ni nh Innxia, Panama, Iran va Clmbia. Va no cung oi hoi ca long kin nhn, tinh yu va ca nhng chuyn ring t cua mt phu n nh Paula. Ti a rt trung thanh vi nn cng hoa My, song nhng gi chung ti c duy tri thng qua hinh thc chu nghia thc dn mi va ht sc tinh vi nay, cung tn kem tng ng

vi nhng hoat ng qun s ma chung ti a c thc hin Vit Nam. Nu ng Nam A day cho chung ti bit rng qun i cung co nhng han ch cua no, thi cac nha kinh t lai ap tra bng cach vach ra mt k hoach tt hn; va cac t chc vin tr nc ngoai, cac nha thu t nhn lam cho cac t chc nay (hay noi ung hn la c cac t chc nay phuc vu) dn dn a thc hin k hoach nay mt cach ht sc thanh thao. cac nc trn moi chu luc, ti a thy nhng ngi ang lam vic cho cac tp oan My- du khng phai la mt b phn chinh thc cua mang li EHM- tham gia vao nhng cng vic con nguy hai hn rt nhiu so vi bt ky iu gi ma cac ly thuyt m nu tng miu ta. Ging nh nhiu ky s khac cua MAIN, nhng ngi cng nhn nay khng nhin ra hu qua cua nhng vic ma ho ang lam. Ho tin rng cac xi nghip, nha may ong giy hay san xut linh kin t cho cng ty cua ho ang giup nhng ngi ngheo thoat khoi canh ngheo ch khng phai la y ho quay lai thi n l cua nhng trang trai Trung c va cac n in phng Nam. Ging nh nhng ngi bi boc lt trc y, nhng ngi nng n hay n l thi hin ai u bi thuyt phuc rng ho con sung sng hn nhiu so vi nhng ngi xu s sng bn l xa hi, di gm cu Chu u, trong rng gia Chu Phi hay nhng min t hoang vu ni bin gii nc My. Cuc u tranh vi ban thn quyt inh xem liu ti nn tip tuc lam hay bo MAIN dn tr thanh mt cuc chin cng khai. Khng con gi nghi ng na, trong tim thc ti mun ra i, nhng cai phn thuc v mt con ngi co kin thc kinh t cua ti lai khng chc chn nh vy. ch ring cua ti ang tip tuc m rng; ti thu thm nhn vin, t tru s nhiu nc, co thm c phn va cai ti trong ti cung ngay cang ln. Bn canh s cam d cua ng tin va li sng giau sang, quyn lc, ti vn nh Claudine tng canh bao ti rng, mt khi ti a tham gia vao cng vic nay, se khng co ng lui. Tt nhin, Paula coi khinh tt ca nhng cai o. Vy c y bit nhng gi? Ti chi ra rng Claudine a ung v rt nhiu th. Moi chuyn o u a t rt lu ri. Cuc sng a thay i. Hn na, iu o thi co gi khac nao? Anh khng hai long vi ban thn minh. Claudine hay bt c ai khac cung khng th lam cho moi th xu hn c na? o la ip khuc ma Paula c lin tuc nhc i nhc lai, va dn dn ti cung ng y vi y kin cua c y. Ti tha nhn vi c y va vi ban thn ti rng tt ca tin bac, nhng chuyn i, tt ca nhng th hao nhoang cung khng th khoa lp c cam giac ti li, bt n va cng thng. La mt hi vin cua MAIN, ti ang tr nn giau co va co th lc, va ti bit rng nu ti lai vi MAIN lu hn, ti se mc vao cai by o sut i. Mt ngay khac, khi chung ti ang i dao doc theo b bin gn mt phao ai c cua Ty Ban Nha Cartagena, ni a phai chiu ng v s cac cuc tn cng cua bon cp bin, Paula cht nghi ra mt cach ma ti cha tng nghi ti. Nu nh anh khng bao gi noi ra nhng gi anh bit thi sao nhi?, Paula hoi. Y cua em la... chi gi im lng? ung th. Khng tao cho ho bt c ly do nao theo doi anh ca. Tc la, hay tao ra mt ly do khin ho anh yn, khng khuy ng moi th ln. Y kin nay rt hay- ti t hoi tai sao trc y ti cha tng nghi n iu nay. Ti se khng vit sach hay lam bt c iu gi l ra nhng s tht ma ti a bit va chng kin. Ti se khng con la thanh vin cua i qun vin chinh kia na; thay vao o, ti se chi la mt ca nhn, chi chu tm vao hng thu cuc sng, i du lich tim thu vui, va co th xy dng lai gia inh vi mt ngi nh Paula. Ti a chan ngy moi th ri, n gian la ti chi mun thoat ra ma thi.

Tt ca nhng gi Claudine noi vi anh u la di tra, Paula noi tip. Cuc sng cua anh la mt s di tra. Ri c y mim ci lng: Gn y anh a xem lai ban ly lich cua minh hay cha? Ti phai tha nhn la ti cha tng lam vic o. Hay xem lai i, Paula khuyn ti. Em a oc ban dich sang ting Ty Ban Nha. Nu ban o ging vi ban ting Anh, em nghi anh se phat hin ra nhiu iu rt thu vi y. Chng 23

Ban ly lich di tra

Khi ang con Clmbia, ti nhn c tin rng Jake Daber a thi khng con gi chc Chu tich MAIN. ung nh d oan, Chu tich va Giam c iu hanh Mac Hall a chi inh Bruno thay th Dauber. ng dy in thoai gia Boston va Barranquilla hoat ng lin tuc. Tt ca moi ngi u oan ti cung se sm c thng chc; vi du gi ti cung la mt trong nhng ngi c Bruno tin cy. Nhng thay i va tin n nay cang thi thuc ti xem xet lai vi tri cua minh. Khi con Clmbia, a nghe theo li khuyn cua Paula va oc ban ly lich cua minh bng ting Ty Ban Nha. Ti thc s bi sc. Tr v Boston, ti a tim ca ban ting Anh va ca t tap chi cua cng ty, MAINLINES s thang 11/1978. Trong s o, ti c nhc n trong bai bao co tn la Cac chuyn gia em lai cho cac khach hang cua MAIN nhng dich vu mi (xem trang 133 va 134). Ti tng co thi rt t hao v ban ly lich va bai bao o, nhng by gi, sau khi oc chung theo cach nhin cua Paula, trong ti dy ln mt cam xuc tht vong va gin d. T liu s dung cho bai vit o cho thy mt s gia tao co chu inh, nu khng mun noi la hoan toan di tra. Va nhng vn ban nay con co mt y nghia quan trong hn, mt thc t phan anh thc tin thi ai cua chung ta va ng cham n ct loi cua hanh trinh xy dng ch toan cu. Chung la hinh anh thu nho cua mt chin lc c tinh toan ph din nhng din mao bn ngoai va nguy trang cho s tht bn trong. Theo mt cach nao o, chung tng trng cho cu chuyn cuc i ti, mt lp sn lang bong che y cai b mt gia di. Tt nhin, ti chng thoai mai gi khi nhn ra rng ti phai chiu phn ln trach nhim v nhng gi c vit ra trong ban ly lich cua minh. Theo quy inh lam vic thng thng, ngi ta yu cu ti phai lin tuc cp nht ban ly lich ca nhn c ban va tp h s vi cac thng tin v khach hang cua ti va nhng cng vic ma ti a lam. Nu mt ngi lam cng tac tip thi hay giam c d an mun a ti vao mt ban xut hay s dung danh ting cua ti, ho co th nhao nn cac thng tin nay ap ng mt cach tt nht cac nhu cu cu th cua ho. Vi du, ho co th nhn manh v kinh nghim lam vi cua ti Trung ng, hoc v vic ti a phat biu tai Ngn hang Th gii va cac din an quc t khac. Bt c khi nao nhng ngi nay sa i xong ban ly lich cua ti theo y cua ho, ho se phai c ti chp thun ri mi c cng khai ban ly lich a sa i o. Tuy nhin, ging nh nhiu nhn vin khac cua MAIN, ti i rt nhiu, chinh vi th cung thng co nhiu trng hp ngoai

l la ti khng c bit ban ly lich cua minh a c sa i. Do o ban ly lich ma Paula noi ti oc, ca ban ting Ty Ban Nha va ban ting Anh u hoan toan mi i vi ti, du rng nhng thng tin ghi trong o u a tng xay ra trong cuc i ti. Mi lic qua, ban ly lich cua ti co ve nh rt binh thng.
John M.Perkins la Trng ban Kinh t cua ban H thng Mi trng va in. T khi gia nhp MAIN, ng Perkins a tng tham gia vao cac d an quan trong My, Chu A, Chu My Latinh va Trung ng. Cng vic cua ng bao gm lp k hoach phat trin, d bao kinh t, d bao nhu cu nng lng, nghin cu thi trng, la chon ia im xy dng nha may, phn tich phn phi nng lng, nghin cu tinh kha thi kinh t, nghin cu tac ng kinh t va mi trng, t vn quan ly va ln k hoach u t. Ngoai ra, ng va cac ng s cua minh a cung xy dng nhiu d an lin quan n vic ao tao khach hang ap dung ky thut. Gn y, ng Perkins a phu trach d an thit k chng trinh may tinh phuc vu: 1) d bao nhu cu v nng lng va inh lng cac mi quan h gia tng trng kinh t va san xut nng lng. 2) anh gia tac ng cua cac d an n mi trng va kinh t xa hi va 3) ap dung m hinh Markov va cac m hinh kinh t lng trong hoach inh k hoach kinh t quc gia va khu vc. Trc khi lam vic tai MAIN, ng Perkins a co ba nm lam vic tai cuao tin hanh nghin cu thi trng, t chc va quan ly mt cng ty vt liu xy dng. ng cung a tin hanh nhiu nghin cu v tinh kha thi cua vic t chc cac hp tac xa tin dung va cac quy tich kim cuao. TRINH HOC VN C nhn quan tri kinh doanh; ai hoc Boston Sau ai hoc: Xy dng m hinh, Kinh t hoc cng trinh, Kinh t lng, Cac phng phap xac sut. NGN NG Ting Anh, ting Ty Ban Nha THANH VIN CAC T CHC NGH NGHIP: Hip hi Kinh t My Hip hi Phat trin quc t CAC N PHM A PHAT HANH: Quy trinh Markov ap dung trong d bao v nng lng Cach tip cn vi m trong d bao nng lng M hinh miu ta mi quan h tac ng trc tip va gian tip gia kinh t va mi trng Nng lng in t h thng quan h tng tac Phng phap Markov ap dung trong hoach inh k hoach S TRNG: Nghin cu d bao Nghin cu Marketing Nghin cu tinh kha thi Nghin cu la chon ia im Nghin cu tac ng kinh t Lp k hoach u t Nghin cu ngun cung nhin liu Lp k hoach phat trin kinh t Cac chng trinh ao tao Quan ly d an T vn quan ly CAC KHACH HANG: Cng ty du My- A rp, Arp Xut Ngn hang Phat trin Chu A Tp oan Boise Cascade Tp oan City Service

Cng ty Anh sang va in Dayton Cng ty General Electric (GE) Chinh phu C oet Instituto de Recursos Hidraulico y Electrification, Panama Ngn hang Phat trin Lin My Ngn hang Quc t v Tai thit va Phat trin B nng lng Iran Thi bao New York S in lc bang New York Perusahaan Umum Listrik Negara, Innxia Cng ty Ga & in Nam Carolina Hip hi Ky thut nganh giy va bt giy Tp oan Union Camp

B Tai chinh My, Vng quc Arp Xut

Cac chuyn gia em lai cho khach hang cua MAIN nhng dich vu mi (Pauline Quellette)
Nhin nhng gng mt ang ngi sau ban lam vic, co th d dang nhn thy la Ban Kinh t va Hoach inh k hoach la mt trong nhng b phn mi c thanh lp va ang phat trin nhanh tai MAIN. n nay trong nhom nay co khoang 20 chuyn gia, c tp hp lai trong thi gian 7 nm va qua. Cac chuyn gia y khng chi co nhng nha kinh t hoc ma con gm ca cac nha quy hoach thi, cac nha nhn khu hoc, cac chuyn gia thi trng va cac nha xa hi hoc u tin cua MAIN. Mc du vic hinh thanh nhom kinh t nay la nh co ong gop cua mt s ngi, song nhng thanh cng cua nhom la nh co n lc cua mt ngi, ng John Perkins, hin ang la Trng nhom Bt u lam vic tai MAIN vi vai tro tr ly cho trng nhom d bao vao thang 1/1971, John la mt trong s it nha kinh t lam vic cho MAIN trong thi gian o. Nhim vu u tin cua ng la tham gia nhom chuyn gia gm 11 ngi i n Innxia tin hanh nghin cu v nhu cu in nng. Ngi ta mun th xem liu ti co th sng sot trong vong 3 thang o khng, John ci to khi nh lai. Nhng vi trinh va thanh tich cua minh, John chng kho gi ma khng sng sot c. Trc o ng va cuao ba nm lam vic cho mt hp tac xa vt liu xy dng, giup nhng ngi da o Quechua, hu du cua ngi Incas. John k lai nhng ngi da o o y bi boc lt lam cng vic ong gach, vi vy mt t chc cua cuao a nghi lin kt vi John thanh lp hp tac xa. Sau o, John a thu mt chic xe tai hoc co th giao gach trc tip cho khach hang. Kt qua la li nhun cua hp tac xa tng nhanh chong, thm 60%. Phn li nhun nay c chia cho cac thanh vin cua hp tac xa. Chi sau hai nm ri, ca hp tac xa a co ti 2000 h gia inh tham gia. Cung trong thi gian nay, John Perkins a gp Einar Greve (mt nhn vin cu cua MAIN) [ng a ri khoi MAIN va v lam vic tai thi trn Paute, cuao trong mt d an thuy in cua MAIN. Hai ngi a tr thanh ban cua nhau. Qua trao i th t, John c mi lam vic tai MAIN. Khoang mt nm sau, John tr thanh nha d bao Kinh t trng. Khi yu cu t cac khach hang va cac t chc nh Ngn hang Th gii ngay cang tng, John nhn ra rng MAIN cn co thm nhiu nha kinh t na. ng k lai: Khi MAIN chi la mt cng ty lam ky thut, cac khach hang a noi vi chung ti rng chung ti cn phai phat trin hn na. Nm 1973, John tuyn thm cac nha kinh t nhm ap ng yu cu cua khach hang, va hinh thanh nn b phn ma sau o mang lai cho ng chc danh nha Kinh t trng. D an mi nht cua John lin quan n phat trin nng nghip Panama, ni ng khoang 1 thang trc o. Chinh tai Panama, MAIN a tin hanh nghin cu xa hi u tin thng qua nha xa hi hoc u tin cua cng ty la Martha Hayes. Marti a danh mt thang ri Panama nghin cu v nhng tac ng

cua d an i vi vn hoa va cuc sng cua con ngi ni y. Cac chuyn gia trong linh vc nng nghip va cac linh vc co lin quan khac cung tham gia vao cung nghin cu nay. B phn Kinh t va Quy hoach vung a phat trin vi tc nhanh chong, song John con cam thy may mn vi c lam vic trong mt tp th ma mi ca nhn u la nhng chuyn gia ht sc nhitu tinh vi cng vic. ng noi vi ti rng ng anh gia cao s hng say cng vic va s h tr cua nhng thanh vin trong nhom. MAINLINES 11/1978

Trong phn kinh nghim co ghi ti a tng tham gia cac d an quan trong My, Chu A, Chu My Lating va Trung ng, sau o di la mt danh sach kha hoan chinh v cac loai d an: Lp k hoach phat trin, d bao kinh t, d bao nhu cu nng lng,... Phn nay kt thuc bng vic miu ta nhim vu cua ti trong Qun oan Hoa binh cuao; song lai khng nhc gi n Qun oan Hoa binh, khin ngi oc co cam giac nh ti la Giam c chuyn mn cua mt cng ty vt liu xy dng nao o ch khng phai la mt tinh nguyn vin co trach nhim h tr mt tp th nho nhng nng dn Andean tht hoc lam ngh ong gach. Theo sau la mt danh sach dai cac khach hang cua ti. Danh sach nay bao gm Ngn hang Quc t v Tai thit va Phat trin (tn chinh thc cua Ngn hang Th gii), Ngn hang Phat trin Chu A, Chinh phu C oet, B Nng lng Iran, Cng ty Du A rp-My cua Arp Xut, Instituto de Recursos Hidraulicos y Electrificacion, Perusahaan Umum Listrick Negara va nhiu khach hang khac. Nhng iu khin ti chu y la phn cui danh sach co ghi B tai chinh My, Vng quc Arp Xut. Ti v cung sng st vi trong cac ban ly lich trc y khng co dong cui nay, du no khng sai lch so vi nhng gi a din ra trong cuc i ti. t ban ly lich xung, ti m xem bai bao trn t MAINLINES. Ti vn con nh rt ro cuc phong vn gia ti va tac gia bai vit o, mt phu n rt tai nng va thin chi. Trc khi ng bai bao nay, c y a a cho ti oc qua. Ti vn con nh cam giac hai long vi c y a tn chn dung ti ln, va ngay lp tc ti a ng y ng bai bao o. Va mt ln na, ti phai chiu trach nhim v hanh ng cua minh. Bai bao bt u nh sau: Ngm nhin nhng gng mt ang ngi sau ban lam vic, co th d dang nhn ra rng nhom Kinh t hoc va quy hoach vung la mt trong nhng b phn mi c thanh lp va ang i ln nhanh chong MAIN... Mc du co nhiu ngi gop cng vao vic hinh thanh nn nhom kinh t hoc nay, song v c ban nhng thanh cng cua nhom la nh n lc cua mt ngi, ng John Perkins, hin ang la Trng nhom. Bt u lam vic tai MAIN vi vai tro tr ly cho trng nhom d bao vao thang 1/1971, John la mt trong s it nha kinh t lam vic cho MAIN trong thi gian o. Nhim vu u tin cua ng la tham gia nhom chuyn gia gm 11 ngi i n Innxia tin hanh nghin cu v nhu cu in nng. Bai bao a tom tt ngn gon qua trinh lam vic cua ti trc o, miu ta ba nm ti sng cuao nh th nao, va tip tuc nh sau: Cung trong thi gian nay, John Perkins a gp Einar Greve (mt nhn vin cu cua MAIN) [ng a ri khoi MAIN va v lam vic tai thi trn Paute, cuao trong mt d an thuy in cua MAIN. Hai ngi a tr thanh ban cua nhau. Qua trao i th t, John c mi lam vic tai MAIN.

Khoang mt nm sau, John tr thanh nha d bao Kinh t trng. Khi yu cu t cac khach hang va cac t chc nh Ngn hang Th gii ngay cang tng, John nhn ra rng MAIN cn co thm nhiu nha kinh t na. Tt ca nhng gi c vit trong cac tai liu trn khng hoan toan di tra. Tt ca cac t liu lu tr cho ca hai tai liu u c lu trong h s cua ti. Song nhng li le trong bai co phn nao bop meo s tht va co ve a c lam nhe bt i. Va trong mt nn vn hoa lun tn th cac tai liu nguyn ban, nhng li le o con mang mt y nghia kinh khung hn. Nhng li noi di trng trn co th bi bac bo. Trai lai, ta cung khng th bac bo nhng gi ghi trong hai vn ban kia vi chung da trn nhng s tht m h, ch khng phai la s gia di hin nhin va bi vi chung lai do chinh mt tp oan a chim c long tin cua cac tp oan khac, cua cac ngn hang quc t va chinh phu vit nn. iu nay cang ung vi ban ly lich vi o la vn ban chinh thc. No khac vi bai vit trn bao vn chi la mt cuc phong vn ngoai l c ng trn tap chi ma thi. Biu tng cua MAIN c in cui ban ly lich va ngoai bia cua tt ca cac xut va bao cao ma ban ly lich nhc ti. No co trong lng trong gii kinh doanh quc t; no la con du chng minh tinh xac thc co tin cy nh nhng con du ong trn cac bng cp va chng chi c lng khung treo trong cac vn phong cua lut s hay phong kham cua bac sy. Cac vn ban nay khc hoa nh ti nh mt nha kinh t xut sc, Trng ban cua mt cng ty t vn co uy tin, ngi a i vong quanh th gii nay vn minh va thinh vng hn. S gia di khng phai trong nhng gi c nu ra trong cac vn ban o ma nhng gi hai vn ban o khng nhc ti. Nu ti ly t cach mt ke ngoai cuc- co mt cai nhin hoan toan khach quan- ti phai tha nhn rng, nhng s bo sot nay lam nay sinh rt nhiu cu hoi. Vi du, cac vn ban nay chng h nhc n vic ti tng lam vic cho NSA hay mi lin h gia Einar Greve vi qun i va vai tro lam u mi cho NSA cua ng ta. Chung cung khng ban gi n thc t la ti a chiu sc ep khung khip va buc phai a ra nhng d bao kinh t cao hn nhiu so vi thc t, hay cung khng noi rng, phn ln cng vic cua ti chi xoay quanh vic thu xp cac khoan n khng l ma cac nc nh Innxia hay Panama khng bao gi co th tra c. Hai vn ban o cung khng nhc n s chinh trc cua ngi tin nhim ti- Howard Parker, cung khng noi rng ti tr thanh Trng nhom d bao vi ti lun sn long a ra nhng nghin cu sai lch theo y mun cua sp ti, ch khng nh Howard- la noi nhng gi ng tin la ung va cui cung bi sa thai. Kho hiu nht la nhng dong cui trong danh sach khach hang cua ti: o la B Tai chinh My, Vng quc Arp Xut. Ti c xem i xem lai dong nay va t hoi moi ngi se din giai hai dong nay nh th nao. Rt co th ho se t cu hoi la liu co mi lin h gi gia B tai chinh va Arp Xut khng. Co le mt vai ngi se coi o la li in n khi hai dong khac nhau bi ghep vao lam mt. Tuy nhin, phn ln cac c gia se khng bao gi oan ni s tht la chung c ghi nh vy vi mt ly do c bit. Co nh vy thi ni b nhng ngi trong gii hoat ng cua ti mi hiu rng ti la mt thanh vin cua nhom soan thao cai thoa thun th ky, mt thoa thun a lam thay i ca tin trinh lich s nhng cha tng c a ln mt bao. Ti a giup tao ra mt giao keo am bao nc My lun co du, bao v cac nguyn tc cua Hoang gia Arp Xut, va h tr tai chinh cho Osama bin Laden cung nh bao v cac ti pham quc t nh Idi Amin Uganda. Dong duy nht trong cai s yu ly lich o a bao cho

nhng ngi trong cuc bit. No cho bit, nha Kinh t trng cua MAIN la mt ngi co th lam moi iu. oan cui cung trong bai bao la mt quan sat cua ca nhn tac gia, va no khin ti gin in. B phn Kinh t va Quy hoach vung a phat trin vi tc nhanh chong, song John con cam thy may mn vi c lam vic trong mt tp th ma mi ca nhn u la nhng chuyn gia ht sc nhitu tinh vi cng vic. ng noi vi ti rng ng anh gia cao s hng say cng vic va s h tr cua nhng thanh vin trong nhom. Trn thc t, ti cha bao gi t cho minh la mt nha kinh t trung thc. Ti a tt nghip c nhn v quan tri kinh doanh Trng ai hoc Boston, chuyn nganh marketing. Ti lun hoc rt kem mn toan va mn thng k. trng Cao ng Middlebury, ti hoc chuyn nganh vn hoc My, vi vy i vi ti vit lach khng kho. Vi tri Kinh t trng va Trng nhom Kinh t va Quy hoach chng phai nh vao nng lc cua ti v kinh t hay quy hoach vung ma chi oi hoi ti trach nhim sn sang cung cp cac loai nghin cu va kt lun theo ung y sp va khach hang, cung vi s nhay ben ma ti vn co trong vic thuyt phuc ngi khac bng nhng t ng ti vit ra. Bn canh o, ti cung u kheo leo tim kim ng s la nhng ngi xut sc, nhiu ngi trong s ho la thac sy, co hai ngi la tin sy. Ti tuyn dung c nhng nhn vin hiu bit hn ti v cng vic chuyn mn. Vi vy chng co gi la khi tac gia bai bao kt lun rng ng anh gia cao long hng say cng vic va s h tr cua nhng thanh vin trong nhom. Ti gi hai vn ban nay cung mt s giy t tng t trong ngn keo trn cung cua ban lam vic va thng gi chung ra xem lai. Mi ln xem xong, ti thng ra khoi phong, lang thang quanh ban lam vic cua cac ng nghip, quan sat nhng ngi ang lam vic cho ti, va ti cam thy co li v nhng gi ti a lam vi ho, va v vai tro cua chung ti trong vic ni rng thm khoang cach gia ngi giau va ngi ngheo. Ti nghi v nhng con ngi ang cht oi hang ngay trong khi ti va cac ng nghip cua minh sng trong nhng khach san hang nht, n ung nhng nha hang tt nht va mua thm nhiu c phiu lam giau. Ti nghi v mt thc t la nhng ngi ti ao tao nay a ng vao hang ngu cua cac EHM. Chinh ti la ngi a y ho vao o. Ti a tuyn dung va ao tao ho. Nhng by gi, h thng o a khng con nh khi ti mi bc chn vao. Th gii a thay i va cac tp oan cung a co nhng bc tin mi. Chung ti a kim c nhiu tin hn hay noi cach khac la a tr nn thm him hn. nhng ngi lam vic cho ti la mt th h mi. Trong cuc i cua ho, khng co s hin din cua cac may moc do tim cua NSA hay Claudine. Khng ai noi cho ho bit ho ang am ng trach nhim cua ch toan cu. Ho cha bao gi c nghe v khai nim sat thu kinh t hoc thm chi ca EHM, cung cha co ai bao cho ho bit ca. Ho chi n gian hoc t nhng vi du cua ti va t h thng khen thng va trng phat cua ti ma thi. Ho bit rng ho phai a ra nhng nghin cu va kt qua ma ti mong mun. Lng cua ho, ca tin thng dip Giang sinh, va thc t la ca cng vic cua ho na, tt ca u phu thuc vao vic ho co khin ti hai long hay khng. Tt nhin ti a lam tt ca moi th ma ti co th mng tng ra lam nhe bt ganh nng cho ho. Ti a vit bai, giang bai va tn dung tt ca cac c hi co th thuyt phuc ho v tm quan trong cua cac d bao lac quan, cua cac khoan vay khng l, cua vic u t vn nhm kich thich tng trng GNP va bin th gii nay thanh mt ni tt ep hn. Khng cn phai mt n mt thp nin i n tinh trang hin nay, khi ma s cam d, s

ap bc tr nn tinh vi hn, ging nh mt kiu ty nao nhe nhang. By gi, nhng ngi nay, ang ngi nhng chic ban ngoai vn phong nhin ra vinh Bostons Back cua ti, ang vn ra th gii y nhanh s nghip ch toan cu. Noi mt cach thc s thi ti a tao ra ho, ging nh Claudine a tao ra ti vy. Nhng khng ging nh ti, ho c gi trong bong ti. Nhiu m ti nm thao thc, suy nghi va day dt v iu o. Vic Paula gi y ti oc ban ly lich a m ra moi s nghich ly, va ti lun cam thy ghen ty vi cac ng nghip cua minh, vi s ngy th cua ho. Ti c tinh la di ho, va khi lam nh vy, ti a bao v ho khoi bi lng tm cn rt. Ho khng phai u tranh vi nhng vn ao c ma gi y ang hanh ha ti. Ti cung nghi nhiu v s lim chinh trong kinh doanh, v cac biu hin bn ngoai i lp vi thc t. Tt nhin, ti t noi vi ban thn minh, t xa n nay con ngi vn la di ln nhau. Trong truyn thuyt va cac cu chuyn dn gian y ry nhng di la: Nhng ngi bun tham la ao, nhng ke cho vay nng lai va nhng ngi th may sn sang thuyt phuc nha vua rng qun ao ho may cho vua chi tang hinh vi nha vua ma thi. Tuy nhin, du mun kt lun la moi th vn lun nh vy, rng ban ly lich cua ti tai MAIN va s tht ng sau no n thun la phan anh ung ban cht con ngi, trong su thm trai tim minh, ti bit la khng phai nh vy. Moi th a thay i. Gi y ti hiu rng chung ti a at n mt mc gia di mi, va no se huy hoai chinh chung tikhng chi v mt ao c ma la ca v vt cht, toan nn vn hoa cua chung ti nu chung ti khng sm co nhng thay i quan trong. Ti pham co t chc co th la mt vi du phu hp. Co tn trum Mafia thng xut thn t nhng tn cn ng ph. Nhng qua thi gian, nhng ke leo ln c nc thang cao hn u thay i ve b ngoai cua minh. Chung se khoac trn minh nhng b vet c may mt cach hoan hao, s hu cac doanh nghip hp phap va t cun minh trong vo boc cua mt ngi co vi th cao trong xa hi. Chung se tham gia cac hoat ng t thin tai ia phng va c cng ng kinh n. Chung hao hip cho nhng ngi ang trong canh khn cung vay tin. Ging nh hinh anh John Perkins trong ban ly lich cua MAIN, nhng ke nay xut hin nh nhng cng dn hin ai. Tuy nhin, n ng sau lp vo hao nhoang o la mau. Khi nhng con n khng tra c n, nhng tn sat thu nay bt u ra tay, ep ho phai tra tin. Nu khng thu c n, lu cho sn o se bt u s dung n nhng chic gy bong chay. Va cui cung la sung. Ti nhn ra rng ve hao nhoang cua mt nha Kinh t trng, Trng B phn Kinh t va Hoach inh K hoach khng chi la s gia di n thun cua mt ke bun tham binh thng, khng phai s giai di ma ngi mua co th nhn ra ngay c. S gia di o la mt phn trong ca mt h thng ht sc thm him, no khng chi nhm n nhng khach hang ngy th va kh khao, ma con phat trin hinh thc thc dn tinh vi va hiu qua nht tng tn tai trn th gii. Tt ca cac nhn vin trong vn phong ti u co mt chc danh- nha phn tich tai chinh, nha xa hi hoc, nha kinh t hoc, nha kinh t trng, nha kinh t lng, chuyn gia d bao gia ca,...; song khng chc danh nao trong s o noi c ln s tht la mi ngi trong s nay u la mt sat thu kinh t, va ho ang phuc vu cho li ich cua ch toan cu. Chc danh cua cac nhn vin cua ti cung khng cho thy rng chung ti mi chi la b ni cua tang bng tri. Tt ca cac cng ty quc t ln, t nhng cng ty kinh doanh giay va cac san phm th thao khac n nhng cng ty san xut cac thit bi- u co mt h thng sat thu kinh t EHM cua ring minh. Chin dich a bt u va no nhanh chong lan rng ra

ca hanh tinh nay. Nhng tn du cn a ci bo ao da, khoac vao b canh doanh nhn va trng ra mt b ngoai ang kinh trong. Nhng ngi an ng va nhng ngi phu n bc ra t tru s nhng tp oan ln New York, Chicago, San Francisco, London, va Tokyo, i n moi chu luc, thuyt phuc nhng chinh tri gia d bi mua chuc ho troi buc t nc cua ho vao th gii cua tp oan tri, va xui giuc nhng con ngi tuyt vong ban minh cho cac cng ty lp rap va cac xi nghip boc lt tan t. Nhng iu n ng sau nhng dong ch vit trong ban ly lich va trong bai bao a he l ca mt th gii mu mit y gian di ang quyt troi chung ti vao cai h thng ang gh tm v ao c va cui cung se bi t i n ch dit vong. Bng cach khuyn khich ti hiu ra nhng n y su xa o, Paula a thuc y ti bc thm mt bc trn con ng ma cui cung se thay i ca cuc i ti. Chng 24

Tng thng cuao u tranh vi cac cng ty du la

Cng vic Clmbia va Panama giup ti co nhiu c hi qua lai va thm cuao, t nc ma ti coi la qu hng th hai cua minh. cuao a tng co thi gian dai t di ach thng tri cua c tai va cac th lc canh hu vn chiu s iu kin cua nhng quyn li chinh tri cung nh thng mai cua Hoa Ky. Kinh t cuao chu yu nh vao xut khu hoa qua, va ch tp oan tri a thm nhp rt su vao t nc nay. T cui nhng nm 60, du la lu vc sng Amazon cua cuao bt u c khai thac, gy nn nhng cn st mua sm lu bu cua mt nhom cac gia inh nm quyn thng tri cuao, va lam li cho cac ngi nc ngoai. Nhng gia inh nay a cht ln cuao ganh n chng cht, cung li ha se tra n bng ngun thu t du la. Nhng con ng va cac khu cng nghip, nhng p thuy li, cac h thng phn phi va truyn dn, cung nh cac d an nng lng khac moc ln khp t nc. Cac cng ty ky thut va xy dng nc ngoai lai mt ln na pht ln nhanh chong. Ngi sao ang toa sang trn day Andy nay la mt ngoai l i vi quy lut v s tham nhung gn lin vi chinh tri va s ng loa vi chu nghia tp oan. Jaime Roldos la mt giao s ai hoc, mt lut s sp bc sang tui 40, ngi ma ti a co vai dip gp trc y. ng la mt ngi co sc li cun va rt thanh lich. Mt ln, ti a bc ng va nghi bay ti Quito va t vn min phi cho ng bt c khi nao ng cn. Ti noi iu nay mt phn la ua, nhng cung bi vi ti vui long c lam iu o vao ky nghi cua minhti quy ng va, nh ti a noi ngay vi ng rng ti lun tim c hi n thm t nc qu hng ng. ng ci ln va a ra mt thoa thun tng t, rng bt c khi nao ti co vng mc gi trong vic am phan v gia du, ti co th goi cho ng. ng ni ting la mt ngi theo chu nghia dn tuy va la mt nha yu nc, lun tin tng manh me vao quyn li cua ngi ngheo va tin rng trach nhim cua cac nha chinh tri la phai s dung cac ngun tai nguyn thin nhin cua t nc mt cach thn trong. Khi ng bt u tin hanh chin dich tranh c tng thng nm 1978, ng a gianh c s quan tm cua nhng ngi dn cuao cung nh nhng nc co du la ang bi nc ngoai khai thac- va ca nhng cng dn cua tt ca cac quc gia ang mong mun thoat khoi anh hng cua cac th lc bn ngoai. Roldos la mt chinh tri gia tn tin him co, va khng bao

gi s phai i mt vi thc t. ng theo sat cac cng ty du la va cai h thng khng qua tinh vi ang h tr chung. Chng han, ng buc ti Vin Ngn ng mua ha (SIL), thc cht la mt nhom truyn giao t My, a cu kt vi cac cng ty du la. Ti co quen nhng ngi truyn giao thuc vin SIL t ngay ti con trong Qun oan Hoa binh. Vin c la i nghin cu, ghi lai, va dich cac ngn ng ban ia, t chc nay a thm nhp vao cuao cung nh nhiu nc khac. Vao nhng nm u i tim du mo, khi SIL ang hp tac tich cc vi b tc Huaorani lu vc sng Amazon, thi nhng ri loan bt u xut hin. H cac nha ia cht hoc cua cac cng ty du la bao v tru s cng ty rng mt khu vc nao o co nhng c im cho thy co kha nng co du la di long t thi SIL lai n va khuyn ngi dn ban ia di chuyn i khoi vung t o, n nhng vung t truyn giao danh ring cho cac b tc lac; ni ho se c cp min phi ni n, ch , qun ao, cac thit bi y t, va mt nn giao duc hng ao. i lai, ho phai nhng t cho cac cng ty du la. Co rt nhiu li n ai cho rng cac nhom truyn giao cua SIL a dung hang loat cac chiu thc gian di nhm thuyt phuc cac b lac bo nha chuyn n sng tai vung truyn giao. Co mt cu chuyn thng c ngi ta k i k lai rng cac nhom nay a phat thc n co pha thm thuc nhun trang- ri lai tng thuc cha bnh ia chay cho cac b lac nay. Trn khp lanh th cua Huaorani, SIL a dung may bay tha cac thung thc phm co ay gia gn nhng may phat radio nho xiu. Cac may thu t tai cac tram lin lac ht sc tinh vi do qun nhn My ong tai cn c qun s Shell cung cp a bt song cac may phat nay. Bt c khi nao co mt ngi dn cua b lac bi rn c cn hay bi m nng, thi mt ai din cua SIL u n, mang theo thuc cha rn cn hay cac loai thuc thich hpthng la bng may bay trc thng cua cac cng ty du la. Trong ngi ngay u tim kim du la, ngi ta a tim thy 5 ngi truyn giao SIL cht vi cy giao cua ngi Huaorani m xuyn qua c th. Sau nay, ngi Huaorani a tuyn b rng ho lam th canh cao SIL la hay dng lai. Nhng khng ai y gi n li canh cao nay ca. Trn thc t thi no co tac ng hoan toan ngc lai. Rachel Saint, chi cua mt trong nhng ngi an ng bi git, i khp Hoa Ky, xut hin trn ai Truyn hinh Quc gia quyn gop tin va ku goi s ung h cho SIL va cac cng ty du la, nhng ngi ma c ta khng inh la ang c giup nhng ke man di moi r kia tr nn vn minh hn va co vn hoa hn. SIL a nhn c tai tr t cac t chc t thin cua Rockefeller. Jaime Roldos khng inh, mi quan h vi Rockefeller cho thy SIL thc s la mt ao qun tin phong trong chin dich cp t cua th dn va thuc y cac hoat ng khai thac du la; chinh John D.Rockefellerm, ngi tha k dong ho Rockefeller a thanh lp Standard Oil- cng ty me cua Chevron, Exxon va Mobil sau nay.1 Ti co cam giac Roldos ang i theo con ng ma Torrijos a soi roi. Ca hai a ng ln chng lai cng quc manh nht th gii. Torrijos mun ly lai knh ao, trong khi quan im dn tc manh me cua Roldos v du la a e doa nhng cng ty co th lc nht trn th gii. Ging nh Torrijos, Roldos khng theo chu nghia cng san, ma ang ng ln gianh quyn li cho dn tc am bao cho vn mnh cua mt t nc. Va cung ngn hang vi Torrijos, cac chuyn gia a tin oan la Washington va cac cng ty du la se khng bao gi chiu Roldos tr thanh tng thng, va nung co c bu thi s phn cua ng cung se chng khac nao s phn cua Arbenz Guatemala hay Allende Chile.

Vi ti thi dng nh ca hai con ngi nay u dn u mt phong trao mi trn chinh trng My Latinh. Phong trao nay co th se la nn tang cho nhng thay i co anh hng n moi quc gia trn hanh tinh nay. Ho khng phai la Castro hay Gadhafi. Ho khng co quan h gi vi Ngay hay Trung Quc; hay nh trong trng hp cua Allende, khng co quan h gi vi phong trao xa hi chu nghia quc t. Ho, nhng ngi lanh ao thng minh, co uy tin, c qun chung yu mn, la nhng ngi theo chu nghia thc t ch khng theo chu nghia giao iu. Ho la nhng ngi yu nc nhng khng phai la nhng ngi chng My. Nu ch tp oan tri c xy dng trn ba tru ct- cac tp oan ln, cac ngn hang quc t, va cac chinh phu y mu m- thi Roldos va Torrijos a khng cho phep tru ct th 3 la s cu kt gia cac chinh phu tn tai. Mt phn chinh trong cng linh chinh tri cua Roldos la chinh sach Hydrocarbon. Nn tang cua chinh sach nay la du la, tim nng ln nht cua cuao va vic khai thac no trong tng lai phai em lai li ich ln nht cho phn ln ngi dn nc nay. Roldos tin tng manh me rng, Nha nc co trach nhim h tr ngi ngheo va ngi bi tc quyn cng dn. ng hy vong rng chinh sach Hydrocarbon trn thc t co th tr thanh mt phng tin tin hanh cai cach xa hi. Song, ng cung bit cn phai thn trong vi ng hiu rng cuao, cung nh nhiu nc khac na, ng khng th c bu lam tng thng nu khng co c s ung h cua it nht la mt s dong tc co quyn th, va rng thm chi nu ng co tim cach thng c ma khng nh n ho i na thi cac chng trinh cai cach cua ng cung se khng th tin hanh c khi khng nhn c s ung h cua nhng nhom ngi nay. Ban thn ti a nhe nhom khi Tng thng Carter ang bam tru trong Nha Trng vao thi khc quan trong nay. Mc du phai chiu ap lc t Texaco va cac tp oan du la khac, Washington vn duy tri quan im cua minh. Ti bit se khng th co iu nay nu ang Dn chu hay ang Cng hoa nm quyn. Hn ht thay moi th, ti tin rng chinh chinh sach Hydrocarbons a thuyt phuc nhng ngi cuao a Jaime Roldos n Dinh Tng thng Quito- vi Tng thng u tin cua ho c bu c mt cach dn chu sau mt thi gian dai di ach thng tri c tai. Ngay 10 thang 8 nm 1979, ng a t ra nn tang cho chinh sach nay vi li m u nh sau: Chung ta phai ap dung cac bin phap hu hiu bao v ngun nng lng cua t nc. Nha nc phai duy tri s a dang hoa cac mt hang xut khu va khng anh mt i tinh c lp v kinh t cua nc minh... Cac quyt inh cua chung ta phai da trn cac quyn li quc gia va trong khun kh bao v v han chu quyn dn tc.2 Mt ln khi con ng chc, Roldos a phai i u vi Texaco, vi trong thi gian o, Texaco a tr thanh mt trong nhng th lc manh trong linh vc nay. o la mt mi quan h gai goc. Ke khng l trong linh vc du la khng tin vi Tng thng mi va khng mun tr thanh mt phn cua cai chinh sach ang co nguy c tr thanh tin l mi. Cng ty nay hiu rt ro rng nhng chinh sach nh vy co th se la m hinh cho cac nc khac i theo. Bai phat biu cua mt trong nhng c vn chinh cho Roldos, Jose Carvajal, a tom tt thai cua chinh quyn mi: Nu mt i tac (Texaco) khng mun chp nhn rui ro, khng mun u t tim kim thm do, hay khng mun khai thac cac khu khai thac du la co iu kin, thi i tac khac co quyn tin hanh cac d an u t o va sau o c quyn s hu...

Chung ta tin rng mi quan h cua chung ta vi cac cng ty nc ngoai phai la mt mi quan h cng bng; chung ta phai cng rn trong u tranh; chung ta phai chun bi tinh thn ng u vi moi ap lc, song chung ta khng nn to ra s hai hay cam thy kem coi hn khi thng thao vi cac i tac nc ngoai o.3 Vao ngay u nm 1980, ti a a ra quyt inh. o la s khi u mt thp nin mi. Va 28 ngay na ti se bc sang tui 35. Ti quyt tm trong nm ti ti se tao ra mt bc ngot ln trong cuc i, va trong tng lai ti se c gng theo gng nhng ngi anh hung thi hin ai nh Jaime Roldos va Omar Torrijos. Thm vao o, mt s kin chn ng a xay ra. Xet v li nhun, Bruno la Chu tich thanh cng nht trong lich s cua MAIN. Song, tht bt ng va khng h bao trc, Mac Hall a ha b ng. Chng 25

Ti ra i

Vic Mac Hall ha b Bruno a gy rung chuyn ca MAIN. S kin nay a gy xao trn va chia re trong ni b cng ty. Mc du Bruno cung co kha nhiu ke thu, nhng ngay ca mt vai ngi trong s ho cung tht vong. i vi nhng ngi trong cng ty thi hanh ng nay ro rang la xut phat t s ky. Trong cac cuc thao lun quanh ban n hay quy giai khat, ngi ta ri tai nhau chc Hall cam thy mi nguy t mt ngi kem minh n 15 tui, va la ngi a giup a cng ty at n mt mc li nhun mi. Hall khng th cho phep Bruno c tip tuc ln nh th nay, mt ngi noi. Hall chc chn phai hiu rng vic Bruno se thay th ng ta chi con la vn thi gian va ng se sm phai v vn. Nh chng minh cho nhng li n ai. Hall chi inh Paul Priddy lam Chu tich mi. Paul a lam Pho chu tich cho MAIN trong nhiu nm nay va la mt ky s d hoa ng va rt say m cng vic. Theo ti nghi thi anh ta cung chi la mt ngi an ng ba phai, chm chap, ngi se cui u tun thu nhng y tng nht thi cua Hall va se chng th tr thanh mt nguy c cho Hall vi nhng mc siu li nhun. Nhiu ngi khac na cung cung chung y kin nay. i vi ti, s ra i cua Bruno tht ang bun. Ca nhn ng la mt ngi thng thai va la nhn t chinh giup cho cng vic cua chung ti nc ngoai. Trong khi o, Priddy chi tp trung vao cng vic trong nc va gn nh chng bit gi v vai tro thc cua chung ti nc ngoai. Ti bn khon khng hiu cng ty nay se i v u. Ti a goi in v nha cho Bruno va thy ng y trit ly. John a, ng ta bit rng ng ta khng co mt ly do nao ca, ng noi v Hall nh vy, vi th ti a yu cu mt khoan tin n bu kha kha, va ti a co c no. Mac nm trong tay mt s lng ln c phiu co quyn biu quyt u ai, va mt khi ng ta quyt inh nh th thi ti chng th lam gi c na. Bruno cung ngu y ng ang cn nhc mt vai nghi mi ng vao nhng vi tri cao cp tai cac ngn hang a quc gia a tng la khach hang cua chung ti. Ti hoi ng xem la ti nn lam gi.

Hay lun phong, ng khuyn ti. Mac Hall a mt lin h vi thc tin, nhng chng ai noi cho ng ta bit ca- nht la khng phai luc nay, sau nhng gi ng y a lam vi ti. Vao cui thang 3 nm 1980, do vn con choang vang bi s ra i cua Bruno, ti a i nghi bng thuyn bum ti ao Virgin. i cung ti co Mary, mt c gai cung lam vic cho MAIN. Mc du ti a khng nghi v iu nay khi quyt inh chon ia im nhng gi thi ti bit rng chinh lich s cua vung nay la mt nhn t giup ti a ra quyt inh ma nh o ti co th bt u thc hin quyt tm cho nm mi cua minh. Y nim u tin cht nay n vao mt bui chiu sm trong khi ti i vong quanh ao St. John va i hng chay vao knh Sir Francis Drake, ranh gii phn chia ia phn gia Anh va My trn qun ao Virgin. Tn cua knh ao nay di nhin c t theo tn cua mt ga cp vang ngi Anh. iu nay lam ti nh n nhng ln trong sut thp nin trc o, ti a nghi v nhng tn cp bin va nhng nhn vt lich s khac, nh Drake va Ngay Henry Morgan, ngi a cp boc va boc lt cua cai nhng lai c ngi ta ca tung- thm chi con c phong tc vi hanh ng cua minh. Ti thng t hoi tai sao, du c nui day kinh trong nhng con ngi nh vy ti vn cam thy day dt v nhng hanh ng n cp, boc lt cua ho i vi cac nc nh Innxia, Panama, Clmbia, va cuao. Rt nhiu ngi anh hung cua ti nh Ethan Allen, Thomas Jefferson, George Washington, Daniel Boone, Davy Crockett, Lewis va Clark, la nhng ngi a boc lt ngi da o, cac n l, chim oat t ai khng thuc v minh. Ti a thy mt vai tm gng nh vy xoa diu bt ti li cua minh. Gi y, khi ang i doc theo knh ao Sir Francis Drake, ti nhn ra s in r trong cach nghi trc y cua minh. Ti nh mt s iu ma ti a c tinh l i trong nhiu nm. Ethan Allen a phai vai thang trong cac nha tu hi ham va cht chi cua Anh quc, gn nh lun bi ct xich st nng 30 pound, va ri trong nguc ti cua Anh quc thm mt thi gian na. ng la mt tu nhn chin tranh, bi bt trong trn chin Montreal nm 1775 khi chin u gianh c lp nh Jaime Roldos va Omar Torrijos hin ang u tranh gianh c lp cho dn tc minh. Thomas Jefferson, George Washington, va tt ca cac vi cha gia dn tc khac a khng tic tinh mang cua minh cho nhng ly tng nh vy. Chin thng khng bao gi c bao trc; va ho u hiu rng nu thua trn, ho se bi treo c nh nhng ke phan bi. Daniel Boone, Davy Crockett, va Lewis va Clark cung a chiu nhiu gian kh va a phai hy sinh rt nhiu th. Th con Drake va Morgan? Ti hi m h v giai oan o trong lich s, nhng ti nh rng nhng tin Tin Lanh ngi Anh nhn thy minh bi cac tin Cng giao ngi Ty Ban Nha e doa rt nhiu. Do o, theo ti, nhiu kha nng la Drake va Morgan quay sang lam cp bin chi khm nhng ke o bng cach gianh git ly cua cai cua ch Ty Ban Nha nm cac ch vang nhm bao v s thing ling cua nc Anh, hn la mong mun thu li ring cho chinh minh. Khi chic thuyn cua chung ti ang i xui theo knh ao, lt i trong gio, ri di chuyn n gn cac ngon nui trn bin- ao Great Thatch phia Bc va St. John phia Nam- ti khng tai nao gat bo c nhng y nghi nay ra khoi u. Mary a ti chai bia va vn to bai hat cua Jimmy Buffet. Song khung canh tuyt ep xung quanh va ca cam giac thanh than ma vic bi thuyn thng mang lai vn khng giup ti ht tc gin. Ti c gng xua ui cam giac y. Ti tu can chai bia.

Nhng cam giac y vn khng bung tha ti. Nhng giong noi trong lich s va cai cach ti dung chung thoa man tinh tham lam cua minh khin ti gin d. Ti gin ca cha me minh, va ca vi Tilton- ngi trng trung hoc trn i lun t cho minh la nht- vi a buc ti phai chp nhn mt lich s nh vy. Ti lai m mt chai bia khac. Nu c thi ti a git cht Mac Hall vi nhng gi ng ta a lam vi Bruno. Mt con tau g vi la c bay sc cu vng lt qua trc mt chung ti, nhng canh bum hai bn cng phng, i theo gio doc knh ao. Na ta thanh nin tre het to va vy chung ti, o la dn hippies trong b sarong sang mau, mt cp nam n hoan toan trn trung trn boong trc. Mt iu ro rang toat ra t chic tau va b ngoai cua ho la ho sng trn tau, mt cng ng chung, nhng tn cp bin thi hin ai, t do va phong ang. Ti c vy ho nhng khng tai noa lam c. Ti phai c thng cam giac ghen ty dang ngp tran trong ti. Mary ng trn boong, nhin theo bong ho khut dn. Anh co thich mt cuc sng nh vy khng?, c hoi. Va ti cht hiu. Khng phai tai cha me ti, cung khng phai tai Tilton, hay tai Mac Hall. Ma la bi ti cm ghet chinh cuc sng cua minh. Ngi phai chiu trach nhim, ke ma ti gh tm y, chinh la ban thn ti. Mary bng reo to. C y chi v phia man phai con tau. Ri bc lai gn ti va noi. Vinh Leinster kia, c y noi, ni tha neo m nay y ri. No kia ri, cai vinh nho ang nep minh vao ao St. John, o la ni cac con tau cp bin thng nm phuc kich nhng chuyn tau ch vang i qua vung nc mnh mng nay. Ti cho thuyn lai gn hn na, ri trao banh lai cho Mary va i ln boong trc. Khi c y lai con thuyn vong quanh ao Watermelon vao cai vinh tuyt ep o, ti ha bum va li mo neo ra. Con c y thi kheo leo ha canh bum chinh xung. Ti qung neo ra khoi tau: si xich ri ao xung dong nc trong vt nh pha l va con thuyn tri i mt oan trc khi dng lai. Khi con thuyn a dng hn, Mary nhay xung bi, ri chp mt mt luc. Ti vit lai cho c y mt li nhn ri cheo xung vao b, neo xung ngay sat tan tich cua mt n in trng mia trc y. Ti ngi o, canh dong nc mt luc lu, c gng khng nghi ngi gi, tp trung gat bo moi cam xuc. Nhng ti khng tai nao lam ni. Luc x chiu, ti c gng ht sc leo ln inh i va thy minh ang ng trn bc tng loang l cua n in lu i nay, nhin xung chic thuyn ang neo u. Ti ngm mt tri ln v hng Carib. Moi th luc nay y dng nh tht yn binh, nhng ti hiu rng trc kia khu n in xung quanh minh a tng la ni chng kin nhng canh i kh cc khng k xit; hang trm n l Chu Phi a bo xac ni nay- di nong sung, ho bi bt phai xy dng lu ai, trng va thu hoach mia, va phai vn hanh may moc bin ng th thanh nguyn liu chinh cua ru rum. S yn tinh ni y a che giu cho lich s tan ac cua no, cung nh che giu cn gin ang trao ln trong long ti. Mt tri khut sau inh nui trn ao. Rang chiu o rc trai trn bu tri. Ri mt bin ti dn i, va ti phai i din vi mt thc t phu phang la ti cung chi la mt tn bun n l ma thi, va rng cng vic cua ti MAIN khng chi la dung cac khoan n li keo nhng nc ngheo vao ch toan cu. Nhng d bao c ti thi phng ln khng chi la phng tin am bao rng khi nao t nc chung ti cn du la thi chung ti co th oi cho u mi thi, va vi tri cua ti khng n gian chi la tng li nhun cho cng ty. Ma cng vic cua ti con lin quan n nhng ngi dn va gia inh ho, ho ging nh nhng ngi a bo mang xy dng bc tng ni ti ang ng, nhng ngi ti a boc lt.

Trong 10 nm qua, ti cung chi la con chau nhng tn bun n l a tng lu lt keo vao rng su Chu Phi va lua an ng, an ba ra nhng con tau ang ch sn. Chi khac la theo mt phng thc hin ai hn, tinh vi hn- bi ti cha tng phai trng thy cac xac cht, ngi thy mui thit thi ra, hay nghe nhng ting ku ai oan. Nhng nhng gi ti a lam thi c ac chng kem gi, va chi bi ti a co th trn tranh c, ca nhn ti khng phai trc tip dinh liu gi n nhng xac cht, mui thit ngi, va nhng ting ku bi thng, vi vy co le rut cuc thi ti la ke ti xu xa nht. Ti lic nhin lai con thuyn nho ang neo u, va ang phai chng tra vi dong nc chay xit. Mary ang i th thn trn boong, co le la ang ung mt ly Margarita va ch ti v pha cho ti mt ly. Vao luc o, khi nhin thy c y trong nhng tia nng cui cung cua ngay, trng tht thoai mai, va y tin tng, ti bt cht cam thy day dt v nhng gi ti a lam vi c y va vi tt ca nhng ai a lam vic cho ti, cai cach ma ti a bin ho thanh nhng EHM. Ti ang i x vi ho theo cach ma Claudine a lam vi ti, nhng lai khng co c s chn thanh nh th. Ti ang li keo ho bng vic tng lng va bat ho tr thanh nhng tn bun n l, va cung nh ti, ho ang bi troi buc vao h thng nay. Phai, ho cung a bi bin thanh nhng ke n l. Ti quay lng lai vi bin, vi vinh, va vi ca rang chiu o rc. Ti nhm mt lai trc bc tng do nhng ngi n l bi buc phai ri bo qu hng xy dng nn. Ti nhay ln, chp ly canh cy, va bt u p manh vao nhng bc tng a. Ti c p nh th cho n khi kit sc. Ti nm ln ra co, ngm nhng am my lng l tri. Cui cung thi ti cung quay tr lai xung. Ti ng trn b, nhin ra chic thuyn cua chung ti ang neo u ni dong nc trong xanh, va hiu minh phai lam gi. Ti bit rng nu ti quay tr lai cuc sng trc y, tr lai MAIN va tt ca nhng gi ma MAIN ang ai din, ti se lac ng mai mai. Tin lng cao, tin hu tri, bao him va tin thu lao, tai san... Cang lai o lu ti cang kho co th thoat ra c. Ti a tr thanh mt n l. Ti co th tip tuc anh minh nh t nh ti a anh vao nhng bc tng a o, hoc ti co th chay trn. Hai ngay sau ti tr lai Boston. Vao ngay 1 thang 4 nm 1980, ti bc vao vn phong cua Paul Priddly va xin thi vic.

PHN IV: 1981- HIN TAI

Chng 26

Cai cht cua Tng thng cuao

i khoi MAIN khng d chut nao. Paul Riddy khng th tin ni iu o. Ca thang t, anh ta nhay mt.

Ti qua quyt vi anh ta la ti hoan toan nghim tuc. Ti nh Paula a tng khuyn ti khng nn gy thu ich vi bt c ai hoc cho ai bit bt c ly do gi nghi ngi rng ti co th vach trn cng vic EHM cua minh, ti nhn manh rng ti anh gia cao nhng gi MAIN lam cho ti nhng ti mun tin xa hn na. Ti lun mun vit v nhng ngi ma ti c MAIN gii thiu khp ni trn th gii, nhng khng lin quan gi n chinh tri ca. Ti noi ti mun lam cng tac vin cho National Geographic va mt vai t tap chi khac, va ti mun c tip tuc i du lich. Ti tuyn b lun trung thanh vi MAIN va th rng ti se lun ca ngi MAIN. Cui cung, Paul cung ng y. Sau o, n lt tt ca nhng ngi con lai ra sc khuyn ti ng i khoi MAIN. Ti lun phai nghe nhng li nh cng vic nay tht tt vi ti, co nhng ngi thm chi con cho rng ti mt tri. Ti cht hiu rng khng ai mun chp nhn s tht la ti t i khoi MAIN , co le mt phn vi iu o buc ho phai nhin lai chinh minh. Nu s ra i cua ti khng phai la in r, thi co le chinh lai nh ho mi la mt tri. Nhin nhn ti nh la mt ngi in r co le d chiu hn. Nhng phan ng cua am nhn vin di quyn cua ti mi khin ti thc s bi ri. Trong mt ho, ti a bo ri ho trong khi cha co ai chun bi co th k nhim ti. Mc du vy, ti a quyt inh. Sau bao nhiu nm thang n o, ti kin quyt phai xoa s moi th. Tht khng may, moi vic khng sun se nh vy. Thc s thi ti khng con vic lam, nhng vi ti vn cha phai la mt hi vin co quyn han nn s tin ban c phiu khng u ti co th bo vic, nu lai MAIN thm vai nm na, rt co th ti se tr thanh mt nha triu phu 40 tui nh ti a tng hinh dung, nhng gi y ti mi 35 va muc tiu o con qua xa vi. Qua la mt ngay thang t lanh leo va am am Boston. Th ri mt ngay Paul Riddy ly c goi ti n vn phong. Mt khach hang ang doa bo chung ta, anh ta noi. Ho thu chung ta chi vi ho mun anh lam ai din cho ho vi t cach la nhn chng chuyn mn. Ti cn nhc. Trong luc ngi i din chi cach Paul mt cai ban ti a quyt inh. Ti t t gia cho minh mt cai gia cao gp ba ln lng thang cu cua ti tai MAIN. Khng ng anh ta chp nhn, va th la s nghip mi cua ti bt u. Nhng nm sau o ti lam vic vi t cach ngi lam chng cp cao- phn ln cho nhng cng ty in lc cua My ang cn Uy ban dich vu cng ph duyt xy dng cac nha may nng lng mi. Mt trong s nhng khach hang cua ti la cng ty dich vu cng cua New Hampshire. Cng vic cua ti la chng minh trc toa tinh kha thi cua nha may nng lng hat nhn Seabrook, mt d an ang gy nhiu tranh cai. Tuy khng trc tip lin quan n My Latinh na, nhng ti vn theo doi nhng s kin vn din ra o. Vi t cach la mt nhn chng chuyn mn, ngoai nhng luc phai ra hu toa, ti co rt nhiu thi gian. Ti gi lin h vi Paula va ni lai nhng quan h ma ti co t nhng ngay con lam vic cho Qun oan Hoa binh cuao- t nc bng tr thanh tm im cua moi s chu y trong nn chinh tri du la quc t. Jaime Roldos ang ln. ng coi trong nhng gi ng a ha khi ng ra tranh c va ang tim moi cach chng lai cac cng ty du la. Dng nh ng nhn thy rt ro nhng iu ma ngi khac ca hai b knh ao Panama khng thy hoc c tinh khng thy. ng hiu rng nhng gi ang din ra co nguy c bin th gii thanh mt ch toan cu ma trong o nhng ngi dn nc ng se chi ong mt vai tro rt nho, gn nh la n l. Nhng bai bao noi v ng ma ti oc gy n tng manh khng chi bi s tn tuy cua ng ma con bi kha nng nhin nhn vn mt cach uyn thm cua ng. Nhng vn su

xa ma ng nhin thy chinh la cai thc tin rng, chung ta ang bc vao mt ky nguyn mi cua nn chinh tri th gii. Thang 11/1980, trong cuc chay ua vao Nha Trng, Carter a thua Reagan. Hip c knh ao Panama ma ng am phan vi Torrijos, tinh hinh Iran, c bit la s tht bai trong k hoach giai cu nhng con tin bi bt gi tai s quan My la ly do chinh khin ng thua cuc. Nhng mt iu gi o t nhi hn cung ang din ra. Mt Tng thng vi muc tiu ln nht la hoa binh th gii, ngi quyt tm han ch s phu thuc cua My vao du la a bi thay th bi mt ke vi nim tin rng chinh sc manh qun s, quyn kim soat tt ca cac mo du mi giup nc My nm gi mt cach chinh ang vi tri chop bu cua th gii, va o la mt phn cua Thuyt banh trng theo inh mnh. Vi Tng thng, ngi cho lp nhng tm panen nng lng mt tri trn noc nha Trng a bi thay th bi mt ke ma ngay sau khi chim linh c phong bu duc a cho ha nhng tm panen o xung. Co th Carter khng phai la mt nha chinh tri tai gioi, nhng gic m v nc My cua ng cung ging nh nhng iu c vit trong ban tuyn ngn c lp cua chung ta. Nhin lai ng tht hoai c vi nhng y tng a uc kt nn dn tc nay va a a t tin chung ta n b bin cua nc My. Khi chung ta so sanh ng vi nhng ngi tin nhim gn ng nht va vi nhng ngi k vi, ng hoan toan khac hn. Cai nhin v th gii cua ng khac hn vi cai nhin cua nhng EHM . Trong khi o, Reagan chc chn se la ngi gop phn xy dng ch toan cu, la mt by ti cua ch tp oan tri. Vao thi im ng ta nhm chc, ti thy vic trc kia ng ta a tng la mt din vin Hollywood tht phu hp, vi nh vy ng ta la ngi a tng lam theo nhng chi thi t trn xung cua nhng ngi co th lc, mt ngi bit nhn mnh lnh. o se la mt c im cua ng ta. ng ta se phuc vu cho nhng ngi chay nh con thoi t cac vn phong cua nhng tng giam c cng ty n cac hi ng cua ngn hang va n nhng hanh lang cua chinh phu. ng ta se phuc vu nhng ngi ma nhin qua tng chng nh lam vic cho ng ta nhng thc ra chinh ho lai nm quyn iu hanh chinh phu- nhng ngi nh Pho tng thng George H. W. Bush, ngoai trng George Strultz, b trng quc phong Caspar Weinperger, Richard Cheney, Richard Helms, va Robert McNamara. ng ta se bao v nhng gi ma ho mun: mt nc My kim soat toan th gii cung tt ca ngun lc cua no, mt th gii tun theo mnh lnh cua My, va qun i My se cung c nhng lut l ma nc My t ra, mt h thng thng mai va ngn hang ung h nc My nh vi thu linh cua ch toan cu. Hng ti tng lai, dng nh chung ta ang bc vao mt giai oan y trin vong cua cac EHM. Lai la mt tro ua na cua s phn khi ti chon ung thi khc lich s nay rut lui. Tuy vy, cang cn nhc ky ti cang cam thy d chiu. Ti bit ti a quyt inh ung. iu nay v lu dai se th nao, ti khng ro nhng ti bit rng trong lich s khng co mt ch nao tn tai lu va thi th thi lun thay i. Theo cach nhin cua ti, nhng ngi nh Roldos cho phep chung ta hy vong. Ti chc chn la vi tng thng mi cua cuao nhin thy nhng iu kho lng trong tinh th hin nay. Ti bit ng a tng ngng m Torrijos va a tan thng lp trng dung cam cua Carter v knh ao Panama. Ti co cam giac Roldos chc chn se khng chun bc. Ti chi hy vong s kin cng cua ng se soi ng cho nhng ngi ng u cac quc gia khac, ng va Torrijos co th cho ho ngun cam hng ma ho cn. u nm 1981, chinh phu cua Roldos chinh thc trinh Quc hi cuao d lut v khi thai hydrocacbon mi. Nu c thi hanh, d lut nay se lam thay i mi quan h

gia cuao va cac cng ty du la. Trn nhiu giac , d lut nay co tinh cp tin va thm chi quyt lit. Ro rang no c lp ra thay i hoat ng cua cac cng ty. Anh hng cua no se vn ra ngoai bin gii cuao, n hu ht cac nc My Latinh va khp th gii.1 Cac cng ty du la phan ng ung nh d oan- ho tranh thu ht cac th lc va tin bac ma ho co. Nhng ngi phu trach quan h cng ng cua cac cng ty nay bt u chin dich bi nho Jame Roldos, va nhng ngi chuyn i vn ng hanh lang lao n Quito va Washinton vi nhng cp tai liu y cht tin va nhng li hm doa. Ho c thu dt hinh anh vi Tng thng u tin c bu mt cach dn chu trong lich s cn ai cua cuao nh mt Castro th hai. Nhng Roldos khng chiu khut phuc trc bt ky s hm doa nao. ng phan ng bng cach vach mt nhng m mu chinh tri va du la- tn giao. ng cng khai buc ti Vin ngn ng mua he a cu kt vi cac cng ty du la va ngay sau o, bng mt nc c tht tao bao- thm chi la liu linh, ng truc xut vin nay khoi cuao.2 Chi vai tun sau khi chng trinh cua ng c trinh quc hi va chi vai ngay sau khi ng ui c nhng ngi truyn giao cua Vin Ngn ng mua he, ng canh bao nhng t chc nc ngoai, co ca cng ty du la va khng chi dng lai o, rng nhng k hoach ma ho inh thi hanh khng co li cho ngi dn cuao, ho se buc phai ri khoi t nc nay. ng thuyt trinh mt bai din vn quan trong tai sn vn ng Olympic Atahualpa Quito va sau o i ti mt lang nho nam cuao. ng cht o trong mt tai nan may bay, vao ngay 24thang 5 nm 1981.3 Ca th gii bi sc. Nhng ngi My Latinh ni gin. Bao chi khp ban cu loan tin: Mt vu am sat cua CIA!. Bn canh s tht la Washington va cac cng ty du la cm ghet ng, nhiu s kin khac dng nh cung ung h li buc ti nay, va mi nghi ng ngay cang tng ln khi nhiu thng tin c tung ra. Tuy khng co bng chng cu th, nhng mt s nhn chng khng inh rng Roldos a c bao trc v vu am sat va co nhiu bin phap phong va co dung hai chic trc thng khac nhau. n gi phut cui cung, mt si quan a thuyt phuc ng i bng chic trc thng nghi trang. Chic nay a n tung. Bt chp phan ng cua th gii, tin tc hu nh khng c ng tai trn bao chi My. Osvaldo Hurtardo ln k vi chc tng thng. ng ta phuc hi lai Vin Ngn ng mua he va nhng cng ty du la tai tr cho t chc nay. Cui nm, ng ta cho bt u mt chng trinh y tham vong nhm tng san lng du cho Texaco va mt s cac cng ty nc ngoai khac tai vinh Guayaquil va vung vinh Amazon.4 Omar Torrijos, ca tung Roldos, noi v ng nh noi v mt ngi anh em. ng a thu nhn a co nhng cn ac mng v vu am sat chinh minh; ng thy minh ri t trn tri xung trong mt qua cu la khng l. o la mt li tin tri. Chng 27

Panama: Lai mt vi Tng thng na bi am sat

Cai cht cua Roldos lam ti sng st, mc du ang ra ti khng nn sng st nh vy. Ti u co ngy th. Ti a tng bit n Arbenz, Mossadegh, Allende- va rt nhiu ngi

khac na, nhng ngi ma tn tui cua ho cha bao gi c nhc n trn bao ci hoc cac cun sach lich s nhng cuc i cua ho a bi huy hoai hoc bi rut ngn lai bi ho a dam ng ln chng lai ch tp oan tri. Song ti vn sng st. No din ra qua trng trn. Sau thanh cng vang di cua chung ti A rp Xut, ti a kt lun rng nhng hanh ng tr tren nh vy a thuc v qua kh. Ti nghi rng nhng con cho rng a c nht vao s thu. Gi ti bit ti a sai. Ti dam chc cai cht cua Roldos khng phai la mt tai nan. No co tt ca du hiu cua mt vu am sat do CIA sp t. Ti hiu no c thc hin tht trng trn gi i mt li e doa. Chinh phu Reagan, vi hinh tng cua mt chang trai cao bi Hollywood, la mt phng tin ly tng chuyn tai nhng thng ip nh vy. Nhng con cho rng a quay tr lai. Chung mun Torrijos va bt ky ai co y inh tham gia vao chin dich chng lai ch tp oan tri hiu c vn o. Nhng Torrijos khng chiu lui bc. Ging nh Roldos, ng khng bi e doa. ng cung truc xut Vin Nghin cu mua he va kin quyt t chi li nghi cua chinh phu Reagan v vic am phan lai hip c knh ao. Hai thang sau khi Roldos bi am sat, cn ac mng cua Torrijos tr thanh s tht, ng cht trong mt vu tai nan may bay. o la vao ngay 31 thang 7 nm 1981. Chu My Latinh va ca th gii quay cung. Torrijos ni ting trn khp th gii; ngi ta ngng m ng vi ng a buc My phai tra lai knh ao Panama cho nhng ngi chu hp phap cua no va vi ng tip tuc ng ln chng lai Reagan. ng la nha v ich trong cuc ua oi nhn quyn, la lanh tu cua mt dn tc a m rng vong tay on nhn nhng ngi ti nan chinh tri, trong o co ca quc vng Iran, mt ting noi thuyt phuc cho cng bng xa hi, ngi ma nhiu ngi tin rng phai c c cho giai Nobel vi Hoa binh. Gi y ng a ra i. Mt vu am sat cua CIA!. Mt ln na bao chi va cac bai xa lun lai tran ngp dong ch nay. Graham Greene m u vi cun sach lam quen vi vi tng, cun sach ma ng vit t chuyn i ma ti gp ng tai khach san Panama vi oan sau: Nm1981, khi ac a c sp xp cho chuyn thm ln th nm ti Panama cua ti thi chung in thoai reo. Herera, mt ngi ban va la ngi lun tip ai ti nng hu mi ln ti n Panama bao tin tng Omar Torrijos a ra i. Chic may bay nho ch ng n ngi nha cua chinh minh tai Coclesito vung nui Panama a n tung va khng mt ai sng sot. Vai ngay sau, trung si Chuchu, bit hiu Jose de Jesus Martinez, cu giao s trit hoc Mac tai trng ai hoc Panama, giao s toan va th, noi vi ti: Co mt qua bom trong cai may bay y. Ti bit co mt qua bom trong may bay, nhng ti khng th noi vi anh qua in thoai tai sao ti bit.1 Dn chung khp ni khoc than cho s ra i cua mt ngi ni ting la lun bao v ngi ngheo va nhng ngi bi ap bc va ho cm phn oi Washington m cuc iu tra v nhng hoat ng cua CIA. Tuy nhin, iu nay a khng xay ra. Co rt nhiu ngi cm thu Torrijos, va trong danh sach y co nhng tn tui y th lc. Khi con sng, ng a tng bi Tng thng Reagan, Pho Tng thng Bush, B trng Quc phong Weinberger va cac Tng tham mu trng cung nh rt nhiu tng giam c cac tp oan hung manh cm ghet khng giu dim. c bit, cac tng linh qun i a phat in ln vi nhng iu khoan trong hip c Torrijos- Carter buc ho phai ong ca trng qun s My va b tng chi huy chin tranh min Nam. iu nay buc ho i u vi mt thach thc ln. Mt la ho phai tim cach khng phai lam theo hip c, hai la phai tim mt nc khac sn sang tip nhn nhng cn

c nay- mt vin canh khng tng vao cui th ky XX. Tt nhin, con mt giai phap na, thu tiu Torrijos va am phan lai hip c nay vi ngi k vi cua ng. Nhiu tp oan a quc gia khng l cung nm trong danh sach nhng ke thu cua Torrijos. Phn ln nhng tp oan nay co mi lin h mt thit vi cac chinh tri gia My va u dinh liu n vic boc lt sc lao ng va cac ngun tai nguyn thin nhin cua My Latinh- du la, g, ng, bxit, va t nng nghip. o la nhng cng ty ch bin, nhng cng ty vin thng, cac tp oan hang hai va vn tai, cac cng ty xy dng va cng ngh. Tp oan Bechtel la mt vi du in hinh v mi quan h mt thit gia cac cng ty t nhn va chinh phu My. Ti bit ro Bechtel; tai MAIN chung ti thng lam vic vi cng ty nay va ky s trng cua cng ty a tr thanh mt ngi ban thn cua ti. Bechtel la cng ty xy dng va lp ghep co th lc nht nc My. Chu tich va lanh ao cng ty la George Schultz va Caspar Weinberger, nhng ngi a ht sc khinh mit Torrijos khi ng cng khai ng y vi mt k hoach cua Nht Ban v vic knh ao Panama hin tai bng mt knh ao khac hiu qua hn.2 Vic nay se khng chi tc oat quyn s hu cua My ma con gat Bechtel khoi mt trong nhng cng trinh xy dng si ng va beo b nht cua th ky. Torrijos ng ln chng lai tt ca bon ho, va ng lam iu nay vi mt oc hai hc thanh lich, duyn dang va tuyt vi nht. Gi y ng a cht, va thay th ng la ngi c ng u, Manuel Noriega, mt ngi khng uy tin, khng sc thu hut, cung chng co c s di dom va tri thng minh cua Torrijos, ngi ma rt nhiu ngi ng rng khng h co kha nng chng lai nhng Bush, Reagan, va Bechtel cua th gii. Ban thn ti bi suy sup bi bi kich nay. Ti ngi hang gi suy nghi v nhng cuc noi chuyn vi Torrijos. Mt m, ti ngi rt lu nhin chm chm vao bc anh cua ng trong mt t tap chi va hi tng lai m u tin cua minh Panama, i taxi trong ma, dng lai trc tm ap phich khng l vi bc anh cua ng. Ly tng cua Omar la t do; cha co th vu khi nao co th git cht c mt ly tng!. Ky c v cu noi o kin ti rung minh, ht nh trong cai m bao ngay nao. Khi y ti khng h bit rng cung vi Carter, Torrijos se tra lai knh ao Panama cho nhng ngi xng an c s hu no mt cach hp phap, rng chin thng nay, cung vi nhng c gng hoa giai cac bt ng gia nhng ngi My Latinh xa hi chu nghia va nhng tn c tai, se lam cho chinh quyn Reagan- Bush phat in ln va tim cach ham hai ng.3 Ti khng th bit rng vao mt m khac ng se bi git trong chuyn bay thng thng trn chic Twin Otter, hoc la phn ln th gii tr nc My se tin chc la cai cht cua Torrijos khi mi 52 tui chi la mt vu am sat na trong hang loat cac vu am sat cua CIA. Nu Torrijos con sng, chc chn ng se tim cach dp tt lan song bao lc ang dy ln va tng mang tai hoa cho bit bao dn tc Trung va Nam My. Cn c vao nhng gi ng a lam c, rt co th ng se tim cach at c mt thoa thun lam giam bt s tan pha cua cac cng ty du la quc t tai khu vc Amazon nh cuao, Colombia, va Pru. Va hanh ng nay cung se giup lam bt i nhng cuc xung t khung khip ma Washington nhc n nh khung b va cuc chin ma tuy, nhng Torrijos lai nhin nhn nhng hanh ng nay nh hanh ng cua nhng con ngi tuyt vong bao v gia inh va mai nha cua ho. Quan trong hn, ti dam chc ng se tr thanh mt hinh mu cho mt th h cac nha lanh tu mi Chu My, Chu Phi, va Chu A- iu ma CIA, NSA va nhng EHM khng bao gi cho phep xay ra. Chng 28

Cng ty cua ti, Enron, va George W. Bush

Vao thi im Torrijos bi am sat, a my thang lin ti khng gp Paula. Ti hen ho vi c gai khac, trong o co Winifred Grant, mt nha quy hoach mi trng tre ma ti gp MAIN; tinh c b cua c lai la ky s trng cua Bechtel. Paula ang hen ho vi mt nha bao Colombia. Chung ti vn la ban nhng quyt inh ct t nhng si dy tinh cam lang man. Ti vt ln vi cng vic lam chng chuyn mn cua minh, c bit trong vu bin h cho Nha may Nng lng hat nhn Seabrook. Dng nh ti lai ang ban re minh, lai tr v vi vai tro cu cua minh n gian chi vi tin. Winifred giup ti rt nhiu trong thi gian nay. C y la mt nha mi trng hoc nhng ng thi rt hiu v s cn thit phai cung cp in vi lng ngay cang tng. C y ln ln vung Berkeley cua vinh ng San Francisco va tt nghip ai hoc UC Berkeley. C y la mt ngi phong khoang, co cai nhin cuc sng i lp hn vi cach nhin kht khe cua b me ti va Ann. Quan h cua chung ti tin trin tt. Winifred xin nghi phep MAIN, va chung ti cung i trn chic thuyn cua ti doc b ai Ty Dng xung Florida. Chung ti thng thuyn lai cac bin cang ti co th bay i lam chng chuyn mn. Cui cung, chung ti xung West Palm Beach, Florida va thu mt cn h o. Chung ti kt hn va con gai ti, Jessica, chao i ngay 17/05/1982. ti a 36 tui, gia hn nhiu so vi am an ng vn a v n cac lp hoc kin thc chm soc ba me va tre s sinh. Mt phn cng vic cua ti v Seabrook la phai thuyt phuc Uy ban dich vu cng cng New Hampshire rng nng lng hat nhn la giai phap tt nht va hiu qua nht cung cp in cho bang. Tht ang tic, cang tim hiu vn ky hn, ti cang nghi ng gia tri cua nhng ly le ma ti a ra. Vao thi im y, tai liu, sach bao noi v vn nay lun thay i, phan anh nhng bc tin trong nghin cu, va ngay cang cho thy co rt nhiu loai hinh nng lng khac, u vit hn hn nng lng hat nhn ca v mt ky thut ln hiu qua. Ri can cn cung bt u lch khoi thuyt cu cho rng nng lng hat nhn la an toan. Ngi ta t ra nhng cu hoi nghim tuc v tin cy cua cac h thng h tr, v vic ao tao nhng can b vn hanh, v khuynh hng s sut trong yu t con ngi, s hao mon may moc va s thiu an toan cua vic loai bo cac cht thai hat nhn. Ti bt u cam thy lo lng, khng thoai mai vi nhim vu ma ngi ta a tra tin ti hoan thanh va phai tuyn th lam cai vic ma rt cuc se khin ti phai ra toa. Ti ngay cang tin chc rng co nhng cng ngh phat in mi ma khng lam hai n mi trng. c bit la nhng cng ngh phat in t nhng cht ma trc y ngi ta vn coi la cht thai. Ri mt ngay ti thng bao vi cac ng chu tich tai cng ty dich vu New Hampshire la ti se khng lam chng cho ho na. Ti t bo cai cng vic mang lai cho ti rt nhiu tin va quyt inh thanh lp cng ty co th ng dung nhng cng ngh mi nay va a vao thc tin nhng gi trc y mi chi la ly thuyt. Winifred ung h ti hoan toan, bt chp nhng iu khng lng trc c cua mt cuc mao him, bt chp thc tin la ln u tin trong i, c y sp co con. Vai thang sau khi Jessica chao i, nm 1982, ti thanh lp h thng nng lng c lp (IPS), mt cng ty vi s mnh xy dng nhng nha may nng lng co li cho mi trng va dng ln nhng m hinh khuyn khich cac cng ty khac noi theo. o la mt cng vic rt mao him, va phn ln nhng cng ty theo ui iu nay a thy bai. Tuy

vy, nhng s trung hp ngu nhin a lun xut hin cu chung ti. Thc t ti dam chc la rt nhiu ln a co ngi giup ti, rng ti c n ap cho nhng gi ti a lam trc kia va vi ti a bit gi im lng. Bruno Zambotti nhn mt vi tri cao cp tai Ngn hang phat trin Lin My. ng ng y vao hi ng quan tri cua IPS va lo v mt tai chinh cho cng ty non tre. Chung ti nhn c s h tr t Bankers Trush; ESI Energy; Prudential Insurance Company; Chadbourne va Parke (mt cng ty lut ln trn Wall Street, cng ty ma Ed Muskie, cu thng nghi si My, ng c vin tng thng va ngoai trng la mt cng s); va Riley Stoker Corporation (mt cng ty xy dng, thanh vin cua tp oan Ashland Oil Company, cng ty nay a thit k va xy dng nhiu ni hi tinh xao bng nhng cng ngh co tinh t pha cho cac nha may in). Chung ti thm chi co c ca h tr t quc hi My, chung ti c min mt loai thu c bit, iu nay giup cho IPS co c li th so vi nhng i thu khac. Nm 1986, ca IPS va Bechtel cung luc khi cng xy dng nha may nng lng vi nhng cng ngh tin tin va hin ai nht t than ph thai khng gy nn ma axit. n cui thp ky, ca hai cng ty a lam nn mt cuc cach mang trong nganh dich vu cng, trc tip gop phn cung c lut chng nhim quc gia bng cach chng minh mt cach dt khoat rng rt nhiu th ma trc y ngi ta vn tng la cht thai co th c chuyn thanh in, va than co th t ma khng gy nn ma axit va nh vy bac bo nhng lun iu trai ngc cua cac cng ty dich vu cng. Nha may cua chung ti cung chng minh rng co th huy ng vn cho nhng cng ngh cha qua kim nghim va tin tin nh vy thng qua mt cng ty t nhn qui m nho, qua ph Wall va cac phng tin tai chinh thng thng.1 Mt li ich na cua vic nay la nha may nng lng cua IPS thai khi thai nhit vao mt nha kinh khoang 1,5 hecta thay vi thai vao khng khi hay vao ngun nc gy nhim mi trng. Vai tro Chu tich IPS cua ti giup ti bit c nhng gi ang din ra trong nganh nng lng. Ti quen vi nhng ngi co th lc trong cac nganh: cac lut s, nhng ngi vn ng hanh lang, cac chu ngn hang u t, va cac vin chc cao cp cua cac cng ty ln. Ti cung co li th la b v lam vic hn 30 nm tai Bechtel, gi cng vi cua mt ky s trng, va gi ng ang chiu trach nhim xy dng mt thanh ph Arp xut- kt qua trc tip cua cng vic ma ti a lam vao nhng nm 70, trong thi ky vu ra tin cua Arp Xut. Winifred ln ln gn tru s chinh Bechtel tai San Francisco va cung la thanh vin cua ai gia inh cai cng ty y; cng vic u tin cua c y sau khi tt nghip UC Berkeley la Bechtel. Nganh nng lng ang trai qua mt thay i ln. Cac cng ty cng trinh ln ang dung moi thu oan mua lai hoc chi it thi cung canh tranh vi cac cng ty trc kia a tng c quyn. Bai bo quy inh, lut l a tr thanh khu hiu, lut l lin tuc thay i. y ry c hi cho nhng ke tham vong mun li dung tinh th hn loan tai toa an va quc hi. Nhng ngi am hiu trong nganh goi y la Min Ty hoang da cua nganh nng lng. Mt trong s nhng nan nhn cua qua trinh nay la MAIN. ung nh Bruno a d oan, Mac Hall a mt ht khai nim v thc t va khng mt ai dam noi vi ng ta iu o. Paul Riddy cha bao gi nm quyn va nhng ngi ng u MAIN khng chi khng chp thi c, khng tn dung nhng c hi ma nhng thay i ln lao trong nganh em lai ma con pham mt loat sai lm. Chi vai nm sau khi Bruno at dc mc lai ky luc, MAIN a anh mt vi tri EHM cua minh va ri vao tinh trang kit qu tai chinh. Nhng hi vin cua MAIN ban no cho mt cng ty xy dng va lp ghep ln bit tn dung thi c.

Trong khi vao nm 80. Ti nhn c gn 30 la cho mi c phn thi nhng c ng khac chi nhn c cha n mt na s o sau gn bn nm. Th la mt trm nm y kiu hanh cua cng ty a kt thuc mt cach nhuc nha. Ti bun khi nhin thy cng ty bi xoa s nhng ti cung cam thy rng minh a ra i ung luc. Tn tui MAIN con tn tai vi ngi s hu mi thm mt thi gian na, nhng sau o no hoan toan bin mt. Cai biu trng ma trc y tng rt co trong lng vi nhiu quc gia trn th gii a chim vao qun lang. MAIN la thi du cua mt cng ty a khng ng u c vi s thay i cua nganh nng lng. Trai ngc vi MAIN la hinh anh mt cng ty phat trin nhanh nht trong nganh bng nhin xut hin va ngay lp tc ly c nhng hp ng khng l. Phn ln nhng bui hop thng bt u bng nhng cu chuyn gu, ngi ta ung ca ph, sp xp lai giy t, va thi im nay, nhng cu chuyn gu thng xoay quanh Enron. Khng mt ai ngoai cng ty co th hiu c lam th nao ma Enron co th at c nhng iu ky diu nh vy. Nhng ngi trong cuc chi ci va gi im lng. i khi, vi bi hoi dn, ho noi v mt cach quan ly mi, cach quan ly cac ngun tai chinh y sang tao va v vic ho cam kt chi thu nhng nha quan ly bit cach vn ng hanh lang trn khp th gii. Vi ti, tt ca nhng iu nay nghe co ve nh la mt kiu EHM mi. ch toan cu ang tin ln phia trc vi mt tc trong mt. Vi nhng ngi quan tm n du la va n tinh hinh quc t nh chung ti, mt tai nong hi na la con trai cua Pho Tng thng, Geogre W. Bush. Cng ty u tin cua tay nay, Arbusto (ting Ty Ba Nha cua t Bush (bui rm)) la mt tht bai ma cui cung cu c chi nh sap nhp vi Spectrum 7. Sau o Spectrum 7 gn nh ng trn b vc pha san va Harken Energy Corporation a mua lai cng ty nay vao nm 1986. George Bush c gi lai trong Hi ng Quan tri vi t cach la mt nha t vn vi mc lng 120.000 la mi nm.2 Tt ca chung ti u cho rng Bush co c vi tri nay la nh vao ng b Pho Tng thng cua minh, vi nhng thanh tich cua ng ta khi con la quan ly cng ty du la chc chn khng u am bao cho ng ta vi tri nay. Vic Harken nhn c hi nay bt u m rng cac chi nhanh kinh doanh ra nc ngoai va tich cc tim cach u t Trung ng cung khng phai la ngu nhin. Tap chi Vanityfair a binh lun: T khi Bush co chn trong hi ng quan tri, nhng iu ky diu bt u xay n vi Harken- cac c hi u t mi , nhng ngun tai chinh bt ng, quyn c lp t gian khoan ht sc ngu nhin.3 Nm 1989, Amoco ang am phan vi chinh phu cua Bahrain v quyn lp t gian khoan ngoai khi. Khi o Pho Tng thng Bush c bu tng thng. Lin sau o, Michael- mt c vn cua B ngoai giao c giao nhim vu hng dn cho ai s My mi Bahrain, Charles Hostler- sp t mt cuc gp mt gia chinh phu Bahrain va Harken Energy. Ngay lp tc Amoco c Harken th chn. Mc du Harken cha bao gi t gian khoan ngoai khu vc ng Nam nc My, va lai cang cha bao gi ngoai khi, cng ty nay a danh c quyn t dan khoan Bahrain, mt iu cha tng xay ra trong th gii Arp. Chi trong vong vai tun gia c phiu cua Harken Energy tng hn 20%, t 4.5$ ln 5,5$ cho mi c phiu. K ca nhng bc lao lang trong nganh nng lng cung bi sc bi s kin Bahrain. Ti hy vong G.W. Bush khng lam bt c iu gi khin cha anh ta phai tra gia, mt ngi ban lut s cua ti, chuyn lam v linh vc nng lng va cung la mt ngi ht sc ung h ang Cng hoa noi. Chung ti ang ung Cocktail tai mt quan bar goc ph Wall, trn inh toa nha thng mai th gii. Anh ta noi mt cach chan nan: Ti khng bit co

ang th khng, lc u mt cach bun ba, anh tip chng bit s nghip cua ng con co ang ng b phai mao him cai chc tng thng khng?. Ti khng ngac nhin nh nhng ngi khac, nhng co le la vi ti co mt trin vong c nht v nhi. Ti a tng lam vic cho chinh phu C oet, Arp Xut, Ai cp va Iran, ti hiu nn chinh tri Cn ng, va ti bit la Bush, cung ging nh nhng ngi quan ly Enron, la mt phn cua cai mang li ma ti va nhng ng s EHM cua minh a tao dng ln; ho la nhng ia chu va ng chu n in. Chng 29

Ti nhn hi l

Trong quang i nay, ti a nhn ra rng chung ta qua tht a bc vao mt thi ai mi cua nn kinh t th gii. Cac s kin ni ui nhau xay ra khi Robert Mac Namarangi a tng la thn tng cua ti- ln nm gi cng vi B trng B Quc phong va Chu tich Ngn hang th gii, khin ti ngay cang cam thy khip s. Cai cach tip cn kinh t hoc theo trng phai Keynes cua Mac Namara, va cach lanh ao hung hng cua ng ta a xm nhp khp moi ni. Khai nim EHM a chi phi tt ca cac phong cach quan ly cua cac giam c iu hanh trong u loai linh vc kinh doanh. Co th NSA a khng tuyn chon va lu gi h s cua ho, nhng ho cung lam cng vic, chc nng ging nh vy. Cai khac bit duy nht la gi y nhng vi giam c EHM cua cac cng ty khng nht thit phai dinh liu ti hoat ng cua gii ngn hang quc t khi ma cai ngh cu cua ti tip tuc phat trin, cai kiu EHM mi nay con ph bay nhng mt tai hai hn nhiu. Trong nhng nm 1980, a s lp tre i ln t hang ngu quan ly bc trung tin tng rng ngi ta co th lam bt c iu gi vi muc ich lam tng li nhun. Cai ch toan cu chi n gian la mt li mon n vi li nhun. Nganh nng lng ni ti ang lam vic a ngay lp tc chay theo nhng xu th mi. D lut chinh sach iu chinh dich vu cng (PURPA) c Quc hi thng qua nm 1978, vt qua mt loat cac rao can lut phap, va cui cung a tr thanh lut vao nm 1982. Ban u, Quc hi hinh dung la lut nay se la mt cach khuyn khich cac doanh nghip t nhn nho nh cng ty cua ti khai thac cac nhin liu thay th va tim ra mc t pha trong san xut in. Theo iu lut nay, cac cng ty dich vu cng ln phai mua nng lng do cac cng ty nho hn san xut vi mt gia hp ly phai chng. Tng thng Carter a tng m v mt nc My khng phu thuc vao du la- du la noi chung ch khng chi la du la nhp khu, va chinh sach nay kt qua cua c m y. Muc ich cua iu lut ro rang la va khuyn khich s dung cac ngun nng lng thay th va ung h cac cng ty t nhn nho, vn ai din cho s nhay ben, nng ng cua ngi dn My, nhng trn thc t moi vic a khng nh mong i. Trong sut thp nin 80 va u nhng nm 90, s nhay ben, nng ng khng con ong vai tro quan trong na ma thay vao o la s bai bo cac quy inh. Ti a chng kin canh phn ln cac cng ty nho bi cac cng ty xy dng va lp ghep ln, va chinh cac cng ty dich vu cng nut chng. Cac cng ty dich vu cng a tim moi ke h trong lut phap thanh lp cng ty c phn cho phep nhng cng ty nay va s hu ca nhng cng ty dich vu phai chiu nhng quy inh ngt ngheo ln nhng cng ty nng lng c lp c u

ai v nt phap ly. Rt nhiu cng ty ln a phat ng nhng chin dich nhm lam cho cac cng ty nho pha san ri sau o mua lai chung. Cac cng ty khac thi n gian la t ng ra thanh lp nhng cng ty nng lng c lp cua ring minh. Mong mun giam bt s phu thuc cua My vao du la a bi gat sang mt bn. Reagan chiu n cac cng ty du la, Bush a tng pht ln nh kinh doanh du la. Va phn ln nhng ngi trong cuc va thanh vin ni cac cua ca hai chinh phu nay u a tng trong nganh du la hoc lam vic cho cac cng ty xy dng va lp ghep co quan h mt thit vi du la. Hn na, suy cho cung, khng chi ring ang Cng hoa la con n cua nganh du la va xy dng; rt nhiu ngi thuc ang Dn chu cung a c li nh hai nganh nay va chiu n chung. IPS tip tuc theo ui cai y tng tao ra mt ngun nng lng khng co hai cho mi trng. Chung ti quyt tm i theo nhng muc tiu gc cua PURPA, va dng nh mt phep mau a n vi chung ti. Chung ti la mt trong s it cac cng ty nho khng nhng a sng sot ma con phat trin. Ti dam chc iu nay xay ra la bi ti a tng phuc vu cho ch tp oan tri. Nhng gi din ra trong nganh nng lng c trng cho mt xu hng ang tac ng n toan th gii. An sinh xa hi, mi trng, va nhng iu lam nn mt cuc sng ti ep ang phai nhng ch cho s tham lam. Luc nay, ngi ta ang quan tm qua mc n vic khuyn khich, h tr cho kinh doanh t nhn. Ban u, iu nay tng nh c bin minh bi nhng c s ly thuyt, trong o co ca cai thuyt cho rng chu nghia t ban la u vit. Nhng cui cung, s bin minh nay tr nn khng cn thit. Ngi ta hoan toan cng nhn rng, nhng d an do cac nha u t t nhn giau co thc hin thi tt hn nhng d an cua chinh phu. Cac t chc quc t nh Ngn hang th gii cung ng tinh vi quan im nay, va ung h cho vic giam thiu s iu tit cua chinh phu, t nhn hoa cac h thng cp thoat nc, cac mang li truyn thng, h thng dich vu cng va cac trang thit bi ma t trc n nay vn nm di s quan ly cua nha nc. Kt qua la, cai khai nim EHM d dang xm nhp n khp moi ni, nhng nha quan ly t nhiu linh vc kinh doanh gi cung lam cai s mnh MAIN trc kia chi danh ring cho s it ngi c tuyn chon vao cai cu lac b ring cua chung ti. Nhng nha quan ly nay n khp ni trn th gii. Ho tim nhng ni co nhn cng re hn, nhng ngun lc d tip cn hn, va nhng thi trng ln hn. Ho rt tan nhn trong nhng vic ho lam. Ging nh nhng EHM a i trc ho, nh chinh ban thn ti, Innxia , Panama, va Colombia- ho tim cach hp ly hoa nhng hanh ng sai trai cua minh. Va cung ging chung ti, ho a ca quc gia va nhng ngi dn vao trong. Ho ha hen mt s giau sang, ha tim ra cach cac quc gia co th s dung khu vc t nhn thoat khoi canh n nn. Ho xy dng trng hoc va ng cao tc, tng khng may in thoai, ti vi, va cac dich vu y t. Nhng cui cung, nu ho tim thy mt ni nao khac nhn cng re hn hay ngun tai nguyn phong phu hn, ho se bo i. Khi ho bo nhng ni ma ho a tng reo rc hi vong, hu qua thng rt tang thng, nhng ro rang la ho lam nhng iu nay ma khng h do d va cung chng may may cn rt lng tm chut nao. Ti khng hiu nhng iu nay anh hng th nao n tm hn ho, co luc nao ho cam thy chun chn, nh ti a tng chun chn? a bao gi ho ng canh mt con lach nh bn va thy mt nhi phu n c tm ra trong dong nc y ngay trong khi mt ng gia ai tin cung chinh trn con lach o? Chng le khng co mt Howard Parker nao con sot lai t ra nhng cu hoi hoc bua vy?

Tuy ti rt hai long vi nhng thanh cng IPS va co mt cuc sng gia inh hanh phuc, ti khng tranh khoi nhng phut giy bun phin. Gi ti a la cha cua mt be gai, va ti lo s cho tng lai cua con gai ti. Ti bi am anh bi nhng ti li ma ti a tng gy ra. Ti cung co th nhin lai va thy nhng din bin lich s y ri loan. H thng tai chinh quc t hin ai c thanh lp cui ai chin Th gii th II, tai mt cuc hop mt cua cac nha lanh ao t rt nhiu quc gia tai Bretton Woods, New Hampshire- qu hng ti. Ngn hang Th gii va Quy Tin t quc t c thanh lp khi phuc lai mt Chu u bi tan pha, va hai t chc nay a at c nhng thanh tu ang k. H thng nay phat trin rt nhanh, va nhanh chong chim c s ung h cua tt ca nhng ng minh ln cua My va c hoan nghnh nh mt vi thuc chng lai s an ap. Nhng ti khng khoi t hoi liu nhng iu nay se a chung ti ti u. Vao cui thp nin 1980, vi s sup cua Lin bang X Vit va s chuyn minh cua Cng san, tt ca tr nn ro rang la ngn can Cng san khng con la muc tiu cua chung ti na. Nh Jim Garrison, chu tich cua din an th gii, nhn xet: Nhin nhn mt cach tng quat, hi nhp th gii, c bit la di hinh thc toan cu hoa kinh t va nhng c trng huyn thoai cua cai chu nghia t ban vi thi trng m, ai din cho mt ch thc s vi y u t cach... Khng co bt c mt quc gia nao trn th gii co th cng lai vin nam chm y hp dn cua toan cu hoa. Rt it nc co th thoat khoi nhng chng trinh iu chinh c cu va nhng iu kin cua Ngn hang Th gii, Quy Tin t quc t hoc nhng phn x cua T chc Thng mai Th gii, nhng thit ch tai chinh ma, cho du khng thoa ang i na, vn quyt inh y nghia cua toan cu hoa kinh t, inh ra nhng lut l va quyt inh ai c thng vi s phuc tung va ai bi trng phat vi vi pham. Chinh la nh sc manh cua toan cu hoa ma trong i chung ta co th chng kin s hi nhp, ngay ca khi khng ng u, cua tt ca cac nn kinh t trn th gii vao mt h thng thi trng t do toan cu duy nht.1 Nhng vn nay khin ti quyt inh a n luc phai vit mt cun sach thu nhn tt ca, cun Lng tm cua mt sat thu kinh t, song ti khng co y inh gi kin vic nay. Ngay ca by gi, ti cung khng thuc trng phai nhng nha vn vit trong s c lp. Ti thy cn phai trao i nhng gi ti vit. Ti ly cam hng t nhng ngi khac, va ti cn s giup cua ho nh lai va sp xp cac s kin theo ung dong thi gian. Ti thich oc nhng oan ma ti ang vit cho nhng ngi ban cua ti nghe co th thy phan ng cua ho. Ti hiu iu nay la mao him nhng ti khng th vit theo cach khac c. Vi vy chuyn ti ang vit mt cun cach v thi gian ti lam vic MAIN khng con la mt bi mt. Mt bui chiu nm 1987, mt hi vin cu cua MAIN lin h vi ti va chao mi mt hp ng ht sc beo b vi cng ty Stone & Webster Engineering Corporation (SWEC). Vao thi im nay, SWEC la mt trong nhng cng ty xy dng va lp ghep hang u th gii, va ang tim cach gianh mt vi tri trong cai mi trng khng nggng bin i cua nganh nng lng. ng ta giai thich la ti se lam vic tai chi nhanh mi cua ho, mt chi nhanh phat trin nng lng hoat ng c lp, v hinh thc rt ging vi cac cng ty nh cng ty IPS cua ti. Ti th phao khi c bit la ti se khng phai dinh liu gi ti nhng d an quc t hay nhng d an theo kiu EHM. S tht la, nh ng ta noi vi ti, ti cung se chng phai lam gi nhiu. Ti la mt trong s it nhng ngi a thanh lp va iu hanh thanh cng mt cng ty nng lng c lp, va ti tt co ting tm trong nganh. SWEC chu yu mun s dung ly lich cua ti va

a ti vao danh sach c vn, o la iu hoan toan hp phap va phu hp vi nhng thng l trong nganh. Li nghi nay c bit hp dn vi ti vi nhiu ly do, nht la vi ti ang co y inh ban IPS. Y tng tham gia tp oan SWEC va nhn mt khoan thu lao kch xu tht d chiu. Vao cai ngay Tng giam c cua SWEC nhn ti, ng ta mi ti i n tra. Chung ti chuyn tro thn mt va khi o ti nhn thc c rng mt phn trong ti khao khat c tr lai vi ngh t vn, bo lai ng sau cai trach nhim iu hanh mt cng ty nng lng y phc tap. C khi nao co cng trinh xy dng mt nha may mi thi lai phai lo cho ca trm ngi, cung vi mt loat cac nghia vu gn lin vi vic xy dng va iu hanh nhng nha may in. Ti a bt u tng tng minh se tiu cai khoan lng hu hinh ma ti chc ng ta se tra ti nh th nao. Ti quyt inh se s dung s tin o- ngoai nhng vic khac- thanh lp mt t chc phi li nhun. Trong luc thng thc mon trang ming, ng ta noi v cun sach a c xut ban cua ti: Thoi quen khng gy cng thng. ng ta noi ng a c nghe rt nhiu li ngi khen cun sach nay. Sau o ng ta nhin thng vao ti. Anh co y inh vit thm cun sach nao na khng?. ng ta hoi. Bung ti qun lai. Ti cht hiu ra tt ca. Khng mt chut nao nung, ti tra li:Khng. Ti noi: Trong luc nay, ti khng inh cho xut ban mt cun sach nao ca. Ti rt hai long khi anh noi th, ng ta noi. cng ty nay, chung ti anh gia cao s kin ao. Cung nh MAIN. Ti hiu. ng ta ngi nga ra phia sau, mim ci va co ve thoai mai. Tt nhin nhng quyn sach nh cun va ri cua anh, noi v cach lam giam cng thng va nhng th loai nh vy, hoan toan c hoan nghnh. i khi chung thm chi co th giup cho ngi ta thng tin. La mt c vn cua SWEC, anh hoan toan t do xut ban loai sach nh vy. ng ta nhin ti nh ang ch i mt cu tra li. Tht mng khi c bit iu o. Vng, hoan toan c. Tuy nhin, chc ti khng cn phai nhc la anh se khng bao gi nhc n tn tui cua cng ty trong nhng cun sach cua anh, va anh se khng vit bt c iu gi ng cham n ban cht cng vic y cung nh nhng gi anh a lam MAIN. Anh se khng noi n nhng vn chinh tri hay nhng gi lin quan n cac ngn hang quc t va cac d an phat trin. ng ta nhin su vao ti. Chi n gian vi ly do bi mt. iu o la di nhin. Ti am bao vi ng ta. Trong mt lat, tim ti ngng p. Cai cam giac cu lai quay tr lai, ging cai cam giac ma ti co vi Howard Parker Innxia, khi lai xe qua thanh ph Panama bn canh Fidel, va khi ngi quan caf tai Colombia vi Paula. Ti lai ang ban minh. y khng phi la hi l theo ung nghia cua no. Vic cng ty nay tra tin cho ti, yu cu ti t vn hoc thinh thoang tham gia cac cac cuc hop chng co gi phai che y giu dim va tuyt i hp phap, nhng ti hiu ro ly do vi sao ho mun tuyn ti. Khoan tin lng ma ng ta a ra tng ng vi lng cua mt quan ly cp cao. Bui chiu hm o, khi ang ngi ngoai sn bay ch chuyn bay v Florida, ti vn cha ht bang hoang. Ti co cam giac ti la mt con im. Con t hn, ti co cam giac la ti a la di con gai ti, gia inh ti, T quc ti. Tuy vy, ti t nhu la ti a khng co la chon nao khac. Ti bit rng ln nay, nu ti khng nhn hi l, ti se gp nguy him. Chng 30

Hp chung quc Hoa Ky xm lc Panama

Torrijos a cht, nhng Panama vn gi mt vi tri c bit trong trai tim ti. Sng Florida, ti tip cn c vi rt nhiu ngun tin v nhng s kin ang din ra Trung My. S ngip cua Torrijos vn sng, tuy no a bi bop meo phn nao bi nhng ngi khng c tri phu cho long thng ngi va tinh cach manh me cua ng. Nhng n lc nhm giai quyt nhng bt hoa trn ban cu cung nh quyt tm buc Hoa ky thc hin nhng thoa thun trong Hip c knh ao cua Panama vn tip tuc sau khi ng ra i. Ngi k nhim ng, Manuel Noriega, thoat tin tng la quyt tm i theo con ng cua Torrijos. Ban thn ti cha bao gi gp Noriega nhng theo nhng thu thp c, ban u, ng ra a n lc u tranh gianh quyn li cho nhng ngi ngheo va bi ap bc. Mt trong nhng k hoach quan trong nht cua ng ta la tip tuc thm do nhng kha nng xy dng mt knh ao mi, vi s tai tr va ky thut cua Nht Ban. Va ung nh d oan, ng ta a phai chiu nhng ap lc t phia Washington va t phia cac cng ty Hoa Ky. Nh Noriega a vit: Ngoai trng George Schultz a tng la mt quan chc cp cao cua Bechtel, mt cng ty xy dng a quc gia, B trng Quc phong Caspar Weinberger a tng la Pho Chu tich cua Bechtel. Chng co gi co th khin Bechtel hai long hn la vic kim hang ty la li nhun t d an xy dng knh ao. Chinh quyn cua Bush va Reagan lo ngai ngi Nht se chim u th trong d an xy dng knh ao, o khng chi la s lo lng nhm ch v an ninh ma con la vn tranh chp thng mai. Cac cng ty xy dng Hoa Ky chc chn se mt hang ty la.1 Nhng Noriega khng phai la Torrijos. ng ta khng co c sc cun hut vi s chinh trc ma ngi sp cu cua ng ta tng co. Dn dn, nhng vu tham nhung va bun ban ma tuy khin ng ta bi tai ting gh ghm, va thm chi ng ta con bi nghi ng la co nhung tay vao vu am sat mt i thu chinh tri- Hugo Spadafora. Noriega a tng la mt ai ta ng u n vi Lc lng Quc phong Panama G-2, B T lnh Tinh bao qun i co quan h vi CIA. Vi t cach nay, ng a thit lp mt mi quan h mt thit vi giam c CIA Willwam J. Casey. CIA s dung mi quan h nay xuc tin nhng k hoach vi Trung va Nam My. Nm 1983, khi chinh quyn Reagan mun canh bao Castro v quan h vi Grenada, Casey a nh Noriega thng tin cho Castro. Noriega cung a giup cho CIA thm nhp cac cacten bun ban ma tuy cua Colombia cung nh cac ni khac. Nm 1984, Noriega ln tng va la Tng t lnh cua Lc lng Quc phong Panama. Ngi ta k lai rng nm o, khi Casey n Panama City va c ngi ng u CIA ong tai Panama on, ng ta a hoi: Ban cua ti u? Noriega u? Khi Noriega n Washington, hai ngi gp g tai nha ring cua Casey. Nhiu nm sau o, chinh Noriega cung tha nhn la mi quan h mt thit vi Casey khin vi th cua ng ta tr nn bt kha xm pham. ng ta tin rng CIA, cung nh G-2, la nhng t chc ht sc co th lc cua chinh phu. ng ta tin chc rng Casey se bao v ng ta, k ca nu ng co quan im khac v hip c knh ao Panama va nhng cn c qun s My.2 Do o trong khi Torrijos la mt biu tng quc t v s cng bng va binh ng thi Noriega tr thanh biu tng cua tham nhung va thoai hoa. Tai ting cua ng ta lai cang tng ln khi trn trang nht cua t New York Times s ra ngay 12 thang 6 nm 1986 ng tai dong tit Con ngi y th lc cua Panama bi n la co dinh liu n bun lu ma tuy

va nhng ng tin m am. Bai bao do mt phong vin a tng c giai Pulitzer vit, trong o co a ra nhng dn chng nh, ng nay a tng tham gia vao mt s vu bun ban My Latinh, a tng la gian ip cho ca My va Cuba, la mt loai ip vin hai mang, rng thc t la G-2, di s chi ao cua ng ta, a cht u Hugo Spadafora, va rng Noriega a ich thn chi huy mang li bun lu quan trong nht Panama. Bai bao nay c kem theo bi mt bc chn dung khng ly gi lam ep e cua vi tng va phn hai vi nhiu chi tit hn c ng tai ngay ngay hm sau.3 Cng thm vao o, Noriega con bt hoa vi vi tng thng My ang co vn v hinh anh cua minh, George H W. Bush bi gii bao chi gan cho cai hinh anh con ngi hen nhat4. iu nay cang co y nghia khi Noriega kin quyt t chi cho trng qun s My c keo dai thi han thm 15 nm na. Hi ky cua vi tng giup hiu ro hn iu nay: Chung ti quyt tm va t hao k tuc s nghip cua Torrijos, o la iu ma My hoan toan khng mong mun. Ho mun chung ti gia han hoc thng lng vic gia han, vin vao c la ho cn cn c nay chun bi cho cuc chin Trung My. Nhng trng qun s My la cai ma chung ti khng mun. Chung ti khng mun co mt c s ao tao nhng i qun git ngi va nhng qun i canh hu tan ac trn t nc chung ti.5 Vi th, ang ra th gii phai oan trc c iu o, song thc t la ca th gii bi choang vang khi ngay 20 thang 12 nm 1989, My tn cng Panama theo cai cach ma ngi ta binh lun la cuc khng kich ln nht xung mt thanh ph k t khi ai chin Th gii th II xay ra.6 o la mt cuc tn cng v c xung nhng ngi dn thng. Panama va dn chung nc nay hoan toan khng phai la mi e doa i vi My hay vi bt c quc gia nao. Nhng nha chinh tri, cac chinh phu va gii bao chi ln an hanh ng n phng cua My la hoan toan vi pham lut phap quc t. Nu nh chin dich qun s nay nhm vao mt nc a tng gy nn mt cuc tham sat hang loat hay co nhng ti ac vi pham nhn quyn nh Chil vi Pinochet, Paraguay vi Stroessner, Nicaragua vi Somosa, El Salvador vi DAubuisson hay Iraq vi Saddam, th gii con co th chp nhn. Nhng Panama cha tng lam nhng iu nay, Panama chi dam coi thng nhng mong mun cua mt nhum ngi trong o co cac nha chinh tri y th lc va cac lanh ao cp cao cua cac cng ty. Panama chi nht inh mun hip c knh ao c tn trong, chi thao lun vi nhng nha cach mang xa hi, va mi ang thm do kha nng xy dng mt knh ao mi vi s tai tr va ky thut cua Nht Ban. Th ma kt qua la t nc nay phai chiu nhng hu qua tham khc. Noriega vit: Ti mun lam ro iu nay: Chin dich pha hoai ma My phat ng vao nm 1986, kt thuc bng cuc xm lc Panama vao nm 1989, la kt qua cua vic My bac bo bt c vin canh nao trong o knh ao Panama c giao v tay mt nc Panama c lp, co chu quyn, vi s tr giup t phia Nht Ban. Trong luc o, Schultz va Weinberger, vi cai c phuc vu cho li ich cua qun chung va tm minh trong s ngu dt khng h bit gi v nhng li ich kinh t gh gm ma ho ai din, ang phat ng mt chin dich bi nho nhm ha thu ti.7 Washington bao cha cho hanh ng cua minh la cuc tn cng chi nhm vao mt ngi duy nht. Ly do duy nht cua My cho vic c hang loat ngi n Panama, mao him cuc sng va lng tm ho git hai nhng ngi dn v ti trong s o co ca tre em, va vic t chay thanh ph Panama, chi la Noriega. ng ta c m ta nh mt con ngi xu xa, la ke thu cua dn chung, nh con quy bun lu ma tuy, va nh vy ng ra tao

cho chinh phu My mt li bin h cho s xm lc at vao mt y nc vi hai triu dn, tinh c nm trn mt trong nhng manh bt ng san co gia tri nht cua th gii. Vic My xm lc Panama a khin ti suy sup trong mt thi gian dai. Ti bit la Noriega co v si, nhng ti tin rng nhng tn git ngi co th xoa s ng ta nh a tng lam vi Roldos va Torrijos. Phn ln nhng v si cua ng ta c qun i My ao tao, theo nh ti phan oan, va co th c tra tin khng gy can tr hoc t thc hin vu am sat. Vi vy, cang oc nhiu cang nghi n cuc xm lc, ti cang tin chc o la mt tin hiu cho thy, My ang quay tr lai vi nhng phng thc cu xy dng ch rng chinh phu cua Bush quyt tm lam tt hn chinh phu cua Reagan va chng minh cho toan th gii thy rng, My se khng ngn ngai s dung vu lc at c muc ich. Va dng nh muc tiu Panama la: ngoai vic th ch cua Torrijos bng mt chinh quyn bu nhin co li cho nc My, con hong e doa cac nc nh Iraq phai phuc tung My. David Harris, bin tp vin cua t New York Times Magazine va la tac gia cua rt nhiu cun sach a co mt nhn xet thu vi. Trong cun Shooting the moon xut ban nm 2001 cua minh, ng nu ro: Trong s hang ngan nhng ke chuyn quyn, nhng tn c tai, nhng ke a dung vu lc danh quyn cai tri khp ni trn th gii ma My a tng phai i pho, tng Manuel Antonio Noriega la ngi duy nht ma My sn ui theo kiu nay. Chi mt ln duy nht trong lich s 225 nm tn tai, nc My a xm lc mt nc khac va em ngi cm quyn cua nc nay v My a ra toa va bo tu vi a xm pham lut phap My trn chinh lanh th cua ng ta.8 Sau vu nem bom, My bng thy minh ri vao mt tinh th kho x mt thi gian dai sau o, dng nh toan b s vic a em lai mt kt qua ngc vi mong i. Co th la chinh phu Bush a dp tt c nhng li n ai v s hen nhat, nhng gi lai bi mang ting la bt hp phap, vi a hanh ng chng khac nao mt tn cn bi bt gp khi ang thc hin mt hanh ng khung b. Ngi ta a vach trn vic qun i My tng cm bao chi, Hi ch thp o va nhng nha quan sat ngoai cuc khng c bc vao nhng khu vc bi di bom nng trong vong 3 ngay co thi gian tiu huy va chn nhng ngi t nan. Bao gii t ra nhng cu hoi v vic co bao nhiu bng chng lin quan n hanh vi ti ac o va nhng hanh vi ang ln an khac a c tiu huy, va co bao nhiu nan nhn a cht trong vu nem bom vi ho khng c cp cu kip thi, nhng nhng cu hoi nh vy khng bao gi c giai ap. Chung ta se khng bao gi c bit s tht v cuc xm lc, hoc s tht v quy m cua cuc tham sat. B trng B Quc phong Richard Cheney xac nhn s ngi thit mang vao khoang t 500 n 600, nhng nhng t chc hoat ng c lp u tranh vi quyn con ngi c tinh s ngi cht ln ti khoang 3 n 5 nghin ngi va khoang 25 nghin ngi khac ri vao canh khng nha.9 Noriega bi bt, a v Miami va bi tuyn an 40 nm tu: vao thi im o, ng ta la tng linh duy nht My c chinh thc sp vao danh sach ti pham chin tranh.10 S vi pham lut quc t va cai cht cua hang ngan ngi dn v ti bi mt trong nhng qun i hung manh nht hanh tinh lam cho th gii cm phn, nhng it ngi tai My nhn thc c nhng ti ac ma Washington a gy nn. Rt it tin tc xut hin trn bao chi. Chinh sach cua chinh phu, nhng cu in thoai t nha Trng ti cac chu bao va cac bin tp vin cua cac hang truyn hinh, nhng nghi si khng dam phan i vi s cai

hinh anh hen nhat vy bn vao ho, va cac nha bao nghi rng cai ma cng chung cn khng phai la s khach quan ma la nhng anh hung a gop phn tao nn iu nay. Nhng Peter Eisner, tng bin tp cua t Newsday va phong vin cua hi lin hip bao chi, ngi a tng theo doi, a tin va tip tuc phn tich s kin xm lc Panama trong nhiu nm sau o la mt ngoai l. Trong cun hi ky cua Manuel Noriega: Tu nhn cua nc My, xut ban nm 1997, Eisner vit: S cht choc, tan pha va bt cng a c tin hanh di danh nghia mt cuc chin chng lai Noriega- va s di tra xung quanh cai s kin y- la mi e doa i vi nhng nguyn tc dn chu c ban cua nc My... Nhng ngi linh c lnh git ngi Panama, va ho lam nh vy bi ngi ta bao vi ho rng ho phai cu mt t nc thoat khoi s kim kep cua mt tn c tai tan ac, suy i; va khi ho a hanh ng, nhng ngi dn t nc ho (My) hanh qun theo sat ho.11 Sau khi a tim hiu rt ky va a phong vn Noriega trong xa lim Miami, Eisnier tuyn b: im then cht la ti nghi rng khng co bng chng gi chng minh nhng ti danh ma Noriega bi gan cho la ung. Ti khng nghi la nhng vic ma ng ta a lam vi t cach la ngi ng u qun i va nha nc Panama co chu quyn co th bin minh cho s xm lc Panama, cung nh ti khng nghi ng ta ai din cho mt mi him hoa i vi s an toan quc gia cua My.12 Eisner kt lun: Nhng phn tich cua ti v tinh hinh chinh tri va nhng tin tc ma ti a a trc, trong va sau cuc xm lc dn n kt lun la vic My xm lc Panama la mt s lam quyn ang gh tm. Cuc xm lc chu yu la phuc vu cho nhng muc ich cua nhng nha chinh tri ngao man va cua My cung nhng ke cu kt vi ho Panama, va kt cuc la s mau v lng tm.13 Gia inh Arias va nn chinh tri u so a tng phuc vu nh nhng tn bu nhin cho My t khi Panama bi ct khoi Colombia cho n khi Torrijos ln nm quyn, lai c phuc hi. Hip c knh ao mi c em ra thao lun. V thc cht, mt ln na ng thuy lai nm di quyn kim soat cua Washinhton, cho du nhng vn ban chinh thc co noi th nao i na. Cang suy ngm v nhng vu vic nay va v tt ca nhng gi ma ti a trai qua trong thi gian lam vic cho MAIN, ti lai cang t hoi i hoi lai minh nhng cu hoi nh: Co bao nhiu quyt inh- trong o co ca nhng quyt inh ht sc quan trong co anh hng ti hang triu ngi- do nhng ngi bi chi phi bi nhng ng c ca nhn a ra thay vi mong mun c lam mt vic ung n? Co bao nhiu trong s nhng vin chc cao cp trong chinh phu bi chi phi bi long tham thay vi s trung thanh vi t nc? Liu co bao nhiu cuc chin tranh din ra vi mt vi tng thng khng mun nhng c tri cua minh thy minh hen nhat? Mc du a ha vi chu tich SWEC, s chan nan va nhng cam giac bt lc cua ti v vu xm lc Panama hi thuc ti tip tuc vit sach, chi khac la gi y ti quyt inh tp trung vao Torrijos. Ti thy cu chuyn cua ng se giup ti vach trn rt nhiu nhng s bt cng a lam vy bn th gii cua chung ta, va giup ti thoat khoi nhng ti li cua minh. Tuy th, ln nay ti quyt tm gi im lng v vic ti ang lam ch khng tim kim li khuyn cua ban be va ngi quen.

Trong khi vit sach, ti kinh ngac bi tm quan trong ma chung ti, nhng EHM a at c tng y ni. Ti c tp trung vao mt s it nhng nc khng bi chung ti lam lung oan, nhng cai danh sach nhng ni ti tng ti lam vic va sau o nhng nc o bi ngheo i khin ti kinh hoang. Ti thy gh tm s tham nhung cua chinh ban thn. Ti a lam qua nhiu vic ang tic, tuy vy ti nhn thc c rng trong luc lam nhng cng vic o ti a qua tp trung vao nhng cng vic hang ngay ma khng nin thy c ca bi canh ln. Vi vy, khi con Innxia ti a kho chiu vi nhng gi ti va Howard Parker ban lun, hoc nhng vn ma nhng ngi ban tre Innxia cua Rasy a tng noi. Khi lam vic tai Panama, ti a rt xuc ng bi khu nha chut, khu vc knh ao va cai san nhay. Iran, cuc tro chuyn ga ti vi Yamin va ng tin sy lam ti ht sc bn khon. Gi y, vit cun sach nay, no giup ti co c mt cai nhin khai quat. Ti hiu tai sao lai kho nhin thy cai bc tranh toan canh n th va vi sao ti lai co th bo qua tm quan trong trong nhng hanh ng cua minh. Nghe qua th n gian, tht ro rang hin nhin, tuy vy ban cht cua nhng gi ti a trai qua tht su xa. co th hiu c nhng iu nay, ti phai cn ti hinh tng cua mt ngi linh. Luc u, anh ta ngy th. Lng tm anh ta co th bi cn rt khi phai git nhng ngi khac, nhng phn ln thi gian anh ta phai i pho vi ni lo s cua chinh minh, anh ta phai tp trung vao vic lam th nao sng sot. Ln u tin, khi anh ta git ke thu cua minh, anh ta tran y xuc ng. Co th anh ta se nghi v gia inh cua ngi a cht va cam tht hi hn. Nhng dn dn, anh ta tham gia nhiu trn anh hn, git nhiu ngi hn, anh ta tr nn st a hn. Anh ta tr thanh mt ngi linh chuyn nghip. Ti a tr thanh mt ngi linh chuyn nghip. Thu nhn iu o giup ti hiu ro hn v qua trinh gy ti ac va v s hinh thanh cua nhng ch. By gi, ti co th hiu tai sao nhng ngi Iran t t, ht long vi gia inh lai co th lam vic cho lc lng cng an mt tan ac cua Quc vng, tai sao nhng ngi c t t co th lam theo mnh lnh cua Hitler, tai sao nhng cng dn My co th nem bom Panama. La mt EHM, ti cha bao gi trc tip nhn mt xu t NSA hay t bt c mt t chc nao cua chinh phu; MAIN tra lng cho ti. Ti la mt cng dn binh thng, lam vic cho mt cng ty t nhn. Hiu c iu nay giup ti thy ro hn vai tro ang ln cua nhng EHM- vai tro quan ly cac cng ty. Ca mt th h linh mi ang xut hin trn th gii, va nhng ngi nay ang bi t lit vi nhng cng vic ma chinh ho ang lam. Ti vit vao cun sach: Ngay nay, ngi ta n Thai Lan, Philipin, Botswana, Bolivia,va tt ca nhng ni ma ho hy vong se tim c nhng ngi khao khat co c mt vic lam. Ho i ti nhng ni nay vi mt muc ich ro rang la boc lt nhng ngi dn khn kh- nhng ngi dn ma con cai ho bi suy dinh dng trm trong, thm chi ang cht oi, nhng ngi dn sng trong nhng khu nha chut va mt ht hi vong vao mt cuc sng tt ep hn, nhng ngi dn thm chi a thi khng m v mt ngay mai na. Ho bo lai sau lng nhng vn phong sang trong Manhattan, San Francisco hay Chicago, i xuyn luc ia va ai dng trong nhng chic phan lc xa hoa, tai nhng khach san hang nht, n tai nhng nha hang ngon nht ma ni y co th co. Sau o, ho i tim nhng con ngi tuyt vong. Ngay nay, vn tn tai nhng tn bun ban n l. Chung khng con phai i vao nhng khu rng rm Chu Phi tim ging ngi vt tri co kha nng sinh li cho chung tai nhng cuc ban u gia Charleston, Cartagena va Havana. Chung chi cn thu nhng con ngi tuyt vong va xy nha may san xut ao khoac, qun jeans, giy th thao, phu tung t, linh kin may tinh va hang ngan nhng th khac ma chung co th ban trn nhng thi

trng ma chung la chon. Thm chi chung cung chng cn phai t lam chu nha may, thay vao o, chung thu mt doanh nhn ban ia lam nhng cng vic bn thiu cho chung. Nhng ke o nghi tht chinh trc. Ho mang v nha nhng bc anh phong canh la va nhng tan tich c ai cho con cai ho xem. Ho tham d nhng bui hi thao, v vao lng nhau va trao nhau nhng li khuyn ngn ngui v cach s s vi nhng phong tuc tp quan ky quc nhng vung t xa xi. Nhng ng chu cua ho thu lut s am bao vi ho rng nhng gi ho lam la hoan toan hp l. Ho co ca mt i ngu nhng nha tri liu tm ly va cac chuyn gia nhn s ma ho co th tuy y s dung thuyt phuc rng ho ang giup nhng con ngi tuyt vong. Nhng tay bun n l kiu cu t bao vi ban thn la hn ang lam vic vi mt loai ng vt khng hoan toan la ngi, rng hn ang cho ho c hi tr thanh mt ngi Thin chua giao. Hn cung hiu rng nhng ngi n l la nn tang c ban cho s sng con cua xa hi hn, rng ho la nn mong cho nn kinh t cua hn. Ke bun n l kiu mi t trn an minh rng, nhng con ngi tuyt vong se kha hn vi mt la mi ngay thay vi khng lam ra ng nao ca, rng ho ang co c c hi gia nhp vao mt cng ng th gii rng ln hn. Hn cung hiu rng nhng con ngi tuyt vong nay la nn tang c ban cho s sng con cua cng ty hn, ho la nn mong cho li sng cua ban thn hn. Hn khng bao gi dng lai nghi v nhng iu ma hn, li sng cua hn, va cai h thng kinh t ng dng sau hn co th gy ra cho th gii- hoc v nhng gi ma nhng iu trn co th gy anh hng n tng lai cua con cai hn. Chng 31

Mt tht bai cua EHM tai Iraq

Cng vi Chu tich IPS trong nhng nm 80 va vai tro t vn trong SWEC cui thp nin 80 va hu ht thp nin 90 cho phep ti tip cn vi nhng thng tin v Iraq ma phn ln moi ngi khng c bit. Qua tht, trong thp nin 80, phn ln ngi My bit rt it v Iraq. n gian vi no khng c truyn trn man hinh tivi nha ho. Tuy th, ti bi m hoc bi nhng gi din ra o. Ti gi lin lac vi nhng ngi ban cu lam cho Ngn hang th gii, USAID, Quy tin t quc t, hoc mt trong nhng t chc tai chinh quc t khac, vi nhng ngi Bechtel, Halliburton, va mt s cng ty xy dng va lp ghep ln khac, trong o co ca b b ti. Rt nhiu ky s lam vic cho nhng nha thu phu cua IPS va cac cng ty nng lng c lp khac cung tham gia vao cac d an Trung A. Ti y thc ro rng cac EHM Iraq ang ht sc bn rn. Chinh quyn cua Reagan va Bush quyt tm bin Iraq thanh mt Arp Xut mi. Co qua nhiu ly do hp dn Saddam Hussein i theo cai hinh mu cua Hoang gia A rp. ng ta chi cn nhin vao nhng li ich ma Hoang gia A rp gt hai c t vu ra tin. T khi thoa thun nay c tin hanh, nhng thanh ph hin ai moc ln t sa mac Saudi, nhng con d ch rac bin thanh nhng chic xe tai bong by va gi y ngi dn Arp Xut c hng thanh qua cua mt trong s nhng ky thut tin tin nht th gii: nhng nha may va h thng ng in hin ai bc nht.

Ro rang Saddam Husein cung bit ro rng nhng ngi Arp Xut cung c hng s u ai c bit nu noi n vn lut phap quc t. Nhng ngi ban tt cua ho Washington v nh khng thy rt nhiu hoat ng cua Arp Xut, k ca vic tai tr cho cac nhom cung tin- ma rt nhiu trong s nay c coi la cc oan nht th gii, gn nh la nhng nhom khung b- cha chp nhng ke bi truy na quc t. Trn thc t, My tich cc tim va nhn h tr tai chinh t phia Arp Xut cho cuc chin cua Osama Bin Laden Afghanistan chng lai Lin bang X vit. Chinh quyn cua Bush va Reagan khng nhng chi ung h Arp Xut trong chuyn nay ma con ep buc rt nhiu nc khac cung lam nh vy- hay it nht thi cung l i. Trong nhng nm 80, EHM hoat ng rt tich cc Baghdad. Ho tin rng Saddam cui cung cung nhin ra le phai va ti cung ng y vi nhn inh nay. Suy cho cung, nu Iraq i n c mt hip c vi Washington ging nh cua Arp Xut thi Saddam v x ban co th t vit cho minh giy chng nhn toan quyn thng linh t nc, va co th nh My m rng tm anh hng cua minh. Rng ng ta la mt bao chua bnh hoan, rng tay ng ta vy mau t nhng vu tham sat hang loat, hoc phong cach va nhng hanh ng tan ac cua ng ta lam ngi ta lin tng ti hinh anh cua Adolf Hitler chng my nghia ly gi My a tng tha th va thm chi con ung h nhng ngi nh vy rt nhiu ln. My se rt vui mng cung cp cho ng ta nhng trai phiu chinh phu i ly nhng ng la du hoa, i ly li ha tip tuc c cung cp du la, va i ly thoa thun la lai sut cua cac trai phiu nay se c s dung thu cac cng ty My cai thin h thng ha tng c s khp Iraq, xy dng nhng thanh ph mi, va bin sa mac thanh nhng c ao. My se sn sang ban cho ng ta xe tng, may bay chin u va xy dng cho ng ta nhng nha may hoa hoc va in hat nhn, nh a tng lam rt nhiu nc, k ca khi nhng cng ngh nay rt co th se c s dung san xut vu khi ti tn. i vi My, Iraq ht sc quan trong, quan trong hn ngi ta tng nhiu. Trai ngc hn vi quan nim thng thng, Iraq khng chi n gian la du la. Iraq con la nc va ia chinh tri. Ca hai con sng Tigris va Euphrat u chay qua Iraq; vi vy, so vi tt ca nhng quc gia nm phn nay cua th gii, Iraq kim soat nhng tim nng quan trong nht cua nhng ngun nc ngay cang co y nghia sng con. Trong nhng nm 80, s quan trong cua nc- ca v mt chinh tri ln v mt kinh t tr nn ro rang vi nhng ngi lam vic trong nganh nng lng va xy dng nh chung ti. Trong cuc chay ua t nhn hoa, rt nhiu trong s nhng cng ty ln quyt tm mua lai nhng cng ty nng lng c lp nho nu quan tm n h thng nc ang c t nhn hoa Chu Phi, My Latinh va Trung ng. Ngoai du la va nc ngot, Iraq con nm mt vi tri mang tinh chin lc. No giap vi Iran, Kuwait, Arp Xut, Jordan, Syria va Th Nhi Ky va nm bn canh vinh Ba T. No nm gon trong tm phong tn la cua ca Israel va Lin bang X Vit cu. Nhng nha chin lc qun s coi Iraq ngay nay ngang vi vung thung lung sng Hudson trong thi ky chin tranh gia th dn da o va ngi Phap va trong thi ky Cach mang My. Trong th ky 18, ngi Phap, ngi Anh va ngi My u bit rng ai kim soat c vung thung lung sng Hudson se kim soat ca luc ia Bc My. Ngay nay, tt ca u bit rng bt c ai kim soat c Iraq cung nm gi chic chia khoa kim soat Trung ng. Hn tt ca nhng th khac, Iraq la mt thi trng rng ln cho cng ngh va cho nganh cng trinh My. Cai thc t la no nm trn mt trong nhng mo du ln nht th gii (theo mt s anh gia, thm chi con ln hn ca mo du Arp Xut) bao am rng no co kha

nng tai tr cho nhng chng trinh ha tng c s va cng nghip hoa ln. Tt ca nhng tay ua ln- nhng cng ty cng trinh va xy dng; nhng nha cung cp va h thng may tinh, nhng nha san xut may bay, tn la va xe tng; va nhng cng ty dc va hoa hoc u tp trung vao Iraq. Tuy vy, vao cui nhng nm 80, ro rang la Saddam khng bi cai kich ban cua EHM mua chuc. y la mt tht vong va iu lam cho chinh quyn Bush th nht ht sc kho chiu. Cung ging nh Panama, Iraq gop phn gy dng nn cai hinh anh hen nhat cua George H.W.Bush. Khi Bush tim ng thoat ra khoi cai hinh anh nay, Saddam qua la co li cho ng ta. Thang 8 nm 1990, Saddam cho qun xm lc vng quc Kuwait y du mo. Bush phan ng bng cach t cao Saddam a vi pham lut phap quc t, tuy cha y mt nm trc ban thn Bush a cho xm lc Panama mt cach pham phap va n phng chng co gi ang ngac nhin khi cui cung tng thng cung ha lnh dc toan lc cho mt cuc tn cng qun s. 500.000 linh My c c ti Iraq lam nn mt phn cua lc lng vu trang quc t. Trong nhng thang u nm 1991, mt cuc tn cng t trn khng xung nhng muc tiu qun s va dn s c tin hanh. Tip ngay sau o la cuc tn cng keo dai 100 gi di mt t anh tan tac qun i Iraq a hoan toan yu th. Kuwait c an toan. Tn c tai bi trng phat, tuy khng bi truy t ra toa. S mn m cua dn My vi Bush nhay vot ln tn 90%. Vao thi im Iraq bi tn cng, ti ang hop o Boston- o la mt trong s it nhng ln ma ti thc s phai lam mt vic gi o cho SWEC. Ti nh ro mn mt s phn khich cua moi ngi Ston&Webster u rt si ni, khng chi vi chung ti ng ln chng lai mt tn c tai git ngi. Vi ho, chin thng cua My Iraq tao ra nhiu c hi v li nhun, thng tin va ln lng. S phn khich khng chi dng chung ti, nhng ngi lam trong mt nganh c hng li trc tip t chin tranh. Toan dn tc dng nh ht sc mong moi t nc chng to ro sc manh qun s cua minh. Ti tin chc rng co rt nhiu ly do cho quan im nay, trong o co s thay i t duy xay ra khi Reagan thng Carter, khi nhng con tin tai Iran c tra t do, va khi Reagan tuyn b ng ta co y inh thng lng lai Hip c Knh ao Panama. Cuc xm lc cua Bush Panama a ci ln nhng ngon la vn ang chay m i. Tuy vy, ng sau nhng bai hung bin v long yu nc va nhng ku goi hanh ng, ti tin chc ang co mt s bin i con tinh vi hn nhiu trong cai cach cac nhom li ich kinh t cua My va do o phn ln nhng ngi lam vic cho cac tp oan cua My nhin nhn th gii. Cuc hanh qun tin ti mt ch toan cu a tr thanh mt hin thc c phn ln t nc tham gia. Cai y tng kep v toan cu hoa va t nhn hoa ang dn n su vao tm kham chung ti. Suy cho cung, no khng chi la My, cai ch toan cu a tr thanh ung nh tn goi, no trai dai n tt ca cac bin gii. Nhng tp oan ma trc y chung ta vn coi la cua My nay thc s a tr thanh a quc gia, k ca v goc lut phap. Nhiu cng ty c thanh lp v s cac quc gia, ho co th chon la trong s v van nhng lut l va quy inh tin hanh hoat ng cua minh. Va v s cac hip inh thng mai va nhng t chc toan cu khin cho iu nay cang tr nn d dang hn. Nhng t ng nh dn chu va t ban chu nghia dn tro nn li thi. Chu nghia tp oan tr thanh mt thc t, va no ngay cang co anh hng ln ti kinh t va chinh tri th gii.

Trong cai vong quay ky la cua cac s kin, ti a phai u hang ch tp oan tri khi ban IPS vao thang 11 nm 1990. Nc du chung ti a ban c gia rt hi nhng cai chinh la vi cng ty du la Ashland a gy ap lc vi chung ti. Kinh nghim cho ti bit, ng u vi ho se rt tn kem trn nhiu phng din trong khi ban i lai giup chung ti tr nn giau co. Tuy vy, ti vn thy tht mia mai la mt cng ty du la lai lam chu cng ty nng lng cua ti; mt phn trong ti thy minh nh la mt ke phan bi. Cng vic SWEC khng chim nhiu thi gian cua ti. Thinh thoang ngi ta mi ti ti Boston tham d nhng cuc hop hoc giup chun bi cho cac d an. Co nhng luc ti phai i ti nhng ni nh Rio de Janeino, chen chu chen anh vi nhng chuyn gia u nganh. Co ln ti bay n Guatemala bng chuyn c. Ti thng xuyn goi in cho nhng ngi quan ly cac d an nhc nh ho la ti c tra lng va lun sn sang lam vic. Nhn tng y tin ma hu nh chng lam gi ca khin ti thy cn rt lng tm. Ti rt ranh ngh nay va mun lam c mt vic gi o co ich. Nhng n gian la iu o khng nm trong k hoach. Ti a bc vao tui trung nin va iu o c am anh ti. Ti mun lam mt iu gi o chng minh cho s tn tai cua ban thn, mt iu gi o co th bin tt ca nhng gi la tiu cc trong qua kh cua ti thanh tich cc. Ti tip tuc vit mt cach bi mt va cung tht thng- cun sach Lung tm cua mt sat thu kinh t, nhng ti cung khng dam hy vong la mt ngay nao o cun sach se c xut ban. Nm 1991, ti bt u cng vic dn mt s ngi vao rng Amazon lam quen vi cach sng cua ngi Shuar va hoc hoi ho. Ngi Shuar rt nhit tinh chia se nhng gi ho bit v cach bao v mi trng va cac meo cha bnh cua ngi ban x. Vai nm sau o, ngay cang co nhiu ngi mun tham gia vao cac chuyn i nay va kt qua la mt t chc phi li nhun c hinh thanh vi tn goi Lin minh Thay i gic m. c thanh lp nhm thay i cach nhin nhn va mi quan h cua ngi dn cac nc cng nghip i vi thin nhin, Lin minh Thay i gic m c rt nhiu ngi t khp ni trn th gii ung h va ngi ta a thanh lp ln nhiu t chc tng t rt nhiu nc. Tap chi Time binh chon no la mt trong s 13 t chc co trang web phan anh c ro net nht nhng ly tng va muc tiu cua Ngay Trai t1 Trong sut thp nin 90, ti tham gia ngay cang tich cc vao cac hoat ng phi li nhun, giup thanh lp mt s t chc va la thanh vin trong hi ng quan tri cua mt s t chc khac. Rt nhiu trong s nhng t chc nay c ngi co tm huyt a tng lam vic cho Thay i gic m, tng sng vi nhng ngi th dn My Latinh- ngi Shuar va Achuar vung Amazon, ngi Quecha vung nui Andi, ngi Maya Guartemalahoc a giang day cho nhiu ngi My va Chu u v nhng nn vn hoa nay thanh lp. SWEC tan thanh cac cng vic nhn ao nay; no phu hp vi cam kt cua chinh SWEC vi United Way (Con ng oan kt). Ti cung vit thm nhiu sach, lun lun thn trong chi tp trung vit v nhng ngi ban x va tranh nhc n nhng hoat ng EHM cua ti. Bn canh vic giup ti git thi gian, vit sach con giup ti gi lin h vi My Latinh va vi nhng vn chinh tri ma i vi ti rt gn gui. Nhng du ti c thuyt phuc ban thn la nhng hoat ng phi li nhun va nhng cun sach ti vit em lai cho ti s cn bng, rng ti ang sa cha nhng li lm ma ti a mc phai xa kia th nao i na, ti vn thy iu nay tht kho khn. Su thm trong trai tim, ti bit ti ang ln tranh trach nhim vi con gai ti. Jessica ang tha k cai th gii ni ma hang triu tre em sinh ra vi nhng mon n ma chung se chng khi nao co th tra ni. Va ti phai chiu trach nhim v vic o.

Nhng cun sach ma ti vit ngay cang c a chung, c bit la cun Th gii la nhng gi ma ban mong mun. Nh thanh cng cua cun sach, ngay cang co nhiu ni yu cu ti i giang bai va thuyt trinh hn. i khi, ng trc c toa Boston, New York hay Milan, ti thy tht mia mai. Lam sao ti co th ong mt vai tro tich cc nh vy m ta v mt cn ac mng nh th. Nm 1997, ti c uy nhim day mt khoa hoc keo dai mt tun cua hoc vin Omega, mt khu du lich trn ao St. John tai Caribe. Ti n o vao ban m. Sang hm sau khi ti tinh dy, i ra cai ban cng nho va cht thy minh ang nhin xung cai vinh ni ma 17 nm trc, ti a quyt inh i khoi MAIN. Ti sup xung gh vi qua xuc ng. Sut mt tun sau o, vao luc ranh ri, ti thng ra ban cng ng nhin xung vinh Leinster, c tim cu tra li cho nhng cam xuc cua minh. Ti cht hiu rng tuy ti a t bo cng vic y, nhng ti a khng tin thm mt bc nao na, va cai quyt inh na vi o ang khin ti phai tra gia t. n cui tun, ti kt lun rng th gii xung quanh ti khng nh ti tng m c, rng ma ti cn phai lam ung iu ma ti ang day cho cac hoc sinh cua minh: lam th nao cac gic m phan anh ung nhng gi ti thc s mong mun trn i. Khi v nha, ti t bo cng vic t vn. Vi chu tich cua SWEC, ngi a tng thu ti gi a nghi hu. Ngi mi thay ng ta tre hn ti va ro rang la khng quan tm n chuyn ti inh vit cu chuyn cua minh. Anh ta ang co y inh giam chi phi cho cng ty va rt mng la se thi phai tra cai khoan lng ct c cho ti. Ti quyt inh hoan thanh cun sach ma ti a vit trong mt thi gian dai, va chi cn quyt inh nh th a em lai cho ti mt cam giac nhe nhom tuyt vi. Ti k v nhng y tng ti inh vit trong cun sach vi nhng ngi ban thn, phn ln la nhng ngi hoat ng trong linh vc phi li nhun co lin quan ti cac nn vn hoa ban x va bao tn rng rm nhit i. Ti rt ngac nhin vi ho co ve rt lo lng. Ho s rng vic noi ra s tht se huy hoai cng vic day hoc cua ti va gy nguy hai cho cac t chc phi li nhun ma ti ang giup . Rt nhiu ngi trong s chung ti ang giup cac b tc Amazon bao v t ai cua ho thoat khoi tay nhng cng ty du la; ho bao ti, vit mt cun sach nh vy se huy hoai uy tin ma ti co, va se can tr ca tin trinh. Mt s ngi thm chi con doa se rut lui khng ung h ti na. Th la lai mt ln na, ti ngng vit. Thay vao o, ti tp trung vao vic a moi ngi i su vao rng rm Amazon, chi cho ho nhng vung t va nhng b lac gn nh cha h bi th gii hin ai ng cham ti. Trn thc t, o chinh la ni ti a vao cai ngay 11 thang 9 nm 2001. Chng 32

S kin 11/9 va nhng anh hng xu ti ring ca nhn ti

Ngay 10 thang 9 nm 2001, ti va Shakaim Chumpi, ngi a cung ti vit cun sach Linh hn cua Shuar ang xui theo dong mt con sng cua Amazon thuc ia phn cuao. Chung ti dn mt nhom 16 ngi Bc My n tim hiu v b lac cua Shkaim

su trong tng nhit i. Nhng ngi nay mun tim hiu b lac va mun giup ho bao v cac khu rng nhit i quy gia. Shakaim a tng chin u trong cac cuc chin tranh gia cuao va Peru. Phn ln ngi dn cac nc tiu thu du la cha tng bit n cuc chin tranh nay, cho du ngi ta chin u chu yu la cung cp du la cho ho. Tuy ng bin gii gia hai nc nay la vn gy tranh cai trong sut nhiu nm, xong phai n gn y ngi ta mi thy c s cp thit phai tim ra mt giai phap cho vn nay. Ly do chinh do s cp bach nay la cac cng ty du la mun bit liu ho phai thng lng vi quc gia nao co c quyn khai thac nhng khu vc co du ma ho a nhm ti. Chinh vi vy ngi ta phai phn inh lai bin gii. Nhng ngi Shuar la i qun tin phong trong trn chin bao v cuao. Ho la nhng chin binh dung manh, thng anh bai nhng ao qun vt tri v qun s va c trang bi tt hn. nhng nhng ngi Shuar lai khng bit gi v ng c chinh tri ng sau cuc chin hoc khng bit rng cuc chin u cua ho co th se m ng cho cac cng ty du la. Quyt tm chin u cua ho xut phat t truyn thng u tranh lu i cua b lac va vi ho khng i nao cho phep gic ngoai bang xm chim t ai cua minh. Khi chung ti cheo xung doc b sng, ngm mt an vet ang riu rit bay qua, ti hoi Shakaim xem liu thi gian ngng chin con khng. Con, anh y noi, nhng ti e la phai noi vi anh rng chung ti ang chun bi mt cuc chin vi cac anh. Anh y noi tip rng tt nhin anh y khng am chi gi ti ca nhn ti hay nhng ngi trong nhom cua chung ti. Cac anh la ban cua chung ti, anh cam oan vi ti nh vy. Rng y anh mun noi n cac cng ty du la cua chung ti va nhng i qun ang tin vao khu rng ni b lac anh sinh sng. Chung ti a c chng kin nhng gi ho lam vi b lac Huaoraini. Ho a pha rng, lam nhim cac con sng, va git hai nhiu ngi, trong o co ca tre em. Th nn, n nay thi b tc Huaoraini hu nh khng con tn tai na. Chung ti se khng iu o xay ra vi minh. Chung ti se khng cho phep cac cng ty du la xm nhp lanh th cua minh, vi ngi Peru cung vy. Tt ca chung ti a th se chin u n ngi linh cui cung1 m o nhom chung ti ngi quanh ngon la gia mt ngi nha dai rt ep cua ngi Shuar c lam bng tre va lp bng tranh. Ti a k cho nhng ngi trong nhom v cuc noi chuyn gia ti vi Shakaim. Tt ca chung ti u t hoi liu co bao nhiu ngi khac na cung nghi nh b lac cua Shakaim a nghi v cac cng ty du la va t nc cua chung ti. Liu co bao nhiu ngi, nh nhng ngi Shuar, cung lo s mt ngay kia chung ti se keo n va lam ao ln cuc sng cua ho, lam bng hoai cac gia tri vn hoa cung nh pha hoai t ai cua ho? Liu co bao nhiu ngi cm ghet chung ti? Sang hm sau, ti i xung vn phong nho ni chung ti may b am. Ti phai b chi phi cng co th bay n va on chung ti trong vai ngay ti. Nhng khi ti ang noi chuyn vi ho thi t nhin co mt ting thet ln. Chua i!, ngi an ng u may bn kia ku ln. Thanh ph New York ang bi tn cng. Anh ta vn to cai ai ma trc o va chi mt ban nhac. Va trong sut na ting sau o, chung ti a c lin tuc nghe tng thut v s kin ang gy trn ng nc My. Ging nh bt ky ai, o la thi khc ma sut i ti se khng bao gi qun. Khi quay tr v Florida, ti bit minh phai thm lai ni trc y a tng la toa thap i cua Trung tm Thng mai, va vi th ti a sp xp ap chuyn bay i New York. Ti nhn phong mt khach san sang trong vao u gi chiu. o la mt ngay thang 11

y nng, khng khi m m mt cach khac thng. Ti tha b theo doc Cng vin Trung Tm, y phn khich, ri i ti khu vc trc y ti a tng sng, o la mt khu vc gn ph Wall nay c bit n vi cai tn Ground Zezo. Khi ti tin ti khu vc o, s phn khich bi thay th bi mt cam giac kinh hoang. Canh tng nat va mui hi khung khip- tht la mt s huy dit kinh khung; chi con sot lai nhng khung nha meo mo va bi nong chay cua toa nha sng sng trc kia; nhng manh vun con sot lai; mui khoi khet let, ng tro tan, va mui thit chay. Canh tng ma ti chng kin chng khac xa so vi nhng gi ma ti c xem qua truyn hinh. Ti a khng ng ti tt thy nhng iu nay- nht la v nhng con ngi ni y. Hai thang a tri qua k t cai ngay kinh hoang y ma ho vn quanh y, nhng ngi a sng va lam vic gn y. Nhng ngi a thoat cht. Mt ngi Ai Cp ang i th thn bn ngoai tim giy nho cua minh, lc lc u mt cach tuyt vong. Tht khng th quen c, anh ta lm bm. Ti a mt rt nhiu khach hang, ca ban be na. Thng chau ti cung a cht trn o. Ri anh ta chi ln bu tri xanh. Ti nghi la ti a trng thy no nhay xung. Ti khng bit na... Co bit bao ngi a nhay xung, cm tay nhau va vy vy canh tay nh th ho bit bay vy. Ti ly lam ngac nhin, cai cach ma ho noi chuyn vi nhau. thanh ph New York. Va no khng chi dng lai ngn ng ngi ma ho trao nhau ca anh mt. Mc du tht u ru, nhng ho vn trao cho nhau nhng cai nhin y cam thng, du khng ci tht ti song con gia tri hn ca triu li noi . Nhng vn con co mt cai gi khac na mt cam giac v chinh ni nay. Bt u ti khng th hiu ni; ri ti cht nhn ra: anh sang. Lower Manhatan a tng la mt con hem ti tm, ma ti c bit khi ti n c ni nay gy quy cho IPS, khi ti n ti tai Ca s Nhin ra Th gii va ln k hoach u t vi cac chu nha bng. Ngi ta phai ln tn trn o, mt ni rt cao, trn noc cua Trung tm Thng mai Th gii nu mun nhin thy anh sang. Con gi y, chi cn ng trn ph. Con hem a c m rng ra, va nhng ai ng trn ph canh ng nat se c anh mt tri si m. Ti khng th khng t hoi liu co phai chinh canh bu tri va anh sang a giup ngi ta m long minh khng. Ti bng thy co li khi hoi nhng iu nh vy. Ti re vao goc ph ni ma co nha th Trinity va i xung ph Wall. Tr lai vi New York trc kia, bi bong ti bao phu. Khng mt tri khng ca anh sang. Moi ngi i lai hi ha trn via he, chng h y n nhau. Mt vin canh sat ang het to vi ngi lai xe ang dng bn l ng. Ti ngi xung nhng bc thm u tin ma ti nhin thy, tai s nha 14. T ni nao o, ting cua nhng canh quat ln hay mt cai may quat gio at ca nhng ting ng khac. Ting ng ln nay dng nh vang lai t bc tng a ln cua toa nha Thi trng Chng khoan New York. Ti ngm moi ngi qua lai. Ho i lai vi va, ri khoi cng s, i nhanh v nha, hay ti khach san hoc mt quan ba ban chuyn cng vic. Mt s it i thanh tng i va ang noi chuyn phim vi nhau. Tuy vy, dng nh ai cung c n va lng le. Ti c trao i anh mt vi ho; nhng dng nh ho khng nhn thy. Ting coi bao ng ku inh oi phat ra t mt chic t u trn ph thu hut s chu y cua ti. Mt ngi an ng vi va chay ra khoi ni lam vic va ly khoa ra tt bao ng; ting ku kia lp tc tt ngm. Ti lng le ngi xung. Mt luc lu sau, ti tho tay vao tui va ly ra mt mu giy c gp ngay ngn co cha nhiu con s.

Ri ti nhin thy ngi an ng o. Anh ta l bc trn con ph, mt cui gm xung. Anh ta co b ru en tha tht, mc mt chic ao khoac ti mau trng hoan toan khng hp vi mt bui chiu m ap trn ph Wall. Ti bit anh ta la ngi Afghanistan. Anh ta lic nhin ti ri, sau mt phut n o, anh ta bc ln bc thm. Anh ta lich s gt u chao va ngi xung cach ti mt vai yard. C theo cai cach anh ta nhin thng v phia trc, ti hiu anh ta co y ch ti bt chuyn trc. Mt bui chiu tht ep. ep tht. Ting Anh cua anh ta rt nng Trong nhng luc nh th nay, anh nng mt tri tht d chiu. Y anh la do Trung tm Thng mai Th gii? Anh ta gt u. Anh n t Afghanistan co phai khng? Anh ta chm chu nhin ti va hoi: iu o d nhn thy n th ? Ti a i rt nhiu ni. Gn y, ti a ti Himanaya thuc bang Kashmir. Kashmir. Anh ta vut ru: o ang co chin tranh. ung vy, gia n va Parkistan, ao Hindu va ao Hi. Anh co cho rng o la do mu thun v tn giao hay khng? Anh mt anh bt cht gp anh mt ti. Chung co mt mau nu su thm, gn nh la en. Chung p vao mt ti vi mt ve khn ngoan nhng u bun. Anh quay mt lai phia toa nha cua Thi trng Chng khoan New York. Anh ta chi tay vao toa nha, ngon tay tht dai va xng xu. Hoc co th la vi ly do kinh t ch khng phai tn giao cung nn. Trc y anh a tng la linh? Ti khng th ci thm. Khng. La mt nha t vn kinh t. Ti a cho anh ta mu giy vi nhng con s. Chung la vu khi cua ti. Anh ta nhn ngi ln va cm ly chung: Nhng con s. Thng k v th gii. Anh ta ngm nghia t giy, ri khe bt ci. Ti khng bit oc. Ri anh ta tra lai mu giy cho ti. Nhng con s nay cho chung ta bit rng tinh ra mi ngay co ti 24.000 ngi cht oi. Anh ta khe huyt sao, lng yn suy nghi, ri th dai. Ti cung a suyt cht. Ti co mt vn lu nho nho gn Kandahar. Nhng ngi Nga ti va nhng chin si Hi giao np ng sau gc cy va di cac con mng. Anh ta gi tay ln va gia b nh ang bn. Phuc khich. Anh ta ha tay xung. Tt ca cy ci va cac con mng cua ti a bi pha hoai. Sau o, anh a lam gi? Anh ta cui xung nhin t giy ti ang cm: Danh sach o co chi ra nhng ke n may khng? No khng chi ra, nhng ti nghi la ti a nh ra. Khoang 80 triu ngi trn th gii, ti e la vy. Ti a tng la mt trong s o. Anh ta lc lc u, dng nh ang chim trong suy nghi. Chung ti ngi yn lng mt lat ri bng anh lai noi: Ti khng thich phai i n may. Con ti sp cht. Vy nn ti phai trng cy anh tuc. Cy thuc phin?

Anh ta nhun vai. Khng cy ci, khng nc non gi. o la cach duy nht nui sng gia inh. Co cai gi mc nghen trong c hong ti, mt cam giac bun nan n tuyt vong pha ln cam giac ti li. Chung ti goi vic trng cy thuc phin la mt ti li, mc du rt nhiu ngi giau co a pht ln nh bun ban ma tuy. Mt anh ta lai gp ti va dng nh xuyn thu vao tim ti. Anh a tng la mt ngi linh, anh ta noi, gt u nh mun xac nhn cai thc t n gian nay. Ri anh ta chm chap ng dy va l bc xung thm. Ti mun anh ta ngi lai, nhng cam thy bt lc co th noi c bt c iu gi. Ti ng ln va bc theo anh ta. Khi bc ti bc thm cui cung, ti bt cht bi mt th gi o ngn lai. o la tm bin co hinh toa nha ni ti va ngi. Phia trn bc tranh, co mt dong ch cho nhng ngi qua lai bit c tm bin a c Heritage Trails cua New York sa sang. Dong ch vit: Lng m cua Halicarnassus nm trn noc cua toa thap chung thanh Mark Venice, tai goc ph Wall va Broad- o la y tng kin truc cua nha s 14 ph Wall. Khi o la toa nha bng cao nht th gii, cao 539 feet a tng la tru s chinh cua Ngn hang Bankes Trust, mt trong nhng t chc tai chinh ln nht t nc. Ti ng o trong khip am va nhin ln toa nha. u th ky trc, toa nha s 14 ph Wall ong vai tro cua Trung tm Thng mai Th gii sau nay; no a tng la mt biu tng cua s thng tri v quyn lc va kinh t. Toa nha nay cung a tng la tru s cua Ngn hang Bankers Trust, mt trong nhng ni ma ti a n tim ngun tai tr cho cng ty nng lng cua minh. o la mt phn quan trong trong ky c cua ti- cai ky c cua mt ngi linh nh ngi an ng Afghanistan a noi. Vic ti a ng y ngay hm nay, noi chuyn vi anh ta dng nh la mt s trung hp ky la. S trung hp. Cai t o bng ngn ti lai. Phan ng cua chung ta i vi nhng s trung hp a nhao nn cuc sng cua chung ta th nao. Ti nn c x ra sao vi s trung hp ngu nhin nay? Khi tip tuc bc i, ti lt nhin am ng, nhng khng th tim thy bong dang cua anh ta. toa nha tip theo, co mt bc tng c phu bng mt tm nha xanh. Mt dong ch c khc trn b mt a cua toa nha cho thy y chinh la toa Tng hanh dinh cua Lin bang, 26 ph Wall, ni ma vao ngay 30 thang 4 nm1789, George Washington a tuyn th nhm chc Tng thng u tin cua Hp chung quc Hoa Ky. y chinh la ni ma ngi u tin c giao trong trach bao v cuc sng, t do va em lai hanh phuc cho toan th nhn dn a oc li th. Sao ma gn vi Ground Zero n th, gn vi ph Wall n th. Ti i vong quanh khu nha, n ph Pine. Tai o, ti i din vi tru s chinh cua Chase, ngn hang do David Rockefeller thanh lp, mt ngn hang gn lin vi hoat ng bun ban u la va vi cng vic cua nhng ngi nh ti. Ngn hang nay, mt t chc phuc vu cho EHM va la mt bc thy trong vic h tr s phat trin cua ch toan cu, la mt biu tng cua ch tp oan tri. Ti nh la a thy u o vit rng Trung tm Thng mai Th gii la mt d an do David Rockerfeller khi xng vao nm 1960, va trong nhng nm gn y toa nha nay c xem nh la mt con hai u ln. Nhng v mt tai chinh co lai bi coi la mt sai lm, khng phu hp vi cng ngh hin ai nh si quang va Internet, va co mt h thng thang may t tin ma khng hiu qua. Hai toa nha nay a tng c t cho cai tn David va Nelson. Gi thi con hai u ln o a cht.

Ti tip tuc bc i chm chm, gn nh la min cng. Mc du chiu hm o thi tit tht m ap nhng long ti sao thy t tai, va ti cht thy co mt cam giac lo u n ky la, nh mt im bao ang vy cht ly minh. Ti khng th tim c ngun gc cua s s hai, c tim cach xua no i, va c bc i nhanh hn. Nhng rut cuc ti lai thy minh ang dng nhin chm chm vao cai h ang chay m i y, ming kim loai cong queo, vt seo ln trn b mt trai t y. Ti ng da vao toa nha a thoat khoi s tan pha va nhin chong choc vao cai h. Ti c hinh dung canh tng ngi ta lao ra khoi toa thap ang sup va nhng ngi linh cu hoa ang lao vao cu ho. Ti c nghi v nhng ngi a nhay xung, v cam giac tuyt vong ma ho a trai qua. Th nhng ti hoan toan bt lc. Thay vao o, ti lai thy Osama Bin Laden ang nhn tin va vu khi tri gia hang triu la t mt ngi lam vic cho mt cng ty t vn theo hp ng cua chinh phu Hoa ky. Ri ti lai thy minh ang ngi bn may tinh vi man hinh trng xoa. Ti nhin ra xung quanh, ri mt khoi Ground Zero, v phia nhng con ph cua New York a thoat khoi ngon la gio ang quay tr lai nhip sng thng nht. Ti t hoi khng hiu nhng ngi i trn nhng con ph y hm nay nghi gi v tt ca nhng iu naykhng n gian chi v s sup cua hai toa thap, ma con v nhng nng trang trng lu bi tan pha va hai mi t ngan ngi cht oi mi ngay. c gia ma ho nghi v nhng iu nh vy, gia ma ho co th tach minh ra khoi cng vic, ra khoi nhng chic xe hi n xng va cac khoan tra lai co th xem xet lai nhng ong gop cua ban thn minh cho cai th gii ma ho ang lai cho con em minh. Ti khng hiu ho bit gi v t nc Afganistankhng phai la qua tivi vi canh tng nhng oan linh va xe tng My tran ngp, ma v mt Afganistan cua ngi an ng no. Ti t hoi hai mi bn ngan ngi cht oi mi ngay a tng nghi gi. Va ri ti lai trng thy minh ang ngi o, trc mt man hinh may tinh trng xoa. Ti ep minh tr lai vi Ground Zero. Vao luc nay, co mt iu chc chn rng: t nc ti ang nghi ti s tra thu, va s tra thu nay danh cho nhng nc nh Afghanistan. Nhng ti lai nghi ti nhng nc khac, ni ma ngi dn o cm ghet cac cng ty cua chung ti, qun i cua chung ti, cac chinh sach cua chung ti, va ca con ng tin ti thng tri th gii cua chung ti na. Ti bn khon khng bit cac nc nh Panama, cuao, innxia, Iran, Guatemala, va hu ht cac nc Chu Phi na thi th nao? Ti thi khng da vao bc tng ni ti ang ng va inh bc i. Mt ngi an ng thp, da ngm en ang khua khua mt t bao va het ln bng ting Ty Ban Nha. Ti dng lai. Venezuela bn b vc cach mang! ng ta het ln, at ca ting n ao cua xe c, ting coi t inh oi, va dong ngi ang i nh thac . Ti mua bao cua anh ta va ng lai o mt lat lic qua cac muc chinh. o la v Hugo Chavez, vi Tng thng chng My c bu c dn chu tai Venezuela, va v s chng i ngm ngm cac chinh sach cua My tai chu My Latinh. Con Venezuela thi sao? Chng 33

Vnzula c Saddam cu giup

Ti a theo doi Vnzula trong nhiu nm. o la vi du in hinh v mt t nc t ngheo oi i ln giau co nh vao du la. y cung la mt vi du v nhng tranh chp bt ngun t du la, v s bt binh ng gia ngi giau va ngi ngheo, va la m hinh cua mt t nc bi cac tp oan du la boc lt mt cach khng thng tic. Vnzula la hinh anh thu nho cua mt ni ma o cach thc cua cac tp EHM cu ky nh ti kt hp vi cach thc mi theo kiu tp oan tri. Nhng s kin ma ti oc trong bao chi ngay hm o tai Ground Zero la kt qua trc tip cuc bu c nm 1998, khi nhng ngi ngheo va nhng ngi bi tc quyn cng dn Vnzula a tuyt i bu Hugo Chavez lam tng thng cua ho1. Tng thng mi ngay lp tc ap dung cac bin phap quyt lit la kim soat cac toa an va cac t chc khac ng thi giai tan Quc hi Vnzula. ng ln an chu nghia quc v lim si cua Hoa ky, tuyn b se manh me chng lai toan cu hoa, va a ra ao lut hydrocarbon, mt ao lut ma ngay t cai tn a lam cho ngi ta lin tng n ao lut ma Jaime Roldos a a vao cuao ngay trc khi may bay cua ng m xung t. ao lut nay lam tng gp i tin khai thac mo ma cac cng ty du la nc ngoai phai tra. Sau o Chavez tht cht lai cng ty du la Petroleos de Vnzula thuc s hu nha nc bng cach thay th i ngu lanh ao cng ty bng nhng ngi thn tin vi ng. Du la cua Vnzula la mt san phm v cung quan trong i vi cac nn kinh t trn th gii. Vao nm 2002, quc gia nay a la nc xut khu du mo ln th 4 th gii va la nha cung cp du la ln th 3 cho Hoa Ky3. Cng ty Petroleos de Vnzula, vi 40.000 cng nhn va doanh thu 50 ty la mt nm, ong gop khoang 80% vao doanh thu xut khu cua ca nc. Du la cua nc nay cho n nay vn la nhn t quan trong nht i nn kinh t Vnzula.4 Cung vi vic nm gi c nganh du la, ban thn Chavez a tr thanh mt i tac quan trong trn trng quc t. Nhiu ngi dn Vnzula nhin nhn iu nay nh mt inh mnh, nh kt qua cua mt qua trinh a bt u t 80 nm trc. Vao ngay 14 thang 12 nm 1922, mt via du ln c phat hin gn Maracaibo. Trong ba ngay sau o, mi ngay lng du phun ra tng ng vi mt trm ngan thung du th, va t o, s kin ia cht nay a tr thanh nc xut khu du mo ln nht th gii. Vnzula a hy vong du mo se la giai phap cho tt ca cac vn cua t nc minh. Ngun thu t du mo trong vong 40 nm sau a bin Vnzula t mt trong nhng quc gia ngheo nht th gii tr thanh mt trong nhng nc giau nht My Latinh. Tt ca moi chi tiu thng k quan trong cua nc nay u c cai thin: y t, giao duc, vic lam, tui tho, va ty l tre s sinh sng sot. Nganh kinh doanh ngay mt phat at. Trong thi ky cm vn du la cua cac nc OPEC nm 1973, gia du mo tng nhanh va ngn sach quc gia cua Vnzula tng gp bn ln. Cac EHM bt u vao cuc. Cac ngn hang quc t at cho nc nay vay xy dng hang loat nhng d an ha tn c s va cng ngh cung nh cac toa nha choc tri cao nht chu luc. Sau o, vao nhng nm 80, cac EHM kiu doanh nhn a ti. o la mt c hi tuyt vi cho ho hoc hoi kinh nghim. Tng trung lu Vnzula ngay cang ln manh, va iu nay a tao ra mt thi trng beo b cho mt cac san phm, va vn co mt tnh lp ngheo kh sn sang lao ng kh sai trong cac nha may. Th ri gia du mo giam, va Vnzula khng th thanh toan c cac khoan n nn cua minh. Nm 1989, Quy tin t quc t a t ra cac bin phap ha khc va ep Caracas h tr cho ch tp oan tri theo nhiu cach khac nhau. Bao lc n ra Vnzula, cac mo

se la ngun h tr v tn a tiu tan. T nm 1987 n 2003, thu nhp binh qun u ngi Vnzula a giam hn 40%. Ngheo oi gia tng va oan thu chng cht. S phn cc din ra gia tng lp trung lu va tng lp ngheo oi. Nh thng thy nhng nc co nn kinh t phu thuc vao du la, s phn hoa tng lp trong dn c a thay i mt cach ang k. Nn kinh t tut dc gy thit hai cho tng lp trung lu, va nhiu ngi trong s ho a ri xung tng lp ngheo oi. Thc trang nay a tao iu kin cho Chavez- va lam nay sinh xung t vi Washington. Co c quyn lc trong tay, vi tng thng mi bt u nhng hoat ng thach thc chinh quyn Bush. Ngay trc vu 11/9, Washington con ang cn nhc nhng la chon cua minh. EHM a tht bai,liu a n luc a nhng tn sat nhn vao cuc cha? S kin 11/9 xay ra a lam thay i tt ca nhng u tin cua chinh quyn Washington. Tng thng Bush va cac c vn cua minh tp trung ku goi cng ng th gii ung h cac hoat ng cua My Afghanistan va cuc xm lc Iraq. Trn ht la nn kinh t My ang trong tinh giai oan khung hoang. Bi vy ma vn Vnzula c gat sang mt bn. Tuy nhin, mt iu ro rang la n mt luc nao o, Bush va Chavez se lai i u vi nhau. Bi le khi ngun du la cua Iraq va Trung ng bi e doa thi Washington khng th nao bo qua Vnzula qua lu c. Lang thang xung quanh Ground Zero va ph Wall, noi chuyn vi ngi an ng Afghanistan ln tui, va oc cac tin tc v t nc Vnzula cua Chavez, tt ca a khin ti phai suy nghi n mt iu ma ti a lang tranh trong nhiu nm, buc ti ti phai co mt cai nhin nghim tuc v hu qua cua nhng gi ti a lam trong ba mi nm qua. Ti khng th phu nhn rng vai tro cua minh hay cai thc t ti la mt EHM, hin gi a anh hng ht sc tiu cc n th h con gai minh. Ti bit rng ti khng th khng lam gi chuc lai li lm cua minh. Ti phai gt sach minh bng cach thc tinh ngi dn trc hin thc cua tp oan tri va hiu ra tai sao nhiu nc trn th gii lai cm ghet chung ta n th. Mt ln na ti bt tay vao vit, nhng ti cam thy dng nh cu chuyn cua minh a qua cu. Bng cach nao o, ti phai cp nht thng tin. Ti a nghi n vic n Afghanistan, Iraq, va Vnzula va vit nhng binh lun ng thi v ba nc nay. Cac nc o nh la hin thn cho s tr tru cua cac vn quc t hin nay: mi nc u a trai qua nhng bin ng chinh tri au thng va kt thuc vi nhng ngi lanh ao lai qua nhiu iu cn phai thay i (mt thu linh Taliban tan nhn va chuyn quyn, nhng ch tp oan tri a khng h tim cach giai quyt nhng vn ct loi cua ho. ung hn la, ch o chi quan tm n vic tim cach lam hai nhng nha lanh ao nao can tr vic thc hin chinh sach du mo cua My ma thi. Xet trn nhiu khia canh thi Vnzula la trng hp c bit nht, bi le My a tin hanh can thip qun s Afghanistan va co ve nh chc chn se co mt Iraq, nhng phan ng cua chinh quyn My vi Chavez vn con la iu bi n. Theo nh ti c bit, vn khng phai ch Chavez co phai la mt nha lanh ao tt hay khng; ma la phan ng cua Washington i vi ngi lanh ao lam can tr ch tp oan tri trn con ng tin ti thng tri th gii. Tuy nhin, trc khi ti co th thu xp mt chuyn i nh vy, nhng s kin lai mt ln na ngn can ti. Cac hoat ng phi li nhun a cho ti c hi n Nam My mt vai ln vao nm 2002. Mt gia inh Vnzula sp bi pha san di ch cua Chavez a cung tham gia vao chuyn i nay n vung Amazon. Chung ti tr thanh ban thn cua nhau, va

ti a c nghe v mt trai cua cu chuyn. Ti cung a gp nhng ngi Nam My, nhng ngi a xem Chavez nh la mt vi cu tinh. Cac s kin xay ra Caracas la triu chng cua cn bnh ma chung ti, nhng EHM a tao ra. Thang 12 nm 2002, tinh th Vnzula va Iraq a ln n khung hoang. Hai nc ang tr thanh hai trng hp hoan toan trai ngc nhau. Tai Iraq, moi mu en ticua ca EHMs va nhng tn sat nhn a khng th khin Saddam phuc tung, va gi thi chung ti ang chun bi cho phng an cui cung, o la xm lc. Tai Vnzula, chinh quyn cua Bush ang phat huy cai cach ma trc y Kermit Roosevelt a tng ap dung vi Iran. Nh t thi bao New York a vit: Hang trm ngan ngi Vnzula hm nay a xung ng bay to cam kt se tin hanh inh cng trong ca nc, vao ngay 28 nay buc Tng thng Hugo Chavez phai t chc. Cuc inh cng, ma theo c tinh co khoang 30.000 cng nhn du mo tham gia, e doa se tan pha quc gia nay, nc khai thac du mo ln th 5 trn th gii, trong nhng thang ti... Trong nhng ngay gn y, cuc inh cng a ri vao b tc. ng Chavez ang cung vi nhng cng nhn khng tham gia inh cng a hoat ng cua cng ty du mo quc doanh tr lai binh thng. Mc du vy song phe i lp, ma dn u la Lin minh cac nha lanh ao doanh nghip va nghip oan, cam oan rng cuc inh cng cua ho se y cng ty nay, va ca chinh phu cua Chavez na xung b vc thm.6 CIA cung a tng ha b Mossadegh va thay bng Quc vng Iran theo cach ht nh vy. Hai s kin gn nh khng khac gi nhau. Dng nh lich s cua 50 nm sau o ang lp lai mt cach la ky. Nm thp nin a qua va du mo vn la ng lc chinh. Ngay 4 thang 1 nm2003, phe ung h Chavez ung vi phe i lp. Hai ngi bi bn cht va hn 12 ngi khac bi thng. Ngay hm sau, ti noi chuyn vi mt ngi ban cu, ngi a tng dinh liu ti nhng ke sat nhn trong nhiu nm. Cung nh ti, anh y cha bao gi lam vic trc tip cho bt c chinh phu nao, nhng a tng hoat ng bi mt nhiu nc. Anh ta k vi ti rng mt nha thu t nhn a tim cach tip cn vi anh ta nh anh kich ng nhng cuc inh cng Caracas va mua chuc cac si quan qun itrong s o nhiu ngi a c ao tao tai trng My- quay sang chng lai vi tng thng ma ho a bu ra. Anh ta a t chi li nghi, nhng cung tit l rng: ngi nhn cng vic nay ang lam tt nhng gi anh ta c giao.7 Cung vao thang 1 nm 2003, gia du th tng cao va d tr du la cua My xung gn mc thp nht trong vong 26 nm qua. Vi nhng gi din ra Trung ng, ti bit chinh quyn Bush se lam moi iu ha b Chavez. Th ri cai tin ho thanh cng a ti, Chavez bi lt . T thi bao New York dung nhng din bin cua s kin nay a ra mt trin vong lich s- cung nh v con ngi ma dng nh a ong vai tro cua Kermit Roosevelt nc Vnzula hin tai: Hoa Ky ... a ung h cho cac ch c tai khp cac nc Trung va Nam My trong va sau chin tranh lanh bao v nhng quyn li kinh t va chinh tri cua minh. Tai t nc Guatemala be nho, Cuc Tinh bao Trung ng My a b tri cuc lt chinh phu c bu c mt cach dn chu vao nm 1954 va ng ng sau chinh phu canh hu sau nay chng lai cac nhom phin qun canh ta nho le trong 40 nm. Hu qua la gn 200.000 dn thng a thit mang. Tai Chil, c s hu thun cua CIA, tng Augusto Pinochet a nm quyn t nm 1970 n nm 1990. Tai Pru mt chinh phu dn chu yu t vn ang c lam sang to vai

tro cua CIA trong mt thp nin hu thun cho vi tng thng gi y a bi ph trut va rung ry, ngai Alberto K.Fujimori, va trng ban Tinh bao y tai ting la Vladimiro N.Montesinos. My a xm lc Panama nm 1989 va lt tn c tai bun lu ma tuy Manuel A.Noriega, ngi ma gn 20 nm nay, lun la mt tay sai trung thanh cua CIA. Va n lc thit lp mt phe i lp chng lai phe canh ta cua Nicaragua nm 1980 bng bt ky gia nao, k ca ban vu khi cho Iran ly tin mt, a dy ln lan song ln an cac quan chc chinh quyn Reagan. Trong s nhng ngi bi iu tra hi o co Otto J.Reich, mt cu chin binh trong cuc chin Chu My Latinh. ng Reich cha tng bi nhn mt li cao buc nao ca. Sau nay ng tr thanh ai s cua My tai Vnzula va hin ang la Th trng B Ngoai giao phu trach khu vc Chu My Latinh theo chi inh cua Tng thng. Vic lt ngai Chavez a mang lai thm cho ng ta mt nim t hao.8 Khi ng Reich va chinh quyn Bush ang n mng cac hoat ng chng pha Chavez thi tinh th nay bt ng bi ao ngc. Chavez a danh lai u th va ly lai c quyn lc trong vong cha n 72 gi sau o. Khac vi Mossadegh Iran, Chavez a tim cach gi c qun i bn phe minh, bt chp moi toan tinh xui giuc cac quan chc cp cao nht chng lai ng. Ngoai ra, ng cung co trong tay cng ty du mo ln manh cua nha nc. Cng ty Petroleos de Vnzula t chi nhng b hang ngan cng nhn bai cng va a quay tr lai hoat ng binh thng. Sau khi dep bo c cac m mu chng i, Chavez sit cht s kim soat cua chinh phu i vi cac cng nhn cng ty du mo, thanh tr mt s phn t qun i khng trung thanh bi li keo lam phan, va truc xut nhiu phn t chng i chu cht. ng cung a ra lnh kt an hai thu linh i lp 20 nm tu, la cac gian ip co quan h vi Washington va a tng tham gia vao nhom nhng tn sat nhn chi huy cuc bai cng trn toan quc.9 Suy cho cung, mt chui nhng s kin nay la tham hoa i vi chinh quyn Bush. Nh thi bao Los Angeles a vit: Th 3 va ri , cac quan chc chinh quyn Bush a phai tha nhn la ho a ban bac vi cac nha lanh ao qun s va dn s nc nay hang thang nay v chuyn lt tng thng Vnzula la Hugo Chavez... Hin ngi ta ang iu tra vu chinh phu tin hanh m mu ao chinh khng thanh nay.10 Ro rang la khng chi EHMs ma ca nhng ke sat nhn cung a tht bai. Hoa ra Vnzula nm 2003 rt khac vi Iran nm 1953. Ti bn khon khng hiu y co phai la mt im bao hay n gian chi la mt s bt thng- va khng hiu Washington se inh lam gi tip theo. Ti tin la it nht trong luc nay, mt cuc khung hoang nghim trong Vnzula a c y lui va Chavez a c cu thoat nh co Saddam Hussein. Bi vi chinh quyn cua Bush khng th nao ng thi giai quyt cac vn Afghanistan, Iraq va Vnzula. Hin tai ho khng u lc lng qun s cung nh khng u s hu thun chinh tri lam iu o. Vi vy, ti bit la tinh th co th thay i rt nhanh, va rng trong tng lai gn, Tng thng Chavez rt co th se phai i mt vi mt phe i lp kha hung hu. Du gi i na, Vnzula cung nhc nh chung ta rng, 50 nm chng lam thay i c nhiu iu- ngoai tr kt qua Chng 34

Thm lai cuao

Vnzula la mt trng hp kinh in. Tuy vy, khi quan sat nhng s kin dn he m ra o, ti kinh ngac nhn thy nhng chin tuyn thc s quan trong lai nm mt ni khac. Nhng chin tuyn nay quan trong khng phai la vi o cha ng nhiu tin hay nhiu sinh mang hn, ma bi vi chung lin quan n nhng vn vt ra ngoai nhng muc tiu vt cht t trc n nay vn la nn tang cua cac ch. Nhng chin tuyn nay vt qua tm vi cua cac chu ngn hang, cac giam c, va cac chinh tri gia, i su vao linh hn cua xa hi hin ai. Va chung ang c hinh thanh nn trong long mt t nc ma ti bit va yu quy, t nc ni ti a tng lam vic nh mt tinh nguyn vin cua Qun oan Hoa binh: cuao. T ln u tin khi ti t chn n y vao nm 1968, qua thi gian t nc be nho a dn tr thanh mt nan nhn in hinh cua ch tp oan tri. Nhng ngi cung thi vi ti, va nhng ngi ang theo bc chung ti, tht s a y no n b vc pha san. Chung ti cho t nc nay vay hang ty la no co th thu cac cng ty lp ghep va xy dng cua chung ti dng nn nhng d an phuc vu tng lp giau nht t nc nay. Kt qua la trong vong 3 thp nin, ty l ngheo oi chinh thc tng t 50% ln 70%, tht nghip tng t 15% ln 70%, n cng tng t 240 triu USD ln 16 ty USD va ty l ngun lc quc gia danh cho nhng ngi ngheo nht giam t 20% xung con 6%. Ngay nay, cuao danh gn 50% tng ngn sach quc gia tra n- thay vi dung s tin o giup cho hang triu ngi ang chinh thc ng trong danh sach nhng ngi bi bn cung.1 Tinh hinh cuao chng minh rng, iu nay hoan toan khng phai la hu qua cua mt m mu: no la mt qua trinh din ra ca trong thi ky cm quyn cua ang Dn chu ln ang Cng hoa, mt qua trinh vi s tham gia cua tt ca cac ngn hang a quc gia ln, rt nhiu cng ty, cac chng trinh vin tr nc ngoai cua v s nc. My ong vai tro chu ao, nhng My khng hanh ng mt minh. Trong vong ba thp nin qua, hang ngan ngi a cung a cuao n vi tri ngan cn treo si toc ma no ang phai i mt vao u thin nin ky mi. Mt s ngi, ging nh ti, y thc c nhng vic ho ang lam, song a phn nhng ngi khac chi hoan thanh cng vic theo cach ma ho a tng c hoc tai cac trng kinh t, trng ky thut va trng lut, i theo nhng ng chu kiu nh ti, nhng ngi a ly long tham cua ban thn giai thich cho toan b h thng va bng nhng hinh thc thng phat a giup duy tri no. Ngay trong trng hp ti t nht thi nhng ngi tham gia vao cng vic nay cung chi nghi rng ho chng gy hai n ai; con nu nhin mt cach lac quan nht thi ho ang giup mt dn tc ngheo oi. Du co v tinh bi la, va- trong rt nhiu trng hp- t la di minh, nhng ngi trong cuc khng phai la thanh vin cua bt ky m mu bi mt nao, ma ho la san phm cua mt h thng c dng nn cung c cho mt hinh thc quc tinh vi va hiu qua nht ma th gii tng thy. Ngi ta khng phai mt cng i tim nhng ngi sn sang nhn hi l hay co th bi doa dm- nhng ngi nay a lam vic trong cac cng ty, cac ngn hang, va cac c quan chinh phu ri. Cac hinh thc hi l bao gm tin lng, thng, lng hu, bao him, nhng li doa dm thng n di hinh thc nhng chun mc xa hi, nhng ap bc, va nhng cu hoi cha ai noi ra v tng lai cua con cai ho. H thng nay a thanh cng rc r. Theo thi gian, cuao ngay cang ri su vao by. Chung ti a co c t nc nay. Cung ging nh mt tay b gia Mafia a co trong tay

con ngi ti nghip ma am ci cua con gai ng ta va cng vic lam n nho le cua ng ta do chinh hn tai tr. Cung ging nh bt ky mt b gia Mafia tai gioi nao, chung ti bit la di nhng canh rng nhit i cua cuao la ca mt bin du, chung ti bit la cai ngay y ri se n. Va cai ngay y a n, u nm 2003,t Quito ti lai chic Subaru Outback quay v Shell. Chavez a cung c lai ia vi cua minh Vnzula. ng a thach Gteorge W.Bush va a thng. Saddam gi vng lp trng va sp sa bi xm lc. Ngun cung cp du hoa bi tut xung mc thp nht trong gn ba thp nin, va trin vong chung ti co th ly thm du t nhng ngun then cht tr nn v cung am am- va vi th cac bang cn i k toan cua ch tp oan tri cung se chng ra gi. Chung ti cn mt con at chu bai. a n luc phai oi n cuao. Trong luc lai xe qua con p khng l trn dong sng Pastaza, ti nhn thy cuao, cuc chin khng n thun trn dong sng Pastaza, ti nhn thy cuao, cuc chin khng n thun la cuc chin gia ngi giau va ngi ngheo, gia nhng ke chuyn i bac lt va nhng ngi bi boc lt. Nhng cuc chin nay cui cung se xac inh lai chung ti la ai vi t la mt nn vn minh. Chung ti im nhin ep t nc nho be nay m nhng canh rng rm nhit i Amazon cho cac cng ty du la. Va hu qua cua vic nay s la mt s tan pha khung khip. Nu chung ti c khng khng oi n, thi hu qua cua vic o kho ma lng ht c. Khng chi la vn cac nn vn hoa ban ia, mang ngi va hang trm ngan loai ng vt, loai bo sat, cac loai cn trung, va thc vt- ma rt nhiu trong s nay co th la nhng loai thuc cha c kham pha cha mt loat cac cn bnh- se bi tan pha. Khng chi la vic nhng canh rng nhit i hp thu khi thai cht ngi pha ra t nn cng nghip cua chung ti, cho khi xy cn thit bit my i vi cuc sng cua chung ta, va tao ra nhng am my em n cho ta phn ln ngun nc trn th gii. No vt qua pham vi cua tt ca nhng ly lun thng thng ma nhng nha mi trng hoc thng dung bao v nhng ni nh th nay, va cham n nhng ni su thm trong tm hn chung ta. Nu chung ti theo ui chin lc nay, chung ti se tip tuc cai hinh mu quc a bt u t trc ca ch La ma. Chung ti cng khai chi trich ch n l, nhng quc chung ti a bin nhiu ngi thanh n l hn ca ch La ma va nhng cng quc thuc ia trc y. Ti khng hiu lam sao chung ti co th ap dung mt chinh sach thin cn nh vy cuao ma vn co th sng vi lng tm cua chinh minh. Qua ca kinh chic Subaru, ti nhin ln nhng sn nui tr trui cua day Andy, no a tng ti tt vi y cac loai cy nhit i khi ti con Qun oan Hoa binh, ti bng phat hin thm mt iu na. Ti cht nhn ra rng cach nhin cuao nh mt chin tuyn quan trong chi mang tinh ca nhn, ch trn thc t, tt ca cac quc gia ma ti a tng n lam vic, nhng quc gia vi ngun tai nguyn ma ch them khat, cung u quan trong nh vy. Ti co cam tinh ring vi t nc nay, ti cam tinh vi no t nhng ngay cui thp nin 60 khi ti anh mt s v ti cua minh tai y. Tuy vy, iu nay chi la chu quan, la thanh kin cua ring ti. Tuy nhng khu rng nhit i cua cuao rt quy gia, song cung nh nhng dn ban ia va tt ca s sng trong cac khu rng nay, chung cung khng ang quy hn nhng sa mac Iran hay nhng di san cua ngi A rp. Khng quy gia hn nhng day nui cua Java, nhng b bin Phillipin, nhng thao nguyn cua Chu A, nhng hoang mac cua Chu Phi, nhng khu rng Bc My, va nhng chom bng cua Bc cc hoc hang trm ni co nguy c bi e doa khac. Tt ca nhng ni nay u ai din cho nhng trn chin, va mi ni o lai

buc chung ta phai t vn trong su thm lng tm cua mi ngi va cua tt ca moi ngi. Ti nh n mt con s thng k tng hp c tt ca nhng iu nay: Ty l thu nhp cua 1/5 dn s th gii sng cac nc giau nht so vi thu nhp cua 1/5 dn s sng cac nc ngheo nht tng t 30/1 nm 1960 ln ti 74/1 nm 1995. Ngn hang th gii, USAID, quy tin t Quc t, cung nhng ngn hang, cng ty va cac chinh phu khac nhung tay vao cai goi la vin tr quc t tip tuc noi vi chung ta rng, ho ang lam cng vic cua ho, va rng ho a at c nhng bc tin. Va th la ti lai n cuao, ti t nc chi la mt trong s nhng trn chin nhng lai chim mt vi tri c bit trong trai tim ti. Ln nay la vao nm 2003, 35 nm sau ln u tin ti t chn n ni nay vi vai tro la mt thanh vin cua mt t chc My mang t hoa binh trong tn goi cua no. Ln nay, ti n ngn chn mt cuc chin ma ba thp nin nay ti a kich ng. Nhng s kin Afghanistan, Iraq, Vnzula ang le a phai lam chung ti nan chi; nhng cuao, tinh th khac hn. tin hanh cuc chin y, se khng phai huy ng qun i My, chung ti se chi phai i u vi vai nghin chin binh cua cac b lac, c trang bi bng giao mac, dao ra, nhng khu sung nap an bng nong, bn tng phat mt. Nhng b lac nay se phai chng lai mt qun i cuao c trang bi hin ai, vai tay tham mu ma My c sang, va nhng tn git ngi ham li do cac cng ty du la thu. Cuc chin nay se chng khac nao cuc xung t vao nm 1995 gia Peru va cuao ma phn ln ngi dn My chng bao gi bit n, va nhng din bin gn y a leo thang n mc chin tranh rt co th se xay ra. Vao thang 12 nm 2002, ai din cua cng ty du la buc ti mt b lac a bt coc va gi mt nhom nhn vin cng ty lam con tin, nhng ngi ai din cung am chi la nhng ngi tham gia vu bt coc nay la thanh vin cua mt nhom khung b, co th co lin h vi Al-Qaeda. y la mt vn c thi phng ln vi cng ty du la nay cha c chinh phu cho phep t gian khoan. Tuy vy cng ty nay khng inh, cng nhn cua ho co quyn tin hanh iu tra s b trc khi c phep t gian khoan- vai ngay sau, tuyn b nay a bi cac b lac ban ia kich lit phan i khi ho chia se quan im cua ho v s kin nay. Theo ai din cua b lac, cac cng nhn cua cng ty du la a xm pham vung t ma khng co quyn t chn ti; nhng ngi cua b lac khng mang vu khi, cung khng e doa nhng ngi cng nhn nay bng bt c hanh ng bao lc nao. Trn thc t, ho a a nhng ngi nay v lang, mi ho n va ung chicha, mt loai bia ia phng. Sau khi a thit ai nng hu, b lac thuyt phuc nhng ngi dn ng cho nhng cng nhn a ho ra khoi ni nay. Tuy vy, b lac khng inh la nhng ngi cng nhn nay cha bao gi bi bt gi, ho c t do i bt ky ni nao ho mun. Trn ng i, ti nh lai nhng gi ngi Shuar a noi vi ti nm1990 khi ti quay tr lai giup ho bao v nhng canh rng sau khi a ban IPS. Th gii la cai ma anh m c. Ho tng noi vy, va ho cung chi ra nhng ngi phng Bc chung ti a m v nhng nganh cng nghp khng l, m co nhiu t va nhng ngi nha choc tri. By gi chung ti phat hin ra rng vin tng cua chung ti thc t la mt cn ac mng ma cui cung ri se huy hoai tt ca chung ti. Hay thay i gic m o i, nhng ngi Shuar a tng khuyn ti. Va by gi hn mt thp nin sau, bt chp s c gng cua nhiu ngi va nhiu t chc phi li nhun, gm ca nhng t chc ma ti a tng hp tac, cn ac mng ngay cang tr nn khung khip.

Khi chic Outback cui cung cung a ti n Shell, thanh ph trong rng rm, ti vi va n cuc hop. Nhng ngi tham d cuc hop ai din cho rt nhiu b lac: Kichwa, Shuar, Achuar, Shiwiar,va Zaparo. Nhiu ngi trong s ho a i xuyn rng hang ngay tri, mt s khac i bng nhng chic may bay nho, do cac t chc phi li nhun tai tr. Mt vai ngi mc vay dn tc, ve mt va eo nhng dai bng buc u lam t lng chim, trong khi s con lai c bt chc nhng ngi dn thi trn, mc qun u, ao phng va i giy. Cac ai din cua b lac buc ti la bt gi con tin ng ln noi u tin. Ho noi vi chung ti la ngay sau khi nhng ngi cng nhn quay tr lai cng ty, hn mt trm linh cuao a ti b lac nho be cua ho. Ho nhc lai cho chung ti bit nhng ngi linh a n vao mt thi im rt c bit vi cac khu rng nhit i, khi cy chonta kt trai. i vi nhng nn vn hoa ban ia, loai cy nay rt thing ling vi no chi kt trai mt nm mi ln bao hiu mua giao phi cua rt nhiu loai chim trong vung trong o co ca nhng loai chim quy him ang co nguy c bi tuyt chung a bay n. Nhng ngi linh n ng nh vy se gy nguy him cho cac loai chim. Nhng b lac nghim cm sn bt chim trong mua chonta. Nhng ngi linh a n vao mt thi im qua bt li, mt phu n giai thich. Ti cam nhn c ni au cua ba va cua nhng ngi i theo khi ho k lai cu chuyn bi tham khi nhng ngi linh c tinh l i lnh cm. Ho bn ri nhng con chim chi giai tri va lam thc n. Thm vao o, ho vao vn cua cac gia inh, nhng khu rng chui, va nhng canh ng sn n trm, ho tan pha tt ca nhng manh t trng vn a tha tht. Ho s dung cht n bt ca di sng, va ho n nhng con vt nui cua cac gia inh. Ho tich thu sung sn va sung hi, ho ao h xi mt cach tuy tin, lam nhim cac dong sng bng du va cac dung dich hoa tan, quy nhiu phu n va vt rac ba bai, khin cn trung va su bo sinh si nay n. Chung ti co hai la chon, mt ngi an ng noi. Chung ti co th chin u hoc co th nut hn va c gng ht sc minh phuc hi lai nhng gi a tan pha. Chung ti a quyt inh cha phai luc chin u. ng ta lai ho a tim cach bu p cac thit hai ma nhng ngi linh gy ra bng cach ng vin moi ngi nhin n. ng ta goi o la nhin n nhng thc tinh thi co le goi o la cht oi mt cach t nguyn thi ung hn. Nhng ngi gia va tre em bi suy dinh dng va nga bnh. Ho noi n nhng li hm doa va hi l. Con trai ti, mt phu n noi, bit ca ting Anh va ting Ty Ban Nha va mt vai th ng. No a tng la hng dn vin du lich va lam phin dich cho mt cng ty du lich sinh thai. Ho tra tin no rt kha. Cng ty du la a nghi no mt khoan tin cao gp mi ln. No bit lam gi by gi? Gi no vit th t cao cng ty cu no va tt ca nhng ngi a n giup chung ti, trong nhng bc th, no goi cac cng ty du la la ban cua chung ti. Ba lc ngi, nh mt con cho ang lc minh ru nc. No khng con la ngi cua chung ti na. Con trai ti ... Mt ng gia eo chic khn truyn thng theo kiu cua mt phap s lam t lng chim tucng ng ln. Cac ng co bit v ba ngi chung ti chon ra ai din cho b lac chng lai cac cng ty du la va a cht trong tai nan may bay khng? Ti khng inh ng y noi vi cac ng iu ma rt nhiu ngi vn noi la chinh cac cng ty du la a gy ra vu tai nan o. Nhng ti co th noi vi cac ng rng ba cai cht o a lai mt ch trng trong chung ti. Cac cng ty du la a nhanh chong lp y khoang trng o bng ngi cua ho.

Mt ngi an ng khac a ra mt ban hp ng va oc no ln. i ly 300.000 USD, ho a nhng ca mt vung t rng ln cho mt cng ty cao su. Ban hp ng do ba vin chc cua b lac ky. y khng phai la ch ky cua ho. ng ta noi. Ti bit, mt trong s ho la em trai ti. y la mt kiu am sat khac. Lam cho nhng ngi ng u cua chung ti bi mt uy tin. Tht la mia mai va ngc i la iu nay xay ra mt vung t cua cuao ni ma cac cng ty du la thm chi con cha c phep khoan. Ho a khoan rt nhiu ni xung quanh khu vc nay, va nhng ngi dn ban ia a nhin thy kt qua, a chng kin s huy dit cua nhng ngi lang ging. Ngi o va lng nghe, ti t hoi ban thn liu ngi dn t nc ti se phan ng th nao nu nhng cuc hop nh th nay c phat trn CNN trong ban tin bui ti. Nhng bui hop mt tht ang nh va a he m nhng iu gi ang lo ngai. Nhng cung co nhng iu khac na, xay ra bn l nhng bui gp chinh thc. Trong gi nghi giai lao, luc n tra, va bui ti, khi ti no chuyn ring vi moi ngi, ho thng hoi ti tai sao nc My lai e doa Iraq. Cuc chin tranh sp n ra c ban lun trn trang nht cua nhng t bao cuao va a tim n c ti thi trn nho trong khu rng nay va nhng tin tc c a ra rt khac vi nhng tin tc My. No cp ca vic gia inh Bush s hu cng ty du la va United Fruilt, va ca vic Pho Tng thng Cheney a tng la Tng giam c cua Halliburton. Nhng t bao nay c oc to ln cho nhng ngi cha bao gi c ti trng. Tt ca u co ve rt quan tm n vn nay. ni y, trong rng rm Amazon, gia nhng ngi khng bit ch, thng bi nhiu ngi dn Bc My coi la lac hu, thm chi man r, th ma nhng cu hoi thm do ma ho t ra lai anh trung tim en cua cai ch toan cu. Lai xe ra khoi Shell, i ngang qua cai p thuy in v phia nhng day nui Andy, ti tip tuc suy nghi v s khac bit gia nhng gi ti c bit n My. Dng nh cac b lac Amazon co rt nhiu iu day chung ti; mc du c i hoc va tn hang gi oc tap chi va xem tin tc trn truyn hinh, chung ti vn cai nhn thc ma bng cach nao o ho co c. Dong suy nghi nay lam ti nghi ti Li tin tri v con kn kn va chim ai bang, cun sach ma ti a oc nhieu ln trong nhng ngay thang i khp My Latinh, va v nhng li tin tri ging nh th ma ti a c nghe trn khp th gii. Gn nh tt ca nhng nn vn hoa ma ti bit a tin oan la cui nm 90 chung ta se bc vao mt giai oan vi nhiu bin chuyn ang chu y. Trong nhng tu vin trn day Himalaya, nhng nghi l Innxia, nhng khu bao tn danh cho ngi da o Bc My, t su trong rng Amazon ti inh day Andy, cho ti nhng thanh ph Maya c ai Trung My, ti u c nghe noi v thi ai cua chung ta nh mt thi khc c bit trong lich s loai ngi, va tt ca nhng ai sinh ra trong thi im nay u co mt s mnh phai hoan thanh. Tn goi va nhng li le cua nhng li tin tri co khac i chut. Co luc o la thi ai mi, la Thin nin ky th ba, Thi ai cua cung bao Binh, s khi u cua mt tri th nm, hay kt thuc cua nhng loai lich cu va s khi u cua nhng loai lich mi. Mc du khac nhau v cach goi, song tt ca nhng li tin tri u co nhiu im chung. Va Li tin tri v con kn kn va chim ai bang la mt vi du in hinh. Li tin tri noi: Trong man m cua lich s, xa hi loai ngi a tach i ra va i v hai con ng: mt con ng cua chim kn kn (ai din cho trai tim, trc giac va nhng iu thn bi) va mt cua chim ai

bang (ai din cho tri oc, ly tri va vt cht). Trong nhng nm 90 cua th ky XV, hai con ng se hp thanh mt va chim ai bang se lai con kn kn va y no ti b vc cua s tiu vong. Sau o, 500 nm sau, vao nhng nm 90 cua th ky XX, mt ky nguyn mi bt u, chim ai bang va con kn kn se co c hi hoa giai va cung nhau bay trn cung mt bu tri, trn cung mt con ng. Nu con kn kn va chim ai bang on nhn c hi nay, chung se lam nn mt iu ky diu, cha tng co trong lich s. Li tin tri v con kn kn va chim ai bang co th c hiu nhiu mc - cach din giai thng thng nht la no bao trc s kt hp cua nhng kin thc ban ia vi nhng tin b cua khoa hoc, s cn bng gia m va dng, va mt cu ni cho cac nn vn hoa Bc va Nam. Tuy vy, iu quan trong nht la no lam chung ta thc tinh; chung ta a bc cao mt thi ky ma chung ta co th co li t v s nhng cach nhn khac nhau v ban thn chung ta va th gii, va iu nay se giup chung ta at n mt trinh nhn thc mi. La loai ngi, chung ta tht s co th thc tinh va bin minh tr thanh mt loai ng vt co tri thc hn. Nhng con ngi kn kn cua rng Amazon a chi ro, nu chung ti mun tra li cu hoi v ban cht cua con ngi trong thin nin ky mi, nu chung ti cam kt anh gia lai nhng y inh cua chung ti trong vong vai thp nin ti, thi chung ti phai m mt nhin nhn hu qua nhng hanh ng cua minh- nhng hanh ng cua chim ai bang- nhng ni nh Iraq va cuao. Chung ti phai t thc tinh ban thn. Chung ti, nhng ngi sng mt quc gia hung manh nht ma lich s loai ngi tng chng kin phai thi khng quan tm n kt thuc cua nhng b phim nhiu tp, kt qua cua nhng trn bong, nhng bang cn i hang quy va chi s hang ngay cua thi trng chng khoan Dow Jones, ma thay vao o phai nhin nhn lai chung ti la ai va chung ti mun th h con cai chung ti i v u. Nu chung ti khng t hoi ban thn nhng cu hoi quan trong nh vy thi qua la nguy him. Chng 35

Pha v lp vo boc

Chi it lu sau khi ti t cuao tr v, nm 2003, My tin hanh xm lc Iraq ln th hai trong vong hn mi nm. Cac EHM a tht bai. Lu cho sn git ngi a tht bai. Vi th ma co thm rt nhiu thanh nin, ca nam ln n, bi a n vung gio cat sa mac nay git choc va ri chinh ho cung bi cht. Cuc xm lc nay a t ra mt cu hoi quan trong, ma theo ti chi co mt s it ngi My co u t cach tra li. Cu hoi o la cuc chin nay co y nghia nh th nao i vi Hoang gia Arp Xut. Mt khi My chin c Iraq, t nc ma theo nhiu c tinh co tr lng du mo con ln hn ca Arp Xut, My hn se khng phai tip tuc tn trong cai thoa thun ma chung ti a ky vi Hoang gia Arp Xut vao thp nin 70, bt ngun t vu ra tin cua Arp Xut. S kt thuc cua chinh quyn Saddam, cung ging nh cua chinh quyn Noriega Panama, co th se khi phuc lai chinh quyn bu nhin, My a kim soat c knh ao Panama, bt chp tt ca nhng iu kin ghi trong Hip c am phan gia Torrijos va Tng thng Carter. Vy mt khi My co c Iraq, liu My co th pha v khi OPEC c khng? Phai chng Hoang gia Arp Xut se chng con vai tro gi trn trng chinh tri du mo toan cu? Mt s hoc gia a cho t cu hoi, tai sao chinh quyn Bush lai tn cng Iraq

ma khng dn toan lc truy quet Al-Qaeda Afghanistan. Liu co phai trong con mt cua chinh quyn nay- cai gia inh du la nay- thi co vic tao lp cac ngun cung cp du, cung nh vic cn phai co cac hp ng xy dng con quan trong hn nhiu so vi vic chng khung b? Tuy nhin, vn con co mt kha nng khac na la OPEC se c gng ln ting oi quyn li cua minh. Nu My chim c Iraq, cac nc co nhiu du mo khac cung chng mt gi vi ho co th tng gia du hoc giam lng cung du. Kha nng nay gn lin vi mt kich ban khac. Kich ban o chi xay ra vi mt s it ngi nm ngoai th gii tai chinh quc t cp cao, song lai co th lam nghing ca can cn quyn lc ia chinh tri va dn da se pha v h thng ma ch tp oan tri a c ht sc dng ln. Trn thc t, co th y la nhn t duy nht khin ch toan cu thc s u tin trong lich s i n ch huy dit. Suy cho cung, ch toan cu phu thuc rt nhiu vao vic ng la hin ang la ng tin tiu chun cua th gii va chi co c quan in tin My co quyn in nhng ng la nay ma thi. Vi th, chung ti cho nhng nc nh cuao vay nhng khoan vay ma chung ti bit chc rng ho khng bao gi co th tra c. Trn thc t, chung ti cung khng mun ho thanh toan cac khoan n nay ung han vi co nh th chung ti co quyn va co c thuc n. Thng thng, chung ti co th gp rui ro vi ngun vn cua chung ti se dn hao kit khi lam nh vy vi xet cho cung, khng chu n nao co th cm c c khi co qua nhiu khoan vay khng c thanh toan. Tuy nhin, trng hp cua chung ti lai khac. Tin nc My in ra khng da trn kim ban vi. Trn thc t, sc manh cua ng ola khng da trn bt c th gi ngoai long tin noi chung cua toan th gii i vi sc manh cua nn kinh t My va i vi kha nm kim soat c tt ca cac ngung lc va th lc cua ch ma My a tao ra hu thun cho minh. Vic co c ng ngoai t manh nht th gii a em lai cho nc My mt sc manh v bin. iu nay co nghia la, My co th tip tuc cung cp nhng khoan vay khng bao gi c hoan lai, va chinh nc My cung co th tich luy nhng khoan n khng l. Tinh n u nm 2003, n quc gia cua My a vt qua mc 6 ty USD- mt con s khng l va c bao se ln ti 7 ty USD trc khi bc sang nm 2004. Nh vy, trung binh mi cng dn nc My n 24.000 USD. Phn ln cac khoan n cua My la n cac nc Chu A, c bit la Nht Ban va Trung Quc. Nhng nc nay mua trai phiu kho bac My (v c ban di dang vay n khng chinh thc) t tin tich luy c qua vic ban tiu dung- cac mt hang in nh in t, may tinh, t, cac thit bi va hang may mc sang thi trng My va thi trng th gii.1 Chng nao ca th gii con cng nhn ng la la ng tin cua th gii, khoan n qua mc nay se chng gy ra can tr nghim trong nao i vi ch tp oan tri. Tuy nhin, trong trng hp co mt ng tin khac manh ln va u sc thay th la, va nu cac chu n cua My, nh Nht Ban hay Trung Quc, quyt inh thu hi cac khoan n cua My, tinh hinh se tr nn ht sc ti t. Khi o, nc My se bt thinh linh ri vao tinh th v cung nguy him. Trn thc t hin nay, s tn tai mt ng tin nh vy khng con chi la mt gia thit. Sau khi xut hin trn thi trng tai chinh th gii vao thang 1 nm 2002, hang thang, sc manh va vi th cua ng Euro khng ngng tng ln. ng Euro mang lai mt c hi him co cho cac nc OPEC nu cac nc nay quyt inh tra ua cho cuc tn cng cua My vao Iraq, hoc bt cht vi mt ly do nao o ho mun i u trc din vi My. Quyt inh cua OPEC s dung ng Euro thay cho ng la lam ng tin tiu chun cua t chc nay se lam rung chuyn n tn gc r ch toan cu My. Mt khi iu o xay ra, va nu mt

hoc ca hai chu n cua My oi ti nc My thanh toan cac khoan vay bng Euro, tac ng cua chung ti nc My se tht khung khip. Bui sang ngay th sau Tun thanh, 18/4/2003, va i b t nha ra gara cu a c cai tao lai lam vn phong, ti va nghi v nhng iu nay. Nhng khi n ni, ngi vao ban, bt may tinh ln va nh thng l, m trang tin cua t New York Times, mt tiu bao p ngay vao mt ti: My trao cho tp oan Bechtel mt hp ng quan trong tai thit Iraq. Ngay lp tc, no khin suy nghi cua ti chuyn t nhng cuc din mi cua th gii tai chinh quc t, v n quc gia va ng Euro sang cng vic trc y cua ti. Bai bao vit: Chinh quyn Bush a ban tng cho tp oan Bechtel San Francisco hp ng u tin cua ngay hm nay trong mt k hoach rt ln v tai thit Iraq. oan di, tac gia thng bao cho ngi oc bit: Ngi Iraq sau o se lam vic vi Ngn hang Th gii va Quy tin t Quc t, nhng c quan quc t ma My co tm anh hng ln, tai thit lai t nc.2 Tm anh hng ln! Ro rang tac gia a noi nhe i rt nhiu Ti nhp chut chuyn sang mt bai bao khac cua Times co tiu Mt cng ty co nhng mi quan h Washington, va vi Iraq. Ti bo qua vai kh u, chu yu la nhc lai cac thng tin a nu trong bai bao trc, va oc ti oan: Bechtel co nhng mi quan h gn bo lu nm vi h thng c quan an ninh quc gia... Mt giam c cua cng ty la Geogre P.Shultz, ngi trc y tng gi chc ngoai trng di thi tng thng Ronald Reagan. Trc khi lam vic cho chinh quyn Reagan, ng Shultz, ngi hin ang gi cng vi c vn cp cao cua Bechtel, a tng la chu tich cng ty, lam vic cung vi Caspar W.Weinberger, tng la giam c iu hanh cng ty t tai San Francisco trc khi c b nhim lam b trng b quc phong. Trong nm nay, Tng thng Bush a b nhim ng Riley P.Bechtel, Tng giam c cua Bechtel tham gia trong hi ng xut khu cua tng thng.3 Nhng gi vit trong cac bai bao nay a tom gon lich s hin ai va s phat trin cua ch toan cu. Nhng gi ang din ra Iraq va c miu ta trong t bao bui sang o la kt qua cua cng vic ma Claudine a hun luyn ti khoang 35 nm v trc, va cng vic ma nhng ngi khac a lam, nhng ngi co chung mt long t phu khng khac gi ti trc y. No anh du bc tin cua ch tp oan tri trn con ng quy phuc tt ca moi ngi trn th gii trong vong anh hng cua minh. Nhng bai bao trn vit v cuc xm lc Iraq cua My nm 2003 va v nhng hp ng ang c ky kt, ca hai u nhm tai thit t nc nay t s iu tan do chinh qun i My gy ra, va xy dng lai theo mt m hinh hin ai va ty hoa. Tt nhin, du khng noi thng ra nhng tin tc cua ngay 18/4/2003 cung quay tr lai vi giai oan nhng nm u thp nin 70 va phi vu ra tin cua Arp Xut. SAMA vi cac hp ng cua minh a tao nn nhng tin l mi va khng th thay i, o la cho phep- thc t la uy thac cac cng ty ch tac, xy dng va nganh du khi My tham d vao s phat trin mt vng quc trn sa mac. Cung vi mt s ung h tng t, SAMA a thit lp nn cac quy inh mi v vn quan ly xng du trn toan cu, anh gia lai tinh hinh ia chinh tri va cung vi Hoang gia Arp hinh thanh mt lin minh nhm bao am vi tri ba chu cua ho cung nh nhng cam kt cua ho v vic tun thu cac lut chi cua chung ti. Khi oc nhng bai bao nay, ti khng th khng thc mc, co bao nhiu ngi, ging nh ti, a bit rng Saddam co th vn nm quyn nu nh ng ta i theo con ng ma ngi Arp Xut a i. ng ta se co tn la va cac nha may san xut hoa cht; chung tinc My se xy dng chung cho ng ta, va ngi cua chung ti se chiu trach nhim nng

cp va bao quan nhng nha may va tn la o. o se la mt thoa thun tuyt vi, thm chi co th sanh ngang vi vu lam n Arp Xut. Mi gn y, cac phng tin truyn thng chinh thng vn con rt thn trong cha h cng b gi v cu chuyn nay. Nhng hm nay, cu chuyn o a xut hin trn mt bao. ung la no vn con la mt y nim m h; cac bai bao chi a ra vai net d nghe nht cua mt ban tom tt, song dng nh cu chuyn o ang ni ln. Ti t hoi khng hiu co phai t New York Times co quan im khac vi a s hay khng, ti vao website cua hang CNN va oc bai bao co tiu Bechtel gianh c hp ng tai Iraq. Cu chuyn ma CNN ng tai kha ging bai bao cua Times, ngoai tr oan sau y: Co vai cng ty khac cung a nhiu ln c nhc n trong vai tro cac i thu canh tranh i vi hp ng o, hoc vi t cach la nha thu chinh hay tham gia trong mt nhom chung, trong o co Kellogg Brown va Root (KBR), mt nhanh cua tp oan Halliburton- tp oan ma trc y Pho Tng thng Dick Cheney gi tng chc tng giam c... Halliburton [ a] thng mt hp ng tri gia ti 7 ty USD va co th keo dai trong hai nm, nhm sa cha khn cp cac c s vt cht v du cua Iraq.4 Cu chuyn v con ng i ln ch toan cu co ve thc s ang bi ro ri ra bn ngoai. Khng phai nhng chi tit hay s kin cho thy o la mt bi kich v nhng khoan n, v s la di, tinh trang n dich hoa, tinh trang boc lt hay s chim oat nhng trai tim, khi oc, linh hn va cac ngun lc cua nhn loai trn th gii mt cach trng trn nht. Cung chng co chi tit nao trong cac bai bao nay am chi rng cu chuyn Iraq nm 2003 la oan tip ni cua mt cu chuyn nay, du a cu nh chinh cai ch o, song gi y ang phat trin theo nhng hng mi con kinh khung hn ca bi vi quy m cua trong thi ai toan cu hoa va ca vi ban cht tinh vi cua no. Cho du a c ct xen i, trong cu chuyn thc s co ve ang bi ro ri ra bn ngoai, du la bt c di. Vic nay a anh trung suy nghi cua ti. No lam ti nh ti cu chuyn cua chinh ti ma trong rt nhiu nm ti a chn ch khng dam k lai. Ti a bit t lu rng ti co nhng chuyn cn phai thu nhn; tuy nhin ti vn c ln na khng lam. Nghi lai, ti thy, nhng nghi ng, nhng li thi thm v ti li a xut hin trong ti ngay t ban u. Chung ti bt u co trong ti t luc ti bc vao cn h cua Claudine, thm chi trc ca khi ti cam kt n Innxia trong chuyn cng tac u tin cua minh, va khng ngng am anh ti trong sut nhng nm thang sau o. Ti cung bit rng nu nh nhng nghi ng, nhng au n, dn vt va cam giac ti li o khng lin tuc day dt ti, ti se khng bao gi thoat ra c khoi h thng o. Ging nh nhiu ngi khac, ti se bi troi buc vao o mai mai. Ti se khng th ng trn bai bin Virgin Island va quyt inh ri khoi MAIN. Mc du vy, ti vn c tri hoan, hinh nh tri hoan a tr thanh mt net vn hoa cua ti vy. Nhng tiu nay dng nh am chi n lin minh gia cac tp oan nh ban ly lich cua ti MAIN, nhng bai bao nay mi chi cham n b ni, n b ngoai cua vn . Thc cht cua cu chuyn chng lin quan gi n vic cac cng ty ch tac va xy dng ln tip tuc nhn c hang ty la xy dng lai mt t nc theo tng tng cua chung ti- cho mt dn tc chc chn khng mun iu o xay ra. No cung chng lin quan gi n chuyn mt nhom nho tng lp quy tc ang lp lai cai thoi quen xu co t xa xa la li dung chc quyn trong chinh phu thu li bt chinh. Bc tranh o con qua n gian. No ham y rng tt ca nhng gi chung ti cn lam, sa i ca h thng, la vt bo tt ca nhng con ngi o i. No nui dng thuyt m mu va vi th tao ly do chinh ang cho tt ca moi ngi bt tivi ln xem, qun i tt ca nhng

iu sai trai, va thoai mai nhin nhn lich s bng i mt cua hoc sinh lp 3 la Ho se lo iu o; con tau t nc co th chng choi vi song gio va vn lun c giam sat. Chung ti co th phai i ti cuc bu c ln sau, nhng tt ca din ra theo chiu hng tt nht. Cu chuyn tht v ch hin ai- ch cua ch tp oan tri ang boc lt n tn xng tuy nhng con ngi tuyt vong va ang tin hanh nhng cuc v vet ngun lc mt cach tan bao nht, ich ky nht va cui cung se i n t huy dit- chng lin quan gi n nhng iu c tit l trong cac bai bao bui sang hm o, song lai lin quan trc tip n chung ti. Va tt nhin iu o giai thich tai sao chung ti kho long mun nghe cu chuyn thc o. Chung ti mun tin vao mt iu hoang ng la, hang nghin nm tin hoa cua xa hi loai ngi cui cung a hoan thin mt h thng kinh t ly tng ch khng mun i mt vi thc t la chung ti a mang lai mt khai nim sai lm va ri chp nhn no nh mt c tin. Chung ti a t la di minh rng tng trng kinh t lun em lai li ich cho nhn loai, tng trng cang cao, li ich cang rng khp. Cui cung, chung ti thuyt phuc ht ngi nay n ngi khac rng h qua cua khai nim nay la ung n va xet v mt ao c la cng bng: Chinh nhng con ngi co tai nhom ln ngon la tng trng kinh t phai c cao va c n ap xng ang, con nhng ngi sinh ra t tng lp hen kem thi ang boc lt. Khai nim nay va h qua cua no c dung bin minh cho tt cac kiu cp bocngi ta cp giy phep cho tt ca cac hanh ng ham hip, cp boc va sat hai con ngi v ti Iran, Panama, Clmbia, Iraq va con nhiu ni khac. Chng nao nhng hoat ng cua nhng sat thu kinh t, lu cho sn git ngi, va qun i con c chng minh la tao ra tng trng- va ung la cac hoat ng nay cung lun chng to s tng trng nh vy tht, chng o nhng con ngi nay vn con ch ng. Nu anh nem bom mt thanh ph va sau o tai thit no thi nh cac nganh khoa hoc sai lch v d bao, kinh t lng va thng k, anh se a ra c cac d liu cho thy mt s tng trng kinh t vt bc. Thc s la chung ti ang sng trong s di tra. Ging nh ban ly lich cua ti MAIN, chung ti a tao ra mt vo boc bn ngoai che giu i tt ca nhng t bao ung th cht ngi bn trong. Nhng t bao ung th nay se hin ra di tia X-quang cua cac s liu thng k cua chung ti, lam he l mt thc t khung khip la trong cai ch hung manh va giau co nht lich s, ty l t sat, nghin ma tuy, ly hn, quy ri tre em, ham hip, va git ngi cao n mc ky quc. Ging nh khi u ac tinh, nhng tai hoa nay di cn n khp cac t bao vi ban kinh khng ngng m rng mi nm. Trong su thm trai tim mi chung ti, ai cung cam nhn c s au n. Chung ti thet ln oi phai thay i. Song chung ti lai t ly tay bit ming minh, c nen ting thet o va vi th ma chng ai nghe thy chung ti ca. Se tht tuyt vi nu chung ti co th buc ti cho mt m mu v tt ca nhng iu trn, nhng chung ti khng th. ch nay phu thuc vao hiu lc cua cac ngn hang ln, cac tp oan va cac chinh phu- ch tp oan tri, song no khng phai la mt m mu. Ch tp oan tri chinh la ban thn chung ti- chung ti bin no thanh hin thc va o chinh la ly do vi sao chung ti cam thy kho co th vung ln va chng lai ch o. Chung ti anh c phai nhin thy nhng ke chu mu ng trong bong ti, bi vi a s chung ti lam vic cho mt trong s nhng ngn hang, tp oan hay chinh phu o, hoc la theo cach nao o chung ti bi l thuc vao nhng hang hoa va dich vu ma ho a san xut ra va quang cao. Chung ti khng th phan lai nhng ke ang nui sng chung ti. o la tinh hung ma ti suy nghi khi nhin chm chm vao nhng tiu bao trn man hinh may tinh trc mt. Va ti lai t ra v s cu hoi. Lam th nao anh co th chng lai

cai h thng co ve nh a em lai cho anh nha ca, xe c, cm n ao mc, in nc va h thng y t, ngay ca khi anh bit ro rng cung chinh h thng nay a tao ra mt th gii ma c mi ngay lai co hai mi t nghin ngi cht vi oi, cai th gii khin hang triu ngi cm ghet anh, hay it nht la cm ghet chinh sach ma nhng ai din cho cac anh bu ra ve ln? Lam th nao anh co u can am bc ra khoi h thng va thach thc cai khai nim ma anh cung nh nhng ngi xung quanh anh vn thng coi la c tin, ngay ca khi anh nghi ng rng h thng o ang trn ng i n ch dit vong? Ti chm rai ng ln, quay v nha ung thm mt tach ca ph na. Ti i ng vong va ly t Palm Beach Post t gn hp th trn ng lai xe vao nha. T bao nay cung co mt bai v vu Bechtel- Iraq, trich t t New York Times. Nhng gi y, iu lam ti chu y la ngay thang ghi trn tiu : Ngay 18 thang 4. o la mt ngay ni ting, it nht la New England, a khc su trong tri nh cua ti nh cha me ti, nhng ngi lun nhc n cuc Cach mang giai phong k i k lai va nh nhng cu th cua Longfellow. Hay lng nghe, con yu, va con se thy Ting vo nga trong m cua Paul Revere, Vao ngay mi tam thang t, nm bay mi nhm; Liu co ai ang sng vn con nh n Nhng thang nm hao hung bi trang o. Nm nay, ngay Th sau Tun thanh ri ung vao ngay ky nim hanh ng dung cam cua Paul Revere. Ngay thang trn trang bia t bao Post khin ti lin tng n hinh anh ngi th bac ang rap minh phong nga qua nhng day ph ti tm trong cac thi trn cua New England, va vy mu va thet ln: Qun Anh ang ti! Revere a dam mao him tinh mang cua minh truyn thng ip o, va nhng ngi My trung thanh vi T quc a ap lai. Ho a chn ng ch Anh ngay t ngay y. Ti bn khon t hoi iu gi a thi thuc ho, tai sao nhng ngi My thuc ia o lai dam trai lnh? Nhng ngi cm u qun ni dy chng chinh quyn khi o a rt giau co. Vy cai gi a thi thuc ho dam mao him ca cng vic lam n cua ho, chng lai chinh quyn ngi a nui sng ho va mao him ca cuc sng cua ho na? Khng nghi ng gi, hn la mi ngi trong s o u co nhng ly do ring song chc chn a co mt ng lc chung, mt nng lng hay mt cai gi o thi thuc ho, mt tia la giup thi bung ln nhng ngon la nho trong tng con ngi vao cai thi khc duy nht o cua lich s. Va ti a tim ra: o chinh la t ng. Vic k lai cu chuyn tht v ch Anh, v h thng trong thng y ich ky va cui cung a i n ch t dit vong a nhom ln tia la o. Phi bay nhng y nghia su xa qua tng cu ch cua nhng ngi nh Tom Paine va Thomas Jefferson a kich thich tri tng tng cua nhng ngi ng hng, m rng trai tim va tm hn cua ho. Dn i khai pha nhng vung t mi bt u t ra cu hoi, va khi lam vic o, ho phat hin ra mt thc t mi a bi che lp bi s di tra. Ho nhn thc c s tht di lp vo bong by b ngoai, hiu c cai cach ma ch Anh a thao tung, la di va n dich hoa ban thn ho. Ho nhn ra rng, nhng ng chu ngi Anh a dng ln mt h thng va sau o thuyt phuc nhng ngi khac tin vao mt iu di tra- rng o la h thng tt nht ma con ngi co th nghi ra, rng vic o c mt th gii tt ep hn phu thuc vao vic chuyn cac ngun lc qua vi Vua cua nc Anh, va rng cai cach tip cn kiu quc v thng mai va chinh tri la phng phap hiu qua nht va nhn ao nht giup a s nhn dn. Trong khi o, trn thc t, h thng nay chi lam giau cho mt s rt it ngi bng m hi

nc mt cua s ng nhng ngi con lai. S di tra nay, va hu qua cua no la s khai thac n can kit cac ngun lc a tn tai va vn xa trong nhiu thp nin, cho n khi xut hin mt nhom cac nha trit hoc , cac doanh nhn, nhng ngi nng dn, ng dn, nhng ngi dn qu sng cac vung bin gii, cac nha vn, nha din thuyt dam ng ln noi ra s tht. T ng. Ti c nghi mai v n sc manh cua t ng khi rot cho minh mt tach ca ph, quay lai vn phong va ngi trc may tinh. Ra khoi trang web cua CNN va quay tr lai vi tp tai liu ti ang lam ti hm qua. Ti oc lai kh cui cung ti a vit: Cu chuyn nay phai c k ra. Chung ta ang sng trong thi ai cua nhng cuc khung hoang trm trong - va ca cua nhng c hi v cung ln lao. Cu chuyn v sat thu kinh t nay k lai cng vic chung ti a vn ti vi tri hin tai nh th nao va tai sao gi y chung ti phai i mt vi nhng cuc khung hoang tng chng khng th vt qua. Cn phai k ra cu chuyn nay bi vi chi khi chung ta hiu ra nhng sai lm trong qua kh, chung ta mi co th tn dung nhng c nhng c hi trong tng lai; bi s kin 11/9 a xay ra, va chin tranh Iraq ln th 2 cung a xay ra; bi vi ngoai 3000 ngi a cht vao ngay 11/9/2001, mi ngay con co thm 24000 ngi cht oi, vi ho khng th kim ni thc n(1) . Quan trong nht la, cu chuyn nay cn phai c k ra vi y la ln u tin trong lich s, mt quc gia co u kha nng, tin bac va quyn lc thay i tt ca nhng iu nay. o la quc gia a sinh ra ti va ti a tng phung s vi vai tro la mt EHM : Hp chung quc Hoa Ky. Ln nay ti se khng dng lai. Nhng gi ti a lam mi khi gp cac s kin ngu nhin trong cuc i a a ti n ngay hm nay. Ti phai tin ln phia trc. Ti lai nghi v ngi anh hung o, ngi ky sy a mt minh phi nga qua nhng day ph ti tm cua New England va thet to li canh tinh. Ngi th bac o bit rng nhng t ng cua Paine va Jeffeson a i trc anh, rng nha nha, ngi ngi u ang oc nhng t ng o va tranh lun vi nhau v chung trong mt quan ru. Paine a chi ra s tht v s chuyn ch cua ch Anh. Jeffeson a tuyn b t nc chung ti a nguyn chung thanh vi nhng nguyn tc c ban v cuc sng, quyn t do va s mu cu hanh phuc. Va Revere, khi phi nga xuyn qua man m, cung hiu rng nhng ngi an ng, an ba trn khp cac thuc ia ang c nhng t ng o tip thm sc manh. Ho se vung ln va chin u vi mt th gii tt ep hn. T ng... Ti khng cho phep minh chn ch thm na. Ti quyt inh phai kt thuc cai vic ma ti a inh lam rt nhiu ln trong nhng nm qua noi ht, thu ti- va vit nhng t ng trong cun sach nay.

LI KT

Chung ta a i n phn cui cua cun sach, va cung la im khi u. Hn ban ang bn khon liu se phai i tip nh th nao, co th lam gi ngn chn ch tp

oan tri va chm dt cuc hanh qun in cung, t huy dit xy dng ln ch toan cu nay. Ban a sn sang gp cun sach lai hung dung bc ra th gii. Ban mun co nhng y tng, va ti co th cho ban mt s gi y. Ti co th chi ra rng, nhng thng tin cha ng trong chng cui ma ban va oc Bechtel va Halliburton Iraq a cu ri. n thi im ban oc nhng dong nay, thi cu chuyn o co th tr thanh tha. Song tm quan trong cua nhng bai bao o vt ra ngoai cai khung kh thi gian cua ni dung. Ti hy vong, chng o se giup ban thay i cach nhin i vi tin tc, giup ban oc c n y ng sau nhng tiu bao ma ban oc va giup ban t cu hoi v nhng ham y ng sau nhng tin tc ma ban nghe c trn ai hay trn tivi. Moi th u khng ging nh ve ngoai. NBC thuc quyn s hu cua General Electric, ABC thuc Disney, CBS thuc Viacom, va CNN la mt b phn cua tp oan khng l AOL Time Warner. Cac phng tin truyn thng cua chung ti u bi cac tp oan quc t khng l s hu hoc chi phi. Phng tin truyn thng ai chung cua chung ti la mt phn cua ch tp oan tri. Cac quan chc va cac giam c, nhng ngi kim soat gn nh tt ca cac phng tin lin lac cua chung ti y thc c ch ng cua minh. Trong cuc i minh, ho lun c day rng mt trong nhng cng vic quan trong nht cua ho la duy tri, cung c va m rng h thng ma ho ang c tha hng. Ho co th tr nn ht sc tan nhn. Vi th trach nhim cua ban la phai nhin thu s tht n di lp vo boc b ngoai va cho moi ngi cung bit no. Hay noi nhng s tht ma ban bit cho gia inh va ban be cua ban, hay s tht c lan truyn khp th gii nay. Ti co th a ra mt danh sach nhng vic ma ban co th lam. Vi du, giam mc tiu thu nng lng cua chinh minh. Nm 1990, trc cuc tn cng u tin vao Iraq, nc My nhp khu 8 triu thung du; n nm 2003 va n cuc tn cng th hai, s du nhp khu cua nc My a tng hn 50%, ln n hn 12 triu thung du1 Ln ti thay vi i mua sm, ban hay c oc mt cun sach, tp th duc, hoc ngi thin. Thu hep din tich nha cua ban, cua tu qun ao, t, vn phong, va hu nh tt ca moi th trong cuc sng cua ban. Hay phan i cac hip inh thng mai t do, chng lai cac cng ty a vt kit sc lao ng cua nhng con ngi khn kh trong cac xi nghip, hay nhng cng ty ang tan pha mi trng. Song ti co th noi vi ban rng, vn con co th t nhiu hy vong vao h thng hin tai, va v c ban cac ngi, cac tp oan va cac chinh phu- hoc nhng ngi ang iu hanh cac t chc nay khng co gi xu va rng chc chn ho khng phai la nhng ngi tao nn ch tp oan tri. Nhng vn hin nay ang thach thc chung ta khng phai la kt qua cua nhng inh ch c ac, thc ra, chung bt ngun t nhng khai nim sai lm v phat trin kinh t. Sai lm khng nm trong ban thn cac inh ch ma la trong nhn thc cua chung ta v cach thc ma cac inh ch o hoat ng va tng tac qua lai, va v vai tro cua nhng nha quan ly cac inh ch o trong qua trinh. Trn thc t, nhng h thng vin thng va mang li phn phi co hiu qua cao trn th gii co th c dung em lai nhng thay i tich cc va nhn ao. Hay tng tng nu cac biu tng hinh vay Nike, hinh vong cung cua MacDonald va lg cua Coca-Cola tr thanh biu tng cua nhng cng ty vi nhng muc tiu chinh la tao cm n ao mc cho ngi ngheo trn th gii ma khng lam hai n mi trng. Gi y, iu nay cung thc t nh vic a con ngi ln mt trng, s sup cua Lin bang X Vit, hay vic tao ra c s vt cht cho phep cac cng ty co th n c moi ngoc ngach cua hanh

tinh nay. Chung ta cn mt cuc cach mang trong cach thc tip cn n giao duc tao thm sc manh cho ban thn chung ta va cho con chau chung ta suy nghi, t cu hoi va dam hanh ng. Ban co th a ra mt vi du. Hay va la ngi thy, ng thi cung la mt ngi hoc tro; hay truyn cam hng cho nhng ngi xung quanh ban bng vi du ma ban a ra. Ti co th khuyn khich ban nn lam nhng hanh ng cu th tac ng n cac th ch trong cuc sng cua chinh ban. Hay noi ra tai bt c din an nao ma ban tham gia, hay vit th va email, goi in cht vn va suy nghi, bo phiu cho cac ban giam hiu trng hoc, hi ng ia phng, va cac sc lnh ia phng sang sut. Ti co th nhc cho ban nh nhng gi ngi Shuars a noi vi ti nm 1990, rng th gii nay ging nh nhng gi ban m v no, va chung ta co th anh i cn ac mng v nhng nganh cng nghp y nhim, nhng con ng cao tc lun tc nghen va nhng thanh ph ng uc qua mc ly mt gic m mi da trn long kinh trong me trai t va co trach nhim vi mt xa hi bn vng va binh ng. Chung ta co sc manh thay i ban thn chung ta, thay i m hinh ma chung ta ang sng. Ti co th lit k nhng c hi tuyt vi ma chung ta co tao ra mt th gii tt ep hn, ngay t by gi: u thc n va nc ung cho tt ca moi ngi, thuc cha bnh va phong nga cac bnh hin ang hoanh hanh hang triu con ngi; cac h thng giao thng co th vn chuyn cac hanh hoa thit yu cho cuc sng ti nhng vung heo lanh nht trn hanh tinh; kha nng nng cao ly l bit ch va cung cp cac dich vu Internet giup moi ngi trn trai t nay co th lin lac vi nhau; cac cng cu co th giup giai quyt cac xung t va khin cac cuc chin tranh tr nn li thi; cac cng ngh co kha nng khai thac ca s rng ln cua khng gian cung nh nhng ngun nng lng nho nht, nng lng siu nguyn t t o xy dng nhng ngi nha phu hp vi h sinh thai va hiu qua hn cho tt ca moi ngi; co u cac ngun lc thc hin tt ca cac iu trn va con nhiu hn na. Ti co th gi y mt s bc ma ban co th thc hin ngay lp tc giup nhng ngi khac nhn thc c nhng cuc khung hoang va nhng c hi cua chung ta. Lp ra mt nhom nghin cu v cun sach nay th vin hoc cac hiu sach ia phng cua ban, hoc ca hai ni o (ban hng dn thc hin cng vic nay c ng trn trang web). Vit mt bai din vn phat biu mt trng tiu hoc gn ni cua ban v tai yu thich cua ban (co th la v th thao, nu n, v cac loai kin- bt c th gi ban mun), va dung bai phat biu o thc tinh cac em hoc sinh v ban cht thc cua cai xa hi ma ho ang c tha hng. Gi email cho tt ca cac ia chi trong danh sach cua ban, bay to nhng suy nghi cua ban sau khi oc xong cun sach nay va cac cun sach khac ma ban a oc. Song ti ng rng, co th ban a nghi n tt ca nhng cach nay. Ban chi cn chon ly mt vai cach ma ban thy phu hp nht va thc hin chung. Ri ban se nhn ra rng tt ca nhng cach o la mt phn cua mt cam kt vi ban thn minh mt cach chc chn va ro rang rng chung ta se lam cho chinh ban thn minh va nhng ngi xung quanh thc tinh. Chung ta phai m rng trai tim va tm hn minh trc moi kha nng, phai nhn thc va bt tay vao hanh ng. Tuy nhin, ban khng buc phai lam theo nhng gi cun sach nay noi; o chi n gian va n thun la mt li thu ti ma thi. o la li thu ti cua mt ngi an ng a tng cho phep minh tr thanh mt qun tt thi trong van c cua ngi khac, mt sat thu

kinh t; mt ngi a chp nhn mt h thng bn thiu chi bi vi h thng o khin anh ta co c mt ve b ngoai hao nhoang, va bi vi co rt nhiu ly do bin minh cho vic tham gia vao h thng o; mt ngi bit ro co th lam cho moi chuyn tr nn tt hn nhng anh ta lun tim c cach thanh minh cho long tham cua ban thn, cho vic boc lt tan t nhng con ngi khn kh va cp boc ca hanh tinh nay; mt ngi a li dung trit cai li th c sinh ra trong mt xa hi giau manh nht trong lich s, va la ngi lun thng hai chinh ban thn minh vi cha me anh ta khng thuc tng lp hang u cua xa hi; mt ngi a tng lng nghe li thy c giao, oc nhng cun sach giao khoa v phat trin kinh t, va sau o i theo nhng vi du cua nhng ngi an ng, an ba khacnhng ngi lun hp phap hoa moi hanh ng cua minh la nhm thuc y ch toan cu, ngay ca khi kt qua cua nhng hanh ng o la nhng vu git ngi, nhng vu tham sat, pha hoai mi trng; mt ngi a tng ao tao nhng ngi khac bc theo bc chn cua anh ta. o la li thu ti cua chinh ti. Vic ban a oc ht cun sach cho ti tn y cho thy, co le ban, trn phng din ca nhn nao o, a hiu va thng cam vi nhng hi li cua ti, ban va ti co th chia se vi nhau nhiu im tng ng. Chung ta co th ang i trn nhng con ng khac nhau, nhng chung ta ang s dung cung mt loai phng tin, cung mt loai nhin liu, va a dung ba tai nhng nha hang do cung mt s tp oan s hu. i vi ti, thu ti la mt phn khng th thiu thc tinh. Ging nh tt ca cac li thu ti khac, y la bc u tin chuc li cua ti. Va by gi n lt ban. Ban cung cn phai co li thu ti cua ring minh. Khi nao ban co th tra li c ht nhng cu hoi nha ban la ai, tai sao ban lai vi tri hin tai trong giai oan nay cua lich s, tai sao ban lai lam nhng vic ban a tng lam, trong o co ca nhng vic khin ban t hao va xu h, va ban inh se i u, ngay lp tc ban se co cam giac c giai thoat. No se khin ban thy tht thanh than. Hay tin ti khi ti no rng vit quyn sach nay mang lai cho ti nhng cam xuc su sc, va a la mt trai nghim au n va tui nhuc vi ring ti. No gy cho ti cam giac s hai ma trc y ti a tng co. Nhng no cung m ra cho ti cam giac c giai thoat ma ti cha bao gi c bit cho n tn luc nay, mt cam giac ma ti chi co th miu ta la rt tuyt vi. Hay t hoi ban thn minh nhng cu hoi nh: Ti phai thu ti v iu gi? Ti a la di ban thn va nhng ngi khac ra sao? Ti con chn ch im nao? Tai sao ti lai ban thn minh tham gia vao mt h thng ma ti bit ro la khng cng bng? Ti se phai lam gi chc chn rng con chau ti va tt ca tre em trn th gii co th hoan thanh gic m cua cha ng ta, gic m v cuc sng, v quyn t do va quyn c mu cu hanh phuc? Ti cn phai lam gi chm dt nan oi khng cn thit va am bao rng se khng xay ra s kin nao tng t nh s kin ngay 11/9? Lam th nao ti co th giup con chau chung ta hiu rng nhng ngi ang sng nhng cuc sng thiu lanh manh va tham lam cn c thng hai, ch ng bao gi bt chc ho, ngay ca khi nhng ngi nay lun t th hin ban thn minh, thng qua nhng phng tin truyn thng ma ho ang kim soat, nh nhng biu tng vn hoa va c gng thuyt phuc chung ta rng nhng cn nha va du thuyn co th em lai hanh phuc? Ti se cam kt thay i nhng gi trong quan nim va thai cua minh? Ti se s dung nhng din an nao noi iu o cho nhng ngi khac va chinh ban thn ti hoc hoi thm? Co rt nhiu cu hoi c t ra trong thi ai cua chung ta. Mi ngi trong chung ta cn phai tra li nhng cu hoi o theo cach ring cua minh va cn th hin ro rang cu

tra li cua minh. Pain va Jefferson va tt ca nhng ngi yu nc khac ang doi theo chung ta. Ngay hm nay, nhng li noi cua ho vn tip tuc khich l chung ta. Linh hn cua nhng ngi a dam t bo nhng trang trai, nhng chic thuyn anh ca, vung ln chng lai ch Anh, nhng ngi a u tranh xoa bo ch n l trong cuc Ni chin, va nhng ngi a hy sinh mang sng cua minh bao v th gii trc chu nghia phat xit, ang noi vi chung ta. Va chung ta cung ang lng nghe linh hn cua ngi dn sng hu phng, san xut ra thc n, qun ao va c vu tinh thn cho nhng ngi chin sy, va cua tt ca nhng ngi an ng, an ba a chin u bao v nhng thanh qua at c trn nhng chin trng o: Nhng thy c giao, nha th, nhac sy, cac doanh nhn, nhng nhn vin y t, nhng ngi lao ng chn tay..., ban va ti. Thi khc nay la cua chung ta. y la thi im mi ngi va tt ca chung ta ng ln lam thanh mt chin tuyn, t ra nhng cu hoi quan trong, t vn tm hn minh tim ra nhng cu tra li cua ring chung ta va bt tay vao hanh ng. Nhng ngu nhin trong cuc i ban, va nhng la chon ma ban a quyt inh trc nhng ngu nhin o, a a ban n cuc sng ngay hm nay.

TIU S JOHN PERKINS

1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 Tt nghip trung hoc c s, vao hoc Trng Cao ng Middlebury Kt ban vi Farhad, con trai cua mt tng t lnh Iran. Ri Middlebury. Lam vic cho t Hearst Boston. Vao Trng ai hoc Quan tri Kinh doanh Boston. Kt hn vi ban hoc cu Middlebury, co chu la Frank, mt quan chc cp cao trong C quan An ninh Quc gia (NSA). c NSA coi la mt EHM ly tng. c s bao tr cua chu Frank, gia nhp Qun oan Hoa binh va c c n vung Amazon cuao, ni cac b lac ban x ang chin u chng lai cac cng ty du mo cua My. Sng trong rng nhit i va vung nui Andes. Trc tip tham gia vao cac cng vic mang tinh huy dit va la di cua cac cng ty du mo va cac c quan chinh phu, gy tac ng tiu cc ti vn hoa va mi trng ia phng. Tai cuao, gp Pho Chu tich Cng ty T vn Quc t MAIN, cung la mt ip vin cua NSA. Lam vic cho MAIN, c ao tao bi mt Boston tr thanh 1 EHM, va c gi n Java, Innxia trong mt nhom gm 11 ngi. u tranh vi lng tm khi chiu ap lc phai bop meo cac nghin cu kinh t. Do sn sang hp tac, ng c bat lam chuyn gia kinh t trng va c xem nh la mt ngi thanh at sm. Gp g cac nha lanh ao quan trong, trong o co Giam c Ngn hang Th gii Robert McNamara. c c sang Panama lam nhim vu c bit. Kt ban vi lanh tu tn giao va la Tng thng Panama, Omar Torrijos; hiu c v lich s quc My va quyt tm cua Torrijos chuyn quyn s hu knh ao t My sang Panama.

1973 Ln nh diu gp gio. Tao dng quyn lc MAIN; tip tuc cng vic Panama; i rt nhiu ni va tin hanh cac nghin cu Chu A, Chu My Latinh, va Trung ng. 1974 Co cng giup EHM at c thanh cng to ln Arp Xut. Gia inh Hoang gia cua nc nay ng y u t hang ty la thu nhp t du mo vao c phiu cua My va cho phep B Tai chinh My c s dung li nhun u t nay thu cac cng ty My xy dng cac h thng in nc, ng cao tc, bn cang, va thanh ph Arp Xut. i lai, My phai am bao cho gia inh Hoang gia tip tuc nm quyn nc nay. 1975 Tip tuc c thng chc- tr thanh hi vin tre nht trong lich s 100 nm cua MAIN- va c bu lam Trng phong Kinh t va Quy hoach vung. Xut ban hang loat cac tai liu quan trong; giang bai ai hoc Harvard va cac t chc khac. 1976 Chu tri cac d an quan trong trn khp th gii Chu Phi, Chu A, Chu My Latinh, Bc My, va Trung ng. Hoc hoi t vua nc Iran mt cach thc hoan toan mi tao dng quyn lc cho EHM. 1977 Do nhng quan h ca nhn Clmbia, ng a tn mt chng kin canh khn cung cua nhng nng dn ang c gng bao v gia inh va mai m cua minh song lai bi quy la nhng ke khung b cng san va bun lu ma tuy. 1978 Cung Farhad chay khoi Iran. Sau o, ho cung bay n Rome, ni co nha cua cha Farhad, mt vin tng ngi Iran. ng nay a tin oan rng vua Iran se sm bi ha b. ng cung buc ti cho cac chinh sach cua My, cac nha lanh ao tham nhung va cac chinh quyn chuyn ch a gieo rc hn thu trn khp Trung ng. ng canh bao rng nu Hoa Ky khng chiu khoan nhng, tinh hinh se tr nn ngay cang ti t. 1979 Cn rt lng tm khi vua Iran phai trn khoi t nc va ngi Iran tn cng s quan My, bt gi 52 ngi lam con tin. Nhn ra rng My ang c phu nhn s tht v vai tro quc cua minh trn th gii. Sau nhiu nm cng thng va lin tuc ly thn, quyt inh ly hn ngi v u tin. 1980 Ri vao khung hoang su sc, mc cam ti li, va nhn thc c rng tin bac va quyn lc a troi buc ng vi MAIN. Ri bo MAIN. 1981 Bt n nng n khi Tng thng cuao la Jaime Roldos (ngi a vn ng chin dich chng lai cac cng ty du mo Hoa Ky) va Tng thng Panama Omar Torrijos (ngi a vp phai cn thinh n cua chinh quyn Washington do lp trng cua minh i vi knh ao Panama va cac cn c qun s My) bi cht trong nhng tai nan may bay co ban tay cua CIA. Kt hn ln th hai vi mt ngi ma cha la Tng cng trinh s cua Tp oan Bechtel, chiu trach nhim thit k va xy dng cac thanh ph Arp Xut- cng trinh c tai tr nh mt phi vu do EHM tin hanh vao nm 1974. 1982 Thanh lp Tp oan Cac h thng cung cp in c lp (IPS), cam kt san xut in khng gy nhim mi trng. Tr thanh cha cua Jessica. 1983- 1989 Thanh cng lng ly trong vai tro Giam c iu hanh IPS, phn nhiu la nh nhng s trung hp ngu nhin- quen thn nhng ngi co ia vi, c min thu... La mt ngi cha, u phin v nhng cuc khung hoang trn th gii va vai tro EHM trc y. Bt u vit mt cun truyn ta thc, nhng sau o c gi lai lam t vn vi mc lng hu hinh vi iu kin khng c vit cun sach o na.

1990-1991 Tip theo s kin My xm lc Panama va vic bo tu Noriega, ban tp oan IPS va nghi hu tui 45. D inh vit t truyn v cuc i cua mt EHM, nhng sau o lai bi thuyt phuc tp trung cng sc thanh lp mt t chc phi li nhun. Ngi ta noi vi ng rng, mt cun sach nh vy se co nhng tac ng tiu cc. 1992-2000 Chng kin nhng tht bai cua EHM Iraq ma hu qua la chin tranh vung vinh ln u tin. a 3 ln bt tay vao vit cun sach v cuc i cua mt EHM, nhng lai phai u hang trc nhng li e doa va nhng mon ut lot. C gng xoa diu lng tm bng cach vit sach v nhng ngi dn ban x, ung h cho cac t chc phi li nhun, tham gia giang day tai cac din an Thi ai mi, ti thm vung Amazon va inh Himalaya, gp g vi Dalai Lama... 2001-2002 Dn u mt nhom ngi Bc My i su vao vung Amazon, va ang cung b lac ban x vao ngay 11/9/2001. Danh ra 1 ngay Ground Zero va cam kt se vit sach co th han gn vt thng va tit l s tht ng sau cac EHM. 2003-2004 Tr lai vung Amazon thuc cuao gp g vi cac b lac ban x, nhng ngi th se u tranh chng lai cac cng ty du mo, vit Li thu ti cua mt st (EHM).

GHI CHU
Li ta 1. Chng trinh Lng thc cua Lin Hp Quc, http://www.wfp.org/index.asp? section=1 (c truy cp vao ngay 27/12/2003). Ngoai ra, Hip hi Quc gia v chng oi ngheo a c tinh rng Mi ngay co ti 34000 tre em di 5 tui cht vi oi hay vi bnh tt do oi ngheo ma co th ngn chn c (http://www.napsoc.org , truy cp ngay 27/12/2003. Starvation.net c tinh rng Nu tinh thm ca 2 nguyn nhn gy ra cai cht cua ngi ngheo nht (sau cht oi), thi con s t vong co th tng ln 50000 (http://www.starvation.net, truy cp vao ngay 27/12/2003). 2. Cac nghin cu cua B Nng nghip My, do Trung tm Nghin cu lng thc va hanh ng (FRAC), http://www.frac.org (c truy cp vao 27/12/2003). 3. Bao cao phat trin con ngi cua Lin Hp Quc (New York: Lin Hp Quc, 1999). 4. Nm 1998, Chng trinh Phat trin cua Lin Hp Quc a tinh toan rng se phai mt thm 9 ty la ($) (ngoai chi tiu hin hanh) cung cp nc sach va v sinh mi trng cho moi ngi trn hanh tinh nay. Ho noi rng phai mt thm 12 ty $ cung cp cac dich vu chm sc sc khoe sinh san cho tt ca phu n trn th gii. Thm 13 ty $ se cung cp khng nhng cho moi ngi trn hanh tinh nay u thc n ma con cung cp y u cho ho dich vu chm soc sc khoe thit yu. Thm 6 ty $ na thi co th em lai nn giao duc c ban cho tt ca moi ngi... Tng cng la phai co thm 40 ty $.- John Robbins, tac gia cua Thc n cho mt nc My kiu mi va Cuc cach mang lng thc,http://www.foodrevolution.org, (c truy cp vao ngay 23/12/2003). Phn m u

1. Gina Chavez et al., Tarimiat- Firmes en Nuestro Territorio: FIPSE vs. ARCO, eds. Mario Melo va Juana Sotomayor (Quito, cuao: CDES va CONAIE, 2002). 2. Sandy Tolan, cuao: Tht ha, ai phat thanh Quc gia, Ban tin sang, 9/7/2003,http://www.npr.org/programs/morning/features/2003/jul/latinoil (c truy cp vao ngay 9/7/2003). 3. Juan Forero, Tim kim s cn bng: Tng trng vi vn hoa vung Amazon, t Thi bao New York, 10/12/2003. 4. Abby Ellin, Suit noi rng Chevron Texaco thuc c xung cuao, t Thi bao New York, 8/3/2003. 5. Chris Jochnick, Him hoa trc mt, New Internationalist, thang 7 nm 2001, http://www.newint.org/issue335/perilous.htm. bit thm thng tin, xem Pamela Martin, Toan cu hoa chinh tri: Phong trao oi quyn cua nhng b lac Amazon (New York: Rutledge, 2002); Kimerling,Amazon hoang da (New York: Uy ban Bao v tai nguyn, 1991); Leslie Wirpsa, trans... S bin ng sn sau: cac khoan vay n va quyn con ngi khng chinh ang- Trng hp cua cuaoNauy (Quito, cuao: Centro de Derechos Economicos y Sociales, 2002); va Guardian, ngay 8 thang 10 nm 2000. 6. bit thm thng tin v tac ng cua du mo ln nn kinh t cac nc va nn kinh t th gii, xin xem Michael T. Klare, Cac cuc chin gianh git ngun tai nguyn thin nhin: Manh t mi cho xung t toan cu (New York: Henry Holt va cng ty, 2001); Daniel Yergin,Giai thng: Cuc sn lung trng ky du mo, tin bac va quyn lc (New York: Tap chi min phi, 1993); va Daniel Yergin va Joseph Stanislaw, cao ky vi: Cuc chin vi nn kinh t th gii (New York: Simon & Schuster, 2001). 7. James S. Henry, Tin i u, Trn moi linh vc; thang 3, thang 4, nm 2004, trang 42-25. bit thm chi tit, xin xem sach Ngn hang mau: Chuyn k v nn kinh t th gii ngm cua Henry (New York: 4 bc tng 8 canh ca, 2003). 8. Gina Chavez et al., Tarimiat- Firmes en Nuestro Territorio: FIPSE vs. ARCO, eds. Mario Melo & Juana Sotomayor (Quito, cuao: CDES & CONAIE, 2002); Petroleo, Ambiente y Derechos en la Amazonia Centro Sur, Edition Victor Lopez A, Centro de Derechos Economicos y Sociales, OPIP, IACYT-A (c tai tr cua T chc Oxfam America) (Quito, cuao: Sergrafic, 2002). 9. bit thm thng tin v jackals va cac loai hinh bao kinh t, xem P.W. Singer, Tp oan: S ni ln cua linh vc qun s thuc s hu t nhn(Ithaca, NY & London: Cornell University Press, 2003); James R. Davis, Cac chin binh cua s phn: Nhng qun nhn va trt t th gii mi(Vancouver & Toronto: Douglas & McIntyre, 2000); Felix I. Rodriguez & John Weisman, Cac chin binh

giu mt: Ngi hung CIA cua 100 trn anh khng tn (New York: Simon & Schuster, 1989). Chng 2. Khng ng lui 1. bit thm chi tit v hoat ng ti ac nay, xem Stephen Kinzer, Moi thn dn cua vua Iran: Hanh ng ti ac cua My va nhng cn nguyn cua s khung b Trung ng (Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc., 2003). 2. Jane Mayer, Th thao: Vi pho chu tich a lam c gi cho Halliburton?, New Yorker, ngay 16 & 23 thang 2 nm 2004, trang 83. Chng 3. Nhng bai hoc cho mt EHM hiu thm t nc Innxia va lich s cua no, xem thm Jean Gelman Taylor: Innxia: Con ngi va lich s (New Haven & London). Chng 13. Noi chuyn vi Tng toan quyn 1. William Shawcross: Chuyn i cui cung cua vua Iran: S phn cua mt lin minh (New York: Simon & Schuster, 1988); Stephen Kinzer, Moi thn dn cua vua Iran: Hanh ng ti ac cua My va nhng cn nguyn cua s khung b Trung ng (Hoboken, NJ: Cng ty cua John Wiley & Sons, Inc., 2003), trang 45. 2. Nhiu iu a c tit l v Arbenz, United Fruit, va lich s tan bao cua Guatemala; xem vi du Howard Zinn (giao s khoa hoc chinh tri cua ti thuc Trng ai hoc Boston), Lich s dn tc My (New York: Harper & Row, 1980); Diane K. Stanley, Ky luc: 66 nm hoat ng Guatemala cua Cng ty United Fruit (Guatemala City: Centro Impresor Piedra Santa, 1994). Tham khao nhanh: Cng hoa Banana: Cng ty Hoa qua tng hp, http://www.mayaparadise.com/ufcle.html; CIA tham gia vao vic lam tao bao Guatemala, 1954,http://www.english.upenn.edu/afilreis/50s/guatemala.html bit thm thng tin v s lin i cua gia inh Bush: Tp oan du khi Zapata.,Fortune, thang 4 nm 1958, trang 248. Chng 14. Mt chng ng mi y gian nan cua lich s kinh t 1. Robert S. McNamara: B trng Quc phong th 8, http://www.defenselink.mil (c truy cp vao ngay 23-12-2003). Chng 15. Vu ra tin cua Arp Xut 1. bit thm v nhng s kin dn n lnh cm vn du la nm 1973 va tac ng cua lnh cm nay, mi xem: Thomas W. Lippman, ng sau ao anh: S cng tac long leo vi Arp Xut (Boulder CO: Tap chi Westview, 2004), trang 155-159; Daniel Yergin, Phn thng Cuc tim kim trng ky du mo, tin bac va quyn lc (New York: Free Press, 1993); Stephen Schneider, Cuc cach mang v gia du

mo (Baltimore: Tap chi cua Trng ai hoc Johns Hopkins, 1983); Ian Seymour, OPEC: Cng cu cua s thay i (London: McMillan, 1980). 2. Thomas W. Lippman, ng sau ao anh: S cng tac long leo vi Arp Xut (Boulder CO: Tap chi Westview, 2004), trang 160. 3. David Holder va Richard Johns, Ngi nha cua Saud: S ni ln va lut l cua mt ch hung manh nht trong th gii Arp Xut (New York: Holt Rinehart va Winston, 1981), trang 359. 4. Thomas W. Lippman, ng sau ao anh: S cng tac long leo vi Arp Xut (Boulder CO: Tap chi Westview, 2004), trang 167 Chng 16. Dn khach va tin cho Osama bin Laden 1. Robert Baer, Ngu vi quy d: Washington a ban linh hn cua minh ly du la cua Arp Xut nh th nao (New York: Nha xut ban Crown, 2003), trang 26. 2. Thomas W. Lippman, ng sau ao anh: S cng tac long leo vi Arp Xut ((Boulder CO: Tap chi Westview, 2004), trang 162. 3. Thomas W. Lippman, ng sau ao anh: S cng tac long leo vi Arp Xut ((Boulder CO: Tap chi Westview, 2004), trang 62. 4. Henry Wasswa, Idi Amin, tn c tai Uganda y sat thi, a cht, Tap chi Associated, 17 thang 8/2003. 5. Lin kt A rp, Bao cao tinh hinh th gii va nc My, 15 thang 12/2003, trang 21. 6. Lin kt A rp, Bao cao tinh hinh th gii va nc My, 15 thang 12/2003, trang 19, 20, 26. 7. Craig Unger, Cu giup Arp Xut, Hi ch Vanity, thang 10/2003. bit thm thng tin v s lin i cua gia inh Bush, Bechtel,... xin xem:Tp oan du khi Zapata., tap chi Fortune, thang 4 nm 1958, trang 248; Darwin Payne, Sang kin v nng lng: Cac nganh thuc da, 1880-1978 (New York: Simon va Schuster, 1979); Nathan Varid, Cn bao sa mac: nhom Bechtel ang dn u cuc tp kich, va Giao thip ly hp ng, tap chi Forbes, ngay 23/6/2003, t trang 63 n 66; Graydon Carter, Bc th cua nha bin tp: Bay trong bu tri thn thin... Hi ch Vanity, thang 10/2003; Richard A. Oppel vi Diana B. Henriques, Mt t nc ang chin tranh: Hp ng. Cng ty co nhng mi quan h vi Washington, va vi Iraq, Tap chi New York, ngay 18/4/2003. Chng 17. Cac cuc am phan v knh ao Panama va Graham Greene

1. Xem vi du: John M. Perkins, Khng co ch cho chu nghia thc dn Panama vao nm 1975, t Boston Evening Glob, trang Op-Ed, ngay 19/9/1975; John M. Perkins, Hip inh gia My va Brazil khin cuao lo lng, t Boston Globe, trang Op-Ed, ngay 10/5/1976. 2. Ly vi du v nhng tai liu cua John Perkins xut hin trong cac tap chi ky thut, xem: John M. Perkins et al., Mt quy trinh Markov ap dung cho d bao, Phn IPhat trin kinh t va Mt quy trinh Markov ap dung cho d bao, Phn II- Nhu cu v in nng, Vin C khi in va in t, Tai liu hi thao C 73 475-1 (thang 7/1973) va C74 146-7 (thang 1/1974); John M. Perkins va Nadipuram R. Prasad, M hinh m ta mi quan h tng tac trc tip va gian tip gia nn kinh t va mi trng, T vn v c khi, thang 4/1973; Edwin Vennard, John M. Perkins, va Robert C. Ender, Nhu cu v in t va cac h thng kt ni, TAPPI Journal (Hip hi Ky thut giy va bt giy), Tai liu hi thao ln th 28, 1974; John M. Perkins et al., Nganh thep cua Iran: Tac ng ti nn kinh t va nhu cu v in nng va Phng phap Markov ap dung cho k hoach hoa,c trinh bay tai Hi thao v c khi tai Iran ln th 4, Trng ai hoc Pahlavi, Shiraz, Iran, 12-16 thang 5; va Cac ly thuyt kinh t va nhng ng dung: Tuyn chon cac tai liu ky thut vi li gii thiu cua John M. Perkins (Boston: cng ty Chas. T. MAIN, 1975) 3. John M. Perkins, Khng co ch cho chu nghia thc dn Panama vao nm 1975, t Boston Evening Glob, trang Op-Ed, ngay 19/9/1975 4. Graham Greene, Tin ti bit cai ai th (New York: Sach cm tay, 1984), trang 89-90. Chng 18. Vua cua nhng vi vua 1. William Shawcross, Chuyn i cui cung cua vua Iran: S phn cua mt lin minh (New York: Simon & Schuster, 1988). bit thm cuc chin gianh quyn lc cua vua Iran, mi xem H.D.S. Greenway, Mu cua Iran, Sach New York, ngay 23/9/2003; Stephen Kinzer, Moi thn dn cua vua Iran: Hanh ng ti ac cua My va nhng cn nguyn cua s khung b Trung ng (Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc., 2003). 2. bit thm v Yamin, D an sa mac hoa, va Iran, xem John Perkins, Thay i hinh dang (Rochester, VT: Sach ao c, 1997). Chng 20: S sup cua mt vi vua 1. bit thm cuc chin gianh quyn lc cua vua Iran, mi xem H.D.S. Gr Greenway, Mu cua Iran, Sach New York, ngay 23/9/2003; Stephen Kinzer, Moi thn dn cua vua Iran: Hanh ng ti ac cua My va nhng cn nguyn cua s khung b Trung ng.

2. Xem cac bai xa lun t tap chi Time v Ayatollah Ruhollah Khomeini, ngay 12 thang 2 nm 1979, ngay 7 thang 1 nm 1980, va ngay 17 thang 8 nm 1987. Chng 21: Clmbia: trung tm cua Chu My Latinh 1. Gerard Colby va Charlotte Dennet, Chung ti se c thc hin, chinh phuc vung Amazon: Neison Rockefeller va Evangelism trong thi ai du la (New York: HarperCollins, 1995), trang 381. Chng 14: Tng thng cu cuao chin u gianh du la 1. bit thm chi tit v SIL, lich s cua no, va cac hoat ng, va mi quan h vi cac cng ty du la va Rockefellers, xem Gerard Colby va Charlotte Dennet, Chung ti se c thc hin, chinh phuc vung Amazon: Neison Rockefeller va Evangelism trong thi ai du la (New York: HarperCollins, 1995); Joe Kane, Savages (New York: Alfred A. Knopt, 1995) ( bit thm thng tin v Rachel Saint, trang 85, 156, 227). 2. John D. Martz, Chinh tri va du la cuao (New Bruswick va Oxford: Sach giao dich, 1987), trang 272. 3. Jose Carvajal Candall, Objetivos y Politicas de CEPE (Quito, cuao: Prime Seminario, 1979), trang 88. Chng 26. Cai cht cua Tng thng cuao 1. John D. Martz, Chinh tri va du la cuao (New Bruswick va Oxford: Sach giao dich, 1987), trang 272. 2. Gerard Colby va Charlotte Dennet, Chung ti se c thc hin, chinh phuc vung Amazon: Neison Rockefeller va Evangelism trong thi ai du la (New York: HarperCollins, 1995), trang 813. 3. John D. Martz, Chinh tri va du la cuao (New Bruswick va Oxford: Sach giao dich, 1987), trang 303. 4. John D. Martz, Chinh tri va du la cuao (New Bruswick va Oxford: Sach giao dich, 1987), trang 381, 400. Chng 27. Panama: Lai mt vi Tng thng na bi am sat 1. Graham Greene, Tin ti bit cai ai th (New York: Sach cm tay, 1984), trang 11. 2. George Shultz la B trng B Tai chinh va la Chu tich Hi ng Chinh sach kinh t di thi Tng thng Nixon va Ford, 1972-1974, Chu tich Tp oan Bechtel,

1974-1982, lam Ngoai trng di thi Tng thng Reagan va Bush, 1982-1989; Caspar Weinberger la Giam c Vn phong Quan ly va Ngn kh va lam B trng B Y t, Giao duc, va Phuc li di thi Nixon va Ford, 1973-1975, Pho chu tich va T vn trng cua Tp oan Bechtel, 1975-80, B trng B Quc phong di thi Reagan va Bush, 1980-87. 3. Trong sut nm 1973 la nm din ra vu nghe trm Watergate, trong ban iu trn trc Quc hi, John Dean la ngi u tin tit l m mu cua My la am sat ngai Torrijos; nm 1975, theo yu cu cua Quc hi i vi CIA, do thng nghi si Frank Church chu toa, ban tng trinh b sung va vic lp k hoach am sat ca ngay Torrijos va Noriega c trinh. Xem, chng han nh, Manuel Noriega vi Peter Eisner, Hi ky cua Manuel Noriega, mt tu binh cua My (New York: Random House, 1997), trang 107. Chng 28. Cng ty cua ti, Enron, va George W. Bush 1. bit thm thng tin v IPS, Tp oan Nng lng Archbald, va ngai Giam c iu hanh John Perkins, xem Jack M. Daly va Thomas J. Duffy,t thn Archbald, C khi dn dung, thang 7/1988; Vince Coveleskie, t The Scranton Times, ngay 17/10/1987; Nha may Archibald se bin bui than thanh nng lng, Citizens Voice, Wilkes-Barre, PA, ngay 6/6/1988;Tai san n cho ti tai san co: T bui than cho n anh sang, thc n; xa lun, t Citizens Voice, WilkesBarre, PA, ngay 7/6/1988. 2. Joe Conason, Cu chuyn thanh cng cua ngay George W. Bush, Tap chi Harpers, thang 2/2000; Craig Unger, Cu giup Arp Xut, Hi ch Vanity, thang 10/2003, trang 165. 3. Craig Unger, Cu giup Arp Xut, Hi ch Vanity, thang 10/2003, trang 165 4. Xem George Lardner Jr. Va Lois Romano, Bc ngot sau khi can kit, t Bu in Washington, ngay 30/7/1999; Joe Conason, Cu chuyn thanh cng cua ngay George W. Bush, Tap chi Harpers, thang 2/2000; va Sam Parry, Tp oan du la cua gia inh Bush-Phn II: Th h th ba, http://www.newnetizen.com/predidential/busholigarchy.htm (c truy cp vao ngay 19/4/2002. 5. Hoc thuyt nay mang mt y nghia mi me va dng nh a sp sup n ni khi chiu nhiu s sm soi cua cng chung, va khi ma vai nm sau o cng ty k toan co ting la Arthur Andersen a cu kt vi cac giam c cua Enron la gat nhng ngi tiu dung nng lng, cng nhn cua Enron, va cng chung My hang ty la. Cuc chin Iraq nm 2003 a gat tm im nay sang mt bn. Trong sut cuc chin, Bahrain a ong mt vai tro quyt inh trong chin lc cua Tng thng George W. Bush. Chng 29. Ti nhn hi l

1. Jim Garrison, ch My: Ke vay n toan cu hay quyn lc xu xa? (San Francisco: Nxb. Berret- Koehler, 2004), trang 38. Chng 30. Hp chung quc Hoa Ky xm lc Panama 1. Manuel Noriega vi Peter Eisner, Hi ky cua Manuel Noriega, mt tu binh cua My (New York: Random House, 1997), trang 56. 2. David Harris, Bn mt trng: Cu chuyn co tht cua ke cung si ngi My khng ging bt ky ai (Boston: Little, Brown va cng ty, 2001), trang 31-34. 3. David Harris, Bn mt trng: Cu chuyn co tht cua ke cung si ngi My khng ging bt ky ai (Boston: Little, Brown va cng ty, 2001), trang 43. 4. Manuel Noriega vi Peter Eisner, Hi ky cua Manuel Noriega, mt tu binh cua My (New York: Random House, 1997), trang 212; mi xem Craig Unger, Cu giup Arp Xut, Hi ch Vanity, thang 10/2003, trang 165 5. Manuel Noriega vi Peter Eisner, Hi ky cua Manuel Noriega, mt tu binh cua My (New York: Random House, 1997), trang 114. 6. Xem www.farmousexans.com/georgebush.htm, trang 2. 7. Manuel Noriega vi Peter Eisner, Hi ky cua Manuel Noriega, mt tu binh cua My (New York: Random House, 1997), trang 56-57. 8. David Harris, Bn mt trng: Cu chuyn co tht cua ke cung si ngi My khng ging bt ky ai (Boston: Little, Brown va cng ty, 2001), trang 6. 9. www.farmousexans.com/georgebush.htm, trang 3. 10. David Harris, Bn mt trng: Cu chuyn co tht cua ke cung si ngi My khng ging bt ky ai (Boston: Little, Brown va cng ty, 2001), trang 4. 11. Manuel Noriega vi Peter Eisner, Hi ky cua Manuel Noriega, mt tu binh cua My (New York: Random House, 1997), trang 248. 12. Manuel Noriega vi Peter Eisner, Hi ky cua Manuel Noriega, mt tu binh cua My (New York: Random House, 1997), trang 211. 13. Manuel Noriega vi Peter Eisner, Hi ky cua Manuel Noriega, mt tu binh cua My (New York: Random House, 1997), trang xxi. Chng 31. Mt tht bai cua EHM tai Iraq 1. Morris Barret, Th gii hoang dai cua Web, t Time, ngay 26/4/1999, trang 62.

Chng 32. S kin 11/9 va nhng anh hng xu ti ring ca nhn ti 1. bit thm v Huaranis, mi xem Joe Kane, Nhng ke hoang da (New York: Alfred A. Knop, 1995). Chng 33. Vnzula: c Saddam cu giup 1. Vnzula bn b vc, xa lun trn t Thi bao New York, ngay 18/12/2002. 2. Cuc cach mang se khng c phat i, do Kim Bartley va Donnacha OBriain lam ao din (lin kt vi Hi ng phim cua Ireland, 2003). Xem www.chavezthefilm.com. 3. Tng thng Vnzula bi buc t chc, Association Press, ngay 12/4/2002. 4. Simon Romeo, Thi im ngng bn rt mong manh Vnzula, t Thi bao New York, ngay 24/4/2002. 5. Bob Edwards, iu gi a khin gic m v du la Vnzula tr nn sai lm, ai phat thanh Quc gia, Ban tin bui sang, ngay 8/7/2003. 6. Ginger Thompson, Nhng ngi biu tinh Vnzula tip tuc gy ap lc i vi ngay Chavez va vic xut khu du mo, t Thi bao New York, ngay 30/12/2002. 7. hiu thm v nhng tay sat thu va cac loai tinh bao kinh t khac mi xem: P.W. Singer, Cac chin binh: S ni ln cua nganh cng nghip qun s c t nhn hoa (Ithaca, NY va London: bao cua trng Cornell, 2003); James R. Davis, Nhng chin binh cua s mnh: Qun i t nhn va Trt t th gii mi (Vancouver va Toronto: Douglas & McIntyre, 2000); Felix I. Rodriguez va John Weisman, Cac chin binh giu mt: Ngi hung CIA cua 100 trn anh khng tn (New York: Simon & Schuster, 1989). 8. Tim Weiner, Mt hanh ng dung cam, t Thi bao New York, ngay 14/4/2002. 9. Nha lanh ao Vnzula mt 20 nm mi dep c bao loan, Association Press, ngay 22/2/2003. 10. Paul Richter, My a thng lng ph trut Chavez, t Thi bao Los Angeles, ngay 17/4/2002. Chng 34. Thm lai cuao 1. Chris Jochnick, S thinh vng nguy him, bao Quc t mi, thang 6/2001, http://www.newint.org/issue335/perilous.htm. 2. Lin Hp Quc, Bao cao phat trin con ngi (New York: Lin Hp Quc, 1999).

3. bit thm thng tin v tinh hinh bt gi con tin, xem Alan Zibel, Nhng ngi ban ia tim tin bi thng do nhim, Oakland Tribune, ngay 10/12/2002; Tau nho (Quito, nht bao cuao) ta chi ra ngay 10-2-2003; Achuar giai phong 8 con tin, El Commercio (nht bao Quito), ngay 16/12/2002 (cung c Reuters a tin); cuao: Cng ty du la ngng hoat ng do nhn vin yu cu chinh phu phai hanh ng va Nhng ngi ban ia Sarayacu hop mt ban cach giai phong nhng cng nhn du la dang bi bt coc, El Universo (Guayaquil cuao, nht bao),http://www.eluniverso.com, vung Amazon, t Thi bao New York, ngay 10/12/2003. Thng tin cp nht v ngi dn vung Amazon cuao co tai trang web Pachamama Alliance: http://www.pachamama.org. 1. 2. Chng 35. Pha v lp vo boc Thng k v n quc gia t Vu cng n, c bao cao tai www.publicdebt.treas.gov/opdpenny.htm; thng k tai khoan quc gia t Ngn hang Th gii tai www.worldbank.org/data/databytopic/GNIPC.pdf. Elizabeth Becker va Richard A. Oppel, Mt quc gia ang co chin tranh: Tai kin thit. My a Bechtel mt hp ng chinh tai kin thit Iraq, t Thi bao New York, ngay 18/4/2003, http:// www.nytimes.com/2003/04/18/ quc t/ chuyn muc quc t c bit/18REBU.html. Richard A. Oppel vi Diana B. Henriques, Mt quc gia ang co chin tranh:Nha thu Cng ty co mi quan h vi Washington, va vi Iraq,t Thi bao New York, ngay 18/4/2003, http:// www.nytimes.com/2003/04/18/ quc t/ chuyn muc quc t c bit/18REBU.html. http://money.cnn.com/2003/04/17/news/companies/war-bechtel/index.htm. Phn kt 1. Quan ly thng tin v nng lng, t Nc My ngay nay, ngay 1/3/2004, trang 1.

3.

4.

V TAC GIA

Trong i minh, John Perkins a ong 4 vai: mt EHM, giam c iu hanh cua mt cng ty nng lng phat at, ngi a c khen thng vi a khng tit l thn phn la mt EHM cua minh; mt chuyn gia v vn hoa ban ia va samn giao; mt giang vin va mt nha vn, ngi a dung chuyn mn cua minh thuc y cng tac nghin cu v sinh thai hoc va tinh bn vng trong khi vn tip tuc tn trong li th khng tit l v quang i lam EHM; va gi y lai ong vai tro mt nha vn, ngi ang k mt cu chuyn co tht v nhng mi quan h la thng khi con la mt EHM, tit l bi mt v mt th gii vi y nhng m mu va thu oan tm c quc t, ang bin nn cng hoa My tr thanh mt ch toan cu ma ngay cang bi nhiu ngi trn khp toan cu khinh mit. La mt EHM, cng vic cua John la thuyt phuc cac nc thuc th gii th ba chp nhn cac khoan vay khng l phat trin c s ha tng- cac khoan vay nay ln hn

rt nhiu so vi nhu cu cua ho- va phai am bao rng cac d an phat trin o se ri vao tay cac tp oan cua My nh Halliburton va Bechtel. Mt khi cac nc nay chng cht bi ganh nng n thi chinh phu My va cac t chc cu tr quc t lin minh vi My se co th kim soat c nn kinh t cac nc nay va am bao rng du mo va cac ngun lc khac se c dung phuc vu li ich t vic xy dng mt ch toan cu. Vi t cach la mt EHM, John a i khp ni trn th gii va tham gia trc tip hay chi chng kin mt s nhng s kin gy chn ng lich s hin ai, bao gm vu an ra tin Arp Xut, vu ph trut vua Iran, cai cht cua Tng thng Panama Omar Torrijos, cuc xm lc Panama sau o, va cac s kin dn n vic xm lc Iraq nm 2003. Nm 1980, Perkins sang lp nn tp oan IPS, mt cng ty nng lng thay th. Di s lanh ao cua ng vi t cach la giam c iu hanh, IPS a tr thanh mt cng ty cc ky thanh at trong mt linh vc kinh doanh nhiu rui ro n mc phn ln cac i thu canh tranh cua no u a tht bai. Nhiu s trung hp ngu nhin va nhng u ai cua nhng ngi co quyn th a giup IPS tr thanh mt tp oan kinh doanh hang u trong linh vc o. John cung a tng c tra lng hu hinh t vn cho mt s tp oan ma trc o ng a giup co c li nhun- s di ng am nhn vai tro nay mt phn la vi chiu rt nhiu mi e doa trng trn va con vi cac khoan tra lng hu hinh. Sau khi ban IPS va nm 1990, John tr thanh ngi i u trong cac phong trao bao v mi trng va bao v quyn li cua ngi dn ban ia. ng cung hp tac c bit cht che vi cac b lac Amazon giup ho bao v cac canh rng nhit i cua ho. ng a vit 5 cun sach, c xut ban nhiu th ting v cac nn vn hoa ban ia, saman giao, sinh thai hoc, va tinh bn vng; giang day tai cac trng ai hoc va cac trung tm giao duc ca 4 luc ia. ng la ngi sang lp va cung la thanh vin ban quan tri cua mt vai t chc phi li nhun hang u. Mt trong nhng t chc phi li nhun ma ng a sang lp va iu hanh, vi cai tn la Dream Change Coalition (sau nay c goi n gian la Dream Change, hay DC), a tr thanh mt m hinh nhm thi thuc moi ngi at c nhng muc tiu cua minh, ng thi giup ho nhn thc ro hn v nhng anh hng ma cuc sng cua ho tao ra vi nhng ngi khac va vi ca hanh tinh nay. DC tim cach tao thm sc manh cho cac ca nhn ho tao lp nn nhng cng ng bn vng va cn bng hn. chng trinh Pollution Offset Lease for Earth cua DC (POLE) co muc tiu bu p nhng tn hai t s nhim bu khi quyn do mi chung ta gy nn, giup ngi dn ban ia bao v nhng khu rng cua ho, va thuc y nhng thay i v nhn thc hng ti s tn trong t nhin. DC a tao dng mt nhom nhng ngi ung h trn khp th gii va thuc giuc ngi dn nhiu quc gia hinh thanh nn cac t chc vi nhng s mnh tng t. Trong sut nhng nm 90 cung nh khi bc sang thin nin ky mi, John vn lun tn trong li th gi im lng v cuc i lam mt EHM cua ng va tip tuc nhn c cac khoan phi dich vu t vn cng ty ht sc hu hinh. ng a tim cach chuc lai li lm bng cach dung phn nhiu s tin kim c t ngh t vn cua minh vao cac cng vic phi li nhun. Knh truyn hinh Ngh thut & Giai tri a phac hoa chn dung ng trong mt dong tit c bit Nhng ke sn u ngi cua vung Amazon, do Leonard Nimoy phac hoa lai. T Cosmopolitan cua Italia lai cho ng mt bai bao dai v nhng hi thao Thay i trang thai do ng t chc. T Time thi lai xp Dream Change la mt trong 13 t chc trn th gii co trang web phan anh tt nht nhng ly tng va muc tiu cua Ngay Trai t.

Ri s kin 11/9 nm 2001 xay ra. Nhng canh tng kinh khung cua ngay hm o a khin John quyt inh se ven bc man bi mt v cuc i lam mt EHM cua ng, vit nn cun Li thu ti cua mt sat thu kinh t bt chp nhng li e doa va mua chuc. ng dn dn tin tng rng ng co trach nhim phai chia se nhng kin thc cua ban thn v vic chinh quyn My, cac t chc cu tr a quc gia, va cac tp oan phai chiu trach nhim nhng gi khi buc ca th gii phai ganh chiu mt hu qua nh vy. ng mun tit l mt thc t rng cac EHM cha bao gi lai phat trin nhiu ni nh th. ng cam thy mc n vi t nc minh, vi con gai minh, vi tt ca nhng ai trn th gii nay bi anh hng bi cng vic cua ng va nhng ngi ng nhim, va thy co li vi chinh ban thn minh. Trong cun sach nay, ng a phac hoa nn con ng nguy him ma t nc ng ang i vi no ang ri xa nhng ly tng bt u cua mt nn cng hoa My khi hng ti muc tiu tim kim quyn thng tri th gii. Nhng tac phm trc o cua John Perkins gm co: Thay i trang thai, Th gii nh nhng gi ban m c, inh hng tm ly, Tp thoi quen tranh cng thng, va Tinh thn cua ngi Shuar. hiu thm v John, co th tim kin nhng ni ma ng ang giang day, t mua sach cua ng, hay lin lac vi ng, xin vao trang web: www.JohnPerkins.org. hiu thm v cng vic cua Dream Change, mt t chc phi chinh phu ang thay i nhn thc cua ca th gii, xin mi vao trang:www.dreamchange.org.