Milan Glasnik Antropolokog drutva Srbije / Glasnik Antropolokog drutva Srbije Cvetkovi i sar.

Effects of pilates on morfological characteristics of female students Novi Sad, vol. 43, str 605-613, 2008, UDK 572(05), ISSNof physical education of the faculty 1820-7536

EFEKTI PILATESA NA MORFOLOKE KARAKTERISTIKE STUDENTKINJA FAKULTETA FIZIKE KULTURE UDK 613.72:[572.5.87:796-057.87 Milan Cvetkovi, Jelena Obradovi, Jelisaveta Kalajdi, Fakultet sporta i fizikog vaspitanja, Novi Sad SAETAK Pojava savremenih organizaciono-metodskih oblika rada u fizikoj kulturi namee obavezu strunjaka iz navedene oblasti da proue, prate i usmeravaju efekte transformacionih procesa antropolokog statusa populacije podvrgnute ovakvim programima vebanja. U konkretnom sluaju cilj rada je istraiti uticaj pilatesa na morfoloke karakteristike vebaa. Na prigodnom uzorku studentkinja Fakulteta fizike kulture sporoveden je eksperimentalni program u trajanju od est nedelja sa uestalou 3 puta nedeljano, istovremeno pratei i antropometrijske mere kontrolne grupe koja nije bila podvrgnuta eksperimentalnom programu. Morfoloke karakteristike ispitanika procenjene su pomou baterije antropometrijskih mera, a rezultati istih obraeni pomou adekvatnog statistikog paketa i bie prikazani i analizirani u samom radu. Kljune rei: morfoloke karakteristike, baterija antropometrijskih mera, pilates, studentkinje fizike kulture UVOD Autor pilates metode je nemac Jozef Pilates (1880-1967). Ovaj poznati trener i instruktor samoodbrane ujedinio je streing i jogu sa vebama oblikovanja i vebama korektivne gimnastike i stvorenom programu dao ime kontrologija (contrology). Kasnije ovaj metod dobija ime po svom tvorcu. Iz Amerike, gde je bila dugo uvana kao tajna meu plesaima i balerinama na Brodveju (oni su je koristili za rehabilitaciju nakon povreda), 1960. godine ova metoda stie u Evropu. Ova metoda stavlja naglasak na preciznost pokreta koji su usaglaeni sa disanjem, te nadasve jaanje trbunih, lenih i miia karlinog pojasa, takozvanih kor (core) miia. Takoe pilates utie na pravilno dranje tela, poboljava gipkost i ravnoteu, ujedinjuje um i telo (Krejg, 2005). To su vebe niskog do umerenog intenziteta. Svaka veba pilatesa zasniva se na nekoliko osnovnih naela (iler, 2005), a to su koncentracija (usredsreivanje panje na telo ili deo tela koji vri pokret), kontrola (iskljuivanje neeljenih pokreta), osvetavanje teita tela (sigurnost i efikasnost pokreta postie se toniziranjem dubokih kratkih miia du kime i dubokih trbunih miia), fluidnost (nema zastajkivanja tokom izvoenja vebe, ve pokreti slede jedan za drugim u umerenom ritmu), preciznost izvoenja (neizostavljanje bilo kog detalja u vebi, kao i

605

Milan Cvetkovi i sar. Effects of pilates on morfological characteristics of female students of the faculty of physical education

neraenje suvinih pokreta), pravilno disanje (potpuni udasi i izdasi pomau da se vri korisna ventilacija plua, te bolja kontrola pokreta), matovitost (odnosi se na pozitivnu autosugestiju), intuicija (neprisiljavati telo da radi uprkos bolu ili oseaju nelagodnosti, ve raditi ono to prija) i integracija (podjednako razvijanje svih telesnih miia, nezanemarivanje nijedne miine grupe ili miia). Pilates kao metod vebanja nije ogranien samo na grupno vebanje u fitnes centrima ili individualne treninge. Mogunosti njegove primene su veoma iroke. Buevi i Buevi-Niki (2007) ga navode kao metodu izbora kineziterapije. U ovom radu on je primenjen da bi se ispitali njegovi efekti na morfoloke karakteristike studentkinja Fakulteta fizike kulture. U sklopu mofolokih karakteristika posmatran je i telesni sastav. Prema Kureli, Momirovi, Stojanovi, turm, Radojevi i Viski-talec (1975) morfoloke karakteristike se mogu definisati kao odreen sistem osnovnih morfolokih latentnih dimenzija, bez obzira na to da li su te dimenzije razvijene pod uticajem endogenih ili egzogenih faktora. Na osnovu pomenutog istraivanja, kao i istraivanja koje su izvrili Momirovi, Medved, Horvat i Pavii-Medved (1969), Stojanovi, Momirovi, Vukosavljevi i Solari (1975), Hoek, Stojanovi, Momirovi, Gredelj i Vukosavljevi (1980) i Hoek i Jerievi (1982), formiran je model latentne strukture morfolokih dimenzija koji sadri etiri dimenzije koje se meusobno povezuju stvarajui dva generalna faktora nazvana kao: skeletalni morfoloki kompleks (dimenzionalnost skeleta) koji formira longitudinalna i transverzalna dimenzionalnost skeleta i opti voluminozni kompleks koji sainjava volumen tela i potkono masno tkivo. Najvea transformacija pod uticajem egzogenih faktora (procesa sportskog treninga) mogua je kod masnog tkiva (koeficijent uroenosti .50), zatim voluminoznosti tela (koeficijent uroenosti .90), a gotovo je zanemarljiva kod longitudinalne i transverzalne dimenzionalnosti skeleta (koeficijent uroenosti .98). Telesni sastav u ovom radu posmatran je zasebno. Amerika asocijacija za zdravlje, fiziko vaspitanje, rekreaciju i ples AAHPERD American Alliance for Health, Physical Education, Recreation and Dance (1989) navodi tzv. komponente fizikog fitnesa, izmeu ostalih i telesni sastav (body composition). Telesni sastav predstavlja procenat masnog, miinog i kotanog tkiva u ukupnoj telesnoj masi. Poznavajui telesnu masu ispitanika, ove veliine se mogu izraziti i u kilogramima. Od najveeg znaaja u praksi su procenat masnog i miinog tkiva. Danas, jedna od najpopularnijih metoda za odreivanje telesnog sastava, koriena i u ovom radu, je metoda bioelektrine impedanse BMI (body mass impedance). To je neinvazivna, brza i jeftina metoda, primenljiva i u kunim uslovima. Kroz ljudski organizam se proputa struja male snage, koja prolazi kroz miie bez otpora (jer su dobro vaskularizovani, tj. bogati vodom, koja je dobar provodnik), dok odreeni otpor postoji pri prolasku kroz masno tkivo (koje je slabo vaskularizovano, tj. siromano vodom). Ovaj otpor zove se bioelektrina impedansa i meri se monitorima telesnog sastava.

606

Milan Cvetkovi i sar. Effects of pilates on morfological characteristics of female students of the faculty of physical education

Predmet rada su morfoloke karakteristike, a u sklopu njih i telesni sastav, studentkinja Fakulteta fizike kulture u Novom Sadu, kao i pilates, kao savremeni vid telesnog vebanja. Problem rada predstavlja uticaj, odnosno efekti sprovedenog eksperimentalnog tretmana na morfoloke karakteristike i telesni sastav ispitanika. Osnovni cilj rada je ustanoviti da li postoje statistiki znaajne razlike u antropometrijskim parametrima eksperimentalne, odnosno kontrolne, grupe ispitanika izmeu inicijalnog i finalnog merenja. METOD Istraivanje i postupak merenja su bili sprovedeni na uzorku ispitanika od 78 studenata enskog pola prve i druge godine Fakulteta fizike kulture u Novom Sadu, koji su redovno pohaali nastavu na predmetu Antropomotorika kolske 2005/06. godine, i prosene starosti 19 godina podeljenih u: E - eksperimentalnu grupu (N=47), prva godina Fakulteta i K - kontrolnu grupu (N=31), druga godina Fakulteta. Uzorak bi se mogao definisati kao prigodan. Na osnovu istraivanja Momirovia, Mrakovia, Hoekove i Metikoa (1987, prema: Madi, 2000) kao i Madia (2000), na uzorku ispitanika natprosenih motorikih sposobnosti (studenti Fakulteta fizike kulture), utvrene su antropometrijske mere koje su primenjene u ovom istraivanju. I Za procenu voluminoznosti tela: - obim grudnog koa srednji (AOGRS), - obim nadlaktice - u relaksiranom poloaju (AONAO), - obim nadlaktice - pri kontrakciji (AONAS), - obim natkolenice (AONAT) i - obim potkolenice (AOPOT). II Za procenu potkonog masnog tkiva: - koni nabor na leima (ANABL), - koni nabor na tricepsu (ANATR), - koni nabor na trbuhu (ANABT), - koni nabor na natkolenici (ANANA) i - koni nabor na potkolenici (ANAPO). Pokazatelji telesne kompozicije dobijeni su merenjem preko body composition monitor-a Tanita BC-540 i to su: - telesna teina (ATELT), - procenat telesne masti (BODFAT), - procenat vode u organizmu (BODWAT) i - miina masa u kg (MUMASS). Celokupno istraivanje je trajalo 8 nedelja. Sam eksperiment je trajao 6 nedelja. U pomenutom vremenu, eksperimentalni program, kao i program po kome je radila kontrolna grupa, bili su realizovani tri puta nedeljno (ponedeljkom, sredom i petkom) u trajanju od jednog kolskog asa i to u ritmikoj sali Fakulteta. U toku primene

607

Milan Cvetkovi i sar. Effects of pilates on morfological characteristics of female students of the faculty of physical education

eksperimentalnog programa eksperimentalna grupa je radila po pilates programu vebanja, a kontrolna grupa je radila po redovnom Nastavnom planu i programu za predmet Antropomotorika za II godinu studija Fakulteta. Ukupan fond je iznosio 18 asova za sve obe grupe. U realizaciji eksperimentalnog programa uestvovala je licencirana instruktorka pilatesa. Za inicijalno i finalno merenje utroeno je po 3 kolska asa (po 1 nedelju). Merni dani su bili ponedeljak, sreda i petak. Merenje je vreno u prepodnevnim satima. Sva merenja bila su obavljena na Fakultetu fizike kulture u Novom Sadu. Merenja su bila organizovana po principu radnih mesta. Merenje je radila ekipa obuenih merilaca sainjena od nastavnika, saradnika i apsolvenata Fakulteta fizike kulture u Novom Sadu. Svi merioci bili su blagovremeno informisani o nainu i postupcima merenja. Dobijeni rezultati obraeni su adekvatnim statistikim metodama. Za svaku varijablu izraunati su centralni i disperzioni parametri. U cilju utvrivanja razlika izmeu inicijalnog i finalnog merenja posebno eksperimentalne i posebno kontrolne grupe primenjen je t-test za male zavisne uzorke, a u cilju utvrivanja efekata primenjenih eksperimentalnih tretmana bila je primenjena multivariatna analiza kovarijanse (MANCOVA) i univariatna analiza kovarijanse (ANCOVA). REZULTATI I DISKUSIJA Tabele 1 i 2 prikazuju osnovne statistike u inicijalnom merenju za eksperimentalnu i kontrolnu grupu, dok tabele 3 i 4 prikazuju isto to za oba subuzoka na finalnom merenju. Iz priloenih rezultata se zakljuuje se da nema odstupanja od normalne distribucije podataka ni kod jedne grupe ispitanika, niti na inicijalnom, niti na finalnom merenju. U tabeli 5 je prikazan rezultat multivariatne analize kovarijanse (MANCOVA) celog posmatranog sistema varijabli za ceo obuhvaen uzorak ispitanika.

Tabela 1. Osnovni statistici eksperim. grupe na inicijalnom merenju

ATELV ATELT1 AOGRS1 AONAO1 AONAS1 AONAT1 AOPOT1 ANABL1 ANATR1 ANABT1 ANANA1 ANAPO1

Min. 1561 48,2 80 21 23 46 30 72 80 70 102 80

Max. 1835 73,5 95 27 29 60 38 196 204 244 304 266

Std. Deviat. 61,91 5,428 3,45 1,39 1,38 3,40 1,76 28,04 29,58 39,62 42,37 42,42

Mean 1689,67 60,059 86,85 23,38 25,47 53,03 34,65 115,18 132,18 145,29 226,56 149,59

Skewness ,120 ,530 ,123 ,687 ,621 ,205 -,207 1,210 ,705 ,589 -,554 ,590

Kurtosis -,047 1,084 ,004 ,143 ,102 -,256 ,576 2,004 ,391 ,557 1,209 ,199

608

Milan Cvetkovi i sar. Effects of pilates on morfological characteristics of female students of the faculty of physical education

Tabela 2. Osnovni statistici kontrolne grupe na inicijalnom merenju

Min. ATELV ATELT1 AOGRS1 AONAO1 AONAS1 AONAT1 AOPOT1 ANABL1 ANATR1 ANABT1 ANANA1 ANAPO1 1490 44,9 77 20 22 47 30 62 78 70 146 74 Max. 1835 70,2 96 28 31 67 40 194 219 236 315 242 Std. Deviat. 70,27 6,575 3,94 1,71 1,99 3,97 2,07 27,85 31,11 38,07 40,55 45,46 Mean 1669,38 59,721 87,04 24,44 26,73 54,17 35,10 114,19 125,15 127,89 235,38 155,33 Skewness ,042 -,210 -,472 -,008 -,066 ,838 -,115 ,900 ,545 ,976 ,051 ,103 Kurtosis -,051 -,696 ,251 ,112 ,074 1,944 ,007 ,876 ,508 ,888 -,709 -,779

Tabela 3. Osnovni statistici eksperimentalne grupe na finalnom merenju

ATELT2 AOGRS2 AONAO2 AONAS2 AONAT2 AOPOT2 ANABL2 ANATR2 ANABT2 ANANA2 ANAPO2 Min. 44,3 76 20 22 48 31 54 76 70 152 74 Max. 71,8 96 28 30 60 42 182 222 228 320 248 Std. Deviat. 6,792 4,08 1,64 1,64 3,53 2,12 28,17 29,01 37,00 40,59 46,50 Mean 59,433 87,15 23,79 25,90 54,06 34,85 107,00 133,33 131,45 234,52 156,83 Skewness -,203 -,320 ,229 ,174 ,034 ,728 ,905 ,386 ,781 ,021 ,137 Kurtosis -,778 ,468 ,237 -,033 -1,014 1,687 ,499 ,446 ,381 -,560 -,701

Tabela 4. Osnovni statistici kontrolne grupe finalnom merenju

ATELT2 AOGRS2 AONAO2 AONAS2 AONAT2 AOPOT2 ANABL2 ANATR2 ANABT2 ANANA2 ANAPO2 Min. 49,2 81 21 23 48 31 70 76 70 142 80 Max. 73,5 96 27 31 62 39 190 206 238 300 258 Std. Deviat. 5,743 3,45 1,31 1,59 3,26 1,92 27,43 28,69 39,89 35,00 38,99 Mean 60,165 87,30 23,70 25,91 54,12 34,61 110,12 130,36 143,27 222,79 149,15 Skewness ,397 ,995 ,427 1,105 ,110 ,209 49,2 81 21 23 48 Kurtosis ,696 1,100 ,254 2,202 ,532 -,207 73,5 96 27 31 62

Tabela 5. Multivariatna analiza kovarijanse

Wilks' lambda Value ,548 F 4,118 Hypothesis df 11,000 Error df 55,000 Sig. ,000

609

Milan Cvetkovi i sar. Effects of pilates on morfological characteristics of female students of the faculty of physical education

Oitava se postojanje statistiki znaajne razlike rezultata celog posmatranog prostora u inicijalnom i finalnom merenju. Ovakav rezultat ukazuje na razlike u morfolokom prostoru ispitanika i ukazuje na potrebu analize uzronika razlika, odnosno istraivanja koji parametri su uzrokovali statistii znaajne razlike dva subuzorka u dve vremenske take. Tabela 6 prikazuje upravo traene rezultate univariatne analize i potvruje da su razlike u morfolokom prostoru ispitanika uslovljene promenama rezultata merenja obima opruene nadlaktice (AONAO), obima savijene nadlaktice (AONAS) i konog nabora na tricepsu (ANATR). Tabela 6. Univariatna analiza
Dependent Variable ATELT2 AOGRS2 AONAO2 AONAS2 AONAT2 AOPOT2 ANABL2 ANATR2 ANABT2 ANANA2 ANAPO2 Sum of Squares ,09 ,60 3,43 8,98 ,16 2,56 61,93 1.151,98 341,30 707,27 380,19 df 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Mean Square ,09 ,60 3,43 8,98 ,16 2,56 61,93 1.151,98 341,30 707,27 380,19 F ,07 ,16 10,01 13,20 ,05 1,29 1,13 12,44 2,53 2,53 2,60 Sig. ,79 ,69 ,00 ,00 ,82 ,26 ,29 ,00 ,12 ,12 ,11

Da bi se ustanovile razlike u morfolokom prostoru izmeu inicijalnog i finalnog merenja subuzoraka (posebno eksperimentalne i posebno kontrolne grupe) primenjen je ttest za velike zavisne uzorke. Tabela 7 prikazuje znaajnost razlika rezultata dva merenja eksperimentalne grupe. Tabela 7. Znaajnosti razlika rezultata inicijalnog i finalnog merenja za eksperimentalnu grupu
ATELT1 - ATELT2 AOGRS1 - AOGRS2 AONAO1 - AONAO2 AONAS1 - AONAS2 AONAT1 - AONAT2 AOPOT1 - AOPOT2 ANABL1 - ANABL2 ANATR1 - ANATR2 ANABT1 - ANABT2 ANANA1 - ANANA2 ANAPO1 - ANAPO2 Mean ,287 -,10 ,65 ,83 ,10 ,25 7,19 -8,19 -3,55 ,85 -1,50 t 1,561 -,313 5,698 5,561 ,273 1,062 5,318 -4,922 -1,679 ,288 -,748 Sig. (2-tailed) ,125 ,756 ,000 ,000 ,786 ,294 ,000 ,000 ,100 ,775 ,458

Ukoliko se ova tabela posmatra sa osvrtom na osnovne statistike, naroito srednje vrednosti rezultata eksperimentalne grupe na inicijalnom i finalnom merenju, zakljuuje se da su se pojavile statistiki znaajne razlike u obimu opruene nadlaktice (AONAO), odnosno da je dolo do smanjenja obima opruene nadlaktice nakon eksperimentalnog tretmana. Takoe znaajna razlika u obimu savijene, kontrahovane, nadlaktice (AONAS)

610

Milan Cvetkovi i sar. Effects of pilates on morfological characteristics of female students of the faculty of physical education

je u korist inicijalnog merenja, tj. obim nadlaktice se smanjio nakon eksperimentalnog tretmana. Znaajna razlika u veliini konog nabora na leima (ANABL) rezultat je smanjenja ove vrednosti nakon eksperimentalnog tretmana, a znaajna razlika u veliini konog nabora na tricepsu (ANATR) rezultat je poveanja ove vrednosti nakon eksperimentalnog tretmana. Ispitanicima grupe podvrgnute eksperimentalnom tretmanu smanjio se obim nadlaktice i oputetne i u kontrakciji, smanjila se koliina potkonog masnog tkiva na leima, a poveala na tricepsu. Znaajnosti razlika izmeu inicijalnog i finalnog merenja kontrolne grupe u morfolokim merama oitavaju se iz tabele 8. Tabela 8. Znaajnosti razlika rezultata inicijalnog i finalnog merenja za kontrolnu grupu
ATELT1 - ATELT2 AOGRS1 - AOGRS2 AONAO1 - AONAO2 AONAS1 - AONAS2 AONAT1 - AONAT2 AOPOT1 - AOPOT2 ANABL1 - ANABL2 ANATR1 - ANATR2 ANABT1 - ANABT2 ANANA1 - ANANA2 ANAPO1 - ANAPO2 Mean ,12 -,52 -,39 -,52 -1,13 ,03 4,69 2,13 ,81 1,91 1,88 t ,66 -1,29 -3,01 -3,74 -4,19 ,18 5,01 1,28 ,72 ,58 1,05 Sig. (2-tailed) ,51 ,21 ,01 ,00 ,00 ,86 ,00 ,21 ,47 ,56 ,30

Kod ispitanika gupe koja nije bila podvrgnuta eksperimentalnom tretmanu pojavile su se statistiki znaajne razlike u obimu opruene (AONAO) i savijene nadlaktice (AONAS), ali u korist dugog merenja, odnosno dolo je do poveanja obima nadlakta. Takoe dolo je i do znaajnog poveanja obima natkolena (AONAT). Takoe, statistiki znaajna razlika pojavila se u konom naboru na leima (ANABL), ali u smeru smanjenja potkonog masnog tkiva na leima. Navedeni rezultati potkrepljeni su istraivanjem telesne kompozicije celog posmatranog uzorka. Mutivariatna analiza kovarijanse telesne kompozicije (tabela 9) ukazuje na postojanje znaajnih razlika celog posmatranog prostora ispitanika, dok univariatna analiza (tabela 10) potvruje da ovoj razlici doprinose znatno procenat masnog tkiva (BODFAT), procenat telesne vode (BODWAT) (na nivou znaajnosti .01) i miina masa (MUMASS), na nivou znaajnost .05, a ne telesna teina (ATELT). Tabela 9. Multivariatna analiza kovarijanse
Wilks' lambda Value ,747 F 5,922 Hypothesis df 4,000 Error df 70,000 Sig. ,000

611

Milan Cvetkovi i sar. Effects of pilates on morfological characteristics of female students of the faculty of physical education

Tabela 10. Univariatna analiza

Dependent Variable BODFAT2 BODWAT2 MUMASS2 ATELT2 Sum of Squares 37,148 24,412 6,333 1,262 df 1 1 1 1 Mean Square 37,148 24,412 6,333 1,262 F 12,350 17,286 4,455 ,888 Sig. ,001 ,000 ,038 ,349

Ako se posmatraju statistike znaajnosti razlika rezultata telesne kompozicije inicijalnog i finalnog merenja za eksperimentalnu grupu (tabela 11), oitava se statistiki znaajna razlika u smeru smanjenja procenta telesne masti (BODFAT), poveanja procenta telesne vode (BODWAT), na nivou znaajnosti .01, kao i poveanja procenta miinog tkiva (MUMAS), na nivou znaajnosti .05. Tabela 11. Znaajnosti razlika rezultata inicijalnog i finalnog merenja za eksperimentalnu grupu
BODFAT1 - BODFAT2 BODWAT1 - BODWAT2 MUMASS1 - MUMASS2 ATELT1 - ATELT2 Mean 1,334 -,928 -,440 ,287 t 4,822 -4,780 -2,287 1,561 Sig. (2-tailed) ,000 ,000 ,027 ,125

Rezultati kontrolne grupe ukazuju da ne postoje statistiki znaajne razlike rezultata telesne kompozicije inicijalnog i finalnog merenja (tabela 12) ni za jednu posmatranu veliinu, odnosno ispitanici koji nisu bili podvrgnuti eksperimentalnom tretmanu nisu znaajno promenili svoju telesnu kompoziciju. Tabela 12. Znaajnosti razlika rezultata inicijalnog i finalnog merenja za kontrolnu grupu
BODFAT1 - BODFAT2 BODWAT1 - BODWAT2 MUMASS1 - MUMASS2 ATELT1 - ATELT2 Mean -,259 ,322 ,322 ,122 t -,939 1,800 1,522 ,663 Sig. (2-tailed) ,355 ,082 ,138 ,512

ZAKLJUAK Moe se zakljuiti da je vebanje pilatesa tri puta nedeljno u trajanju od est nedelja izazvalo pozitivne promene kod studentkinja Fakulteta fizike kulture u smislu njihove telesne kompozicije, iako antropomerijske veliine to ne potvruju. Na to ukazuje promena procentualne zastupljenosti masti, vode i miine mase ispitanika (smanjenje procenta telesne masti, poveanje procenta telesne vode i poveanje procenta miinog tkiva), dok kod ispitanika kontrolne grupe nije dolo ni do kakvih promena telesne kompozicije.

612

Milan Cvetkovi i sar. Effects of pilates on morfological characteristics of female students of the faculty of physical education

LITERATURA
American Alliance for Health, Physical Education, Recreation and Dance (1989). Physical best the AAHPERD guide to physical fitness education and assessment. Reston, Va: AAHPERD. 2. Buevi, A. i Buevi-Niki, N. (2007). Pilates kao metoda izbora kineziterapije. U N. Smajlovi (ur.) II meunarodni simpozijum Nove tehnologije u sportu (429-430). Sarajevo: Fakultet sporta i tjelesnog odgoja. 3. Hoek, A., Stojanovi, M., Momirovi, K., Gredelj, M. i Vukosavljevi, R. (1980). Faktorska struktura antropometrijskih varijabli nakon parcijalizacije sociolokih karakteristika. Kineziologija, (3). 4. Hoek A. i Jerievi B. (1982). Struktura morfolokog statusa studenata fakulteta za fiziku kulturu. Kineziologija, (5). 5. Krejg, K. (2005). Pilates na lopti. Beograd: Luka tampa. 6. Kureli, N., Momirovi K., Stojanovi M., turm J., Radojevi . i N. Viski-talec (1975). Struktura i razvoj morfolokih i motorikih dimenzija omladine. Beograd: Institut za nauna istraivanja fakulteta za fiziko vaspitanje. 7. Madi, D. (2000). Povezanost antropolokih dimenzija studenata fizike kulture sa njihovom uspenou vebanja na spravama. Doktorska disertacija, Novi Sad: Fakultet fizike kulture. 8. Momirovi, K., Medved, R., Horvat, V. i Pavii-Medved, V. (1969). Normativi kompleta antropometrijskih varijabli kolske omladine oba pola u dobi od 12-18 godina. Fizike kultura, (910). 9. Stojanovi M., Momirovi K., Vukosavljevi R. i Solari S. (1975). Struktura antropometrijskih dimenzija. Kineziologija, (1-2). 10. iler, B. (2005). Pilates telo. Beograd: Akademska tampa. 1.

EFFECTS OF PILATES ON MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF FEMALE STUDENTS OF THE FACULTY OF PHYSICAL EDUCATION Milan Cvetkovic, Jelena Obradovic, Jelisaveta Kalajdzic, Faculty of Sports and Physical Education, Novi Sad Development of modern organizational-methodical forms of work in physical education imposes an imperative for specific experts to analyze, follow and direct the effects of transformational processes of anthropological status of the population subjected to this exercise program. In this particular case, the purpose of the research is to test the effects of pilates on the morphological characteristics of exercisers. An experimental program of female students of the Faculty of Physical Education was carried out on a convenient female-student sample, which lasted for six weeks with three sessions per week. At the same time, anthropometrics parameters were checked with the control group which was not subjected to the experimental program. Morphological characteristics of the subjects were evaluated by means of anthropometrical test battery, the results of which were statistically processed and duely presented and analyzed in the paper. Key words: morphological characteristics, anthropometrical test battery, pilates, female students of the Faculty of Physical Education

613