Djelovanje igraa zadnje linije odbrane u savremenim formacijama u nogometu

DIPLOMSKI RAD

MENTOR:

STUDENT:

Sarajevo, 2006. god.

SADRAJ
1.UVOD....................................................................................................... 1.1. Karakteristike ranijih sistema igre(odbrane)................................... 1.1.1. T-sistem............................................................................. 1.1.2. Sistem est igraa u napadu............................................... 1.1.3. Sistem pet u liniji............................................................... 1.1.4. WW-sistem (2 igraa u zadnjoj liniji)................................ 1.1.5. WM-sistem (3 igraa u zadnjoj liniji)................................ 1.1.6. sistem 1-3-5-2.................................................................... 1.1.7. sistem 1-4-2-4.................................................................... 1.1.8. sistem 1-4-3-3.................................................................... 1.1.9. sistem 1-4-4-2.................................................................... 2.DOSADANJA ISTRAIVANJA......................................................... 2.DEFINICIJA PREDMETA,PROBLEMA ISTRAIVANJA............. 4.CILJ I ZADACI ISTRAIVANJA........................................................ 5.METODOLOGIJA RADA.................................................................... 5.1. Karakteristike savremenih(aktuelnih) modela nogometne igre....... 5.2. Karakteristike taktike u odbrani...................................................... 5.2.1. Podjela taktike u odbrani....................................................... 5.2.2. Principi odbrane..................................................................... 5.2.3. Naini igranja u odbrani........................................................ 5.3. Poloaj igraa na terenu u strukturi odbrane nazad 4...................... 5.3.1. Ciljevi sistema nazad 4...................................................... 5.3.2. Struktura nazad 4............................................................... 5.3.3. Prostor djelovanja svakog igraa pojedinano...................... 5.3.4. Nain djelovanja igraa kad lopta ue u njegov prostor........ 5.3.5. Nain djelovanja igraa u zavisnosti gdje se lopta nalazi na terenu............................................................................................................ 6.ZAKLJUAK.......................................................................................... 7.LITERATURA.........................................................................................

1.UVOD

Nogomet je izuzetno dinamina,brza i kolektivna igra. Meu sportskim igrama nogomet zauzima posebno mjesto i za nogomet se zanimaju milioni ljudi,to na stadionima, to uz TV prijemnike. Kroz historiju razvoja nogometa dolazilo je i do promjena u nainu igranja pa samim tim i u nainu odbrana. Do promjena je dolazilo po odreenim zakonitostima. Najee su te promjene nastajale kao posljedica neprekidne borbe izmeu napada i odbrane.Ta borba je razvijala razliite modele i napada i odbrane kroz razliite vremenske periode. U sistemu sa dva bona(WW sistem) branjenje je bilo zonsko, a u WM sistemu individualno. Stalne promjene formacija napada, zatim prelasci u napad igraa sredine kao i prelasci brania u napadaku zonu,zahtjevali su promjenu u nainu branjenja. Borba sa sve efikasnijim napadom zahtijevala je usavravanje i odbrambene igre. Povezivanje dva osnovna naina branjenja (zonski i ovjekovjeka) dalo je novi kombinirani oblik branjenja. U tom sistemu dio igraa pokriva protivnika , a ostali pokrivaju prostor ili svoju zonu. To je nain odbrane u kom se 4 igraa odbrane nalaze u liniji i takav oblik formacije odbrane je najei u savremenom nogometu. Kao ekipna sportska aktivnost, nogometna igra se odvija kroz razliite modalitete saradnje i suprostavljanja u svim fazama toka igre. U nogometnoj igri strukture situacije odreene su pozicijom igraa u odnosu na loptu, protivnika i gol, kao i odnosima saradnje unutar ekipe i suprostavljanja protivnikoj ekipi. Nogomet trai i nalazi nove mogunosti i rjeenja, stalno se razvija i upotpunjuje. Kako se stalno trai lake, bolje, savrenije rjeenje da se postigne gol, to zahtijeva i usavravanje odbrambenog djelovanja u cilju spreavanja gola jer ne pobjeuje samo ekipa koja postigne vie golova, ve i ona ekipa koja i primi manje.

1.1.

KARAKTERISTIKE RANIJIH SISTEMA IGRE(ODBRANE)

Pod sistemom nogometne igre podrazumijevamo raspored igraa na terenu. Kroz historiju nogometa sistemi su se razvijali i mijenjali u zavisnosti od pravila, fizike pripreme kao i razvoja tehnike i taktike. Hronoloki razvoj sistema moemo rasporediti: T-sistem Sistem est igraa u napadu Sistem pet u liniji(piramida) -Italijanski sistem -Austrijski sistem -vicarska brava -Junoamerika dijagonala WW-sistem(dva igraa u zadnjoj liniji) WM-sistem(tri igraa u zadnjoj liniji) Sistem 1-3-5-2 Sistem 1-4-2-4 Sistem 1-4-3-3 Sistem 1-4-4-2

1.1.1. T-sistem
Prva primjena rasporeda igraa u igri, dolazi nakon razdvajanja pravila fudbala od ragbija. Moemo rei da su se igrai nalazili u formaciji 1-1-1-8 , a poto je ta formacija bila u obliku slova T, nazvana je T-sistem. Poto su napadi bili individualni, mali broj odbrambenih igraa spreavao je te individualne napade i postizanje pogotka. Ovakav nain igranja bio je mogu i zato to je jo vailo pravilo ofsajda iz ragbija, da se lopta moe dodavati samo unazad ili paralelno.

1.1.2. Sistem est igraa u napadu

Ovo je sistem koji se razvio iz napretka taktikog djelovanja napadaa. Promijenilo se pravilo ofsajda i etri odbrambena igraa su se borila sa veim brojem

napadaa. Sistem je bio 1-2-2-6 i odbrambeni igrai su najee hvatali protivnika na ofsajd.

1.1.3. Sistem pet u liniji

Dalje usavravanje igre i posebno napada dovelo je do toga da se poveavao broj odbrambenih igraa koji se izjednaio sa napadaima i bilo ih je podjednako. 5 napadaa se nalazilo u liniji i to je bila glavna odlika ovog sistema. Odbrana je igrala zonski i zadnji bekovi se nisu puno udaljavali od gola. Najei sistem je bio 1-2-3-5, s tim to se centralni odbrambeni igra kretao i naprijed i nazad, u zavisnosti od situacije u igri. 1884. godine Blackburn Roversi su prvi uspjeno demonstrirali ovaj nain igre koji je bio poznat kao piramida. Ovaj nain igre je bio standardan u Engleskoj u to vrijeme i zadrao se ak do 1940. godine. Na ovaj nain igrao je i Urugvaj(svjetski prvak 1930.), kao i Argentina(1930.g.)

-1.1.3.1. Italijanski sistem

Ova vrsta ovog sistema se sastojala u tome da se centralni odbrambeni igra jo dublje povlaio prema svom golu i da su odreeni centralni napadai dobili i svoje odbrambene zadatke. Na ovaj nain Italija je dva puta bila prvak svijeta 1934. i 1938. godine.

-1.1.3.2. Austrijski sistem

Ovo je bila napadaka modifikacija prthodnog sistema i sastojala se u tome da je vie igraa uestvovalo u napadu nego u odbrani gola i najvea slabost ovog sistema je bila upravo ranjivost odbrane u sluaju kontranapada.

-1.1.3.3. vicarska brava

Ovaj sistem se sastojao u jaanju odbrane i u odbrambenim zadacima je uestvovao vei broj igraa nego u napadu. Tipini odbrambeni sistem prvi su poeli koristiti vicarci koji su bili tehniki inferiorniji od protivnika i maksimalno su koristili taktike mogunosti odbrane.

-1.1.3.4. Junoamerika dijagonala

Ova savrenija varijanta vicarske brave karakteristina je po dijagonalnom rasporedu igraa na terenu. Preputa se inicijativa protivniku i eke 5

prilika za brz protivnapad. Uspjenost igre umnogome zavisi od zadnjeg igraaistaa.

1.1.4. WW-sistem(2 igraa u zadnjoj liniji)

Pravilo ofsajda koje je uvedeno 1925. godine, koje i danas vai dovelo je do stvaranja novog sistema igre,koje je stvorio menader Arsenala, Herbert Chapmen. Iz navalnog reda povuena su dva igraa i zona njihovog djelovanja je pomjerena ka sredini terena i na taj nain su pomagali svojoj odbrani. Dva igraa u zadnjoj liniji odbrane su djelovali ispred svog kanzenog prostora i imali pomo 3 odbrambena igraa ispred sebe sa kojim je njihova formacija inila slovo W. Ovaj sistem je bio dosta ofanzivan jer je centralni igra-centarhalf, pored odbrambenih zadataka, uestvovao u napadu, i teko je mogao da se vrati i pomogne svojoj odbrani. U ovom sistemu dolo je i do razvoja taktike u velikoj mjeri, i postala je vano sredstvo u nogometnoj igri. Sve se vie panje poklanjalo rasporedu igraa i zadacima svakog od njih na terenu.

1.1.5 WM-sistem(3 igraa u zadnjoj liniji)

Do promjene prethodnog sistema u WM-sistem je dolo zbog njegove slabosti u odbrani. Ponovo je Chapmen 1930. godine promijenio raspored igraa, ali ovoga puta samo u odbrani. Srednji igra, koji je prije bio ofanzivan, je povuen u zadnju liniju gdje je dobio iskljuivo odbrambene zadatke. Dva prednja odbrambena igraa su imali zadatak da uvaju protivnike vezne igrae i tako pomau trojici u zadnjoj liniji sa kojim je njihova formacija bila u obliku slova M.

1.1.6 Sistem 1-3-5-2

Osnovna karakteristika ovoga sistema je LIBERO-slobodni igra u zadnjoj liniji odbrane. Njegov zadatak je bio da popravlja greke prednjih igraa i da spreava prodore protivnika nakon tih greaka, odnosno nastalih rupa u odbrani. Dvojica prednjih igraa ispred libera striktno uvaju protivnika. Igrai u srednjem redu ravnomjerno uestvuju i u napadu i u odbrani, od njihovog kretanja zavisi ravnotea napada i odbrane. Boni igrai idu u zavrnicu napada naizmjenino, isto kao i prednji vezni, a srednji vezni igra nadomjeta eventualne stvorene pukotine nakon gubitka lopte i u sluaju kontranapada.

1.1.7. Sistem 1-4-2-4

1954. godine Maari su uveli nove korekcije u postavci igraa na ternu, prvenstveno u odbrani, a dopunili su ih Brazilci 1958. godine. Zadnju liniju odbrane inila su etiri igraa koja su imali svoje prostore djelovanja. Boni odbrambeni igrai su uvali protivnika krila, a srednji centarfore i vezne igrae. Dva vezna igraa su imala zadatke i u napadu i u odbrani, u zavisnosti ponaanja ekipe, a u napadu su bila dva krilna napadaa i dva centarfora. Nedostatak ovog sistema je preoptereenost veznih igraa.

1.1.8. Sistem 1-4-3-3

Dalji razvoj funkcionalnijeg postavljanja igraa na terenu podrazumijevao je pojaavanje srednjeg reda, pa je nova formacija bila 1-4-3-3. Optereenost igraa srednjeg reda se smanjila i postala jednakomjernija prvenstveno u defanzivi ali samim tim bilo je i omogueno njihovo naizmjenino djelovanje u napadu.

1.1.9. Sistem 1-4-4-2

Za ovaj sistem moemo rei da se u novije vrijeme najvie koristi, odnosno da se koristi kod vrhunskih ekipa, dakle u vrhunskom nogometu. Sa jo jednim igraem vie u srednjem redu stvaramo guu odbrambenu mreu u fazi igre kada se ekipa brani. U fazi napada, u zavrnicu se mogu ukljuivati iznenadno i vezni, ali i odbrambeni igrai. Koristi se eventualni slobodni prostor koji je stvoren izigranom akcijom ili je nastao slijedom dogaanja na terenu(pogreka protivnika i slino).

2.PREDMET i PROBLEM ISTRAIVANJA

PREDMET rada jeste djelovanje odbrambenih igraa jedne nogometne ekipe, njihova taktika uloga i zadaci za vrijeme igre,sa prvenstvenim ciljem sprjeavanja primanja pogotka.

Kao PROBLEM rada pojavljuju se iutvrivanje relevantnih faktora od kojih zavisi uspjeno djelovanje igraa u savremenim formacijama nogometne igre. Osim toga vano je utvrditi: Taktiko djelovanje odbrambenih igraa kao osnovni preduslov uspjene odbrane Primjena principa i naina igranja u odbrani i njihovo sjedinjavanje sa elementima individualne, grupne i kolektivne taktike od ega zavisi uspjenost odbrane, kao i uspjeh itave ekipe.

3.DOSADANJA ISTRAIVANJA
Tek u novije vrijeme pojavljuju se sadrajnija istraivanja vezana za sisteme odbrane u kojima se u zadnjoj liniji nalaze 4 igraa. Vie se panje posveivalo odbrani ovjek na ovjeka, zonskoj odbrani i kombinovanoj odbrani. Od svjetskog prvenstva 1994. u SAD i Evropskog prvenstva 1996.,ovi radovi se vie sreu i dosta autora se bavi s ovom temom. Ipak, moda je najbolje da pomenem strategiju ove odbrane koju je napisao Ralf Peter,direktor odjela za treniranje i razvoj igraa u Borussia Moenchegladbach, dobitnik DFB profesionalne licence za treniranje.

4.CILJ I ZADACI ISTRAIVANJA

Na osnovu predmeta i problema iszraivanja definisani su ciljevi i zadaci istraivanja. Osnovni CILJ je da se ukae na izuzetnu vanost djelovanja odbrambenih igraa u savremenom nogometu sa aspekta taktike u cilju spreavanja primanja pogotka ali i oduzimanja lopte od protivnika kao pretpostavke za na napad. Na osnovu cilja istraivanja odreeni su i osnovni ZADACI: -odrediti karakteristike savremenih modela nogometne igre -odrediti karakteristike taktike u odbrani -odrediti poloaj igraa u strukturi odbrane nazad 4 -odrediti prostor u kojem djeluje svaki od odbrambenih igraa -odrediti nain djelovanja samog igraa kada lopta doe u njegov prostor -odrediti nain djelovanja igraa u zavisnosti u kojem prostoru se lopta nalazi -odrediti nivo i nain saradnje sa veznim igraima pa i napadaima

10

5.METODOLOGIJA RADA

5.1. KARAKTERISTIKE SAVREMENIH (AKTUELNIH) MODELA NOGOMETNE IGRE

Sistem 1-4-4-2 Sistem 1-3-5-2 Sistem 1-4-5-1 Sistem 1-4-3-3 Sistem 1-3-4-3

5.2. KARAKTERISTIKE TAKTIKE U ODBRANI 5.2.1. Podjela taktike u odbrani

S obzirom koliko igraa uestvuje u rjeavanju taktikih zadataka u odbrani, odbrambenu taktiku dijelimo na: Individualnu Grupnu Kolektivnu

5.2.1.1.U elemente individualne taktike u odbrani spadaju:

Ometanje Pokrivanje Oduzimanje (presijecanjem i izbijanjem) Uklizavanje Remplovanje

11

5.2.1.2.U elemente grupne taktike u odbrani spadaju:

Saradnja izmeu dva igraa Saradnja izmeu vie igraa

5.2.2. Principi odbrane

Osnovni princip odbrane je odbrana gola. Da bi se uspjeno realizovao taj osnovni princip postoje drugi pomoni principi kojih se moramo pridravati i kojim se sluimo: Prilagoavanje odbrane protivnikom napadu Ravnotea odbrane Povlaenje odbrane Suavanje prostora Plitka formacija Organizacija rasporeda Meusobna pomo Dovoenje protivnika do greke

5.2.3. Naini igranja u odbrani

Individualna odbrana Zonska odbrana Kombinovana odbrana Presing odbrana

5.3.POLOAJ IGRAA NA TERENU U STRUKTURI ODBRANE NAZAD 4 5.3.1. Ciljevi sistema nazad 4 5.3.2. Struktura nazad 4 5.3.3. Prostor djelovanja svakog(odbrambenog) igraa pojedinano 5.3.4. Nain djelovanja igraa kada lopta doe u njegov prostor

12

5.3.5. Nain djelovanja igraa u zavisnosti gdje se lopta nalazi na terenu 5.3.6. Nivo i nain saradnje sa ostalim suigraima

5. METODOLOGIJA RADA

5.1.KARAKTERISTIKE SAVREMENIH (AKTUELNIH) MODELA NOGOMETNE IGRE

U novije vrijeme nema puno promjena u postavkama(formacijama) nogometnih ekipa. Moemo rei da se neke varijacije javljaju vie u postavkama veznog reda i napadaa, a najmanje varijacija ima u postavci igraa zadnje linije. Najkvalitetnije ekipe najee igraju u formaciji 1-4-4-2, a esto se susree i 1-3-5-2. To su neke osnovne formacije a u zavisnosti od kvalitete igraa susreu se jo i: 1-4-3-3, 1-4-5-1, 1-3-4-3 i sline modifikacije.

5.1.1. Savremene formacije(1-4-4-2,1-3-5-2,1-4-3-3,1-4-5-1,1-3-4-3)

Karakteristike pomenutih sistema su ve objanjene u poglavlju koje opisuje razvoj formacija kroz historiju nogometne igre. Ove nabrojane formacije su one koje se najee susreu, ali postoji veliki broj njihovih modifikacija, mijeanja njihovih karakteristika i raznih kombinacija, a sve je to mogue zbog toga to su dananji nogometai sve univerzalniji i sposobniji. Fifziki su spremniji, tehniki su potkovaniji, ali i taktiki obueni, pa mogu na terenu da sprovode tee zadatke i sami da donose pravilne odluke u vanim trenucima igre. U dananje vrijeme igrai su pripremljeni i obueni da sudjeluju i izvravaju zadatke u obadvije faze igre. Posjeduju individualne kvalitete koje su pretpostavljene kolektivu i kolektivnoj igri. Sve ovo se postie u kvalitetnim omladinskim kolama koje izbacuju formirane i kompletne igrae. Nisu rijetki treneri koji u svakoj utakmici mijenjaju formacije igre. U zavisnosti od protivnika, terena, pa svojih raspoloivih igraa, odluke donose pred

13

samu utakmicu. Trener postavlja onu igru kojom pretpostavlja da e izvui maksimum iz te utakmice ili taktiki prevariti svog protivnika.

savremene formacije

sistem sistem 1-3-5-2

1-4-4-2

sistem 1-4-5-1

sistem

1-4-3-3

14

sistem 1-3-4-3 - sistem 1-4-2-3-1 sistem 1-4-4-1-1

15

5.2. KARAKTERISTIKE TAKTIKE U ODBRANI 5.2.1. Podjela taktike: 5.2.1.1. Individualna: -ometanje
Ometanje predstavlja prvi elemenat u nizu elemenata koji igrai primjenjuju u odbrani. Ometanje protivnika se ne odnosi samo na odbrambene igrae nego na igrae cijele ekipe. Poinje onog trenutka kada protivnik doe u posjed lopte, a nastoji se protivnik onemoguiti za brzo izvoenje napada na neorganizovanu odbranu. Ovaj zadatak uglavnom ine igrai koji su ostali istureni po zavretku vlastitog napada.

-pokrivanje
Pokrivanje se primjenjuje kod svih naina igranja u odbrani: individualna, zonska i kombinovana odbrana. Od pravovremenog pokrivanja, izbora poloaja u odnosu na igraa napada i dosljedne primjene pokrivanja u toku igre zavisi efikasnost odbrane. Zavisno od razvoja situacije u napadu pokrivanje moe da bude striktno (blie protivniku) i nestriktno (pokrivanje igraa na odreenoj distanci). Striktno pokrivanje koristi se u zavrnoj fazi napada kada je neophodno suziti slobodan prostor za inicijativu svakog igraa u napadu.

16

Pokrivanje na distanci zahtijeva od igraa da se nalazi nekoliko koraka od protivnika i kontrolie prostor ispred igraa u napadu. Prilikom pokrivanja igrai u odbrani moraju uvijek da zauzmu povoljan poloaj u odnosu na protivnika i da se nalaze na pravcu najkrae putanje izmeu protivnika i vlastitog gola. Pored igraa moe se pokrivati i prostor za koji je odgovoran igra. On mora u svakom trenutku biti spreman na to da se igra u svakom trenutku moe preseliti u njegov prostor, odnosno da se prema njemu okrene pravac ili teite napada.

-pokrivanje-

-oduzimanje (presijecanjem i izbijanjem)

Oduzimanje presijecanjem zahtijeva visok nivo taktikih sposobnosti, ali igrai treba da vladaju kompletnom tehnikom oduzimanja lopte. Od fizikih sposobnosti treba da koriste snagu, brzinu i okretnost, a od psihikih odlunost, borbenost i smjelost. Uspjeno ga koriste najee igrai sa dugim igrakim staom ali i svi ostali koji imaju pravovremen osjeaj djelovanja na loptu. Usko je povezan sa postavljanjem na terenu u odnosu na situaciju u igri. Oduzimanje izbijanjem se primjenjuje najvie u situacijama pred vlastitim golom. Lopta se izbija sa gotovo jedinim ciljem da se otkloni opasnost primanja pogotka. Ovaj elemenat esto koristi i golman. Naravno da oduzimanje nije samo sredstvo odrambenih igraa nego igraa cijele ekipe. Oduzetom loptom se uspostavlja kontrola nad loptom i zapoinje vlastiti napad. Presijecati i izbijati loptu moemo vriti nogom, u skoku(glavom) i drugim dijelovima tijela. -izbijanje nogom-izbijanje u skoku-

17

-uklizavanje
Uklizavanje se preteno koristi kad smo u prilino nepovoljnom poloaju u odnosu na igraa i uklizavanjem najee izbijamo loptu ali u povoljnijim prilikama i sauvamo u svom posjedu ili predamo naem suigrau. U odnosu na protivnikog igraa uklizavanje moe biti: -eono(kad je protivniki igra ispred nas) -bono(kad je protivniki igra sa strane) -uklizavanje ispred igraa koji je okrenut leima prema nama Uklizavanje moemo izvriti bliom ili daljom nogom, kako je uinkovitije u datoj situaciji. Ovaj elemenat zahtijeva visok stepen koordinacije, dobru fiziku pripremljenost,odvanost djelovanja ali i sposobnost dobre procjene trenutka za uklizavanje.

-uklizavanje sa lea-

-bono uklizavanje-

18

-remplovanje
Remplovanjem se pokuava oduzeti lopta kada su igrai u neposrednom kontaktu(ramenima). Igrai tre uporedo i protivnik se napada bono. eka se pogodan trenutak za finalno djelovanje, odbrambeni igra postavlja rame ispred protivnikog igraa, odguruje ga ramenom i ulazi u putanju kretanja lopte. -remplovanje-

5.2.1.2. Grupna: -saradnja

izmeu dva igraa

Pored individualnog pokrivanja protivnika i prostora igrai se postavljaju i kreu tako da se mogu meusobno pomagati, uvati odnosno zatvarati. To se posebno odnosi na prostor u kojem se spreava protivnikovo direktno prodiranje prema naem golu. Saradnja izmeu dva igraa ini osnovnu kariku grupne taktike u odbrani. Od dobre usaglaenosti saradnje dva igraa zavisi cjelovit sistem rasporeda igraa u svim fazama odbrane. Osnovnu saradnju obavljaju igrai koji su po formacijskim mjestima jedan pored drugog i zajedno obavljaju mnoge taktike zadatke(saradnja izmeu topera, saradnja topera sa bonim igraima, topera sa veznim i drugi). Savremeni nogomet postavlja zadatke za suradnju svih igraa meusobno bez obzira na njihovo formacijsko mjesto u cilju boljeg djelovanja cijele ekipe. Za ovu vrstu grupne taktike karakteristino je preuzimanje. Savremene formacije odbrane predviaju da odbrambeni igrai pokrivaju svoj 19

odreeni prostor. Oni uvaju svoj prostor i protivnikog igraa koji se nalazi u njihovom prostoru. Kad protivniki igra naputa taj prostor, vri krianje ili zamjenu mjesta sa svojim igraem, odbrambeni suigrai preuzimaju onog igraa koji ulazi u njihov prostor. To je uinkovito i praktino ako izmeu odbrambenih igraa postoji dobra saradnja i visok nivo uigranosti. Pored preuzimanja moemo pomenuti i nadomjetanje. Nadomjetanje se koristi kada odbrambeni igrai sudjeluju u napadu koji protivnik prekine i izvodi brz kontranapad ili odbrambeni igra bude izigran od strane protivnika. Nakon ispadanja jednog od igraa iz igre, suigra koji je najblii izigranom igrau nadomjeta tog igraa zbog svog povoljnijeg poloaja i preuzima njegove odbrambene zadatke, a igra koji je ispao iz igre ide na mjesto svog suigraa i preuzima njegove zadatke. Odbrambene igrae mogu nadomjetati i vezni igrai i napadai. -saradnja izmeu dva igraa-

-saradnja

izmeu vie igraa

Nogomet je kolektivna igra i manifestuje se kroz saradnju igraa kompletne ekipe. Ovu saradnju ini veza izmeu pojedinih linija u timu(grupa igraa) i individualnog djelovanja svakog igraa. U savremenom nogometu naroito je naglaena uloga uzajamnog razumijevanja i usaglaavanja akcija svih igraa. Uzajamno razumijevanje i usaglaavanje akcija ekipe nije mogue bez sposobnosti igraa da misli kao kolektiv i u slubi kolektiva. Kroz itav tok utakmice prisutna je saradnja izmeu vie igraa i kroz razna taktika djelovanja pa kroz trening treba teiti njenom uvjebavanju i usavravanju. Za ovu vrstu grupne taktike takoe je karakteristino preuzimanje. Nakon preuzimanja izmeu dva igraa, ostali igrai se pomjeraju tako da pokrivaju onaj prostor gdje predviaju da e protivnik napasti i gdje e moi najefikasnije djelovati da osujete taj napad. To isto vrijedi i za nadomjetanje. Pored toga karakteristino je i suavanje prostora. Ovo naelo djelovanja odbrambenih igraa se moe koristiti kod grupnog djelovanja, a moe biti i kolektivno djelovanje cijele ekipe. U grupnoj taktici se koristi obino kod

20

kontranapada protivnika ili situacija kad su odbrambeni igrai brojano inferiorni u odnosu na protivnika. U tom sluaju oni se organizirano zbijaju ispred svoga gola i suavaju prostor za akciju protivnika.

5.2.1.3. Kolektivna 5.2.2. Principi odbrane: -prilagoavanje

protivnikom

napadu
Postavljanje igraa odbrane kao i cijele ekipe treba da bude u zavisnosti od protivnikog napada i odbrana treba da ima sposobnost prilagoavanja svakoj vrsti napada i sposobnost da uspjeno odgovori na taj napad. Prilagoavanje protivnikom napadu zahtijeva i taktiko znanje odbrambenih igraa koji prepoznaju najefikasniji nain djelovanja u datoj situaciji. Prilagoenje napadu protivnika kombinira se sa brzom prilagodljivosti za izvoenje napada svoje ekipe.

-ravnotea

odbrane

U zavisnosti od glavnih pravaca napada, odbrana treba da bude sposobna da najkvalitetnije odgovori na onom mjestu gdje je intenzitet napada najvei i u tom odbrambenom djelovanju treba da uestvuje to vie igraa(svi odbrambeni, neki vezni pa i napadai). Kako se mijenja pravac napada tako se i teite odbrane mijenja u zavisnosti od napada, od ega umnogome zavisi uspjenost odbrane gola.

-povlaenje

odbrane

Povlaenje odbrane zahtijeva da ekipa djeluje u itavoj formaciji na malom zgusnutom prostoru, odnosno da se itava ekipa nalazi iza lopte u fazi odbrane. Udaljenost izmeu zadnje linije i veznih igraa je mala, kao i veznih i napadaa. Povlaenje poinje onog trenutka kada se izgubi lopta u napadu i svi igrai se povlae u najpovoljniji poloaj za dejstvo u odbrani. Moe se rei da je ovo jedna od znaajnih karakteristika modernog nogometa koja omoguava uspjenost u odbrani ali i elastinost prelaska u napad nakon osvajanja lopte od protivnika. -suavanje prostora Ovo je jedno od osnovnih naela meusobne saradnje igraa cijele ekipe. Igrai ekipe koja se brani su zgusnuto postavljeni i organizirano se pomjeraju prema

21

prostoru sa loptom. U zgusnutom prostoru imaju vie mogunosti za spreavanje protivnikog napada a i protivniku je oteana mogunost izvoenja napada.

-plitka formacija Taktike oblike plitke formacije mogue je upotrebljavati i u napadu i u odbrani. U svim savremenim formacijama nogometne igre tei se tome da se ekipa nalazi u plitkoj formaciji. Plitka formacija je pokretna cjelina u kojoj zadnja linija ekipe prati na maloj udaljenosti vezne igrae i napadae. Ona omoguava agresivno igranje u odbrani ali i elastinost i dinaminost prelaska u napad. Meusobna saradnja izmeu igraa kao i organizacija igre mora biti na visokom nivou to nam garantuje uspjeno igranje u plitkoj formaciji.

-organizacija

rasporeda

Ovaj princip je usko povezan sa prethodnim principom odbrane. Zauzimanje rasporeda u odbrani poinje onog trenutka kada poinje povlaenje. Organizacija rasporeda prolazi kroz tri faze: -prvu fazu predstavlja onaj raspored igraa u trenutku kada je prekinut na napad -druga faza je vrijeme za uspostavljanje eljenog rasporeda -trea faza je funkcionalni oblik rasporeda odbrane koji moe da odgovori na zahtjeve efikasnog djelovanja protiv svih vrsta napada

-meusobna

pomo

U svakoj vrsti djelovanja protiv protivnikog napada, odbrana treba da predvia kolektivno djelovanje i saradnju izmeu suigraa u svakom trenutku kad je to mogue. Ovaj princip predvia da svaki igra u odbrani ima odreenog igraa ili igrae, koji u sluaju njegovog neuspjenog djelovanja vre korektivne akcije u u cilju ispravke greaka ili smanjivanju mogunosti posljedica greke. Igrai u odbrani treba da se postavljaju i kreu tako da u svakom trenutku oekuju pogreku suigraa da bi oni u tom sluaju mogli pravovremeno i uinkovito da djeluju. Ovakvim nainom igre jaa se i kolektivni duh izmeu igraa, zatim meusobno uvaavanje,potovanje, pa i prijateljstvo. Imamo mnogo primjera ekipa sa kvalitetnim igraima koji nisu postigli eljene rezultate ili rezultate koje objektivno mogu postii, upravo zbog nedostatka kolektivnog duha i negativnih odnosa meu igraima.

greke

-dovoenje protivnika do

Cilj svake odbrane je da se osujeti protivniki napad ili da se odbrambenim akcijama protivnik prisili na pogreku. Protivnik moe napraviti greku i bez intervencije odbrane(pasivna odbrana) ili nakon dejstva odbrane (aktivna odbrana).

22

Najsigurniji nain suprostavljanja napadu je poduzimanje odgovarajuih pravovremenih mjera i akcija u svim fazama odbrane bez ekanja da protivnik sam napravi greku.

5.2.3. Naini igranja u odbrani: -individualna

odbrana

Pod individualnom odbranom podrazumijevamo onaj nain igre u odbrani, u kojoj svaki igra u odbrani ima neposrednog protivnika za uvanje, odnosno svaki igra u odbrani uva po jednog igraa u napadu. U praksi se esto ovaj nain igre naziva i ovjek na ovjeka ili igra na igraa. Ovaj nain igre obino koriste ekipe koje su superiornije od protivnika u individualnim sposobnostima. Individualna odbrana zahtijeva velike psihofizike sposobnosti i obino se primjenjuje u odreenim specifinim intervalima igre(kada se eli ostvariti odreeni taktiki cilj).

-zonska odbrana
Osnovna karakteristika zonske odbrane je da igrai ne pokrivaju odreenog protivnika, nego pokrivaju odreeni prostor(zonu). Samo u tom odreenom prostoru igrai pokrivaju i napadaju protivnika sa loptom. Razlikujemo pasivnu i aktivnu zonsku odbranu. Pasivna zonska odbrana je dosta pasivan nain igre u kojem se 7-8 igraa nalazi u prostoru ispred svoga gola(20-30 metara) u odreenom odbrambenom sistemu. U zavisnosti od pravca napada protivnika, odbrana se pomjera sa ciljem da stvori brojanu premo na tom dijelu terena. Ovaj nain igre nije atraktivan i obino ga koriste slabije ekipe kad igraju protiv puno boljih ekipa. Aktivna zonska odbrana je malo elastiniji nain igre u odnosu na pasivnu zonu. Ovaj oblik branjenja zahtijeva da pojedini igrai odbrane uvaju prostor, ali i jednog napadaa. Aktivna zona omoguava brz prelazak u napad i koriste je kvalitetnije ekipe sa fiziki spremnim igraima.

-kombinovana odbrana
Za ovaj nain odbrane moemo rei da se i najvie koristi u modernom nogometu. Osnovna karakteristika je da pojedini igrai pokrivaju protivnika, a pojedini igrai pokrivaju odreeni prostor. Ovdje se zahtijeva dobra koordinacija izmeu svih igraa jedne ekipe. Igrai treba da posjeduju visoke taktike, tehnike i fizike sposobnosti.

-presing odbrana
Nain branjenja u presing odbrani je zonski i kombinovani nain branjenja. U presingu sudjeluju svi igrai i osnovno je naelo da se svi igrai nalaze iza lopte. Sastoji se iz aktivnog suavanja prostora, pomjeranja cjelokupne formacije 23

prema lopti i agresivnom napadanju protivnika sa loptom. Napadaju oni igrai koji su najblii lopti, a uvijek se zadrava plitka formacija. Presing se moe izvoditi na sredini igralita kao i na svojoj i protivnikoj polovici. Ciljevi presinga su: -oduzeti loptu protivniku -preuzeti aktivnu ulogu u igri -iznenaditi protivnika i prei u kontranapad

5.3. POLOAJ IGRAA NA TERENU U STRUKTURI ODBRANE NAZAD 4

Na Svjetskom prvenstvu 1994. godine u SAD-u prikazan je novi napredak u nogometu. Tri od ukupno etiri polufinalista koristili su sistem nazad 4. Taj napredak je nastavljen i na Evropskom prvenstvu 1996. g u Engleskoj. Da bi ovaj sistem savreno funkcionirao potrebno je mnogo treniranja, taktikog obuavanja i uigravanja igraa.

Prednosti sistema nazad 4: Napadaki tim obino nema vie od dva igraa da se suprostavi ovakvoj odbrani. Odbrambeni igra se ne umara pokuavajui da prati napadaa dok on mijenja pozicije. Umjesto toga, on doputa saigrau da preuzme njegovu odbranu. Napada nema izbora nego da doe nazad 4 igraima. Ofsajd se moe koristiti kao jedna od taktika odbrane. Ako odbrambeni igrai dobiju loptu mogu se bre kretati prema njihovim napadakim pozicijama.

5.3.1. Ciljevi sistema nazad 4

24

Osnovni zadatak sistema nazad 4 je da brojano nadjaamo protivnika u neposrednoj zoni gdje se nalazi lopta, sa ciljem njenog uzimanja kroz situacije 2:1(dva prema jedan). Pored ovog cilja takoe je poeljno: -Stvoriti kompaktnu cjelinu kao odgovor na protivnikove akcije. Na osnovu unaprijed odreenih pozicija kontroliemo prostor za igru uz veoma blisku komunikaciju izmeu pojedinih igraa odbrane. -Igrae u ovakvoj zadnjoj liniji nikad ne treba gledati kao izolovan fenomen, nego uvijek tako da uz pomo ostalih igraa organizuju igru na centru terena.

5.3.2. Struktura nazad 4

U strukturi nazad 4 svi igrai bi trebali biti udaljeni 10 metara jedan od drugog u cilju njenog pravilnog funkcionisanja. Ova udaljenost im omoguava da pokrivaju jedan drugog, dok u isto vrijeme osiguravaju da svaki igra moe reagovati sam u svakom momentu. Ovaj sistem zahtijeva visoku inteligenciju i koncentraciju svakog igraa. U svakom momentu moraju biti spremni da reaguju. Pored toga igrai bi stalno trebali slijediti pravac lopte. Ukoliko se lopta kree prema njihovom golu, tada se cijela ekipa treba kretati sa njom. Ukoliko se lopta kree u suprotnom pravcu, tada se igrai pomjeraju prema protivnikom golu. Ovo je nain kojim se struktura nazad 4 dri blizu sredine terena, odnosno osigura da se itava ekipa dri zajedno.

5.3.3. Prostor djelovanja svakog (odbrambenog) igraa pojedinano

25

Svaki igra kontrolie svoju vlastitu zonu. Svi ovi igrai bi se trebali kretati prema lopti, sve dok se ne nau u putanji drugog suigraa, dakle svi bi trebali da ostanu u vlastitj zoni za vrijeme napada. Svaki igra je odgovoran za sve to se dogaa u ili blizu njegove zone.

5.3.4. Nain djelovanja igraa kada lopta doe u njegov prostor

Kada lopta ue u igraev prostor on se mora prebaciti sa pokrivanja terena na duel protiv protivnika, u situaciji 1 : 1, ii 2 : 1 u povoljnijoj situaciji. Kada igra u ijem se prostoru nalazi lopta pritisne protivnika, njegovi suigrai se kreu tako da ga pokrivaju sa svih pozicija.

5.3.5. Naini djelovanja igraa u zavisnosti gdje se lopta nalazi na terenu

Ve smo rekli da se odbrambena formacija postavlja u zavisnosti od toga gdje se lopta nalazi na terenu odnosno gdje protivnik igra sa njom. Ako je protivnik u posjedu lopte i igra sa njom na sredini terena onda se odbrana postavlja ispred svoga esnaesterca do sredine terena. Isto tako, ako se igra pomjeri prema drugom golu, itava ekipa se pomjera prema naprijed. a nazad 4 zauzimaju poziciju oko centra igralita. Ako protivnik napada sa strane, vanjski odbrambeni igra izlazi prema napadau i usmjerava ga po mogunosti prema bonoj liniji jer je tako manje opasan. Njegov susjedni odbrambeni igra se pomjera na njegovo mjesto i zatvara mu lea, drugi srednji igra na mjesto prethodnog, a drugi boni na mjesto srednjeg odbrambenog. Znai da se svi igrai u formaciji pomjeraju u jednu stranu prema zahtjevu igre. Naravno da isto pravilo vai za obje strane.

26

Ako protivnik napada kroz sredinu prikladan odbrambeni igra izlazi prema igrau s loptom i pritie ga, dok boni suigra do njega i drugi srednji igra se pomjeraju iza njega formirajui trokut u cilju da osiguraju njegovu poziciju koja je ostala prazna. Drugi boni igra se takoe pomjera prema sredini terena u liniji sa njima u cilju jaanja odbrambene linije gdje je protivnik opasniji. Moemo rei da isto pravilo pomjeranja igraa u ovoj formaciji vai i kad odbrambeni igrai skau i igraju glavom na dugu loptu izbijenu od protivnikog golmana ili drugog protivnikog igraa.

5.3.6. Nivo i nain saradnje sa ostalim suigraima

Kada protivnik oduzme loptu svi igrai moraju brzo da se vraaju u odbranu i formiraju odbrambenu formaciju. Nazad 4 se postavljaju ispred esnaesterca zajedno sa drugim suigraima sa ciljem da smanje prostor za igru protivnika. To je uspjenije i bolje ako je to dalje od gola. Nazad 4 imaju usku saradnju sa veznim igraima, posebno sa zadnjim veznim. Zadnji vezni se u odbrambenoj formaciji postavlja odmah ispred zadnje linije. Svi igrai sredine terena kao i napadai se postavljaju tako onemogue protivnika za izvoenje frontalnog napada na nazad 4 igrae.

27

6. ZAKLJUAK
Vanost odbrane gola za vrijeme igre je neprocjenjiva, isto kao i postizanje gola. Dovoljno je da jedan igra u odbrani popusti i ne uradi svoj zadatak kako treba i da gol doe u opasnost. Zbog toga je potrebno na treninzima usavravati odbrambena djelovanja, svakodnevno i konstantno ispravljati greke i slabosti kojih uvijek ima, sa tenjom da se one svedu na minimum.

7.LITERATURA
28

1.KAZAZOVI B., M.MEKI: 2.MIKI.B.,M.TALOVI.I.RAO: 3.NOINOVI F.: 4.TALOVI M.:

Osnove naunoistraivakog rada u kineziologiji. FFK,Sarajevo,1998.g. Trening nogometaa. Univerzitet Demal Bijedi .Mostar. 2003.g. Teorija fudbala. Univerzitet u Tuzli, Filozofski fakultet. Tuzla, 1998.g. Nogomet. Pedagoka akademija Mostar. 1998.g.

29