A TOPICAL VOCABULARY

English, Pilipino,Ilocano
and
Southern Kalinga
Sumner Institute of LinguiSticS, I ~ c .
Translators Publishers
1980
Additional copies of this publication may be
obtained from:
TCP
Box 423
Greenhills, Metro Manila
A Classified Vocabulary:
English, Pilipino, Ilocano, Southern Kalinga
54.20-280-1.35C 82.20-80415B
Printed in the Philippines
Ang i sang kat angi ang masasabi t ungkol s a
Pi l i p i n a s ay ang pagkakaroon n i t o ng i b e ' t ibang
~ a n g k a t e t ni ko na nag-aangkin ng kani -kani l ang
uikang katutubo. Gayon man, i t o ' y hi ndi naging
t a l a ki d s a pag-unlad ng bansa, bagkus nagpat i bay pa
ngn s a pagbubuklod a t pagkakai sa ng mga mamamayan
t ungo s a pagkakaroon ng i sang diwang panl ahat .
Ang a k l a t na i t o ay i s a ea ser ye ng gani t ong u r i
rtg mga babasahi ng inihahenda para sa h i g i t na
i kal i l i nang ng mga kaalaman, kakayahan, kasanayan,
gagpapahalaga a t pagmamahal s a s a r i l i n g wika ng mga
n ag-aaral .
Si ni kap na malakipan ang a kl a t ng nga paksang
i naaakalang magdudulot ng malak i a t makabuluhang
kapakinabangan s a mga gagamit ni t o. Sa paghahanda ng
nga i t o ' y i si naal ang- al ang ang mga pangkalahatang
l ayuni n ng bansa. I si naal ang- al ang di n ang mga
~angkasal ukuyang pangangailangan ng mga mag-aaral s a
~ a g p a p a l a wa k a t pagpapayaman ng k a n i l a n g
t a l a s a l i t a a n, pagl i nang ng kakayahang gumami t ng
bikang gami t i n a t wastong pagsul at ni t o. Kay
i n i l a k i p di ng mga pags as anay na i na a ka l a ng
nakat u t ul ong ea mabisang pag- aar al ng wika.
Mat i t i yak na ganap na ni l ang nat ut uhan a t nauunawaan
ang wika kung i t o ' y buong kat al i nuhan na ni l ang
nat at al akay sa kl as e a t naiuugnay o nagagamit s a
t unay na buhay.
Buong pagmamalaking inihahandog ng Mi ni et r i ng
Edukasyon a t Kul t ur a ang a kl a t na i t o t agl ay ang
r a t a pa t na hangari n a t mi t hi i ng l a l o pang mapataas
ang u r i ng edukasyon par a sa d i marunong bumasa a t
sumul at s a pamamagitan ng pag-aaral ng ki nagi snang
wika. A t i naasahan di n sa gayon ang madaling
pagkat ut o ng wikang pambansa.
Onof r e D. Corpuz
Mi ni et r o ng Edukasyon at Kul t ur a
SOUTHERN KALINGA CLASSIFIED VOCABULARY
"Southern Kalinga" is the language spoken by
some 11,000 Kalinga people living in the south-
western section of the Province of Kalinga-Apayao,
northern Luzon. The language covers the whole of
the Municipality of Tinglayan, of which Tinglayan
is the central Barangay, about 46 Km by road north
from Bontoc.
There are 14 Barangays, with homes clustered
closely together. Populations of Barangay range
from some 275 in the smallest, to some 1,600 in the
largest. The main source of food is wet rice.
THE ORTHOGRAPHY
*
The pronounciation of the letters in the
Southern Kalinga alphabet is closely equivalent to
t h o ~ e of the National Language. The symbolization
of the alphabet is as follows: a, b, e, 2, f , p,
it k, I, mr n, f l ~ , O V E , g, g,.:, g, w, . Glottal
-
catch rs only symborized when it occurs 5 ollowing
a consonant, as a h phen ( - 1, and when it occurs
1 at the end of a syl able, as a grave accent (' )
above the precedin vowel. It is not symbolized
elsewhere, though t also occurs between any two
adjacent vowels.
9
There are some minor dialectical differences
within the language area, especially between the
northern and southern extremities. Where differ-
ences occur, this Vocabulary follows in general
the dialect spoken in the northern half.
VOCAYULARY ARRANGEMENT IN THIS BOOK
The Vocabulary is arranged by general areas
of meaning, grouping together words with somewhat
similar meanings. Items and associated functions
have frequently been put together. The major sec-
tions are also ordered, beginning with nature, go-
ing to man, his work, and so on.
OTHER LITERATURE PUBLISHED IN THE SOUTHERN KALINGA
LANGUAGE
Nan Filipinas (The Philippines). 1975.
Ay-ayam ad Afrika (Animals of Africa). 1976.
Na Inyug-is Markus (The Gospel of Mark). 1977.
Acharontaun Uchumi Ug-ugkud (A Phrase Book in
Southern Kalinga, Ilocano, Pilipino, and English).
1977.
Mallasun Mamasaan ta Nibru (An Easy Reader). 1978.
Ukud wi Miyobfot na Anana (Opposite Words). 1978.
Mansakanatau wi Mamfasa (A Pre-reading Workbook).
1978.
Mamfasatau (A Primer Workbook). 1978.
IJa Inyug-is Juan (The Gospel of John). 1978.
Talili (The Story of a Peruvian Indian). 1978.
ACKNOWLEDGEMENTS
This Classified Vocabulary is based on the
Summer Institute of Linguistics, Philippines Branch
7'echnical Memo No. 49, December 1976, compiled by
lliss N. Zamora and Mrs. L. Hohulin. The Ilocano
list was compiled by Miss Evelyn Labaro. Valuable
assistance was also given by other members of the
Summer Institute of Linguistics. We are also very
crrateful for the assistance of several of our
1)arrio-mates in Mallango, Southern Kalinga, especial-
:ly Mr. Pastor Guissob, Mr. Tomas Palongpong, and
Mr. Henry Tillao.
SKY
-
Engl i sh
sky
cl oud
rai nbow
st ar
morning
st ar
moon
moonl i ght
sun
s u n l i g h t
ni ght
LAND
l and
e a r t h .
d i r t , s o i l
THE PHYSICAL WORLD
Tagal og
l a' ngi t
al apgap
>
bahaghar l
4
b i t u i n
8 \
t a p sa
umaga % ;
buwgn
liw.$ag ng
buwan
/
a r a w
/
l i wanag ng
Ar a w
i r a w
I l oc a no
l a/ ngi t
h e p
0
bi t wen
8
r ~ n i a g ti
bul an
/
i n i t
/
al daw
/
r a b i i
lGpa daga /
l dp> dag<
S. Kal i nga
l a n g i t
l i f u u
akungar
f i t uwon
amf i ka t on
f ur an
s or a g
arkaw ,
padcha
l a f i
l u t a
l u t a
LAN3 ( Cont i nued)
--
Eng ~ i s h Tagal oq
mud p6t i k
r oc] . , s t o n e b a t 6
golit g i n t e
/
si l . !er pilak
copper t a ns 6
i r or I bgkal
met nl met&
p e a l of i t u k t 6 5 ,
mour t ai n t a l ukt ok
I l oc a no
ab6t
S. Kal i nga
l ungug
p i t a
pi ya
r apuk,
kaf u
f a t u
f a l i t u k ,
f urawan
p i l a k
k a n t a r
aka
aka
t ukt uk
f i l i g
i pnga s
l i y a n g
t akudt ud
LAND ( Cont i nued)
Engl i sh Tagal og I l oc a np
s l ope
v a l l e y
p l a i n
f o r e s t .
j ungl e
d e s e r t
t hor ny
ground
WATER
water
s pr i ng
r i v e r
waterfall
br ook,
c r e e k,
stream
l a ke
ocean, s e a
I
d a l i s d i s , bakr as
l i b f s
lambik ,
/
t a na p
l abhk
pLtag pdt ag
/
gubat bgki r
/
d i s y 6 r t o ka da r a t a n
I
8
madawag k a s i i t a n
/ /
t u b i g danum
buk/al
/
ubbog
/
i l o g
/
t a l o n
/
kar ayan
I /
l awa dan-aw
I
da ga t , , bdybay
kar agat an
S. Kal i nga
songar ab
t anap
k i n u f a t
l agr akan
l a ngr a ngki ni t
chanum
c ha gs i
chawwang
pakungupung,
poy-asan
wa i l
f agwang
f ayf ay
WATER ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l oc a no
-
,
/
s e a s hor e b a ~ b p ~ i n ,, i g i d ti
t abl ng- dagat bgybay
dal ampast gan
/
wave
/
a l on a l l o n
/ I
hi gh t i d e l 4 k i ng pana adal em
.2 t u b i g , tabg ti b ybay
,
low t i d e kgt i pana ababaw
ti b i ybay
f l o o d ba hz
/
l a yos
over f l ow umLpaw l u p i d s
bour dar y
/ /
t i d s l wave dal uyong dal l uyon
b i g wave
/
s ubs i de , kumat i
/
umababaw
r ecede
d r i e d o r t i ggng
d
r l ngnga t
par ched
ground
/
swanlp , lit;, ubbog, a l o g
marsh l a t i a n
/
/
well^ bal on bubon
/
Ar t e s i a n $so g r i p o
w e l l
4
S. Kal i nga
t a r a n t a g
l i t i n g
l i t a p
chal l uyon,
chakor w i
t u p i y a
nat nad
chakor w i
t abr a\
n i f i t u y
c ha gs i , f uf un
f uf un
ATMOSPHERIC CONDITIONS (WEATHER)
Engl i sh Tagalog
<
cloudy madaglm
/
dr i z z l i ng ambon
r a i n
0
r a i n ul an
wind hhngin
/
windy mahangin
g a i l ( as - habdgat
s oc i a t i on of
wind and ocean)
I
calm (ab- payapa
sence of wind
ton ocean)
/
typhoon bagyo
whirlwind
4
i pu- l po
thunder
/
kul og
l i ght ni ng k i d l i t
good weather magan ang
(sunny
9
panahon
/
hot weat her mai ni t ,
mabands
/
col d weat her maginaw
I l ocano S. Kal i nea
/
naul ep mal l i bl i bf uu
/
a r b i s appopot v
ag-agmo
0
t udo uchan
$ngin poyaaw
/
naangin mamoypoyyaaw
/
al l awi g f i s f i s
/
nat al na man-alisuug
0
bagyo f a l i
/
alipug-pug chal i puspus
/
gurruod i c hur
/
kimat i l a t
/
nasayaat mamf aruy
nga ti6mpo t a r un
/
napudot a t t u b
/
nalam-ek t ungni n
ATMCSPHERIC CONDITIONS (WEATHER) ( Cont i nued)
w i s h - Tagal og I l ocano S. Kal i nga
/
bad weat her masam9ng saan 3ga l awi ngi
panahon na5ayaat nga t a r u n
t i empo
VEGE'TATION
Gener i c
--
t r e e
t r u r k
br a r ch
t w i g
l eaf
l u x ~ r i a n t
f 01 j age
bark
r oot
s ap
stun.p
p l a n t
/ \ /
pun0 kayo
I
ka/ta\wan ng pu6n t i
pun0 kajro
,
s a n d sanga
/
na b a s s j t nga
sanga sanga
/
dahon bul dng
/ / /
yabong bul - bul ong
/
/
ban/akal, u k i s ti
ba/ l at ng kgyo
kahoy
/ /
ugat ramot
1
dagtha t ubbug
t u6d p/ngdul
1 /
halaman mula
ayu
kh t ang
pangs
p i n g i
t u f u
mantuf i l o n g
up-us
lamut
l o t a
lungod
mura
VEGETATION ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og
1
s t e m t angkay
4
s e e d b i n h i
/
s pr out s i b91,
tumubb
growi ng l uma/ l aki
( g e t t i n g b i g )
/
mat ured mal aki na, ,
( b i g ) magulang na
f r u i t
/
p r u t a s
/
s eed b u t 0
/
ve ge t a bl e $ul ay
unr i pe hi l gw
0
ne a r l y r i p e mani bal ang
r i p e
o u t e r s k i n b a l i t
/
i n n e r s k i n banakal
/
g r a s s damo
4
t h o r n t i n l k
I l oc a no
/
ungkay
b i n - i
<
s $ r l n g i t ,
r u s i n g
d i k k e l , /
nat angkenan
/
p r u t a s
/
buke l
/
nat eng
0
n a a t a
8
dar angi da-
ngan
/
naluom
/
uk1s
/
kul a pot
/
r u o t
f
s i l t
S. Kal i nga
k:tang
f u o r , mura
sumi mi t
t umufu
nakot ong
f unga, f oka s
f u o r
mat i poy
maata
l a t a g ,
mar t akan
nar-um
\
uppa, u g l i t
lunaw
pot pot aw
l asi
VEGETATION (Cont i nued)
Sp e c i f i c
Engl i s h Tagal og
/
mahogany kamagong
pi ne PaYn
ha r d, ngr r a
redwood t r e e
used f o r
f u r n i t u r e
/
harcwood i p i l
t r e e used f o r
house bui l di ng
/ \
s o f t wood t a n g i l i
t r e e , used
f o r car vi ng
/
a f i g- t ype b a l i t i
t r e e
medj c i n a banabs
tree?
/
bet l n u t bunga
/
s ugar cane t ub0
A
f e n1 pako
/
f l ower bul akl ak
/
baml)oo kawayan
/
r a t ::an uway
I l ocano S. Kal i nga
/
s a l e ng f o r f o r
na' rra udyaw
/
i p i l - i p i l udyaw
/
\
akasya t i n a r u t u
/
b a l i t i
/
banaba
/
buwa f uwa
/
unas unas
/
pako f angr an, pak~,
/
sabong t a b f 2
/
kawayan f u r u , awayan
/
uway iwoy
VEGETATION ( Cont i nued)
3 e c i f i c
Engl i s h Tagalog
< 1
pi neappl e PlnYF
I l oc a no
/
pi nya
S. Kal i nga
\
pi yaan
mango
/
mangga
1
mangga
/
papaya
mangka
/
coconut ni yog
banana
/
s a gi ng
/
s aba
\
f a r u u
pomelo suha'
/
guava bayabas
/
bayabas ka y>i t ,
ka ya f a
j ackf r u i t
A
l a ngka ,
n a n g d
or ange kah61
lamka
/
k a h i l kayunan
ve ge t a bl e
/
gul ay
/
nat eng mat i poy
/
r e pol yo cabbage rep/ ol yo
PurYu
t a r ung
udc hi l a s
eggpl ant
/
t a l o n g
/
beans k i b a l
/
bi t s uwe l a s
/
s t r i n g beans s i t a w
/
ut ong ngur ay, ants
s ayut i
/
s a yot e s a yot e
/
s a yot e
/ /
bal sam ampalaya
a ppl e , b i t t e r
melon
VEG2TATION ( Cont i nued)
Sp e c i f i c
E ~ K - i s h Tagal og
gourd dpo
/
cow peas kadyos
/
mongo bean bal at ong
r i c e (un-
husked)
r i c e
( h ~ sked)
r i c e
( ccoked)
s t i c k y o r
gl11 t i nous
ri ce
r oe s t e d
g me n rice
r i c e s t a l k
4
s l l i
/
pal ay
/
bi gas
/
kani n
/
ma l agk i t
/
p i n i p i g
/
uhay
r i t e husk
/
i p a
r i c: e br an
/
dar ak
s w e e t p o t a t o k r!teng
b gl ng
cat ; sava k moteng
3 /
kahoy
I l ocano
/
tabungaw
/
k a r d i s
/
bal at ong
/
s i l i
1
i r i k
/
bag as
/
i ni r uba n
/
ungkay
5 t - t a
/
t uyo
. ( '
mals
/
kahoy
S. Kal i nga
t afungaw
u r c h i s
f a r a t ung
s i c h u t
P*OY
f i nayu
i s n a
chay-ot
chuum
chakami
chuki
up2
kaaw
at i l a
pongngot
VEGETATION (Cont i nued)
Sp e c i f i c
Engl i sh Tagal og I l ocano S. Kal i nga
/
/
t u b e r gabi aba a f a
ANIMALS
Wild Animals
Y
wi l d p i g ba/boy damcf a l l n g o laman
de e r us d ugsa ugsa
/
/
femal e d e e r l i b a y kabai ydn nga l udl uchan
rigsa
/ /
wi l d cat musang musang ki t aw w i
ngiyaw
/
/
bakulaw g o r i l y a apunut an
C /
s mal l baby b u l l l i t u t u t , 4 imut
mouse mar abut l t
b i g mouse
A
daga
/
bao u t u t
/ /
monkey bqkes kaag
un g Y , sunggo
t i nggo
Re p t i l e s
/
l i z a r d but i k? a l u t i i t s i l a y
/ /
c r oc odi l e buwaya buwaya f uwaya
ANIMALS ( Cont i nued)
Re p t i l e s
Engl i s h Tagal og
/
pytF.on sawa
/
snake a ha s
/
venc m kamandag
/
c obr a kobr a
/
s m a l l a l l i - bangkal ang
gat c' r
Fi s he s
f is11 is&
/
scal e s k a l i s k i s
/
f i n p a l i k p i k
/
mud1 i s h d a l a g
/
t ad1 o l e ul uul o
f r o g pal aka
/
cr at . kat ang
I l oc a no
/
b e k l a t
/
u l e g
/
g i t a
/
kobr a
/
banyas
/
lames
/
s i i t
/
t uka k
/
bi r ur uko
/
a g a t u l
S. Kal i nga
t a bf ad
ur og
ochot na
ur og
f annakaw
ukachiw
s i p s i p
i pa y
c h u l i
p a l i s p i s
f a y y a
t ukak
f i l af il
kawOng , akama
ANIMALS (Cont i nued)
Fi shes
Engl i sh Tagalog
/
shri mp hi pon
/
e e l i g a t
/
rnilkf i s h bangus
( Nat ' l f i s h )
I ns e c t s
/
gr asshopper t i pakl ong
/
l oc us t bal ang
cent i pede alup$han,
al uhi pan
/ /
worm uod, uud
/
l a r g e , r e d, hant i k
s t i ngy a nt
/
bl ack ant langgam
/
f l yi ng a n t gamu-gamo
/
s pi de r gagamba
( l a r g e
/
body/head kut o
l ous e
t i c k
/
gar apat a
I l ocano
f
lagdaw
/
i g a t
/
bangus
S. Kal i nga
uchang
c h a l i t , i k a t
f angus
/
dudon l agkaf an
/
dudon chuchun
/
gayaman kayyaman
/
i gges kor kor
/
abuus ar aka
/
k u t o ~ nga ngoran
n a n g i s i t
f 1
si mot -si mot a f u l l a r a t a
dakkel nga awa
l awdt l awa
0
kut o ut u
/
ulmog aliammut
ANIMALS ( Cont i nued)
/
younl; h a i r kuyumad
l ous <l
A
l o u s ~ , ' s egg l i s a
/
t e r mi t e anay
l eecl i l i n t 2
wood: ~or er bukbok
Y \
s p i d ~ : r a nl a l a wa ,
(sma - 1 )
/ .
l a l a wa
/
s p i d $ ? r t s web bahay ng
lal$wd
sFrpot
4 .
cock r oach l p l s
/
mo s q l i t o lamok
/
b u t t a r f l y p a r u p a r o
/
be e bubuyog
Bi r d s
--
b i r d
beak
/
i b o n
I l o c a n o
/
kamay
/
l i s- a
/
anay
b a l g ti,
l a w2 l a wa
/
i p e s
/
lamok
/
kul i ba ngba ng
Y
al i mbubuyog
S. Kal i nga
pai ma y a n
ilit
f i s i f i s , l a o y
tad
f a n i l a
l aw,
agkoma
f o r o y n a
a w a
a t a i ,
kangkangan
i l b , wassayan
u l l a p o y
i yukan
/
b i l l i t s i s s i w i t
.!
s l p p i t t up- ay
ANIMALS (Continued)
3irds
Cnglish Tagalog
wing
0
pakpak
/
nest pugad
(:row
/
uwak
/
.lawk lawin
hornbill
/
kalaw
1 /
eagle agila
/
kingfisher piskador
1
bat kabag
big bat
4 *
panlkl
parrot lo'ro
rice bird
1
maya
/
woodpecker batuktok
/
wild pigeon batu-bato
/
you- pigeon pitson
dove
/
kalapati
Ilocano
/
payak
/
umok
/
uwak
/
lawin
kala/w
/
agila
/
kurarapnit
/
loro
/
maya
/
kalapati
S. Kalinga
tayap
s>f ut
kayang
turayan,
manitit
karaw
f ukaw
kiloroy
sansanittan
paniki
tilin
-
kukut
ubfun na kukut
karupati
ANIMALS (Cont i nued)
Domestic Animals
Engl i sh Tagal og
/
dog a s o
.'
PUPPY t u t a
c a t
/ \
pusa
/
k i t t y kut i ng
/
pi g baboy
/
pi gl ( ! t b i i k
/
mothc?r pi g i ahi ng
b 2 boy
/
c a r a l ~a o kalabaw
/
male car abao damulag
h
baby, young bul o
car a: ~ao
COW
/
baka
baby cow, gGya
c a l f
/
goat kambing
he-goat bar$5ong
kamblng
I l ocano S. Kal i nga
/
a s o as u
.'
uke n uon
/
pusa ngiyaw
4
b a s s i t nga k a i t w i ngiyaw
p l s a
/
baboy f oro'
b&as i ya s
f
t akong l a ya s , pi dchar
/
nuang luwang
/
kal aki an nga l a k i
nudng
/
urbon ikaw
bska f aka
/
u ~ b o n nga ikaw na
baka f aka
/
kal di ng lcarching
t Gro l a k i w i
kar chi ng
ANIMALS (Continued)
Domestic Animals
English Tagalog
/
horse kabayo
/
young horse, bisiro
yearling
/
chicken manok
/
chicken egg itlog
egg white
/
klaro ng
itlo$
shell
/
balat ng
it log
/
pullet dumalaga
hen
4
inahin
cockerel
/
tatyaw
/
rooster, t ndang
cock, comb p f long
chick
i
sisiw
duck
I
$bi, brpe,
tik, pato
r!
duckling aisiw ng
ltik
Ilocano
/
kabalyo
/
urbon nga
kabglyo
/
manok
L l o g
/
nal baga
2
ti itlog
1!
ukis ti
%tlog
/
dumalaga
. /
pamuslan
/
kawitan
/
manador
S. Kalinga
afayu
ayyufu, ikaw
na afayu
iprug
b
kiang
mamarasang
\
angnga
awitan
furngafing
isiw
kamit, patu
isiw na kamit
ANIMALS (Cont i nued)
--
Domestic Animals
Engl i s h -
Tagal op I l oc a no
S. Kal i nga
goose ganse gdnso kansu
r a b b i t kungho, kungho l a f it
dag? ( l o c )
Care of Domestic Animals
chi cken coop t a ngkhl ng, bak? f arkakang
man6k, kul u-
ngan
p i g Pen ul b6 ng &?ong ti kurungan
bAboy, k u r a l baboy
b i r d ' s n e s t p6gad urn-6mok s h f u t
cage hzwl a kulung' an a r - a l l a ng
kennel bshay-gso bal' ay ti Ss o -
s t a t l e sabsdban kdbra -
t r ough f o r l abangan kul l uong a t ut ung
f e e di ng hogs
p a s t u r i n g magpas t 6l agpas t& mangkarab
MANKI ND
pe r s on t s o t s o
t aku
MANKIND ( Cont i nued)
E n ~ l i s h Tagal og I l oc a no S . Kal i nga
man l al a/ ki l al a/ ki l ar ai
/
woman babae baba/i f u f a i
/ \
/
c h i l d b a t a ubi ng a n 2
AGE
-
/ /
o l d per son mat and9 baket , l akay nar akay
/ /
e l d e s t c h i l d panganay i nduna panguru
.I C
t eenage boy b i n a t i l y o bumari t o f a f a r u
/ C
t eenage g i r l d a l a g i t a b a l a s l t a n g f a f a r a s a ng
/
youngest bunso uc hi c hi
c h i l d
/ /
t o d d l e r sanggol mal adaga manadcharan
FAMILY RELATIONS
/ \ /
unmarri ed b i n a t a bar o f a f a r u
man
unmarri ed da l &
/
bal as ang f a f a r a s a ng
woman
/
engaged nakaprenda ni pagt a
kgsund
-
/
mar r i ed k a s a l naasawaan nangasawa
FAMILY RELATIONS (Continued)
s i s h - Tagaloq
honeymoon pul 6t - gat s
husband asswang
l a l e k i
wi fe asawang
babs?,
maybahay
t o engage i n magt sl i k
sexual a c t
( i nt er cour s e)
adul t er y ap$
concubine, ker;da
mistress babae
(toll;),
kalaguyo
babge
Immediate Family
- .
I
f a t he r ama, t s t a y
i t dy
motk er i$, ingy
nanay
son, angk
daucht er
ol de r bro- k;ya
t her / cousi n
ol de r sis- ht e
t er / cous i n
br ot her , kapatzd
sister ( s i b-
l i ng)
Il ocano S. Kalinga
assya nga asaway l a r a i
l a l a k i
asawa nga asaway f u f a i
babsi
.
agi yot man-iyut
I
makikarnalgla managchakas
babae, chagchakas
kamalala
/
ama, &t ang ama
<
id, inang i na
.
ansk ana
#
manong ummunay sunud
I
manang ummunay sunud
kgbsat sunud
&#J&g R!&ATIONS (Cont i nued)
I mnedi at e Family
-
En.:lish Tagal og I l ocano S. Kal i nga
1 /'
f a-her , bi yenan kat ugangan at ukanga
mo.!her-in-law
/ /
8o.1, daugh- manugang manugang manukang
t ez- i n- l aw
/
/
br ot her - i n- bayaw kayopg sunud
la! J
bayaw
.(
si ; t er - i n- hl pag <Pag 6unud
law
e l d e r uncl e k6ca pangamaen u l i t o g
o r aunt
u n ~ l l e t f Yo t i yong chachaor , amaon
.(
I 4 \
au: I t t l y a t l yang chachaor , i naon
-
?' /
co- l s i n pl ns an ka s i ns l n api ngsan
/ /
ne ~~he w o r pamangkin kaanakan amunaon
ni e c e
Extended Family
-.
/ #
g r e a t , g r e a t , kanunununuan
gr c a t grand-
par ent
gr eat - gr eat - n aPu
gr andpar ent s 1
talamp&an
FAMILY RELATIONS (Continued)
-
Extended Family
Engl i sh Tagalog I locano
/
gr eat -grand- n apong ti
par ent s t&ng
t p o d , 0 0
gr andf at her l ol o, mamay apong l akay
/ #
grandmother l ol a, nanay
great . , great, kaapdaphan
great . grand-
chi l e
'
gr eat , gr eat apo sa
gr ant chi l d talampAkan
'
gr eat grand- apo s a
c hi l c tdhod
/
gr anc~chi l d apo
ances t or
0 \
ninuno
/
d i s t a n t malayo,nang
relat-. ives kamag-anak
/
f at hr r ' s
s i de Ste ng
/
mothe. rls parte ng
s i de l nd
/
cousi n pi nsan
0
a/pong baket
/
apo ti
dap&
a6 ti,
t eng
/
as i deg /nga
kabagyan
aday6 nga
kabagysn
/
pa r t i do ti
am4
/
pa r t i do ti
i n d
0
kas i ns i n
S. Kalinga
apu
apu
iyyaawi
man-aaki
achayuy a ki ,
unmadchayang
aki n na a ma
aki n na i na
apingsan
PARTS OF BODY
Engl i s h
head
f a c e
cheek
di mpl i es
f or ehead
eyes
e y e l i d
p u p i l of
t h e eye
nose
mouth
upper l i p
l ower l i p
p a l a t e
t ongue
t o o t h
s a l i v a
Tagal og I l ocano S . Kal i nga
/ /
u l o u l o ur u
h /
rnukha r upa f o s a r
< /
p i s n g l ~ i n g p i n g api ng
/
'
b i l o y k a l l i d -
/ / /
nuo, noo muging i chay
/ /
mata mata a t a
/ /
t a l uka p ng kal yb t i l u p i l u p i t
mat5 mata
/
ba l i nt a t a w nan t i a l i ma t t a ku
mat
/
i l o n g ongor
I
b i b l g
!
ngrwat t u p a , ngurub
/ \
nguso
/ /
aki nngat ~o suf il
nga b i b l g
*
l i b ?
/
a ki n baba s u f i l
nga b i b f g
/ 0
ngal angal a ngangaw ngur t angut
' \ /
d i l a d i l a c h i l a
c <
m , ,
ngl pi n ngl pen f a f a ,,,- *:',;.,
$ ,.
/
. .A,...
/ /
l away, l u r a k a t a y , t u p r a angiw, &$fa
, .
PARTS OF BODY ( Cont i nued)
Engl i ;h Tagal og
/
t h r o a t l al amunan
/
ear t a i n g a ,
t ayngd
/
neck
<
l e e g , l i i g
/
s houl de r s b a l i k a t
c l a v i c l e b a d g a t
nape
back l i k b d
/
back bone gul ugod
1
body kat awan
/
r i b s t adyang
<
c h e s t , b u s t ; di bdl b;
b r e a s t s ds o
h e a r t
/ \
l ungs baga
navel pifsod .
w a i s t bayw<ng
1
st omach si kmura
/
abdomen t i y a n
I l oc a no
kar i bukgb
.
t i ngnged
1
t e l t e l
/
liked
/
d u r i
/
ba gi
/
par agpag
/
barukong
SUSU
/
pus0
b a d
~45%
/
s i k e t
/
t i y a n
/
t i y a n
S. Kal i nga
urkuuk
i ynga
f akang
afara
padpadchangar
t ongod
ochog
f onog
l ong- ag
f ar-uung ,
s us u
pusu
f ara
pusog
\
a w a
f us ug
f uwang
PARTS OF BODY (Cont i nued)
Engl i s h Tagal oq I l oc a no S . Kal i nga
ki dney
s t one
l i v e r
l a r g e i n-
t e s t i n e s
s m a l l i n-
t est i n e s
g a l l bl adder
l ower p a r t
of t h e ab-
domen
h i p s
but t ock,
rump
vagi na
euphemi st i c
c l i t o r i s
euphemi s t i c
pe ni s
euphemi s t i c
t est es
euphemi s t i c
scr ot um
/
ba t o b a t g f a t i n
/
a t a y da/l e m
mal+/ing dakkel nga achachakran
b i t u k a ba gi s , bi t uka
/ C
k a l i l i i t a n s i l i t a k a k h t a n
/ /
pant og basi saw f i chung
/
puson
/
pus-ong pus-un
/
pat ong
s i l i
/
/
puwi t ube t u f o t
/ /
p 9 n pepet ofoy
~ 1 ~ 1 , pgkpek
/
t i n ~ g i l l man1 < -man1 < u t i l , s u p i t
mani, t i l e n
C .\
)it1
/
but 0 u t i n
i bon ( b i l l e t )
/ / /
bay ag ukel - ukel f ut u
i t l dg ( i t l o g )
/ /
s upot ng kul a pot ti
bay& bdt o
25
PARTS OF BODY ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og
anus
/
b u t p sa
puwl t
LIMB:
-
I l oc a no S. Kal i nga
/
k i r r e t agki mut
Upper
/ / /
armpj t k i l i k i l i k i l i k i l i
/
upper a r m , br a s o t z k i a g ,
f or e ; r m br a s o
/ /.
elbob. s i k o s l k o
/
w r i s t ( a l s o gal ang-
/ pGngwa-
pul se ) gal angan pdngwan
/ <
hand kamay i m a
p/alad
/
palm dakul ap
/
palm l i n e s g y h i t ng
#'
pa l a d
pa l a d
/ /
f i s t kamao danog
4
/
f i n g e r d a l l r ) , r-Y
galamay
/
f i n g e r n a i l s kuk6 kuko
d /
t huml, h i n l a l a k i t angan
A
i ndex h i n t u t u r o tiinmud6
f i n g e r
\
t a r a y
s i u
ngungnguway
agpar ; i m a
pa r a d, agpar
par ad
komkom
kammat
uku
\
paama
pat t uchu
LIMBS ( Cont i nued)
Upper ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
/ / /
mi ddl e h i n l a l a t o a ki nt 5nga pagkawkawa
f i n g e r o r nga ramay
t o e
' d
r i n g f i n g e r p ~ l a s i n g - s i s i n g s l n g a n paochong
s i nga n
/ /
l ast f i n g e r h i n l i l i i t k i k i t
\ . .
p a l i n g
Lower
h i t 4
/
t h i g h lUPP0 urpu
&hod
/
knee tumeng PUWOg
/ /
hock (back al ak- al akan l i k k u ngi yot
o f t h e knee
s h i n l ul Ld chung-ug
0 1
l e g , c a l f b i n t i gurong f ut uy
f o o t s i k a i k i
1 <
a nkl e
I
bukungbukong l i p a y l l p a y t h i n g
/
h e e l sakong m<kod muud
/ 1
s o l e t al ampakan dapan chapan
C ? /
t o e d a l i r l ramay t i kammat na
s h a i k i
LIMBS ( Cont i nued)
Lower ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og
t o e n a i l s kuk6
t endon
4
l i t i d
SKIN
-
s k i n bala't
/
scrat 2h g a l o s ,
kal m6t
/
r ub kuskos
pi nch
/
kur ot ,
k d r i t
4
i t c h y makat l
b o i l
/
pi gs a
b l i s t e r
/
l i n t o g ,
p a l t 6 s
/
wound, c u t s uga t
swollc3n p a d
I l oc a no S. Kal i nga
/
kuku ukun na i k i
apput
ku/ di l u g l i t
/
agrumyad naunut an ,
nakarudkuchan
/ \
nagasgas narut uwan
ku/dkud man-ikud
kTddel i t i n g
c
l ~mmi t e m
/
n a g a t e l
/
g a d d i l
.!
l l t t e g
/
kapuyo
/
s uga t
mallom
kumat or
k i d k i d ,
ka ka t or
f u s a l i
mabtuwan
s uka t
l umt og
(Cont i nued)
Engl i sh Tagal og
burned
/ \
paso
* ~cY. p k l a t ,
4
p l at
mole
1
t a l i n g
w a r t k u l u d
/
Vein ugat
bl ood
h
dug0
HA1 R
-
/
h a i r ( head) buhok
eyebrow
/
k i l a y
/
h a i r s ( aki n) bal ahi bo
eyel as h pi l i k- mat s
mustache bi g&
bear d
/
bal bas
s i debur ns p a t f l y a
I l ocano
/
n a s i n i t
kmdm
I
s i di ng
tu/kant&ak
/
l a s a g
t a bd
/
u r a t
/
da r a
/
buok
ki day
dut ddt
/
kurimatmat
/
bi got e
/
bar bas
I!
p a t i l y a
S. Kal i nga
naat ungan
p i l a f
sdciwaat
a i l i n g
s akar a
f okas
t a f a
u r a t
char a
f uu'
krurup
chut chut
ki mat
i mi ng
i mi ng
s agki
HAI R ( Cont i nued)
-
s h - Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
/
pubic h a i r s bul b01
/
urmot korom
Body St r u c t u r e s
/ /
t a l l matangkad nat ayag mantanang
\
s hor t panda/k pkndek mansbfa,
anof a
/
s t ou' , f a t ma t a bk nalukmeg mampunor
t h i n paykt nak6t t ong mayyapi t
s l i m bal i ng-
/
nasaya9t nga mayyapi t ,
k i n l t a n p/ammagl angkiw
BODY FUNCTIONS
hi kLb
/
yawn suyaab man-uwab
as1et.p t u l d g nakat ur og masuyop
/
.I /
s nor e h i l l k urok man-akorod
L
dream
/.
panagl ni p t a gt a ga l ne p i n- i nop
wake up
/
guml ei ng
/
a g r i l n g f umangon
/
h i c c ' ~u g h s i nok sa<ddek
\
s i gs i g- o
digh$y, \
bur p t a l l k a o b
di gha l
/ /
s n i f f s i nghot s i nghot mampatar-u
30
FUNCTIONS (Continued)
Engl i sh Tagal og I l ocano S . Kalinga
bowel m e - t d e t d k k i umattay
ment
Bpdy Dj s char ge/ See~et j on
a' /
mucous uhog but eg angod
tears d h a \ luwg luwa
/
sweat pawis l i ng- e t l i ngot
/
body odor &lit angchod
/ \ /
ur i ne i h i i sbu i s f u
bowel
/
tae t &k i a t t a y
/ / /
s a l i v a laway, l u d t upr a, kat ay t ubf a
vomit
/
s uka s6ma ut a
sperm ~ u n l f f ~ ke s s e t u s i t
/
BODY CONDI TI ON2
a l i v e
/
buhay
/
nabi ag mat at t aku
di e pat & nat gy matoy
dyi ng (on nagh/hingale agbugbigsot aki n-ot t oyon,
t h e verge/ gatoyon
poi nt of
des t h)
31
BODY CONDITIONS (Cont i nued)
Concept i on and Pregnancy
w i s h - Tagal og I l ocano
/ /
<
concept i on n a g l i l i h i aglnaw
/
pr egnant bunt i s , nag- masikog
dadal ant ao
/ /
mi s car r i age a ga s , naal i s gn
pagkal agl <g
/ <
wi l l gi ve mang&anak agpas l kal
b i r t h soon
( l a ~ ~ t days of
preg nancy or-
has s t a r t e d
l a bc ~ur )
/
t o g8,ive mangansk aganak
b i r l h , t o
beax, a c h i l d
/
t o gi ve manganay damd ng?
bird h f o r panaganak
t he f i r s t
t i mc
/ /
t o 11e born i panganak mai yanak
/ /
he a l t hy, malusog n a s a l m t
we1:-
/ /
/
hea:,.ed, magal i ng naimbagan
r ecc~ver ed
S. Kal i nga
\
nasachuwan
naf uki
nangaan
aki n -annaon
manamchamu
uman2
mamf a r u
naaan ,
f ummaru
BODY CONDITIONS ( Cont i nued)
Heal t h ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
/ . / /
we l l , f e e l - mabut i ang sumaysayaat ummun-unnoy
i n g b e t t e r pakiramddm t i r i k n a
mal akgs
/
s t r o n g napi gs a man-oschor
/ /
ver y much masi gl ang- na s a r a nt a man-oschor
a l i v e masi gl d
Si ck
-
/ /
s i c k maysa$i t a g s a k i t n a s a k i t
s i c k , masaki t ndsak<t mansi kab
p a i n f u l
< ' /
weak mahina nakapsot , mangkapsut
nakapuy
/
s i c k l y masasakt i n
masasakki t ,
na s a kki s a kki t
t i r e d pag6d nabannug naungar
/
f a i n t mawalan ng maawanan marngat
mal ay, hima- ti p u o t
t a y i n
C
/
he adache s a k i t ng s a k i t t i anungur
610 61 0
/ /
di z z y h i l o maulaw al i muchong
!
s h i v e r k a l i g k i g ,( ggkut i mgr-
\ \
mangal i gki g m e r , a g t i - manayt ayot o;
gkr ger mamayogpog
BODY CONDITIONS (Cont i nued)
Heal1 h (Cont i nued)
--
w. - s h
Tagal og I l ocano
sneeze bahi n ba6n
cough ubd uy&k
/
col d s i pdn panat eng
f eve). l a gns t
/
gur i gor
f l u ! i nf l u- t r angkdso t r angks s o
enza)
I
chesl: pai n s akgt o r sak:t ti
k i r o t ng barukong
di bdi b
gas pai n ksbag bub:seog
I
/
stom<ich ache sak?t ng s a k i t ti
t i y a n t i ya' n
<
cons. : i pat i on p a g t i t i b i agt a/ bbel
/
wai s i pai n s a k i t s a spit t i
bayw&g s i k e t
deaf
<
bi ngi t h e n g
dumb &el
bl i nd bul dg b u d g
one eyed pis& b61ding
$. Kal i nga
f ungai e
f oos
panat i ng
panat i ng
mansikab na
f ar-uung
abf ong
mansikab na
f uwang
foy-as
na t uf or
mansikab na
aw2
nat ur ong
naumor
kurap
naf ur chi ng
BODY CONDITIONS ( Cont i nued)
He a l t h ( Cont i nue d)
Engl i s h Ta g a l o g I l o c a n o
/
lame p i l g y p i l a y
s m a l l pox
/
bu l ut on g bdr t ong
/
g o i t e r b6s y6 bukl ong
, .(
e p i l e p s y e p i l e p s i k l s s i w
/
p a r a l y s i s parAlisis p a r a l i s i s
TREATMENT OF ILLNESS
/
medi ci ne gamot &as
/ ,
t o t r e a t gumamot a g a s a n
medi ci ne
/
bandage, benda ba/nda
d r e s s
/
s h o t i n i k s i y o n i n i k s i y &
/
t o s e t a hu mi l ot i l d t e n
f r a c t u r e
/ - ,
t o r u b i p a $ l d , i s a p s a p u
medi ci ne p a h l r a n
i n t o s k i n
S. Kal i nga
n a p i l a y
n a f u r a t u ng
f i n g kor
k o r t o y
ayayong
a k a s , poor
maakasan,
mapbran
maf achar
mat uchuk
p a i l u t ;
pai par - og
mi yapr us
HYGIENE
E A i s h - Tagal og I l ocano
t o be t magbas2 babi saen
( i nt e nt i ona l )
beccminf
mabas2 nabas;
w e t (un n-
t e nt i ona l )
/ /
t o roap magsabon sabunan
I '\ /
t o wash maggugo aggulgul
heau
/
t o wash maghila(mos agdirdm-us
face
0 /
t o s t e r i - magbanli lamawen
l i z e
/ I
t o r i n s e magbanl a w gawgawan
/
t o wash maghugas agbugg:
hands o r
feel; o r any
ot her p a r t s
of t h e body
excr:pt t he
head and f a c e
4 \
/
t o t ake a mallgo ng agdi ua t i
shower katawdn l ang bag f
i ' t o t a k e a ma l g o
r
a gd~gua
bat h
S. Kalinga
obron
manaafun;safunan
i yupor
mallogrog
manchar-up
chaliw-asan
mamf a r f ar
man-amos
man-amoa
HYGI ENE ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og
/
t o gi ve magpvnas
sponge bat h
/
t o r ub wi t h maghilod
s t o n e
t o di ve sumi si d
/
t o s w i m lumangoy
/
t o s pl a s h magsaboy
t o soak magbfibad
anyt hi ng i n
wa t e r
t o wash maglab:
c l o t h e s
I
t o shave mag-ahi t
/
t o gur gl e magmumog
FOOD AND DRI NK
FOOD
-
food pagkai n
c our s e s of &he
food
I
t o e a t kumain
I l oc a no
I
a g l a b a r
I
a g i s - i s u
/
agbat uk
/
agl anguy
/
agsabuag
/
i yupe r
0
a gl a ba
kanen
p u t i h i
0
mangan
S. Kal i nga
mamf ornaw
man-ikud
l umt op
man-iyat
mansayu
i l unong
man-iyiming
mammurmug
maan
l us nu
mangan
FOOII ( Cont i nued)
--
En g l i s h Tagal oe,
/
fas:: , mag-ayuno
a b s - a i n
'.
t o - eed magpakal n
I
r i c r ? ka ni n
I
br e. i d t i napay
l e f t - ove r t ira/
/
c r u nt mum0
f o o j k e p t bihaw
o v e r n i g h t
I
via. 1d ulam
A
d r i s d f i s h t u y o
s a l t y ma i l a t
/
s a l t as i n
s u g a r a s ha 1
/
s weet m a t a m i s
/
honey pulot;
pukyut an
I l oc a no
I
a b s t i n a n s y a
/
pakanen
/
n a t i n g
!
l nnapuy
/
t i napay
s d b r a
m<rkat
k i l i b b a n
as har
/
nas am- i t
/
dire
S . Kal i nga
ma l l a nga ni
mangan
m a t i poy
i s n a
t i na poy
f una
t u g t a
t ugc ha
t i poy
f i l i s
na a s i na n
a s i n
i n t i
malnmais
c h i l u
FOOD (Continued)
-
English Tagalog Ilocano
1 . /
sour maas lm naalsem
/ ,
bitter mapait napait
/
flat tasting mata>ang, nat&nnay,
walang lssa nalsb-ay
0
/
de 1 ic ious masarap naimas
0 ,
bite kagat kagat
/
chew nguy$ ngalngalen
lungk
/
swallow tilmunen
, /
full busog nabsug
/ 0
hungry gutom mabisin
DRINK
, /
to drink uminom uminum
,
thirsty uha/w mawaw
0
coffee kape kapz
t sa'
<
tea ltsa
/
orange limongda limonada
drink,
lemonade
S. Kalinga
mansilom
mampai t
mansampo t
mampiya
obf an,
f angut
mangkog-ar
.
man-umun
nabsug
nafitil
uminum
nauwaw
kap i
itcha
-
DRIhK ( Cont i nued)
--
Engl i s h Ta ga l og
4
fi sf. s a uc e p a t l s
I
br ol h sabaw
/
gra1.y sarsa
mot l l er ' s
,
gat/as ng
mi l ) : i n a
I
c ow' s mi l k gatas ng
bbka
,
/
dr i . t ki ng i s t r o
s t r a w
win. ? i l a k
.
r i c ? wine b a s i
c oc s nut o r t u b s
sass o r n t p a
wi ne
t o be drunk l a s i n g
/
s uck s ups op
I l oc a no
,
s a r s a
t$bug ti
s us u
,
i s t r o
/
ku,nnut ,
s e ps e p
<
IguP
s us u
k a t a s
t u l l o n g a n
masal i mong
s ups up
man-at -at t ung
COCKI NG
t o s t i r maghgl; kiwa/ren mangki l u
4 0
COOKI NG ( Cont i nued)
En gl i s h Ta ga l og
t o cook maglu/to'
/.
t o cook r i c e magsal ng
/
t o b o i l magl aga
I
t o f r y ma gpr i t o
/
t o f r y magsangag
( r i c e )
/
t o s a u t e maggi sa
<
t o b r o i l mag-lhay ,
magbangl
t o r o a s t ma gl i t s 6n
( p i g )
/
t o t o a s t ma gt us i a ,
( b r e a d) t u s t a h i n
/
t o bake maghurno
o v e r s o f t - d b o g
n e s s due t o
o v e r cooki ng
over cooked labo/g
t o s e r v e maghi i n
I l o c a n o
/
a g l u t o
I
agapuy
/
a g l i n g t a
a g p r i t o
/
a g k i r o g
,
a g g i s a
a gt dno
<
a g l i t s o n
lutwe' n t i
ur no
/
nabugbug
/
na, l abes t i
l u t o na
S. Ka l i nga
man-utu
man- i sna
mamparwag
mampul i t u
mangki l ug;
manl un- i n
\
mampul i t u a i t
manurad
ma l l i t c h u n
man-utu
napr uy
napr uy
manakung
U' 'ENSILS
E ~ l g l i s h Ta ga l og I l o c a n o S. Kal i nga
8
open f i r e - gpdy5n, dapugan char pong
p a c e h e a r t h dapog
8
s ove k a l i n d a l i k a n char pong
/ 8
p' ~t pal ayok banga f anga
( , , a r t h e n )
k ' . t t l e kal d&o ka lde'ro k a n c h i l u
/ 3
f , yi ng pan ka wa l l p2ryok pannangr an
/ 8
p a t e p l a t o ) d ~ ~ o g , pi ngkan
pi nggan pl nggan
I
s ~ u c e r p l a t i t o plat!to pi ngkan
/
d , i nki nn ba s o b i s o f a s u
-
g .ass
w iter crock bang$ kpr:mba ka f uf u
w i t er p i t s e l p l t s e r i yud
p Lt cher
I
s . l ver war e kuby6r t os kubye r t os -
8
k l i f e k u t s i l y o ;lab ? , ki pa n
k u t s l l y o
f , r k t i ni do/ r t i n i d g r -
UTENSILS ( Cont i nued)
Engl i s h Ta ga l og I l oc a no S . Kal i nga
/ 0
\
t e a s poon- k u t s a r i t a k u t s a r i t a k a i t i f h n g
/
l a d l e sandok Aklo pi naaw
A / \
pancake s i y a n s e s i y a n s e a r u
t u r n e r
/
bowl mangkok , maluko/ng chuyug
t a ga ydn
/ /
l a r g e o r sul yaw da kke l nga par angkan
s e r v i n g bowl maluko/;lg
p l a t t e r bandehi do bgndehLdo, par angkan
l a t o k
tAsa
/
CUP t asa , s &t i n tasa
CLOTHING
/
mat er i al , t e l a
c l o t h
/
t e l a l u p u t
/
/
c l o t h e s da mi f , 1 ~ ~ 0 5 9 l u p u t
b e s t l d o ,b&d badbado
b l o u s e , bl u' s a, pang- blu/sa s i l u p
upper gar- i t ass, b a r d
ment
0
s h i r t kami s adgnt r o ka mi s e t a s i l u p
pol o s h i r t , p610
s p o r t s h i r t
p610 s i l u p
CLOTHI NG ( Cont i nued)
--
u l i s h - Tagal og I l oc a no
/ 4
man' s n a t i v e baryng- baryng-
s h i r t ; Tagal og Tagal og
f or-nal
I I
n a t i v e pol o bar6ng p&l o barong
st yLed p6l o
s h i r t ; i nf or mal
I
s h i r t wi t h kami s at s i na kami s at s i na
man j a r i n
c o l l a r
/ 1. /
s k i r t pa l da ka l n, pa l da
/
pa nt s , pantal, on, pant al o/ n
t r o l s e r s s al awal
,
s h o r t pa nt s k 6 r t o ababa nga
pant a16n
/ I
g - s t r i n g bahag ba-ag
,
pocvet bul s a b6l s a
/
che n i se kamison kamisgn
I
I
p a n t i e s s a l a wa l , s a pl n
pdnt i
/ /
h a l f s l i p nagJwas, hap nagyas, hap-
s l l p i s l i p
/ /
SOCKS medyas medyas
S . Kal i nga
s i l u p
s i l u p
a mi s i t a
a i n
pant ar un
anof ay
pant ar un
f a a r
f u r s a
k a s i l s i l y u
midyas
CLOTHI NG (Cont i nued)
-
Engl i s h
- Tagal og I l ocano S. Kal i nga
/ /
wear suet i s u o t mansi l up
put on mag- + i t e m ag- + i t em man- + i t em
t o be worn t o be worn t o be worn
t a ke o f f maghubid, agl gbys, mamponas ,
mag- al l s o r i kkat en man-aan + i t e m
mag- + i t em ti- + i t em t o be t aken off
t o be t aken t o be t aken
of f off
di a pe r
!
l ampl n
4
l ampl n lampin
/ I \ /
t e a r , r i p puni t , si ra pi sangen naki s s ay
Care of Cl ot hi ng
-
/
t o sew manah? a gda i t manchai t
/
needl e karayom d&um chakum , t anud
4 /
t hr e a d panahi s i n u l i d i nunat
t hi mbl e d i d i l
di d& -
/ /
pi n a s p i l e a s p i l i i s p i l i
f
but t on but ones but gnes pa t uni s
t a pe measure medfda *a.grukgd i s ong
wash maglabd agla& mans&&
( c l ot he s )
Care of Cl ot hi ng (Continued)
Engl i s h Tagal og I l ocano
I
t o br i ng magpig2 agpespes
( c l c t he s , e t c )
A 8
hang UP, magpatuyo , agbi l ag
dr y pat uyufn
8
put on i hanger i hi nge r
hanqere
PERSONAL ADORNMENT AND CARE
h a t sumbdl o, kallugo' ng
samba1 l o
I
corn11 sukl & sagaysay
1
t o comb magsuklgy agsagaysay
one ' s h a i r
finc? comb sdyod sGgud
/
e a r r i ng a ~ i l y o s , ='it us
hlkaw
<
8
r i n . ~ ei ngol ng s i ngs i ng
8
nec <l ace kuwf n t 6 s kuwi nt as
8
b e l t s i nt ur on bar i kes
S. Kal i nga
mampospos
mami l a g
\
f a t t u
a f ungus
sakaysay
sakaysayon
sukud
\
f araw
ei ngs i ng
s i p a t
f ar angat
l a r a t
PERSONAL ADORNMENT AND CARE ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
shoe s a p i t o s s a pkt os
I
s hoel ace t a l j ng ku/rd,on t i
s a pa t os s a pa t os
t o d i n e magbi t &, agsi ya/ i n ti
b i t u n i n s a p s t o s
/ /
s l i p p e r t s i n e l a s s i n i l a s
<
n a i l c r i t t e r panghinuk6 pag~kukG
I /
t o c u t maghinukg agi kuku
n a i l s
I
t oot hpi c k ganf i nga, p a g i n g i t
p a l i t o
BUILDINGS AND FURNISHINGS
HOUSE
house bi hay
house i n ki bo
f i e l d
/
t h a t c h pawi d,
kdgon
I
guar d house bahax-
bant ay
a p a t u s ,
s a pa t us
t a l i n na
a pa t us
man-uras t a
a pa t us
s t a p- i n
a r t i b na
uku
i yukuwan
i n g a t
bald$ f or oy
kal api w s i ka y
/
pan-aw i not op
bal dy fi f or oy na
agbanbant ay mamfafantay
HOUSE (Cont i nued)
--
Eegl i s h - Tagal oq I l ocano
roon , bed- kuwi r t o, kuwgrto
roan s i l i d- t ul ugdn
I /
l i v i n g room s a l a s salas
I
di ni ng room kumedor
/
panganan
' \ 0
ki t chen kus i na kus i na
0
ba t t room bi nyo banyo
'
t o i l e t ka s i l ya s k a s ~ l y a s
out t ous e ba t a l i n bgngsal
( r e c r of
barrmio house
f o r washing
and f o r
st or mage of
watc r
roof' bu?o/ng, a t &
a t l p
0
c r os s sup- k i l o balgwbaw
p o r t , r a f t e r
of t h e r oof
I '
c e i l i n g k :same bubungan
<
.
wall. di ngdl ng di di ng
I
posl:, h a l i g i a dj gi
pi l : . ar
S. Kal i nga
kuwart u
kuwartu
\
ooanan
kusi na
aamsan
ka s i l ya s
-
ot op
f at angan
chopag
chi ngchi ng ,
ukung
a l i k i
HOUSE (Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l ocano S. Kal i nga
pos t
( suppor t )
f l o o r
f l o o r j o i s t
door
cl os ed
I
pasanggi r
/
d a t a r
t uud
chot - ar
chos ar
onob
maiyonob
!
s u l i r a s
p i n t 3
s u r i l a s
/
r i daw
/
nai r ekep
I
sar?,
s ar ado
bukhe maib-at,
mi wani t
>
t u r f i
open
' Z
S U E 1
/ \
bi nt ana t i w a
/
agdan
window
tawa
ar chan
/
hagdan ,
hagdsnan
l a dde r ,
s t ai r way
por ch,
veranda
f arkun ,
sawang
f ence a r a d
I
sangu t i
bal dy
f r o n t yard
l i kgd t i
bal dy
back yar d pichong
/
pa l i gi d
I
arubayan sur r oundi ng
HOUSE ( Cont i nued)
--
a l i s h Tagal og
I
u p s t a i r s i t a a s
I
downs t a i r s s i l o n g ,
i b a b a
TOCLS
--
pl a ne katLm
hanmer m a r t il YO
s ah lag&?
I
f i l e k i k i l
t o s har pen h i s >
d r i 11 bar Lna
I
c hj sel p a i t
axe: pal ako/ l
p i c k da/ ras
I
h a t c h e t pa l a t a w,
puthAw
pen k n i f e l a a g t a
bl a de t a l l m
s h e a t h ka1:ban
I l oc a no S. Kal i nga
I
n g a t o nga t u
I
s i r o k , baba chor d, chuku
ka t &
1
ma r t i l y u
rag&
I
gar ugad
,
a s a e n
I
b a r e t a
I
p a e t
/
wasay
4
pl ko
/
l a n s e t a
t a d &
kal dban
katam
ma nt i l yu
l a k a c h i
kar ukad
man-asa
k i k i l i n g ,
f a l l i n a
\
l u s u
wasay
pi ku
wasay
f o r o y na ki pa n
FURNITURE
Engl i s h Tagal og I l ocano S. Kal i nga
f u r n i t u r e kasangkdpan ali$:men, -
s a bdhay, muwebles
muwdbles
t a b l e mLs a lamisa' an l ami saan
desk
8
tugaw nga tukawan ,
Addaj pag- l ami saan
s ur at anna
bench bAgko\ bgnko -
/
c h a i r
t
s i l y a s i l y a parangka
I \
I
s t o o l banki t o banki t o igkawan
/
I
s of a , couch sopa sopa -
/
t r unk ba ul laka' sa kasun
c he s t of k i b i n e t na kabi ngt nga -
drawers may y e adda uydsenna
kahon
/
c a bi ne t k i b i n e t kabi net apar ador
I
s h e l f i s t i n t e , i s t a n t e taPYaY 7
ssl anadnan t a l i n c h d
,
bed kkma. hi g& k a t r e k a t l i
HOUSEKEEPING ARTICLES
/
,
mat bani g ikamen
HOUSEKEEPING ARTICLES (Cont i nued)
a l i s h Tagalog I l ocano
-
S. Kal i nga
kot chon
ur os
mat t r es s
/
kut son
kimot
/
u l e s s he e t ,
bl anket
/
u l e s b l Ag k e t
/
wa n
/
punda
bl anket
pi l l ow
pi l l ow
c a s e
ur os
pungan
amfayu , pi buki s sgpot/ ti
pungan
I
magl i gpi t
ng hi ni gdn
t o make bed a gi dul i n ti
pagi ddasn
mal l uut
t owel tuwarya
kusukus
/
buneng bol o kaman
s agt an t a d &ran chcppi ng
board
wash t ub
s i nk
/
banyera
f a t y a
iiwwasan
timfa
kusukus -
bucket
d u s t e r
timba
#
punas
,
pl ansa f l a t i r o n
pul i ns a
HOUSEKEEPING ARTICLES ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
/ 1
coconut husk bunot l ampaso l ampasu
/
t o s k a t e magbunot aglampa/so mal l ampasu
LIVELIHOOD
AGRICULTURE
I /
a g r i c u l t u r e pagsasaka, a g r i c u l t u r a t a r u n
a gr i ku? t dr a ,
pagbubuki d
i I
c l e a r i n g , ka l ngi n , aguma uma
f i e l d , f ar m sak5han
/
t o c u l t i v a t e mags$ka, a g t a l o n mant arun
l a n d magl i nsng
t o l e t l a nd magpaarbnda, i s A d a mampatarun
f o r h i r e f o r magpaary6ndo
c u l t i v a t i o n
pur poses
/
plow a r a r o a r i d 0 a r a c hu
harrow sdyod ~ & ~ u d suyud
GARDENI NG
/
gar deni ng maghalsman agmula i d f ay manguma
minuy6ngan
ha r di n,
/
gar den minuyungan uma, f aang
hsl amansn
5 3
GAR IENING (Continued)
-
a L i s h - Tagal og I l ocano
t o ? u l l out magbdnot ng agi r 6ut
wee 3s damo, mag-
gamds, mag-
gah6k
I
t o ~ l a n t magtanim agmula
R I C E
--
/
t o har vest mag-gni agani
husks t pl &pak, bunut&
upak
/
t o pound
m9gbayo ng a g ~ i y o ti
r i c a
pal ay i r l k
/
pe s t l e h i l o , al - u
pambay6
mor t ar luso/ng &lsung
C /
winnow magtahlp a gt ae p
I
t o winnow bi t hay i n , agyakdyak
( us i ng bas- magbithay
k e t wi t h
hol es )
Tool s
--
/
di bbl e s t i c k t Ll os w a l a w a l
54
S. Kalinga
char us
chumarus
PakoY
man-ani
chuki
ar-u
1usung
mantopa
man-akiyak
surpong
Tool s (Cont i nued)
Engl i sh Tagal og I l ocano
/ /
pi ck pi ko pi ko
/
shovel pa l a a
r ake kalayk.& k i d i d
/ /
s cyt he, k a r i t kumpay
s i c k l e
/
t r a c t o r t r a k t g r a t r a c t o r
FISHING
/
f i s h i n g pangi ngi s dk agkal ap
i s d 2
/
f i s h l a m s
/
f i s h y s mel l mal ansa na l Ags i
I I
f i s h bone t i n i k ng s iit
i s d%
t o scoop up sumalok ng saydt en
f i s h i s d a
a ki nd of s a l a k i b s al akgb
f i s h t r a p
made of s p l i t
bamboo
I
t o t r a p manalakab , a g a p p h
f i s h man h u l i ng
i s d f
S. Kal i nga
pi ku
par a
r e k
kompay
t r a k t o r
mangukachiw
ukachiw
mal l angs i
c h u l i
manakub
a s a r
mangasar
FISlIING (Continued)
--
Engl i sh Tagal og I l ocano
,
f i s l l hook kawi l p a l j i l i w
(a 1)ig l ong
hool:)
, 0
f i s l l i ng t ac- bingwit* b&ni i t
k l e ( l i n e , pamingwit
hooi:, si nk-
er, etc. )
f i s 7 n e t l ambi t tabLkol
/ 0
f i s ? b a i t pai n appan
TEA3lING
--
t eachi ng pagtutGrb panurs6ru
1 \ #
t o t each magturo agi s ur o
t o l e a r n ma t h o agsurs&o
,
t o st udy mag-aral aga/dal
0
l e s s on l i ks j yon, l i ks i y6n
a r a l i n
/ /
t o r ead bumasa agbasa
t o wr i t e s u mt h a t agsdrat
/
t o count bumilang agbf l ang
4
l e t t e r l et r a, t i t i k l g t r a
S. Kal i nga
sarachoy
fungwi t . wagchoy
t akub ,
t a f ukur
f ungwit
t udt udchu
mantudtuchu
man-achar
man-achar
maachar
mamf a s a
mangug-is
man-iyap
ug- i s
TEACHING ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l ocano S. Kal i nga
Paper pape/l p a p l l p a p i l
p e n c i l l i p i s l s p i s l a p i s
/ .(
book l i b r o , l i b r o ni br u
a k l s t
/
bl ackboar d pi s & p i s a r a -
chal k
c
t i s a t l s a chok
/ ,
e r a s e r pambura bur ador pupunas
CARVI NG
I
car vi ng p a g l i l i l o k panagkit:kit
/
wood kahoy kgyu ~ Y U
/
s t one bat o bat: f a t u
car vi ng l ansezang pagki &ki t -
k n i f e pang-uki t nga l a n s k t a
( panl 5l ok)
/ !
t o make mag-ukit , a g k i t l k i t
car vi ngs on umukit
wood, s t o n e ,
e t c .
<
car vi ng ( n . ) l arawang k i n i t i k l t a n -
( i st dt uwgng)
i?&it o r
l 1l ok
WEAI'ING
--
m . i s h - Tagal oq
wealling paghah$bi
1
t o weave mag?abi,
( t o form humabi
t hr cads i n t o
a f i t br i c)
/
a coar s e magaspang
weave na h s b i
8
t o :'arm magl/ala,
st r. . ps, l umal a
r ee( l s o r t h e
l i kct , i n t o
somet hi ng
bas ket bZsk:t,
bus l o
back bas ket t ak6yan
(may a l s o be
car >- i ed on
t h e h i p s )
I l ocano S . Kal i nga
panagAbe1 mal l aka,
man-af o r
agabgl man-afor ,
mal l aka
ab&l , i nabel l ar agkaan
s i n 6 l i d i nunat
/
nagasp9ng mataa
nga a b e l
mal l aka
-
pa s i i ng
BASKETRY ( Cont i nued )
Engl i s h Ta ~a l o p , I l oc a no
a round b i k o l l i b b a
s hal l ow bas ket
g e n e r a l l y
c a r r i e d on
t he head
/ I
a deep wide- t i $l i s , t i k l i s
mouthed kai ng
ba s ke t
/
a s mal l pangnan a l i t
ba s ke t used
by f i sher men
o r t o hol d
f r u i t o r
f l owe r s
bus18
/
a l a r g e , r angaya
deep b a s k e t
f o r veget a-
b l e s used
e s p e c i a l l y
i n mar ket i ng
/
ba s ke t f o r b i l i o bi ga o
s haki ng and
c l e a n i n g r i c e
I /
t o c a r r y magdal a a wi t i n
( ba s ke t
r e e d tambd
,
r a t t a n uway
S. Kal i nga
l angngay,
l angaya
f a t a wi l
uf o r
f at awi l ,
&a,
l angngay
man-agtu
\
s uwi i
I
uway iwo y
BASKETRY ( Cont i nued)
--
Eng:.ish Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
/
t o s c r a pe magkayas ng agk&as man-iwas
( bar.~boo 1 kawajran
,
,
t o s . p l i t magbiyak a g p i s i manki ski s
PRESERVING FOOD
cot 1 age ind;str,iyang -
i nd1: st r y pant ahanan
,
t o I ' r e s e r ve magpres$rba, agpr es gr ba -
( e s p e c i a l l y mag-imbak
f ood)
I
t o E r e s e r v e magt apa, agt $pa mantapa
by smoking t a pa hl n
/
by ~ a l t i n g magb,uro, agb6ru man-as i n
bur uhi n
< <
by t o i l i n g magmatamls agsi nam- l t -
wi t h s uga r
by canni ng mag-imbsk agi l gt a -
sa l gt a,
magsaldta,
isalBta
by p i c k l i n g mag-atsira agatsgra -
pr e s e r ve ma t a mi s , pr eser bgdo -
( n . 1 mi nat ami s
pr e s s r va - pampat agi l , pagpres&rba -
. t i v e s pampres6rba
STOREKEEPING
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
/ <
s t or e ke e pi ng p a g t i t i n d a a gka nt i na mant i nt i ncha
t i ndghan
<
s t o r e g a r r ) t a , t i nc ha a n
kant i n a
/ ?r
owner of
/
ma y - y i ng a ki nka nt i na mant i nt i ncha
t h e st ore t i ndahan
HUNTING
/
hunt i ng pamamaril , aganup manganup
pangnga'so
/ < /
t r a p b i t a g , s i l o s i l o a s s a g , arapaw ,
f i t u
/.
decoy pa l n pgnangal - P aP a3
l i l a w
/
Pr ey hayop ,na
s i s i l a i n
ar r ow palasE?,
t h o d
bow b&og
bow and p&nz
ar r ow, s p e a r
< -
ar r ow f i n s i m a
/
t o p i e r c e mg l - g o s ,
tumusok
dgngran maanupan
,
pana pana
! /
bai t i pana f hang
pgna fo\ang,
t uf a y
/
s i m a -
t ud6ken maf o\angan
HUN7 ING (Cont i nued)
--
En l i s h
x- Tagal oq I l ocano
! /
t o shoot mamari 1 pal t ugan
(by means of
a g ~ n )
1 \
t o shoot mamana pansen
(by means of
a n i r r ow)
I /
gun b a r i l pa l t ug
/
/
moti on ki l o/ s , garaw
galaw
s t a r d up tumaya a gt i kde r
I /
s t r e t c h umunat a gi na t
one:,elf
<
/
s t r c t c h out uminat , , agdi ppa
hanc, mag-inat
/
t o l i e down humiga ag$dda
/
t o l i e on tumihgy2 agdat a
o n e ' s back
/ /
t o l i e on t umagi l i d a gs i ki g
one ' s s i d e
t o I i e on dumap$ agpakl gb
stomach
62
S. Kal i nga
mamartug
mampana
p a r t ug
kunay
man-inat ,
man-iknat
manchopa
m i f 2s a r
misachag
mi saray
MOTION (Continued)
Engl i sh Tagal og
S. Kal i nga
I l ocano
/
t o kneel lumuhod
down
I
agpar i nt u-
meng
mampalintu-
mong
/
t o jump lumukso
( i n pl a c e )
f
agl agt u
\
mantataud
/
t o jump t uma 1 on
(from a hi gh
pl ace)
f
agtapwak lumayug
,
t o s quat tumuwad
mallagkang
,
t o t ur n umikot
I
agpul i gus mamfalin
umo y
I
t o go pumunta
..
mapan
/
sumangpet t o come,
a r r i v e
chumatong ,
umali
mangulin,
mampauli
t o r e t ur n
home
/
magna manadcharan,
lumigwat
t o walk, t o
s e t out
\
umayang
yap$kan,
yumapak
/
layawen t o s t e p
over
agpai gi d i yas- i w
t o s t e p
a s i d e
I
umurong t o s t e p
back
mans unod
MOT1 ON (Continued)
--
English Tagalog
to step in purnasok
to E tep out, lumabas
get out
stun ble
I
matlsod,
matapil6k
fall over ma/dap8
toward pat6ngo
to approach lumgpit
to meet salubong
(someone on
the way)
0
to meet (at mhgkita
an appointed
place)
to visit
to elter
go ix
go Olt
to drive
out animal
to d.rive
out llerson
to return
Ilocano
umun4g
/
rumuar
0
umasideg
sabaten
S. Kalinga
i-Z
lumawa
misuf u
misugtut
umatam,
umachani
umachani
abton
man-af ot ,
mansib-at
lumawa
man-af ur ,
af ur
mamparyaw,
paryawon
mangulin,
mampauli
MOTION (Continued)
English Tagalog
to lead
go first
go last
leave
to run
to chase
race
fast,
quickly
slow
stop
to play
to climb
go UP,
raise up
go down
to move,
transfer
I
malls
tumakbb
humcbbol ,
habulin
-
mabi i is,
madali
tumlgil
maglare
umakyst
tumaa's ,
ita6s
bumab?
Ilocano S. Kalinga
mangida6lo mangipangpa-
ngu, mangiturud
umung umuna
agpa6di mangudchi
purngnaw mataynan
8
tumaray manodchi
kam$ten chogchokon
lGmba todtochd
agshrdeng
agay-byam
mGli
agpan stu,
S ipang tu
bumab6
f illokan,
kanasan
maanu, fanor-
nor
umillong
man- in-innangu
umarab
manakacha,
ipangatu
chumbora, man-
osog, lumogsad
man-atun
M0T::ON (Continued)
Engl i sh Tagal og
t o l ean h u mk g
aga:.nst
t o wave kumawiy
hand
t o , , ai ee ki nd&
eyelwow
( t o wink)
t o nod
4
tumango
(shake head
up and down)
t o shake mi l i n g
head 8ide-
ways
t o ~ ' o i n t , it&
show
CARRYING
/
c a r r yi ng pJgdadal a
hol d hAwak
c a r r y wi t h b i t b l t ,
hano da l a
I l ocano S. Kalinga
/
1 r~mabas lumaus
/
ageanggi r misachag
/
agpayapay mawaypay
,
agkid-day igmatan
i
agwingiwing mawwitiwit
itud; i t uchu
/
aw-awiten mamfuf uud
$ggam;n odnan, ognan
b i t b i t e n abt inon
CARRYI NG ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og
c a r r y on b a l i k a t i n
s houl de r
<
c a r r y on babahl n
back
c a r r y ( wa t e r ) ba l a gwi t
wi t h p o l e
/
c a r r y under k i l i k i p ,
a r m k i p k i p i n
c a r r y c h i l d pas &
c a r r y c h i l d k i l i k
on h i p
!
c a r r y some- pangkuhl n
one i n a r m s
embrace y a k i p i n
t o l e a d a ks yi n
(someone) by
t h e hand
dr a g k a l ~ d k a r j n
dr aw, p u l l kab:gin,
h a t $ki n
I l o c a n o
ha kl i ye n
,
s a l a ba ye n
/
i g p i l a n
I
s akr uyen
,
ar akupen
,
k i b i n e n
,
ul uden
S. Kal i nga
f uuchon
a r upi ya n
mangki mat a,
pas wi t on
.
a f ut on
a f oon
h i y o n
i t ang- oy
f2waron
i wi chon
l a bs ut on,
kuykuyon
kuykuyon
Eng;liah Tagal og I l oc a no
I
pur.ch s unt gk, danugen
eap6k
I
whip p l 6 i n baut en
P
pound wi t h hapli,t , malw&
s t i c k hampas
/
s l a p earnpgl s i p a t e n
h i t t h e bat 6kan p a t e l t e l &n
nape of neck
h i t t h e dkgggk, pabut ; kan
back dagukan
G I V I N G , - T A K I N G
0
t o gi ve magbig;y mangted
t o gi ve magpasal kt a g y b n
t hanks
t o ~ f f e r maghandgg, i ddt on, ,
mag-al6k i yopr e s a r
t o share tumGlong, i bi ngay
magpabal dt o
t o , l i vi de
/
magbahAgi, bi ngayen
maghdt f
chuaaon ,
murt aon
eunt uan
abchoyon
pang-oon ,
abchoyon
l i p a k
mangatod
manyaman
adchon
ma mf i l l a y
mangkogwa
G I V I N G , TAKING ( Cont i nued)
En g l i s h Tagal og I l o c a n o
,
l e nd magpahiram
bor r ow humirAm,
manghirgm
t a k e t o d a l h j n
( d a l g )
I
t a k e f r om kupi n
( kuha )
/
s e i z e , g r a b agawi n,
sunggab&
l ook f o r huma'nap
l o s e m a w d l 2
p u t , p l a c e magl agsy ,
ilaga' y
~ e c e i v e , tanggAp
a c c e p t
t o t hr ow maghi gi s
I
t o t hr ow magt apon
away
I
i p a n
i b a t o
i b611eng
S . Kal i nga
pa f a nos
f a ns on,
f ur uchon ,
t oawon
a r a n
ch&maan,
pur s on
anapon
t a r a o n
i gka
awat on,
chuwaron
i f i n t u g
i f a l l u
a l i s h Tagal og
/ \
t o t i e , magt al i ,
f a s t e n o r gap6si n,
bi n1 wi t h gwndpos
a r ~ p e
s t r i n g , til?
c or 3
r op 2 l dbi d
br eak a t i e / nal ag&t
r op 3
,
u n t i e magkapg,
k a l a g ~ n
TRAVSPORTATION
-
,
ve hi c l e s a s p y a ? ,
behi kul o
bi cycl e. bi s e kl 4t a
car ko/tse
/
push cart , k a r i t o n
cart drawn
by 3 car abao
o r 2 0 W
I l ocano
i badd
/
t a l i
/
bi s e kl e t a
t r i y s i k e l
I
mo t o r s ~ k l o
kgt s e
/
ka r i t on
S. Kal i nga
u unon,
5 t chon
t a l i
l uf i d
kosat on
ubfachon
TRANSPORTATION ( Cont i nued)
Engl i s h Tagalog I l o c a n o
s l e dge
a i r p l a n e
j eepney
t r u c k
ambul ance
g e t i n
g e t o f f
oi. 1
r oa d,
t r a i l ,
p a t h
s t r e e t
i n t e r -
s e c t i o n
b r i d g e
f a r e
, <
pa r a gos p a t u k l
t r a k t r a k
4 ,
sumakay ags akay
/
i bj s, , bab2, dumsaag
I <
g a s o l i n a gas01 l n a
I
I
l a n g l s l a n g i s
/
k i l y e , daan kal s Lda
/
kr ds i ng, pi - k r o s i n g
n&gkyrus6n,
s a n g a n d a b
S. Kal i nga
-
i pr a nu
t a r a k
ambul ans
mal l ukan
lumogsad
k a s u l i n a
a s i t i
arsa,
char an
a r s a
na ns i b- a t a na
l a n g t a y
p u l i t i
NAV I GATI ON
W l i s h Tagalog I l ocano S. Kalinga
I
s hi p b?por bark6, PaPur
barko bap6r
ocean dagat b6ybay f ayf ay
boat bangka bdngka f angka
s t e r n l i kudgn t i -
&Rpt. tni- bap,r
hdn, l i kur s n)
ng bap6r
anchor Angkla k g k l a -
oar
r 0%
gdod, gi ud -
pan gaod
gum 3 od aggi ud
dock P ~ Y & , , piye% -
pa?t al an,
daungan
I
t o br i ng dumaong
s hi p t o a
dock
POSSESSION
I >
I
pr oper t y pag- aar l sani kua
house bAhay b a l i y
l o t l dpb dags
\
uuwa
f or 6 y
panad
POSSESSION ( Cont i nue d)
Engl i s h Ta ga l o g I l o c a n c S. Kal i nga
j ewel r y
f ar m l a nd
b u s i n e s s
a p p l i a n c e
COMYERCE
commerce
buy
shop
s e l l .
t r a d e
r e t a i l
whol e s a l e
money
pe s o
I
a l a h a s a l 2 h a s ochon
,
s akahan , t a l t h o n t a r u n
hayGpar.
/
nego/syo negosyo amus ant i
kasangkspan a l i k i a e n ti al i kamon
b a l Ay
/
pangangal a-
k a l
I
bu mi l i
/
mami l i
p a k y e ,
pak yawan
I
p e r a
kumersyo man- i ngi na
g&t a ng mangngina
agg&t ang ngi ngi n- an
a g l $kc man- i ngi na
panagl:nnaku s u k a t
/
t i n g i -
pAkyaw k i n u r p i
k u wi r t a p i l a k
/
p i s o pi s u
COMMERCE (Cont i nued)
--
E-lish - Tagal og I l ocano S. Ka l i n ~ a
/ / I
cen-:avo sent i mo sentimo^ s i pi ng
marltet pale/ngke merkAdo , market
tien&'an
/
f i xe d pr i c e t a p a t na Gltimo nga ust uust uy
pr6syo ngi nana
/ 1
bar,:ain tawad t a w a r t a w a r
/ ,
pr i ' 2e pr es yc pr esyo pr i s u
/ ,
exp2nsi ve mahal nangi na nangi na
/ ,
che sp mura nal aka nar aka
debt Gtang ut ang ut ang
/
payment bsyad, , bgyad f ayad
kabayaran
t:b;
\
i n t e r e s t gana/nsiya paana
l i b i s na,
<
usur y nangi na nga -
pagpapat ub& &ang o an&
de pos i t de&s i t o, , depo/sito f a na t
p6unang-bayad
Lpa
/
r e n t abang af ang
t o s t e a l magnikaw a g t &a w man-akaw
p i l f e r mangdpit agki pi t man-agkaaw
COMMERCE ( Cont i nued)
t n g ~ i s h T a ~ a l o g I l oc a no S. Kal i nga
c o u n t e r f e i t pal s , i pi kabc, ~ a l s i ~ i k L d o i ng-i ngwa ,
huwad pap w a t
a u c t i o n s u b d s t a mansosora.
TERRITORIAL AND POLITICAL DIVISION
GEOGRAPHICAL
-
I
b a r r i o
,
ba r yc , bar yo i l i
bdki d
,
town bgy an i li muni si pyu
c i t y s i yu<2c, s i y u d i d s i yudad
l uns od
<
i s l a n d j sl a, pula i s l a , p;ro -
I 8
a r c h i p e l a g o kapul uan pur o -
I !
d i s t r i c t purok d i s t r l t o s akup
d i s t r l t o
c ount r y, ba ns 2 nasyon i li
/
n a t i o n
0
cont i . nent k o n t i n e ~ . t e k c n t i n e n t e -
OFFICIALS
8 0
pr es i . dent , pangul o pangul o apu, pa t og
head
OFFICIALS (Cont i nued)
a l i s h - Tagal og I l ocano
/ 3
kin: h a r i i r i
8 >
rul.: , mggharl , , ag&i
gov-rn pamaha,laan,
parunuan
I
gov: rnor gubernad6r gubernador
/
t
r e pr e - ki nat awan mangibagi
sen t a t i v e
t
r e p r e s e nt kumatawin mangibagi
/
b a r r i o k5pi t an ng k3pi t i n ti
c a pt a i n bar yo, baryo
kapi t dn d e l
b&ryo
l e a de r pindno' p&gpang61u
d a t ~ (head d a t a dAtu
of a barangay
s u l t a n s u l t & s h t a n
admi ni s- b i n i s - admi9is-
t r a t o r
t r a d6r , t r a dor
tagapamahhla
S. Kal i nga
a l i
mal l i n t c g
f i nachur
( di put adu)
manakup
kapi t an
pangpangu
panakom
mamangw2
l i nt og;
ma l l i l i nt og
LAW
-
l a w
8
b a t i s l i n t e g l i n t o g ,
ur chi n
hukgm hukgm k u i s
7 6
LAW (Continued)
-
Engl i sh
court
Tagalog Il ocano S . Kalinga
ko r t i ko'rte ,
hukuman
I
kort e ,
pangukuain
I
subpena,
sitasyo'n
subpoena
s ui t kasus
I
agdarum t o f i l e a
complaint
agai ns t
someone
mancharum,
icharum
charge
maf i s t a
makidchongan sentence
punishment chusa
f i n e
j a i l ,
pri son
b a i l
murta
farud
pi Ansa,
1 2 gak
pi yansa
LAW ( Cont i nued
=. i sh -
par ( 11e
WARl'ARE
--
w a r
f i gl l t
s o1, l i e r
gun
g r a l ade
s ho ~t
a r m J
pea-e
def :at
win
Tagal og I l ocano
I
par61, par 01
paglEiyang may
p a s u b ~ l ? ,
pagl Lyang may
kundi.sydn
/
d i g ~ a a n ,
g i y e r a
;abana/n,
away
s u n d i l o
/
b a r i l
gran$da
magpaput6k
hukbg
kapayapaa/n
mal Gpi g,
l u p l g i n
man610,
mggt agumps y
S. Kal i nga
p a r o l
kuf at
sur chachu
p a r t u g
-
par t ukan
susur chachu
t a r n a
naaf ak
mangaf ak
SPATIAL AND TEMPORAL RELATIONS
SPACE
Pl a c e , l o c a t i o n
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
I
d i s t a n c e liyo\ kaadayu f ot aang
8
f a r m a l i y 6 adayu achayu
n e a r ma l i p i t a s i dgg a c ha ni
above i d s n g i t o ngat u
below i b a b 2 b a b i chor a
I
b e f o r e , &,a, nauuna' , shkbay umun-una
ahead of bago
I
i n f r o n t o f har apan s h g o t i sangnguwan ,
sangwanan
/
behi nd. l i k o d , hul: l i k u d i n odchokan
rear
/
a c r o s s t a p & b a l l a s i w f a r a ngs a t
between g i t ? s , bag t , l onga a t
g i n i g i t n s nagbaet dn
s i d e of tpf, tagi- b&krang ti i k i d
somet hi ng l l r a n , g l l i d
be s i de pil:ng, b a y char - ag ,
t a b 1 chor ag
g i t n 2
!
mi ddl e, t i ngnga kawa
c e n t e r
SPACE ( Cont i nued)
--
Pl a c e , l o c a t i o n ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
/ /
edge, g i l i d i g i a i k i d , pagpag
mar gi n,
border*
/
i n , i n s i d e l o & uneg charom, char;
o u t s i d e l a b i s rua' r l a s i n
i bsbaw t h t u k , lafaw
rabgw
unde r s i de i l i l i m unLg, ;bet chuku
( bot t om)
under neat h
everywhere sa l a h d t ng &i n nga s u r s u l i
dsko l ug&
e nd, ext r eme d;lo 3 PagPag
u l t lmo
E'CRM OR SHAPE
0
s qua r e p a r i s u k a t , kuwadrgdo -
kuwddrabo
r ound, b i d g nagbuk61 n a t i b f uor
ci r l cl e
r e c t a n g l e par i hab$, r ekt dnggul 6 -
r ekt gnEgu16
FORM OR SHAPE (Cont i nued)
- -. - . . -- -
Engl i sh Tagal og I l ocano S. Kal i nga
t r i a n g l e t g t s i ~l b k , t r ayi nggul 6 -
t r aydnggul 6
SIZE
MEASURE
measure s dkat 8;kd.t i song
I \
met er me'tro met ro siway
ki l omet er ki l omdt r o ki l omgt r o -
I
cent i met er s ent i mgt r o s ent i met r o -
mi l l i met er mi l i mgt r o mi l l i mi t r o -
f o o t pi Yg
-
i nch pulggda pulgdda -
/
yar d ya'rda yar da -
I
pound 1 :bra l i b r a -
I
k i l o k i l o k i l o k i l u
,
f i nger span dangkal da;lgan changan
(from t he t i p
of t he i ndex
f i nge r t o t h e
t i p of t h e thumb)
MEASURE ( Cont i nued)
--
E%lj.sh - - Tagal og -
ci r cumf er - gabr dso
enca of arm
I
bi g mal aki
(
sma 11, ma l i l t
l i t t l e
hi gh, t a l l mat ass
( t h i n g ) .
low ( t hi ng) mabib2
/
t a l l , ma t angkad
person
t i n y mai kl ?
narrow mak<pot
dee;, mal 6l i m
shal l ow mab6baw
DIRZCTION
-
e a s t si l a/ ngan
I
nangat o
#
daya
chakor
k a i t , a i t
nangat u ,
mant.3nang
a f o f a , anof a
\
mantanang
af of a; ancf a
a f o f a , anof a
a r w a
n a l i p i t
l o f ongan
l i t i n g
DI RECTI ON ( Cont i nbed)
Engl i sh Tagal og I l oc a no
west kanl dr an l hud
I
nor t h hi l hga amianan
I
s out h t imog abaggt an
I
downward pababs pababa
I
upward pa t a a s pa ngi t o
,
upst r eam, s al dnga sur ung
uphj 11
downhi l l
I
pal uszng , b a b i
pababa
I
l e f t k a ~ i w k ka ni gi d
I
r i g h t ki na n kanawan
TRAFFIC
I
c or ne r ka' nto s u l i
(street)
I
s i d e t a b i :gid
/
go lAkqd, mapan
t ul oy
s t o p
<
t l g i i , , agsa/rdeng
h i n t o , par a
S. Kal i nga
masi ut an na
i r i i t
amyan an
chaya
michbora
mi pangat u
a ur f uan ,
manakacha
man-osog
chuwi ki
chiwawan
chugyu
i k i d
umo y
umi l l ong
TRAFFIC ( Cont i nued)
--
En l i s h
A- Ta ga l og I l o c a n o -- 2. Kal i nga -
/
t o t ur n l umi k6 a g l i k o mamf a l i n
l o a i i n g magsakhy , agk<rga l ur ugkanan
magkarga
I i r
u n l l a di ng magdi s s ar ga, a g g i d l s s a a g chi chi s s aakar l
magbaba
/
t o l a r k pumarada , agparAda mamparacha
magparAda
p a r i i n g Fi r a d a h i n parada' an par achaan
are I
C 8
t o .;low t h e t umus l na agbus ena rrampi p i p
h o r 1
I I
h o r 1 ( mc t or ) b u s i n a bus i na P ~ P ~ P
d i s l ance d i s t &s i y i , kaaday; adchayang;
l d y a aachayu
8 8
d a y , s un 6r as, , pana- al daw, i n i t arkaw, i n i t ,
h6n, ar aw padcha
<
I
s un ( i s i n v g s i k a t ng ;eggak ti s umi ngi t ,
t h e e a s t ) ar aw 1n.i t s umi nar
sun: . i se
daw~i
<
yadal l ng- parb&gon wi s n i t
ar aw ,
bukdng;
liwayway
TIME (Continued)
Engl i sh Tagalog Il ocano - S. Kalinga
I
e a r l y umdgnng- agsapa f i g f i k a t
morning um6ga
I
morning umaga b i g i t manpangan
' ? I
mid-morning t anghal l tengnga ti chi kas
61 daw
sun ( i n i t s kat anghal i - agmatdon mama t;
zeni t h) ang t apbt ,
noon t a n hgl i ng
t a p H t
sun ( i n t he paglub6g ng enn&k ti mipatay
west ) sunset ;raw i n i t
dusk t aki pei l i m , s d p n g e t maschom
dgpit-h6pon
I
aft ernoon hipon ma l e m ar-arkaw
I
ni ght gab: r a b i i laf i
I
midnight hdt i nggabl t y g n g a ti kawan na
r a b i i l af i
I /
hour orae oram urae
/
minuta minuto, mindto minutu
eaglf.t
I
second seg&do eegundo -
cl ock, r a g , pagur&an, l i l u
watch oras& reld
85
TIIIE ( Cont i nued)
-
Engl i s h Tagal og I l ocano S. Kal i nga
t o( l ay ngayo'n it; sanay padcha
tolnorrow b&as
I
i n t o n bi gdt f i k a t
da:r a f t e r sa makalaw: f nt on h f i k a t n a
t ~ ~ n o r r o w mamlnsan
' 1
ye: ; t erday kahApon i d i kalman kar abyan
I
da:, bef or e kamakalawi i d i na&nsan asi n- ar abyan
yes t er day ,
everyday arsw-;raw i nsl daw a f i gkaf i gka t
e a l h day ba/wat &aw k a d i i l daw f i n i k a t ,
i narkaw
/
a l l day mag?b.n, agmalem Pumadcha ,
buong draw umarkaw
#
week l i ngg& domingo sinchumingkuwan
Da y s of t h e Week
Sunday ~ i n g ~ & ~ o $ n ~ o Chumingku
Monday Li kes ~ 6 n e s Luni s
Tuesday ~ a r t e ' s d v t e s Miyawwe
Wednesday ~ i y d r k o l g s Miye/rkoles Mi yat l u
Thursday Hukbe s Huw;bes M i yapat
r
b -
TIME (Continued)
-
Engl i sh
Fri day
Saturday
f i r s t day
I locano S. Xalinga
Miyalima
Safachu
chamuy padcha dnang k a w,
a-primer0 ldaw
4
maik dua
nga Ldaw
b6l an
second day miyawway
padcha
f uran
sanay furan
month, moon
t h i s month buwgng
kasalukey-
an, i t 6ng
buwdng i t 6
day 6y ngga
bul 2 n
end of t h e
month
(sa) kat a-
pus&
t apus, s i u t
na f ur an
sa i shg
buwdn
nexb month marungayi
f ur an
y a y nga
bulan; sum-
ar u 6 nga
bul 2 n
bggong
buwh
new moon bgru nga
bulan
f ar uy furan
~ ~
I
pal aki ang
buwgn
f i r s t
quar t er of
t h e moon
l a s t quart -
er of t h e
moon
f u l l moon
aaar na furan umya nga
kidem
palif t
papatsy ang
buwdn
maudi nga
k i d h
/
kabus kabi 16ym
ng buw n
TIME (Cont i nued)
--
Ql i s h - T a g a l o ~ I l ocano S. Kal i nga
/
year t a6n tawen tawon
t h i ; year t a6ng i t f daytGY sanay tawon
5aaalukGyan. nga t a w&
l t ong t aong
i t6
/
l a s t year noong i&ng napala/bas nar pas i tawon,
t adn ng? tawkn, t a tawon
i d 1 napfin nga
tawe'n
rlexr year sa ,isa'ng u+ nEa marunga i
t aon tawen tawon, 5
tawon
whe -1 k a i l i n kadno maanu
lon,; ago no6ng ; r a w, nabayafgen awi , s i n-
nodng &ang arkawan
panahGn, no6ng
mat agal na
I , I
f ir:;t- una umuna mamangu, umuna
f o r ~ l e r l y d$t i , +ng d g t i s in-arkawan
dna, da t i -
&ti
I /
now ngayon i t a sana
j us- - now ngay6n l ang, itg d e n g sana kay
ngay6n ngaydn
l ang , ngdnga-
y6n
TIME (Cont i nued)
-
Engl i s h Tagal og - I l ocano S. Kal i nga
/
i n a moment sa i a G g apagkani t u aw-awni
s andal i / i gl Ap
\
al waya l A g i kangyon kanayun
/
a f t e r <t he pagkaraan nakalAbas kar pasan
pas s i ng of
t i me, event )
af t er war ds pagkat dPos into/n malpgs awni
i mmedi at el y ag$d, ka; a i gi da chakus
agdd, agad,
agdd
event ual l y n a l i o ~ t
n a d a l i
pangura y
of t e n m a l i m i t mashnsan maf ot t af ot t ang
seldom bi hi r:
/ <
sagpaminsan si mf of ot acg
/
e a r l y maaga nasSpa masapa
/ 8
l a t e r h u l i naud-udi maradlachaw
qui ckl y
m
madal l , napasp& maw-away
mabi l f s
/
hur r y m~~madal;, agdpura kankanasson,
dg- a pur a
QUANTITY AND NUMBER
QUANTITY
Engl i s h
many, much
few, l i t t l e
how much
how many
a l l
p a r t .
f r a c t i o n
ever y
more t han
most
dozen
less, l a c k
how many
t i m e s
Tagal oq I l oc a no
mar'ami ad6
' I I
magkano , sagmamano,
gaan6 man6
I
i l a n ma n6
l a ~ t 'amin
&PO, ~ ~ G P O
pangkgt
bswa ' t kada'
hi g%t s a , ad-ad6 ngem
mas
I
pi naka- kaaddan
4 C
i l 6 n g b&es namin-anu
S. Kal i nga
achu
a i t
am-anna ,
ngi nana
am-anna
l os a n
f i ngay
tumungkar
ad-achu
aachuwan
dus i na
kurang
mangam-an
NUMBER
Engl i h
c ount ,
number
h a l f
one
two
t h r e e
f o u r
f i v e
s i x
seven
e i g h t
ni ne
t e n
el even-
ni ne t e e n
hundred
t housand
Tagal og
,
b i l a n g
k a l a h k t l
is;
/
dalawa
t a t 1 6
Spa t
l i m &
Qnim
A
sampu
lab!ng +
t h e u n i t
number
I l oc a no
<
b l l a ng
kagudua
mi ysa
d6wa
t i l l 0
&pat
/
l i ma
S. Kal i nga
-
f i l a ng
kogwa
os a
chuwa
t u r u
opa t
1 ima
p i t 6 p i t u
/
walo waru
/
siyam siyam
I
sangapul o si mpuru
sangapu' lo k e t masawara +
+ the u n i t t h e number;
number si mpuru ya t
t h e u n i t
niunber
,
ga s ut ka s ut
I
r i b o l i f u
NUM 3ER (Continued)
Engl i sh Tagalog
t e n thousand l a ks a
/
m i l l i on milyon,
/
angaw
seq lence, i kg + u n i t
or d s r number
/
add magdagdag,
pagsamdhin
sub tract magb/awas
di vi de hbt ?
( i n two)
di vi de bahi gi
(arrong many)
sun, t ot al kabGan,,
t o t a l , suma
once mhnean
a p ~ roxi - humifit-
mately kumGlang
Il ocano S. Kalinga
~ ~ n g a ~ / u l o simpuruy l i f u
r i bo
rnily6n s i l l i f u y l i f u
maika + u n i t mans'unGnufana
number
0
agnayon chog-an
L
i kkat an aanan
mamin + -
one u n i t +
nga + ot her
u n i t
/
guduaen man- agwa
I
bingayen kogkogwaon
/
amin man-am-amungana
4
maminsan mamingsan
apagis$ ab-abfatug
SENSE PERCEPTION
SENSE OF SIGHT
Engl i s h
s ens e of
s i g h t
s e e ,
per cei ve
l ook a t
l ook around
l ook yonder
l ook f o r
open eyes
c l o s e eyes
s e e c l e a r l y
cr oss- eyed
bl ur r e d
b l i n d
Tage l o g -- I l ccano S. Ica1ir;ga
-
<
pan; ngl n panagki t a panag- i l a
mqkaki t a, makaki t a umi l a, i l m,
mamulst n a k a i l a
*:
/
turn ngl n s a kumi t a, t i
f
mal l angranga
p a l gi d agl avl aw
/
t uman s w kumi t a ti man-c~tap
adayo
humanap, bi r ; ken anapon
maghanip
nakakaki l t a nalawag nga man-imuaw
nang mallnaw panagki t a
dul t ng p&gki s mal i ki
mal6b6 nal i dgm ki mi t
SEN ;E OF SIGHT (Cont i nued)
C0l >r
--
Eng Lish Tagal oq I l ocano S. Kal i nga
\ /
whi :e p u t i puraw mamput i l 2
i t t m
A
b l a :k n a n g i s i t mangngi t i t
br o i n k<l ay-kapj , kolor-kap& man-uf achu,
kay'umanggi
r e d p u l s nal abSga mancharaag
ye1 Low di l 6w duygw i char aagna
g r e Pn bard:, b'erde mangngi ngi l a
l u n t i a n
b l u s a s h , bughgw ash i n g i t i t n a
SENSE OF SMELL
-
/ /
sme 11 a='"'Y angut , sungsung
sense of pangam& panagangut panagsungsung
, s me 11
,
f r a g r a n t mabangb nabangl o mamf angu
, 8 ,
smel l y nangangamoy maanggngot masueungsung
s t i n k ma b h d naa/npot, mamfangt i t
nabangs i t
,
r a nc i d a n t a nabuyuHk ma angr os
SENSE br TASTE
Engl i sh L a ~ a - l o& - I 3 ocano - S. Ki l i nga
s ens e of panl i s a panagramen tamtam
t a s t e
/
t a s t e l a s a ramhn s i m s i m , i as i m
/
t a s t e l e s s wal i n l i dsa, awan ti r r al l ar r si t
ma t a bkg ramdnna
/
,
bad t a s t e ma,oamanp, maCi ti l awi ng na
l a s a rama'nna nanamna
,
de l i c i ous masar.dp naimas mampiya
/
s a l t y maal at nadPgad naas i nan
C
sweet matamis na s i b- i t mammaie
/
hot naanghi ng nagasang man-aket
( pepper y)
/ ,
b i t t e r mapa j t na pa i t manpai t
SENSE OF HEARING
i
s ens e of pandi nl g pandgdAng- panagchongor
hear i ng ngeg
deaf
<
bi ngl t h e n g nat ur ong
hear mgr i ni g makangnEdg chongror
( non- del i ber -
a l e )
SENE E OF HEARING (Continued)
-
Engl ish Taga loq Ilocano
list en makidg allinghgen
(deliberate)
/
obey eumunud
belj eve maniw<la, ,
man,&palataya,
manalig
SEN,CE OF TOUCH
touc h h%& sigid
numk manh<d, napipikel
waldn paki-
ramd 2
rouc h mqgaspgn , nakfrsang
maligasg 2 s
soft , malambbt na16kneng
tenc er
#
silly malasutfi nalamuyot
/ #
tout h, hard, matigas natangken
stii f
smoc th malthis rialhis
S. Kalinga
itanoong
patkon
tuttuwaon,
patiyon
ognan
mafogfog
akutkuttato'
man-uyad,
mayyam-0s
mangkamuu t
manqkot-ong
malluum
mangngarutuy
MI ND, THOUGHT
THOUGHT, THINKING
Engl i sh Tagal og I l ocano
--
S. Kal i nga
t hi nk
C
mag-i el p aepen6nct
\
mancnlsnrno
under- pang-unSw2,
I \
s t andi ng pagkaunawa
know a l a m
I
c l e ve r , mat al i no
smart
a c l e a r o r ba:t
sound s t a t e
of mind
I
judgment , t f l i n o ,
i nt e l l i ge nc e i s i p , h a l t
common s e nt i do
sense kum6n
gener al panl ahgt na
opi ni cn p a l a d y
(pani wdl a )
opiny9n ng
karamlhan
t o EE under- maunaw a n,
s t andabl e,
' i
makatwlran
be r easona-
bl e
ammo' akammu
<
nal . ai ng nar ai ng
nasayAat nga somsomb
pan$gpap-
panunot
I
lamp; l a i n g
sen; i d o pancnut
kumon
kai papani n pi onay j f ;ka
ka pa ~un6t a n kaachuwan
ti kaadudn
nai nka- narasun
l i nt e ge n
TEDUGHT, THI NKI NG (Continued)
-
Er - Tagalog I l ocano
S. Kalinga
g~ e s s manghGlh pdg t o af at ug
r e cognize mgkila' la mal i si n imatunan, i l a s i n
4
w i s e marundong, mas<rib narai ng
pant as
dl mb bbbo nadagm61 naumor
cx azy
f c r ge t
reaember
very good
nc t good,
bs d
luku-luko/ agbagt i t
luka- lukd ,,
sir2 ang, ul o
na i s i r a a n ng
I
b a i t
1
mabu/ti, nasayaat
mahteay ,
magalqng
hf ndi ma- eaan 9ga
but i , ma s & n y a y a a t ,
dakes
maliwatan
mamasmb,
sosom-on
mamf ar u
atafaruwan
mamapnok
lawing
EHOTIONS CContinued)
Engl i sh Tagal oy
wan.t, l i k e gus t &, ; hi p
not want 4 hind: $usto'/
i b i g , ayaw
f eel i np; pakiramdim
( phys i c a l )
f e e l i n g damdhi n
( mor al )
appr eci at i on pggpapa-
bal ag6
t c f e e l ; dumami,
under st and mddam&,
mdranldamdn
I
wi t hout walang
f e e l i n g pakiramdim
4
smi l e ngi t l .
l augh t$wa
sad malungkdt
cr y, weep umiygk,
(may Of may tumangis
not have
tears)
I l ocano
- -
- S. Ka1iny.a
ka yi t pi on
sadn rlga l a w j ngon
kaya' t
nara'gaak naragsak
I \
r i kna l i n a , ochor
,
pa na ngpi ~bi g managdtayau
tl pat eg
P
mart kne ma1ir.a
/
awan ti. maiQ
r i kndna mal i na
<
isem i m i s
katgwa amang
nal i dhy mansasauy
s Lngi t man- i f i l
EI4OTIONS (Continued)
-
E~l gl i s h
-
Tagalog Il ocano S. Kalinga
( . ~ i t h t e a r s ) lum<hh nagl ug maruwa
a.;tonished, nabigl*, nasdgaw matataag
s dr pr i eed nagGIat
t /
m lrvel humanga nasdaaw maschaaw, mataag
1 we ay/at, agaya/t ayat , pion
A
t.> m i s s hinahangp- m a l l i w U
sameone, hdnap
1 me l y
h r t e , l oat he pobt, kaggra lawingon,
kasuklamsn isil
hel p, tUm%long t' ulung f umachang
a s s i s t
save, magligt' as i s ~ l g k a n manaraknib;
r es cue i l i g t a s
pi t y
/ \ ' \
maawa, awa, kaasiya(n achakuwan,
habgg kaasi yan
angry gal(it ung/et umog-ot
f e a r , t gkot , bute(ng ogyat
gener al si ndsk
f e a r wi t h pangambs agda/nag chanag
worry
EMOTIOIUS (Continued)
Engl i sh Taga 1% I locano S. Kal i nga
f e a r w i t h ei nddk agamhc maoeyawan,
phys i cal sen- masugkayat
s a t i o n s
( t e r r i f i e d )
worry kabal i s ah An &nag machanakan
da r e nangahds k i r i t nat ur od
br ave, madpang, nat ur eh nat ur od
courageous
bol d matdpang, nat ur 6d nat ur od
mal aki s ang
lodb, waldng
g d l a t
bas hf ul mahiygin mabarn mafain
4
l azy tama'a sad; t masachut
nah5hiyg c embarass mangpabain mamainon;
EVALUATIONS
s a t i s f a c t o r y nakakasi yd, makapngk us t u; mapnok
kas i yas i ya
moral mabut i nasaydat nga mamfaru,
kababal i n naanos
immoral masamit, lawing
mah61ayr
malasw&,
s a l a Gl l
EVj &UATIONS (Continued)
-
Encflish Tagalog Il ocano S. Kalinga
f oi t una t e mapglad, naga' sat mamang-op
masuwerte
0
by chance nagkstagn, nai r ana mampangpangu-
l ang r ay
t &a,
/
ric h t , umno, hust o us t u
c o ~ rect tumpak
nof. r i g h t hi ndi Taan nga foon, foon
turnpgk, m a l l umno a us t u
trt.e t ot ob, ~ ~ P ~ Y S O tuttuwa
tGnay
fa: se ma l q , sagn nga kanu, foon
hJndi t ot oo/ agpd'yso a\ t ut t uwa
tam&
two-faced d Gb l e ~ g r a , t r a i d6r . (mamappail-on)
t r a i dor mang l?iliput
\
re? use pahi ndi gn, inindiya/n umi s i
tanggihgn
chc>ose pumql c, agpql i pumi l i
manfili
we t
0
namaga narangu,
mag-anan
nabass nab-or ,
mamf af as a
state (Continued)
English Tagalog Ilocano
f inn, matatgg natibker
stable
coarse malaki nagsspang
dadekkel
C <
fine pino pino
irregular, lub5k-lubgk, saa'n nga
uneven likullik8,. nalimpig
hindi pantay
bakd-ba*,
uk6-uk$
clean malinis naltnis,
nadalds
dirty marumi narugit
same pareho p6da-p6da,
par&ho
same, as kat6lad. k6sla
tulad
different ib&, kaibL sabili
still, calm tahhik, naulimek
paydph
like this ganit6 k4stoy
like that ganiy&n kgsdiay
S. Kalinga
mampagchot
mangkamuut
napinu
man-as-asil-
aY
mampor-as
kaisaw
man-isu
isuna
karasi,
saf ali
akikinno
amasna
amasnat,
amaschi
Etate (continued)
--
English
- Tagalog Ilocano
s lid bug sangabuvel
93s (fluid gas gas
1 ike air in
f ~ r m )
1 iquid ltkidb, l5kid'o
tunsw, lus'aw
COMMUNICATION
I
c mverse makipSg-<sap agtungtung
/
discuss pag-usapan salaysayen
t 211 sab/i/hin, ibaga/
magsabi
ipahdypg,
a '
a inounce iwaragawag
ipabat id,
ipaalsm
S. Kalinga
maf our
misiit
chachaan
aara, 3oyya
ukud,
ug-ugkud
makaug-ugkud
h
is-is1
umayag,
ayakan
f ilin
ipaakammu;
iwarawag
COMMUNICATION (Continued)
English Tagaloq Ilocano S. Kalinga
isarad repeat ulftin iqk6armao
uliten
makipag-usap isGno
para sa/ kay
+ common noun
or person's
name
speak, in
place of,
substitute
sumakup
to defend/
speak for
a person
betray isipsip,
if if ik
omoran scold
whisper
fluent
bumu16ng arashas iyakasaas
akammuna mataths
<
nalaing nga
magsalita agsa6
ask imuson
/
makiusap dawgten achawon
pakacha
request
request
permission
/
sagot s6ngbat
answer
songf at
somsom-on
decide
COM lUNICATIONS (Continqed)
Eng-i sh - Tagaloq Il ocano
agr ee umgyon uman&ng
/
refi:se tumangg f , a&di
tanggihan
t h a ~ .k migpasalb- agygman
mat
you3 re wa&g awbn
well-oae a n d n a n i a mk a
tear h magt6ro i s dr o
warn bal aan, bal l a6gan
bantaan
exan p l e halimb&.v\a pagwad&
tel; t he ma gs hi ng agphno
t r u t h t ot t o6
l i e
accuse
deny
m gsinunga- h b o d
l l nz, mg-
yab ng
magpardtang pabas6len
mag-akusd
i l i b$k
i t a t w
S. Kalinga
umapuf ar ,
miyamfuruy
i t ay-u
mansomma ;
umi s l
manyaman
ust; s i a ; maid
anyamanna
tudtuchu
i g t u t
i y i s u
i f akan na
katuttuwaan
t u r t u l l i ,
t u l i
paf asuron
i s i on J i s u l i b
COMMUNICATION (Continued)
English Tagaloq Ilocano S. Kalinga
complain magreklho,
magslfmb6ng.
dumaing
rekldmo mallili,
lili
palak f hin ,
palabisin
passwen, parafos
padakkelen
exaggerate
lukudn, ~ansannur,
angawen ngisngis-il
lsis, uyiw alliwon
tease
jeer
ridicule
manli5Qk.
manuya
/
angaw sansannur,
ngisngis-il
panangida- arawag
dads, lun6d
curse
blaspheme agphr?o, sak\amit
agpadakes
lapas ta-
ngdnin
bastgs,
magasp6n
ang ugal 9
vulgar naal/8s, lawingi
nadursok ukali
agul'imek kuminb
be quiet
I
nariri, sumitong
naariwgwa
noise-
general
loud speech malakgs nal Aaw mampoaw
shout humiygw, pGkkaw mampau y
sumighw
CO, IMUNICATION (Continued)
-
En l l i s h
--
Tagalog Il ocano
t umi l ?
I
sc :em l kki s
co mot i on magkagul6, 91116
mag-ingay
st me r maut sl , agdl ddal
magpaudl -
Ct a l
0
wh ~ s t l e s' ipol sagawisiw
h i ; si ng s ut s 6t . pas&t r
so rnd, call- pasuwqt sqtsit
i n J one' s
a t : ent i on
t o blow a p d t o
4
agpaswl t
whi s t l e
t o cal l f o r magpagib%k agpaar2yat
he -p
SOCIAL INTERACTION
s e if-esteem, a d r prdpi o panagrad&o
se i f -worth, panagdeyaw
s e if - r es pect
S. Kalinga
mantuking
kammuraw ,
kuru
ma s a ws a w- h
s u r t i p
u r s i t
manurtip
umayag 2
'f umachang
ki t a g na
long-ag; pat og
na long-ag;
l i s p i t u n na
long-ag
f a i n
VALUES (Cont i nued)
Engl i sh T a ~ a l o g - I l ocano
--- S. Kal i nga
cooperat 2on bayapfhan panagt i t i n- fadfachang
ntilong
/
f i e l d s ha r e pal usong ammdyo f uwa
work
I
Good Publ i c pakikisama pannakikadug pa na gt ur f u~vn
Rel at i ons
/
/
go-between t agapamagi t an Ta ngpy, amfakaon
t ul dy aso-aso
8
Debt of ut ang na At pg nga (ut ar; g)
Gr at i t ude l o6b nql ndag nga
nakem
.c
hos pi t abl e magiliw nadnu? , mangi l i yon
(may ma- nasayaat n a
gandang ka- panagsanga li
l ooban) sa
2
mga panauhin,
bukas ang
t ahanan sa mga
panauhin
8
g i f t reg410 r e ga l 0 ,
s agut
RACE AND ETHNIC TERMS -
at od
/
e t hni c etnilfo*
group pa nl l pl
R. XE - AND ETHNIC TERMS ( Cont i nued)
Ei g l i s h
- Tagal og I l ocano S. Kal i nga
r ice, lah: kaput Gt an -
n l t i o n a l i t y
4
m ' h o r i t y l l p i n g , gr6po d a g i t i -
g "oup mi nor i ya mi nor i dad
/ <
t .ibe t r i b u p h i , t r l b u
,
b ~.ack race l s h i n g i t i m n a n g f s i t nga pukut ,
kaput 6t an jnangngit it
r
b -own r a c e l $hi ng , kayunangg$ -
kayunanggi nga kaput ut an
/ 5
hl~man race l a h l ng k?put 6t an ti kaachuwani
sangkat a6han t a o u g l i t
/ \
wl i i t e race l $hi ng put ? puraw,nga mamput i l a
ka put ut an
yc!llow race l Ahi ng duy& nga pakauni g
d i l s w ka put dt a n
FORMS OF ENTERTAINMENT
I I
c oc kf i ght i ng sabong , bul ang
t a c h i
FORMS OF ENTERTAINMENT ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
d r i n k i n g
<
magl asl ng agba/ rt ek uminum 2
wine f a y a s
I
t e l l i n g pagkukuwen- a g i s t o r y a man- ur - ul l i t l
s t o r i e s t 6han man- i st ur ya
4 /
p i c n i c pi kni k pi kni k pi kni k
/
Pa r t y , pi gcng pa/daya, l a gr a gs a k
banquet gungl o
SPORTS
b&ksi ng bbksi ng , \ boxi ng sunsunt u
di nnandgan
/
r a c e s p i t u l i n a n , l6mba todtoch:
t akbchan
/
hor s e races k a r e r a J ng lum?a ti t odt ocha na
mga kabayo) kabayo af ayu
wke s t l i ng bun6 gi nnsbbu t i l i w
I
f e nc i ng ei kr i mahdn i n- eskr i ma i s kr i ma
MUSIC
mdsi ka,
/
musi c musi ka , kansun
t ugt bg, dyug
t u g t d g i n
MUSIC (Cont i nued)
--
I l ocano
t umut dgt og
S. Kal i nga
/
musi ci an my i k e r o
manunugtog
kumakansun ,
kumakanta
/
pl ay music tumugtog kumanta,
kumansun
/
s i ng umawi t mangkanta,
mangkansun
/
t i me k voi ce b s e s ,
t P ni g
/
song a w i t kant a , kansun
/
kadawyan
nga kdnt a
f ol k song kat ut dbong
d w i t
salidummay,
ul l a l i m,
chanchannag
/
dance sqyaw tach:, Sara
f o l k dance kat ut Lbong
s a y 5 w
/
kadawyan
nga sdl a
t achb, s a l i p ,
s agni
/
gansa
gong gong, /
bat l ngaw
Muslim gong kal i nt &ng
kangsa
/
gansa ti
Muslim
. /
pl ang pi i ng
t i mbo~'
cymbal pompiygng
d ~ u m t ambbl
t ambouri ne tambur$n
MUSIC (Continued)
English Tagaloq Ilocano S. Kalinga
.
beat, tap kalatykin, tugtiigen patitog
or stike katugin
castanets kastany6tas kastanyetas
trumpet trump6ta, trumpgta tangkuyud
torotot
horn of tambcl? tangg6yob PUPU
animals used
as a trumpet
flute pla6ta pl;ta tungali ,
sagkaypu
,
blow hipan puyutgn sap-uy
SPECIAL OCCASIONS
Birth
christening pagbibinyAg, pab6nyag pinagfunyag
binySgan
,
to give a magpan h a n panaganan
2
ngachanan
name to pangal nan .
,
confirmation kumpil, kumpirmas$on -
I
I
godfather nino9g (sa a d ti inama
(sponsor) binyqg/ (b6ny ag ,
kumplf kumplrma)
ingama
Bi r t h ( Cont i nued)
--
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
i
godnot her nl nayg ( s a i n g ti i n i n a
( s p ms o r ) bi nyag/ (bbnyag,
kumpfl ) kumplrma)
godchi l d i n i a n i k ansk ti i n a n 2
1 /
godbr ot her / ki ni ka p9t i d ka ba gi s t i si nunud
s i s t e r s a bj nyag/
kumpl l
co- f a t h e r kumpgdre, kumpa/dre -
kumpare
co- not her kuma'dre , k u d d r e -
kumdre
bot ? t e r m s used by t h e p a r e n t s o f t h e c hr i s t e ne d
c h i l d t o t h e sponsor s and vi c e v e r s a a s a n a ddr e s s .
Death
/ /
dec2ased ang yum90, na t a y , nat oy
ang pumanaw nagawdn
na s i r a ,
/
cor ps e bangkay bangkay l a c ha g
l i e i n nakabdr ol nakamanssyag ni l ungun
s t a t e
ber eaved na ul f l a n a u l z l a n a u l i l a
4
mourning nakaluksah, a g l a d l n g i t , chomchom
magl ukss agpan6s
wakz
/
lAmay ,, p u s t a s mamakungun
lamayan
Death (Continued)
English Tagaloq I locano S. Kalinga
contri-
but ion
funeral
cemetery
grave
gravestone
epitah
candle
flower
4th day
prayer
luks$n$
parangal
,
libing, ,
pdglilibing
libingain,
kampusanto,
sement6ryo
ang naka-
+at aa
lapids
kandil;
dpat$n,
&patang
Qraw
abhoy achang
4
pamisa ifil ta
natoy
/
punpun f akungun,
nilobnan ,
kampussnto lorobnan
/
tanem lo f on
/
tanem f inatuy
lo fon
nai5urat iti -
tanem
/
kandila kandila '
&bong sabsafung,
f unga
maikap+t -
nga lualo
9th day
0 0
s i yaman maikasiyam -
prayer nga luhlo
115
Ileath (Cont i nued)
--
1:nglish Tagal og
first year magbanbin=
deat h anni - l uks a
ver s ar y ( t o
be out of
rrlourning ; t o
r3emove mourn-
i ng c l ot he s )
r' epose pagpapahi-
ngal sy, pa-
mamahingA
i n v i t a t i o n paanyhya
?r epar at i on hand2
pr ovi s i on
I
gue s t , b i s i t a
isit it or
par ade pardda
pat r on santo' ng
: sai nt pat r dn
I l ocano
I
panusa ,
i t aw6n
Swis
/
sagana
#
par ada
/'
pat r on
S. Kal i nga
-
\
n i f a s a r
al i chodwa
f u l l i t i
sakana
f i s i t a
par acha
-
CHRISTIANITY
Engl i s h Tagal og I l oc a no
Ch r i s t i a n i t y K5i s t i ya- ki nb
nismo ~ r i s t i ~ s n o
Lord, .Master pangi no6n gpo
0
J e s u s ~ e s d s J e s u s
(Hesus)
C
J e s u s Ch r i s t ~ e s u c r i ~ t o J e s u c r i s t o
( He s uc r i s t o)
Savi our Tagapag- Mannangi-
l i g t d s s al dkan
God Di y 6 s D i o s
0
God, t h e Diy6s ~ m 6 Di yos Ama
Fa t he r
God, t h e ~ i y d s ~ n g k Di os ~ n s k
Son
God,
t h e Diy+ Di o $
Holy S p i r i t ~ s ~ i r i t 6 ' Es p i r i t u
s d n t o s gnt o
heaven l s n g i t l a n g i t
S. Kal i nga
kul i s chanu
APU
J e s u s
J e s u Cr i s t u
Mangi sarakni b
Apudyus
Amay Apudyus
~ n a Apudyus
I s p i r i t u n
Apudyus
l a n g i t
CHRISTIANITY - ( Cont i nued)
E r e - Tagal og I l ocano S. Kal i nga
/
i n n o r t a l i t y wala'ng saag nga mannaynayun i
kamatdyan, matay f i y a g
waldng m 6 l i w
Re deemer ~a n u n h b o s ~ a n n 6 b o t Mangi sarakni b
s i I ka s a l i na n b i s o l f a s u r
si mer makasal$nan managbdsol managfasur
r e- >ent
t
magsi si agbaba/wi fafawi yon
f or gi ve magpatgwad pakawan6n pakawanon
Wo -d of God ~ a l i t a ng sad ti Di os Ukud Apudyus
~ i y 6 s
I
Ho -y BanAl.,na ~a s a n t u a ' n , -
Sc ' i pt ur e Kasul at an nga kas ur at an
I /
B i 1 1 l s Bi bl i yg Bi bl i ya Bibya
kap!tu16 < chi t pt er k a p l t u l 6 -
Sa-,-an s i t a n i s ~ &a n Ls Sat an
/
D e l - i l demdnyo , demcjnyo, dcmunyu , a r a n .
di yAbl o di yabl o Sat an
be1 i e v e r
/
mananam-
I
Kr i f t l a no, mamati
pa l a t a ya mama t i
RELI GI ON ( Cont i nued)
CHRISTIANITY ( Cont i nued)
Engl i s h Tagal og I l oc a no S. Kal i nga
pr a ye r panal &gi n k a r i r a g l uwar u
I
t o pr a y manal angi n , agkar dr ag mal l uwaru
magdasal
I
wor shi p pananamb$- s e r b l s y o nga manchayawan
s e r v i c e han panagddyaw
I L
mass m l s a m l s a m i s a
I
t o wor shi p sumambA agdayaw, chayawon
agrae'm
I
I
t o go t o sumimba makigimong makamisa,
chur ch makaser bi s
I
chur ch si mbi han si mbaan, si mf aan
k s p i l y a
I
Bi bl e s t udy Pgg- aar al ng ~ a n a ~ i d a l Man-acharan
Bi bl i ya ti Bl b l i a t a Bi bya
I I
p a s t o r p a s t o r p a s t o r p a s t o r
I >
p r i e s t p a r 1 pa'di pachi
e l d e r mat anda sa p a n g l i ~ y g n mangipang-
1 ~ 1 6 s i y a t i I g l e s i a pangu
nun mi dre mi dr e pa c hi
deaconess di yakongsa di yakonksa -
REJIGION - (Cont i nued)
CH:<ISTIANITY (Cont i nued)
-
E n i s - Tagal og I l ocano
/
de<icon di yakong di yi kono
pak;ani6m pagkapaqgno, pagdno
pagka dl -
binyggan,
pa ka df -
K r 4 s t i ya no
f a: s e gods di y4s- di di os i n
di yusan
/ /
fa: t i n g pag-aayuno saan nga
pdnnang&
AN. MISM
--
> ,
CUE toms u g a l l , uga l i , ,
kaugal i dn kadawyan
I I
suy e r - pamahiln pammati
s t j t i o n
I
om n pangi t ai n,
babal 2
I I I
s p i r i t e s p i r i t u e s p i r i t u
o f f e r i n g ~ a g - a $ a ~ ,
s a k r i p syo,
hand6g
pakanu
sinan-apudyus
mal l angani
mangan
uka l i ,
achawiyan
ab-abf i g
n g i l i n
a r a n
achamar
RELI GI ON (Cont i nued)
ANIMISM (Cont i nued)
Engl i sh Tagal og I l ocano S. Kalinga
/
o f f e r m gspkr i - agbuni mampart i
4 s a c r i f i c e s p syo
perform
I
r l t w a l ,
r i t e , di vi ne serem6nya
shaman
man- al i si g
/
unt r ai ned al bul ar yo albul&yo manchachawa
doct or
/ /
magic salamangka, enkant o, , sarumangka
mdhika salamangka
/
s uper nat ur al kahimAhimal3 nakaskasddaw pumapaawat
<
pos s es s pa ha r l a n, adt penkn
f
f a r f dr ay
a 1 han,
a l i p f n i n
I /
bewi t ch mahgkant o , nagamudan naaranan
makulam
I
wi t ch mangkuk4lam manggaggmud ar an
t aboo i pi nagba- mai pdr i t ngi l i n
bgwal