ISTRUKTURA NG DAYALEKTONG ILOKANO

Ni Jamaica E. Macabago

I. PANIMULA

Ang Iloko (o Iluko, Iloco, puwede ring Ilokano o Ilocano) ay isa sa mga
pangunahing wika ng Republika ng Pilipinas. Ito ang wikang gamit (lingua franca) ng
halos kabuaan ng Hilagang Luzon lalo na sa Rehiyon ng Ilocos, sa Lambak ng Cagayan
at sa maraming bahagi ng Abra at Pangasinan. Marami ring mga nagsasalita ng Iloko sa
Nueva Ecija, Tarlac, Mindoro at sa ilang lalawigan sa Mindanao.
Tinatayang may mahigit 8 milyong gumagamit ng wikang Iloko sa Pilipinas.
Maraming bahagi ng mundo, kung saan nadako at namamalagi ang mga Ilokano,
ang katatagpuan din ng malaking bahagdan ng mga nagsasalita ng Iloko katulad sa mga
estado ng Hawaii at California sa America.
Ang katawagang "Iloko" at "Ilokano" ay walang kaibhan kung ang wikang Iloko ang
tinutukoy. Ang tanging kaibahan nito ay ang wika o salita at ang taong gumagamit ng
wika o ang katutubong nagsasalita. Karaniwang Iloko o Iluko ang tawag sa wika o salita,
at Ilokano o Ilocano naman sa mga tao.
Ang wikang Iloco ngayon, bukod sa gamit nito bilang lingua franca ng Hilagang
Luzon, ay kinikilala rin bilang Heritage Language ng Estado ng Hawaii. Ito ay sa
kadahilanang nakararami sa mga Filipino-Americans ay may dugong Ilocano at sa
kadahilanan ding marami sa mga nauna nang sakada(mga Pilipinong nagpunta sa
Amerika noong panahon ng pananakop) ay dugong Ilocano at hindi nakapagsasalita ng
Tagalog. Samakatuwid, mas nakararaming Filipino-Americans ang may lahing Ilocano
at nakapagsasalita ng Ilocano, bagamat ang mga bagong henerasyon ngayon ay
marunong kahit papano sa Tagalog.
Idagdagpa diyan na sa loob ng libu-libong taon ay napayaman pa ang
bokabularyo ng wikang ito. Sa katotohanan, tinatayang ang Iloco ang pinakamatandang
wika sa Pilipinas at isa sa mga may pinakamayamang bokabularyo. Sa katotohanan,
sinasabi ng mga eksperto na ang wikang Iloco ay may kompletong bokabularyo bago pa
dumating ang mga Kastila ngunit ito'y nawala dahil sa gahum ng wikang banyaga.
Tunay na mayaman ang wikang Iloco dahil may mga salita itong panumbas sa
ibang dayuhang salita na hindi naman natutumbasan ng Tagalog, ang kinikilalang lingua
franca raw ng Pilipinas. Isa na diyan ay ang region, na tinatawag na rehiyon ng mga
Tagalog, ngunit sa mga Ilocano ay deppaar.
 Sa Honululo ngayon ay may sinimulang layunin ang mga anak at kaapuapuhan
ng mga naunang sagada. Ito ay ang pagpapalawak ng salitang Ilocano at ang
paghihikayat sa mga Ilocano sa Pilipinas na ito ay gamitin at ituro sa mga anak. Nakita
nilang nasa panganib ang wika dahil na rin sa propaganda ng mga Tagalista na
naglalayong patayin ang lahat ng wika sa Pilipinas liban sa Tagalog.

II. NILALAMAN

a. Ponolohiya ng wikang Ilokano

TSART NG MGA PATINIG
Wikang Tagalog Wikang Ilokano

BUKA NG HARAP SENTRAL LIKOD HARAP SENTRAL LIKOD

BIBIG
MATAAS i U I e , u/o
GITNA e 0 E o
MABABA a a

Ang /a/ ay maaaring binibigyang diin sa kaso ng ngiwat (bibig) at hindi binibigyang
diin sa kaso ng madi (di pupwede).

o/u at i/e
agluto- cook
luto- to cook
lutuen - to cook something
laud= /la.?ud/- west
daun=/da.’nom/- water
ubing= /u.’beng/- child

DIPTONGGO KLASTER
 maysa- isa kwarta- pera
 idiey- ito paria- ampalaya
 adlaw- araw nyiwat- bibig
 iliw- sabik adyayen- doon
 KATINIG NG MGA ILOKANO
Magkatulad lamang ang mga tunog ng katinig sa parehong wika.
Subalit kung susuriin ang wikang ilokano ay mababakas ang impluwensiya ng mga
kastila.

may tunog / h/ may tunog /z/

RELO = RELOH RELO = RE.LOZ

Glotal na may hinto /?/ Alophone/ Tril r/d , rr

aramat = [?a.ra.mat] – gamitin dara - dugo
sungbat = [sun.bat] – sagot serrek – pasok

b. Morpolohiya ng wikang Ilokano

 MGA PANANDA
1. Napan ti ama idiay eskuelahan ti anakna.
-nagpunta ang tatay sa paaralan ng anak niya.
2. Napan ti ina idiay eskuelahan ti kabsat.
-nagpunta ang nanay sa paaralan ng kapatid niya.

 PANGHALIP NA PANAO
1. Siak ti gayyen ni juan.
-ako ang kaibigan ni juan
2. Sikayo ngay?
-paano ka naman?

 PANDIWA
Reduplikasyon pag-uulit ng unlapi sa salitang ugat.

SALITANG UGAT REDUPLIKASYON

gatang - bili gatgatang - bibili
aramat - gamit ar-aramat - gagamitin
  PANGHALIP NA PAMATLIG
SPATIAL
1. Daytoy ang lalaki.
-ang lalaking ito.
2. Dayta nga imay nga ubing
-ang mga batng dumating
TEMPORAL
1. Ta lalaki
-ang lalaking iyon
2. Nabirukam ‘tay kwartam?
-nakita mo ba ang pera mo?

 PANG-ABAY
LOKASYON
ditoy- ditto
dita- diyan
sadiay- doon

 PANG- URI

Paglalapi ng Na-
Salitang- ugat kahulugan Nalapiang anyo Kahulugan
Alsem asim naalsem maasim
gasang anghang nagasang maanghang
Uyong lala nauyong malala
Paglalapi ng Ma-
lam- ek ginaw Nalam-ek maginaw
ulaw Hilo maulaw nahilo
Sakit karamdaman nasakit Masakit
Paglalapi ng A-
tiddog Haba atiddog mahaba
baba taas ababa mataas

c. SINTAKSIS

 Inkamin- papunta kasta- sabihin

III. KONKLUSYON
Masasabi kung mayaman ang dayalektong ilokano sa pililipinas
sapagkat karamihan dito ay mga dayo, na kung saan makikita mo
sakanila ang iba’t ibang paraan ng kanilang pananalita.

Hindi lamang ilokano ngunit isa lang itong kilalang tanyag na

dayalekto sa buong pilipinas. At kahit iba-iba man ang ating
dayalekto iisa parin naman ang patutunguhan ito ay ang
pambansang wika natin na Filipino.

Yon lang po at maraming salamat.