Kngt e Milosaos

Kngt e Milosaos sht vepra e par e De Rads dhe m e njohura. Me kt poem liroko-epike
nt poeti afirmohej si individualitet i fuqishm dhe origjinal. Skema e subjektit t p
oems sht e njohur n letrsin sentimentale dhe romantike, nj dashuri e kundrshtuar nga
disi. Po krij motivi t njohur De Rada i jep nj freski t jashtzakonshme. Thjeshtsia n d
kje e fabuls dhe subjektit lind iluzionin pr thjeshtsi t ides. N t vrtet, mesazhi i
epre sht kuptuar n mnyra t ndryshme nga studjuesit: disa mendojn se n qendr t poems
a patriotike, disa jan pr iden e dashuris n luft me paragjykimet shoqrore, t tjer th
qndrore sht ideja e afirmimit t dashuris si ide e madhe njerzore.
Po t analizojm me kujdes veprn, do t shohim se ideja e lufts s ndjenjs s pastr me pa
kimet e mjedisit sht tepr e fuqishme, ajo i prshkon t gjitha kngt, ajo organizon konfl
ktin e protagonistve me shoqrin dhe me rethanat, kurse ideja patriotike rrjedh n vepr
m tepr si rrym e nndheshme, e cila, megjithat, njeh shprthime t fuqishme e tronditse
dhe kjo ide bhet baz pr nj konflikt tjetr ndrmjet ndjenjs dhe detyrs: protagonisti di
her shpreh dshirn e vet pr t luftuar pr lirimin e atdheut, dshir q mbshtetet nga e
a populli si figur kolektive. Kjo dshir prleshet me ndjenjn e dashuris n vetdijen e p
agonistit dhe me vet qndrimin e s dashurs q do t`a mbaj pran vetes. Kurorzimi i ides
iotike, triumfi i ndjenjs s detyrs n shpirtin e protagonistit sht rnia e tij heroike n
uft, t cils i kushtohet nj kng e shkurtr, po tepr shprehse (sikur konflikti kryesor
e ai midis dashuris dhe mjedisit, logjikisht poema do t merrte fund me kurorzimin e
ksaj dashurie me martes). Pra, sipas mendimit ton n poem problemi patriotik dhe prob
lemi i lufts s ndjenjs me mjedisin jan ide paralele njsoj t rndsishme. Andaj edhe poe
e quante kt vepr t vet "roman dyfish lirik , meqnse ajo kish lindur nga dy shqetsime t
lla t tij. Poeti pohon nprmjet ksaj vepre dy ide: t drejtn e individit pr t qen i li
edh fatin e vet dhe pashmangshmrin e lufts s armatosur pr t liruar atdheun. Kjo ide e
ndit shprehet n vargjet kushtruese:
Erdhi dita e Arbrit!
Doemos do vdesim
n shtrat, n mos rnim
n prag t shtpive tona!

Vazhdimsi dhe thellim t ksaj ideje gjejm n vallen e grave q e prcjellin Milosaon pr l
Sjellsh ti nj ushtri fatmir,
t na i hap kto brigje
liris q borm.
Nprmjet shkatrrimit t shpejt t lumturis familjare t Milosaos, shprehet ideja se nuk m
t ket lumturi vetjake, kur atdheu sht i robruar, se detyrs s madhe t lufts pr lir
t nnshtruar do gj. Nj ide tjetr e poems sht ajo e barazis midis njerzve. Kjo pohohe
dashuris s dy t rinjve prej klasash t ndryshme, prmes figurs s bijs t Kallogres, va
rtyte t larta; po kshtu prmes prshkrimit t idealizuar t lumturis s tyre t thjesht,
ht vshtirsit materiale si dhe prmes prshkrimit, n disa vende, t jets s rnd t t v
patis q tregon autori pr ta. De Rada e shfaq veten demokrat n kt poem. Ai shpreh edhe
ilozofin e qndress morale nprmjet vargjeve t thjeshta e t madhrishme t frymzuara ng
a popullore:
Duro, zemr, duro,
si duron mali me bor

si dhe nprmjet fatit t protagonistit, q u bri ball n fillim tr pengesave q ndesh p

uar dashurin e tij dhe, m von, humbjes s tr njerzve t dashur. N zgjidhjen e dy konfl
e t poems ka njfar artificialiteti. Si pr konfliktin e par, si pr t dytin poeti prdo
te t krkuara: n rastin e par nj trmet q rrafshon Shkodrn dhe varfron Milosaon; n ra
dyt vdekjen e Rins. Megjithat, deri diku ruhet logjik e veprimit dhe e karaktereve:
edhe pas trmetit familja e Milosaos nuk heq dor nga paragjykimet, kurse vdekja e R
ins vetm e forcon ndjenjn atdhetare n shpirtin e Milosaos.
N poem prdoret forma e vetrrfimit, e dashur pr romantikt. "Kngt e Milosaos sht nj
pik i "parregullsis lirike romantike. Poema sht e ndrtuar n mnyr t till q kalimi n
tull n tjetrin sht krejt i befasishm madje kngt e poems mund t duken si vjersha t ve

Unitetin poems nuk ia jep bashkrendimi logjik i ngjarjeve prmes subjektit, por ide
ja poetike. Copzimi i poems sht n prputhje me parimet krijuese t De Rads, q poezia d
t jap kulmet e jets dhe t shfrytzoj nntekstin. Vese ky parim krijues her-her e kalo
Poezia popullore e ka ushqyer kt vepr me frymn patriotike dhe me optimizmin e natyrs
hm, t shndetshm, prmes t cilit populli kupton jetn, vdekjen, dashurin. Kjo poezi i ka
veprs figuracionin e pasur, t freskt dhe tepr origjinal si dhe metrikn ku zotron vargu
i bardh tetrroksh trokaik.
Personazhet e poems paraqiten n astin e tendosjes m t lart t mendimeve e t ndjenjave,
jen shprehje n nj lirizm t vrullshm. Poeti deprton thell n botn shpirtrore t perso
vet, e pasqyron at me larmi nuancash. Ai prshkruan po me at forc shprehse dashurin e z
jarrt t djalit ("Ve me sy shihemi, bota t prmbyset ) ashtu edhe ndjenjs s ndrojtur t
q nuk di t'ia shpjegoj as vetes s saj ("nga m'erdhi te kurmi gjith ky gzim ). Poeti sh
treguar mjeshtr n dhnien e mjedisit patriarkal t fshatit, ku vajzat nuk guxojn t dalin
nga dera, vese kur nuk jan "etrit e vrenjtur", mjedis ku sundojn thashethemet.
Milosaoja sht edhe hero lirik, edhe personazh veprues. Ai mishron heroin romantikme
bot t gjer shpirtrore q ngrihet m lart se mjedisi; njkohsisht edhe ta hero q kryen
tragjik dhe, disi zbeht, nga fundi dhe heroin lufttar. E dashura e tij. Rina, mishr
on idealin romantik t vajzs s dashuruar, bashkshortes dhe nns, po ka edhe disa tipare
reale t fshatares arbreshe. Nna e Milosaos dhe e motra jan m tepr silueta, sesa person
azhe, por q t mbeten n mendje. E para mishron aristokracin patriote dhe prandaj dallo
het si nga atdhetarizmi, ashtu edhe nga konservatorizmi. Motra e Milosaos mishron
vetmohimin e e lart dhe t heshtur t motrs pr vllan.
Vepra sht vendosur n shekullin XV, kur populli shqiptar, nn udhheqjen e Sknderbeut, i
bri ball perandoris s fuqishme osmane. Kjo vendosje sht m tepr simbolike e konveciona
(karakteret e pasqyruara dhe sfondi i prgjigjen realitetit t jets arbreshe bashkkohor
e), por poeti ka mundur t jap frymn kombtare, nprmjet filozofis, veorive t karaktere
akoneve. Sipas estetiks s De Rads poezia duhet jo vetm t paraqes me saktsi format plas
ike t gjrave, por duhet edhe t prdor dhe tingllimin muzikor, ritmin onomatopeik, pr t
prehur dika m t thell, thelbin e brendshm t gjrave. Dhe "Kngt e Milosaos", ku brendi
forma shkrihen n nj trsi t harmonishme, i mishrojn n mnyr t goditur kto parime e
jitha dukurit e realitetit jepen aty me nj dor piktori; dhe njkohsisht muzikaliteti i
vargut, ndonse mungon rima, sht i lart.

Nj element me rndsi te "Kngt e Milosaos sht natyra, pothuajse gjithnj e shkrir me n

e personazheve. Shqetsimin e djalit gjat grindjes m t dashurn ai e jep me lvizjen e d
eleve npr vath, kurse dhembjen e tij te thell pr vdekjen e gruas e jep prmes kontrasti
t me prtritjen e prhershme t natyrs.
Vepra ka nj origjinalitet t veant q i vjen nga shkrirja e mahnitjes, gzimit fminor n
itjen e bots, karakteristike pr poezin popullore, me shqetsimet, dyshimet e forta t p
oetit romantik.