HYRJE

Anoreksia mentale me se shpeshti paraqitet te femrat sesa te meshkujt, dhe ate me

shpesh ne pubertet dhe rinine e hershme. Fillimi eshte zakonisht i lidhur me deshiren
per te humbur ne peshe, per shkak te arsyeve estetike dhe narcistike, po ashtu mund ta
shkaktojne edhe streset emotive dhe shqetesimet psikike.

ANEROKSIA
Anoreksia nervore sht nj rregullim i t ushqyerit, q konsiston n rnie n pesh,
frik nga shtimi n pesh, dshir e madhe p t qndruar e dobt apo kufizim t
ngrnit. Ky problem vihet re m dendur tek grat e reja dhe vajzat adoleshente se sa te
meshkujt. Njerzit anoreksike e shohim veten gjithmone mbipesh dhe pse shpesh here
ato jane nenpeshe. Ato e peshojn veten shum shpesh, han shum pak, bjn
shum ushtrime ose e detyrojn veten q pas t ngrenit t vjellin ushqimin. Dmet q
mund t shkaktohet jan, ostoperoza, infertiliteti dhe prve t tjerave dhe demtime n
zemr. Femrave shpesh her ju ndalon cikli mestrual pr kt arsye, q vjen nga
reduktimi i sekretimit t faktoreve t lirimit t gonadotropinave(si dhe reduktimi i
sekretimit t hormoneve LH e FSH). Dm t tjera me t zakonshme, t lidhura me
reduktimin e lirimit t hormoneve t tiroides jane edhe intolerimi ndaj t fohtit,
bradikardi(zvoglim i numrit t rrahjeve t zemrs) dhe modifikim te lekures, lkura
duket e that dhe fillon t rripet, merr nj ngjyr n t verdhe pr shkak t rritje s
sasis s karotenit n gjak. Densiteti i kockave dobsohet sepse bie niveli i
estogjeneve, q stimulon osteoporozen(dobsim i kockave dhe si rrjedhim frakturohen
me shpejt) q verifikohet me shum pas menopauzs. [Cito burimet] Mund t ken anemi,
linfopeni(zvogelim i numrit te linfociteve) dhe ipoalbuminemi. Nj ndr komplikimet m
t rendesishme te anoreksise nervoze sht edhe rritja e rrezikut te aritmive t
zemrs(rregullim e i numrit t rrahjeve t zemrs) q mund t shkaktojn vdekje t
parakohshme. [Cito burimet] Shkaqet e anoreksis nuk jan zbuluar trsisht, megjithat ka
t ngjar q ato t jen sociale, psikologjike e fiziologjike.
Shkaqet nuk dihen me siguri. Tek binjakt identik mendohet t jet nj problem gjentik,
duke qen se ato preken me shpesh se binjakt jo-identik. Gjithashtu faktort kulturor
luajn nj rol n shoqrit t cilat kan nj nivel t lart t smundjeve si pasoj e
anoreksis. Prve ksaj, kjo ndodh m shpesh n mesin e atyre t prfshir n
aktivitete q vlersojn dobsimin, t tilla si atletik t nivelit t lart, modelim dhe
2

vallzimi. [1][2] Anoreksia shpesh fillon pas nj ngjarje e rnd q t ndryshoj jetn
prfshir ktu dhe stresin.
Trajtimi i anoreksi prfshin rivendosjen e nj pesh t shndetshme, trajtimin e
problemeve themelore psikologjike dhe adresimin e sjelljeve q promovojn problemin.
Ndrsa, medikamente nuk ndihmojn me shtim n pesh, ato mund t prdoren pr t
ndihmuar ankthin apo depresionin. Nj numr llojesh terapish mund t jen t
dobishme, duke prfshir nj qasje ku prindrit marrin prsipr prgjegjsin pr t
ushqyer fmijn e tyre, t njohur si terapi familjare Maudsley dhe terapi njohse t
sjelljes.[3]Disa njerz do t ken vetm nj episod t vetm dhe shrohen, ndrsa t
tjert mund t ket shum episode gjat viteve. [1] Shum komplikime prmirsohen apo
zgjidhen me rifitimin e peshs. Globalisht anoreksi sht vlersuar t ndikoj dy milion
njerz q nga deri n vitin 2013. sht vlersuar q ndodh n 0.9% n 4.3% e grave
dhe 0.2% n 0.3% t meshkujve n vendet perndimore, n nj pik n jetn e tyre.
Rreth 0.4% e femrave t reja jan t prekur n nj vit t caktuar, sht vlersuar q kjo
t ndodh dhjet her m pak tek meshkujt.

Shenjat e anoreksis nervore

Crregullim i t ngrnit gjat t cilit individi bie jashtzakonisht n pesh, pr shkak t
kufizimeve q i ve vet t ngrnit.

Ushqimi i kufizuar

Preokupimi me ushqime, kalori, reet e kuzhin, pesha trupore etj.

Mendimet posesive

Perfeksionimi

Sjelljet rituale

Ushtrimet kompluzive

Zhvillimi i dobt social

Izolimi social

Flokt e that dhe lkurs, si edhe hollim t flokve

Lodhje kronike

Ndryshim t shpjet t humorit

Intolerance ndaj t ftohtit

Shkaktaret

Ka dshmi pr faktort biologjik, psikologjik, zhvillimore, dhe sociokulturore, por shkaku

i sakt i rregullimeve n t ngrn sht i panjohur.

Biologjike

Genjetik

Komplikime obstetrike

rregullime t neuroendocrins

Infekrionet

Psikologjike
Teorit e hershme e kauzs s anoreksi duke e lidhur at me abuzim seksual n
fmijri ose familjet jofunksionale; [4][5] sht dshmi kontradiktore dhe sht i
nevojshme hulumtim m i mir-projektuar.

Sociale
Anorexia nervore sht diagnostikuar me shifra n rritje q nga viti 1950;.
dobsin dhe ndrkombtarizimit t idealeve t trupit.

[7]

[6]

rritja ka qen e lidhur me

Njerzit n profesione ku ka nj presion t

veant shoqror t qen t dobt(t tilla si modele dhe krcimtare) kan m t gjasa pr t
zhvilluar anoreksi, [citim nevojshme mjeksore] dhe ata me anoreksi kan kontakte shum m t
lart me burimet kulturore q promovojn humbjen n pesh.

Efekti i medias
Ekspozimi i vazhdueshm n media ku paraqiten idealet e trupit mund t prbj nj
faktor rreziku pr paknaqsi ndaj trupit dhe anoreksis nervore. Ideali kulturore pr
form t trupit pr burra kundrejt grave vazhdon t favorizojn grat e holla dhe atletike
dhe burrat muskulor.

Cfare thote mjekesia?

Anoreksia mentale me se shpeshti paraqitet te femrat sesa te meshkujt, dhe ate me
shpesh ne pubertet dhe rinine e hershme. Fillimi eshte zakonisht i lidhur me deshiren
per te humbur ne peshe, per shkak te arsyeve estetike dhe narcistike, po ashtu mund ta
shkaktojne edhe streset emotive dhe shqetesimet psikike.
Fillimi eshte gradual, ne te shumten e rasteve me zvogelimin sasise se ushqimit qe
konsumohet, pastaj ankohen ne problemet me tretje, fryrje te barkut etj. Thone qe nuk
kane apetit, nuk kane uri dhe ndjehen me mire kur nuk hane. Nese prinderit insistojne
ne marrjen e ushqimit, atehere mund ta hane te gjithe ushqimin, por pastaj do ta vjellin
qellimisht.
Nganjehere ndodh qe deshira per ushqim te jete e pranishme, mirepo vajza/djali me
vetedije nuk e merr ate, dhe organizmi pershtatet me kushtet e reja duke zvogeluar
nevojen per ushqim, dhe ne kete menyre vjen deri te humbja e apetitit. Pershtatja e
organizmit ne rrethanat e reja vazhdon me ndryshimin e gjendjes shpirterore, ku eshte
gjithnje me e shprehur apatia, depresioni dhe frika. Kontaktet me shoqerine dhe interesi
per gjerat qe e rrethojne, zvogelohen, ndersa raportet me prinderit jane perplot
agresivitet. Disa te rinj, sidomos vajzat, merren edhe me aktivitet fizik me qellim qe ta
shpenzojne energjine e tepert dhe ne kete menyre edhe me shume te bien ne peshe.
Anoreksine e rende dhe kronike e percjellin simptoma te ndryshme: nga dobesimi trupor
qe mund te jete drastik; tharja, plasaritja, luspimi dhe leshimi i lekures; qarkullimi i dobet
i gjakut neper ekstremitete; floket behen te thyeshme; ngadalesohet pulsi dhe paraqiten
ndryshime drastike ne pasqyren e gjakut.
Njera nga pasojat e renda eshte zvogelimi i prodhimit te hormonit folikulostimulues, qe
per pasoje ka ndryshimin e funksionit te vezoreve, atrofine e mukozes se vagines dhe
nderprerjen e menstruacioneve. Nese ky problem ndodh ne pubertet, atehere mund te
ngadalesohet edhe zhvillimi i organeve seksuale dhe rritja ne pergjithesi.
5

Disa analiza kane treguar se per shkak te mungeses se zinkut, pacientet humbin
ndjenjen e shijes, dhe per kete arsye mbeten pa apetit. Te keta te semure eshte i ulet
edhe niveli i magnezit. Pervec frikes nga konsumimi i ushqimit, personat anoreksike
kane frike edhe nga afersia emocionale dhe trupore me partnerin ose miqte. Femrat
anoreksike kane vecanerisht veshtiresi ne kontaktet dhe komunikimet me femrat tjera,
sepse trupi i tyre nuk eshte ne permasat IDEALE.

Anoreksia, dieta dhe crregullimet e ushqyerjes

Manekinet dhe bukuroshet te cilat cdo dite i shohim ne televizor dhe neper revista, ne
menyre indirekte caktojne normat e bukurise se vajzave te reja, keshtu qe nese
shqyrtojme statistikat, atehere do te verejme se gjysma e adoleshenteve deshirojne te
humbin ne peshe. Dhe ku qendron problemi?
Pesha mesatare e manekineve eshte 20% me e vogel se pesha e rekomanduar, dhe
kjo le te kuptohet se industria e modes percakton parametrat e dukjes se vajzave te reja
edhe ne jeten e perditshme.
Nese pesha e rekomanduar ne nje grupmoshe te caktuar eshte 60 kilograme,
manekinet do te kene me pak se 48 kilograme. Pse ndodh keshtu? Ekzistojne shume
pergjigje per kete, ndersa shumica e manekineve e mohojne te verteten duke thene se
eshte pasoje e predispozitave gjenetike dhe metabolizmit te shpejte. Qe ne fakt eshte
konsumimi i vetem disa gjetheve te sallates dhe ujit!
Per kete arsye nuk duhet te na cudise fakti qe punetoret shendetesore vazhdimisht po
shqetesohen per numrin e madh te vajzave te reja qe vuajne nga anoreksia.

Si ti njohim crregullimet e ushqyerjes?

Disa nga shenjat hershme:
konsumimi i sasise se vogel te ushqimit ose refuzimi i tij
humbja e shpejte ne peshe pa ndonje arsye te njohur
frika e madhe per fitim ne peshe
ushtrimet e shpeshta
ngrenia ne fshehtesi
largimi i menjehershem nga tavolina pas ngrenies dhe shkuarja ne banje
oscilime te medha ne peshe
nderprerja e menstruacioneve
-vartesia ne laksative, diuretike apo pilula dietetike

Crregullimet tjera te ushqyerjes

kane probleme kronike, sic eshte vartesia nga pilulat dietetike, laksativet, diuretiket, dietat e
ndryshme etj.
Si Bulimia nervosa eshte crregullim, i cili manifestohet me episode te shpeshta te
7

ngrenies se tepert, se paku dy here ne jave, qe percillet me vjellje te provokuara (ose

marrjen e preparateve per pastrimin menjehershem te ushqimit) nen ndikimin e
fuqishem te ndjenjes se fajit dhe turpit. Shume shpesh ndodh nderrimi ciklik i episodeve
bulimike dhe anoreksike.
Binge eating eshte forme e pakontrolluar e konsumimit te sasive te medha te ushqimit,
zakonisht fshehurazi duke mos shkaktuar vjellje.
Crregullimet e ushqyerjes jane semundje, te cilat me se sheshti paraqiten te personat
ndermjet moshave 15 dhe 30 vjec. Po ashtu, ekziston nje numer i madh prej tyre te cilet
mjekohen crregullimet e ushqyerjes?
Duke qene se shkaktaret e ketyre crregullimeve jane komplekse, edhe mjekimi eshte i
tille, dhe perfshin:
Psikoterapine
Terapine familjare
Dietoterapine psikofamiljare
Ndryshimin e sjelljes
Barnat
Problemi kryesor qendron ne faktin se vemendja e te semurit eshte e orientuar ne
menyre absolute ne kontrollimin e epshit te ngrenies dhe aktiviteteve shoqeruese, te
cilat i maskojne pasojat e pritura nga kjo sjellje (p.sh. normalisht duhet qe personi
anoreksik te jete i dobet fizikisht, ndersa ai e maskon gjendjen e vet duke qene shume
aktiv).
Me tutje, qellimi i veprimit te psikoterapise bazohet ne largimin e fokusimit nga ky
problem dhe orientimin e tij ne dicka tjeter. Meqenese individi eshte vazhdimisht i
preokupuar me kete problem, mbyllet ne boten e tij dhe interesi i tij nuk pershtatet me
ate te personave rreth tij.
Prandaj, shoqerimi, kontakti dhe kuptimi nga ana e rrethit kane rendesi te madhe ne
mjekimin e kesaj semundjeje mjaft te komplikuar.

Shndetsi: Anoreksia kurohet me hormonin e dashuris

rregullimet e t ngrnit apo anoreksia mund t trajtohet me oksitocinn
ose e njohur ndryshe edhe si hormoni i dashuris. Nj zgjidhje q mund t
ofroj nj shpres shrimi te mbi dy milion persona q vuajn nga kto
shqetsime vetm n Itali! Normalisht ky numr sht shum m i madh
nse do t llogaritej pr t gjith botn
Vlersimet jan tronditse: vetm n Itali, m shum se dy milion vajza
vuajn nga nj rregullim serioz i t ngrnit. Sipas t dhnave alarmante t
dala nga edicioni i par i fushats kundr anoreksis, pjesa m e madhe
vuan nga bulimia, 1.45 milion, ndrsa nj prqindje m e vogl, por
gjithsesi numerike, vuan nga anoreksia (750 mij gra italiane). Pr motive t
tilla, nevoja pr t gjetur nj zgjidhje nuk sht vetm e rndsishme, por
edhe urgjente. N mesin e studiuesve, t cilt jan duke punuar mbi
problemin, jan edhe ata nga Universiteti i Seulit, q duket se e mbshtesin
shpresn e tyre n t ashtuquajturin hormoni i dashuris. Oksitocina quhet
kshtu, sepse prgjithsisht ajo lshohet gjat marrdhnieve seksuale, por
prodhohet edhe gjat lindjes dhe ushqyerjes me gji. Sipas studimit, ky
hormon ndryshon funksionin e sakt t tendencs pr anoreksi, sepse ai i
jep prparsi zgjedhjes s ushqimeve me kalori t lart. Pr t arritur n
konkluzione t tilla, shkenctart i kan treguar nj grupi vajzash q vuanin
nga anoreksia imazhe ushqimi dhe dhjami trupor q fillimisht i prmonin,
ashtu si presupozohej. Pasi iu nnshtruan procedurave q prmbanin
oksitocin, mbeteshin m pak t paknaqura. Ndrkoh, nj studim tjetr i
sjell nga revista Public Library of Science ONE (PLoS ONE), kishte treguar
se si t njjtve pjesmarrsve q u ishte dhn i njjti prbrs dhe e
njjta hapje qetsuese e padmshme, u kishte ndryshuar shprehja e
fytyrs: nga t paknaqur dhe t zemruar ishin m t prirur drejt
ekspresioneve apo shprehjeve q tregonin lumturi. Krkimi yn tregon se
oksitocina redukton tendencn e pavetdijshme t pacientve pr tu
prqendruar tek ushqimi, forma e trupit dhe emocionet negative, shpjegon
Youl-Ri Kim, profesor i Universitetit Inje i Seulit n Koren e Jugut. Pr
pasoj, rezultati sugjeron ardhjen e nj opsioni t ri t trajtimit inovativ pr
pacientt me anoreksi. Studimi, i publikuar n Psychoneuroendocrinology,
9

vendos themelet pr nj qasje krejtsisht t re dhe inovative q, n afat t

gjat, ndoshta mund t ndihmoj shum vajza q t zgjidhin kto lloj
rregullimesh n t ngrn, t konsideruara si shum t rrezikshme pr
shndetin dhe jetn e atyre q jan prekur.
Si duhet ti kuptojm rregullimet e t ngrnit, si dhe n far formash
shfaqen?

rregullimet e t ngrnit karakterizohen nga prania e shtrembrimeve t

forta n sjelljen e t ngrnit. Ndr rregullimet m t shpeshta jan
anoreksia nervore, bulimia nervore, rregullime t paspecifikuara, si dhe
obeziteti. N thelb, anoreksia nervore mund t konceptohet si nj sjellje e
msuar, e cila bhet e qndrueshme nprmjet prforcimeve pozitive, q e
shoqrojn n fillimet e saj. Anoreksia nervore, e cila shfaqet me refuzimin e
mbajtjes s peshs trupore mbi peshn minimale normale, sht nj
rregullim me rrezik serioz pr jetn q nuk shkaktohet nga asnj smundje
fizike. Etimologjia e termit anoreksi, nnkupton nj humbje t rnd t
oreksit me baz emocionale, ndrsa bulimia e prejardhur nga fjalt greke
bous, q do t thot kafsh, dhe limos, q do t thot uri, sht e njohur
ndryshe edhe si sindroma e pastrimit. Origjina gjuhsore e ktyre termave
prputhet vetm n dukje me kto rregullime problematike pr individt q
i mbartin. sht interesant fakti q fjala anoreksi sht prdorim i pasakt,
pasi shum anoreksik nuk shfaqin aq humbje t forta t oreksit sesa kan
frik pr t ngrn. Si anoreksia, ashtu edhe bulimia nervore, shfaqen
zakonisht n nivelet m t ngritura t shoqrive apo te njerz pr t cilt
eleganca fizike konsiderohet e rndsishme.

10

PERMBAJTJA

HYRJE................................................................................................................1
Anoreksia nervore............................................................................................2
Shkaktaret.........................................................................................................3
Cfar thote mjeksia?..........................................................................................4
Crregullimet e ushqyerjes.............................................................................5,6,7
Anoreksia kurohet me hormonin e dashuris..................................................................8.9

11