Revista Keshilla Mjekesore 6.

Maj 2013

email: k.mjeksore@gmail.com

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Prmbajtja 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Efektet toksike t sheqerit. Rnia e presionit t gjakut. Sheqeri nuk ju hyn n pun. Skleroza Multiple dhe sistemi imunitar, risku varet nga muaji i lindjes. Prpjekja pr t ngel shtatzan. Java 1-8 e shtatzanis. Java e 9-12 e shtatzanis. Java e 13- 16 e shtatzanis. Informacione t prgjithshme rreth ushqyerjes s fmijs me qumshtin e nns. Edukimi i fmijve me shuplaka dhe britma rrit rrezikun pr kancer. Prevenimi i kariesit t dhmbve t fmijs suaj. Trupat e huaj n hund. Erizipela e hunds. Fruthi. Meningiti - nj nga shkaqet e humbjes s dgjimit. Dhimbja e koks, prdorimi i prbrsve natyral pr ta larguar. Vitamina K, 5 shnjat e rnies s nivelit t saj. Si adaptohen qarqet e stresit? Redukto Stresin-Nga kjo varet shndeti juaj. far sht zbokthi? Cilat jan simptomat e zbokthit? Si mund t trajtoni zbokthin? Kirurgjia Bariatrike. Liposucioni. Qelizat kanceroze t reveluara. Kanceri i lkurs, llojet, klinika dhe trajtimi. Problemet e tiroides t lidhura me ritmin e rregullt t zemrs. Cigaret elektrike A jan ato t dmshme apo jo?

Nr fq

4 6 8 10 11 13 14 15 17 19 21 23 24 26 28 30 32 33 36 39 42 44 46 50 52

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Shndetin tuaj e keni ju n dor dhe askush tjetr. Profilaksia shron do smundje pikrisht duke mos lejuar shfaqjen e saj Kujdesuni pr veten!
Me dashuri stafi i Keshilla Mjeksore

Revista Keshilla Mjekesore 6.

1. Efektet toksike t
sheqerit
Sa m shum informohem rreth sheqerit, aq m pak m plqen ai. Uroj tju prcjell nj mesazh t vlefshm me listimin q do u bj m posht efekteve toksike t sheqerit n organizmin ton. Me kt rast, le t prpiqemi ti ndryshojm paksa dshirat pr gjrat e mbla . 1. Prshpejton procesin e plakjes. 2. Dobson imunitetin. 3. Crregullon balancn e mineraleve n organizm. 4. Rrit kolesterolin dhe trigliceridet. 5. Faktor riskant pr smundjen e Alzheimer-it. 6. Ndikon n diabet dhe hiperglicemi. 7. Favorizon rnien dhe smundjen e mishrave t dhmbve. 8. Rrit masn trupore deri n obezitet. 9. Candidiaz- infeksion nga majaja. 10. Smundje veshkash. 11. Hiperaktivitet. 12. Ankth dhe depresion. 13. Disa tipe t ndryshme kanceresh. 14. Dobsim i shikimit. 15. Osteoporoz. 16. Smundje koronare t zemrs. 17. Kolit ulceroz dhe smundja Crohn. 18. Astm. 19. Artrit. 20. Gur n tmth dhe n veshka. 21. Disbalancim hormonal. 22. Apendisit. 23. Prkeqsim i sklerozs multiple. 24. Zvoglim i rritjes hormonale.

Revista Keshilla Mjekesore 6.

25. Emfizem (smundje afatgjat e mushkrive). 26. Ateroskleroz. 27. Dhjamosje e mlcis. 28. Konstipacion. 29. Mbajtje e urins dhe e lngjeve t tjera. 30. Dhimbje koke dhe migren.

Kto dhe shum t tjera do na bjn t reflektojm para konsumimit t rradhs, s ushqimeve me prmbajtje sheqerore.

Punoi: E. Bilali

Revista Keshilla Mjekesore 6.

2.

Rnia e presionit t gjakut? Sheqeri nuk ju hyn n pun.

far t bjm nse na bie presioni i gjakut n mnyr t papritur ? Kjo situat paraqitet kryesisht tek njerzit q vuajn nga presioni i ult i gjakut (hipotensioni). Ja se cilat jan zgjidhjet m efikase: 1. Shtrihuni duke ngritur kmbt lart, n mnyr q gjaku t rikthehet e t furnizoj zemrn ose n qoft se vndi nuk sht i prshtatshm e nuk e lejon kt lloj qndrimi, personi t shtrihet me duart prtok dhe me kmbt t ngritura pak mbi nivelin e kafazit t

krahrorit. 2. T zgjidhen apo lirohen objektet shtrnguese q personi mban t veshur, si psh: rripi i pantallonave, sytjenat apo xhinset. 3. T bhet ndonj veprim i vogl gjimnastikor si psh: tkurrja dhe lshimi ritmik i gishtave t dors. 4. T evitohen n mnyrn m absolute, n stadin e humbjes s pjesshme t ndrgjegjes, pirja e lngjeve t ndryshme sepse mund t prcillen keq posht duke prkeqsuar situatn. Vetm pasi personi sht ndrgjegjsuar dhe e ka marr veten pjesrisht, t konsumoj pak uj t

Revista Keshilla Mjekesore 6.

freskt, t ulet n pozicion ndenjur fillimisht, t bj lvizje t duarve dhe kmbve dhe m pas t ngrihet me ngadal n kmb.

Ngrnia e sheqerit apo karameleve t mbla n kto raste sht thjesht nj mit.

Punoi: E. Bilali

Revista Keshilla Mjekesore 6.

3. Skleroza Multiple
dhe sistemi imunitar, risku varet nga muaji i lindjes
M thoni n far muaji keni lindur dhe un do tiu tregoj se sa i fort sht sistemi juaj imunitar. Rezultatet e nj hulumtimi shkencor t kohve t fundit kan treguar se kush sht m n rrezik per t pasur skleroz multiple. A e dinit se muaji i lindjes mund t ndikoj shum n frocn e sistemit ton imunitar? Kjo sht zbuluar nga nj studim shkencor i kohve t fundit nga nj ekip studiuesish Britanik mbshttur nga Kshilli i Krkimeve Mjeksore i Fondacionit Italian t Sklerozs Multiple. Ai q ka lindur n nntor sht m i fort, e ndrsa ai q ka lindur n maj sht m i rrezikuar pr t pasur skleroz multiple. Studimi i botuar n Jama Neurology tregon pr nj zbulim t pazakont, q n zhvillimin e sistemit imunitar t foshnjeve prve pranis s vitamins D, mund t ndikoj edhe muaji n t cilin ka lindur bebi dhe kjo bazohet n teste biologjike t

bra tashm, nuk sht asgj fantastiko-shkencor. Por pse fmijt e lindur n maj jan m t predispozuar se ato t lindur n nntor? Smundja nuk sht asgj tjetr prvese nj veprim i sistemit imunitar q shkatrron sistemin nervor qndror. Q n t shkuarn ishte thn q muaji i lindjes ndikon n shfaqjen e ksaj smundjeje, ashtu si edhe vrtetohet nga ky studim, ku numri m i madh i t prekurve nga kjo smundje jan t lindur n muajin maj dhe numri m i vogl i t prekurve jan t lindur n muajin nntor. I gjith problemi konsiston tek vitamina D, e cila merret kur ekspozohemi n diell. Fmijt e lindur n maj kan nivel m t ulur t vitamins D dhe nivel m t lart t qelizave T autoreactive. Sreeram Ramagopalan, profesori i neuroshkencs n Barts dhe Queen Mary shpjegon zbulimin: Niveli m i lart i qelizave T autoreactive mund t

Revista Keshilla Mjekesore 6.

tregoj se prse fmijt e lindur n maj jan m t rezikuar pr t mbartur smundjen . Jan t nevojshme studimet afatgjata pr t vlersuar efektin e vitamins D tek grat shtatzna dhe ndikimin n sistemin

imunitar dhe rrezikun n shfaqjen e Sklerozs Multiple.

Punoi. K. Brajniku

Revista Keshilla Mjekesore 6.

4. Prpjekja pr t
ngel shtatzan.
Nes keni vndosur q t keni nj femij, ajo far ju duhet t bni sht nj jet e lumtur seksuale. illiam Ledger thot: Shumica e qifteve kur vendosin t ken nj fmij e nuk munden, faijn e hedhin tek steriliteti, por kjo nuk sht plotsisht e vertet nj pjes e madhe vjen edhe nga jeta seksuale jo e mir apo shum e rrall. Kuptimi i ciklit menstrual ka rndesi, por q t jeni m t sigurt shpeshtoni mardhniet tuaja seksuale brnda muaijt. Cikli mujor: do muaj lirohet nj vez nga vezorja e femrs e cila nes bie ne kontakt me spermatozoidin mundsit jan t mdha q t shkoj deri tek fekondimi. Zakonisht ovulacioni (pjekja e qelizs) ndodh 14 dit pas dits s par t priods s fundit. Nj vez mund t jetoj 12-24 or nga momenti i prodhimit t saj, ndrsa nj spermatozoid n trupin e femrs mund t jetoj 7 dit, ketu kuptojm q fekondimi mund t ndodh edhe nes qeliza vez sht pjekur pas 7 dit t mardhnis s fundit.

Seksi dhe shtatznia: Nse ju keni vendosur q t ngelni shtatzan, preferohet seks do 2-3 dit brnda nj muaij, nes e praktikoni ket mundsit jan m t mdha. Disa njerz prdorin lista t temperaturs pr t treguar ovulacionin por Ledger thot se: kjo mnyr sht e bezdishme dhe jo shum e sigurt. Sa koh duhet pr t ngel shtatzan: Nse nj femr nn 35 vjee, pas 1 viti mardhniesh seksuale t rregullta nuk ka arritur t ngel shtatzan duhet t konsultohet me ndonj mjek gjenekolog, i cili jep udhzime shtes. Gjithashtu nes ju m par kishit shtatzani ektopike (jasht mitres) apo ndonj ndrhyrje kirurgjikale q mund t kt ndikuar n fertilitetin tuaj, konsultohuni sa m par me mjekun tuaj.

Punoi: D.Zeqiraj

10

Revista Keshilla Mjekesore 6.

5. Java 1-8 e
shtatzanis.
N ket artikull do t shpjegojm se si zhvillohet bebi juaj nga java e par deri n javn e tet, pr t vazhduar me jav t tjera n artikuj t tjer. Nga java e 1-3: N t vrtet ju akoma nuk jeni shtatzn akoma prgaditeni pr ciklin e radhs kjo ndodh deri n javn e dyt nga dita e par e ciklit t fundit. N javn e tret nga dita e par e ciklit t fundit, veza e fekonduar leviz npr tubat e fallopit n drejtim t mitrs. Veza fillon si nj qeliz e vetme, e cila m pas ndahet disa her. N momentin kur arrin 100 qeliza njihet si embrion. Java e 4: N javn 4-5 embrioni rritet dhe zhvillohet brenda mitres. Tashm jan formuar qelizat e shtress s jashtme t cilat jan prgjegjse pr furnizmin e embrionit me gjak. Ndrsa qelizat e shtress s brendshme jan t radhitura n 3 shtresa, nga t cilat formohen organet e embrionit . Nga shtresa e brndshme (endoderma) formohen organet e frymmarrjes dhe gastro-intestinale (mushkrit, lukthi, zorrt, fshikza etj). Nga shtresa e mesme (mezoderma) formohet zemra, ent e gjakut, muskujt, kockat. Nga shtresa e

jashtme (ektoderma) formohet: truri, syri, sistemi nervor,

lkura, flokt. N kt jav fetusi sht i futur n nj qese nga e cila edhe mbijeton. Disa jav m von formohet placenta e cila merr prgjegjsin e ushqimit t embrionit. Embrioni sht i rrethuar nga lngu amniotik, nga edhe ushqehet. Java e 5: Java ku nna e kupton q sht shtatzn, organet e bebit tashm jan n rrug t mir t zhvillimit. N kt jav embrioni sht i gjat rreth 2mm. N kt jav sht rreziku i keqformimeve si spina bifida apo mos formimi i kockave t koks. N kt jav zemra sht e ndrtuar shum thjesht e shoqruar dhe me disa en gjaku. Java e 6: Akoma ju nuk keni nj fryrje t barkut, n kt jav gjenekologu me ultratinguj mund t

11

Revista Keshilla Mjekesore 6.

shoh zemrn e bebit tuaj. Embrioni sht i lakuar dhe ka nj bisht, kmbet dhe duart e bebit duken. Java e 7: Tani fryti juaj ka nj gjatsi prej 10mm, n kt periudh truri merr hov t madh zhvillimi, prandaj edhe kemi rritje me t madhe t koks sesa trupit t bebit, balli duket i madh, syt dhe veshet vazhdojn t zhvillohen. Veshi i brndshem ka filluar t zhvillohet ndrsa i jashtmi fillon pas disa javsh. Truri, kmbt dhe duart kan filluar t formohen e t veohen.

Java e 8: N kt jav kembt dallohen por jo gjitha pjest e tyre. Fetusi sht akoma brenda qeses amniotike, placenta sht duke u formuar, duke formuar gjithashtu vilet e saj t cilat i ndihmojn pr ngjitje n mitr. Pra embrioni akoma merr ushqimin nga qesja amniotike.

Punoi D.Zeqiraj

12

Revista Keshilla Mjekesore 6.

6.

Java 9-12 e shtatzanis.

Ta kutpojm se far po ndodh me frytin ton brnda ktyre javs 9-12. Java 9: Fytyra e fetusit sht n zhvillim e sipr, syt jan t rritur, dallohet nj pigmentim i leht. Duart dhe kmbt tashm jan t formuara, ndrsa gishterinjt dallohen letsisht. Organet e brndshme ende vazhdojn t zhvillohen. N kt jav fetusi ka nj gjatsi prej 22 mm. Java 10: Vesht jan duke u zhvilluar, kanali i veshit gjithashtu sht duke u formuar. Nse shikohet fytyra e bebes suaj me kujdes, ju mund t shikoni buzt dhe vrimat e hunds. Zemra sht plotsisht e formuar, ajo rrah 180 her n minut. Foshnja sht duke br levizje t vogla t cilat mund t shihen n ultraz.

Java 11: sht java ku fetusi dhe placenta rriten shum shpejt. Eshtrat e fytyrs jan formuar tani, gjithashtu mund t dallohen dhe gishtrinjet s bashku me thonjt. Qepallat jan t mbyllura dhe rrin t tilla pr disa muaj. Koka ende sht shum m e madhe se trupi. Java 12: sht java ku fetusi juaj sht formuar plotsisht, pra t gjitha organet tashme jan formuar, nga kjo jav e tutje vetem pjeket fruti. Ende nuk mund t ndjeni levizjet e fetusit, edhe pse ai sht duke levizur mjaft. Skeleti sht i prbr nga indi i quajtur krc.

Punoi: D.Zeqiraj

13

Revista Keshilla Mjekesore 6.

7. Java 13-16 e
shtatzanis.
Si dhe far zhvillohet n fetusin tuaj nga java 13-16 t shtatzanis: Java 13: N kt jav fetusi peshon 25gr. Tashm formohen dhe organet genitale t fetusit, por kjo nuk do t thot q mund t prcaktohet gjinia me an t ultratingullit. Java 14: Nga koka deri tek kmbt fetusi ka nj gjatsi prej 85 mm. N kt jav fetusi fillon t prtyp sasi t vogla t lngut amniotik, t cilat kalojn n stomakun e bebit. Veshkat e fetusit fillojn t punojn duke prodhuar urin, e cila derdhet n lngun amniotik. Java 15: sht java ku bebi juaj fillon t dgjoj tone q vijn nga ambjenti i jashtm apo nga zemra e nns, apo stomaku i nns. Syt fillojn t bhn t ndjeshm ndaj drits, edhe pse ende jan t mbyllur, kt drit e regjistrojn kur jasht barkut t nns sht nj burim drite i theksuar. Java 16: Muskujt e fytyrs mund t lvizin, e njkohsisht mund t

shfaqen dhe shprehejet e fytyrs por q mund ti kordinoj bebja. Sistemi nervor qndror vazhdon t zhvillohet, duke u mundsuar duarve t prkulen, duke u bashkuar me njra tjetren e kur bashkohen mund t formojn grushtin dhe t qndrojn si t tilla.

Punoi: D.Zeqiraj

14

Revista Keshilla Mjekesore 6.

8.

Informacione t prgjithshme rreth ushqyerjes s fmijs me qumshtin e nns.

Gjat shtatzanis ndodhin ndryshime strukturore pr prodhimin e qumshtit n gjinjt e nns. Bashk me lindjen, gjinjt fillojn t prodhojn qumsht. Kur bebet thithin gjirin e nns, stimuluesit e krijuar kalojn me an t nervave n trurin e nns dhe n kt mnyr stimulohen hormone q mundsojn prodhimin e qumshtit. Kto hormone kalojn nprmjet gjakut tek gjiri i nns dhe lujn rol n fillimin e prodhimit t qumshtit dhe vazhdimsin e tij. Sa m shpejt t filloj dhnia e gjirit, aq m shpejt dhe me shumic vjen qumshti i nns. Pr kt arsye nnat, pas lindjes normale duhet t fillojn t japin gji q n shtratin e lindjes. Nnat q lindin me operacionin cezarian duhet t japin gji

q pa u zgjuar plotsisht nga anestezia me ndihmn e dikujt tjetr. Nuk duhet t harroni q ushqimi m i mir pr beben tuaj sht qumshti i nns. Nuk ka dashuri si nna dhe nuk ka ushqim si qumshti i saj. Qumshti i gjirit ditt e para sht i pakt. Pr disa dit, prodhimi i qumshtit arrin pikn maksimale dhe plotson gjith nevojat e bebes, madje edhe t ujit. Bebet lindin me nj rezerv energjie dhe uji, q mjafton pr 3-4 dit. Pr kt arsye, bebes nuk i duhet dhn uj, uj me sheqer apo ushqime t ngjashme n ditt e para, meq qumshti i nns sht i pakt. Nse fmijs i jepen ushqime shtes ve qumshtit t nns n ort dhe ditt e para, ai thith m pak gjirin e nns dhe prodhimi i qumshtit ulet. sht e gabuar t pressh prodhimin e qumshtit t gjirit pa dhn gji dhe gjat ksaj kohe ta ushqesh beben me ushqime shtes. N mnyr q

15

Revista Keshilla Mjekesore 6.

qumshti i nns t jet i mjaftueshm dhe pr nj koh te gjat, bebet pas lindjes nuk duhet t marrin asnj ushqim tjetr prve qumshtit t nns. Duhet kmbngulur n dhnien

e qumshtit t gjirit. Sasia e qumshtit rritet pas lindjes n ditn e 3 dhe t 4. Prandaj, jepini gji bebes tuaj pa u shqetsuar dhe me durim. Pas lindjes, qumshti q vjen 3-4 ditt e para dhe q sht i pakt, quhet kulloshtra ose n gjuhn shkencore kolostrum. Ky qumsht ka veti t ruaj beben tuaj nga shum smundje t shkaktuara

nga mikrobet e ndryshme q mund ta prekin at q sapo lind. Bebet duhet ta marrin me patjetr kt qumsht. Hedhja dhe mos dhnia e ktij qumshti, bazuar n bestytnit e vjetra, sht nj nga gabimet m t mdha q bhet kundrejt bebes. Bebet duhen ushqyer sa her q qajn dhe sa her q krkojn t ushqehen. Nuk duhen ushqyer me orare fikse t prcaktuara rreptsisht. Nuk duhet t harroni q sa her q fmija thith gjirin e nns, aq m shum prodhohen hormonet e qumshtit dhe aq m shum shtohet sasia e tij. Disa bebe duan t flen m shum se tre or. N kt rast ato duhen zgjuar dhe nuk duhet kaluar m shum se 3 ore midis dy ushqyerjeve. Kjo vlen edhe pr natn.

Punoi: E. Bilali

16

Revista Keshilla Mjekesore 6.

9. Edukimi i fmijve
me shuplaka dhe britma rrit rrezikun pr kancer
Nj edukim i mir pr fmijt sht i rndsishm, por duhet shmangur dhuna fizike me shuplaka dhe ajo verbale me fjal. Sipas nj zbulimi t nj grupi psikologsh n Universitetin t Plymouth n Mbretriin e Bashkuar, dhuna n familje e vuajtur nga fmijt rrit shanset pr zhvillimin e disa smundjeve n mosh t rritur. Rezultatet e ktij krkimi jan publikuar n Gazetn Behavioural Medicine (shuplakat dhe britmat tek fmijt rrisin rrezikun pr kancer, astma dhe smundje kardiake). Pr t edukuar fmijt nuk ka rregulla absolute, fmijt jan t gjith t ndryshm dhe n pr ti rritur n mnyrn m t mir duhet t mundohemi t prdorim llogjikn elastike me to. Jan disa sjellje q nuk duhet t prdoren nga prindrit, pasi prvese ndikojn n gjndjen psikologjike tek fmijet, prvese nuk sjellin asgj t mir ato gjithashtu ndikojn edhe ne shndetin e fmijs tuaj. Studiuesit kan zbuluar se dnimi i ashpr tek fmijt rrit

rrezikun pr kancer, smundje t zemres dhe astma kur ato t rriten. Studimi sht rezultat i nj analize t br n Arabin Sudite, ku jan marr si subjekte studimi rreth 700 persona q i prkasin moshs 40-60 vje. Mostra q sht marr pr studim sht e prbr nga gra dhe burra, ku 250 ishin t shndetshm, 150 kishin probleme me astmen, 150 ishin diagnostikuar me kancer e 150 kishin zhvilluar smundje q lidhen me sistemin kardiovascular. T gjith pjesmarrsit u intervistuan pr pjesn e fmijris s tyre . Arabia Sudite nuk ishte nj zgjedhje rastsore, ekspertt tregojne se prdorimi i dhuns fizike dhe verbale jan si metod e pranueshme e arsimit. Michael Hyland autori i par i hulumtimit shpjegon se duke analizuar t dhnat q morn nga intervistat e bra rreth fmijris nxorn konkluzionin q subjektet q

17

Revista Keshilla Mjekesore 6.

kishin prjetuar dhun fizike dhe verable ishin m t predispozuar pr t zhvilluar kancer, pr t pasur astma dhe smundje t zemrs. Rezultatet e vrejtura jan shum t rndsishme sepse pr her t par sht demostruar q n vndet ku dhuna verbale dhe fizike jan t pranueshme nga shoqria kemi shtim t stresit dhe predispozita m t mdha pr t shfaqur kancer, astma dhe smundje kardiovaskulare. Disa kshilla pr t edukuar fmijt: Pr t edukuar fmijt pa prdorur dhun fizike dhe/ose verbale sht e rndsishme t krijohet nj marrdhnie pozitive me fmijt tan. Pr ta br kt, ne mund t aplikojm nj seri bashkveprimesh me ta duke ndjekur katr parime t prindit:

1. Individualizo objektiva educative dhe afatgjata. 2. Dgjo dhe velrso dashurin e tyre siguro pikat e referimit pr fmijt tan n do ndrveprim me ta. 3. Kuptoni se far mendojn dhe se si ata ndihen n situata t ndryshme. 4. Ndrmerrni nj veprim q synon zgjidhjen e problemeve e jo nj veprim ndshkues pr to, do tiu shrbej m shum. Kto katr parime jan komponentet thelbsore t nj marrdhnie t mir prind-fmij dhe nj disiplin pozitive.

Punoi: K. Brajniku

18

Revista Keshilla Mjekesore 6.

10.

Parandalim i kariesit t dhmbve t fmijs suaj.

Pr t mbrojtur dhmbt e fmijs suaj nga kariesi, ju sugjerojm t ndiqni hapat e mposhtm:
1. Kujdesuni pr shndetin tuaj

oral. 2. Kujdesuni pr dhmbt e fmijs suaj. Deri n moshn 12 muajsh : Pastroni gojn e fmijs suaj duke i frkuar mishrat leht me nj rrob t but. Sapo t shihni dhmbin e par t dal, filloni tia pastroni dhmbt me nj fur t but dhe uj. Pyesni dentistin e fmijs nse

duhet t prdorni dhe fluor apo jo. 12 deri n 24 muajsh: Lani dhmbt e fmijs t paktn dy her n dit. Nse dentisti rekomandon prdorimin e pasts s fluorizuar, prdorni vetm fare pak past (n madhsin e kokrrs s bizeles). Koha m e mir pr ti pastruar dhmbt sht pas mngjesit dhe para gjumit. 3. Kurr mos e vini fmijn n krevat me biberon apo me ushqim. Kjo jo vetm q ekspozon dhmbt e fmijs suaj ndaj sheqerit, por mund t vr n rrezik fmijn pr

19

Revista Keshilla Mjekesore 6.

infeksion veshi ose t mbytet. 4. Jepini fmijs biberonin vetm gjat vakteve. Mos prdorni biberonin me lngje apo gotat e prshtatura me pipza pr fmij si biberon gnjeshtar dhe t lini fmijn t qndroj me to n goj pr periudh t gjat. 5. Informohuni nse uji q pini sht i fluorizuar.Nse uji q ju pini nuk sht i tille n nivelin e duhur, dentisti i fmijs suaj do tju rekomandoj nj mnyr tjetr t marrjes s sasis s duhur t fluorit. 6. Msoni fmijn t pij nga nj got normale sa m hert q t mundeni, sidomos nga 12 deri n 15 muajsh. Pirja nga nj got normale bn m pak t mundur mbledhjen e lngjve rreth dhmbve. Gjithashtu,

gota nuk sht e mundur t mbahet n krevat . 7. Nse fmija nuk pranon t heqi biberonin apo gotat e prshtatura me pipz pr fmij, ia mbushni ato vetm me uj. 8. Mos e lejoni fmijn t haj ushqime t mbla apo ngjitse, si karamele, mblsira, makiza me sheqer, biskota, patatina etj. Kto ushqime jan shum t dmshme nse fmija i ha shum midis vakteve. Ato mund t hahen vetm gjat vaktit t ngrnies. Mundohuni ta msoni fmijn t prdor gjuhn e tij pr t pastruar dhmbt nga ushqimi menjher. 9. I jepni lngje frutash vetm prgjat vakteve dhe t limituara n 100-200 gram n dit. Gjithashtu lngjet e frutave nuk jan t rekomanduara pr fmijt nn 6 muajsh. 10. Lini nj takim te dentisti pr fmijn tuaj q para moshs 1 vjeare nse keni ndonj shqetsim apo nse keni nevoj pr m shum informacion.

Punoi: J. Canaj

20

Revista Keshilla Mjekesore 6.

11. Trupat e huaj n

hund.
Trupat e huaj mund t jen me natyr ekzogjene dhe endogjene. Ndeshen m shpesh n fmijt e vegjl t cilt kan zakon t futin objekte t ndryshme si copa letrash, fara misri, fasuleje, pjes lodrash, kopsa, etj. N disa raste trupat e huaj mund t futen n hund nprmjet koaneve veanrisht n t smurt rnd ose pas ekstubimit dhe pacientt kan t vjella. Trupat e huaj mund t jen edhe me natyr jatrogjene si garza apo pambuk, t cilt mbeten nga pakujdesia e personelit mjeksor. Kur trupi i huaj mbetet n nj nga zgavrat e hunds shkakton t tshtitura, ndrsa kur qndron pr nj koh m t gjat shkakton reaksion inflamator n hund, q shoqrohet me sekrecione mukoze dhe t qelbzuara t cilat m von jan me er t keqe. Si pasoj e ktij reaksioni inflamator, i smuri ka edhe vshtirsi n frymmarrje me hund. N fmijt e vegjl, t cilt zakonisht nuk tregojn, duhet t dyshohet pr pranin e nj trupi t huaj n hund sa her q prindrit referojn se ka rrjedhje

me er t keqe nga njra an e hunds. Kur trupi i huaj qndron pr nj koh t gjat n hund mund t shndrrohet n rinolit. Shndrrimi n rinolit sht pasoj e depozitimeve t kriprave t kaliumit dhe t magnezit q vijn nga sekrecionet e hunds dhe t lotit si dhe nga eksudati q formohet si pasoj e reaksionit inflamator. Si pasoj e ktij shndrrimi trupi i huaj rritet n madhsi, merr formn e hunds dhe e vshtirson akoma m shum frymmarrjen me hund. Diagnoza vendoset me an t ekzaminimit klinik. N rinoskopin anteriore vihen re sekrecione purulente n njrn an t hunds, pas pastrimit t t cilave vihet re trupi i huaj. N rastet kur nuk shihet trupi i huaj, n mukozn e hunds aplikohen

21

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Mjekimi konsiston n heqjen e trupit t huaj nga hunda. Kur trupat e huaj nuk jan t rrumbullakt, ata mund t hiqen me an t nj grepi ose pinc nn kontrollin e pamjes. N rast t nj trupi t madh n fillim bhet coptimi i tij dhe m pas nxjerrja pjes-pjes. Pr fmijt q nuk qndrojn gjat manipulimit, bhet heqja e trupit t huaj nn anestezi gjenerale.

dekongjestionant pr t zgjeruar zgavrn e hunds ose kalohet nj sond nprmjet hunds. Gjithashtu mund t bhet edhe grafi.

Punoi: E. Marku

22

Revista Keshilla Mjekesore 6.

12. Erizipela e
hunds.
Erizipela sht infeksion i lkurs s hunds q shkaktohet nga streptokoku beta-hemolitik dhe q mund t shfaqet pas ndonj traume t lekurs, inizioni kirurgjikal apo infeksioneve kronike t hunds dhe t sinuseve. Fillimi i smundjes sht i menjhershm dhe shfaqet me ethe, skuqje, dhimbje koke dhe njtje t lkurs q mbulon hundn. Infeksioni prve hunds mund t shtrihet edhe n fytyr sidomos n mollza dhe n buzn e siprme duke marr formn e fluturs, dhe dallohet qart nga pjesa e shndosh.

Duhet dalluar nga celuliti, i cili sht infeksion i thell i lkurs dhe i indit subkutan q shkaktohet nga stafilokoku.

Erizipela trajtohet me antibiotik kryesisht t grupit t penicilinave ose eritromicin.

Punoi: E. Marku

23

Revista Keshilla Mjekesore 6.

13. Fruthi.
Fruthi sht smundje infektive akute, q karakterizohet nga temperatur e lart 38.5, kolla, konjuktiviti , ekzantema makulo-papuloze e gjeneralizuar dhe ekzantema patognomonike. Shkaktohet nga virusi i fruthit. Smundja karakterizohet nga 3 periudha: 1. Periudha e inkubacionit: afrsisht 10-12 dit pa ndonj shenj ose simptom. 2. Periudha prodromale, zgjat 3-5 dit. Gjat periudhs prodromale temperatura rritet gradualisht n vlerat 39-39.5 pr 3-4 dite, simptomat klinike jan t ngjashme me ato t natyrs respiratore, kan koll, rinit me sekrecione seroze ose mukopurulente. Ngritja e temperaturs vihet re nj ose dy dit prpara shfaqjes s shenjave tipike respiratore. Fillimi i shenjave klinike te fruthit karakterizohet nga dobsi e prgjithshme, ethe , konjuktivit dhe koll. Konjuktiviti shoqrohet me lotim, fotofobi. Nga fundi i periudhs prodromale n mukozn e gojs dhe faqes shfaqen njollat e Koplikut, t cilat jan pika t vogla, t rregullta, me ngjyr t kuqe me qendr t bardh, dhe mund t shprndahen n mnyre te rregullt n mukozn e faqes . 3. Faza e ekzantems, makulopapuloze, shfaqet n qaf, n fytyr, n trup, n ansit, e shoqruar me temperatur t lart. Rashi fillon si makul n pjesn e siprme laterale t qafs, mbrapa veshit. Rashi bhet makulo papuloz dhe shprndahet menjher n fytyr, n krah, n pjesn e siprme t gjoksit, afrsisht brenda 24 orshit t dyt ekzantema prhapet n shpin, n abdomen dhe ditn e tret prfshin ansit e siprme dhe t poshtme. Ekzantema sht n ngjyr vishnje, kjo n.q.s. nuk kemi komplikacione zhduket n fund t javs s par deri ditn e 10. Fruthi gjithashtu mund t paraqitet me forma klinike atipike ose me forma me dekurs t veant.

24

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Komplikacionet kryesore jan: otiti media, pneumonia, encefaliti. Jep deprimim t sistemit imun, fenomene t imunitetit humoral dhe qelizor. Riaktivizon shum smundje kronike si tuberkulozi, dizanteria kronike. Sindromi nefrotik prmiresohet nga fruthi, sepse deprimohet imuniteti dhe ka prmirsime t smundjes baz. Komplikacionet neurologjike jan m t zakonshme n fruth se n smundjet e tjera ekzantematike. Mjekimi: Fruthi pa komplikacione: Nuk ka mjekim specifik pr fruthin e pakomplikuar. Gjat periudhs me temperatur prdoren lngje dhe paracetamol, regjim shtrati, dhoma t jet me lagshtir dhe e ngroht pr laringun, t ruhet nga drita n fazn e fotofobis. Kolla parandalohet me antitusiv.Sipas komplikacionit prdoren antibiotikt prkats. Parandalimi bhet me vaksinn e fruthit q bhet q n moshn 12-15 muaj.

Punoi: E. Marku

25

Revista Keshilla Mjekesore 6.

14. Meningiti - nj
shkaktar i humbjes s dgjimit.
Ti mbijetosh meningitit, qoft dhe me dgjim t dmtuar, sht nj mrekulli!!! Meningiti sht nj nga shkaqet m t frikshme dhe t rrezikshme t humbjes s dgjimit. Ai mund t ndodh n do mosh dhe shpesh mund t jet fatal. sht e mundur t shptosh jetn e pacientit me meningit duke i administruar atij antibiotik q luftojn bakterin meningit (antibiotik q nuk funksionojn pr meningitin viral). Por kta antibiotik mund t rezultojn n humbje t dgjimit, megjithse dhe vet meningiti mund t shkaktoj shurdhim. Simptomat e meningitit: Temperatur e shpejt dhe e lart. Vjellje. Dhimbje koke. Skuqje. Sensitivitet ndaj drits. Sipas Qendrs S Kontrollit Dhe Parandalimit T Smundjeve, meningiti mund t t vras brenda 48

orve ose m pak. Pr fat t mir ka nj vaksin pr dy nga tre llojet e meningitit. Personat me implante kokleare e kan t domosdoshme brjen e ksaj vaksine. Sa i shpesht sht meningiti si shkaktar i humbjes s dgjimit? Sipas nj studimi n 2005-2006 3,2% t humbjeve t plota apo t pjesshme t dgjimit t t rinjve kishin si shkaktar meningitin. Kjo e bn

meningitin si nj nga shkaqet kryesore post-natale t humbjes s dgjimit. Pr m tepr, studimet kan treguar se 10% t rasteve me meningit n vendet e zhvilluara kan prfunduar me humbje t prhershme t dgjimit. Meningiti dhe humbja e prkohshme e dgjimit

26

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Humbja e degjimit nga meningiti, ndonjher mund t jet dhe e prkohshme. N nj studim t br n Arkivat e Smundjeve s Fmijris, u vzhguan 124 fmij t diagnostikuar s fundmi me meningit dhe i u b ekzaminim audiologjik menjher dhe n vazhdimsi. N ekzaminimin e par, 21 fmij rezultuan me dgjim t humbur. Megjithat13 nga kta fmij patn nj prmirsim t diagnozs n ekzaminimet n vazhdim. Kjo do t thote se 10 % e pacientve psojn nj humbje t prkohshme t dgjimit (e rikthyeshme) dhe vetm 2.4% humbasin dgjimin n mnyr t pakthyeshme. U hipotetizua se kjo sht pr shkak t diagnostikimt dhe trajtimit t shpejt t ktyre fmijve. Pr m tepr, 48 orshi i par i smundjes pretendohet t jet koha kur fillon humbja e dgjimit dhe pikrisht n kt periudh kohore, kjo humbje sht m e trajtueshme.

Probabiliteti i humbjes s dgjimit nga meningiti. Jo do i smur me meningit humbet dgjimin. Nj studim n Britani ka arritur n prfundimin se m t rrezikuar pr t humbur dgjimin nga meningiti jan ata pacient q kan syt me ngjyr t hapur krahasuar me pacientt me sy n ngjyr t errt.

Punoi: J. Canaj

27

Revista Keshilla Mjekesore 6.

15. Dhimbja e koks,

prdorimi i prbrsve natyral pr ta larguar.
T ngrej dorn kush t paktn njhr nuk ka vuajtur nga dhimbja e koks. E dim tashm t gjith q ska asnj. Studimet tregojn q nga nj shkaktar fiziologjik, psikologjik apo idiopatik (i panjohur), t gjith t paktn nj her kemi pasur dhimbje koke. Si ta largojm at m produkte natyrale? 1. Limoni sht nj aleat i fuqishm pr t luftuar dhimbjen e koks. Shtrydhni tre feta limoni n nj filxhan caji dhe konsumojni at ngadal.

2. Molla, ka aftsin t shroj do dhimbje koke, nga fardo qoft shkaktuar ajo. Hani lkurn e modhs me pak krip pr nj jav do mngjes me stomakun bosh.

3. Ligustro (voshtr), lulet e voshtres jan ila i mir pr dhimbjen e koks e shkaktuar nga dielli. Vendos lulet n uthull dhe pastaj aplikoj mbi ball.

28

Revista Keshilla Mjekesore 6.

4. Kanella shron dhimbjen e koks t shkaktuar nga ajri i ftoht. T aplikohet mbi ball kanell e przier me uj.

5. Borziloku gjithashtu sht prdorur pr t trajtuar dhimbjen e koks.

Punoi: K. Brajniku

29

Revista Keshilla Mjekesore 6.

16. Vitamina K. 5
shnjat e rnies s nivelit t saj.
Vitamina K fillimisht njihet si favorizuese e mpiksjes s gjakut dhe e forcimit t kockave. Ajo sht e tretshme n yndyrna dhe m s shumti neglizhohet, krahasimisht me t tjera vitamina e minerale esenciale. Por, ashtu sikurse gjith vitaminat e tjera, edhe vitamina K luan nj rol vendimtar n shndetin e prditshm. Le t shikojm vlerat e saj, rndsin dhe at far ndodh nse bie niveli i ksaj vitamine. Roli kryesor sht ai n mpiksjen e gjakut. N rastin e nj plage n lkur, vitamina K ndihmon n ndalimin e gjakrrjedhjes duke nxitur agregimin e qelizave t gjakut. Gjithashtu ajo ruan n nj nivel perfekt kt shkall t mpiksjes s gjakut. Kjo gj sht e dobishme, edhe kur neve nuk kemi psuar ndonj dmtim apo plag. Arsyeja qndron tek fakti q gabimisht t mos bllokohet ndonj en gjaku n sistemin ton kardiovaskular. Ashtu sikurse kaliumi, vitamina K sht ushqyese e mass kockore. Studimet e shumta kan treguar se personat q kan prmbajtje t lart t ksaj vitamine, kan nj risk m t

reduktuar pr fraktura kockore spontane ose jo, krahasuar me personat q jan defiitar n lidhje me kt vitamin. Gjithashtu mendohet se vitamina K ndihmon n parandalimin e kalcifikimit arterial. Mungesa e vitamins K sht shum e rrall. Kjo pr dy arsye: S pari, kjo vitamin sht shum e bollshme n zarzavatet dhe erzat e gjelbrta dhe s dyti, bakteret tona intestinale e prodhojn vet vitaminn K. Prdorimi i antibiotikve si pasoj e shkatrrimit q i bjn baktereve tona, qon n rnien e nivelit t ksaj vitamine. Pes simptomat e defiencs s vitamins K n organizm jan: 1. - Gjakderdhje e traktit gastro intestinal, gingivave (mishrave t dhmbve), hemoragji e tepruar gjat menstruacioneve.

30

Revista Keshilla Mjekesore 6.

2. - Gjakrrjedhja ndodh me shum lehtsi pr shkaqe fare t vogla, sikurse sht nj grvishtje e leht. 3. - Kalcifikim i kartilagjeve. 4. - Gjakrrjedhje e pakontrolluar gjat ndrhyrjeve kirurgjikale. 5. Rrjedhje gjaku nga truri i t porsalindurve. Duke qn se bebet e porsalindura nuk kan baktere n intestin, t afta pr t prodhuar vitaminn K, merren masa pr injektimin e ksaj vitamine n mnyr q t parandalohet gjakrrjedhja. Kjo lloj ndrhyrjeje kryhet n Kanada, Amerik dhe Britanin e Madhe. Jan t shumt

skeptiket q nuk e pranojn kt lloj metode invazive. Kjo sepse dhimbja e menjhershme e shkaktuar pas lindjes si pasoj e ktij injeksioni, mund t krijoj trauma psiko-emocionale dhe distabilitet fiziologjik tek i porsalinduri .

Punoi: E. Bilali

31

Revista Keshilla Mjekesore 6.

17. Si adaptohen

qarqet e stresit?
Studiuesit n Universitetin e Institutit Neurologjik Calgary Hotchkiss kan zbuluar se qarqet e stresit n tru i nnshtrohen procesit t msimit dhe adaptimit q hert n jet. Jaideep Bains PhD dhe kolegt treguan se qarqet e stresit ishin t afta t vetakordoheshin pas kalimit t nj stresi t caktuar. Kto gjetje treguan se truri i prdor eksperiencat stresuese prgjat jets s hershme pr tu prgatitur dhe perfeksionuar pr sfidat pasuese. Grupi i studiuesve provoi ekzistencn e periudhave kohore unike q shoqrojn sfidat e shkurtra stresante, prgjate t cilave periudha adaptimi mund t rritej ose zvoglohej. Duke manipuluar rrjetet qelizore specifike, ata zbuluan aktort kryesor prgjegjs pr msimin dhe adaptimin e qarqeve stresuese n modelet e kafshve. Kto zbulime kulmuan me publikimin e 2 studimeve n vllimin online t njrs prej gazetave m t mdha botrore t neuroshkencs Nature Neuroscience. Kto gjetje treguan se sistemet q mendoheshin t ishin shum t ngurta n tru, jan n fakt

shum fleksibl, veanrishjt n jetn e hershme tha Bains, nj profesor i Departamentit t Fiziologjis dhe Farmakologjis. Duke perdorur kt informacion, studiuesit tani mund t ngren pyetje mbi lidhjet qelizore dhe molekulare midis stresit t jets s hershme dhe ndjeshmeris apo elasticitetit ndaj stresit n jetn e von. Ndjeshmria e rritur ndaj stresit sht nj faktor q predispozon pr nj sr gjendjesh shndetsore prfshir smundjet kardiake, obezitetin, diabetin dhe depresionin. Megjithse kto studime u kryen n modele kafshsh, mekanzima t ngjashm ndrmjetsojn prparimin e smundjeve edhe pr njerzit. Vzhgimet tona sigurojn nj baz t rndsishme pr hartimin e strategjive m efektive parandaluese dhe kuruese t cilat do t zvoglojn efektet e stresit dhe do t ndeshen me sfidat shndetsore t shoqeris. tha Bains.

Punoi: J. Odobashi

32

Revista Keshilla Mjekesore 6.

18. Redukto StresinNga kjo varet shndeti juaj.

Jeta sht plot sfida, kufizime, frustrime, presione dhe krkesa. Stresi sht br pjes e jets si pr adultet ashtu edhe pr fmijt. N disa rrethana, sasi t limituara stresi mund tiu ndihmojn t arrini qllimet q keni, duke iu br t rrisni performancn tuaj. Ndrkoh q stresi n doza t larta mund t jet shum i dmshm pr mendjen dhe trupin tuaj, duke uar shpesh n smundje. Prilli sht Muaji i Ndrgjegjsimit pr Stresin si edhe nj koh e mir pr t reflektuar se far shkakton tension n jetn tuaj dhe pr t ndermarr hapa n mnyr q t relaksoheni me tepr. Sipas Charles O'Dowd, MD n Highland Medical PC, Clarkstown Medical Associates dhe pjes e stafit t Nyack Hospital, edhe nse nuk mund t ndryshoni burimin e stresit tuaj, mund t liroheni n njfar mase prej tij duke ndjekur disa nga kto kshilla: Kryeni rregullisht ushtrime fizike pr t rritur lirimin e peptideve opioide natyrale simbol i mirqnies dhe

knaqsis t quajtura endorfina. Ecja, nj loj tenisi ose vrapi t gjitha kto mund tiu bjn t ndiheni m mir dhe iu ndihmojn t ndiheni m t qet.

Pr m tepr aktiviteti fizik mund t prmirsoj humorin tuaj dhe cilsin e gjumit tuaj. Gjeni 15 minuta do dit pr vete. Relaksohuni duke perdorur teknikat e frymmarrjes s thell dhe yogave.

Reflektoni mbi mnyrn se si e harxhoni kohn tuaj. Pr tre dite rresht shkruani do gj q bni dhe mendoni pr mnyra sesi mundeni ju ta prdorni m

33

Revista Keshilla Mjekesore 6.

mir ditn tuaj, q t mund t keni m tepr koh pr

ndrojtur se ju, dhe ndihmojini ata t reduktojn stresin e tyre duke folur me ta. N kt mnyr do t ndihmoni n rradh t par veten tuaj.

ushtrime fizike ose lloje t tjera aktivitetesh. Gjeni kohn pr miqt. Krkimet tregojn se njerzit q ndeshen me streset m t mdha t jets mund ti prballojn ato m me lehtsi nse gjejn mbeshtetjen e shoqris dhe t familjes.

Mos e bni zakon t pini pr tu relaksuar. Alkooli nuk e lejon trurin tuaj t hyj n gjum t thell.

Qeshni. Humori mund t jet nj nga antidott m t mir pr stresin. Ndrgjegjsohuni pr situatat stresuese, msoni sa m shum pr ato dhe planifikoni mnyra pr ti kaluar ato. Pr shembull: nse ndiheni t ndrojtur n ambiente shoqrore, mendoni t gjeni dik q t jet edhe m i

34

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Nse sht e nevojshme kerkoni ndihm. Vendet e duhura pr kt jan shrbimet sociale n pun ose mjekt.

Ndrkoh q sht joreale t mendoni se mund t liroheni nga i gjith stresi juaj, ndrmerrini kto hapa n mnyr q ta reduktoni e ta menaxhoni at. Duke provuar kto strategji, ju mund t parandaloni q stresi t sundoj jetn tuaj.

Punoi: J. Odobashi

35

Revista Keshilla Mjekesore 6.

19. far sht

zbokthi? Cilat jan simptomat e zbokthit? Si mund t trajtoni zbokthin?
Zbokthi sht nj gjndje e zakonshme, e cila karakterizohet nga kruarja dhe shkakton shfaqjen e fetzave t lkurs. N disa raste kjo mund t jet e turpshme dhe jo e leht pr tu trajtuar. Pr fat t mir, zbokthi mund t kontrollohet. N rastet e lehta personi duhet vetm t gjej nj shampo t prshtatshme e cila prmban nj pastrues t but. Kur zbokthi sht i rnd, do t jet e nevojshme nj shampo mjeksore. Qelizat e lkurs njerzore jan prgjithmon riprtrirse t vetvets. Qelizat e lkurs n lkurn e koks riprtrihen, qelizat e vjetra (t vdekura) ata shtyhen n siprfaqe t koks, dhe pastaj ata jan dbuar fije pr fije. Pr njerzit me zbokth, qelizat e reja jan prodhuar n nj norm m t shpejt, duke rezultuar n lkur duke e br m t dukshm zbokthin. Nse lkura sht e ekspozuar ndaj temperaturave ekstreme, rreziku i zhvillimit zbokthin

sht m i madh. Zbokthi mund t jet kronik (afat-gjat). Njerzit me zbokth gjithashtu mund t prjetojn irritim dhe skuqje n lkurn e koks. Disa individ me zbokth t rnd mund t ken probleme sociale apo vet pr veten. Prandaj, trajtimi mund t jet i rndsishme pr dy arsye fiziologjike dhe psikologjike. Sipas fjalorit mjeksor MediLexicons, zbokth sht: Prania e nj sasi t ndryshme t bardh apo gri n flokt e koks, pr shkak t shtresim t tepruar apo ndonj epiderm normale. Nj lkur e koks e that nuk shkakton zbokth! Nj mit - disa njerz mendojn se zbokthi i tyre sht shkaktuar nga skalpi I tyre, duke qen shum i that. Ata prpiqen t merren me kt duke mos lar flokt me shampon e tyre, apo duke mos e lar at m

36

Revista Keshilla Mjekesore 6.

shpesh, duke besuar se larja prkeqson problemin. Ky sht nj mit (jo e vrtet). Zbokthi ndryshon nga nj lkur e koks t that n at t yndyrshme.

duhet t konsultohen me mjekun e tyre. Personi mund t ket pezmatim t lkurs . Si mund t trajtoni zbokthin? Dy faktor duhet t merren parasysh kur ju trajtoni zbokthin: 1. Mosha juaj. 2.Ashprsia e zbokthin tuaj. Shampot e koks dhe prgatitjet! Shampot dhe produktet pr lkurn e koks jan n dispozicion OTC (nuk ka recet t nevojshme) gjenen n shumicn e supermarketeve, n farmaci dhe n shum dyqane. sht e rndsishme t kujtoni q pezmatimi i lkurs mund t kontrollohet, por nuk shrohet me kto produkte.

sht vlersuar se rreth 50% e njerzve n Evropn Perndimore dhe Amerikn e Veriut vuajn nga zbokthi. Zbokthi sht m shum i zakonshm n meshkuj se n femra, dhe n njerz me lkur t yndyrshme. Disa studime kan sugjeruar se dietat q jan shum t kripura, me sheqer ose djegse dhe t shoqruar nga alkooli i tepruar mund t prkeqsojn zbokthin. Zbokthi nuk kontribon n humbjen e flokve! Shumica e rasteve t zbokthit nuk krkojn nj vizit te mjeku. Megjithat, ata t cilt ende kan kruarje t koks s tyre, n qoft se pjest e koks bhen t kuqe ose t fryera, pas disa jave t vet-trajtimit

Para se t prdorni nj shampo kundr zbokthit duhet t shihni nse ju mund t hiqni ndonj pjes t zbokthit t mbuluar me lvozhg t koks suaj -

37

Revista Keshilla Mjekesore 6.

dhe duhet ta bj kt me kujdes. Nse keni arritur ta hiqni athere ato shampo do t jen m efektive. Shumica shampove kundr-zbokthit apo anti-fungale prmbajn t paktn nj nga prbrsit e mposhtm aktiv: Pyrithione zink - nj prbrs i cili ngadalson prodhimin e majave t flokve. Selen sulfur - kjo redukton prodhimin e vajrave natyrore t gjndrave tuaja q prodhon koka. Ketokonazoli - nj shum efektive anti-fungale. Shumica

e njerzve t cilt prdorin kt jan t knaqur me rezultatet. Ekspertt tregojn se shampot me kt prbrs mund t prdoren vetm tek t rinjt dhe t moshuarit. Acidet salicylice - kto ndihmojn kokn tuaj t shptoj qelizat e lkurs. Ato nuk ngadalsojn riprodhimin e qelizave t lkurs.

Punoi: D.Ukaj

38

Revista Keshilla Mjekesore 6.

20.

kirurgjia Bariatrike
Kirurgjia Bariatrike (kirurgjia e obezitetit ) sht deg e kirurgjis q merret me trajtimin kirurgjik t pacientve me obezitet patologjik. Studime t shumta afatgjat kan dokumentuar se operacioni bariatrik ofron nj reduktim t ndjeshm n rrezikun e vdekshmris dhe rrezikun e zhvillimit t smundjeve t reja t lidhura me mbipesh dhe obezitetin. Kirurgjia Bariatrike sht trajtimi i vetm n gjndje pr t prcaktuar nj humbje peshe t konsiderueshme n afat t gjat n rastin e obezitetit patologjik. Megjithat, n vetvete nuk garanton nj shrim automatik dhe t sigurt, por sot prfaqson nj mjet efektiv pr t mbshtetur nevojn dhe vendosmrin e personit pr t humbur pesh t teprt dhe t jet n gjendje t mbaj at per afat t gjat, objektivi i fundit shum i vshtir t arrihet vetm me dieta, aktivitete sportive etj. Kirurgjia Bariatrike nuk sht e keshillueshme pr t gjith pacientt dhe nuk mund t jet e nevojshme pr arsye thjesht kozmetike .Qllimi i tij kryesor sht pr t parandaluar dhe /

ose per t korrigjuar problemet mjeksore q lidhen me obezitetin. 1. Ndr krkesat kryesore per ti nnshtruar ketij operacioni jan: 2. Pacieniti t jet mbi 18 vje. 3. Dshtimi apo reagimi i paknaqshm i terapive konservative (diet, aktivitet fizik, medikamente ) 4. Nj Body Mass Index (BMI) m e madhe se ose e barabart me 40 kg / m. 5. Nj BMI mes 35 dhe 39,9 kg /m kur sht i kombinuar me nj ose m shum smundje ose me komplikacione si p.sh: diabeti mellitus tipi 2, smundje t zemrs, presion t lart t gjakut, nivele t larta t lipideve n gjak (hiperperlipidemia dhe hiperkolesterolemia) probleme nga apneja e gjumit, etj) N rastin e hemoglobins se

39

Revista Keshilla Mjekesore 6.

glukozuar (HbA1c) m e madhe se 8% 6. Pacienti duhet padyshim t mos konsumoj drog, alkool dhe duhan t paktn 6 jav para operacionit bariatrik. T gjitha ndrhyrjet e prdorura n kirurgjine bariatrike kryhen nn anestezi t prgjithshme. T gjitha operacionet mund t kryhen edhe nga kirurgjia klasike (laparotomy me prerje t murit t barkut), ose laparoscopically. Laparoskopia mund t prdoret edhe n rastet n t cilat operacionet kirurgjikale tashm jan t kryera me t dyja rrugt. N vitet e fundit, proedurat e kirurgjise bariatrike jan avancuar

zhvilluar n mnyr t qndrueshme n dekadat e fundit. Ndrhyrjet gastrorestritive. Ndrhyrjet e tipit gastrorestritive kufizojn aftsin e stomakut. Kryesisht kan veprim mekanik q kufizon futjen e ushqimit. Jan t bazuara kryesisht n ndarjen e nj pjese t vogl t stomakut t siprm (pr shembull, me vendosjen e nj unaz t fryrshme) pr t formuar nj qese t stomakut q zbrazet n pjesn e mbetur t stomakut me an t nj orifici t ngushte. Kjo kirurgji

shum n aspektin e efikasitetit dhe siguris. Proedurat kirurgjikale kryesore aktualisht n prdorim jan tre lloje dhe efektiviteti i tyre sht

zvoglon sasin e ushqimit q mund t merren n nj vakt t vetm n mnyr q t perceptojn ngopje t hershme dhe m t gjat. Rrjedhimisht, personat obez han m pak dhe humbin pesh. N kt kategori prfshijn: gastroplastika vertikale si dhe gastroplastika vertikale parciale.

40

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Ndrhyrjet e prziera Kirurgjia e przier bashkon teknikn gastrorestritive (formimi i nj qeseje t stomakut t dimensioneve t vogla), me reduktimin e thithjen e ushqimit.. Kirurgjia prfshin krijimin e nj qese t vogl te stomakut q nuk komunikon me pjesn tjetr t stomakut (ndryshe nga ajo e meparshmja), por sht e lidhur direkt me zorrn n nj distanc t ndryshueshme nga duodenumi. N kt mnyr sht anashkaluar pjesa fillestare e traktit digjestiv. Kjo prcakton nj rnie t peshs s trupit n mas t madhe duke zvogluar sasin e ushqimit t futur dhe krijimin e nj ndjenj t hershme t ngopjes. Nderhyrja nuk prfshin heqjen e ndonj pjese t stomakut dhe t zorrve . Ndrhyrjet malabsorbitive Ndrhyrjet malasorbitive reduktojn n mnyr drastike absorbimin e ushqimit dhe energjis. Proedurat kirurgjikale prfshijn nj reduktim malasorbitiv t pakthyeshm n madhsin e stomakut dhe nj

ndryshim t dukshm n procesin e tretjes. Stomaku sht i lidhur me pjesn fundore t zorrve t vogla, dhe n kt mnyr ushqimi udhton vetm ne nj pjes t vogl t traktit gastrointestinal duke ulur n mnyr t konsiderueshme thithjen e ushqimeve. Jan prgjithsisht m invazive se metodat e tjera, por i ofrojn pacientit m shum mundesi per ta ruajtur kt humbje n peshe pr m shum koh. N kt kategori prfshijn tri variante t devijimit biliopancreatik: Scopinaro klasik , varianti me heqje vertikale t stomakut (sitch duodenale) dhe variant me ruajtjen e stomakut. Efikasiteti terapeutik i kirurgjis bariatrike sht drejtprdrejt proporcionale me invasivitetin e operacionit: banding stomakut dhe variantet e saj (ndrhyrjet e tipit gastrorestritiv) kan nj efikasitet q shkon n mes t 40 dhe 60%; (ndrhyrjet t prziera) nga 60-70% dhe alternimi biliopancreatik (operacionet malasorbittive) prej 6575%.

Punoi G. Sinaimeri

41

Revista Keshilla Mjekesore 6.

21.

LIPOSUCIONI.

Liposucioni sht nj teknik kirurgjikale q konsiston n thithjen e pjess se yndyrs nnlkur nprmjet nj kanule. Liposucioni eliminon disa kg yndyr nga thithja, me prerje t vogla t pak mm dhe futje nnlkur te kanulave. Lidhur me madhsin e diametrit t kanulave jan prdorur forma t ndryshme. Aspirimi i indit djamor mund t ndodh me mjete t ndryshme: shiring aspiratore e thjesht pr t vepruar me dor. Pr m tepr ekzistojn pajisje te Liposucionit q prve se aspirojn mund t prdorin ultratingujt, dridhje, uj pr t shprndar yndyrn. Operacioni kryehet nn anestezi lokale n rast se thithen disa dhjetra ml. Disa vdekje nga kjo lloj ndrhyrjeje n t kaluarn ishin pr emboli pulmonare.

Sasia e yndyres ( dhjamit) te hequr ndryshon n varsi t rastit. Mund te flasim per steatoferez kur tejkalohen 10 litra, n kete rast ju duhet t ndiqni personin ne 2-3 ditet ne vazhdim pas operacionit. Teknika t tjera Ka edhe Liposolucion me lazer q konsiston n aspirimin e adipociteve nga nj si pipz i zakonshm, pas shprbrjes s dhjamit nga futja e nj gjilpr 1 mm e trash, pa prerje me nj bisturi, e cila lshon nj rreze lazer t ult efektet e t cilave ende nuk jan studiuar. Lazeri lshon gjatesi vale t bra posarisht pr "t qelluar " qelizat yndyrore (630nm 680nm) n mnyr t drejtprdrejt n zonn e prekur pr nj kohzgjatje duke filluar nga 10 deri n 30 minuta. Komplikacionet. Nga komplikacionet e shekullit XXI q ndodhnin pas operacionit ishin t paprfillshme, shpesh ato varen nga

42

Revista Keshilla Mjekesore 6.

zona e trupit q i nnshtrohet ndrhyrjes, pr shembull Liposucioni i lokalizuar n kyin e kmbs mbetet nj nga m t vshtirat, ku edema post-operative zgjidhet m ngadal se sa pjesa tjetr e trupit. Ndr komplikacionet prmendim ndryshimin n ngjyrn e lkurs, infeksionet, seroma. Hipotensioni

mund t shfaqet nse aspirohet t pakten 2000 ml. Nj ndrlikim i rrall sht formimi i koagulit t gjakut q mund t oj n hematoma te lokalizuara, ose emboli pulmonare.

Punoi G. Sinaimeri

43

Revista Keshilla Mjekesore 6.

22.

Qelizat kanceroze t reveluara.

Shkenctart nga Qendra pr Krkime Collaborative Manchester inflamacionit (MCCIR) kan zbuluar se pse nj medikament i veant kanceri sht aq efektiv n vrasjen e qelizave. Rezultatet e tyre mund t prdoren pr t ndihmuar hartimin e trajtimeve t kancerit n t ardhmen. Profesor Daniel Davis dhe ekipi i tij prdorn imazhe me cilsi t lart pr t hetuar se pse medikamenti rituximab sht aq efektiv n vrasjen e qelizave kanceroze B. Ai sht prdorur gjersisht n trajtimin e qelizave malignancies B, t tilla si limfoms dhe leukemia, si dhe n smundjet autoimmune, si artriti reumatik. Prdorimi i lart ka mundsuar q permes laser me baz mikroskopike studiuesit t bjn videot e procesit me t cilin rituximab q lidhet pr qeliza t smura dhe pastaj trheq qelizat e bardha t gjakut t njohura si vrass natyrore (NK) ose qelizat pr t sulmuar. Ata zbuluan se rituximab tenton q t rrij n njrn an t qelizave t kancerit, duke formuar nj

kapak dhe duke trhequr nj numr t proteinave mbi at an. Por ajo q befasoi shkenctart ishte se si kjo ndryshoi efektivitetin e qelizave vrass natyrore n shkatrrimin e ktyre qelizave t smura. Kur qeliza NK latched mbi rituximab n qeliz B kishte nj norm 80% sukses n vrasjen e qelizave. N t kundrt, kur qeliza B mungonte ky grup i proteinave n njrn an, zhduku vetm 40% . Profesor Davis thot:.. "Kto rezultate jan me t vrte t papritura . Kjo ishte e mundur pr ne q t zbulohej misteri se pse ky medikament ishte aq efektiv, nprmjet prdorimit t mikroskopit . Duke e shikuar se far ka ndodhur brenda qelizave ne mund t identifikojm qart vetm pse rituximab sht i till nj medikament efektiv - sepse tenton

44

Revista Keshilla Mjekesore 6.

q t riorganizoj qelizat kanceroze dhe ti bj at veanrisht t prirura q t zhduken ". Ai vazhdon: " Gjetjet tona tregojn se kjo sht aftsia pr polarizimin e nj qeliz duke lvizur proteinat brenda saj duhet t merren n konsiderat kur antitrupat e reja jan duke u testuar si trajtimet e mundshme pr qelizat e kancerit. Duket se ata mund t jen deri n dy her m efektiv nqoftse ata lidhen tek nj qeliz dhe riorganizohen aty. "

Pjesa m e madhe e hulumtimit pr kt studim sht kryer nga Profesor Davis, n Imperial College n Londr. Ai thot se do t p rdoret vazhdimisht kjo metod pr t hetuar imunologjin n MCCIR.

Punoi:D.Ukaj

45

Revista Keshilla Mjekesore 6.

23. Kanceri i lkurs,

llojet, klinika dhe trajtimi.
sht ndr format m t shpeshta t kancerit. Demtimet shihen me sy t lir dhe diagnostikohen shpejt. Shrimi i tyre bhet i mundshm deri n masn 90 %. Faktort e rriskut Rrezatimi ndodh ne ato subjekte lekura e te cileve nuk mbulohet mire nga pigmenti Melanine . Albinizmi. Kserodermia pigmentose. Faktort kimike . Arseniku . Hidrokarburet organike . Pamjaftueshmria imunollogjike e organizmit. 1. Karcinoma bazoqelizore. Prbjn rreth 75 % t kancereve t lkurs. Kan fillimin nga qelizat m t njjtin emr qelizat bazale t shtress s epiderms. Nuk jan shum agresive Metastazojn shum rrall,

Rriten lokalisht duke prfshir indet m posht si muskujt, nervat, kockat dhe trurin. Klinika: Shumica nuk jan t dhimbshme, kan pamjen e nj nyje t vogl.Nuk jan t inflamuar, jan t but (si dylli), jan gati-gati t tejdukshme. N maj t saj mund t shihen en gjaku t shumta. Shihen pikza me densitet t ndryshm melanine. Nyjet ulerohen dhe formojn nj korik Mund t jen m shum se nj n numr

46

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Diagnoza: Pr vendosjen e diagnozs s kancerit t lkurs merret gjithmon biopsia.

Klinika: Ka formen e nje nyje t vogl, t padhimbshme, t fort, me ngjyr t kuqe dhe me lupa t ndritshme, mund t ulerohen. Ndodhen n pjeset e zbuluara t lkurs. Kane prirjen m t ult pr metastazim(2 %). Trajtimi

Trajtimi Varet nga madhsia, thellsia, lloji dhe lokalizimi i tumorit. M e efektshme sht heqja kirurgjikale, estetika. Pr tumore t vogla mund t prdoret radio-terapia . Kombinimi Ro-terapi-kirurgji. Krio-terapia me Azot t lngshm.

T filloj shpejt veanrisht n moshat e reja. Prdorimi i pomadave me 5Fluorouracil. Nga ky trajtim realizohet shrimi i plot dhe me pak efekte kozmetike negative. Trajtimi i metastazave

2. Karcinoma spinoqelizore. Ka nisjen e vet nga epiderma, stratum spinosum, ka prirje pr metastazim t shpejt, prodhojn keratin. Gjen terren n gjndje prekanceroze si djegie, cikatrikse plage, inflamacione lkure kronike.

Kirurgji. Rrezatimi me rreze x. Kimioterapi pr nj koh t gjat (mundsisht edhe lokale). 3. Kanceri i buzs (Epitelioma)

47

Revista Keshilla Mjekesore 6.

sht m i shpesht tek burrat(95 %). Ndodh m shpesh n buzn e poshtme se sa n t siprmen. Lidhet edhe me vesin e t pirit duhan me llull ose me pip, subjekt q e mbajn cigaren n buz. Ndeshet shpesh n persona q punojne n bujqsi Faktor predispozues sht herpesi i prsritur.

N raste m t avancuara me kirurgji.

Klinika: Fillon si nje arje ose uleracion i vogl, ka buze t forta nga infiltrimi. Prekja e limfonodeve submentale ose sub maxillare ndodh n stade t vona zakonisht pas 6-9 muajsh. Diagnoza: Vendoset me biopsi. Kontigjenti m i dyshuar sht nj plag n buz q nuk shrohet n mosha t vjetra. Trajtimi Radio-terapi(radium)

4. Melanomat malinje Jan forma t rralla t kancerit t lkurs. Jan ndr format m agresive t kancereve n prgjithsi. Jan shkaku kryesor i vdekjeve nga t gjitha smundjet q prekin lekurn. Nevuset(shnjat)e pigmentuara klasifikohen si gjndja prekanceroze . Vetm 1 % e gjndjeve t tilla transformohen n melanoma malinje. N rritjen e numrit ndikojn: Qndrimet e gjata n diell. Gjat aksidenteve brthamore si ai i Cernobilit. Faktor profesionale. Klinika: Dallohen n prmasa t vogla 3-4 mm. larmia e ngjyrs, buzt e rregullta. Melanomat kan nuancat e s kuqs, t bardhs dhe blus, shpesh si nuanca t prziera me kafe ose te prdorimi i nj lupe, mund

48

Revista Keshilla Mjekesore 6.

t prcaktoj m mir nuancat e ngjyrave. Trajtimi Kirurgjikale kur sht n stade fillestare. N raste t avancuara jet gjatsia mesatare shkon nga 2-5 vjet.

Nga eksperienca mendohet se jetgjatsia lidhet edhe me tipe dhe vendosje t tumorit si n organet genitale perineum, zona perianale.

Punoi: K. Brajniku

49

Revista Keshilla Mjekesore 6.

24.

Problemet e Tiroides t lidhura me Ritmin e Crregullt t Zemrs

Studimi kohort mbi nj popullat t gjer, q tregon lidhjen midis spektrit t smundjeve t tiroides dhe riskut pr t zhvilluar nj episod t ri fibrilacioni atrial n kt grup pacientsh. Njerzit me gjendr tiroide hiperaktive (hipertiroidizm) mbartin nj risk m t madh pr zhvillimin e rregullimeve t ritmit t zemrs (njohur si fibrilacion atrial) sesa ata me funksion tiroid normal, sipas nj studimi t publikuar n British Medical Journal. N kt pik, studiuesit sugjerojn se n pacientt me hiperfunksion t tiroides fokusi duhet drejtuar drejt fibrilacionit atrial. Hipertiroidizmi ndodh kur gjendra tiroide prodhon tepric tiroksine (nj hormone i tiroides), duke shkaktuar rritje t metabolizmit dhe prshpejtim t disa prej funksioneve t trupit. Prreth 1 n 100 gra dhe 1 n 1000 burra zhvillojn hipertiroidizm n nj faz t jets s tyre dhe kjo mund t ndodh n do mosh. sht e mirnjohur se hipertiroidizmi klinik lidhet me fibrilacionin atrial, por ende nuk sht e qart nse hipertiroidizmi subklinik ka nj efekt t ngjashm. T dhnat n lidhje me riskun e fibrilacionit atrial n pacientt me tiroide hipoaktive (hipotiroidizm) jan gjithashtu t limituara. Kshtu nj grup studiuesish n Danimark vendosn t ekzaminojn riskun e fibrilacionit atrial n lidhje me gjith spektrin e smundjeve t tiroides n nj grup t gjer pacientsh. Duke prdorur regjistrat kombtar, ata identifikuan 586.460 pacient t cilt ishin konsultuar me nj mjek familjeje n Kopenhagen nga viti 2000 deri n 2010 dhe kishin br nj test t funksionit t tiroides, test ky q 50

Revista Keshilla Mjekesore 6.

mat sasin e TSH (Hormoni Stimulus i Tiroides) q qarkullon n gjak. N njerzit me hipertiroidizem niveli i TSH zakonisht sht i ult, ndrkoh q n ata me hipertiroidizm sht i lart. Prgjat nj ndjekjeje prafrsisht 5 vjet e gjysm, 17.154(3%) e pacienteve zhvilluan nj fibrilacion atrial pr her t par, 53% e t cilve ishin femra. Krahasuar me pacient me funksion normal t tiroides, risku pr fibrilacion atrial rritej me uljen e niveleve t TSH. Gjthashtu, pacientt me hipertiroidizm subklinik kan nj risk 30% m t lart pr fibrilacion atrial, ndrkoh q pacientt me hiperfunksion t tiroides kan nj risk 12% m t lart. N t kundrt, hipotiroidizmi lidhej me nj risk m t ult t fibrilacionit atrial. Autort theksuan se, edhe pse fibrilacioni atrial ishte i lidhur ngushtsisht me aktivitetin e tiroides, ata nuk provuan dot nj marrdhnie direkte shkak-pasoj. Gjithsesi, ata than se studimi i tyre ishte i pari q vlersoi lidhjen

midis gjith spektrit t smundjeve t tiroides dhe riskut pasues pr fibrilacion atrial n nj popullat pacientsh q krkojn ndihmn e par. Ata prfunduan duke shtuar se kto rezultate mbshteten n depistimin afatgjat pr fibrilacion atrial n pacientt me smundje t tiroides.

Punoi: J. Odobashi

51

Revista Keshilla Mjekesore 6.

25.

Cigaret elektrike A jan ato t dmshme apo jo?

Prdorimi i cigareve elektrike sht prhapur shum vitet e fundit. Prafrsisht dy milion njerz n Gjermani i jan kthyer ktyre llojeve t cigareve, t cilat i shohin si nj zvendsim i shndetshm i cigareve klasike. Gjithsesi, shum zera jan duke paralajmruar pr risqet shndetsore t mundshme n lidhje me cigaret elektrike, duke sugjeruar se efektet afatgjata mbeten t panjohura. Krkimet e mparshme t prezantuara n Kongresin Vjetor t 2012-s t Shoqats Europiane t Pneumologjis sugjeruan se cigaret elektrike shkaktojn dmtim t mushkris. Ato zbuluan se prdorimi i cigares elektrike rezultonte n nj rritje t rezistencs s rrugve respiratore q zgjaste pr 10 minuta. Duke drejtuar nj studim t ri t pavarur, studiuesit n Institutin Fraunhofer n Branscheig u prpoqn t trajtojn me objektivitet kt debat t ndezur. Qllimi i shkenctarve t prfshir ishte t zbulonin nse cigaret elektrike ndotin ajrin prreth apo jo, duke dmtuar kshtu jo duhanpirsit q qdrojn n ambjentet ku tymosen kto cigare. Nj cigare elektrike prbhet nga nj sprucator, nj bateri, nje bobin ngrohse dhe nj rezervuar pr likide t prdorura pr t prodhuar avull. Kto likide ngrohen n sprucator dhe m pas shndrrohen n avull n temperatura nga 65 deri 120 grad celsius. Cigaret elektrike prdoren nga duhanpirsit duke shtypur butonin ose duke i thithur. Likidet mund t jen me ose pa nikotin si edhe me aroma e shije te ndryshme psh vanilie, bajame, molle, etj. Propilen glikoli sht solventi m i zakonshm dhe krijon mjegulln e sprucuar q duket si tym kur frymnxirret. Ndryshe nga cigaret normale, t cilat prodhojn tym n menyr t vazhdueshme ndrsa duhani digjet, ekuivalentet elektrike lejojn t dalin jasht substancat e avullta vetm kur jan aktive.

52

Revista Keshilla Mjekesore 6.

Dr. Tobias Schripp, shkenctar n Fraunhofer KI dhe bashkautor i studimit tregon se N cigaret elektrike substancat e sprucuara krijojn nje aerosol substancash tejet t imta t cilat bhen edhe m t imta kur inhalohen n mushkri. Kto pjesza shum t vockla shprbhen me kalimin e kohs. N t kundrt, procesi i oksidimit dhe djegies shkarkon pjesza solide q mund t qndrojn n ajrin rrethues pr nj koh t konsiderueshme. Nuk jan gjetur nxjerrje Formaldehidesh - Ekspertt drejtuan nj seri matjesh testuese pr t ekzaminuar nxjerrjet e Prbrjeve Organike t Avullta, pjeszave ultrafine dhe formaldehideve me fokus specifik n prqndrimin, sasin dhe shprndarjen e pjeszave. Testet u kryen duke prdorur pjesmarrs n nj dhom testesh prej 8 metr kub ku u krahasuan cigaret normale me cigaret elektike t prbra nga nj numr likidesh t ndryshme. Pr t kuptuar se si shprndarja e pjeszave ndryshon me kalimin e shum minutave, dhe se si clirohet propileni i glikolit n nj koh t gjat, avulli u shkarkua direkt n dhomn e qelqit 10 litrshe. Testi u realizua me disa lloje t ndryshme

cigaresh elektrike t prbra nga i njjti likid.

N prgjithsi, emtimet e Prbrjeve Organike t Avullta dhe pjeszave ultrafine kur pihej nj cigare elektrike ishin m t ulta se emetimet ekuivalente nga nj cigare normale, tha Schripp. N vijim, studiuesi dhe kolegt ishin t paaft te gjenin ndonj emetim formaldehidi nga cigaret elektrike. Cigaret e rregullta, nga ana tjetr, tejkaluan vlerat udhzuese prej 0.1ppm (pjesza pr million) pr cilsin e ajrit t brendshm sipas krkesave t dhna t testit. Propilen glikoli n trajt avulli lshohej si nga cigaret me duhan, ashtu edhe nga cigaret elektrike. Pneumologt kan frik se ky agjent lngezues mund t ngacmoj rrugt ajrore kur inhalohet

53

Revista Keshilla Mjekesore 6.

n sasi t mdha. Schrip shpjegoi: Ndrkoh q sht e vrtet se cigaret elektrike sjellin m pak ndotje t ajrit t brndshm se cigaret me duhan, ato nuk jan plotsisht pa emetim. Si pasoj, duket e arsyeshme t shtohet se jo duhanpirsit jan t ekspozuar ndaj avujve t liruar dhe kshtu q thithja pasive e avujve sht e mundshme.

Autort gjithashtu kritikuan emrtimin dhe etiketimin e produktit q ndonjher jep informacion t paprshtatshm n lidhje me likidet e prdorura. Si pasoj, shpesh her, prdoruesit e cigareve elektrike nuk kan njohuri pr substancat e dyshuara si t dmshme.

Punoi: J. Odobashi

54

Revista Keshilla Mjekesore 6.

55