NLP

BAARININ BLM ve SANATI

muammergultekin.com

OUZ SAYGIN
MEDYA OFS
ISBN: 975-6333-78-2
Yayna Hazrlayan Tue Doansel
Editr zgr oban
Tashih Mehmet Gnyzl
i Dzen M. Vehbi mit
Kapak Mahmut Acar
Bask Sistem Matbaaclk
Davutpaa Cad. Ylanl Ayazma Sok. No: Davutpaa/istanbul Tel: 0212 482 11 01
(yaygn datm)
Ekim 2005, stanbul 1. Bask
MEDYA OFS
Defterdar Mah. Otaklar Cd. Eyp i Merkezi Kat. 4 Daire 105
Tel: 0212 612 18 18 Faks: 612 77 17
NDEKLER
TEEKKR............................................................7
NSZ....................................................................9
GR......................................................................11
BLM 1: NLP ve FAYDALARI..........................................15
BLM 2: STENLEN SONULARA ULAMAK..........27
BLM 3: NLP'NN VARSAYIMLARI..............................41
BLM 4: TEMSL SSTEMLER ve LETM ANAHTARLARI ...
BLM 5: META PROGRAMLAR ....................................79
BLM 6. DL ETKN KULLANMAK ............................93
BLM 7: KAYNAKLARA ULAMAK ..........................119
BLM 8: NSAN KARAKTERLER ve ODAK NOKTALARI ..
SONSZ..............................................................157
KAYNAKA .............":........................................159
OUZ SAYGIN_
1952 stanbul doumlu olan Ouz Saygn, bireysel ve kurumsal geliim uzman ve NLP
uygulaycsdr. stanbul ktisad ve Ticar limler Akademisi'nden mezun olmutur.
Anthony Robbins'in hocas "dnyann ilk master traineri Dr. Wyatt Woodsmall'dan eitim alarak
NLP trainer olmutur. Ayrca master trainer Robert Smith ve Debra Wylte ile almalar yapmtr.
Yazm olduu ilk kitab Negatif Limanlardan Pozitif Sulara (46. bask, Hayat Yaynlar, stanbul
2005) Avrupa'nn birok lkesinde psikologlar tarafndan Trk vatandalarna tavsiye edilen bir
eser olmutur. 4x4'lk letiim isimli eseri Hayat Yaynlar tarafndan baslmtr (1. bask 100.
000).
1986'dan beri birok radyo ve televizyon programna katlan, yzlerce dershane, kurum ve irkete
danmanlk yapan Ouz Saygn milyonlarca insana ulama frsat bulmutur.
Uzun yllar profesyonel olarak masa tenisi oynam, antrenrlk yapm ve mill takma oyuncular
yetitirmitir.
Boazii, Dokuz Eyll, Ege, Gazi, Uluda, Fatih... niversiteleri yannda altmn zerinde ilde;
Almanya, svire, Krgzistan, Avusturya gibi Orta Asya ve Avrupa'nn birok lkesinde NLP

(Zihin Dili Programlamas), letiim Becerileri, Zihin Haritalar, Alternatif Dnme Teknikleri,
Motivasyon, Anne Baba Eitimi isimleriyle 1000'in zerinde seminer vermitir.
INLPTA Uluslararas Nro Linguistik Programlama Eitmenleri Birlii yesi ve uluslararas yetkili
eitmenidir.
Eserleri:
1. Negatif Limanlardan Pozitif Sulara.
2.
Kiisel Deiim Stratejileri.
3. Baar Rehberi (Adil Mavi ile).
4. Beyin Gcn Gelitirme.
5. 4x4'lk iletiim.
6. "Deiim Rzgrlar" adl iki kaseti.
7. "Pozitif Sulara Yolculuk" adl bir eitim CD'si.
8. Hayatn inde Kiisel Geliim.
9. Hayvanlar Dnyasndan rneklerle Kiisel Geliim.
10. NLP (Baarnn Bilimi ve Sanat) ve 10 CD.
11. Hitabet ve Diksiyon (zgr oban ile).
Kitabm kendisiyle altm dokuz yandayken tantm ve vefat ettii yetmi yedi yana kadar
birok seminerime katlan, rendiklerini hayatna geiren, yazd kitaplar ve konumalarn
insanlara aktaran, pozitif dnmekten ve evresine katkda bulunmaktan vazgemeyen, son
nefesinde bile glmseyen deerli insan Sevda Hsm'a ithaf ediyorum.
www. oguzsaygn. com bilgi@oguzsaygin. com
TEEKKR
Gece yarlarna kadar sren almalarma katlanan anlayl ve fedakar eime, bu zaman zarfnda
beni ok az grebilen ocuklarm Ekrem ve Merve'ye,
Kitabn en bandan en sonuna kadar hep yanmda olan, gerek verdii fikirlerle gerekse szcklerle
kitaba ok byk katklar olan asistanm Tue Doansel ile bu almay tevik eden kymetli
anne ve babas Oya Hanm ve Timur Bey'e
Kitab batan sona inceleyen dil ve diksiyona hakimiyeti ile kullandm ifadelere yeni bir renk
katan birlikte NLP eitimleri verdiimiz ve byk hedeflere yelken atmz Trk dili ve edebiyat
retmeni zgr oban'a,
Verdii fikirlerle kitaba katkda bulunan eitim kurumumuzun genel koordinatr Sayn Nurhan
Gleryz'e, kitabn yazmnda emekleri bulunan Arzu Katrc ve Nuray Eli'ye
Bata Hseyin Ay olmak zere btn Medya Ofis ekibine teekkr ederim.
NSZ
NLP yolculuuna ho geldiniz...
dnyanza yaptnz bu yolculuk srasnda sizi hedeflerinize, isteklerinize ulatracak fikirlerle,
ilkelerle ve tekniklerle tanacak ve mkemmellie alan kapnn anahtarn elde edeceksiniz.
NLP bize ilk nce doru sorular sormay retir. Doru sorular sorarsanz doru cevaplar alrsnz.
Aldnz cevaplar sizin sorunu tesbit etmenizi salar. Tesbit ettiiniz sorunu zmek iin ise
salkl bir ruh halinde olmaya ihtiyacnz vardr. Salkl bir ruh halinde olunca da iinizdeki
byk kaynaklara ulaabilir ve sorununuzu zebilirsiniz.
NLP'nin bir sorunu zme metodolojisi hakknda unlar syleyebilirim:
Sorular Sormak. Sorunun Tesbitini Yapmak. Salkl Bir Ruh Haline Ulamak. Sahip Olduunuz
Kaynaklara Erimek.
Btn bu bilgilere dardan baktnzda nelerin sizi istediiniz yere gtrdn nelerinse
gtrmediini anlamaya balarsnz. Bylece sizi hedefinize gtren yollar kefedersiniz.
NLP uzmanlar, insanlar sahip olduklar kaynaklara ulatrrken u sorular sorarlar.
Ne yapyor Niin yapyor Nasl yapyor Ne zaman yapyor Nerede kullanyor
Hangi davran kalplar ve alkanlklar ortaya kyor

Eer siz de kendinize bu sorular sorar ve eylemlerinizle ilgili farkndalnz arttrrsanz

davranlarnzn olumlu ynde deitiini grebilirsiniz.
NLP yolculuunda baarlar dileiyle...
10
GR
Sekiz blmden oluan bu eserin birinci blmnde NLP ilminin ne olduunu, tarihesini,
almn ve faydalarn anlatmaya altk.
kinci blmde NLP'nin drt basamakl baar modeli ile insanlarn istediklerini elde etmesine
yardmc olan 5-B Kural'n rneklerle anlattk.
nc blmde NLP'nin iletiimle ve hedefe ulamakla ilgili varsaymlarndan bahsettik.
Drdnc blmde temsil sistemlerini ve iletiim anahtarlarn ayr ayr anlattktan sonra
aralarndaki ilikiyi bir tabloda gsterdik. lk defa bizim tarafmzdan ortaya konan bu tablodaki
bilgilerle iletiimin en ince ayrntlarn yakalamanz hedefledik.
Beinci blmde insanlarn karar verme, renme ve olaylara yaklamlarn anlama konusunda
ok nemli ipular veren meta programlar anlattk.
Altnc blmde dili etkin kullanmamz ve insanlarla en gzel ekilde iletiim kurmamz
salayacak
11
meta model ve milton model dil kalplarn rneklerle akladk.
Yedinci blmde sizi iinizdeki kaynaklara ulatracak iki nemli teknii ereve deitirme ve
apa atmay anlattk.
Sekizinci ve son blmde ise karakterlerin ve odak noktalarnn insan hayatnda ne gibi alglama
farkllklarna yol atn yine ilk defa tarafmzdan ortaya konan bir tabloyla anlattk.
Kitabmzda sadece NLP'nin ve kiisel geliimin metodolojisini anlatmakla kalmayp, her blmle
ilgili deneyimlere ve yklere yer vermeye altk.
Bu sekiz blm ayr ayr okuyup iyice kavradktan sonra dier blme geerseniz kitaptan daha
ok faydalanm olursunuz. Kitab bitirdiinizde,
1. NLP'nin ilke ve kavramlarn,
2. Kendimizi ve insanlar tanma sanatn,
3. NLP'nin pratik uygulamalarn renmi olacak ve bunlarn aile, i ve sosyal hayatnzda size
yeni ufuklar atn greceksiniz.
BLM 1
NLP ve FAYDALARI
12
NLP ve FAYDALARI
Nro-Linguistik-Programlama bir dier ifade ile sinir dili programlamas olarak tanmlanan NLP
hem bilinci hem de bilinaltn etkin bir ekilde kullanmak iin zihinsel srecin yeniden
yaplandrlmas tekniidir. En genel anlamda, zihni kullanma klavuzudur.
NLP insanlarn zihinlerinin iini deitirerek yaamlarn deitirebileceklerinin kefedilmesidir.
1970'lerin banda bir matematiki, psikoterapist ve bilgisayar uzman olan Richard Bandler ile bir
dil bilimci olan John Grinder'in psikoterapisti (Milton Erickson, Virginia Satir ve Gregory
Bateson) modellemesiyle ortaya kmtr. Buradan da anlald gibi NLP'nin ortaya k
mkemmelliin modellenmesiyle olmutur. O sebeple NLP'yi kiisel mkemmelliin bilim
15
ve sanatdr diye tanmlayabiliriz. NLP bal bana bir pozitif dnce sistemidir.
nsanlarn bazlar gemiteki kt olaylara taklarak hayatlarn srdrrler; bazlarysa gelecein
kayglaryla mutsuz bir hayat yaarlar. NLP, insana gemiten ders alarak bugne odaklanmay ve
gelecei planlamay reten bir bilimdir.

NLP'nin gemii temizleme teknikleri ile kiiler gemiteki kt olaylarn etkisinden kurtulup,
hedef belirleme teknikleriyle de bir misyon ve vizyon belirleyerek gelecee umutla bakarlar. Bu
sayede de gnlk hayatlarn daha pozitif yaama ansna sahip olurlar.
NLP duygu ve dncelerimizi, bizi daha iyi bir duruma getirecek ekilde kullanmann yollarn
gsterirken, i ve d iletiimimizin nasl olmas gerektiini de anlatr.
NLP'nin ok eitli kullanm yerleri vardr. Bunlardan bazlar eitim, aile ii iletiimi, salk, i
dnyas, terapi, spor ve bireysel danmanlktr. Yani hayatn her alannda NLP'yi kullanabiliriz.
NLP'NN AILIMI
Nro. Yaptmz her davran ve dncenin kayna sinir sistemimizdir.
Sinir sisteminin temeli de be duyumuzdur ve bunlar dnme biimimizle ilgilidir.
16
Lengistik (Dil). Duyu organlarmzla aldmz mesajlar sinir sistemi iin bir dil oluturmaktadr.
Dil olmadan dnceyi zihinde canlandramaz ve insanlarla iletiim kuramayz. Kendi i
iletiimimizde de dili kullanrz.
Kendimizle ve bakalaryla iletiim kurarken kullandmz kelime ve cmleler bizi mutlulua ve
baarya gtrebildii gibi byk bir umutsuzlua da srkleyebilir. Bu yzden dili etkin
kullanmak ok nemlidir.
Programlama. Beynimiz be duyumuz vastasyla saniyede binlerce veriyi alr; ancak bunlardan
sadece be ile dokuz tanesine odaklanr. Beynimizi ve dilimizi baarya ve mutlulua gtrecek
biimde programlayabiliriz. Programlama davranlarmzla ilgili bir sretir.
NLP'nin almn ematik olarak yle gsterebiliriz.
Dnme Biimi
Dili Kullanma
Davranlar
Dnme biimimiz kendimizle ve bakalaryla konuurken kullandmz dili belirler. Bunlar da
davranlarmz etkiler.
17
O halde dnme biimimizi deitirdiimizde, kullandmz dil ve kavramalar; kullandmz dil
ve kavramlar deitirdiimizde ise davranlarmz deiir. Bunu bir akrostile yle ifade
edebiliriz:
Deiimde 4-D Kural:
Dnme biimi-Dili kullanma-Davranlar-Deiim.
NLP'NN FAYDALARI
1. yi Bir letiimci Olmak. NLP, her davrann bir yaps olduunu; bu yaplar renince ya da
deitirince istediimiz sonulara ulaabileceimizi syler. Ayrca duyarllmzn, bak amzn
ve kiilerle olan iletiimimizin gelimesini salar. Bylece, kendimizle ve bakalaryla daha iyi
diyaloglar kurup, insanlar ikna etmeyi rendike daha iyi bir iletiimci olabiliriz.
On yldr birlikte altmz hafza eitimi, hzl okuma ve iletiim seminerleri veren Aykut
Akalmaz NLP ile tanmadan nce kendisini ifade edecek
18
cmleleri dahi kuramayan bir kiiydi. NLP ilkelerini ve iletiim tekniklerini rendikten sonra
uzunca bir sre bunlar hayatna geirmeye alt. imdi ise ok saydaki kiiye etkili iletiim
seminerleri veriyor.
2. Beyni Etkin Kullanmak. NLP bir meydan okumadr. nsann en byk meydan okumas ise
kendi beyninedir. NLP ile ama "beyni tarafndan ynetilen bir insan" olmaktansa "beynini yneten
bir insan" olmaktr. Bylece en byk sermayemiz olan beynimizi etkin bir ekilde kullanmay
renebiliriz.
Bir insan hangi durumda olursa olsun beynini etkin kullanabilir. Bu konuda en gzel rnek
rlanda'nn en byk yazarlarndan olan Christy Brown'dur.

Sol Ayam kitabnn yazar Christy Brown doutan felli, konuamayan ve yataa bal bir
kiiydi. yle ki sadece sol ayan hareket ettirebiliyordu. Etrafndakiler onun durumundan
mitsizdi. Fakat annesi her gn onun kulana yle sylyordu:
"Sen zihinsel zrl bir ocuk deilsin Christy, sadece zrlsn." Christy Brown alt yana
geldiinde bir gn kardei yaz tahtasnda yaz yazarken sol ayann parmaklaryla onun elindeki
tebeiri alarak tahtay karalamaya balad. Bu duruma ok aran annesi bu olaydan sonra onu her
gn altrmaya karar verdi.
Yazmay renen Christy dncelerini anlatmaya baladnda etrafndaki insanlar onun zihinsel
zrl bir insan olmadn, tam aksine beynini ok etkin
19
kullanan biri olduunu anladlar. Christy Brown yazd ilk kitab "Sol Ayam" ile yalnzca
irlanda'nn deil, dnyann en byk yazarlarndan biri olduunu kantlad.
3. Pozitif Dnmek. NLP bir pozitif dnce sistemidir. Hayata ok karamsar ve negatif bakan
biri NLP teknikleri ile bak asn deitirip, hayata pozitif bakmay ve iinde bulunduu
durumdan kp pozitif dnmeyi rahatlkla renebilir. in en gzel yan ise kiinin bunu ok
ksa bir srede ve sadece kendi kaynaklarn kullanarak elde edebilmesidir.
Metin entrk gzleri grmemesine ramen hayattan lezzet alan neeli, iyimser ve hayata, hep
pozitif bakan bir arkcdr. Ayrca kendisi ile ve insanlarla ok barktr. Bu yapya sahip olan
Metin entrk' n bir gn aya krlr ve aya sarl bir vaziyette otururken yanndan geen bir
tand ona sorar:
"Naslsn Metin, iyi misin?" Metin entrk buna yle cevap verir:
"Kr, topal idare ediyoruz abi."
4. stenmeyen Davranlar Deitirmek. NLP teknikleri ile bir takm istenmeyen davranlarmz
deitirmek ok kolaydr. Deiimler, tamamen kendi isel kaynaklarmz referans alan temsil
sistemlerimizle gerekletirildiinden ok kalc ve abuk olur.
20
MKB'de bir seminer veriyordum. NLP teknikleriyle davranlarmz rahatlkla
deitirebileceimizi sylediimde katlmclardan biri bana,
"Ouz Bey bize NLP teknikleriyle istemediimiz davranlar deitirebileceimizi sylediniz ama
siz hl sigara iiyorsunuz. Neden NLP ile bunu deitirmiyorsunuz?" dediinde ben, "imdiye
kadar bu davranm deitirmek istemiyordum, ancak bugnden itibaren bu alkanlm
brakyorum" dedim ve kendime uyguladm NLP teknikleriyle o gn sigaray braktm, on yldr
da azma sigara koymadm.
5. Hedef Belirleyip Sonu Almak. NLP ile gereklemesini istediimiz bir durumu, hayal edip
kafamzda canlandrarak btn duyu organlarmzla deneyimlediimizde hayatmzda da
gerekletirebiliriz. Bunun en gzel rneklerini spor msabakalarnda gryoruz. nk bir sporcu
o msabakay zihninde canlandrmadan gerekte asla baarl olamaz.
21
Atina olimpiyat oyunlarnda altn madalya kazanan Nurcan Taylan bir NLP uzman ile alma
yapmt. Nurcan msabakadan nce arl yzlerce defa kaldrdn hayal etmi, hatta altn
madalyay boynunda grmt. Sonuta bunu gerekte de baard ve Atina olimpiyatlarnda altn
madalyay kazand.
6. yi Bir Lider Olmak. yi bir lider olmak iin baz zelliklere sahip olmak gerekir. Esnek olmak,
iyi bir iletiimci olmak, z gven sahibi olmak, motive edici olmak gibi... te NLP, tm bunlar
bize kazandran bir rehberdir.
NLP'ye gre iyi bir lider olmak iin, ilk nce bizi snrlayan inanlardan kurtularak glendirici
inan ve tutumlara sahip olmamz gerekir. NLP hedeflediimiz liderlie en ksa zamanda
ulamamza yardmc olur.

Galatasaray futbol takm Avrupa ampiyonu olduu sene bir yl boyunca NLP eitimleri ald ve bu
almalar lider ruhlu olan Fatih Terim'in liderlik becerileriyle birleince Galatasarayn Avrupa
ampiyonluu ortaya kt.
7. z gven Kazanmak. NLP ihtiyacmz olan z gveni kazanmamzda bize yardmc olur. Bu
sayede insann istediklerini elde etmesi, kendisiyle ve evresiyle bark olmas salanr. NLP ile
bilinaltndaki atmalar zen kii snrlandrc inanlardan kurtulur ve kazand z gven
sayesinde*hedeflerine kolay yoldan ular.
Byk bir z gven sorunu ile bana gelen Seval Hanm'in ok gzel bir diksiyonu ve etkileyici bir
sesi vard. Ancak alamaktan baka hibir ey yapmyordu. Ald NLP eitimleri sonunda
kaynaklarnn farkna vard ve bunu en iyi ekilde kullanmaya karar verdi. Kendine olan gveni o
kadar artt ki, u anda ok dinlenen bir ulusal radyoda ocuk program yapmakta ve ayn zamanda o
radyonun halkla ilikiler blmnde almaktadr.
8. Fobilerden Kurtulmak. Bir ok kii korku ile fobiyi ayrt edemez. Halbuki bunlarn ikisi de ayr
eylerdir.
Bunlarn arasndaki en nemli fark, fobinin mantksz bir korku olmasdr. Mesel bir kii, iri yar
bir kpei grnce ondan rkyorsa bu korkudur. Ama kii ufack bir kpekten rkp kayorsa bu
fobidir.
te bu noktada NLP, "Fobiden Kurtulma Teknii" ile kiiye yardmc olur. Fobi tekniinin esas
kiinin zihnindeki korkutan grntleri, sesleri ve duygular anlamsz ve komik bir hale getirmek
ve bu yolla da fobileri ortadan kaldrmaktr. Bundan sonra da kii, olay bilinaltnda zd iin
fobilerden tamamen kurtulur.
Walt Disney'in de kklnden beri bir fare fobisi vard.
22
23
Walt Disney yazd hikyelerde fareleri kullanp, onlar ok sevimli bir hale getirerek bir nevi fobi
teknii uygulam ve bu fobisinden kurtulmutur.
9. Baar ve Motivasyon Tekniklerini Uygulamak. NLP bize, eitimde, i dnyasnda, kiisel
geliimde, danmanlklarda__hayatn her alannda uygulayabileceimiz baar ve motivasyon
teknikleri ile de yardmc olur. Bunu, baarl kiileri modelleyerek yapma yollarn gsterir. Ayrca
bizlere iimizde gml hazineleri bulmamzda da yardmc olur.
Bursa'dan gelerek seminerlerimize katlan, psikolojik danman ve rehber retmen Zleyha Hanm
ok gzel zellikleri olan zeki bir insand. Ancak kendini motive edecek yollar ve teknikleri
bilmiyordu. NLP seminerlerinden sonra hayatn deitiren baar ve motivasyon tekniklerini
rendi. Ve artk bunlar sadece kendisi kullanmyor, Bursa blgesindeki birok insana da bu
teknikleri reterek faydal oluyor.
10. sel Kaynaklarn ve Zihinsel Srelerin Farknda Olmak. Kii kendi isel kaynaklarnn ve
zihinsel srelerinin farkna vardnda artk nnde yeni bir ufuk alm demektir. Kiiye den
tek ey bundan sonra o ufka doru yrmektir.
BLM 2
STENLEN SONULARA ULAMAK
24
Hepimizin hayatta ulamak istedii baz sonular vardr. Fakat ne yazk ki birok insan isteklerine
ulamadan ya da bunlara nasl ulaacaklarn bilmeden, standartlarnn ok altnda bir hayat
srmektedir.
stediimiz sonulara ulamak iin beynimizin alma sistemini ok iyi bilmeli, kaynaklarmz
bilinli bir ekilde harekete geirmeliyiz. NLP'nin baar modeli bizi istediklerimize ulatracak
drt admlk pratik bir yoldur.
NLP 'nin Baar Modeli:
1. Ne istediini bilmek. Ne istediini bilmek; kiinin, kendi kaynaklarnn, engellerinin ve
evresinin farknda olarak nereye gittiini bilmesidir.

Ne istediini bilen bir insann iindeki kaynaklarn amalar dorultusunda kullanmas ve hedefine
ulamas,
27
ne istediini tam olarak bilemeyen bir insana nazaran ok daha kolay olur.
2. Duyusal keskinlik. Bir kiinin grdklerinden, iittiklerinden ve hissettiklerinden eitli
anlamlar kartarak hedefine doru gidip gitmediini anlama becerisidir.
rnein: Bir yerden bir yere giden bir uak hedefine varana kadar sadece uuunun %10'unda
rotasnda gider. Pilot, kabindeki onlarca gstergeden ve kontrol kulesinden ald geri bildirimler
sonucu hedefine ular.
Duyusal keskinlie sahip olan biri de karsndaki kiinin mimiklerinden, jestlerinden, beden
dilinden, baklarndan, ses tonundan ve ynelttii sorulardan iletiimin hangi boyutta olduunu
anlar ve gereken deiiklikleri yapar.
3. Esnek olmak. Bir konuda en az alternatif belirleyip bunlardan en doru olann seme
becerisidir. Ne istediini bilen ve duyusal keskinlii gelimi olan bir kii eer gereken yerde esnek
olmay da becerebilirse isteklerine ksa zamanda ulaabilir.
Esneklik, denemeler sonu vermedii takdirde dier alternatifleri harekete geirmemizi salayan ve
bizi her zaman iin mitsizlie ve aresizlie dmekten alkoyan bir tutumdur.
4. Hemen harekete gemek. NLP'ye gre belirlediimiz halde harekete gemediimiz hedeflerimiz
bo bir hayalden ibaret olacaktr.
Aada anlatacamz hikye bir gen kzn problemlerinden kurtularak istedii sonulara doru
ilerlemesiyle ilgilidir:
Tue Doansel hareketli, cana yakn ve gler yzl bir gen kzdr. Babas Timur Bey ise
albaylktan emekli olmu ve kendine ait prensipleri olan otoriter bir kiidir. Tue ve ailesi,
yaadklar problemlerden dolay bana gelmeden nce yedi tane psikiyatriste gitmi ve bir sonu
alamamlard.
Her ikisi de ok iyi niyetli olan bu baba kzn olaylara bak alar ok farklyd. Baba titiz ve
eletiren ynyle kendine ait birtakm kurallara sahipken; otoriter ynyle de bu kurallarn
yaplmasnda srar ediyordu. Da dnk bir yapya sahip olan Tue ise ok duygusal ama inand
eylerden asla taviz vermeyen bir karaktere sahipti. Ald illar onu kt hale sokmutu. Ama ne
illar ne de gittii yedi doktor onun babas ile olan iletiim atmalarn sona erdirebilmiti.
Yaptm almalarda nce her ikisiyle de ayr ayr iletiim kurdum. Her ikisinin de kar tarafa
esnek
28
29
olarak yaklamas gerektiini anlattm. Tue'nin katld seminerler sonunda farkmdal ve
esneklii artt. Babasyla iletiim kurma yollarn rendi. Babas Tue'nin att her adma
karlk iki adm atyordu. Tue'nin bir de panik atak problemi vard ve nce bu sorunun
zlmesi gerekiyordu. Katld NLP eitimlerinde iindeki kaynaklara ulaarak kendi sorununu
nasl zeceini rendi. Uzun sren eitimlerden sonra panik atak problemini zen Tue iin
artk vizyon ve yeni hedefler belirleme zaman gelmiti.
Tue kolej mezunu, iki yabanc dil bilen, niversitenin iletme blmn bitirmi, kltrl ve
bilgili bir gen kzd. Ama problemlerine o kadar odaklanmt ki artk bu bilgileri kullanmay
aklnn ucundan bile geirmiyordu. Kendisine motive edici bir hedef de belirlememiti.
Tue'nin Drt Basamakl Baar Formln Uygulamas
Tue NLP eitimlerinde drt basamakl baar formln rendi ve uygulamaya karar verdi.
Artk ne istediini ok iyi biliyordu. Asistanm olarak benimle birlikte almak, kitap ve CD
almalarnda bana yardmc olmak ve btn bunlar rendikten sonra eitimler vermeye
balamak, sonunda da kendi kitap ve CD'lerini karmak.
30

Duyusal keskinlii son derece gelimi olduundan grdklerinden, iittiklerinden ve

hissettiklerinden nemli dersler kararak hzla hedefine doru ilerliyordu.
Esnek olma prensibine gre balangta tecrbesizlikten kaynaklanan birok hatay artk
yapmyordu. nk onlardan ders almay biliyor ve bir yoldan hedefine gidemezse baka bir yol
deniyordu. Ayrca ald her karar derhal uygulamaya alyordu.
100.000 adet baslan, basnda ve televizyon kanallarnda tantlan 4x4'lk letiim adl son kitabm
birlikte hazrladk. Tue da dnk, alkan ve olaylara benim gibi bakan bir kii olduundan bu
almada ok baarl oldu. almalarmz ilerledike Tue'nin kendine gveni artyordu. Ayrca
babas kznn bir eyler rettiini grdke hem ok seviniyor hem de iletiimleri daha iyi bir hale
geliyordu. nk babas bilgiye ve renmeye ok nem veriyor ve kznn iyi bir yerlere
gelmesini istiyordu.
Tue uzun zamandr benimle alyor ve birok almalarmda nemli katklarda bulunuyor.
Kendisi bana en son NLP ilkelerini anlattm CD ekimlerimde ve ieriin hazrlanmasnda
yardmc oldu. Tue'nin baarsnn tm gen kzlara rnek olmasn diliyorum...
31
letiim Yoluyla nsanlardan stediiniz Sonular Elde Etmek. 5-B Kural
Hayatta hepimiz insanlardan bir eyler istiyoruz. steklerimiz madd eylerle snrl olmayp, sevgi,
sayg, hogr, paylam, gleryz, anlay gibi duygusal unsurlar da iermektedir.
Baz insanlar istedikleri eyi rahatlkla alrken, bazlar ise haklar olduu halde istediklerini
alamazlar. Bunun en byk sebebi istemesini bilememeleridir.
nsanlardan istediimizi elde etmenin yolu ba harfleri B olan be maddelik bir metodu
uygulamaktan geer. Ben buna 5-B Kural diyorum.
Bilerek. steklerinize ulamak iin ne istediinizi ok iyi bilmelisiniz.
Bilenlerden. steyeceiniz eyi bilgi sahibi olanlardan, potansiyeli olanlardan istemelisiniz.
Blerek. Birinden bir ey isterken siz de ona bir eyler vermelisiniz.
Bedenle zihin uyum iinde. Karmzdaki kiinin bizim samimi olduumuzu anlamas iin bir ey
isterken bedenimizle zihnimiz uyum iinde olmaldr.
Bulana dek. Eer bir seferde istediinizi alamazsanz baka metotlar kullanarak bir daha deneyin,
eninde sonunda istediinize ularsnz.
Aada NLP'nin drt admm ve 5-B Kural'n hayatnn her dneminde en gzel ekilde
uygulayarak isteklerine ulaan ve hayatnn son anna kadar mcadele eden kararl bir insan olan
Sevda Hsm'dan bahsetmek istiyorum:
Sevda Hsm, altm dokuz yanda bizim seminerlerimize katlan, iki evld ve torunlar olan, tek
bana yaayan dul bir bayand. renmeye olan ar ilgisi sebebiyle bir eyler renebilecei
birok seminere katlyordu.
Acbadem'deki bir seminerimde onunla karlatmzda altm dokuz yandayd. Ancak
gzlerindeki parlt ve mutluluk hayatnn baharn yaayan bir gen kznkinden farkszd. Katld
ilk seminerimde ondaki renme arzusunu grnce ondan btn seminerlerime katlmasn istedim.
Ve o seminerlerime geldike NLP ilmini renerek iselletirmeye balad.
Ayrca Sevda Hsm 5-B dediimiz kural da hayatna ok iyi uygulayan bir insand.
insanlardan ne istemesi gerektiini ve nasl istemesi gerektiini ok iyi biliyordu.
isteyecei eyleri kimlerden istemesi gerektiini ok iyi seiyordu.
Karsndaki kiiden bir eyler isterken o da karsndaki kiiye bir eyler veriyordu.
32
33
isteklerini belirtirken bedeni ve zihni her zaman uyum iindeydi.
Eer ilk seferinde isteklerine ulaamazsa farkl yollar deneyerek buna ulamaya alyordu.
Artk yetmi yanda bir asistanm vard. Her gittiim seminere benimle birlikte gidiyor,
anlattklarm dikkatle not alyor ve gereken yerlerde sze katlyordu, renme merak ve arzusu
gen insanlara rnek oluyordu. Daha sonra yava yava duygularn ve dncelerini yazmaya

balad. Ben onun yazdklarn okuduka etkileniyor ve bunlarn bir kitaba doru gittiini
dnyordum.
Sevda Hsm ne istediini ok iyi biliyordu. En byk dilei srekli olarak kendini gelitirmek,
pozitif olmak ve rendiklerini insanlarla paylamakt.
Duyusal keskinlii ok gelimiti, iletiimde karsndaki insanlar ok dikkatlice izler ve onlardan
ald geri bildirimleri ok iyi deerlendirirdi. Karsndaki insann zgn, neeli, veya. dnceli
olduunu ok abuk anlar ve onlara empatik bir ekilde yaklard. Kalibrasyonu yani insanlarn
baklarndan ve beden dillerinden anlam karma becerisi ok mkemmeldi.
Ald geri bildirimler sonucunda esnek olmasn bilirdi. Davranlarn deitirmesi gereken yerde
bunu derhal farkna varr ve gerekeni yapard.
Hi zaman kaybetmeden ald her karar uygulamaya koyard.
Gerekten de kendisi yazdklarn birletirince ortaya ok gzel bir kitap kt: 70'inde Gelen bahar.
Sevda Hanm
34
ikinci baharn yayordu ve yeniden domu gibiydi. Seminerlerime katlmaya devam ediyor,
rendiklerini insanlarla paylayordu. nsanlara verdii pozitif enerji muhteemdi.
Sekiz yllk beraberliimiz srasnda ondan ok ey rendim. Ama en nemlisi NLP'nin
varsaymlarn ilkelerini ve tekniklerini uygulayan yetmi yandaki bir insann hedefine ulamak
iin gsterdii azim ve sabrd. Yetmi alt yanda amansz bir hastala yakaland. Kemoterapiye
giderken salar dkld, ama o her zamanki gibi pozitifti. Dncelerini kelimelerle ifade
edemedii hastalnn en zor dneminde bile kendisinin "bir sava" olduunu, hayatnn son
anna kadar insanlara pozitif enerji vereceini ve onlar seveceini sanki gzleriyle sylyordu..
Ben onun 77. ya gn partisine katldmda banda iekten bir tac vard. Oturduu yerden
kalkamyordu ama yine de l l gzleriyle etrafna, "Sizi ok seviyorum" mesaj veriyordu.
Sevda Hsm bir kitap yazd ve hasta yatanda dier kitabn yazd. Ama onun asl kitab yaad
hayatyd. evresindeki insanlar, yetmi yanda son nefesini verirken dahi onun yzndeki
glmsemesini grmlerdi.
Bir zgr oban Hikyesi
Afyon'da yaptm bir seminerde tantm zgr oban adl bir edebiyat retmeni oradaki
seminerlerimde
35
beni byk bir dikkatle izledi. Ayn zamanda air olan zgr oban stanbul'a gelerek benden NLP
eitimleri ald. Bu eitimlerden sonra iirlerini zgrce iirler adl bir kitapta toplad ve arkasndan
SS iir Gibi Trke adl kitabn hazrlad. En byk hedefi sene sonra Rumelihisar'nda
binlerce kiiye iir dinletisi yapmak. Bu iir dinletisinin finalinde okuyaca uzun iiri, verdii her
seminerde insanlarla paylayor ve byk alk alyor. Bu uzun iirin birinci ve onuncu drtlklerini
sizlerle paylamak istiyorum:
Gece Yars Rubaileri
Yirmi yedi yln srnmesidir bu! Akn kalp at, ayak sesidir bu! Gzeller gzeli bir krpe
kuzuyla Bir zgr obann hikyesidir bu!
Sevda tohumlar ektim de yazdm! Geceler boyunca tektim de yazdm! Yrekten gldm m
bilemiyorum, Masaldr zannetme; ektim, ektim de yazdm!
Son olarak istediklerinize ulamak iin zgr oban adl bu gen airin kendi hayatnda kulland
ve sizin de iinize yarayacan dndm yirmi maddelik bir hedefe ulama listesini sizlerle
paylamak istiyorum:
36
Hedefinize Giden Yolda Yirmi Altn Anahtar
1. Hedefinizi netletirin.
2. Hak ettiinize inann.
3. Hafzanz glendirin.

4. Heyecannz kaybetmeyin.
5. Hevesli olun.
6. Harita ile araziyi ayrn.
7. Hayal kurun.
8. Hakknz arayn.
9. Harekete gein.
10. Hikmetli szleri okuyun.
11. Halis bir niyetiniz olsun.
12. Hesab demekten korkmayn.
13. Hzl okumay renin.
14. Hayata pozitif bakn.
15. Hatalarnzdan ders karn.
16. Hogr sahibi olun.
17. Hayr demeyi renin.
18. Herkesle uyum salamay bilin.
19. Huzuru her yerde arayn.
20. Hislerinizi kontrol edin.
37
BLM 3
NLP'NN VARSAYIMLARI
NLP, bir farkndalk ve esneklik ilmidir ve belirli ilkeler zerine kurulmutur. Ancak NLP'nin
kurucular bunlara ilkeler yerine varsaymlar demeyi uygun bulmutur. nk burada okuyucuya
verilen mesaj, "Bunlar birer varsaymdr. Uygularsanz ve inanrsanz kazanrsnz" eklindedir.
NLP'NN LETMLE LGL VARSAYIMLARI
"letiimin Anlam Aldmz Tepkidir."
letiimde yanl anlamalarn engellenmesi iin bu varsaym ok iyi kullanmalyz.
nsanlar karsndakilere kendisi iin anlaml olan bir mesaj aktarrken bunun kar taraftan da
anlalmasn ister ve kii genellikle mesajn sylemekle
41
sorumluluunun bittiini zanneder. Halbuki durum bundan daha farkldr.
nk nemli olan, iletiim sonunda bu mesajdan karmzdakinin ne anlad, ne tepki verdiidir.
stediimiz tepkiye ulaamazsak bunu baarncaya kadar tutumumuzu deitirmemiz gerekir.
letiimde karmzdakine ne verirsek tepki olarak da onu alrz. Eer insanlarla uyum salayarak
iletiim kurar ve gereken yerde de esnek davranrsak her zaman iin onlardan gzel tepkiler alrz.
Birliktelikleri boyunca birbirlerini hi krmam olan elli yllk bir kar kocay rnek
iletiimlerinden dolay dllendirmek zere bir dl trenine arrlar. Burada yal adama bu
baarl evlilii neye borlu olduklarn sorarlar. O ise, "eime sorun, nk bu iin mimar odur"
der ve ei onlara yle cevap verir:
"Nianllk dnemimizde eimin beenmediim on tane davrann bir kda yazdm ve sonra o
kd yrtp attm. Evlendikten sonra eim, beenmediim bir
42
davranta bulunduunda bu davran o ktta zaten yazyordu diyerek onu hemen affettim. Bunun
karlnda eim de bana kar gzel davranlarda bulundu. Bu sayede elli yldr onunla hibir
problemimiz olmadan bugnlere ulatk."
Bu szlerden sonra yal ift dllerini alrken salon alktan inliyordu.
"Harita Sahann Kendisi Deildir."
Elinizde bir yol haritas var. Yola kyorsunuz, fakat bir bakyorsunuz ki belediye kaz yapm ve
yol kapanm. Byle bir eyi haritada gremezsiniz. nk arazi ile harita birbirinden ok farkldr.

Tpk bunun gibi insanlar da birbirlerinden ok farkldr ve herkesin her konu ile ilgili farkl bir
haritas vardr. nsanlarla daha iyi bir iletiim salamak iin nce onlarn haritasn tesbit etmeli ve
bu farkllklara sayg duymalyz. Bu takdirde insanlarla olan ilikilerimizde problem yaamayz.
43
Bir gece havaalannda uann kalkmasn bekleyen gen bir bayan, dkkndan bir kitap ve bir
paket kurabiye ald ve bir yere oturdu. Kendisini kitabna kaptrm olmasna ramen, yannda
oturan bir adamn olabildiince cretkr bir ekilde aralarnda duran paketten birer birer
kurabiyelerini aldn farketti. inden adama ok kzd, ama yine de bir ey dememeye karar
verdi.
Bir taraftan kitabn okuyup kurabiyesini yerken, bir taraftan da gz saatteydi.
Her kurabiyeye uzandnda, adam da elini uzatyordu. Sonunda pakette tek bir kurabiye kalnca,
"Bakalm imdi ne yapacak?" dedi kendi kendine.
Adam yznde asabi bir glmseme ile son kurabiyeye uzand ve kurabiyeyi ikiye bld.
Kurabiyenin yarsn azna atarken, dier yarsn kadna verdi. Kadn kurabiyeyi adamn elinden
kapar gibi ald ve, "Bu ne terbiyesiz adam, stelik bir teekkr bile etmiyor!" diye dnd.
Hayatnda bu kadar sinirlendiini anmsamyordu. Uan kalkaca anons edilince, derin bir nefes
ald ve rahatlad. Eyalarn toplayp, k kapsna yrd. Kurabiye hrszna dnp bakmad bile.
Uaa bindi ve rahat koltuuna oturdu. Daha sonra kitabn almak zere antasna uzand. Birden
gzleri aknlkla ald. ok olmutu. nk gzlerinin nnde bir paket kurabiye duruyordu.
Kadn adamn kurabiye paketini kendi paketi zannetmi ve asl kurabiye hrsznn kendisi
olduunu anlamt.
"Kiilik ile Davran Arasnda Ayrm Yapn."
Davran kiinin dsal olarak rettii ya da katld bir etkinlik olarak tanmlanrken; kiilik iinde
miza, yetenek ve deerler gibi eyleri bulunduran ok geni bir kavramdr. Bu sebepten dolay
karmzdaki kiileri bir anlk eylemleriyle veya davranlaryla deerlendirmemeliyiz.
inebolu'ya bir tatil iin gittiimde inebolu cumhuriyet savcsndan bir teklif aldm. Kendisi benden
inebolu Cezaevi'ndeki mahkmlara bir seminer vermemi rica etti. Bu benim iin ok ilgin bir
deneyim olacakt. Hapishaneye gidip seminer vereceim salona getiimde ok duygulandm. En
az on yla mahkm olan hkmllere seminer vermeye baladmda hibiri konumak
istemiyordu. Ancak seminer ilerledike ben onlara isimleriyle hitap ediyor ve arkadaa
davranyordum. Seminer boyunca eitli eitim oyunlar oynadk, onlara yaptklar istenmeyen
davranlarn onlarn kimlikleri olmadn ve isterlerse yepyeni bir hayata balayabileceklerini
anlattm. Son olarak konumam yle bitirdim: "Siz burada bir tiyatro oyunu sergilemek iin en az
altm prova yapmsnz, ancak unu bilin ki hayatn provas yoktur." Mahkmlardan ayrlrken
salon alktan inliyordu ve ben gz yalarm tutamyordum.
44
45
"Her Davrann Altnda Olumlu Bir Niyet Yatar."
nsanlar ne yaparlarsa yapsnlar olumlu bir niyetle yaparlar. Fakat biz bunlar ilk etapta
anlamayabiliriz. rnein, bir yaknmz veya bir arkadamz bize ters ve krc bir hareket
yaptnda ona hemen tepki veririz. O kiinin davrannn ardndaki olumlu niyeti aramaz; bir nevi
"yargsz infazda" bulunuruz. Halbuki onun bu davrannn ardndaki olumlu niyeti anlarsak, onu
hemen sulama yoluna gitmez, bir uzlama yolu bulabiliriz.
Burada, "Peki, birine bakla saldran birinin de mi olumlu bir amac vardr?" diye bir soru
sorarsanz; cevabmz yine "evet" olacaktr. nk o an kii onu kendince olumlu bir ama iin
yapmtr.
nsanlarla iyi bir iletiim kurmak istiyorsak karmzdaki kii, ne yaparsa yapsn, tepki vermeden
evvel o kiinin davranlarnn ardndaki olumlu niyete bakmal ve ondan sonra gereken tepkiyi
vermeliyiz. nk bir kiinin ne yaptndan daha nemli olan, bunu niin yaptdr.

Hapisten yeni km olan eski bir mahkmun hapishanede senelerce emek vererek yetitirdii Kito
adl stn yetenekli bir karncas vardr. Bir gn bu mahkm tahliye olur ve Kito'yu alarak bir
kafeteryaya gelir. Maksad zgrlnn tadn karmaktr.
46
Adam masaya oturur ve kibrit kutusunu aarak Kito'yu dar karr. Kito masann zerinde takla
atar ve adam ne derse harfiyen yapar. Bu srada kafeteryann garsonu sipari almak zere adama
doru yaklamaktadr ve eski mahkmun dncesine gre Kito insanlara ilk ovunu yapma
frsatn yakalamtr. Garson Kito'nun ovunu grnce ok olacakt/'. Fakat durum hi de sand
gibi olmaz. Garson masaya yaklap da adamn yannda karncay grnce hzla ve byk bir
mahcubiyetle elindeki bezi alr ve "Affedersiniz beyefendi" diyerek Kito'yu ezer.
"En Esnek Olan Kii Sistemi Kontrol Eder."
yi bir lider, iyi bir retmen, iyi bir anne, iyi bir baba, iyi bir e olmann anahtar hep esneklikten
geer. Esnekliin bir olayla ilgili en az alternatif bularak bunlarn en uygununu seme becerisi
olduundan bahsetmitik.
Esneklik asla dn vermek deil; olaylara daha mantkl ve daha olumlu zmler bulmaktr. Bir
sistemi kontrol eden kii de en ok alternatife sahip olan kiidir.
47
Bilgisayar sektrnn en tannm ve deerli kurulularndan IBM' in kurucusu olan Tom Watson'
un ilgin bir eleman yetitirme anlay vardr.
Watson' un fikirlerine sayg duyup, takdir ettii en yakn yardmclarndan biri irkete "10 milyon
dolar" maliyet getiren bir hata yapar ve znt iinde W Watson'a, "zgnm, ne syleseniz
haklsnz. Bu durumda istifa etmemi isterseniz, tabii ki" deyince, Watson olay gayet
soukkanllkla karlar ve, "aka m yapyorsun?" deyip yle devam eder:
"Sadece yeterince tecrbe kazanman iin 10 milyon dolar gerekiyormu, biz de onu harcadk"
"Davranlar Yapldklar Durum ve Ortama Gre Deerlendirilir."
Davranlarmz d dnyaya gnderdiimiz mesajlar; bakalar tarafndan grlen ve duyulan
eylemlerimizdir. Davranlarn, bir buz dann grnen taraf; amalar, kimlik, beceriler, inanlar
ve deerlerin de buz dann alt olduunu syleyebiliriz.
Davranlar adaptasyondan, yani bulunulan ortama uyum salamaktan ibarettir. Bu uyumu salama
becerisini gsterenler, en iyi iletiimcilerdir.
Bir ortamda uygun olan bir davranmzn baka bir ortama uymayabileceini bilerek hareket
etmeliyiz.
48
Bu durumda dier ortamn gerektirdii davran bulup, o ortama uyum salamaya almalyz.
Aada kendisini baarya gtren metotlar evinde de uygulamaya alan bir babann yaad
olay sizinle paylamak istiyorum:
Metin Bey son derece baarl, uzun yllar Almanya' da alm ve Alman disiplinini tm hayatna
yerletirmi olan bir ynetici ve olu Mustafa ise son derece neeli, popler bir lise son snf
rencisi idi.
Metin Bey i hayatnda alt bu disiplini evde de uygulamak istiyordu.. Ancak onun bu tutumu
olunu ok rahatsz ediyordu. nk Mustafa zgrlne ok dkn bir ocuktu.
Benden danmanlk istediklerinde Mustafa SS'ye hazrlanyordu ve imtihana iki ay kalmt.
Anne ve babasna ona sorumluluk vererek serbest brakmalarn ve kendi programn kendisinin
yapmas gerektiini syledim. Aslnda ben ona deil, anne ve babasna danmanlk yapyordum.
Mustafa kendi programn kendi yapnca motivasyonu artt ve ok verimli ders alt.
Bu arada babann seminerlerimize katlmas esnekliini daha da artrmt. SS snav sonucunda
Mustafa, istanbul Teknik niversitesi'nin istedii blmn kazandnda btn aile esnek tutum
sergileyebilmenin baarsn kutluyordu.
49
NLP'NN HEDEFE ULAMAKLA LGL VARSAYIMLARI

"Baarszlk Yoktur, Sadece Sonular Vardr."

Hayatta ne yaparsak yapalm yaptklarmzn sonularn "baarszlk" kelimesiyle nitelersek
gerekten de baarya ulaamayz. nk beynimizi olumsuz ynde programlam oluruz.
Sonular nasl olursa olsun onlardan reneceimiz ok ey vardr. nk baarszlk diye
nitelendirdiimiz olaylardan geri bildirim alma ansmz yokken, sonulardan her zaman iin bir
ders karma ansmz bulunmaktadr. Bu yaklam bizi yeniden deerlendirme yapmaya ve esnek
olarak hedefe giden yeni yollar aramaya sevkedecektir.
Bir bakan aday yerel bir fuarda ark syleyen on iki yanda bir kzla karlam ve yeteneine
hayran olarak o ayn ilerleyen gnlerinde gerekleecek olan ulusal siyaset toplantsnda al
konumasn sylemesini istemi.
Fakat orada ilgin bir olay oldu ve sunucu kza yle bir soru sordu:
"Ya arr ve milyonlarca izleyicinin gz nnde bir hata yaparsan kendini nasl hissedeceksin?"
Bu soru ile ocuun zihnine korkun bir dnce yerletirilmiti. Fakat, on iki yanda olan kz hi
beklenmedik bir z gvenle yle dedi:
"Hata yapacam sanmyorum, ama yaparsam da elimden gelen abay gstermi olduumu
bileceim."
"Bir nsan Bir i Baarabilirse Bunu Herkes Baarabilir."
Bu varsaymn anlam udur: Gereken yeteneklere sahip olmak kouluyla, bir kiinin zihinsel
srelerine ait bilgilere sahip olup, onun dedii bedeli gze aldmzda biz de o kii gibi baarl
olabiliriz. Bu varsaym, NLP'yi ortaya karan "modelleme" kavramnn temelidir.
nl fizik bilgini olan Einstein'n ok zeki bir ofr vard. Kendisi, Einstein'n toplum nndeki
konumalarn dikkatle dinlemi, hareketlerini gzlemlemi ve ondan birok eyi modelleyerek
renmiti. Gnn birinde kendisi, Einstein a, "Ben de senin gibi seminer verebilirim" dedi.
Einstein bu cretkr tavra kar biraz kzarak, "Byle bir ey imknsz!" diye karlk verdi;
50
51
ama ofrnn srarna daha fazla dayanamad ve, "Kendisi istedi, nasl olsa rezil olacak" diye
dnerek ofrnn seminer vermesine izin verdi. Einstein, "Yarn bir kasabada seminer
vereceim, oradaki insanlar beni tanmyorlar, o semineri sen ver de grelim!"dedi.
Bylece plan yaptlar ve Einstein direksiyonda, ofr arka koltukta yola kp seminer salonuna
geldiler. Seminer balad ve ofr dedii gibi mkemmel bir seminer verdi. Bu arada Einstein de
arka koltukta aknlkla semineri dinliyordu. Sra soru ve cevaplar ksmna geldi ki Einstein, "ite
sonunda uvallayacak" diye iinden geirdi; ancak ofr sorulan sorulara da gzel cevaplar verdi.
En sonunda daha nce Einstein'n seminerlerinde sorulmam bir soru soruldu ki, ofr beklenilenin
aksine bu durumu da akll bir kararla kurtard ve, "Bu da soru mu, bunu ofrm dahi bilir"
diyerek sz Einstein'a brakt.
ok fazla bir bedel demeden hedefine ulamak isteyen bir delikanl ile ilgili u rnei de sizlerle
paylamak istiyorum:
Sadece birtakm airlerin iirlerini okuyarak air olabileceini ve sadece birtakm ressamlarn da
resimlerini inceleyerek ressam olabileceini zanneden gen bir delikanl Yahya Kemal' in yanna
gelerek,
"stat ben ya ressam ya da air olacam. Ama henz kararm vermedim. Kararmda bana
yardmc olur musun?" diye sorar.
52
ve
Yahya Kemal Beyatl delikanlya, "Resimlerin v. iirlerin yannda m?" diye sorar. Delikanl,
"iirlerim yanmda" der ve Yahya Kemal Beyatl'ya iirlerini gsterir.
nl air delikanlnn iirlerini okur ve ona dnerek,
"Sen ressam ol evldm" der.

Delikanl arr, "Ama daha resimlerimi grmediniz ki" deyince Yahya Kemal ona yle syler:
"Ama iirlerini grdm."
"nsanlar Amalarna Ulamak in Gerekli Kaynaklara Sahiptir."
Donanmlar, eitimleri, madd imknlar iyi olan kiilerin yannda; imknlar kstl ama zihinsel
kaynaklarn en iyi ekilde kullanp baarl olan pek ok insan vardr. Bu varsayma gre "ne
istediini bilmek" artyla kiiler isel kaynaklarn iyi bir ekilde kullanarak baarya ulaabilirler.
Yllardr yaptm danmanlklar bana unu gsterdi: nsanlar kendi sorunlarn, kendileri zecek
kaynaklara sahiptirler.
NLP uzmanlarnn yapt da sorunu olan kiileri bu kaynaklarla tantrmak ve kiileri kendi
sorunlarn kendi zecek hale getirmektir.
53
Byk dnr Eri eh Fromm'a bir gn bir gen kz telefon ederek intihar etmek istediini,
durumunun ok kt olduunu ve hayatnn son telefon konumasn yaptn syler.
Erich Fromm kzla telefonda tam yarm saat konuur ve onun iindeki zengin kaynaklara
ulamasn salar. Konumann sonunda kz intihardan vazgeer. Bunun zerine From ertesi gn
iin kz ofisine davet eder.
Gen kz ofise gelince Fromm ona, "Ben ne dedim de intihar etmekten vazgetin?" diye sorar.
Kz Fromm'a yle der:
"Dediklerinizden dolay vazgemi deilim, sadece dnyada benimle yarm saat konuabilecek ve
deerli olduumu hissettirecek bir insan olduunu anladm iin intihar etmekten vazgetim."
"nsanlar Alglayabildikleri Arasndan En yiyi Seerler."
Davranlarmz alglama yeteneimize gre deiir. Burada alglama srecimizin oluumunda
evremizdeki insanlarn, aldmz eitimin ve deneyimlerimizin ok nemli bir rol vardr.
Alglarmz ne kadar kuvvetli olursa seimlerimiz de o kadar isabetli olur.
lkemizde yzyldan fazla gemii olan Sultanahmet'teki mehur bir kfteci dkknna giderek
kfte ve yannda da ayran istediimde garson bana ayran kalmadn sylemiti. Yemekten sonra
tekrar garsonu arp geleneksel irmik tatllarndan istediimdeyse bana irmik helvasnn da
kalmadn syledi. Hesab dedikten sonra kasann arkasnda asl bir cmle dikkatimi ekti:
"Baka Hibir Yerde ubemiz Yoktur." Bu kftecinin yzyllardr niin baka ube aamadn o
zaman anlamtm. nk onlarn alglayabildikleri en iyi seenek buydu.
"Zihin ve Beden Ayn Sistemin Paralardr."
Zihnimizi etkileyen her ey bedenimizi; bedenimizi etkileyen her ey de zihnimizi etkiler. nk
zihinle beden ayn sistemin paralardr. Aralarnda da mthi | bir etkileim vardr.
te plesebo denen ve il olmad halde ilm gibi verilen bo haplarn etkisi de bundan
kaynaklanmaktadr. Yaplan bir deneyde, trans halindeki kiilere kzgn demir paras olduu
sylenen buza dokundurulur. Sonuta, kiilerde temas noktasnda "yank sonras grlen su
toplanmas" olduu grlr.
Btn bu bilgilerin nda diyebiliriz ki, daha mutlu ve daha baarl bir hayat srmek iin
dnce eklimizi deitirmemiz gerekir. nk beynimizdeki olumlu ya da olumsuz tm sreler
bedenimizi olumlu ya da olumsuz ynde etkiler.
Dnyaca tannm bir Trk doktoru olan Mehmet z zihinle beden arasndaki ilikiyi ok iyi bilen
baarl bir cerraht. O, sadece insanlar ameliyat etmekle kalmyor,
54
55
onlar bilinaltndaki kaynaklarna ulatrarak motive ediyor ve bu durum tedavilerinin baarya
ulamasnda ok nemli bir rol oynuyordu.
Youn bakmda yatan Johnny adl bir hastas vard. Hasta uzun bir zaman komada kalm ve ar
bir duruma girmiti. Mehmet z bir gece hastahaneden ayrlm, arabasyla bir arkadana
gidiyordu. Yolda radyoyu kartrrken birden radyoda Johnny' nin ismi anons edildiinde ok

ard. nk btn gn Johnny ile uram ve onun tannm bir arkc olduunu yeni
renmiti. O anda da aklna mthi bir fikir geldi.
Hastahaneye gidince ilk i olarak Johnny' nin hanmna yannda einin kasetlerinin olup olmadn
sordu. arkcnn hanm antasndan bir kaset kard. Daha sonra doktor Mehmet z kaseti bir
walkmana koyup kulakl Johnny'nin kulana takt.
Uzunca bir mddet beklediler ve bir mddet sonra hastann gzlerinden yalar aktn grdler ve
bu onlar byk bir sevince bodu. nk hasta tedavi srecine cevap vermeye balamt. Mehmet
z bu ekilde hastann iindeki byk kaynaklara ulam ve tbbn aresiz kald bir yerde
alternatif bir yntem uygulayarak hastann iyilemesine vesile olmutu.
Bir mddet sonra hastann tedavisi bitti ve hasta tamamen iyileerek ayaa kalkt, ilk konserinde
Mehmet z en n srada Johnny'nin gitar almasn ve ark sylemesini byk bir sevinle
izliyordu.
BLM 4
56
TEMSL SSTEMLER
ve LETM ANAHTARLARI
nsanlar tanmak ve onlar hakknda fikir sahibi olmak iin onlarn dnyay alglama biimlerini,
iletiim tarzlarn, sevgiyi ifade etme biimlerini bilmemizde saysz fayda vardr. Bu tesbitleri
yapabilmemiz iin kiilerin temsil sistemlerini ve iletiim anahtarlarn ok iyi bilmeliyiz.
TEMSL SSTEMLER
nsanlar dnyay be duyularyla alglarlar. Fakat renme, dnme ve karar verme konusunda
birbirlerinden ok farkldrlar. Temsil sistemlerini grsel, iitsel, dokunsal, tatsal ve kokusal olarak
gruplandrrz. Ancak NLP temsil sistemlerini en yaygn olarak kullanlan
59
grsel, iitsel ve dokunsal olmak zere grupta inceler. Bunlar:
Grseller
Anlatlanlar zihinlerinde canlandrarak dnrler.
Zihinlerindeki grntlere yetimek iin hzl konuurlar.
Konumalar grntlerle ilgili deyimleri ve ifadeleri ierir.
renme stilleri grseldir.
Bir eye karar verirken grntlere bakarlar.
Hzl ve gs stnden nefes alrlar.
ok hayal kuran, kafalarndaki grntlere doru komaya alan kiilerdir.
Gz hareketleri yukardadr.
Satn alrken d grnm nemserler.
Bir kii konuurken "daha ok grdnz gibi, gz gre gre, nereden bakarsan bak, renkli bir
yaam, gzne kestirmek, gz atmak" gibi grsel mecazlardan yararlanyorsa, bu kii
konumasnda daha ok grsel sistemi kullanan biridir.
itseller
Kelimelere nem veren ve kullanlan kelimelere odaklanan kiilerdir.
Seslerle dnr, seslerle hayal kurarlar.
Konumalar iitme ile ilgili deyimleri ve ifadeleri ierir.
Konumaktan zevk alrlar ve szlerinin kesilmesinden hi holanmazlar.
Orta hzla nefes alrlar.
Olaylara eletirel bakarlar.
Riskleri grrler.
Gz hareketleri kulak hizasndadr.
itsel bir kii "ayr tellerden almak, kulaklar trmalamak, bir kulandan girmek brnden
kmak, borusu tmek" gibi mecaz kelimeleri konumalarnda ska kullanr.
Dokunsallar

,,[. Olaylara hissel adan bakan kiilerdir.

Hissederek konutuklarndan dolay ar ve duraan bir tempoda konuurlar. Konuma aralar
uzundur. Grsellerle konuurken kendilerini ayr dnyadan gelmi gibi hissederler.
Derin diyafram nefesi alrlar.
Gereki kiilerdir.
Dokunarak ya da hissederek alglarlar.
Konumalar dokunsal ve hissel deyimleri ve ifadeleri ierir.
60
61
Gz hareketleri aadadr.
Genellikle dokunarak almay sevdiklerinden alverite problem yaayabilirler.
"Srtmda ok ar bir yk var, bunun nemini hissediyorum, konuya parmak basmak, gururuna
dokunmak" gibi mecazlar ok kullanan bir kiinin dokunsal-hissel olduunu anlayabilirsiniz.
Kiilerin temsil sistemlerini renmek iin onlarn konumalarna ve dnrken baktklar yne
dikkat etmek gerekir. Bu ok nemli bir ipucudur. nk gz hareketlerine bakarak bir insann
dnme srelerini tanmak mmkndr.
Grsel dnme sreleri kullanrken genellikle yukar sol tarafa bak eskiden yaanm olan bir
grntnn hatrlanmasdr. Kii sa yukar bakyorsa olmayan bir grnty kafasnda
kurgulamaya alyordur. Dikkatle incelersek genellikle yalan syleyen kiilerin sa yukarya
bakarak konutuklarn tesbit edebiliriz. Ancak bu sol elini kullanan kiiler iin tersine iler.
itsel sreler iin kulak hizasna bakarz. Sol kulak hizasna bak eskiden yaanm olan bir
diyalogun ya da bir sesin hatrlanmasdr. Sa kulak hizasna bak ise kurgulanan bir sesi ifade
eder.
Dokunsal sreler iinse aa bakarz. Sa aaya bak bir duygunun yaandna iaret ederken;
sol aaya bak ise isel bir diyalogun olduunu gsterir.
Grsel Adam ve itsel Ei
Karsn ok seven grsel bir adamla, olaylara eletirel olarak bakan ei birbirleriyle yaadklar
iletiim problemlerinin gerek sebebinin bir trl farkna varamyorlard. Evliliklerinin yl
dnmnde adam eine deerli bir hediye alr, eve gelir ve kapy alar.
Kadn kapy aar amaz adamcaz yznde sevgi dolu bir ifadeyle hediyeyi kadna uzatr.
Kadnsa tepkisiz ve souk bir ekilde hediyeyi adamn elinden alr ve sessizce bir keye koyar.
Grsel temsil sistemine sahip olan adam buna bir anlam veremez, ancak aradan birka gn
getikten sonra eine ald hediyeyi niin beenmediini sorar. Ei ise ona kzgnlnn hediyeyi
beenip beenmemesinden deil, hediyeyi ona verirken hibir gzel sz sylememesinden
kaynaklandn syler. Halbuki olayda kimsenin bir suu yoktur. Problem kadnn iitsel olduu
iin einden sevgi szckleri beklemesi, grsel adamn da bunlar sylememesinden
kaynaklanmaktadr.
62
63
Temsil Sistemleri Farkl Ortak
ortak i arkada bir i toplantsnda bir araya gelirler ve bir proje hakknda konuurlar. Yorum
yaparlar. lerinden grsel olan ortak duygularn u ekilde dile getirir:
"Bu projenin sonunda byk bir k gryorum." itsel olan:
"Bu proje gmbr gmbr ses getirecek." Dokunsal olan ise,
"Bu projenin iinde olmaktan ok mutluyum; ok gzel gnler bizi bekliyor" diyerek arkadalarna
sarlr.
TEMSL SSTEMLERNN KARAR ALMADA UYGULANMASI
Grsel temsil sistemini kullanan insanlar hayalci; dokunsal temsil sistemini kullanan insanlar
realist; iitsel temsil sistemini kullanan insanlar ise eletirel insanlardr.

Bir karar alacamz zaman olaylara temsil sistemini de kullanarak grseller gibi hayalci,
dokunsallar gibi realist ve iitseller gibi eletirel bakmalyz. Bunlardan sadece birine odaklanrsak
salkl bir karar alamayz.
64
KARAR VERME TEKN
IS:
itsel-Eletirel
Dokunsal-Realist
Grsel-Hayalci
Projeyi kredi verecek bir Projeye bir hikye Projeyi resimlendirir,
banka mdr gibi
unsuru kazandrr, eletirir.
KARAR NOKTASI
Alnacak kararn ierii belirlenir.
Salkl bir karar vermek iin ok kullanl ve faydal bir tekniktir. Burada farkl temsil sistemi
de kullanlr. Bunun iin grsel temsil sisteminin hayalperest, resimsel ynnden, dokunsal temsil
sisteminin gereki ynnden ve iitsel temsil sisteminin eletirel ynnden faydalanlr. Tekniin
temelinde "hayal kurma, olayn mantna bakma, riskleri grme ve buna gre karar verme"vardr.
1. nce karar noktasnda durun ve alacanz kararn ne olduunu belirleyin.
65
2. Bir adm atarak sa apraza gidin ve alacanz kararn mkemmel bir resmini grn.
3. Bir adm sola gidin ve belirlediiniz resmin gereki yanlarn grn.
4. Bir adm daha sola gidin ve bu kararn sonucunda olabilecek olan tm olumsuzluklar dnn.
5. Karar noktasna gidin ve kararnz verin.
Kiiler kendi temsil sistemleri dndaki sistemlerin de bak alarn kullanmaldr.
Mesel ben grsel ve hayalci bir kiiyim. Eskiden aldm kararlarda resmi ok iyi gryor ama bu
resme giden yollardaki engelleri tam olarak gremiyordum. Ancak NLP almalarna baladktan
sonra gereki ve eletirel bak alarm da gelitirmeyi baardm.
Sorunlarla karlamak istemiyorsanz az kullandnz dier bak alarn da gelitirmelisiniz.
zellikle grseller daha sakin, daha dnerek karar almal; karar almadan birilerine danmal, iyi
bir muhakeme yapmal, riskleri bir kda yazmal ve bunlar ama yollarn bulmaldrlar.
Olaylara sadece gereki ve eletirel bakan insanlar da hayal glerini gelitirmeli, hedeflerini
grselle-tirmeye almal, resim ve grafiklerden yararlanmaldr. Ayrca riskler zerinde
haddinden fazla durmamal ve risk almadan baarya ulaamayacaklarn bilmelidirler.
66
Danmanln yaptm ve istanbul'un eitli yerlerinde ubeleri olan bir pastanenin genel
mdryle yaptm bir karar alma tekniini sizlerle paylamak istiyorum:
Alnmak istenen karar: "stanbul'un eitli ilelerinde ve Trkiye'nin baz illerinde ubeler amak."
Genel mdr, bu karar sorgulamak iin nce kararn grsel emberine giriyor ve buradayken
hedefini byk bir ekranda rengrenk gryor: "stanbul'un eitli ilelerinde ve Trkiye'nin byk
illerinde ubeler alyor."
Sonra bir adm atp ortadaki dokunsal embere giriyor ve burada daha mantkl dnp kararn
daha mantkl hale getiriyor: "istanbul'un yirmi ilesinde ve Trkiye'nin be ilinde ubeler amak."
Son olarak eletirel blme yani iitsel embere giriyor ve burada eksikleri gryor:
"nce ekibi kurmak, sonra bu ii yapabilecek kiileri yetitirmek ve madd ynden sknt
ekilmeyecek bir sistem gelitirmek lzm" diyor.
En son olarak sra karar vermeye geliyor ve karar noktasna gelip, kararn veriyor:
"nce merkezi ve finansal yapy glendirmek, sonra aaca ubeleri ynetecek kiileri
yetitirmek gerekir" diyor ve istanbul'un yirmi ilesinde ve Trkiye'nin be ilinde sistemi kurmak
iin kollar svyor.
67
Burada alnacak karar hayalci grselliin vizyonu, dokunsalln gerekilii ve iitselliin eletirel
ynyle dengelenmi ve neticede salkl bir karara varlmtr.

..............................TEMSL SSTEMLER VE LETM ANAHTARLARI

Kendimizin ve karmzdaki kiinin altn anahtarlarn bilmemiz onlarla ilikilerimizi olumlu ynde
etkileyecektir.
LETM ANAHTARLARI
nsanlar sevgiyi farkl ekillerde ifade eder ve alglarlar. Uzmanlar bunlar "be sevgi dili" olarak
belirlemitir. Bunlar aklnzda daha rahat kalmas iin bir akrostile anlatmay uygun buldum:
1. Hizmet davranlar.
2. Onay szckleri.
3. Nitelikli beraberlik.
4. Dokunsal temas.
5. Armaan almak.
Eer sevginizi einizin veya sevdiiniz kiilerin anlamad bir dille ifade ediyorsanz, ona sevgi
gsterdiinizi hi farketmeyecektir. Sorun iki ayr dilde konumanzdan kaynaklanmaktadr.
Belki karnzdaki kii cesaret verici szler duymak istiyor ama siz ona hediye vermenin onu
sevindireceini dnyorsunuz. O kendisini kt hissetmeye devam ederken, siz hayrete
dyorsunuz. Veya belki de karnzdaki kii, zel olarak sizinle bir eyler paylamay arzularken,
yaptnz hizmet davranlar onun gznde pek fazla bir anlam ifade etmiyordur.
1. Hizmet Davranlar
Hizmet davranlar birbirimiz iin yaptklarmzdr. Ricalar sevgiye yn verirken, talepler sevgi
akn durdurur. Kendisine yaplan en kk hizmetten dahi byk keyif alan kiiler iin hizmet
davranlar ok nemlidir.
Bu anlaya sahip olanlar, kendisine ay, kahve ikram ya da paltosunun tutulmas gibi kk
hizmetlerden mutlu olan ve bunlar yapanlara sevgi duyan kiilerdir. Trk toplumunda erkeklerin
ou evlenmeden nce bu hizmetlerin hayalini kurarlar. Ancak evlendikten sonra bu hayallerinin
gereklemediini grrlerse hayal krklna urarlar.
Bauhouse irketinde bir eitim yapyordum. "Kendisi iin en nemli iletiim anahtar hizmet
davranlar olan kiiler el kaldrsn" dedim. Gen bir delikanl srarla parmak kaldryordu. Ona sz
hakk verdiimde, "Hocam, ben eve gidince terliklerim nme konur. Salona geer otururum.
Gazetem ve yemeim nme gelir ve sonra gece yarsna kadar bana ay kahve hizmeti yaplr"
deyince katlmclar ok ard. "Bunlarn hepsini sahiden ein mi yapyor?" dediimde yle
cevap verdi: "Hayr hocam. Evli deilim. Bunlarn hepsini annem yapyor."
68
69
2. Onay Szckleri
Sevgiyi duygusal olarak ifade etmenin bir yoludur. Onay szckleri cesaret veren, sevecen ve
gnl alc szlerdir.
Bu anlaya sahip olanlar, yaptklar her iten sonra ok iyi olmu, eline salk, aferin gibi onay
szckleri bekleyen kiilerdir. Bu kiiler onaylandka motivasyonlar artar.
Kendileriyle grtm Akn Bey ve Fulya hanm'n bir iletiim sorunlar vard. Akn Bey i ve
sosyal hayatnda asla onaylanmaya ihtiya duymayan ve kendi motivasyonunu kendi salayan
gl ve kararl yapya sahip bir yneticiydi. En gl iletiim anahtar ise hizmet davranlaryd.
Ei Fulya Hanm'n ise en gl iletiim anahtar onay szckleriydi. Fulya Hanm Akn Beyle
birlikte atklar bir pastaneyi ok gzel bir ekilde ynetmi ve bu abalar sonucu sahip olduklar
pastane saysn e karmt.
Bu ift birbirlerinin iletiim anahtarlarn bilmediklerinden Akn Bey Fulya Hanm'dan onay
szcklerini esirgiyor, Fulya Hanm da hizmet davranlarn ok itenlikle yapmyordu. Bir
defasnda Akn Bey ona yle demiti:
"Sadece bir bakkal dkkn idare ediyorsun, bundan kolay ne var!"
Bu sz zerine einden onay bekleyen Fulya Hanm'n da motivasyonu bozulmutu.

Yaptmz grmede her ikisine de iletiim anahtarlarnn zelliklerini anlattm ve sorunun

birbirlerinin iletiim anahtarlarn bilmemelerinden kaynaklandn anlattm.
O almadan sonra Akn Bey ve Fulya Hanm birbirlerini daha iyi anladlar ve birbirlerinin iletiim
anahtarlarn kullanarak iletiimlerini eskisinden ok daha iyi bir duruma getirdiler.
3. Nitelikli Beraberlik
Nitelikli beraberlik, btn dikkatinizi birlikte olduunuz kiiye vermektir. Burada kastedilen
fiziksel bir yaknlk deil, bir eit odaklanlm ilgidir.
Bu, birlikte yrye kmak veya ba baa yemek yerken birbirinize bakarak konumak da
olabilir.
Nitelikli beraberlik kurmak istiyorsanz karnzdaki konuurken gz temasn srdrn ve onu
dinlerken baka bir eyle ilgilenmeyin.
Nitelikli beraberlii yaayan kiiler empati yaparak kendi kendine, "Karmdaki kii u anda ne
hissediyor?" diye soran kiilerdir.
Bu kiiler karlarndaki kiinin beden dilini gzler ve onlar konuurken szlerini kesmezler.
Her iki kiinin de nitelikli beraberlikten holanmas bir ilikinin baarl olmasnda byk bir
avantajdr.
70
71
Meguliyeti ok fazla olan ve nitelikli beraberlie ok fazla nem vermeyen bir i adam, o kadar
youn alyordur ki ocuunun doumunda bile bulunamamt.
i adam olunu ok sevmesine ramen ona vakit ayramaz.. ocuk 3 yana gelince ona bir top alr
ve, "bu hafta sonu seninle piknie gidip top oynayacaz" der. Ancak hafta sonu geldiinde adam o
kadar youndur ki ilerinden dolay oluna verdii sz tutamaz.
Gn gelir ocuk okula balar ve i adam ocuunun ilkokul hayat boyunca srekli yurt dna
gider gelir.
ocuun ise iletiim anahtar nitelikli beraberlik olduundan babasyla ksa srelerde de olsa
birlikte olmaktan holanyordu.
Ortaokul, lise, niversite yllarnda da ocuun babas her zamanki gibi ileriyle meguldr. Her
eye ramen ocuk babasn ok sevmekte ve onu modellemektedir.
Zaman gelir, delikanl niversiteyi bitirir ve baka bir ehirde ie balar. Baba da bu arada ilerini
bakasna devredip dinlenmeye ekilir. Artk her eye vakti vardr ve bir gn ocuunu arayarak
ona, "Artk rahatladm olum. Seninle bir ay boyunca birlikte olmak istiyorum" dediinde olunun
verdii cevapla sarslr.
"Babacm o kadar younum ki, sana ayracak hi vaktim yok."
72
4. Dokunsal Temas
Sevgiyi de nefreti de karmzdakine dokunsal olarak iletebiliriz. Mesel ok sevdiimiz bir
dostumuzu alarken kucaklarz. Bazlar vardr ki kiiye dokunmaktan ok holanr; bazlar ise hi
holanmaz.
Yapmamz gereken, karmzdaki kiinin dokunulmaktan, sarlmaktan ve plmekten holanp
holanmadn tesbit ettikten sonra bu davranlarda bulunmaktr.
Eski cumhurbakan Turgut zal konutuu her kiiye dokunmay ok sever ve tm devlet
adamlaryla grrken nce onlara sarlp perdi. Hatta hanm Semra zal ile srekli el ele
dolamalar her ikisinin de dokunsal temastan holandn gsteriyordu.
5. Armaan Alma
Armaanlar, sevginin grsel sembolleridir. Armaan alma ise renilmesi en kolay sevgi
dillerinden biridir.
Baz insanlar iin bu ok ey ifade ederken baz insanlar iin fazla bir ey ifade etmez. zellikle
eler arasnda bu konuda byk sorunlar kabilir.
lgin bir armaan alma yksn sizlerle paylamak istiyorum.

Seminerlerime katlan btn erkeklere evlerine giderken elerine bir demet iek almalarn
sylerim. Evlendiinden beri
73
eine hi iek almam biri o gn seminerden etkilenerek eine iek almaya karar verir. Ancak
armaan almay pek sevmeyen bu kii mahalleden geerken iei ceketinin iine saklar ve kars
kapy atnda hibir ey sylemeden iei ona verir.
NLP iinde olmamasna ramen iletiim anahtarlarn temsil sistemleriyle birlikte anlatmamzda
fayda vardr.
Temsil sistemlerini ve iletiim anahtarlarn rendikten sonra yapmamz gereken, bunlar
arasndaki ilikiyi tesbit ederek iletiimimizi buna gre srdrmektir.
Temsil sistemleri ve iletiim anahtarlar tablosu hekimhan
Grseller
iitseller
Dokunsallar
H
HG
H
HD
HizmetSunulan hizmetin
Hizmeti sunarken
Hizmeti sunarken
Davranlar ekli ve grselliine gzel kelimeler
duygular ifade
nem verilmelidir. kullanlmaldr.
edilmelidir.
0
OG
O
OD
Onay Szleri Kyafetler,
Kiiye ait her ey
Kiide gzel
nesneler ve iitsel bir ifadeyle
duygular
kiiye ait tm ve szckler uyandran onay
unsurlar grsei
dikkatle seilerek
szckleri
ifadelerle
onaylanmaldr.
kullanmaldr.
onaylanmaldr.
N
NG
N
ND
Nitelikli
Beraberlik
Konuma
Beraberlik
Beraberlik
esnasnda d srasnda
esnasnda
grntmze, karmzdaki hislerimizi
karmzdaki kiiyi dikkatle dokunarak ve
kiinin beden dinlemeli,
duygusal bir
diline ve gz kelimeleri dikkatli ekilde ifade
temasna dikkat
semeli ve
etmeliyiz.
etmeliyiz.
szn
kesmemeliyiz.
D
DG
D
DD
Dokunsal
iletiimimizi etkili Anlatmak
iletiimde
Temas bir beden dili istediklerimizi duygulan ve
kullanarak, dokunarak ve dokunmay n
dokunarak ve iitsel ifadelerle
plana
grsel ifadelerle
anlatmalyz. kartmalyz.
sunmalyz.
A
AG
A
AD
Armaan Almak
Aldmz
Aldmz
Aldmz
hediyelerin d
hediyeleri gzel
hediyeleri
grntsne ve
kelimelerle sunarken kiinin
sunum ekline sslemeliyiz. duygularna hitap
nem vermeliyiz.
etmeliyiz.
74
75
BLM 5
META PROGRAMLAR

Meta programlar, hayatmz nasl dzenlediimizi, elde ettiimiz bilgileri nasl ayrp
snflandrdmz ve bizim iin neyin nemli, neyin nemsiz olduunu belirleyen programlardr.
Bunlar, kiilerin dnyaya bak alarn, olaylara verdikleri tepkileri, davran ve iletiim
ekillerini de belirler.
Meta programlar, kiilerin olaylara neden farkl tepkiler verdikleri konusunda bize nemli ipular
verir ki bu sayede karmzdakilerin davran sebeplerini anlar ve iletiimi istediimiz ekilde
ynlendirebiliriz.
Meta programlar, kiinin karar anlarnda ve motivasyon gerektiren durumlarnda yol gsteren bir
klavuz niteliindedir. Ayrca bu programlarla kii kendini anlayp tanmlayabildii gibi
karsndakini de anlayp tanmlayabilir.
79
.META PROGRAMLAR
1. Odakllar / nsan Odakllar
Odakllar
Baz konularda kat olup i konusunda prensiplerinden taviz vermeyen kiilerdir. Grevlerine sk
skya baldrlar. hayatnda kritik noktalardaki yneticilerin, muhasebe, kasa ve bilgisayarla
uraanlarn i odakl olmas istenir.
nsan Odakllar
nsan odakllar bir problemi zmek iin gerekli esneklie sahip olan ve insanlarla ilikileri ok iyi
olan kiilerdir. Halkla ilikiler, sat pazarlama departmanlarnda alanlarn bu zelliklere sahip
olmas gerekir.
odakllar grevlerinde biraz daha esnek olup insan odakllar da biraz daha prosedrlere dikkat
ederlerse daha az hata yapar ve dolaysyla daha az sorunlarla karlarlar.
2. zele Odakllar / Genele Odakllar
zele Odakllar
Spesifik olaylar zmede ok baarldrlar. yi bir ynetici olabilirler. Grevin kendisine verilen
blmn en ince noktasna kadar dnr ve yaparlar.
Bu meta programa sahip insanlar zelin ve ayrntnn zerinde dururlar. Bu kiiler, ileri en ince
noktalarna kadar anlattnzda motive olurlar.
Genele Odakllar
Bu kiiler btn grerek, olaylar paralara ayrarak grev dalm yapma hususunda ustadrlar.
Bu meta programa sahip insanlar btnn ve toplamn zerinde dururlarken, i dnyasnda geni
perspektifler ve keifler zerine odaklanrlar. Bu kiilere olaylarn btn ve temeli anlatldnda
motive olurlar. Mdrler, baarl i adamlar ve liderler ounlukla genele odakllar arasndan
kar.
Ben genele odakl biriyim. Hafza eitiminde, hzl okumada ve NLP tekniklerinde birok insan
yetitirdim. Yetitirdiim bu insanlara uygulamalar rettiimde bazlarnn renme iine ok
younlatklarn gryordum. rnein Aykut Akalmaz hafza eitimini benden rendi, ancak
yapt almalar sonucunda bu konuda ok ilerledi. Ben tekniklerin nasl uygulanacan
biliyordum, ama pratik olarak hafza gsterileri yapma konusunda Aykut benden daha fazlasn
yapyordu.
3. Yaklaanlar / Uzaklaanlar
Yaklaanlar
Hedeflerini dnrken daima zevke ulaacaklarn grr ve ona doru byk bir evkle ilerlerler.
kar ve yararlar dorultusunda zevke ulamak iin kararlar alrlar.
Yaklaan meta programna sahip insanlar ulamak, kazanmak zerinde dururlarken, i dnyasnda
yenilikler
80
81

ve satlar konusunda baarl olurlar. Bu kiilere hedefler ve tevikler anlatldnda ok kolay

motive olurlar.
Uzaklaanlar
Hedeflerine ulamay acdan kamak iin isterler. Uzaklaan meta programna sahip insanlar
saknmak zerinde dururken, i dnyasnda sorun zmeye odaklanmlardr. Eyleme
gememelerinin onlara neler kaybettirecei anlatlarak motive edilebilirler.
Bu tr insanlar, amirinin syleyecei kt bir sz iitmemek iin var gcyle alrlar.
Kiiler baz olaylarda acdan kamak bazlarnda da zevke ulamak iin harekete geebilirler.
4. Tek Kantla nananlar/Sk Sk Kant steyenler
Tek Kantla nananlar
Bir fikre veya yapaca bir ie tek bir kantla inanrlar. Bu insanlar dierlerine gre fazla
sorgulamadan daha abuk harekete geerler.
Ben bana sunulan gl ve inandrc bir kant grdmde inanrm ve fazla sorgulamam. Eitim
kurumumuzda eitmen olarak dndm biri vard. Eitim dnyasnda gzel ilere imza atm
bu insandan ben i ve siyaset dnyasnda da faydalanmak istiyordum. Sk sk kant isteyen insanlar
grubundaki genel koordinatrmz Nurhan Hanm ise i ve siyaset dnyasnn farkl,
82
eitim dnyasnn farkl olduunu syleyerek buna kar km, o kiiyi dier alanlarda da
grmemiz gerektiini sylemiti.
Sk Sk Kant steyenler
Bu kiileri harekete geirmek ok kolay deildir. Olayn her aamasnda yeni bir kant beklerler.
1859 yl haziran aynda dnyann en nl ip cambazlarndan biri olan Charles Blondin Niyegara
elalesini bir ipin zerinde elinde sadece dengesini salayacak bir tayla geecektir. Kendisini
izlemeye gelen kalabala sorar: "Benim bu elalenin zerinden geebileceime inanyor
musunuz?" Kalabalk hep bir azdan, "inanyoruz" der. nl cambaz elalenin zerinden baaryla
geti, ve geri dndnde ortalk deta tezahrattan yklyordu. nl cambaz kalabala dnerek
u soruyu sordu, "Srtma birini alarak elalenin kar tarafna gidip geri dneceime inanyor
musunuz?" Yine kalabalk hep bir azdan inanyoruz dedi. Sonra cambaz, "Benim srtmda kim
kar yakaya gemek ister?" diye sorduunda bir tek cevap veren olmad. Ancak ilerinden bir kii
parman kaldrd ve "Ben
83
gelebilirim" dedi. Cambazn menajeri tek kantla inanan bir insand ve ona btn kalbiyle
gveniyordu. Cambaz menajerini srtna ald ve Niyegara elalesini bir batan bir baa geti. Geri
dnerlerken ekip ruhunun en gzel rneklerinden birini sergiliyorlard.
6. Referanshlar / D Referansllar
Referansllar
Kendi kararlarn kendileri veren kiilerdir. Bu guruba giren kiilerden bakalarna da danarak
karar alanlarn baarl olma oranlar artarken sadece kendi fikriyle hareket edenler hsrana
urayabilirler.
Bu meta programa sahip insanlar kendi fikirleri zerinde dururlarken, i dnyasnda kendi ilerini
kurmay isterler. Bu kiilere "sizin kararnz, siz bilirsiniz" tarznda bir yaklamda bulunursanz
motive olurlar.
I. Murad gen yataki oluna tahtn devrettikten sonra bunu frsat bilen Hal ordusu yeni bir
seferin hazrlklarna balamt.
Henz tahta otural birka gn olan gen padiah bu durumu haber alr almaz babasndan yardm
talep etmi ve yeniden ordunun bana gemesini istemiti.
Babasnn, "Artk padiah sensin" eklindeki itiraz zerine, i referansh olan Ftih Sultan Mehmed
kendisine ibretlik bir mektup yazarak bu sorunu da zmeyi baarmt. Orada Ftih babasna yle
diyordu,
84

"Eer padiah siz iseniz geliniz ve ordunuzu ynetiniz. Yok, eer ben padiah isem size
emrediyorum, gelin ve orduyu ynetin."
D Referansllar
Kararlarnda dardan etkilenirler. Her kararlarnda onaylanmak isterler. Risk almay sevmezler.
Motivasyonlar onaya baldr. Dardan srekli onay beklemezler ya da bunu dozunu ayarlarlarsa
baarl olma anslar artar.
Bu meta programa sahip insanlar evrenin ve nc kiilerin grleri zerinde dururlarken, i
dnyasnda iyi birtakm oyuncusu olabilirler. Bu kiilere bakalarnn dnceleri ve yaptklarndan
bahsederseniz motive olurlar.
Sokaktaki insanlara anket uygulayan bir anketr, d referansl birine sorular ynelttiinde hi
problem yaamakszn cevap alrken i referansl birine bir anket formu uygulamak istediinde
"hayr" cevabyla karlaabilir.
7. Proaktif Olanlar/ Reaktif Olanlar
Proaktif Olanlar
Proaktif insanlar eylemi balatrlar, kendi kendilerini harekete geirir, tevik ederek inisiyatif
alrlar. Eylemle motive olurlar. "Dene, yap, inisiyatif kullan, imdi, yapacam,
85
beklemeye ne gerek var?" gibi ifadeleri sk sk kullanrlar.
Proaktif meta programna sahip insanlar eylemler, inisiyatifler ve gelecek planlar zerinde
dururlarken, i dnyasnda giriimler zerinde odaklanrlar. Bamszlk ve dorudan harekete
gemekten bahsedilince motive olurlar.
Reaktif Olanlar
.;,.
Reaktif insanlar ise giriken olmayp, nce geri durarak olay anlamaya alrlar. "Bir dnelim,
dn, yapsam m, yapabilir miyim, akla kavuturmak lzm, analiz gerekir" gibi ifadeleri sk
sk kullanrlar.
Reaktif meta programna sahip insanlar gemi baarlar ve analizler zerinde dururlarken, i
dnyasnda zmlemeler zerine odaklanrlar. zmlemeler ve hareket ncesi bilgilerin
neminden bahsedilerek motive olurlar.
skdar Belediye Bakan Yardmcs olan Mehmet Demirz ok proaktif bir insand. Derhal
harekete gemeyi ve ksa srede sonu almay ok severdi.
Mehmet Demirz gl, kararl, lider ruhlu ve sonu odakl bir karaktere sahipti. Bir gn
kendisinin reaktif bir daire bakan ile grmesi olur. Mehmet Bey'le bakan tam konuacaklarken
bakann telefonu alar ve yaklak on dakika kadar sren bir telefon konumas yapar.
86
Konuma biter ve Mehmet Bey bakanla grmesine devam eder; fakat konumalarnn ortasnda
bakana tekrar bir telefon gelir. Bu uzun telefon konumalar birka kez tekrarlanr ve sonunda
Mehmet Demirz bakanla gremeyeceini anlar. Odadan kar ve yan taraftaki odaya geerek,
oradan bakan telefonla arar. Ve yarm saat ierisinde tm derdini anlatr ve sorunu zer.
8. Benzer Odakllar / Fark Odakllar
Benzer Odakllar
Benzer odakl insanlar, ortak noktalara odaklanrlar. "Temelde ayn, ortak noktamz bu, nceden
olduu gibi, bildiiniz gibi" gibi ifadeleri ok sk kullanrlar.
Bu meta programa sahip insanlar i dnyasnda i grmeleri ve arabuluculukta baarl olurlar.
Ortak noktalar ve benzerlikler anlatlarak motive olurlar.
87
Fark Odakllar
Fark odakl insanlar, deiiklik ve yenilikleri vurgular ve farkl olan seip bulurlar. "Yepyeni bir
kavram, yeni bir yaklam, esiz bir rn, devrim niteliinde" gibi ifadeleri ok sk kullanrlar.

Bu meta programa sahip insanlar deiimler ve farkllklar zerinde dururlarken, i dnyasnda

danmanlklar ve yenilikleri kefetmede baarl olurlar. Deiimlerin ve farkllklarn
anlatlmasyla motive olurlar.
nsanlarn % 65'i benzer odakl, % 35'i de fark odakldr.
Coca-cola bir tarihte tadn deitirmiti ve bu olaya insanlarn byk bir ksm tepki gstermiti.
Sonu olarak Coca-cola yneticileri insanlarn bu tepkisine dayanamayp Coca-cola'yi tekrar eski
tadna dndrmek zorunda kalmt.
nk insanlarn % 65i benzer odaklyd ve radikal deiikliklerden pek fazla holanmyorlard.
9. Dzenliler / Bamszlar
Dzenliler
Belirsizlikten holanmaz ve planl programl ileri severler. Onlar iin eer kurallara uyuluyorsa
her ey yolunda demektir. Yaptklar ite eer kural yoksa ciddiyet yok demektir ve bundan ok
rahatsz olurlar.
88
Her durumda belli kurallar vardr. Hatta ikili ilikilerinde bile inenmesini istemedikleri kurallar
ve prensipleri vardr.
Sabah 9. 00, akam 17. 00 mesai saatine sahip kurumlar, bunlar iin bulunmaz bir frsattr. Yine
devlet memuru olmak da bu tip insanlarn tercih edecekleri sahalardandr.
Bamszlar
Bu kiiler kurallar sevmezler ve eer baarabilirlerse kendi kurallarn koymay tercih ederler.
Prosedrlere uyulmas gereken ilerde almaktan nefret ederler, kendilerini zgr hissedecekleri
ilerde daha baarl ve verimli olurlar.
Girikendirler, kendi hayallerini gerekletirmek onlar iin nemlidir. Denetlenmekten, kontrol
altnda tutulmaktan holanmazlar. zgrlklerine son derece baldrlar. Kendi kurallarn kendileri
koyarlar.
Ben tam bir bamszm. Hayatm kontrol altna alacak birok i teklifine srf bu yzden yz
evirmiimdir. Eim ise dzenli yaklamna sahip biri olarak yllardr benim neden dzenli mesai
saatleri olan bir ite almadm merak edip durmutur.
89
BLM 6
DL ETKN KULLANMAK
Dili etkin kullanmak insann amalarna ulamasndaki en nemli etkendir. Tarih boyunca dili etkin
kullanarak milyonlarca kiiyi peine takan liderler ve olaanst baarlara imza atan insanlar
vardr.
Aada bir cariyenin amacna ulamak iin dili nasl etkin kullandn ve Yavuz Sultan Selim gibi
bir padiahla nasl evlendiini okuyacaksnz.
Yavuz Sultan Selim dou seferine kmadan nce ota kurulur ve hizmetine bir criye verilir.
Criye padiahn hizmetini yaparken ksa bir sre iinde padiaha k olur. Ne yapacan
dnrken, btn cesaretini toplar ve sabahleyin Yavuz Sultan Selim adrndan knca yastnn
zerine yle bir not brakr,
"Derdi olan neylesin?"
Akam Yavuz Sultan Selim bu notu okur ve hemen altna kendi de bir not yazar:
93
"Derdi olan sylesin."
Sabah adra giren criye padiahn notunu okur ve yeni bir not yazar:
"Korkuyorsa neylesin?"
Akam mesaj alan Yavuz Sultan Selim yeni bir mesaj yazar:
"Korkmasn, tez sylesin."
Ertesi sabah bu mesaj alan criye btn cesaretini toplar ve derdini padiaha anlatr. Cariyenin
tavrndan ve cesaretinden ok etkilenen padiah onunla evlenmeye karar verir.

DL NET ve ANLAILIR EKLDE :;\ KULLANMA SANATI

Meta Model Dil Kalplar
Bilin sistemindeki genellemeleri, silmeleri ve arptmalar dzeltmek veya engellemek maksadyla
dili net ve anlalr biimde kullanmaya meta model denir. Meta model dil kalplarn renerek dili
amacmza uygun biimde kullanabiliriz. Bu modelle doru sorular sorarak bilgiyi tam olarak
alrz. Bylece iletiim hatalarn, yanl anlalmalar nlemi oluruz. Ayrca snrlamalarnz
farkeder ve alternatiflerinizi arttrm oluruz.
94
Genelde Yaplan lem [Silme, arptma, Genelleme]
Silme, Dncelerimizi ksa ve z olarak ifade etmeye alrken baz gerekli bilgileri
atlayabiliriz. Karmzdaki kiinin sylediklerimizi anlayacan veya bunlarn nemli olmadn
dndmzde silmeler yaparz. Deneyimin baz yanlarn darda brakrz. Bu durumda
braktmz boluk, karmzdaki kii tarafndan istedii gibi doldurulacaktr.
"Ortamla problemim var" diyen biri silme yapmtr. Eer problemi zmek istiyorsak ayrntya
inmemiz gerekir. Burada sorulmas gereken soru, "Ne zaman ve hangi durumlarda ortanla
problem yayorsun?" olmaldr. Bu sorularla anlam akla kavuturulup kiinin yapt silmenin
iletiimdeki olumsuz etkisi nlenir.
arptma. Duyusal verilerimizi farkl yorumladmzda arptma yapar, deneyimin baz yanlarna
dier yanlarndan daha ok nem vermi oluruz. Bir kii silme yaparsa, genellikle karsndaki kii
de arptma yapar.
Eine, "Bana iek almyorsun, beni sevmiyorsun" diyen biri arptma yapm olur. Bunu nlemek
iin nce o kiiye, "Seni sevmediini nereden biliyorsun?" diye sorup daha sonra sevgi dillerinin
farkll ve insann sevgisini baka yollarla da ifade edebilecei anlatlmaldr.
Genelleme. Kiinin yaad tek bir deneyim kesin bir doru olarak kabul edildiinde genelleme
yapl m
95
olur. Sz uzatmamak iin yaplan genellemeler iletiimi kolaylatrr. Bir deneyimden hareketle
tm deneyimleri ayn snfa sokmak ise bazan sorunlar oluturur. Yaplan genellemeler yargya
dntnde iletiimde kopukluk olur.
"O beni asla dinlemez" diyen biri genelleme yapmtr. Bu kiiye, "O seni ne zaman dinlemez?"
diye sormal ve hangi durumlarda o kiinin onu dinledii aratrlmaldr.
Kefil olduu arkadann borcunu dememesi zerine bir kimsenin, "Kefil olmak aklsz insanlarn
iidir" demesi genellemeye rnektir.
Genellenmeler insanlar ya glendirir ya da snrlandrr. rnein, "Trk milleti zekidir,
alkandr" sz glendirici genelleme iken, "Bizden adam olmaz" cmlesi snrlandrc
genellemeye rnektir.
Yaygn Bir Genelleme: simleri Hafzamda Tutamam
Karabk' te yaptm bir hafza seminerinden nce tm katlmclarn olumsuz bir genellemesi vard
(Ben de genelleme yaptm). "Biz insanlarn isimlerini hafzamzda tutamyoruz" diyen bu kiilerin
snrlayc inanlarn ortadan kaldrmak iin iki gnlk eitim srasnda elimden geleni yaptm.
rettiklerimi test etmek iin de katlmclar birer birer sahneye arp sahnedeki kiinin ismini
soruyordum. Hemen hepsi sahnedeki kiinin ismini doru cevaplyordu. Eczaclk yapan kr
96
Bey'i sahneye ardm ve salondaki/ere dnerek bu beyefendinin ismini bilenler elini kaldrsn
dedim. Salondaki birok kiiyle birlikte on yalarndaki bir ocuk da srarla parman kaldryordu.
Bu ocuun snrlayc inanlardan kurtulduunu dnerek sevindim ve ona sahnedeki insann
ismini sordum. Kendinden emin bir tavrla "kr" dedi. Ben de ona hangi metodu kullanarak bu
ismi hafzasna aldn sorduumda verdii cevap salonu kahkahaya bodu: "O benim babam!"
Bir Demet iein Ardndaki Silme, Bozma ve Genellemeler

Adam sabah bir iletiim seminerine gitmek iin yola kar. Eini uurlayan bayan ise o gn
arkadalaryla buluur. Sohbet esnasnda arkadalarndan biri ona yle der: "Eer erkekler uzun bir
sre eine iek getirmiyorsa ve bir gn aniden pahal bir iek demetiyle kp gelirlerse bunun
arkasnda mutlaka eini aldatmas yatyordur" dediinde bayan, "Eim zaten imdiye kadar hi
iek almad iin, bu yzden benim bir problemim yok" der.
97
Kocas ise o gn katld iletiim seminerinden ok etkilenir, iletiim uzman, btn katlmclara
elerine birer demet iek gtrmesini syler ve adam o gn ilk defa eine bir demet iek
gtrmeye karar verir. Pahal bir demet yaptrr ve eve gider. Ei pahal bir iek demetiyle eve
gelen kocasnn elindeki iekleri alr, pe atar ve hngr hngr alamaya balar. Erkek ise bu
davrann sebebini anlayamaz.
Bu yukarda anlatlan rnekte eine aniden iek alan btn erkekler ifade edilirken bir genelleme,
eini aldatan erkein baka hibir zellii anlatlamad iin burada bir silme ve bu ifadeyi yanl
anlayan kadn tarafndan da bir arptma yaplmtr.
Sorularla Sonuca Ulama
Karmzdaki kiinin mulak konumas yani meta model ihlli yapmas onunla iletiimimizi zora
sokar. Bunun nne gemek iin anlam tam olarak akla kavuturana kadar sorular
yneltmemiz gerekir.
Televizyonda futbol yorumlar yapan eski bir mill futbolcu yle bir soruyla kar karya gelir:
"Artk on iki-on yalarnda ocuklar, internette futbol malaryla ilgili bahis oynuyorlar, ne
dersiniz?" Kendisi de bahis oynayan bu futbolcu yle cevap verir: "Alman liglerine dikkat etsinler,
nk orada ok srprizler var."
Burada televizyon yorumcusu sorular sorarak anlam akla kavutursayd bu sorunla
karlamayacakt.
98
Referans Eksiklii. Sunulan bilgi belirsiz veya ar genellenmitir. Bu yzden kar taraf tam
anlamayabilirsiniz. Byle durumlarda kar taraf sulamak yerine doru sorular bulmak gerekir.
"Onlar, her zaman, herkes, o" gibi ifadelerin kullanld cmleler ounlukla kii veya nesnenin
belirsiz olduu durumlardr.
rnein, "Kardeim her zaman byle yapar" diyen bir kiiye
"Kardein tam olarak ne yapar?" ve, "Bunu hangi durumlarda yapar?" diye sormak gerekir.
"Btn erkekler yalan syler ve hi birine gvenilmez" diyen bir bayan seminerlerimize katlmt.
Byle dnmesine sebep babas ve eiydi. Bu yzden de einden ayrlmt. Kendisine ocuu
olup olmadn sorduumda, "Bir olum var" dedi. "Olunuz da yalan syleyen erkekler grubuna
m giriyor?" diye sorduumda bana, "Hayr" dedi. Daha sonra bu olumlu rnekleri oalttk.
Seminerlerimizin sonunda sertifikasn alrken erkeklerin bir ksmnn gvenilir olmadn ama bir
ksmna da gvenileceini kabul etmiti.
Belirsiz Fiil. Belirtilen fiil, net ve anlalamayacak kadar genel bir ekilde sylenmitir.
rnein, "Para kazanmak ok zorlat" diyen bir kiiye
"Kime ya da neye gre zorlat?", "Para kazanmann yollarn biliyor musunuz?" sorularn sorun.
99
Tp Fakltesi nc snfta okuyan ve geirdii depresyon sonunda okulu brakp memleketine
dnmeye karar veren Cem adl bir renciyle yaptm almada Cem bana, "Tp Fakltesi'ni
bitirmek ok zor" diyordu. l kullanyor ve hayattan hi lezzet almyordu. Bir ay kadar
hastahanede yatmt. nce onu Tp Fakltesi'ni bitireceine inandrmalydm. Kendisine, "Cem,
Tp Fakltesi gerekten zor mu?" diye sorduumda, "ok zor hocam?" dedi. "Peki Cem, kime gre,
hangi rencilere gre zor" diye sorduumda, baz arkadalarna zor gelmediini kefetti. Tp
Fakltesi'ni ok az kii kazanyor ve kazananlarn ou bitiriyordu.
niversiteye hazrlanrken gsterdii performans hatrlattm. Ayrca baz destekleyici NLP
teknikleriyle bir mddet altk. Bu almalar sonunda katld snavlarn baaryla verdi ve

snfn geti. Bu kitab yazarken alm olduum bir dn davetiyesi beni hem ok sevindirdi hem
de ok duygulandrd. Doktor Cem evleniyor ve beni dnne aryordu.
simletirme. lem statik bir olaya dnm ve fiil isimletirilmitir.
Devam eden bir sreci bildiren fiilin yerine duraanl ifade eden bir ismin getirilmesidir.
rnein: Bir kimse topluluk nnde kt konuuyorum demek yerine, "Ben kt bir
konumacym" diyorsa isimletirme yapyor demektir. nk "konuuyorum" kelimesi
deitirilme ans olan bir eylemken,
100
"Kt bir konumacym" cmlesi deitirilmezlii ve duraanl ifade etmektedir.
simletirdiimiz baz fiillerin bizi snrlandrdnn farknda olmalyz.
Seimlere hazrlanan ancak, toplum nnde konuma konusunda byk kayglar olan bir
milletvekili aday, bir ay sonra kalabalk bir grubun nnde konuacak ve bu konuma onun
milletvekili olup olamayacan belirleyecekti.
Srf bu yzden tam bir ay boyunca buna hazrlanr. Ancak bu hazrlk srasnda srekli olarak kendi
kendine negatif telkinler vermekte ve etrafndakilere toplum nnde konumay beceremediini
srekli sylemektedir.
Bir ay sonra beklenen gn geldiinde toplum nne kar ve hocasnn dedii gibi nce herkesin
gznn iine bakar. Tam konumasna balayacakken bir anda btn bildiklerini unutur ve tekrar
insanlarn gzlerine bakar. Bir sre yle bekledikten sonra toplulua dnerek,
"Buraya gelinceye kadar ne konuacam bir Allah bir ben biliyordum. Ancak u anda yalnzca
Allah biliyor" der ve krsy terkeder.
Bu milletvekili aday, "Ben iyi bir konumac deilim" diyerek fiili isme dntrm ve bu
inancnn sonucunda istenmeyen olay gereklemitir.
Sebep-Sonu. Bir olayn veya bir durumun, baka bir olaya ya da duruma yol atnn
dnlmesidir.
101
rnein, "Beni kzdryor" diyen bir kiiye sorulacak soru,
"Tam olarak seni ne yapyor da...kzdryor?" olmaldr. Yani sebeple sonu arasndaki iliki net
olarak anlalmaldr.
Olaylar yanl ya da eksik yorumladmzda birtakm istenmeyen durumlarla karlaabiliriz.
Aada einin davranlarn yanl yorumlayan bir kadnn ilgin hikyesini bulacaksnz.
Hkim yetmilerine merdiven dayadklar halde boanmak iin bavurmu ifte sormu: "Bunca
yldan sonra niin ayrlmak istiyorsunuz?"Yal kadn cevaplam: "Hkim bey, bir ay ncesine
kadar aklmda byle bir ey yoktu. Eim bana bir mine iei getirdi, ben de iekleri ok severim.
iek ok sulanmas gereken bir iekmi ve kocam dzenli aralklarla sulanmadnda leceini
syledi. Ben kemik rahatszlklar olan bir insanm. Geceleri uykumdan kalkp iei sulamam
gerektii halde, bir gn farkettim ki kocam bir kez olsun benim arma ramen gece kalkp da
iei sulamad." Hkim adama dnerek: "Senin syleyecek bir eyin var m?" Yal adam
cevaplam: "Eimin anlatt her ey doru, tek bir ey dnda. Mine iei ok sulandnda lr.
Karmn kemik rahatszl var ve iyilemesi iin dzenli egzersiz yapmas gerekir, ama eim bunu
yapmad iin ben bu yalan buldum. iei lmesin diye her gece kalkmak zorunda kald. O her
uyandnda ben de uyank olurdum, iini bitirip uyuduunda gidip iein
102
suyunu boaltr, peetelerle topran kuruturdum. Sonra da eimin yanna gider ve yatardm..."
Burada kadnn bir davran hakkndaki sebep ve sonu yorumuyla erkein bu davran hakkndaki
sebep ve sonu yorumlar arasndaki fark probleme neden olmu; erkek gerek sebebi akladnda
ise problem sona ermitir.
Zihin Okuma. Kiinin dorudan iletiim olmakszn bir baka kiinin dncelerini veya hislerini
bildiini iddia etmesidir. Bu yzden ok byk hatalar, zanlar yaplabilir.

rnein, "Beni sevmiyor" diyen birine sorulacak soru, "Tam olarak nereden biliyorsun? Seni
sevmesi iin ne yapmas lzm?" eklinde olmaldr. Aadaki hikyede zihin okuma yapan bir
mdrn karlat zor durumu okuyacaksnz.
irket mdr gece ge saatlerde 50 km. uzaktaki evine karanlk bir yoldan dnyordu. Aniden
direksiyon hkimiyetini kaybetmeye balad ve yoldan kmak zereyken arabasn kenara ekti.
Sa n tekerlei patlamt. Etrafna baknd. Uzaklarda bir evin klarn grd. Birka kilometre
kadar yrdkten sonra klar snd. Kendi kendine ev sahibinden istemek zorunda olduu
krikoyu dnyordu. Iklar snmeseydi krikoyu verebilir, ona yardmc olurdu ama evdekiler
yatmt. Bunun bedeli olarak acaba ne kadar para isteyeceklerdi; belki 200, belki 300, belki 500
milyon... Adam, bunlar dndke evin kapsn almaktaki tereddtleri
103
artyordu. Belki adamla tartmak zorunda kalacaklard. Kapnn nnde durdu ve kapya iki kez
vurdu. Adam, "Buyurun, ne istemitiniz?" dedi. irket mdr, "Evin de krikon da senin olsun"
diyerek arkasn dnp gitti.
Alntlar. Herhangi bir eyi veya bir sz, karmzdaki kiinin gvenecei bir kaynak ya da bir
kiiden alarak sylemektir.
rnein, "Annem hep byle yapard, bu yzden ben de byle yapyorum" cmlesine karlk,
"Annen ne zaman byle yapard?" veya, "Annenin yapt bu davran doru muydu?"sorusunu
sormak gerekir.
Kklnde babalar tarafndan terkedilen kz karde bana geldiklerinde ok zgnlerdi.
Kardeler uzun sre babalarndan ayr kalmlar ve zor artlar altnda eitimlerini tamamlamlard.
Uzun sre babalaryla konumayan kardelerden iki tanesi onunla barmt. nc kz karde ise
barmamakta kararlyd. Kendisiyle sohbet edip uyum saladktan sonra koltua oturmasn,
gzlerini kapamasn ve babasn dnmesini istedim. Babasnn son nefesinde olduunu ve dua
ettiini hayal etmesini syledim. Arkasndan, "u anda Peygamber Efendimiz burada olsayd sana
ne tavsiye ederdi?" diye sorduumda alamaya balad. Kendisi ok dindar bir insand. Bunun iin
de Peygamber Efendimiz'den alntlar yaptm, bunlar ok etkili oldu ve onun babasyla barmasn
salad.
104
DL USTACA BELRSZ KULLANMA SANATI
Milton Model Dil Kalplar
Dilde birtakm genellemelerden, silmelerden ve arptmalardan faydalanarak dili ustaca belirsiz
kullanma sanatdr. Bylece belirsiz dille karmzdakini ikna etmenin yollarn arar ve baarl bir
iletiim kurarz.
Bunlar ayn zamanda hipnotik dil kalplardr. kna psikolojisinde milton model dil kalplarnn
nemli bir yeri vardr.
Bu dil bilinli zihinle bilinaltn birbirine geirir, dikkati datr, bilinaltna ve dier kaynaklara
girii mmkn klar. Bunlar itirazlar uzaklatrmak, arzu edilen iletiim sonularn elde etmek
iin gnlk iletiimimizde kullanabiliriz.
rnein, "Hepinizin baarl olacana inanyorum" derken o kiilerin bilinaltna baarl olma
telkini yaparz.
Bilinalt dilini rendiinde herkes insanlarn bilinaltyla etkin biimde konuabilir. Bir mesaj
iletmenin en iyi yolu onu karmzdakinin bilinaltna iletmektir. Bilinaltna ulaan mesaj bilinli
beyne ulaandan ok daha gl, heyecan verici ve ok daha inandrcdr. Bilinli beynin mant
ile bilinaltnn mant birbirinden ok farkldr.
105
Baz anne ve babalar danmanlklarda bana gelerek ocuklar ile ilgili sorunlarn anlattnda
onlarn korumac bir anne baba olduunu gryor ve zmn kendilerinin deimesinde olduunu
sylemekte zorluk ekiyorum. Bu anne babalara ocuklarnn hedeflerine ulamasn nasl
engellediklerini anlatmak yerine onlara u hikyeyi anlatyorum:

Bir gn bir iftiyle olu iftlikte gnlk ilerini yaparken bir at kagelmi. Adam atn stnde
herhangi bir damga grememi. At insanlardan fazla kamad iin onun yar vahi bir at olduunu
ve ehilletirirken sahibinden katn dnm. Atn stne binmi. Olu da bir baka atla onu
takip etmeye balam. At iftlik knda bir yola sapm ve bir sre gitmi. Sonra yandaki gl
grm ve su imek iin yoldan km. Su imeyi bitirince ifti onu tekrar yoluna sokmu. Bir
sre daha gittikten sonra bu sefer atn karn ackm ve imenlik bir yer grm. Yemek molas iin
yine yoldan km. Karnn doyurunca ifti onu tekrar yoluna geri sokmu. Bu ekilde at birka
kez daha yoldan km.
106
Her seferinde iftinin onu yola sokmas kolaylayormu. Sonunda akamst bir iftlie
gelmiler. iftliin sahibi yanlarna gelmi ve aknlkla barm. "Bu benim atm.
inanamyorum. Peki beni nasl buldunuz?" Atn stndeki ifti aadaki adama bakm ve yle
demi, " Ben bulmadm. At kendisi buldu. Benim tek yaptm onu yolunda tutmakt."
Nasreddin Hoca Trk tarihinde milton model dil kalplarn en gzel kullanan ustalardan biridir.
Aadaki olayda da bunun en gzel rneklerinden birini vermitir:
Bir gn Nasreddin Hoca bir yemek davetine gider ve orada ok yemek yer. Yemek biter ve
Nasreddin Hoca ev sahibine dnerek,
"Elhamdlillah, ok doydum. Daha artk bir gram bir ey yiyemem" der. Hocann tatlya
dknln bilen ev sahibi hocaya kk bir aka yapmak ister ve yemek bitiminde on kiilik
sofrann ortasna koca bir tepsi baklava getirir. Tepsiyi gren hoca, baklavaya uzanmak ister ki tam
o srada ev sahibi hocaya dnerek,
"Hocam hani bir gram daha yiyecek durumda deildiniz, imdi ne oldu?"deyince hoca ev sahibine
yle cevap verir: "Siz kalabalk bir sofrada yemek yerken birden ieri padiah girse ve sofrada hi
yer olmasa kalkp ona yer vermez misiniz?"
107
Bunun zerine sofradakiler bir taraftan kahkahalarla glerken; bir taraftan da baklava tepsisini
hocaya doru uzatrlar.
a) Gizli Emirler. Bunlar daha geni cmle yaps iinde yer alan emir veya ynlendirme kalplardr.
Emir kipinden kimse holanmaz. Gizli emirler, karmzdaki kiiye, yapmasn istediimiz eyleri
emir kipi kullanmadan syleme sanatdr.
rnein: nsanlara, "Bunlar kafana takma, bo ver" demek yerine, "Hadi gel seninle biraz
dolaalm, ak havada kendini daha rahat hissedersin, hele deniz kenarnda bir ay iersek bak o
zaman kendini ne kadar rahatlam hissedeceksin" dediimizde kiinin bilinaltna rahatlamas iin
gizli bir emir gndermi oluruz. nsanlardan bir ey isterken, "Bana bir su getir" demek yerine,
"Bana bir bardak su getirir misin?" demek daha olumlu bir etki yapar.
Erickson'un eitli mecazlar ve metaforlar kullanarak insanlar etki altna ald bir anlatm tarz
vard. Richard Bandler ve John Grinder onu defalarca arayarak bu dil kalplarn renmek ve
insanlara retmek istediklerini sylerler, fakat her seferinde ondan ret cevab alrlar. Erickson'a,
"Sizinle grmek ve kullandnz metotlar renmek istiyoruz" dediklerinde Milton
Ericcsondan srekli, "ok doluyum, sizinle grecek vaktim yok" cevabn alrlar. Sonra
kendileri aratrarak Erickson'un hangi dil kalplarn kullandn bulurlar.
108
Yeniden Erickson'a telefon aarak ona kendi dil kalplaryla u ekilde hitap ederler. "Bay Erickson
byk dahiler fikirlerinden dier insanlar da yararlandrrlar" . Bu sz zerine Erickson onlara bir
sonraki gn iin randevu verir.
Bir Dilencinin Mesaj
Bir bahar gnnde Brooklyn kprsnde kr bir adam dilencilik yapyormu. Dizlerinin dibine bir
tabela koymu. zerinde "doutan kr" yazlym.
Dilencinin nnden yzlerce kii geip gidiyormu ama, kimse de dilenciye para vermiyormu. Bir
reklamc bunu grm. Dilencinin nndeki tabelay alm ve arkasna bir eyler yazp, tekrar

dilencinin nne brakm. Ne olduysa olmu, gelip geen ve tabeladaki bu yazy okuyan herkes,
balam dilencinin nndeki apkaya para atmaya. Yani bir cmle yetmi bu kadar kiiyi
etkilemeye ve dilencinin apkasnn ksa srede azna kadar para ile dolup tamasna. in ilgin
yan bu cmle sadece u ekildeymi: "ok gzel bir bahar gn. .. Ama ben iekleri
gremiyorum."
b) Negatif Emirler. "Davul alan pembe aslan dnme" dediimizde beynimiz sadece bu cmle
ierisindeki vurgulanan ksm alr ve ister istemez davul alan pembe aslan dnrz. Bunun
sebebi olumsuz eklerin beyine gitmemesidir.
rnein, "Ben artk ikolata yemeyeceim" diyen kii bilinaltna yalnzca ikolata mesajn
gnderir ve
109
ikolatay daha ok yer. Yaptm danmanlklarda bir kiinin bana daha ok bilgi vermesini
istiyorsam kendisine yle derim:
"Bana her eyi anlatmayabilirsin, sadece anlatmak istediin eyleri anlatsan da sana yardmc
olurum". Bunlar sylediimde karmdaki kiinin bilinaltna "anlat" mesajn vermi olurum ve
bu kii genellikle bana her eyi anlatmaya balar.
ki ortaktan biri, uzun bir buruna sahip olduundan burnuyla ilgili ciddi kompleksleri vardr. Dier
ortak uzun burunlu arkadan yemeye davet eder. Adam eve gider ve eine, "Yarn akam ortam
eve yemee gelecek, ltfen burunla ilgili bir sz syleme" der.
Kadncaz ertesi gnn endiesiyle uyuyamaz. Burun olayn kendisine dert eder. Ertesi gn
titizlikle kadncaz akama kadar hazrlk yapar. Her ey mkemmel olmaldr. Fakat iinden
burun konusundaki endieleri ve sklganlklar atamamtr. Akam olur, misafir eve gelir. Kadn,
kendi telandan ve dikkatli olaym endiesinden dolay byk bir stres yaamaktadr.
O srada da kk kzlar adamn karsnda oturmakta ve srekli onun burnuna bakmaktadr. Kadn
ay servisini yaparken kznn muzur bir ekilde gldn grnce birden telalanr. Hemen kzn
odasna gnderir. Tam o srada ay iin eker vermediini grr. Ve derhal eker ksesini einin
ortana uzatarak yle syler:
110
"Burnunuza eker alr msnz?"
Burada kadn srekli olarak burundan bahsetme endiesine odaklanm ancak bilinalt sadece
"burun" kelimesini alarak olumsuz eki alglamamtr.
c) Tepkisel nermeler. Bir soruya kelimesi kelimesine cevap verilmesini deil de o soruyla ilgili
bir tepki verilmesini salayan sorulardr.
rnein: Karmzdaki kiiye, "Kap kilitlendi mi?" diye bir soru ynelttiimizde aslnda ona
kibarca, "Kapy kilitlemediysen git ve kilitle" mesajn vermi oluyoruz.
Aadaki hikyede ise zeki bir ocuun bir padiah ustaca ynlendirmesi tepkisel nermelere
gzel bir rnektir:
Sultan Mahmud, yolda grd bir ocua bir altn verdiinde, ocuk onu almam. Sultan, byk
bir merakla bunun sebebini sorduunda, ocuk,
"Sultanm! demi. Annem ve babam bu altn grdklerinde, 'Onu mutlaka aldn' diyerek bana
kzarlar."
Sultan Mahmud:
"O zaman kolay var" diye yol gstermi. "Bunu bana padiah verdi" dersin.
ocuk,
111
"Hele o zaman hi inanmazlar" diye atlm. Ve ocuk unu sylemi:
"Annem ve babam, eer padiah verseydi, bu kadar az vermezdi derler."
Bu cevap zerine Sultan Mahmud, ocuun bu inanlmaz zeksn bir kese altnla dllendirmi.
d) Sebep-Sonu Balantlar. Bir sebebi bir sonuca balarken nedensellik belirten kelimeler
kullanrz. Bunlar: " -iken, -dka, bu yzden, srasnda, nce, sonra, boyunca" gibi szckleridir.

rnek, "NLP'yi rendike daha mutlu ve daha baarl olacaksn" dediimizde kiinin baarya ve
mutlulua ulamasn NLP'yi renmi olmasna balam oluruz. Bu da o kiinin NLP'yi daha iyi
renmesine sebep olur.
Baz insanlar sebep-sonu ilikisini motivasyonlarn bozacak ekilde kullanrken, baz insanlar da
hedeflerine ulamak iin kullanrlar.
Ayten Hanm'a danmanlk yaparken ona eiyle olan sorunlarn zmesi iin NLP'yi ok iyi
renmesi gerektiini bu sayede kendini ve eini daha iyi tanyacan, bylece sorunlarn
zebileceini sylediimde sorun zme sebebi onu NLP'yi renme sonucuna gtryordu.
Verdiim telkinler ok etkili oldu. Ayten Hanm Practitioner kurslarmza katld ve bu kurslarn
sonunda eiyle olan iletiimini herkese rnek olacak ekilde dzeltti.
e) Gizli Sorular. Sorular daha geni bir cmle yapsnn ierisinde gizlemektir.
rnein, "Bunun nasl stesinden geldiini merak ediyorum?" dediimizde aslnda karmzdakine
bir soru ynlendirmi oluruz. Karmzdaki kii de muhtemelen bu sorunun cevabn vermeye
balar.
Emniyet mdrlnde verdiim bir seminerimde bir komiser bana bu yntemi sulular
sorgularken kullandklarn sylemiti.
?
f) Zamanla lgili eler. Bunlar zamanla veya zamann geiiyle ilgili elerdir.
rnein: Kii kendisini henz rahat hissetmiyorsa ona, "Saniyeler getike kendini daha rahat
hissedeceksin" diye telkinde bulunmak ksa bir sre ierisinde kiinin rahatlamasna sebep
olabilecek gzel bir telkindir, g) Deil mi Sorular. Cmlenin sonuna "deil mi?" ifadesinin
eklenmesiyle, ifadenin soruya dntrlmesidir.
rnein: Anlattmz bir konunun kar taraf tarafndan daha iyi anlalmas iin sorulan,
"Anlyorsun, deil mi?"sorusu kiinin anlattklarmz daha iyi anlamasna yarayan gzel bir
telkindir. Ayrca bu soruyla kiinin konuyu anlayp anlamadn da test edebiliriz.
112
113
Gizli Sorular, Zamanla lgili eler, Deil mi Sorularyla lgili Bir Motivasyon rnei
Bakrky'de bir seminer veriyordum. Seminer srasnda, "iinizdeki devi uyandrn",
"Yapabileceinize inandnz her eyi yapabilirsiniz, insan istedi mi mutlaka yapar" gibi cmleler
kullanyordum. Ben bu cmleleri her kullandmda gen bir delikanl havaya frlayp, "Bu g
bende de var, buna inanyorum" diye baryordu. Seminerin bitiminde bu delikanl annesiyle
yanma geldi. Annesi, "Olumun iinde byk bir g var. Ltfen bu gcn ortaya karalm" dedi
ve Levent Artan isimli bu genci irketimize davet ettim.
Ertesi gn Levent ile almaya baladk. Levent'in yapt tek ey sabahtan akama kadar yatmak
ya da amasz olarak dolamakt. dealleri olmayan, babasyla atan bir kii olmutu Levent.
Bana eskiden gitar aldn ama daha sonra braktn syledi. Daha sonra Levent'in beste
yaptn ve ark sylediini de rendim; ancak, "Bunu nasl yaptn merak ediyorum?"
dediimde aslnda milton dili ile ona gizli bir soru sormutum.
Bana yllardr mziin iinde olduunu, besteler yaptn ve ark sylediini anlatrken gzleri
parlamaya balamt.
Kendisine ok sevdiim "phe ve nan" adl iiri verdim ve yine milton dili ile, "Bunu
besteleyebilirsin deil mi?" diye sorduumda hevesle, "Evet hocam besteleyebilirim" dedi ve iiri
alarak gitti. Levent iki gn sonra iiri besteleyerek geldi ve parasn dinlediimde onun iyi bir
sanat olacan dndm ve ona birlikte almay teklif ettim. Ancak Levent mzie ve
insanlara kar ok krgnd. Gittii bir mzik stdyosundan kovulmas onu mzikten iyice
soutmutu. Bunun iin kendisine milton dilini kullanarak, "Seninle almalar ilerledike her
geen gn kendini daha gl ve daha baarl hissedeceksin" dediimde Levent'in mzie olan
bak asnn yava yava deimekte olduunu gzlemledim. Birlikte gzel programlar
yapacamz, radyo ve televizyon programlarna katlacamz, kasetlerimizin ve CD'lerimizin
kacan sylediimde kendine olan gveninin yava yava arttn hissettim. Ertesi gn

Kocaeli'nde 600 kiinin karsna ktnda ve programn sonunda ayakta alklandnda bana
olan itimad daha da artmt.
Daha sonra Levent'le birlikte tm Anadolu'yu dolatk. Ulusal radyo ve televizyon programlarna
katldk, CD 'lerimiz ve kasetlerimiz kt. Onunla kurduumuz tm hayaller gerek oldu. Artk
Levent btn Trkiye'nin tand bir sanat olma yolunda ve her eyden nemlisi azmin, sabrn ve
vazgememenin nemini anlatt arklaryla btn insanlarda pozitif duygular uyandryor ve
insanlarn hedeflerine ulamasnda katkda bulunuyor.
114
115
BLM 7
KAYNAKLARA ULAMAK EREVE DETRME
nsanolunun iinde ok byk ve zengin kaynaklar vardr. O kaynaklara ulamak kiinin elindedir.
Ancak bunun iin birtakm yntemlere ihtiya vardr ve bu yntemlerin en nemlilerinden biri
ereve deitirmektir.
Yeniden ereveleme, bir olay ya da duruma farkl alardan bakarak dncelerimizi dolaysyla
da duygu ve davranlarmz deitirerek odaklandmz olumsuz durumdan kmaktr.
Yeniden ereveleme kt bir olaym izlerini silip eyleme gememizi salayan bir aratr. Baka bir
deyile, engeli basamaa dntrmektir. Baz durumlarda saplanp kaldmzda ve olumsuz
duygular iine girdiimizde yeniden erevelendirme bizlere farkl bir bak as kazandrr.
Dolaysyla esneklik kazanp, seenekler retip
119
, yeni olaslklar gndeme getirerek zorluklar daha rahat yenmeyi baarrz.
rnein, ben bu kitab yazarken seminerlerimin ve grmelerimin ok youn olduu bir
dnemdeydim. Kitab uykumdan fedakrlk ederek yazmak zorundaydm. zgr oban ve Tue
Doansel ile gece yarlarna kadar yaptmz almalar srasnda bizi motive eden ve kitab
bitirmemizi salayan enerji bir gn kitabevlerinin raflarnda bu kitabn yer aldn grmekti.
Ayrca okuyucularla imza gnlerinde tanmak ve birikimlerine ortak olmak bizi motive ediyordu.
Aada farkl ieriklerde ereve deitirme rneklerini bulacaksnz.
Kk Basketbolcu
Bizler akl almaz bir servete sahibiz. in en gzel yan ise bu servetin kimseye de miras
kalmamasdr. Onun iin bunlarn farkna varmalyz. Beynimiz, vcudumuz, eitimimiz, evremiz,
ailemiz, madd ve manev deerlerimiz ve daha birok ey bizlere sunulmu birer z kaynaktr.
120
Kk basketbolcu, okul takmnn semelerine katlm ve boyu ok ksa olduu iin takma
girememitir. Bir gn hmla evin kapsndan ieri girdi. Bunun farkna varan annesi hemen onun
ardndan odasna gitti ve niin aladn sordu. Boyunun ksal ve yann kkl sebebiyle
takma alnmadn anlatt. Annesi onu kaldrp yatann kenarna oturttu. Gz yalarn avucunun
iiyle sildi, elini omuzuna att ve yle dedi:
"Boyun ve yan kk olabilir ama nemli olan iindeki basketbolcunun byk olmasdr."
Bu szlerle motive olan kk basketbolcu o gnden sonra antrenmanlara balad. Bkmadan,
usanmadan senelerce alt ve basketbol tarihine adn altn harflerle yazdrd. te bu kk
basketbolcunun ismi: Michael Jordan'dur.
Kim Kime Yaklayor
Tarih kitaplar tarihin akn deitiren binlerce ereve deitirme rneiyle doludur. Bu konudaki
en gl rneklerden bir tanesi de Sultan Alparslan ile ilgilidir:
Sultan Alparslan 27.000 askeriyle Bizans topraklarnda ilerlerken, kefe gnderdii askerlerinden
biri huzuruna gelir ve telal bir ekilde sorar: "Komutanm, 300.000 kiilik dman ordusu bize
doru yaklayor" Alparslan askerin bu szlerini hi nemsemez ve 27.000 askerin her birinin
inanlarnn ve arzularnn farknda
121

olarak kendisine bu haberi getiren askerin erevesini yle deitirir: "Biz de onlara yaklayoruz."
Karanlkta Seminer
Hepimizin hemen her konuda engelleri vardr. Bunlarn karsnda yapmamz gereken engellerden
ylmak deil; kaynaklarn bykl yannda engellerin kkln grmektir.
Seminerlerimde katlmclara byk bir beyaz kdn ortasna konmu siyah bir nokta gsteriyor
ve onlara ne grdklerini soruyorum. Hemen hepsi siyah bir nokta grdklerinden bahsediyor, ok
az byk beyaz kd farkediyor.
te bizler hayata da byle bakyoruz. Koskoca beyaz kd deil, kck bir kara noktay
gryoruz. Halbuki buradaki kara nokta hayatmzdaki engelleri simgelerken; o kocaman beyaz
kt kaynaklarmz ve onlarn bykln simgelemektedir.
Van'da kapal spor salonunda bir seminer veriyordum. Salon tklm tklm doluydu. Konuurken
birden
122
elektrikler kesildi. Mikrofonla konuma ansm kalmamt. ki eyden birini yapabilirdim. Ya
seminer bitti diyerek herkesi evine gnderebilirdim ya da burada insanlar beni dinlemeye gelmiler
diyerek konumama mikrofonsuz devam edebilirdim. Ben erevemi deitirdim. Karanl
sylediim szlerle aydnlatmaya karar verdim. Zifiri karanlkta mikrofonsuz olarak konumama
devam ettim. Konumam bittiinde beni ayakta alklyorlard. Bu sorun beyaz kt zerindeki
kk siyah nokta, benim iin frsata dnmesi ise kocaman beyaz kt olmutu.
,;
Sokrates Nasl Filozof Oldu?
ereve deitirmenin temeli bir olaya tamamen farkl bir gzle bakmaktr. Zor bir ile kar
karya kaldnzda bu skntl olayn sonundaki gzellikleri grrseniz olaya bak anz deiir
ve bu skntnn stesinden gelme ansnz artrrsnz.
Evlenmeden nce gznz drt an, evlendikten sonra birini kapayn diyen Sokrates'in evlilik
hayatnn ne kadar zorluk ve skntlarla dolu olduu bilinen bir gerektir.
Kendisine evlilik ile ilgili soru soran genlere Sokrates tam bir ereve deitirme rnei sunmu
ve yle demitir:
"Ne olursa olsun evlenin. yi bir kadna derseniz mutlu olursunuz. Kt bir kadna derseniz
filozof olursunuz."
123
Sokrates dndklerini hayatna uygulayan biridir. Evliliin onu filozof yaptn biliyoruz. Eiyle
yaad bir olayda mkemmel ereve deitirme rnei vermitir:
Filozof Sokrates ve ei bir trl iyi geinemiyormu. Bir gn hanm, Sokrates'e barp arrken,
bakm kocas hibir tepki gstermiyor, bir kova suyu alp bandan aa boaltm. Sokrates eine
sert tepki vermek yerine mizah kullanmay tercih etmi ve yle demi: "Bu kadar gk
grltsnden sonra bir saanak bekliyordum zaten."
Mtevaz Bakan
Yaadmz problemlerin ardndaki olumlu niyeti aramak ve bulmak problemin zmndeki en
nemli admdr. Sahip olduumuz baz gzel vasflar istenmeyen olaylar yaamamza sebep
olabilir. Burada yapmamz gereken bu gzel zelliklerimizi yerinde, zamannda ve dozunda
kullanmaktr.
Recep Tayyip Erdoan hkmetinin nemli bakanlarndan biriyle yapm olduum danmanlk
almasnda bakann anlatt bir olay dikkatimi ekti. Sayn bakanmz bir toplulua girdiinde
kendisine gsterilen makam koltuuna deil de bo bulduu ilk koltua oturuyordu. Bu davrann
da bir trl dzeltemiyordu. lk nce bu davrann sebebini bulmak iin altk. Bilinaltnda
yatan sebep uydu: Kimseyi rahatsz etmemek. Ben kendisine u soruyu ynelttim: "Sayn
124
bakanm, siz, size gsterilen makam koltuuna deil de herhangi bir koltua oturduunuzda
oradakiler rahatsz olmuyorlar m?" "Evet, ok rahatsz oluyorlar hocam" dedi. Bakann arzusu
kimseye rahatszlk vermemekti. Ama bu davranndan dolay herkes rahatsz oluyordu. Son olarak

kendisine, "Salondakilerin rahatsz olmamas iin ne yapmanz gerekir?" diye sorduumda, "Bana
gsterilen makam koltuuna oturmalym" dedi ve o gnden sonra bir daha bu sorunu yaamad.
Eitim art
Baz durumlarda insan iinden kamayaca veya deitiremeyecei durumlarla kar karya
kalabilir. Burada yapmamz gereken skntlar azaltamyorsanz hayallerinizi bytmektir.
Kaynvalidesi ve eiyle olan problemlerini zmek iin bize gelen Arzu Hanm, sorunlarnn
iinden kamayacan ve il tedavisi grmesi gerektiini dnyordu. Okumay ve renmeyi
ok seven, ama bir trl kendisini gelitirme frsat bulamayan bu ocuk annesi hanm
incelediimde son derece bilgi odakl olduunu grdm ve zmn illar yerine eitim olduunu
syleyerek ona ereve deitirme tekniini uyguladm. Teknii uygularken de kendisine, "Arzu
Hanm, eer siz bu sorunlar yaamasaydnz bu eitimlere gelemeyecektiniz. Yaadklarnz sizin
iin bir dezavantaj deil, bir avantajdr" dediimde, bana hak verdi ve NLP Practitioner eitimlerini
alarak iindeki potansiye125
kefetti, insanlarla nasl iletiim kurulaca konusunda nemli bilgiler edindi. Ayrca eskiye
nazaran daha alak sesle konumay ve farkndala vararak esnek olmay rendi.
Ses mi Hzl Ik m?
Bazan insanlar gereksiz yere bir eylerden korkarlar. Bu durumda ilk yaplacak ey, deneyimin
anlamn deitirmek ve farkl bir ierik yklemektir.
Gk grltsnden korkan Ayegl adnda bir kz annesiyle bana gelmiti. Kzn gk grlts
fobisi vard ve yamurlu bir hava olduunda btn aile seferber olup kz aryor, ne yapyorsun
diye soruyorlard. O ise byle zamanlarda yorgann altndan kamyordu.
Ayegl'e bir ereve deitirme teknii uygulanmas gerektiini dndm ve onun akll
olduunu grdmden baz sorular sorarak bak asn deitirmeye baladm, ilk olarak ona fen
dersinin nasl olduunu sorduumda bana ok iyi olduunu syledi. Sonralar aramzda u
konumalar geti:
-Ayegl k m daha hzldr, yoksa ses mi? -Ik.
-Peki, imek mi daha nce olur, gk grlts m?
-imek.
-Neden sence Ayegl?
126
-nk k daha hzldr.
-Tamam. Peki, gk grlts duyduun anda imek oktan dm olmaz m?
-Evet.
-Gk grlts u ekilde yorumlanabilir mi: Gk grlts imein artk dtn, tehlikenin
kalmadn bize gsteren bir sestir.
Ayegl bu sorumun zerine biraz dnd ve ok ard. Cevap olarak da "evet" dedi.
Aslnda gerekte onun korkusu ses deildi; sadece sese balad eylerdi ve artk bak as
deimiti. Ben ona, "Bundan sonra gk grlts sana yle bir mjde olacak: 'imek akt,
tehlike geti. Artk rahatsn dedim ve bylelikle bak asn deitirdik. Bu almadan sonra eve
gitti. Ertesi gn yamur yad, imekler akt, gk grlts oldu ve Ayegl'n ailesi beni
arayarak ilk defa kzlarnn yamurlu havada sakin bir gn geirdiini syledi. Her gk
grltsnden sonra kzn yzndeki glmsemeyi gren ailesi sevince boulmutu.
ereve Deitirme Teknii
NLP'nin en temel tekniidir. Bu yzden btn danmanlklarmda kiinin herhangi bir sorunu
zerken ilk bavurduum teknik ereve deitirmedir. Bir kii sadece ereve deitirme teknii
uygulayarak karsndaki insanlarn sorunlarnn byk bir ksmn zebilir.
127
Silme, arptma ve genellemeler sonucunda yzey yapdaki bir deneyim bilinaltna farkl bir
ekilde kaydedilir. Daha sonra o kii problemini yzey yapda zmeye kalktnda batakl

kurutmak yerine, sivrisineklerle savatnn farkna varamaz. Bir problemi zmek iin nce o
problemin bilinaltnda yatan karakutusunu amak gerekir. Ancak o zaman problemin zmnde
admlar atlabilir.
Bilinaltmzda sorun karan bir tarafla, mantkl bir taraf vardr. Sorun karan taraf kiiye
olumsuz duygular yaatan bir uyarc gnderir. Mantkl taraf ise gelen uyarc karsnda, "Neden
bu kadar zlyorsun, bo ver" demeye alr. Fakat kii sorun karan tarafn gnderdii
sinyallerle mutsuz olur. in ilgin yan her iki tarafn da bizim dostumuz olmasdr. Kiiyi bu ksr
dngnden kurtarmak iin farkndaln artrmak, bilinaltyla bartrmak ve kendi kaynaklarn
kullanarak problemini zmesine yardmc olmak gerekir.
ereve deitirme teknii uygulanrken yaplacak olan ilk i, karmzdakinin gzlerini
kapamasn istemek, yzeysel yapda yaad duygunun vcuttaki yerini ve eklini bulmaktr.
nk NLP'nin, "Zihin ve beden ayn sistemin paralandr" ilkesine gre insanlarn yaad her
duygunun vcutta bir yeri ve ekli vardr. Bunu bulmaktaki amacmz, tekniin uygulanmasndan
sonra problemin zlp zlmediini test etmektir.
128
Duygunun vcuttaki yerini bulduktan sonra karmzdaki kiiye her iki elini birden amasn ve
ellerinden birine sorun karan taraf dierine ise mantkl taraf koymasn syleyebiliriz. Bunlar
hangi eline koymas gerektiini karmzdaki kiiye brakmalyz. nk kii kontroln kendisine
olduunu hissetmelidir.
Bundan sonraki aamada karmzdaki kiiden sorun karan tarafa dnerek kendisini
uyarmasndaki olumlu amac sormasn istemeliyiz. "Her davrann altnda olumlu bir niyet vardr"
ilkesine gre sorun karan tarafn mutlaka olumlu bir niyeti vardr. nemli olan bu niyeti yani bize
yaatmak istedii duyguyu bulmaktr. Bunu yaptmzda derin yapdaki gerek problemi ortaya
karm oluruz. Ancak cevabn bilinli beyinden deil, bilinaltndan geldiine emin olmalyz.
Bunun iin de bir sre beklemek gerekir. Bilinaltndan gelecek cevap doru cevaptr ve bu cevab
aldktan sonra kiiden sorun karan tarafa dnerek teekkr etmesini istemeliyiz. nk bir sredir
ona tpk bir korumac anne mantyla hizmet etmitir ve verdii zararn farknda deildir.
Sorun karan tarafa teekkr edildikten sonra mantkl tarafa dnlmelidir. Bilinaltnn
yardmyla mantkl taraftan derin yapdaki duyguyu yaatacak en az alternatif istenmelidir.
Bilinaltndan gelen nerilerden sonra mantkl tarafa teekkr edilmelidir.
Bundan sonraki aamada ise mantkl taraftan gelen nerilerin sorun karan tarafa kabul edilip
edilmediini
129
test etmeliyiz. Sorun karan taraf bu nerileri kabul etmediyse, mantkl taraftan yeni neriler
alnarak anlama yollar aranr.
Bilinaltnn iki taraf arasnda anlama salandktan sonra rahatlamaya balayan kiiden nce
sorun karan taraf koyduu elini vcudundaki negatif duygunun olduu yere; daha sonra da dier
elini onun stne koymasn isteriz. Bu srada gzel telkinler vererek kiinin derin bir nefes
almasn ister, vcudundaki ve yzndeki olumlu deiikliklerden bahsedebiliriz. Son olarak eer
kendisini eskisinden daha rahat hissediyorsa ellerini yava yava aa indirmesini syleyebiliriz.
Karmzdaki kii ellerini aa indirirken rahatladn hissedecektir. Daha sonra negatif duygunun
bulunduu yerde herhangi bir ey hissedip hissetmediini sorduumuzda ya hissetmediini veya
eskisinden daha az hissettiini syleyecektir.
ereve deitirme teknii uygulandktan sonra kii olaya bak asn deitirerek, ya sorunundan
kurtulacak ya da bunu en hafif dzeyde yaayacaktr.
ereve Deitirme Tekniinin Adm Adm Uygulamas
1. Gzlerini kapat, duygunun yerini ve eklini bul.
2. ki elini birden a.
3. Bir eline sorun karan taraf, dierine mantkl taraf koy.
130

4. Sorun karan tarafa dn ve neden sorun kardn sorarak, olumlu niyeti bul ve ona teekkr
et.
5. Mantkl tarafa dn, en az neri al. Teekkr et.
6. Sorun karan tarafa mantkl taraftan gelen nerileri kabul edip etmediini sor. Kabul ettiyse
teekkr et, etmediyse uygun neri gelene kadar mantkl taraftan neri al.
7. Duygunun yerini ve eklini test et.
ereve deitirme tekniinin sigaray brakmak isteyen bir kiiye uygulanmas:
Necla Hanm gnde iki paket ien ve sigaray brakmak iin bizden danmanlk talep eden bir
bayand. Danmanlk esnasnda kendisinden gzlerini kapamasn isteyip bu duyguyu vcudunun
neresinde hissettiini sorduumda bana gsnde ta gibi bir ey olduunu syledi.
Daha sonra her iki elini at ve bilinaltnn sorun karan tarafn sol eline, mantkl taraf ise sa
eline koydu. Sorun karan tarafa dnerek sigara imesinin ardndaki olumlu niyeti sormasn ve
bilinaltndan gelen cevab dinlemesini istedim. Neticede gelen cevaba kendisi de ok armt.
nk bilinaltndan gelen cevap, "Kendimi zgr hissediyorum" eklindeydi.
131
Sorun karan tarafa teekkr ettikten sonra mantkl tarafa dnd ve ondan kendisini zgr
hissettirecek alternatif istedi. Gelen neriler unlard:
1. Her gn tempolu yry yapmak.
2. Sivil toplum rgtlerinden birinde almak.
3. NLPyi daha gzel renerek zgrlk duygusunu hissetmek.
Necla Hanm neriler iin mantkl tarafa teekkr ettikten sonra sorun karan tarafa dnerek
nerileri kabul edip etmediini sordu ve kabul edildiini anladktan sonra; nce sol, sonra da sa
elini alp gsnn zerine koydu. Vcudunda byk bir rahatlk vard. Nefes alverii deimiti
ve glmsyordu. Derin bir nefes almasn ve rahatladn hissettiinde ellerini yava yava
aaya doru indirmesini syledim. Gzlerini atnda, "Ben sigaray brakyorum" dedi ve
antasndaki sigara paketini buruturup pe att.
APA ATMA
Bamzdan geen her ey, grme, iitme, dokunma, koku ve tat gibi duyusal deneyimlerin
bazlarn veya hepsini ierir. apa atma, btn deneyimi geri getirmek iin bu unsurlardan
herhangi birini tekrarlama eilimini ierir. Bir baka ifadeyle apalamak bir eyi baka bir eyle
birbirine balamak; iki ey arasnda iliki kurmaktr.
132
apa belirli bir tepkiyi uyandran herhangi bir uyarcdr. Bunlar bizi olumlu veya olumsuz ruh
hallerine iletebilecek balantlar ya da hatralar ateler. Genelde apalarmzn ve onlarn bizi nasl
etkilediinin farknda deilizdir. Yani bu ilem doal olarak oluur.
rnein yeni pimi bir yemein kokusu annemizin mutfayla ilgili btn deneyimi geri
getirebilir. Yada mill duygularla marmz sylerken, bayraa bakarz ve ksa bir sre sonra
sadece bayra grmek bile bizde o gzel mill duygularn uyanmasna sebep olur. nk
deneyimler, iinde bulunduumuz durum zerinde gl deiimler oluturabilir.
Etrafmzda olup biten olaylar hep bunlarla doludur. rnein televizyondaki araba reklamlarnn
ou fazla bir teknik bilgi vermez. Bunlarn asl yaptklar ey insann kendini zgr, baarl veya
mutlu hissetmesini salayacak sahneler oluturmaktr. Araba uyarsnn insanlara ekici gelecei
bir sahneye apa atarlar.
Bizler nce kiisel apalarmz tanmalyz. nk baz apalarmz pozitif, bazlar da negatif
olabilir. arpm tablosunu ezberlemeye alan bir ocuk bunu baaramaynca babasndan bir tokat
yiyor. Bu srada ocuk arpm tablosu ile tokat arasnda bir iliki kuruyor ve artk arpm tablosunu
her grdnde bu tokad hatrlyor. Bu ocukta olumu negatif bir apa oluyor.
Aadaki olayda ise negatif bir apann pozitif hale dntrlmesinin yksn sizlerle
paylamak istiyorum:
133

Eini ok seven ama onun ok sevdii bal yiyemeyen bir bayanla yapm olduumuz alma da
ereve deitirmeye gzel bir rnektir. Derin yapya inmek iin gemie dndmzde ununla
karlatk: Bu bayan alt yandayken cannn balk istemedii bir gn, babas alabalk alm ve
kzn balk yemesi iin ok azarlayp zorlamt. O gnden sonra bayan balkla azarlanmak
arasnda bir iliki kurmu ve balk yiyemez hale gelmiti. Balk onun iin negatif bir apa olmutu.
Derin yapdaki sorun tesbit edildikten sonra bayana bilinaltndaki sorun karan tarafn onu
yllarca koruduunu ve bu hizmetinden dolay ona teekkr etmesi gerektiini syledim. Daha
sonra mantkl tarafndan kendisine farkl duygular yaatacak alternatif almasn syledim.
Gzlerini kapatarak eiyle birlikte balk yediini grmesini istedim. Bu srada bilinaltnda balkla
arasnda bir sevgi ba oluturuldu. Gzlerini atnda eine olan sevgisinden dolay gzleri
yaarmt. Ertesi hafta seminere geldiinde btn katlmclara eiyle birlikte nasl balk yediini
byk bir keyifle anlatyordu. Eskiden balk grnce azarlanmay hatrlayan gen kadn iin balk
artk bir sevgi apas olmutu.
Bu apalar bizim ruhsal durumumuzu ok etkiler. Yapmamz gereken bilinaltnda olumu ve bizi
snrlandran negatif apalarn farkna vararak bunlardan kurtulmak ve bizi olumlu bir ruh haline
sokan pozitif apalar oluturmaktr. Seminerlerimize katlan insanlar kullandmz mzii baka
bir yerde duyduklarnda da
134
etkilenerek bize telefon ap duygularn paylayorlar. Bu mzik onlar iin pozitif bir apa
oluturuyor.
apa atmann drt adm
Bireyin gemi bir deneyimi canl olarak hatrlamasn salayn.
Kii deneyimin doruk noktasnda iken belirli bir uyarc verin.
Bireyin durumunu deitirin.
Test etmek iin "apay balatn..
apa atmann drt anahtar
Deneyimin younluu.
apann zamanlamas.
apann benzersiz olmas.
Uyarcnn tekrarlanmas.
apa atmann kesin zamanlamas
pa
Doruk durumda
Sre (5-25 saniye)
135
En sk kullandmz apalar, 3 alg kanalmz kullanarak oluturulur. Bunlar:
1. Grsel apa.
2. itsel apa.
3. Dokunsal apa.
Tekniin Uygulamas
Ayaa kalkn, gzlerinizi kapatn, kendinizi btnyle gvenli ve gl hissettiiniz bir an
dnn (Byle bir annz olmasa bile bunu kurgulayn). Vcudunuzu btnyle bu gl
fizyolojiye sokun. Bsbtn gven duyduunuzda durduunuz gibi durun. Ve bu hissin tepe
noktasnda yumruunuzu skarak kararl ve gl bir sesle "evet" deyin. Bir mddet sonra tekrar
ayn yumruunuzu skn ve ayn kuvvetle "evet" deyin. Durumunuzdaki deimeyi farkedersiniz.
Bunu en az be-alt gn aln. Ksa bir sre sonra, bir yumruk skmakla annda istediiniz gl
duruma girebildiinizi greceksiniz.
Bir tp rencisinin depresyondan kurtulmasnda grsel, iitsel ve dokunsal apadan yararlanmtk.
Sizlerle bu yaanm olay paylamak istiyorum:

1999 ylnda Ankara'da bir seminer vermeye gitmitim, katlmclardan biri ok dikkatimi ekmiti.
Gazi niversitesi Tp Fakltesi drdnc snftayken okuldan atlan bu kiinin ad Aye Yksel
Tekin'di. Kendisi son derece merakl ve pozitif bir insand. Seminer boyunca
136
sylediim her eyi not ald ve bana gayet dzeyli sorular yneltti.
Seminer knda onunla biraz konutuk. Ankara da bir yurtta kalyor ve tek bana bir sava
veriyordu. Okuldan atlm, affn kmasn bekliyordu; fakat affn kma ihtimali ok zayft. O,
buna ramen umutlarn kaybetmiyordu. Ben stanbul'a dndkten sonra kendisiyle telefonla
grmeye baladk. Kendisi ile szel, grsel ve dokunsal bir apa oluturduk. Grsel apamz
Aye'nin kendisini beyaz doktor kyafetleriyle hastalarn muayene ederken grmesiydi. Szel
apamz, "Her ey ok gzel olacak" cmlesiydi. Dokunsal apamz da sa yumruunu skmas
eklinde gerekleiyordu.
Aye bu apalarla sa yumruunu skyor, "Her ey ok gzel olacak" diyor ve kendini doktor
kyafetleriyle hayal ediyordu.
Aye'nin psikolojik durumu iyi deildi. Ailesiyle de problemler yayordu. Zira ailesi okuldan
atld iin onun memleketine dnmesini istiyordu. Maddi adan ok aresizdi. Burs ald kurum
bursunu kesmiti. Kald yurttan da ayrlmas isteniyordu. Aye artk depresyona girmiti. Ayn
zamanda hocas olan bir psikiyatriste gidiyor ve onun nerdii illar kullanyordu. Farkna
varmadan olumu negatif apalar ok fazlayd. "Ben bu okulu bitiremeyeceim, galiba ben
zekm kaybediyorum" gibi i konumalar defalarca tekrar ediyordu. Bir hastay ya da snfta kalan
bir renciyi grmesi ondaki negatif apalar tetikliyor ve onlar gibi
137
olacan dnyordu. nce bu apalar kertip yerine pozitif apalar oluturmamz gerekiyordu.
Her konumamzda ona, "Aye her ey ok gzel olacak. Bir gn btn bu skntlar bitecek"
diyordum. Alayarak balad telefon konumalar hep glerek bitiyordu, konumann sonunda
ortak apalarmz hatrlyor, sa yumruunu skarak, "Her ey ok gzel olacak" diyordu.
Depresyondaki bir hastann geirebilecei btn hastalk safhalarn geirmiti ve durumu giderek
ktleiyordu, umutlarn iyice yitiriyordu.
Yine bir konuma esnasnda ona yle dedim: "Aye, sen bir gn ok iyi bir psikiyatr ist olacaksn.
Geirdiin btn hastalklar sana kazanlm bir frsat olarak geri dnecek. nk hibir psikiyatr
ist kendi zerinde bu kadar deney yapmamtr. Bu szlerime ok sevindi ve bana iyi bir
psikiyatrist olacana dair sz verdi. Bir buuk yllk bir aradan sonra af kt. Aye tekrar okuluna
balad. senelik zorlu bir uratan sonra, balangta ar bir depresyonda olmasna ramen
okulunu bitirdi.
Bu satrlar yazldnda Burdur'un Bucak ilesinde 112 Hzr Acil'de pratisyen doktor olarak
alyor, ihtisas ve TUS snavlarna hazrlanyor ve ben, onun bunu da baaracana itenlikle
inanyorum. Son konumamzda TUS snavn kazanabilecek misin Aye dediimde sa
yumruunu skt ve, "Her ey ok gzel olacak hocam" diyerek kendisini bir psikiyatrist olarak
hayal etti.
138
BLM 8
NSAN KARAKTERLER
ve ODAK NOKTALARI
Hayat yaynlarndan kan ve birinci basks 100.000 olarak yaymlanan 4x4'lk letiim adl
kitabmda insan kiiliklerini en ince ayrntlarna kadar anlatmtm.
nsanlar tanmada karakterlerin yannda odak noktalarn bilmek de ok nemlidir. nk hangi
karaktere sahip olursa olsun odak noktalarn bilmeden onunla salkl bir iletiim kurmak zordur.
Bu yzden sekizinci blmde karakterlerle odak noktalarn birlikte harmanlamay uygun grdm.
Blmn sonundaki tabloda ise karakterle odak noktalarnn kesime noktalarn bulacaksnz.

Karakterlerimiz doutan getirdiimiz temel yaplarmzdr. Bu nedenle, karakterlerimizi

deitiremiyor,
141
ancak istersek gelitirebiliyoruz. Drt insan karakteri vardr ve bunlardan hibiri dierinden ne
daha iyi, ne daha ktdr. Yani her birinin gl ve zayf ynleri vardr. Ben de bu drt farkl
karakteri drt farkl renkle simgelemeyi uygun grdm:
1. SARI KARAKTERL KLER
Elenceli tiplerdir. Her konuda espri yeteneine sahiptirler.
ocukluklar elenceli ve hareketli geer.
Konumay ok severler.
Sk sk bir eyleri dkp saarlar.
Mutluluk ve enerji yayarlar. Hznl ortamlar sevmezler
Hafzalarnda hep renkli eyler vardr.
ok unutkandr.
Dierlerine gre insanlara daha abuk inanrlar.
Skc ortamlarn havasn deitirmekte ustadrlar.
Hazr cevaptrlar.
ocuk ruhludurlar.
Her zaman parlak fikirleri vardr.
kna edicidirler.
nsanlarla abuk kaynap arkada olurlar.
142
leri kolay yoldan halledecek parlak fikirleri vardr.
Sorunlara ilgin zmler bulurlar.
ok merakldrlar.
Bu karakterdeki kiiler elenmeyi ve elendirmeyi ok severler. Genellikle insanlar motive eden
kiilerdir. nk pozitif enerji yayarlar ve bulunduklar ortama heyecan ve nee katarlar. Yalnz bu
kiilerin durumu inili ve kldr.
Farkl fikirleri ortaya atarlar ama genellikle baladklar iin devamn getiremezler. Bu yzden
onlar motive etmek iin kendilerine iin elenceli ve rahat ynlerini gstermelisiniz. Sevildiklerini
hissettiklerinde ve farkedilen popler kiiler olduklarn grdklerinde ok iyi motive olurlar.
Strese girdikleri zaman genellikle yemek yerler, alverie karlar, elenceli ortamlar ararlar,
kendilerini anlayacak birileriyle konumaya ihtiya duyarlar.
Sar karakterli bir kiiyi stresten kurtarmak iin can kulayla dinleyin ve iini dkmesini salayn.
Ona yannda olduunuzu hissettirin, yeni umutlar verin, baarabileceine inandrn. Byle
davrandnzda size elenceli hikyeler anlatmaya baladn grrseniz hi armayn.
Bir de yaptklar yanltan dolay asla onlar dorudan sulamayn. Onlar kimseyle kyaslamayn,
bask
143
da yapmayn. Bu onlarn mcadele glerini kaybetmemelerine yardmc olur.
2. MAV KARAKTERL KLER
Mkemmeliyetidirler.
Daima tedbirlidirler.
Her zaman kurallardan yana olurlar.
Derli toplu ve dzenlidirler.
Olaylarn olumsuz ynlerini grp kayglanrlar. '
Planl, programl tiplerdir.
Detayc insanlardr.
Merakldrlar. Aratrmaya yneliktirler.
Konumalarnda zorunluluk bildiren "-meli, -mal" gibi ekleri fazlasyla kullanrlar.
Riskleri nceden grrler.

 Ciddi ve arbaldrlar.
Standartlar yksektir.
Yeteneklidir.
Mavi karaktere sahip kiiler kurallar olan ve detaylara nem veren insanlardr. Daima kurallara
uymaktan yanadirlar. O yzden bu karakterdeki birini motive etmek istiyorsanz ii ayrntlar ile
planl ve programl bir ekilde anlatmalsnz. Onlara ii mkemmel ve dzgn
144
bir ekilde yapacaklar hissini vermelisiniz. nk biraz karamsar kiilerdir ve riskleri nceden
grrler.
ler dzenli yaplmayp, mkemmellik anlaylar sarsldnda, hayatlar kusursuz olmadnda,
bir de etraflarnda ciddi olmayan, dzensiz insanlar olduu zaman ok ypranrlar ve strese girerler.
Ciddiye alnmadklarn dnrler. Hassas ve derin dnceli olduklarndan abucak incinirler.
Onlar iin bunlar ok kt anlardr. Bu durumlarda mkemmellik iin daha ok alrlar.
Problemleri daha ok analiz ederler, konu zerinde daha fazla dnrler. Bir nevi inzivaya ekilir,
sorunlaryla ilgili yazp izerler. Kendilerini geri eker ve kitaplara gmlrler.
Strese girdiklerinde kendileri sizinle konuana kadar sessiz kaln. Brakn nce onlar konusunlar.
Siz onlara soru sormayn, sabrla bekleyin. Onlar sulamadan konuun; bulunduklar ruh haline
girin ve onlar oradan ar ar kartn. "Neler hissettiini anlamaya alyorum" eklinde
konuun. Onlar asla yalnz brakmayn ve en nemlisi de asla uramaktan vazgemeyin. nk
onlar bu durumlarda pes etmenizi beklerler.
Ayrca szlerinize hayatn ne kadar da gzel olduunu syleyerek balamayn. Kederlerini
kmsemeyin. "Bir eyleri de iyi tarafndan gr" veya, "Kalk elenelim, neelenelim" demeyin.
145
3. KIRMIZI KARAKTERL KLER
Hep dik durmaya alrlar; kimseden yardm istemeyi sevmezler.
Kendilerini daima "hakl" grme eilimleri vardr.
Eletirilmekten holanmaz ve hibir szn altnda kalmazlar.
Kararl, i bitirici ve sonu odakldrlar.
Kk yatan itibaren ynlendirilmek istemezler.
Amaca yneliktirler, ani kararlar ile insanlar artabilirler.
nlerindeki ie ar odaklanrlar.
deta lider domulardr; aksi bir tarz benimsemek istemezler.
z gvenleri yksektir.
Kendi hedeflerini kendileri gerekletirmek isterler.
odakldrlar ve iyi organize ederler.
Gl istekleri vardr ve asla vazgemezler.
Bu karakterdeki kiiler genellikle daha az motive edilmeye ihtiya duyan lider ruhlu ve giriken
kiilerdir. Bir ite lider veya ba olacaklarn hissettikleri zaman o ie ilgi duyarlar.
Bu karakterde bir kiiyi motive etmek istiyorsanz ona lider olaca hissini vermelisiniz. nk
onlar
146
kurallar kendileri koymak isterler. Kimseye boyun emek istemezler. lerin kendi istedikleri gibi
ve hemen olmasn isterler.
Bu kiiler sadece ailede, i yerinde veya sosyal hayatta kontrol kaybedince strese girerler. Stresli
olduklarnda daha ok alrlar. Zamanla yarp, sorunlar dar zamana sdrmak iin
etrafndakilere meydan okurlar. Olaylarn kontrolleri altna girdiini grdklerinde
sakinleebilirler.
Strese girdiklerinde onlar motive etmek iin harekete tevik edin. Yeni umutlar verin ve
cesaretlenmelerini salayn. Onlara endienizi belli etmeyin ve "sen yapabilirsin" mesajn verin.

Urat eyi brakp, dinlenmesini asla tavsiye etmeyin. "ok yoruldun, brak, hayatn yaa, tatile
k..." gibi szleri onlara asla sylemeyin. nk onlar sorunlarn daha ok alarak halletmeye
alan kiilerdir.
4. YEL KARAKTERL KLER
nce ve dndren bir espri anlayna sahiptirler.
ok rahattrlar.
Kendileriyle barktrlar.
Dier karakterlere nazaran soukkanldrlar.
atmadan ok ekinirler.
147
Parolalar evde bar, iyerinde bar ve cihanda bartr.
Bir an evvel ilerini bitirip dinlenmek isterler.
Doal arabulucudurlar.
Hallerinden hep memnun olurlar.
ok sabrldrlar.
lerinde bir frtna koparken dardan sakin grnebilirler.
Fazla enerji harcamay sevmezler.
Kimseyi krmak istemezler.
Yeil karakterli kiiler sorumluluk stlenmekten ve risk almaktan holanmayan kiilerdir. Karakter
gruplar iinde en ok bu kiilerin motive edilmeye ihtiyac vardr. D referansl, itaatkrdrlar.
Sorun kartmadan karsndakilerle ortak ynleri bulup uyum salayan kiilerdir.
ok enerji gerektirmeyen, grltsz ve huzurlu ileri severler, hatta monoton ilerde ok baarl
olabilirler. Ancak kendilerinden ok ey beklediinizi hissederlerse bundan kamak isterler.
Hayati kararlar almak zorunda olmalar onlar strese sokabilir. ten ie kendilerini problemlerden
nasl uzaklatrabileceklerinin hesabn yaparlar. Bunu yaparken duygu ve dncelerini asla belli
etmezler, hatta depresyonda olduklar bile anlalmaz.
148
Bu durumda onlarn deerlendirmelerine katlp uyum salayn, hakl olduklarn syleyin ve onlara
iyi bir insan olduklarn ifade edin. Her zaman yanlarnda olduunuzu hissettirin ve btn sorunlar
halledebilecekleri mesajn verin.
Strese girdiklerinde onlardan uzaklamayn, sorunlarn kmsemeyin, bu durumdan hemen
kmalarn beklemeyin. Onlar heyecanlandrmayn ve hatta problemlerini beraber zn. "Aman
bunu da m dert ettin ve yapamadn" gibi sz sylemeyin.
NSANLARIN ODAK NOKTALARI
nsanlarn hayatta odakladklar unsurlar birbirlerinden ok farkldr. Baz insanlar iin birinci
plandaki ama insanlarla bir eyler paylamakken; baz insanlar srekli eylem ve hareket halinde
olmaktan holanrlar. Alveriten ve birtakm eyalar biriktirmekten holanan insanlarn yannda
gezmekten ve yeni yerler grmekten holananlar da vardr. Bazlarnn yaamlarnn odak noktas
ise bilgiye ulamaktr.
Her insanda bir para bu zellikler vardr, ancak odaklandklar noktalar farkldr. Odak noktalarn
bildiimizde insanlarla anlamamz ve onlar anlayabilmemiz ok daha kolay olacaktr.
149,
nsan Odakllar
nsan odakllar, konumaya baladklarnda daha ziyade kiilerden bahsederler. Byle insanlar
gittikleri herhangi bir yerde bir mekn gezmek yerine oradaki insanlar tanmak, onlarla iletiim
kurmak isterler. Byle kiiler insanlara ok deer verir ve baka insanlara katkda bulunmaktan son
derece mutluluk duyarlar.
Lokman Hekim son derece insan odakl ve ald tm ilmi insanln hizmetine kullanan bir kiiydi.
Bir gn Lokman Hekim'e uzaklardan ocuu ile bir kadn gelir. Kadn ocuunun ok bal
yemesinden ikyetidir ve bunu Lokman Hekim'e u ekilde dile getirir:

"ocuum ar ekilde bal tketiyor. Artk ona dokunmaya balad. Ltfen onu tedavi edin de ar
bal yemeyi braksn."
Lokman Hekim kadna krk gn sonra gelmesini syler. Aradan krk gn geer, kadn ocuu ile
tekrar gelir. nsan odakl lim ocuu tedavi eder ve iyilemesi iin dua eder. Fakat kadn merak
eder ve sorar: "Madem tedavisi bu kadar kolayd, bizi bu kadar uzak yoldan krk gn sonra niin bir
daha getirdiniz." Lokman Hekim bunun sebebini yle anlatr:
"Krk gn evvel ben de bal yiyordum, bu yzden szm ona tesir etmezdi. Tedavinin tesir etmesi
iin 40 gndr kendime bal yasak ettim."
150
Eylem Odakllar
Eylem odakl kiiler nerede bir hareket varsa orada bulunmay arzu ederler. Bu kiiler, tatillerde bir
yerde kalmak yerine daa trmanmay ya da aktif faaliyetlerin iinde bulunmay tercih ederler.
Ayrca dndklerini fazla beklemeden harekete dkmek isterler. Masa ba ilerini deil; iinde
hareket bulunan ileri tercih ederler.
Eylem odakl bir in imparatoru saray nazr ile birlikte sarayn bahesini dolarken saray nazrna,
"Bu sarayn etrafna sedir aalar diksek ne kadar gzel olur" deyince saray nazr aknlkla,
"Sayn imparatorum, sedir aalar 300 senede yetiir. Bunun zerine eylem odakl imparator ona
yle syler: "Ne duruyorsun hemen dikmeye balasana..."
Nesne Odakllar
Nesne odakl kiiler eyalar biriktirmeyi ve yeni eyalar almay ok severler. Gittikleri her yerden
de oralar anmsatacak eyalar alrlar.
151
Pul koleksiyonu, kalem koleksiyonu, tesbih koleksiyonu yapmay seven kiiler genellikle nesne
odakl kiilerdir. Bu gruptaki insanlar tablolara, sanat eserlerine, antikalara ve ss eyalarna ok
merakldrlar.
Aadaki hikyede nesne odakl kiilerle ilgili bir olay esprili bir ekilde anlatlmtr:
Antika merakls bir turist ehri gezerken, bir maazann nnde son derece deerli bir tabaktan bir
yavru kedinin su imekte olduunu grr. Kap nnde durmakta olan satcya taba hemen satn
almak istediini sylese olmayacak. Bunun zerine satcyla gevezelik ederek, laf arasnda yavru
kediyi ok beendiini ve eer satlk ise, satn almak istediini syler. Satc epey nazlandktan
sonra yavru kediyi 50 dolara satmaya raz olur. Turist,
"Sizce bir mahzuru yoksa, taba da beraberinde gtreyim. Yavru kedi arabada susarsa su ier"
deyince satc yle syler:
"Bu tabak benim uurumdur. Onun sayesinde bir ayda tam on kedi sattm"
152
Yer Odakllar
Yer odakl kiiler iin en nemli ey gittikleri ve grdkleri yerlerdir. nsan odakl bir kii gittii
yerde daha ok insanlarla iletiim kurmak isterken yer odakl bir kii ise daha ok gezmek ve yeni
yerler grmek ister. Bu kiiler gazete ve dergilerdeki gezi rehberlerini ehir ve lke tantmlarn
yakndan takip ederler.
Yer odakl olan nl Evliya elebi gitmek ve grmek istedii yerlere o kadar ok odaklanmtr ki
her gn grmek istedii yerlerin hayalini kurmakta ve btn dnyay gezmek ve grmek
istemektedir.
yle ki henz seyahatlerine balamadan evvelki dneminde bir gece ryasnda Peygamber
Efendimiz'i grr. Peygamber Efendimiz ryasnda ona ne istediini sorar ve Evliya elebi,
"efaat Y Reslallah" diyeceine yanllkla, "Seyahat ya Resulallah" der. Bylece Hz.
Peygamberin duasn aldktan sonra hayatnda yepyeni bir dnem balar ve birok lkeyi
dolatktan sonra nl seyahatnamesini yazar.
153 hekimhan
Karakterler ve odak noktalar arasndaki ilikiler

^^^~^
Sar Karakterli
Mai ODAK NOKTASI ^-Eylem Odakl
Nesne odakl
Bilgi Odakl
Yer Odakl
Sar Karakterli insan Odakl Sar
Neeli insanlarla bir arada bulunmaktan ve onlarla
elenceli ortamlar Paylamaktan holanr.
Eylem Odakl Sar
Elenceli eylemlerden holanr.
Nesne Odakl Sar
Parlak, renkli nesnelerden holanr.
BLG Odakl Sar Bilgiyi elenceli hale getirmekten holanrlar.
Mavi Karakterli insan Odakl Mavi
Daha ziyade ciddi
Telektel, bilgili insanla beraber olmak ister.
Eylem Odakl Mavi
Planl eylemleri tercih eder.
krmz Karakterli nsan Odakl Krmz
sndisinde oldu ------, ,,k yapabilecei
'"sanlarla beraber olmay tercih eder.
Eylem Odakl Krmz Srekli hareket gerektiren eylemlerin arayndadr.
Yer Odakl Sar
ilgin, kl, hareketli yerlerden holanrlar.
Nesne Odakl Mavi
Nesne Odakl Krmz
ie yarayan ve saklanmaya
iini grecek ve hareketini
deer nesneler onlar iin
kolaylatracak nesneler
nemlidir.
arayndadr.
Bilgi Odakl Mavi
Bilgi Odakl Krmz
insan gelitiren detayl ve
Sonuca gtren, net ve zl
ilm bilgilere nem verirler.
bilgiler peindedirler
Yer Odakl Mavi Kftr/erini artracak, ciddi ve
entelektel yerleri tercih ederler.
ve o Igler peindedirler.
Yer Odakl Krmz
Aktif, heyecan verici ve monoton olmayan yerler, arzu ederler.
Yeil Karakterli
Tm insanla uyumlu iliki '?'"* olup, onlarla huzurlu
ve sakin ortamlarda olmaktan holanr.
Eylem Odakl yeil
Sakinlii ve huzuru salayacak eylemler ister
Nesne Odakl Yeil
Duygulara hitap eden Huzurlu olmalarna katkda
Bilgi Odakl Yeil
Kendilerini gelitirecek bilgilere ilgi gsterir ve motivasyon ieren kitaplar, okurlar.
Yer Odakl Yeil
Rahat edecekleri dinlenebilecekleri, sessiz, sakin yerler ararlar.
hekimhan
SONSZ

Her insan bir dnyadr, hayalleri ve hedefleri vardr. Her insann hayatndan en az bir kitap
kartlabilir. Ben de insanlarn yaadklarndan kitaplar karan bir yazar olarak sadece
danmanlklarmda ahit olduum ykleri deil sizlerin yaad ilgin ykleri de kitaplatrmak
arzusundaym. Bu konuda yaam olduumuz ilgin baar yklerini bizlerle paylarsanz dier
insanlar da bunlardan haberdar etmi oluruz.
NLP ilke ve tekniklerini rendikten sonra baz konularda kendime birtakm prensipler belirledim.
Bu prensipleri srekli hatrlamak iin soyadmn ba harflerinden bir akrosti oluturdum.
Bunlardan ben ok istifade ettim, isterseniz siz de bu prensipleri aln ve kullann ya da en gzeli siz
de isminizin harflerinden kendi prensiplerinizi oluturun.
Sevgimi tm insanlarla paylaacama
Anlayl ve hogrl olacama
Yardm edip yol gstereceime
Grevlerimi eksiksiz yapacama
Ik sap ilham vereceime
Nitelikli bir insan olacama btn itenliimle sz veriyorum.
157
KAYNAKA
zbay, Adem-Erengil, Cengiz , NLP Szl,
Dvc, Tamer, Trkiye'den NLP ve Sibernetik Uygulamalar
Alder, Harry-Heather, Beryl, 21 Gnde NLP
Shapiro, Mo, 1 Haftada NLP
Gn, Nil, NLP
>
ner, Mehmet, NLP ve Baar
Alder, Harry, NLP Sinir Dili Programlamas
Dr. Gary Chapman, 5 Sevgi Dili
Robbins, Anthony, Snrsz G
Saygn, Ouz, 4x4''lk letiim
Saygn, Ouz. Negatif Limanlardan Pozitif Sulara
Bier, Turgay, Kiisel Liderlik
Erengil, Cengiz, erik Sizi Dnmek
Knight, Sue, NLP lkeleri
Bozda, Muhammed, Ruhsal Zeka
Bandler, Richard-Grinder, John, Prenslere Dnen Kurbaalar
159
Neuro Linguistic Programming
Ouz Saygn
MEDYADA OUZ SAYGIN
Ouz Saygn, uzun sre Hrriyet insan Kaynaklar ekinde baar ve motivasyon zerine yazlar
yazm ve bu yazlar birok insann hayatn deitiren Negatif Limanlardan Pozitif Sulara adl
kitapta toplamtr.
Birok Radyo TV. programna konuk olarak katlan Ouz Saygn baz ulusal radyolarda Deiim
Rzgarlar adl ok dinlenen bir program yapmtr.
Kendisiyle yaplan TV. programlar birok kanaln ana haberinde yaynlanm ve verdii mesajlar
ok etkili olmutur. Ayrca kendisinin hazrlad ve sunaca bir TV. program da ulusal
kanallardan birinde balayacaktr.
eitli irketlere, siyasi partilere, kurumlara, okul ve dershanelere danmanlklar veren Ouz
Saygn, ayrca ok sayda eitimci yetitirmitir. Bunlarn bir ksm, profesyonel anlamda
eitimcilik mesleine balamlar ve nemli hizmetlerde bulunmulardr.
Ouz Saygn'n en byk hedefi, nce lkemizin byk ehirlerinde, o blgenin eitimcileriyle
birlikte kiisel geliim kurumlar amak ve bu hizmeti tm Anadolu'ya yaymaktr. Ayrca,

Avrupa'nn her lkesinde, orada yaayan vatandalarmzla birlikte kiisel geliim kurumlar amak
da Ouz Saygn'n hedefleri arasndadr. Elinizdeki bu kitap' da bu hedefe giden yolun bir admdr.
Medya ofis ats altnda eitimlerini srdren Ouz Saygn, NLP eitiminin, eitim sistemine yeni
bir soluk gelitireceine inanmakta ve bu yoldaki almalarn srdrmektedir.