TRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS 498
Kasm 1997
(TS 498:1987 + T1:1997 dahil)

ICS 91.040
2. bask

YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA

ALINACAK YKLERN HESAP DEERLER
Design loads for buildings

TRK STANDARDLARI ENSTTS

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak
gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn
uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.

Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini
bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn
kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi

malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)

TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun
olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn
garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen
teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk
Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.
TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ATIF YAPILAN STANDARD

REFERNECE
TS ISO 9194/Kasm 1997

Yaplarn Projelendirilme Esaslar - Tayc Olan ve Olmayan

Elemanlar, Depolanm Malzemeler - Younluk
Bases for Design of Structures - Actions Due To The Self - Weight of
Structures, Non - Structural Elements and Strored Materials - Density

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

n sz

Bu standard, Trk Standardlar Enstitsnn naat Hazrlk Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik
Kurulunun 17 Kasm 1987 tarihli toplantsnda kabul edilmitir. 18 Kasm 1997 tarihli Teknik Kurul
toplantsnda da tadil edilmi ve metin iine yedirilerek yaymna karar verilmitir.

Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.

Tadil edilerek yaplan deiiklikler metin ierisinde dikey izgi ile gsterilmitir.

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK

YKLERN HESAP DEERLER

0 - KONU, TARF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard, yap elemanlarnn boyutlandrlmasnda alnacak yklerin hesap deerine dairdir.
0.2 - TARFLER
0.2.1 - Hareketli Yk
Hareketli yk, zati yklerin dndaki, insan, mobilya, yk tamayan hafif blme duvarlar, depolama
malzemesi, makina, ara, gere, vin, rzgar, kar gibi yklerdir.
0.2.2 - Zati Yk
Zati yk, kiri, kolon, deme, at gibi tayc elemanlarn ve bunlarn sva, kaplama vs. gibi tamamlayc
ksmlarnn arlklardr.
0.2.3 - Kayma Direnci As()
Kayma direnci as, kesme ve normal gerilme deerlerinin grafik olarak ordinat ve apsis eksenine tanmas
(t-s diyagram) sonucunda izilen takribi dorunun yatayla yapt adr.
0.2.4 - Tabii ev As
Tabii ev as, engelsiz ve zorlamasz birikmi kohezyonsuz bir zemin ynnda, yn yzeyinin yatay
dzlemle yapt adr.
0.2.5 - Birim Hacim Arlk ()
Birim hacim arlk, bir cismin ktlesinin, o cismin grnen hacmine (kat ksm + btn boluklar) orandr.
0.2.6 - Kohezyon (c)
Kohezyon, Madde 0.2.3'de belirtilen dorunun ordinat eksenini kestii noktann deeridir.
0.2.7 - Duvar Srtnme As ()
Duvar srtnme as, duvara etki eden aktif veya pasif toprak basnc bilekesinin (Pa), (Pp) duvar
yzeyinin normali ile yapt adr.
0.2.8 - Aktif Toprak Basnc (Pa)
Aktif toprak basnc, topran dayanma yapsna uyarak yeterli alma hareketi yapabildii durumda, zat
arl ve varsa st yk sebebiyle oluturduu ve dayanma yapsna uygulad en kk deerli yanal
toprak basncdr.
0.2.9 - Pasif Toprak Basnc (Pp)
Pasif toprak basnc, topran dayanma yapsna uyarak yeterli kapanma hareketine mecbur brakld
durumda, zati arl ve varsa st yk sebebiyle oluturduu ve dayanma yapsna uygulad en byk
deerli yanal toprak basncdr.
0.3 - KAPSAM
Bu standard, konutlar, brolar, resmi daireler, okullar, hastaneler, spor tesisleri, elence yerleri, garajlar vb.
yaplardaki tayc elemanlarn (kagir, beton, betonarme, ahap, elik vb.) boyutlandrlmasnda alnacak
yklerin hesap deerini kapsar. Kprler, su yaplar, nemli dinamik etkilere maruz her eit endstri
yaplar ve yksek gerilim iletme hatlar vb. maruz olduklar ykler bakmndan zelik gsteren yaplarn
yklerini kapsamaz.
NOT - Betonarme, elik gibi deiik yaplarda etkisi farkl olan scaklk deiimi, rtre, deprem vb. etkiler
sz geen yaplarn standardndan ve ilgili mevzuattan alnacaktr.

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

1 - YAPI ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASINDA ALINACAK YKLERN HESAP DEERLER

1.1 - SINA, TCAR VE ZRA DEPOLAMA MALZEMELER
Sna, ticar ve zira depolama malzemelerinde alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A e/veya
Ek Bde verilen deerlere uygun olmaldr.
1.2 - YAPI MALZEMES VE YAPI ELEMANLARI
Yap malzemesi ve yap elemanlarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 EK A ve/veya Ek
Bde verilen deerlere uygun olmaldr.
1.3 - BETON VE HAR
Beton ve harta alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere
uygun olmaldr.
1.4 - DEME PLKLARI
Deme plaklarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere
uygun olmaldr.
1.5 - DUVAR PLKLARI
Duvar plaklarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere
uygun olmaldr.
1.6 - DEME VE DUVAR KAPLAMALARI
Deme ve duvar kaplamalarnda alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde
verilen deerlere uygun olmaldr.
1.7 - ATI RTLER
at rtlerinde alnacak yklerin hesap deerleri TS ISO 9194 Ek A ve/veya Ek Bde verilen deerlere
uygun olmaldr.
2 - KOHEZYONSUZ ZEMNLERN HESAP DEERLER
2.1 - izelge 1'de verilen hesap deerleri hem yerinde meydana gelmi hem de tama zeminler iin
geerlidir. Geerli yerleim skl deeri her iki hal iin de yapay bir sktrma sonucu yaratlm olabilir.
Gzenekli danelerden oluan ; bims akl, tf kumu vb.ler iin bu izelge kullanlamaz.
2.2 - Zemin ylma skl hakknda bir inceleme yaplmam ve tecrb bilgi de yoksa, gevek zemin yn
kabul edilmelidir.
2.3 - izelge 1'deki 1-9 sra nolu deerler yuvarlak ve yuvarlaa yakn dane ekilleri iin geerlidir. Eer
keli ekildeki daneler ounlukta olursa izelgedeki kayma direnci as deerleri 2,5 artrlmaldr.
2.4 - Suyun kaldrmasna veya dier kaldrma kuvvetlerine kar yaplan tahkiklerde izelge 1'de verilen
birim hacim arlk deerleri tabi su muhtevasndaki zeminler iin 2,0 kN/m3, suya doygun veya batk
zeminler iin 1,0 kN/m3 azaltlmaldr.

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ZELGE 1 - Kohezyonsuz Zemin zellikleri Hesap Deerleri

Sra
No

Zemin tr

Sembol

6 < Cu 15 olan
SP, SM, GP

Gevek
Orta Sk
Sk

18,0
19,0
20,0

20,0
21,0
22,0

10,0
11,0
12,0

30
32,5
35

Cu 15 olan
SP,SM,GP veya GM

Gevek
Orta Sk
Sk

18,0
20,0
22,0

20,0
22,0
24,0

10,0
12,0
14,0

30
32,5
35

iyi derecelenmi az kumlu akl,

yass akl ve ta

GW

7
8
9

Kt derecelenmi kum, kum-akl

ve akl

10
11
12

Kt derecelenmi kum, kum-akl,

az siltli akl

Gevek 0,15<Dr0,3
Ortask 0,30<Dr0,50
Sk
0,50<Dr0,75
Sklk Oran
emax
e0
emin

Dr =

Kayma Direnci
As

Derece
30
32,5
35
32,5
35
37,5

Gevek
Orta Sk
Sk
Gevek
Orta Sk
Sk

Cu 6 olan
SW, SM

Cu =

Birim Hacim Arlk

Doygun
Batk
d
/
3
3
3
t/m (kN/m ) t/m (kN/m3)
19,0
9,0
20,0
10,0
21,0
11,0
19,0
9,0
20,0
10,0
21,0
11,0

Tabi
n
kN/m3
17,0
18,0
19,0
17,0
18,0
19,0

iyi derecelenmi kum, az siltli kum,

kum-akl

1
2
3
4
5
6

Sklk

D 60
Uniformluk katsays
D 10

D10 : Elek analizinde elekten geen malzemenin % 10'unun

tekabl ettii dane bykl
D60 : Elek analizinde elekten geen malzemenin % 60'nn
tekabl ettii dane bykl

emax - e 0
emax - e min

= En byk boluk oran

= Tabii boluk oran
= En kk boluk oran
3

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

3 - KOHEZYONLU ZEMNLERN HESAP DEERLER

3.1 - izelge 2'de verilen hesap deerleri yerinde meydana gelmi rselenmemi ve konsolide olmu
zeminler iin geerlidir. izelgede verilen birim hacim arlk ve kayma direnci as deeri, yma zeminde
de geerli olabilmesi iin zemin sklnn proktor sklnn en az % 95'i olmaldr. Buna gre izelgedeki
kohezyon iin verilen deerler yma kohezyonlu zeminler iin c=0, cu=0 deerleriyle deitirilmelidir.
3.2 - Suyun kaldrmasna veya dier kaldrma kuvvetlerine kar yaplan tahkiklerde izelge 8'de verilen
birim hacim arlk deerleri, yeralt su seviyesi stnde kalan zeminler iin 2,0 kN/m3, batk zeminler iin
1,0 kN/m3 azaltlmaldr.

UDK 624.042-351.78

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ZELGE 2 - Kohezyonlu Zemin ve Organik Zeminlerin Hesap Deerleri

Birim Hacim Arlk
Su st
Sra
No.
1

Zemin Tr
Yksek
Plastisiteli
norganik
kohezyonlu
zeminler
(wL>%50)
Orta Plastisiteli
norganik
kohezyonlu
zeminler
(%50>wL % 35)
Dk
Plastisiteli
inorganik
kohezylonlu
zeminler
(wL<%35)
Organik kil,
organik silt

Sembol

CH
MH

CL
ML

OL
CL
ML

OH
OL

Kvam

Batk

kN/m3

kN/m3

Yumuak
Kat
Ortasert

18,0
19,0
20,0

8,0
9,0
10,0

Yumuak
Kat
Ortasert

19,0
19,5
20,5

Yumuak
Kat
Ortasert

Yumuak
Kat

Efektif Kayma
Direnci As
'
Derece

Kohezyon
c'

cu

kN/m2

N/m2

17,5
17,5
17,5

0
10
25

50
35
75

9,0
9,5
10,5

22,5
22,5
22,5

0
5
10

5
25
60

20,0
20,5
21,5

10,0
10,5
11,0

27,5
27,5
27,5

0
2
5

0
15
40

14,0
17,0

4,0
7,0

15
15

0
0

10
20

Yumuak
Kat
Ortasert

: 0,50 < K 0,75

: 0,75 < K 1,00
: K > 1,00

Bal kvam deeri (K)=(wL-wn)/(wL-wp)

wL
= Akmada katlamaya geme snrndaki su muhtevas (Likit Limit)
= Tabii su muhtevas
wn
wp
= Katdan orta sertlie geme snrndaki su muhtevas (Plastik Limit)

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

4 - HESAP DEERLERNN KULLANILMADAK SINIRLAMALARI

4.1 - Kohezyonu gznne alabilmek iin zeminin hamur kvamnda (elde skldnda parmaklar arasndan
kmas durumu) olmamas ve bir donma periyodu sonrasnda ilk halinin deimemesi gerekir.
4.2 - Kohezyonlu ve kohezyonsuz zemin trlerinin tabakalar halinde olmas durumunda, eer kati bir deney
sonucu yoksa en gayri msait deerdeki tabaka esas alnr.
4.3 - Kohezyonlu zemin tabakalarnda boluk suyu basncnn meydana gelip gelmedii kontrolu yaplr.
Boluk suyu basncn meydana gelmesi iin zemin gerilme durumlarnn deimesi gerekir. Mesela, zemin
zerine ilave bir yk getirilmesi veya zemin tabakalarnn arlnn arttrlmas bu gerilmeleri ortaya karr.
Zeminin konsolide olmas ile boluk suyu basnc tekrar der. Bu durumda ve eer herhangi bir deney
sonucu da elde yok ise hesaplamalar hem konsolide olmam haldeki balang mukavemeti deerleri (u,
cu) hem de konsolide olmu son mukavemet deerleri (',c') ile yaplr.
5 - DUVAR-SRTNME AISI ()
Duvar przll, dolgu ksmnn duvar zerinden olan eimi, dolgu zeminin tr, kvam, dolgu zemin ile
duvar arasndaki hareket imkanna baldr.
5.1 - Aktif toprak basncnn hesaplanmasnda duvar-srtnme as (), przl duvarlarda 2/3 , przsz
saylabilecek az przl duvarlarda 1/3 alnr. Genel olarak elik, beton ve ahap yzeyler przl kabul
edilir.
5.2 - Duvar arkasndaki dolgunun ok plastik ve kayma kuvvetlerini iletemeyen bir dolgu olmas halinde
duvar srtnme acs sfr alnr.
5.3 - Konsolide olmam kohezyonlu bir zeminin yanal basn hesabnda duvar srtnmesi yerine Ca
(Adezyon) = (1/2). Cu deerli bir adezyon hesaba alnabilir.
6 - YAMALARDA VE EVLERDE YER ALAN TOPRAK TKSNE MARUZ YAPI ELEMANLARININ
GENL
Yamalarda ve evlerde yer alan ve toprak basncna maruz kalan narin yaplarda toprak itki yknn
hesaplanmas iin, eer kesin tahkik istenmez ise, aada verilen yap elemanlar genilii esas alnr.
6.1 - 1,00 m'ye kadar genilikteki yap elemanlarnda, yap eleman geniliinin 3 kat genilik
6.2 - 1,00 m-3,00 m aras genilikteki yap elemanlarnda 3,00 m genilik
6.3 - 3,00 m'den fazla genilikteki yap elemanlarnda yap eleman geniliinin tamam hesap genilii
olarak alnr.
7 - KAR YK HESAP DEER:(Pk)
Kar yk hesap deeri (Pk) iin alnacak yk, kar ya art artlarna gre deikenlik gsterir. Kar yk
(Pko), hareketli yk snfna girer. Bunun bal olduu etkenler corafi ve meteorolojik artlardr. (Kar
yamayan yerlerde kar yk hesap deeri sfr alnr).
30'ye kadar eimli atlarda kar yk hesap deeri (Pk), kar yk (Pko) deerine eit kabul edilir ve at
alannn plandaki dzgn yayl yk olarak dikkate alnr.
Yatayla as kadar eim yapan ve kar kaymasnn engellenmedii atlarda kar yk hesap deeri olarak
Pk = m.Pk0

m=1-

- 30 o
40 o

(m deeri izelge 3den alnr.)

(geerlilik snr 0m1)

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ZELGE 3 - at Eimine () Bal Olarak Azaltma Deeri (m)

0-30
30
40
50
60
70 - 90

0,87
0,62
0,37
0,12

0,85
0,60
0,35
0,10

0,82
0,57
0,32
0,07

0,80
0,55
0,30
0,05

0,77
0,52
0,27
0,02

1,0
1,00
0,75
0,50
0,25

0,97
0,72
0,47
0,22

0,95
0,70
0,45
0,20

0,92
0,67
0,42
0,17

0,90
0,65
0,40
0,15

8 - KAR YK (Pko)
Kar yk (Pko) deeri, Ek-II'de verilen kar ya yksekliine gre dzenlenmi haritadaki blgelerin
numaras ile izelge 4'den alnr.
8.1 - Tipik olmayan zel yapml atlarda kar yk hesap deeri (Pk), yaplacak kar yk dalm deneyi
sonucunda belirlenmelidir.
Bu aklamalarn dnda kalacak zellikli blgeler iin o yerdeki kar yama sresi ve ykseklie bal olarak
izelge 4'de verilen deerler, varsa meteorolojik lmelerden de faydalanarak artrlmaldr.
ZELGE 4 - Zati Karyk (Pko) Deerleri kN/m2 (*)

4
5

1
Yap yerinin
denizden
ykseklii
m
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
> 1000

BLGELER
I
II
III
IV
0,75
0,75
0,75
0,75
0,75
0,75
0,75
0,80
0,75
0,75
0,75
0,80
0,75
0,75
0,75
0,85
0,75
0,75
0,80
0,90
0,75
0,75
0,85
0,95
0,80
0,85
1,25
1,40
0,80
0,95
1,30
1,50
0,80
1,05
1,35
1,60
1000 mye tekabl eden deerler, 1500 mye kadar %10, 1500
mden yukar yksekliklerde %15 artrlr.

* Kar yamayan yerlerde kar yk hesap deeri sfr alnr.

9 - KAR YK VE RZGR YKNN AYNI ANDA DNLMES DURUMU
9.1 - 45'ye kadar eimli atlarda kar yk (Pk) ve rzgr yknn (W) ayn anda etkimesi halinde hesap
kolayl olarak ve yeterli yaklamla
a) Pk + =

W
veya
2

b) W =

Pk
2

dr. Burada en gayr msait durum alnr.

9.2 - 45'den fazla eimli atlarda ise, ayn anda etkiyen kar ve rzgarn etkisinin Madde 9.1'e gre
hesaplanabilmesi iin, kar birikintileri meydana gelen tipteki atlar (mesela at tipi deiik olan fabrika
atlarnda vb.) veya youn kar yal blgeler olmas gereklidir.

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

10 - BUZ YK
Genel olarak geerli bir deer buz yk iin verilememektedir. nk buz oluumu ok deikene (rzgar
yn, ykseklik, nem, hava scakl, yap malzemesi cinsi vs. gibi) bal olarak ortaya kmaktadr.
zellikle dalk blgelerde, nemli rzgarlarn estii blgelerde veya byk su birikintileri civarnda meydana
geldii gibi, sahile yakn yerlerde ve nehir kenarlarnda da ortaya kabilmektedir.
Mutlaka buz yk deeri hesaba katlmas gerekiyorsa ve bunun iin elde yeterli veri yoksa, buzlanma
tehlikesine maruz kalacak blgelerde deniz seviyesinden 400 m ve daha yksekteki yerler iin buzlanmaya
maruz kalacak yap elemanlarnn btn yzeylerinin 3 cm kalnlkta buz ile kapl olduu kabul edilir. Buz
birim hacim arl 7 kN/m3 alnr.
11 - RZGR YK
Hesaplama iin aada verilen aklamalar btn yaplar iin geerli olmakla beraber kendi artnameleri
veya standardlar olan, mesela kpr, vinler, yksek bacalar (fabrika bacas vs.gibi), radyo vs. yayn kuleleri
ve yksek gerilim hatlar gibi yaplar iin geerli deildir.
11.1 - Rzgr ykn her ynde en byk deerinde tesir eder ekilde gznne almaldr.
Rzgar dorultusu genellikle yatay kabul edilir.
11.2 - RZGR YK HESAP DEER (W)
11.2.1 - Rzgr yk hesab yapnn geometrisine baldr (ekil-1). Basn, emme ve srtnme etkileri
birletirilerek hesaba alnr. Bir yapnn btnnde rzgr yk bilekesinin bykl;
W = Cf.q.A

kN*

forml ile bulunur.

Burada;
Cf=Aerodinamik yk katsays
q = Emme (hz basnc) kN/m2
A = Etkilenen yzey alan, m2
Narin elik konstrksiyonda buzlanma sonucu artacak rzgara maruz (ekspoze) yzeyler dolays ile rzgar
yklerinde oluacak artn projelendirmede dikkate alnmas gereklidir.
11.2.2 - Aerodinamik Yk Katsays (Cf)
Yk katsaysnn (Cf) belirlenmesi yap geometrisine ve rzgarn esi ynne baldr. Rzgar kanal
deneyinden bu katsay elde edilir.
11.2.3 - Rzgar Basnc (w)
Yap st yzeyine tesir eden rzgar basnc
kN/m2

w = Cp.q

forml ile bulunur.

Burada;
q = Rzgar basnc kN/m2
Cp = Emme katsays
Cp, dikkate alnan yzey iin eitli esi ynne bal olarak belirlenir. Rzgar basnc etki yzeyine dik
olarak etki eder.
*Ksm ksm deiken olan emme ve/veya deiken olabilen yap genilii b, iin yaklak olarak
n

W = Cf .

.(q . A ) alnr.
i

i=1

Burada:
qi = Emme, ksm (i)'de
Ai = Alan, ksm (i)'de
Mnferit tayc yap elemanlar iin (mesela mertek, ak, cephe eleman vs. gibi) rzgar basnc deeri
8

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

katsays 1/4 artrlr.

11.3 - EMME (Hz basnc)(q)
q =

v 2
2g

kN/m2

dir.
ok yaklak olarak hava birim hacim arln = 1,25 kg/m3 alrsak hz (v) de m/s cinsinden yerine
konursa
q =

v2
1600

kN/m2

bulunur.
ZELGE 5 - Ykseklie Bal Olarak Rzgar Hz ve Emme
Zeminden
Ykseklik
m
0-8
9 - 20
21 - 100
> 100

Rzgar Hz
v
m/s
28
36
42
46

Emme
q
(kN/m2)
0,5
0,8
1,1
1,3

Mahalli topografik artlar nedeniyle deiik rzgar hzlar oluabilir ve bu izelge 5 deerinden sapabilir.
Byle yksekte ve sarp bir yamataki yapda rzgar etkisi iddetli olaca dncesiyle emme q = 1,1 kN/m2
alnmaldr.

Rzgr
Yn +0,8 q

a)

b)

c)

EKL 1 - Planda Kare Kesitli ve Eik atl Kapal Yaplarda Rzgar

Yknn Ana Tayc Sistem Dorultusunda Datm

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ZELGE 6 - C Katsays ve Rzgr Yknn Yapnn Etkilenen Yzeyinin Birim Alanna Gre Dalm
(Basn + Emme)
Yap Cinsi

Katsay
C
q = 0,5
kN/m2

1) Dzlemsel yzeyler ile

snrlandrlm yap
elemanlar
(Madde 2 istisna)
1.1)Kapal Yap Elemanlar
1.1.1)Rzgar ynne dikey
yzeylerde
a)Genel olarak
b)Kule tipi yaplarda(*)
1.1.2)Rzgar ynne
as yapan eimli
yzeylerde
a)Genel olarak
b)Kule tipi yaplarda
1.2)Kapal Olmayan Yap
Elemanlarnda (**)
1.1.1 ve 1.1.2 deki
verilen deerler geerlidir. Yalnz gayri
msait durumu vermesi
halinde bu ykler iin
ikinci bir hesap daha
yaplmaldr. Bu hesapta rzgr yk at i
ksm yzeyine dik
olarak alnr.
1.3)Zemin zerinde serbest
duran duvarlar
-Genel olarak
ykseklii, ortalama
geniliin 5 kat
olan duvarlar
2)Tayc sistemler ve
tayc dolu duvarlar
2.1)Tayc bir duvar,
ardarda srekli olan
tayc duvarlardan
en ndeki ve dier
duvarlarn etkilenecek
ksm iin
a)Rzgar ynne dikey
yzeylerde
b)Rzgar ynne
as yapan eimli
yzeylerde

10

Rzgr Yk
W = c.q
q = 0,8
q = 1,10
kN/m2
kN/m2

q = 1,30
kN/m2

1,2
1,6

0,60
0,80

0,96
1,28

1,32
1,76

1,56
2,08

1,2 Sin
1,6 Sin

0,60 Sin
0,80 Sin

0,96 Sin
1,26 Sin

1,32 Sin
1,32 Sin

1,56 Sin
1,56 Sin

1,2

0,60

0,96

1,32

1,56

0,80

1,28

1,76

2,00

1,28

1,76

2,08

1,28 Sin

1,76 Sin

2,08 Sin

1,6

1,6
1,6Sin

0,80
0,80 Sin

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

ZELGE 6nn devam

Yap Cinsi

Katsay
C
q = 0,5
kN/m2

2.2)Ardarda olan tayc

duvarlarda en ndeki
duvar tarafndan yzeyi
kapatlan ikinci tay
c duvar ve dierlerinn rzgar ynnde
rzgara maruz kalmalar
halinde
a)tayc sistemlerdeki aralklarn
sistem geniliinden
kk olmas ve tayc dolu duvarlarn
tayc yksekliinden kk olmas
halinde
b)Tayc aralklar
byk ise
I)Rzgar ynne dikey
yzeylerde
II)Rzgar ynne
as yapan eimli

Rzgryk
W = c.q
q = 0,8
q = 1,10
kN/m2
kN/m2

q = 1,30
kN/m2

1,2

0,60

0,96

1,32

1,56

0,60 Sin

0,96 Sin

1,32 Sin

1,56 Sin

1,2 Sin

(*)

Bir yapnn kule tipinde yap olduunun kabul iin cephelerin ykseklii ortalama yap geniliinin en
az 5 kat olmaldr.
(**) Kapal olmayan yap eleman demek, bir cephesinden veya btn cephelerinden ak olan veya
alabilir ekilde olan, veyahut bir veya birok yerinden en az 1/3 orannda aklklar olan yap demektir.

11

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

12 - DEY HAREKETL YKLER

12.1 - DZGN YAYILI HAREKETL YKLER (at, Deme, Merdiven in)
ZELGE 7 - Dzgn Yayl Dey Hareketli Yk Hesap Deerleri

1
2

5
6

Kullanma ekli
ATILAR
Demeler
Yatay veya 1/20ye
kadar eimli
at aras odalar
Zaman zaman
Konut, teras oda ve koridorlar,
kullanlan atlar
brolar, konutlardaki 50 m2ye
kadar olan dkkanlar, hastane
odalar
ATILAR
Demeler
Yatay veya 1/20ye
kadar eimli
Konut toleranslarnn Hastanelerin mutfaklar,
kullanlmas ve
muayene odalar, poliklinik
ieklik (bahe
odalar, snflar, yatakhaneler,
yaplmas)
anfiler
Camiler
Tiyatro ve sinemalar,
Spor dans ve sergi salonlar,
Tribnler (oturma yeri sabit
olan)
Toplant ve bekleme salonlar
Maazalar,
Lokantalar
Ktphaneler
Arivler
Hafif arlkl atlyeler
Byk mutfaklar, kantinler
Mezbahalar
Frnlar,
Bykba hayvan ahrlar
Balkonlar 10 m2ye kadar
Bro, hastane okul, tiyatro
sinema ktphane depo vb.
genel yap koridorlar
Tribnler (oturma yeri sabit
olmayan)
Garajlar
(Toplam arl 2,5 tona kadar
olan aralar iin)

MERDVENLER
(Sahanlk ve merdiven
girii dahil)

Hesap Deeri
kN/m2
1,5
2

MERDVENLER
(Sahanlk ve merdiven
girii dahil)
Konut Merdivenleri

Hesap Deeri
kN/m2

Umuma ak yaplarda
bro hastane okul,
tiyatro,
ktphane
kitaplk vb.

3,5

7,5
5

NOT - Merdiven basamaklar iin verilen hareketli yk deerlerinin hesaplarda geerli olabilmesi iin, ykn
dzgn yayl ekle dnmesini salayan bir konstruksiyon yaplm olmaldr. Mesela, her
basaman rht ile balants salanmal veya sahanlklar birletiren kirie oturmal veyahut
merdiven boluu duvarlarna ankastre edilmelidir.
13 - HAREKETL YK AZALTMASI
En az tam kattan fazla yk tayan kolon, ba kirii, perde duvar, temel duvar ve bunun gibi yap
elemanlarnn hesaplanmasnda ve buna edeer zemin basnc belirlenmesinde gerekli olan her kat
hareketli yknn toplanarak sonucun aada belirtilen kaideler iinde azaltlmas mmkndr. Ar sanayi
atelyeleri, imalthaneler ve depolarda byle bir yk azaltmasna msaade edilmez.
Belirtilen kattan en fazla yklenenindeki hareketli yk hesaba tam olarak alnr. Buna karlk, belirtilen
yap ksmndan dier katlara kademeli olarak azalan bir ekilde hareketli ykn intikal ettirilmesine msaade
12

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

edilir. Bu miktar toplam hareketli ykn belli bir ksm kadardr.

Bu miktarlar % eksiltme deeri veya ona bal olarak azaltma deeri () olarak izelge 8'de verilmitir.
% eksiltme deeri:
a)Konutlarda, bro ve ihanlarnda %20 den %80'e kadar
b)Hafif alma yaplan iyeri, atlye imalathane ve maazalarda bu miktar %10'dan %40'a kadar olabilir.
Byle bir yap biriminde hareketli ykteki azaltma deeri ();
a)maddesinde belirtilen yaplarda %40, b) maddesinde belirtilen yaplarda %20'yi amamaldr.
Her kattan gelen hareketli yklerin ayn olmas halinde izelge 8'deki % eksiltme ve toplam hareketli yke
gre azaltma deeri () (hesapla ngrlen hareketli ykn toplam hareketli yke oran) olarak verilmitir.
ZELGE 8 - En Az Tam Kattan Fazla Yk Tayan Yap Elemanlar in % Eksiltme Deeri ve Azaltma
Deeri, (Her tam katta ayn hareketli yk olmas halinde)
Kat says
1 %eksiltme deeri
2 Azaltma deeri
()

1
0
1

2
0
1

3 %eksiltme deeri
4 Azaltma deeri
()

0
1

0
1

3
0
1

a) Konut vs.
4
5
6
20
40
60
0,95
0,88
0,8

7
80
0,71

8
80
0,65

9
90
0,6

10
40
0,6

11
40
0,6

12
40
0,6

b) Atlye, iyeri, imalathane vs.

0
10
20
30
40
1
0,98
0,94
0,9
0,86

40
0,83

40
0,8

20
0,8

20
0,8

20
0,8

13

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

EK 1
L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER
L/LE
ADANA
Bahe
Ceyhan
Dzii
Feke
Kadirli
Karaisal
Karata
Kozan
Maara
Osmaniye
Pozant
Saimbeyli
Yumurtalk
ADAPAZARI
Sakarya
Akyaz
Geyve
Hendek
Karasu
Pamukova
Sapanca
ADIYAMAN
Besni
elikhan
Gerger
Glba
Rahtaa
Samsat
AFYON
Bolvadin
ay
Dazkr
Dinar
Emirda
hsaniye
Sandkl
Sincanl
uhut
Sultanda
ARI
(Karakse)
Diyadin
Doubayazt
Eleskirt
Hamur
Patnos
Talay
Tutak

14

BLGE
NO.
I
III
I
III
III
III
III
I
III
III
III
II
III
I
III
III
III
III
III
III
III
II
IV
III
III
IV
II
II
III
III
II
II
II
III
III
II
II
II
II
IV
II
II
IV
IV
IV
IV
IV

L/LE
AMASYA
Gynek
Gmhacky
Merzifon
Sulovaar
Taova
ANKARA
Altnda
Aya
Bala
Beypazar
amldere
ankaya
ubuk
Delice
Elmada
Etimesgut
Gdl
Haymana
Kalecik
Keskin
Krkkale
Kzlchamam
Nallhan
Polatl
Yenimahalle
ANTALYA
Akseki
Alanya
Elmal
Finike
Gazipaa
Gndomu
bradi
Ka
Korkuteli
Kumluca
Manavgat
Serik
ANTAKYA
(Hatay)
Altnz
Arsuz
Belen
Drtyol
Erzin
Hassa
skenderun
Krkhan

BLGE
NO.
III
II
II
II
II
III
II
I
III
I
IV
III
II
III
II
IV
I
III
II
III
I
II
III
II
II
I
I
III
I
III
I
I
III
III
I
III
I
I
I
I
I
I
I
I
III
III
I
I

L/LE
Reyhanl
Samanda
Yaylada
ARTVN
Ardanu
Arhavi
Borka
Hopa
Sarp
avat
Yusufeli
AYDIN
Bozdoan
ine
Germencik
Karacasu
Koarl
Kuadas
Kuyucak
Nazilli
Ske
Sultanhisar
Yenipazar
BALIKESR
Ayvalk
Balya
Bandrma
Bigadi
Burhaniye
Dursunbey
Edremit
Erdek
Gnen
Havran
vrindi
Kepsun
Manyas
Savatepe
Sndrg
Susurluk

BLGE
NO.
I
I
I
IV
III
IV
IV
IV
IV
IV
III
I
I
I
I
II
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
III
I
I
I
I
I
III
I
I
III
III

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE
BLECK
Bozyk
Glpazar
Osmaneli
Pazaryeri
St
BNGL
Gen
Karlova
Kii
Solhan
BTLS
Adilcevaz
Ahlat
Hizan
Kotum
Mutki
Tatvan
BOLU
Akakoca
Dzce
Gerede
Gynk
Kbrsk
Menyen
Mudurnu
Seben
Yla
BURDUR
Alasun
Bucak
Glhisar
Tefenni
Yeilova
BURSA
Armutlu
Gemlik
negl
znik
Karacabey
Keles
Mudanya
M.Kemalpaa
Orhaneli
Orhangazi
Yalova
Yeniehir
ANAKKALE
Ayvack
Bayrami

BLGE
NO.
III
III
III
III
III
III
IV
II
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
II
IV
III
III
III
IV
III
IV
IV
III
IV
III
II
II
II
II
II
II
IV
III
III
IV
III
III
IV
III
III
IV
III
III
III
I
I
I

L/LE
Biga
an
Eceabat
Ezine
Gelibolu
Lapseki
Yenice
ANKIRI
erke
Eldivan
Eskipazar
Ilgaz
Kurunlu
Orta
Ovack
abanz
Yaprakl
ORUM
Alaca
Bayat
skilip
Karg
Mecitz
Ortaky
Osmanck
Sungurlu
DENZL
Acpayam
Babada
Buldan
al
ameli
ardak
ivril
Gney
Kale
Sarayky
Tavas
DYARBAKIR
Bismil
ermik
inar
ng
Dicle
Eil
Ergani
Hani
Hazro
Kulp

BLGE
NO.
III
I
III
I
III
III
I
III
III
III
IV
III
III
III
IV
III
III
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
III
II
III
III
III
III
II
II
II

L/LE
Lice
Silvan
EDRNE
Enez
Hava
psala
Kean
Lalapaa
Meri
Uzunkpr
ELAZI
An
Bakil
Karakoan
Keban
Maden
Palu
Sivrice
ERZNCAN
ayrl
Il
Kemah
Kemaliye
Refahiye
Tercan
ERZURUM
Akale
at
spir
Hns
Horasan
Karayaz
Narman
Olur
Oltu
Pasinler
enkaya
Tekman
Tortum
ESKEHR
ifteler
Mahmudiye
Mihalk
Sarkaya
Seyitgazi
Sivrihisar
GAZANTEP
Araban
Barak

BLGE
NO.
II
II
III
III
III
III
III
III
III
III
III
IV
III
III
IV
III
III
III
III
III
III
III
IV
III
III
III
III
III
III
IV
III
IV
III
III
III
III
III
III
III
II
II
II
II
II
II
II
III
IV
III

15

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE
obanbeyi
Fevzipaa
Islahiye
Kilis
Nizip
Ouzeli
Yavuzeli
GRESUN
Alucra
Bulancak
Dereli
Esbiye
Eynesil
Grele
Keap
ebinkarahisar
Tirebolu
GMHANE
Bayburt
Kelkit
iran
Torul
HAKKAR
(lemerik)
Beytebap
Bacirge
ukurca
emdinli
irelan
Uludere
Yksekova
ISPARTA
Atabey
Eridir
Gelendost
Keiborlu
Senirkent
Stler
arkikaraaa
Uluborlu
Yalva
STANBUL
Bakrky
Beikta
Beykoz
Beyolu
atalca
Eminn
Eyp
Gaziosmanpaa

16

BLGE
NO.
II
III
III
II
III
III
III
IV
IV
III
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
III
III
III
III
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
II
II
II
II
II
II
II
III
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II

L/LE
Kadky
Kartal
Saryer
Silivri
ile
ili
skdar
Yalova
Zeytinburnu
ZMR
Aliaa
Bayndr
Bergama
Bornova
Buca
eme
Dikili
Foa
Karaburun
Karyaka
Kemalpaa
Knk
Kozak
Menemen
demi
Seferihisar
Seluk
Tire
Torbal
Urla
ZMT
(Kocaeli)
Gebze
Glck
Hereke
Kandra
Karamrsel
Kaynarca
KARS
Aralk
Ardahan
Arpaay
ldr
Digar
Gle
Hanak
Idr
Kazman
Posof
Sarkam

BLGE
NO.
II
II
II
II
II
II
II
II
II
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
II
II
II
II
III
II
III
IV
II
IV
IV
IV
IV
IV
IV
II
II
IV
IV

L/LE
Selim
Susuz
Tuzluca
KASTAMONU
Abana
Ara
Azdavay
Bozkurt
atalzeytin
Cide
Daday
Devrekani
nebolu
Takpr
Tosya
KAYSER
Bnyan
Develi
Felahiye
Haclar
ncesu
Pnarba
Sarolan
Sarz
Talas
Tomarza
Viranehir
Yahyal
Yeilhisar
KIRKLAREL
Babaeski
Demirky
Kofcaz
Lleburgaz
Midye
Pehlivanky
Pnarhisar
KIREHR
iekda
Kaman
Kozakl
Mucur
KONYA
Akehir
Beyehir
Bozkr
Cihanbeyli
umra
Doanhisar
Ereli

BLGE
NO.
IV
IV
II
III
III
III
III
III
III
III
III
III
III
III
III
I
I
III
I
III
I
III
III
III
III
III
III
III
III
II
II
III
III
II
II
II
III
I
I
I
III
I
II
II
II
II
I
II
II
II

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE
Ermenek
Hadm
Ilgn
Kadnhan
Karaman
Karapnar
Kulu
Sarayn
Seydiehir
Yunak
Zvark
KTAHYA
Altnta
Daard
Domani
Dumlupnar
Emet
Gediz
Simav
Tavanl
MALATYA
An
Akada
Arapkir
Arguvan
Darende
Doanehir
Hekimhan
Ptrge
Yeilyurt
MANSA
Akhisar
Alaehir
Demirci
Glmarmara
Grdes
Krkaa
Kula
Salihli
Sargl
Saruhanl
Selendi
Soma
Turgutlu
K.MARA
Afin
Andirin
Elbistan
Gksun
Pazarck
Trkolu

BLGE
NO.
II
II
II
II
II
I
I
II
II
II
I
III
II
III
III
II
III
III
III
III
III
IV
III
IV
IV
III
III
III
III
III
I
I
I
III
I
III
I
II
I
II
I
II
I
I
III
III
III
III
III
III
III

L/LE
MARDN
Cizre
Derbesiye
Derik
Gerc
Hasankeyf
dil
Kzltepe
Mazda
Midyat
Nusaybin
merli
Savur
Silopi
MULA
Bodrum
Dalaman
Data
Fethiye
Gllk
Kyceiz
Marmaris
Milas
Ula
Yataan
MU
Bulank
Malazgirt
Varto
NEVEHR
Avanos
Derinkuyu
Glehir
Hacbekta
rgp
NDE
Aksaray
Bor
amard
Ortaky
Ulukla
ORDU
Akku
Aybast
Fatsa
Glky
Korgan
Kumru
Mesudiye
Perembe
Ulubey

BLGE
NO.
II
I
I
I
II
II
I
I
I
IV
I
IV
II
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
III
IV
IV
IV
I
I
I
I
I
I
II
I
II
II
II
II
III
III
III
III
III
III
III
III
III
III

L/LE
nye
RZE
Ardeen
amlhemin
ayeli
Fndkl
kizdere
Pazar
SAMSUN
Alaam
Bafra
aramba
Havza
Kavak
Ladik
Terme
Vezirkpr
SRT
Batman
Baykan
Beiri
Eruh
Kozluk
Kurtalan
Pervari
Sason
rnak
irvan
SNOP
Ayanck
Boyabat
Duraan
Gerze
Trkeli
SVAS
Divrii
Gemerek
Grn
Hafik
mranl
Kangal
Koyulhisar
Suehri
arkla
Yldzeli
Zara
TEKRDA
Alpullu
orlu
Ganos
Hayrabolu

BLGE
NO.
III
IV
IV
IV
IV
IV
III
IV
III
III
III
III
II
III
III
III
III
II
II
II
II
IV
II
II
IV
II
IV
II
III
III
III
III
III
III
III
IV
III
III
III
III
IV
III
III
III
III
III
II
II
II
II
III

17

ICS 91.040

TRK STANDARDI
L VE LELERE GRE ZAT KAR YK BLGELER

L/LE
Malkara
Muratl
Mrefte
Saray
arky
TOKAT
Almus
Artova
Erbaa
Niksar
Readiye
Turhal
Zile
TRABZON
Akaaabat
Arakl
Arsin
aykara
Maka
Of
Srmene
Tonya
Vakfkebir
Yomra
TUNCEL
emigezek
Hozat
Kalan
Mazgirt
Nazimiye
Ovack
Pertek
Plmr
.URFA
Akakale
Birecik
Bozova
Ceylanpnar
Hilvan
Siverek
Sr
Viranehir
UAK
Banaz
Eme
Karahall
Sivasl
Ulubey

18

BLGE
NO.
III
II
II
II
II
III
III
III
III
III
III
III
III
IV
IV
IV
IV
III
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
IV
I
I
I
I
I
II
II
I
I
II
II
II
II
II
II

L/LE
VAN
Bakale
atak
Geva
Grpnar
Muradiye
zalp
YOZGAT
Akdamadeni
Boazky
Boazlyan
ayralan
ekerek
Sarkaya
Sorgun
efaatli
Yerky
ZONGULDAK
Amasra
Bartn
aycuma
Devrek
Eflani
Ereli
Karabk
Kilimli
Kozlu
Kurucaile
Safranbolu
Ulus

BLGE
NO.
IV
IV
IV
IV
IV
II
II
III
III
I
III
III
III
III
III
III
III
III
III
III
III
III
IV
III
III
III
III
III
IV
III

TS 498/Kasm 1997

ICS 91.040

TRK STANDARDI

TS 498/Kasm 1997

EK 2

19

ICS 91.040

TRK STANDARDI
SEMBOLLER

'
u

u
n
'
c
c'
cu
Pa
Pp

: Kayma direnci as
: Efektif kayma direnci as
: Drenajsz kayma direnci as
: Birin hacim arl
: Doygun birim hacim arl
: Tabi birim hacim arl
: Batk birim hacim arl
: Kohezyon
: Efektif gerilmeye gre tariflenen kohozyon
: Drenajsz koullarda llen kohezyon
: Duvar srtnme as
: Aktif toprak basnc
: Pasif toprak basnc

TS 498/Kasm 1997