Metal Matri̇sli̇ Kompozi̇t Malzemeler PDF

METAL MATRSL KOMPOZT MALZEMELER
ve RETM YNTEMLER
25.11.2008
Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER
Metal Matrisli Kompozit Malzemeler
Metal matrisli kompozit (MMK) malzemeler, istenen ve gerekli zellikleri salamak zere en az biri
metal olan iki veya daha fazla farkl malzemenin sistematik bileimiyle elde edilen yeni
malzemelerdir.
Metal matrisli kompozit malzemeler tek bileenli alamlarla elde edilemeyen zellikleri salamak
zere, bir metal matris iinde srekli veya ksa fiber, whisker veya partikl eklinde takviye faz
ierir.
Gnmz artlarnda retilebilen metal matrisli kompozit malzemeler gruba
ayrlmaktadr .
- Elastiklik modlnn, belli oranda da mukavemetin artmasyla sonulanan, balayc matris iine
partikl eklindeki takviye malzemelerinin ilavesi ile oluturulan partikl takviyeli metal matrisli
kompozitler,
- Partikl takviyeli metal matrisli kompozitlere gre daha byk yk iletimi yeteneine sahip,
yksek dayanml whisker veya ksa fiber takviye metal matrisli kompozitler.
- Fiberin yksek performansl tm zelliklerini tayan srekli fiber esasl metal matrisli kompozitler.
Belirtilen kompozit sistemlerinin her birinin de ayr ayr stnlkleri ve zayflklar sz konusudur.
rnein, partikl esasl metal matrisli kompozitler dk maliyetlerinin yansra, rijitliklikte
dikkate deer gelime ve hemen hemen izotropik zellikler gsterir. Ancak mukavemetteki
gelime snrldr. Ayrca kopmadaki ekil deiiminin ve krlma tokluunun dk olmas bu
kompozitlerin zayf yndr. Whisker veya ksa fiber katkl metal matrisli kompozitler, partikl
esasllara oranla daha pahal, fakat daha mukavemetlidir. Srekli fiber katkl metal matrisli
kompozitler elastiklik modul ve mukavemetin en iyi kombinasyonunu vermelerine karn bu
kompozitlerin zellikleri anizotropiktir ve asl zayflklar, kullanlan fiberlerin ve kompozit retim
maliyetlerinin olduka yksek olmasndan kaynaklanmaktadr.
25.11.2008
EKER
Takviye malzemesinin geometrisine gre metal matrisli

kompozitler, a- partikl takviyeli, b- ksa fiber takviyeli, csrekli fiber takviyeli
25.11.2008
EKER
Belli bir uygulama alannda kullanlmak zere en uygun kompoziti

elde edebilmek iin metal matrisli kompozitin bileenleri hakknda
tam ve ayrntl bilgiye sahip olmak gerekmektedir.
Takviye elemannn; cinsi, ekli, boyutu, dalm, yzey zellikleri,
kimyasal kompozisyonu, dalm miktar ve homojenlii gibi zgn
ve yapsal zellikleri ok nemlidir.
Bunun yan sra, metal matrisin de nitelikleri dikkate alnmaldr.
Matris, takviye fazn bir arada tutmaya yarayan balayc gibi
davranr ve asl ilevi katk fazna yk iletmektir.
Takviye faz ile matris alamnn kimyasal olarak uyumluluu da
nemli bir konudur.
25.11.2008
EKER

Srekli fiberler, metal matrisli kompozitlere yksek elastiklik modl
ve dayanm kazandrr fakat anizotropik zellik gsterirler.
lk gelitirilen metal matrisli kompozitler, bor fiberleriyle
glendirilmi alminyum alamlardr.
Bu karma malzemelerde kullanlan bor fiberleri, volfram telden altlk
zerine bor kimyasal buharnn ylmasyla elde edilmektedir.
Hacimce %51 bor katmakla, 6061 alminyum alamnn ekme
dayanm 310 MPa'dan 1417 MPa'a, ekme modl ise 69 MPa'dan
231 GPa'a ykselmektedir.
Al-Bor karma malzemelerinin uygulama alanna rnek olarak uzay
mekiinin gvde yap elemanlarn verilebilir.
Partikllerle glendirilmi metal matrisli kompozit malzemeler ise
izotropik zellik gsterirler. rnek olarak, alminyuma yaklak 3 ile
20 m apnda dzensiz ekilli almina ve silisyum karbr
partiklleri katlarak retilen dk maliyetli alminyum metal
matrisli kompozit malzemeler gsterilebilir.
25.11.2008
EKER

Baz metal matrisli kompozit malzemelerin mekanik zellikleri
25.11.2008
EKER
Genel olarak bakldnda metal matrisli kompozitlerin, metallere gre stn olan
zellikleri unlardr:
Yksek mukavemet / younluk oran , baka bir deyile spesifik mukavemet
Yksek elastiklik modl / younluk oran, baka bir deyile spesifik modl
Daha iyi yorulma direnci
Yksek scaklklarda mukavemetini koruyabilme ve dk srnme oran gibi daha iyi
yksek scaklk zellikleri
Dk termal genleme katsays
Daha iyi anma direnci
Metal matrisli kompozitlerin dezavantajlar olarak ise u maddeler saylabilir :
Srekli fiber takviyesinin sz konusu olduu durumlarda zor ve karmak retim
prosesleri (dkm yntemi hari)
Metallere gre snekliin belli oranda azalmas Yksek maliyetli retim sistemi ve
tehizat
Yeni gelien bir teknoloji olmas nedeniyle firmalarn ve reticilerin deneyimsiz oluu
zellikle dkm ynetimi ile retilen partikl takviyeli MMK malzemeler,
srtnme ve anma dayanmnn istendii alanlarda kmsenmeyecek oranda
endstriyel uygulama alanna sahiplerdir. rnein, Al- Grafit ve Al-SiC MMK pistonlar,
yksek anma dayanm salamalar ve yakt tketimini azaltmalarndan dolay n
plana kmaktadrlar. Bu tr kompozitlerin dier kullanm ekilleri yatak malzemesi,
elektrik kontak malzemesi ve silindir gmlei olabilmektedir.
25.11.2008
EKER

Metal Matrisli Kompozit Malzemelerde Kullanlan Matris Malzemeleri
Metal matrisli kompozitler iin matris malzemesi olarak genellikle hafif metaller
tercih edilmektedir.
Matris malzemesi olarak MMK malzemelerde, alminyum ve alamlar ilk sray
almaktadrlar. Bu alamlarn tercih edilmesinin nedeni dk younluk, dk
ergime scaklna sahip olmalar ve bir ok seramik takviye elemann kolay
slatabilmeleridir.
Alminyum saf olarak kullanlabildii gibi alam olarakta kullanlabilmektedir.
Yksek anma dayanm ve dk srtnme deerleri iin Al-Si alamlar, dk
younluk ve yksek termal iletkenlik iin Al-Mg ve Al-Cu alamlar matris alam
olarak kullanlabilmektedir.
Yksek performansl kompozit malzeme retimi iin matris malzemesi,
takviye fiberleri veya partiklleri iyi slatabilmeli, iyi bir arayzey ba
oluturmal, mmkn olan en dk basn ve scaklkta hzl ekilde
katlama yapabilmelidir.
Ayrca retim esnasnda veya bundan sonraki ilemler esnasnda, matris ve
takviye eleman arasnda dier kimyasal etkileimler olmamal ve matris kararl
kalmaldr.
Metal matrisli kompozit malzemelerde, matris malzemesi olarak genellikle Al, Ti,
Mg, Ni, Cu, Co ve Zn gibi metaller ve alamlar kullanlr. Fakat bunlardan sadece
Al, Ti ve Mg alamlar yaygn olarak kullanlmaktadr.
25.11.2008
EKER
Matris Malzemeleri
Alminyum ve Alamlar
Metal malzemeler iinde Al ve alamlar, gerek saf olarak gerekse alam
olarak en yaygn olarak kullanlan malzeme gruplarndan birisidir.
Saf alminyumun oksijene ilgisinden dolay dkm kabiliyetinin kt oluu
ve dk mekanik zellikler gstermesi gibi istenmeyen zellikleri vardr.
Alamlama yaplarak bu zelliklerde gelime salanabilmektedir.
Al alamlarnn yaygn kullanlmasnn sebebi;
Dayanm / zgl arlk orannn yksek olmas,
Elektrik iletkenlii /zgl arlk orannn yksek olmas,
Atmosfere ve dier ortamlara kar korozyon direncinin iyi olmas,
Plastik deformasyon kabiliyetinin iyi olmasndan kaynaklanmaktadr.
Alminyum alamlar, retim yntemlerine gre dvme alamlar ve dkm
alamlar olarak iki ana gruba ayrlrlar. Bu iki grupta kendi iinde
sertletirilebilen ve sertletirilemeyen alamlar olarak gruplandrlabilir .
25.11.2008
EKER
Saf alminyumun nemli fiziksel zellikleri
25.11.2008
zgl arl(gr/cm3)
2.78
Ergime scakl (C)
660
Ergime ss (KJ/kg)
-390
Elastik modl (Gpa)
66
Isl genleme katsays (1/K)
24.10-6
Is iletim katsays (W/mK)
230
Elektrik iletim kts. (m/mm2)
40
EKER
Matris Malzemeleri
Magnezyum ve Alamlar
Birok endstriyel uygulamada, hafif mhendislik malzemelerine olan talep
srekli artmaktadr.
Hafif metal alamlarndan olan magnezyum alamlarnn, endstriyel
uygulamalardaki kullanmlarnn gelecekte olduka yaygnlaaca
beklenmektedir. Buna bal olarakta magnezyum esasl kompozit
malzemelerin kullanm artacaktr.
Magnezyumun younluu 1.74 gr/ cm3 olup, yapsal uygulamalarda
kullanlan en hafif metaldir. Arl, alminyumun te ikisi, demirin drtte
biri, bakr ve nikelin ise bete biri dzeyindedir.
Alamlandrldnda, mekanik zelliklerinde iyilemeler grlr.
Magnezyum alamlar, yksek zgl dayanma, iyi dklebilirlik zelliine
ve yksek snmleme kapasitesine sahiptirler.
Dk ergime scakl (650 C) ve iyi kaynak kabiliyetine sahip olan
magnezyum, doada yaygn olarak bulunabilmektedir.
Magnezyum, alminyum kadar mukavemetli deildir, fakat spesifik
dayanm daha iyidir. Bu nedenle uzay aralarnda, yksek hzl makine ve
nakliye aralarnda kullanlr.
25.11.2008
EKER
Magnezyum ve Alamlar
Ancak magnezyum alamlar;
Oksijene kar ilgisinin fazla olmas,

Dk elastik modl ve yorulma direncine sahip olmas,
Yksek scaklkta srnme dayanm deerinin dk olmas vb. nedenlerle
daha az tercih edilirler.
En nemli alam elementleri alminyum ve inko olup, yaklak % 2.5-8
alminyum ve % 0.5-4 inko ilave edilir. Bu sayede dayanm
artrlabilmektedir.
Magnezyum alamlar iyi dklebilir alamlardr, sertleebilen ve
sertlemeyen trleri mevcuttur.
25.11.2008
EKER
Baz Mg alamlarnn bileimi ve mekanik zellikleri

Ala
m
Kodu
Bileim Yzdesi
Mg
Al
Dier.
Mn
Zn
ekme
Muk. (
MPa )
Uzama
(%)
AZ10
A
98
1.3
0.2
0.4
240
10
AZ80
A
91
8.5
0.5
330
11
HM31
A
96
1.2
283
10
AZ63
A
91
6.0
3.0
200
ZK21
A
97.1
2.3
0.6 Zr
260
Anma direnci dk olan Mg ve Al gibi metal matrislere, rijit partikl takviyesi

yaparak veya grafit gibi yalayc partikller katlarak anma direnleri
arttralabilir.
25.11.2008
EKER
Matris Malzemeleri
Titanyum ve Alamlar
Ti ve alamlar, metal matrisli kompozit malzemelerde matris malzemesi

olarak yaygn kullanm alanna sahiptir.
Titanyumun korozyona kar dayanm ok iyidir. Yzeyinde ince bir TiO2
tabakas oluturarak, ok iyi korozyon direnci salar.
Vcut iine konan paralarda, proses kazanlar vb. yerlerde bu zelliinden
dolay titanyum ve alamlar kullanlr.
Ayrca Ti metali, alminyumdan daha rijit ve dayankldr. zellikle ok iyi
mukavemet / zgl arlk oranna sahip olduundan dolay uak ve uzay
sanayiinde uygulama alanlar bulmutur.
En nemli dezavantaj pahal olmasdr.
Metaller arasnda titanyumun sl genleme katsays olduka dktr.
zellikle yksek scaklk uygulamalarnda Ti alamlar olduka iyi
performans gsterir.
25.11.2008
EKER
Ti-6Al-4V alamnn zelliklerinin dier alamlarla karlatrlmas

Malzeme
ekme Muk. (MPa)
Elastiklik Mod. (GPa)
Younluk ( kg /dm3)
Ti-6Al-4V
988
110
4430
Al-2124 ( T6 )
470
72
2770
Mg-AZ61
198
40
38
Ti alamlar matris olarak kullanldnda, takviye eleman ile iyi bir yapma
salamaktadr.
Bu da arayzey mukavemetini arttrc bir rol oynar.
Metal matrisli kompozit malzemelerde en yaygn kullanlan titanyum alam matris
malzemeleri, Ti-6Al-4V, Ti-15V-3Cr-3Sn-3Al ve Ti-17Mo alamlardr.
Titanyumun matris olarak kullanld kompozit malzemelerde, en yaygn kullanlan
takviye elemanlar ise TiC ve SiC dr.
25.11.2008
EKER
Matris Malzemeleri
Bakr ve Alamlar
Metal matrisli kompozit malzemeler ierisinde bakr ve alamlarnn
kullanm zellikle elektronik sistemlerde uygulama alan bulmutur.
Burada bakrn elektrii iyi iletebilme zellii n plana kmaktadr.
Genellikle bakr matris ierisine grafit partikller ilave edilerek, dk termal
genleme katsaysna sahip, iyi iletken malzemeler elde edilebilir.
Bu malzemeler elektrik kontaktrleri ve elektronik devre yapmnda
kullanlrlar. Bakrn en nemli dezavantaj ise, dier bir iletken malzeme
olan alminyuma gre daha pahal olmasdr.
Bakr alam bir matrise, grafit partikller katlarak srtnme ve anma
zellikleri iyiletirilebilir.
Kat yalayc olarak grafitin kullanld metal matrisli kompozit
malzemelerin, yatak malzemesi olarak kullanm kurun kullanmndan
kaynaklanan zehirleyici etkiyi ortadan kaldrr.
Ayrca Al ve Cu alamlarnn snmleme kapasitesi ilerine grafit
katldnda nemli oranda artmaktadr.
Japon Hitachi firmas tarafndan, dkme demirde dahil olmak zere titreimi
snmleyen alamlardan daha iyi snmleme yetenei olan Gradia ad
altnda Al-grafit veya Cu-grafit metal matrisli kompozit malzemeler
retilmektedir.
25.11.2008
EKER
Metal Matrisli Kompozit Malzemelerde

Kullanlan Takviye Malzemeleri
Metal matrisli kompozit malzemeler retilirken; takviye elemannn seimi, retim teknii, retim esnasnda
takviye elemannn matris tarafndan slatlabilmesi, takviye elemanlarnn yapsal zellikleri, kompozit
malzemenin fiziksel ve mekanik zelliklerini belirler. Bu nedenle takviye elemannn doru seilmesi ve
zelliklerinin iyi bilinmesi gerekir.
Kullanm yerine bal olmakla birlikte metal matrisli bir kompozitte, genel olarak takviye elemanndan beklenen
temel zellikler unlardr :
Yksek modl ve dayanm,
Dk younluk,
Matris ile kimyasal uyumluluk,
retim kolayl,
Yksek scaklkta dayanmn muhafaza etmesi,
Ekonomik olmas.
retilecek kompozitin yapsal bir uygulamada kullanm durumunda dk younlua, yksek modl ve
mukavemete sahip takviye elemanna gereksinimi vardr. Metal matrisli kompozit malzemelerde en ok kullanlan
takviye elemanlar Al2O3 , SiC, Bor , TiC ve karbondur (ahin, 2000; ASM Composite Handbook, 2002).
Doada bir ok seramik parack halinde bulunduundan, bunlar partikl takviyeli kompozitler iin geni bir aralkta
takviye potansiyeline sahiptir.
Partikl takviyeli kompozitlerin avantajlar unlardr :
Srekli veya ksa fiberlilere gre, partikl takviyeli kompozitler daha ucuzdurlar.
Toz metalurjisi ve dkm gibi retim teknikleri ve bunu takiben haddeleme, dvme ekstrzyon gibi geleneksel
ikincil ilemler uygulanabilir.
zotropik zellikler gsterirler.
Rijitlikleri ve anma dayanmlar iyidir.
Uygulamalarda mukavemetin yksek olmas gerektii durumlarda, ksa fiberler veya whisker katkl kompozit
malzemeler kullanlr. Rijitlik ve mukavemetin en kombinasyonunu ise anizotropik zelliklere ve en nemlisi de
yksek maliyete sahip srekli fiber katkl metal matrisli kompozitler verir.
Metal matrislerde kullanlan en pahal takviye eleman bordur. Ardndan srasyla SiC, karbon ve Al2O3
gelmektedir.
25.11.2008
EKER
Takviye Malzemeleri
Almina ( Al2O3 )
Metal matrisli kompozitlerde ana hedef, dk younluklu ve yksek dayanml

malzemeler elde etmektir. Bu zellikler genelde yap iine katlan seramik faz ile
salanr.
Alminann sahip olduu yksek scaklk dayanm, yksek modl ve rijitlik, takviye
eleman olarak kullanlmasnn en nemli nedenlerindendir .
Alminann takviye eleman olarak en yaygn kullanld matris malzemesi
alminyum ve alamlardr.
Al2O3 , SiC ile karlatrldnda daha dk modl ve dayanma, daha yksek
younlua sahiptir.
Fakat Al2O3 maliyet asndan, SiCe gre daha avantajldr
25.11.2008
EKER
Takviye Malzemeleri
Silisyum Karbr ( SiC )
Metal matrisli kompozit malzemelerde kullanlan dier bir seramik takviye eleman
SiCdr. SiC malzemede kovalent balar mevcuttur. Bu zellik, SiC fibere yksek
elastiklik modl deeri vermektedir.
SiC fiberler genel olarak CVD yntemi ile karbon veya tungsten altlk zerine,
kaplama yolu ile retilirler. Yaklak 1400 C civarnda maksimum kullanm
scaklna sahiptirler.
SiCn en nemli avantaj, maruz kald yksek scaklk artlar altnda zelliklerini
muhafaza edebilmesidir.
Bu takviye malzemesinin oksidasyon direnci, yksek scaklkta rijitlik ve mukavemet
zelliklerini korumas ve ergimi alminyum iindeki etkisi bakmndan bor fiberlerden
daha iyidir.
Dier bir stnl de bor fiberden daha ekonomik olmasdr.
Ayrca SiC fiberlerin termal genleme katsays da almina ile kyaslandnda daha
dktr.
SiCn partikl ve whisker trleri de retilmektedir.
Partikl ve whisker tipinde SiC takviyeleri ile retilen metal matrisli kompozit
malzemelere, ekstrzyon, haddeleme gibi plastik ekil verme ilemleri yaplabilmesi
de nemli bir avantaj tekil eder.
25.11.2008
EKER
Takviye Malzemeleri
Bor
Bor fiber, borun genelde CVD yntemi ile karbon veya tungsten altlk
(ekirdek) zerine kaplanmas ile retilir. Uygulanan sl ilem ile hibrit yap
zerindeki kalnt gerilmeler giderilir.
Fiberin dayanmn azaltacak ar tane bymesini nlemek iin, scaklk
dikkatlice kontrol edilmelidir.
Bor fiberler ok yksek elastiklik modl deerine sahiptir, fakat olduka
pahaldrlar
Avantajlarna ramen metal matrisli kompozit retimi srasnda bor fiberin,
Al ve Ti gibi metallerle hzla reaksiyona girmesi, tungsten tel ile bor kaplama
srasnda reaksiyon olumas, difzyonla tungsten boridike dnmesi ve
dolaysyla borun d yzeyine yakn yerde eksenine dik ekilde basma
gerilmesi oluturur ve bu da bor fiberi krlgan yapar. Bunu nlemek iin
borun zerine kimyasal buharlatrma (CVD) metoduyla SiC veya B4C
kaplanr ve kaplama kalnl 25-45 m kadardr.
25.11.2008
EKER
10
Takviye Malzemeleri
Karbon
1950l yllarn ikinci yarsndan itibaren kullanlmaya balam olan karbon fiberlerin
younluu dk, ekme dayanm ve elastiklik modl yksektir. Bu da spesifik
dayanm ve spesifik modl deerlerinin ok yksek olmas anlamna gelir.
Yksek scaklklara dayanabilen karbon fiberlerin zelikleri, retimindeki son ilemin
scaklna bal olarak deiiklik gstermek-tedir. Karbon fiberlerde ham madde
olarak poli-akro-nitril (PAN), Selloz (Rayon) ve Zift (Pitch) kullanlr.
Isl genleme katsays olduka dk olan karbon fiberler, yaklak 1500 C ye
kadar mekanik zelliklerini korurlar.
2000 Cden sonra karbon fiberde srnme balar. Karbon fiberler azot atmosferinde
kararl olmasna ramen 450 C zerinde havada artan oranda oksitlenirler.
Olduka fazla trde karbon fiber olduu gz nne alnrsa, deiik fiber tiplerine
bal olarak oksidasyona urama orannn da farkllk gsterdii sylenebilir. SiC ve
B4C kaplamalar karbon fiberlerin oksidasyona kar direncini arttrr.
25.11.2008
EKER
Takviye Malzemeleri
TiC
TiC, yksek scaklkta mekanik zelliklerini muhafaza edebilmesi nedeniyle

kompozit malzemelerde takviye eleman olarak kullanlmaktadr.
Yksek scaklk uygulamalarnda, yksek modl, yksek mukavemet ve iyi
srnme dayanm gibi zelliklerini koruyan TiCn, dier takviye malzemelerine
gre en byk dezavantaj younluunun fazla olmasdr (= 4.93 gr/cm3). Bu
zellii, TiC takviye malzemesinin yaygn kullanmn engellemitir
Titanyum ve nikel bazl alamlarda, TiC partikl takviyesi yaplmas ile kullanm
scakl 1100 Cnin zerine kadar karlmtr.
Ayrca alminyum matris, TiC partikller ile takviye edilerek, piston ve biyel kollar
imal edilmitir. Bu ekilde anmaya kar dayanmn artt belirlenmitir.
25.11.2008
EKER
11
Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin retim

Yntemleri
Metal matrisli kompozit malzemelerin, geleneksel malzemeler karsnda

stn mekanik zellikler sergilemesi, son yllarda bu malzemelerin retim
teknikleri zerinde daha youn almalar yaplmasna yol amtr.
Buna ramen, bu malzemelerin retim maliyetleri hala yksek
deerlerdedir.
Metal matrisli bir kompozit malzemenin retim teknii;
retilecek parann ekline,
istenilen mekanik ve fiziksel zelliklere,
matrise,
takviye eleman ekli ve trne gre belirlenir.
Her retim ynteminin kendine zg avantajlar ve dezavantajlar
mevcuttur.
Ancak tm kompozit retim yntemleri, geleneksel malzeme retim
yntemleri ile karlatrldnda, matris ve takviye faz arasndaki
etkileimler nedeniyle karmaklyla dikkat ekmektedir.
25.11.2008
EKER
retim Yntemleri
retim yntemleri; kat faz retim yntemleri, sv faz retim
yntemleri ve dier yntemler olarak snflandrlabiliriz.
A ) Kat Faz retim Yntemleri

Toz Metalurjisi Teknikleri
Difzyon Ba Yntemi
B ) Sv Faz retim Yntemleri
Sv Metal nfiltrasyon
Sktrma Dkm
Sv Metal Kartrma
Plazma Pskrtme
C) Dier Yntemler
Rheocasting ve Compocasting Dkm Teknikleri
Vidal Ekstrzyon
In-Situ Teknii
XD Teknii
25.11.2008
EKER
12
retim Yntemleri
retim ynteminin seiminde, retilecek mamul veya yar mamln

nceden belirlenen fiziksel ve mekanik zelikleri deerlendirilip, u
parametreler dikkate alnarak yntem belirlemesi yaplr:
alma scakl aral
Takviye malzemesi ekli
Matris malzemesi ile takviye malzemesinin uyumu
Matris ve takviye malzemelerinin ek ilem gereksinimi
Matris malzemesi ile takviye malzemesi arasnda oluabilecek reaksiyonlar
Elde edilecek rnden istenen boyut taml
Takviyenin matris malzemesi ierisinde dalmnn homojen olmas
Matris-takviye arayzey bann tam olarak salanabilmesi.
25.11.2008
EKER
Kat Faz retim Yntemleri
Metal esasl kompozitlerin yaygn kullanlan dkm, toz metalrjisi ve infiltrasyon gibi
retim yntemleri vardr.
En yaygn ve ucuz olan dkm teknii ile ;
belirli bir bykln altndaki seramik paracklar homojen olarak matris iinde
kartrlamamaktadr.
dkm ileminin gerekletirilebilmesi iin gerekli olan akkanl salayabilmek iin
kartrlan takviye malzemesi oran snrl kalmak zorundadr.
takviye malzemesinin matris iinde homojen dalmas ve topaklanmalarn
paralanmas iin, erime scaklnn zerinde bir scaklkta uzun bir sre kartrma
ilemine devam etmek gerekir. Bu da takviye malzemesi ve matris malzemesi
arasnda istenmeyen reaksiyonlarn olumasna neden olmaktadr.
Toz metalrjisi tekniinin pahal olmasna karlk bu yolla istenilen oranda ve
istenilen byklkte tozlarn ara yzeyde reaksiyon oluturmakszn kartrlarak
kompozit retilmesi mmkn olmaktadr.
Toz metalrjisi ile kompozit retimi zerinde bir ok almalar yapIm olmasna
ramen henz geni lde endstriyel kullanma gemi deildir.
25.11.2008
EKER
13

Toz Metalurjisi Teknii
Metal matrisli kompozit malzemelerin retiminde kullanlan en yaygn

yntemlerden biri toz metalurjisi tekniidir.
Seramik partikllerin sv metal tarafndan slatlmasndaki glk nedeniyle
toz metalurjisi ile kompozit retimi ilk gelitirilmi tekniklerden birisidir.
Bu teknikte genel olarak partikl veya whisker formunda takviye elemanlar
ile toz haldeki metal kullanlarak, metal matrisli kompozit malzeme
oluturulur.
Yaygn kullanlan takviye elemanlar silisyum karbr, grafit, titanyum karbr,
en ok kullanlan matris malzemeleri ise alminyum, titanyum ve bakrdr
25.11.2008
EKER
Metal matrisli kompozit malzemelerin toz metalurjisi teknii ile retim aamalar
25.11.2008
EKER
14

Toz metalurjisi yntemiyle metal matrisli kompozit malzeme retiminde,

matris ve takviye elemanlarnn tozlar ncelikle kartrlr ve istenen ekli
verebilecek bir kalbn iine boaltlr. Daha sonra bu toz karmn
sktrabilmek amacyla basn uygulanr. Ardndan toz paracklar
arasndaki birlemeyi kolaylatrmak amacyla sktrlm toz karm
yeterli miktarda kat hal difzyonu oluturacak ekilde ergime noktasnn
altnda bir scaklkta sinterlenir .
Toz presleme ve sinterlemenin ayr ayr yapld bu yntemde elde edilen
malzeme younluu ok iyi deildir. Bu nedenle artk gnmzde yaygn
olarak scak presler ( HP ) kullanlmaktadr.
Bu ilemde tozlar kartrldktan sonra , toz sktrma ( presleme ) ve
sinterleme ilemi ayn anda yaplr. Bir baka deyile , toz karm scak
preslenir. Bu ekilde younluk artarken, takviye - matris arayzey bada
nemli lde kuvvetlenir.
Scak presleme sonucunda retilen para ekstrzyon, haddeleme ve dvme
gibi ikincil ilemlerin ardndan kullanma hazr hale gelir.
Bir dier alternatifte izostatik scak preslemedir (HIP). Bu yntem ise son
ekle yakn, ok yksek younluklu malzeme retimi iin daha uygundur.
Ancak olduka pahaldr.
25.11.2008
EKER

Toz metalurjisi yntemi ile retilen paralarn genelde sv hal retim

yntemleriyle retilmi paralardan daha iyi mekanik zelliklere sahip
olduklar bilinmektedir.
zellikle partikl takviyeli metal matrisli kompozitlerin retiminde bu
yntemin tercih edilmesinin nedenleri u ekilde sralanabilir ;
Toz metalurjisi (T/M) ile retilen metal matrisli kompozit malzemelerin
retimi daha dk scaklklarda gerekletirilmektedir. Bunun sonucunda
matris ve takviye eleman arasnda daha az etkileim olmaktadr. Bylece
mekanik zelliklerin azalmasna neden olan istenmeyen arayzey
reaksiyonlar en aza indirgenmi olmaktadr.
Takviye elemannn matris iinde homojen dalmnn salanabilmesi
ancak T/M yntemiyle gerekletirilebilmektedir. Dkm metotlarnda tam
homojen olmayan parack dalm elde edildiinden T/M yntemi tercih
edilmektedir.
Dkm teknii yerine T/M yntemi kullanlarak parack veya whisker
takviyeli kompozit retimi hem daha kolay olmakta hem de daha homojen
younluklu kompozit para retilebilmektedir.
25.11.2008
EKER
15

T/M yntemiyle partikl takviyeli metal matrisli kompozit retiminde takviye

partikllerin kontrol mmkn olduundan, yapnn kontrol de mmkndr.
nk yap ierisinde dalm partikl boyutlar ile yapnn mekanik
zellikleri arasnda direkt iliki vardr .
Yksek takviye hacim orannn elde edilmesi mmkn olmaktadr. Bundan
dolay da yksek modll, dk termal genleme katsaysna sahip
kompozitler retilebilmektedir.
Toz Metalurjisi ynteminin stnlklerine ramen baz dezavantajlar
da mevcuttur.
Toz kartrma ilemi srasnda, ksa fiber takviyesinin yapld
uygulamalarda ksa fiberler krlabilmektedir.
Byk paralar iin ok yksek basn gerektirmesi maliyeti arttrr. Scak
presleme sonras genelde paraya son eklini vermek iin ekstrzyon,
haddeleme veya dvme gibi ikincil ilem yapmak gereklidir.
Bunlara ek olarak, toz kullanm temizlik gerektirir. Aksi halde yabanc
maddeler, artklar vb., malzeme iine nfuz ederek mekanik zellikler
zerine olumsuz etki yapabilmektedir .
25.11.2008
EKER

Difzyon Ba Yntemi
Difzyon ba oluturma ilemi, kat halde kompozit malzeme retim

tekniklerinden en pratik olanlarndan birisidir. Bu yntem vakumda presleme
yntemi olarakta isimlendirilmektedir.
Yntemde, matris malzemesi metal folyo veya levha eklinde
kullanlmaktadr.
Difzyon ba ynteminde, takviye elemanlar metal folyolar zerine
istenilen ada ve miktarda yerletirilebilmekte ve bu ilemler
tamamlandktan sonra ergime scaklna yakn bir scaklk altnda baslarak
veya haddelenerek matris ile takviye arasnda bir ba oluturulmak suretiyle
kompozit malzeme retilmektedir.
retilen kompozit malzemenin dayanm difzyon bana baldr. Bu
ilemde difzyon ba oluumu iin matris malzemesi ve takviye
yzeylerinin ok temiz ve oksitsiz olmas gerektiinden kimyasal olarak
temizleme ilemleri yaplmaktadr.
25.11.2008
EKER
16
Difzyon ba (vakumda presleme) yntemi ile kompozit malzeme retimi

25.11.2008
EKER

Difzyon Ba Yntemi
Difzyon ba oluturma ileminde; sv halde retim tekniinde karlalan

problemlerden birisi olan takviye malzemelerinin bozulma veya ayrmasna
pek rastlanmamaktadr.
Bunun sebebi, ilemlerin sv halde retim tekniine gre daha dk
scaklklarda gereklemesidir.
Vakum altnda yaplan haddelenerek difzyon ba oluturma ilemi, gaz
altnda veya atmosfer basncnda yaplan ilemlerden daha verimli ve
baarldr.
Ancak yntem olduka pahal bir yntem olup snrl malzeme formu ve
eidi ile gerekletirilmektedir.
Difzyon ba ynteminde matris malzemesi olarak Al ve Ti alamlar,
takviye malzemesi olarak da SiC, Al2O3, B ile C gibi tek fiber yada fiber
demetleri kullanlmaktadr.
25.11.2008
EKER
17
Sv Faz retim Yntemleri

Sv Metal nfiltrasyon Yntemi
Metal matrisli kompozitlerin retim metotlar arasnda yaygn olarak kullanlan bir tekniktir.
Bu ilemde esas prensip, bir kap veya tp ierisine yerletirilmi fiberler arasna sv
halindeki metal matrisin emdirilmesidir.
lk ilem olarak istenilen profilde n ekillendirme yaplmakta, fiberlerin ynlendirilmesi ve
hacimsel oran bu aamada ayarlanmaktadr.
n ekiller kalba bir balayc ile tutturulduktan sonra kalp ierisine ergimi metal emdirilmekte
ve katlamaya braklmaktadr. Ergimi metalin emdirilmesi fiber hacim orannn yksek olduu
durumlarda biraz daha zordur. Fiberler aras mesafenin az olduu bu gibi durumlarda ergimi
metal ya basn altnda veya vakumla emdirilmektedir. Bylece matrisin, fiberlerin arasna
girmesiyle aa kacak atl gazlar da yap ierisinde skmayarak dar atlmaktadr.
Hzl ve yksek retim kapasitesine sahip olmas ve son rn ekline yakn retim imkan
salamas gibi avantajlar nedeniyle bu teknik, metal matrisli kompozit malzeme retiminde nemli
bir yer edinmitir.
Sv metal infiltrasyon ilemi; atmosfer basncnda, yksek basn altnda, koruyucu gaz atmosferi
altnda ya da vakum artlarnda yaplabilir. lemlerin vakum altnda yaplmas fiberlerin yzey
aktivitesini arttrdndan dolay ergimi metalin slatma kabiliyeti artmakta ve kompozitin kalitesini
olumlu ynde arttrmaktadr.
Uygulamada karlalan baz problemler bu ynteme snrlamalar getirmektedir .
25.11.2008
EKER

Sktrma Dkm Yntemi
Sktrma dkm yntemi; metal bir kalp ierisine yerletirilen, n stma

yaplm, seramik fiber veya baka bir takviye malzemesinden olumu n
ekle, kuvvet yardmyla ergiyik metalin emdirilmesi ve bylece sktrlan
ergiyik metale yksek basn uygulanarak katlatrlmas ilemidir.
Bu fikir balangta 1878'de Chernov tarafndan, katlamakta olan ergiyik
malzemeye, buhar basnc uygulanmas eklinde nerilmitir.
Ancak, yntemin ticari hale getirilmesi son yllarda olmutur ve esas olarak
Avrupa ve Japonya'da bu konuda younlalmtr.
Bu yntem, takviyeli ve takviyesiz, yksek hassasiyetli mhendislik
paralarnn retilmesinde kullanlmaktadr.
C, SiC, AI2O3 ve paslanmaz elik fiber gibi ou takviye malzemesi, ergiyik
metalle uygun bir ekilde slanmadklar iin, infiltrasyon yntemiyle
kompozit malzeme retimi zordur.
Buna karlk, sktrma dkm tekniinde ergiyik metal, fiber
demetlerinden oluan n ekil ierisine kuvvet yardmyla emdirilir; bu arada
absorbe olmu ve skm gazlar da atlr .
25.11.2008
EKER
18
Sktrma dkm yntemi

Ayrca, whisker veya partikller ergiyik metalle, sktrma dkm ncesinde
kartrlabilir; SiC, Al2O3 partiklleri ve Si3N4 wishkerleri ieren Al alam matrisli
kompozit malzemeler bu ekilde retilebilmektedir.
Sktrma dkm yntemiyle retilen kompozit malzemelerin kalitesini etkileyen ilem
deikenleri; kalp n stma scakl ve uygulanan basn miktardr.
25.11.2008
EKER
Sktrma dkm yntemi

Ayrca, sktrma hz ve takviyeler aras boluk da ilemi etkileyen
faktrlerdir.
70-100 MPa'lk basnlarn uygulanmasyla, katlama sresinin ok
ksa utulmas nedeniyle, matris ile takviye malzemesi ara yzeyinde
reaksiyon meydana gelmemesi, boluksuz ve yksek dayanml kompozit
malzemelerin elde edilmesini salar. Bu da birok trde takviye ile kompozit
malzeme retimine olanak salar.
Al2O3/Al, C/Mg, SiCw/Al, Si3N4W/Al kompozit malzemeleri, bu yntemle
kolaylkla retilebilirler.
Otomotiv, havaclk, spor ve dier alanlarda MMK'lerin kullanmndaki yllk
%12-15'lik art oran, sktrma dkm gibi retim yntemlerinin
kullanmnn faydasn ak bir ekilde ortaya koymaktadr.
Yksek basn gerektirmesi ve para boyutunda snrlamalara neden olmas
bu yntemin en byk dezavantaj olmakla birlikte, pratik kullanmda
sktrma dkm yntemi, ksa zamanda, karmak ekilli MMK para
retimi iin en verimli yntemdir.
25.11.2008
EKER
19

Plazma Pskrtme (Metal Pskrtme ) Yntemi)
zellikle parack takviyeli MMK malzemelerin retiminde kabul grm bir yntemdir. Plazma
pskrtme, atomize edilmi ergimi metal paracklarnn takviye elemanlar zerine istenilen
kalnlkta pskrtlmesi ilemidir.
Pskrtlen ergiyik metal paracklar, takviye elemanlarna yapmakta ve hzla katlamaya
balamaktadr. Bu tip retim yntemi alminyum gibi ergime scakl dk olan metallerde
uygulanr.
Bu Bu retim metoduyla matris malzemesi takviye elman zerine istenilen kalnl verecek
ekilde pskrtlerek karmak ekilli paralar retilebilir. Bu yntem takviyeler aras mesafenin
kontrol ve takviyelerin daha rahat ynlendirilebilmesi gibi avantajlara sahiptir.
retim esnasnda ergimi metal zerrecikleri takviye elemanna temas eder etmez katlatndan
sv halde retim tekniinin dezavantajlarndan olan takviye-matris arasnda oluan ara yzey
reaksiyon problemleri en aza indirgenir. Bu yntemle en ok alminyum-bor kompozitleri
retilmektedir. Bunun yannda Al-SiC partikl takviyeli kompozitlerde retilmektedir.
Koruyucu gaz jeti ile birlikte ergimi veya toz halindeki matris malzemesine yine toz haldeki
takviye malzemesinin katlp beraberce bir katman zerine pskrtlmesi yntemi "Osprey
yntemi" olarak adlandrlmtr. Katman kalnl ve ilem sresi kontrol edilebilen yntemle dk
porozite deerleri elde edilebilmekte ve bu yntem zellikle SiC partikl takviyeli kompozit
retiminde sklkla tercih edilmektedir. (ahin,2000; rkmez,2004). ekil 3.5te Osprey yntemi
gsterilmitir.
25.11.2008
EKER
Osprey yntemi
25.11.2008
EKER
20
Sv Metal Kartrma Teknikleri

Sv metal kartrma tekniklerinde, n stma yaplm veya n ilemlerden geerek hazrlanm
takviye malzemeleri, srekli kartrlan ergimi metal ierisine deiik yntemlerle katlmakta ve
daha sonra dkm ilemi yaplmaktadr.
Takviye malzemesini sv metal iine kartrmak iin gelitirilen yntemlerden bazlar
aadaki gibidir:
- Bir enjeksiyon tabancas kullanarak takviyenin ergimi metal iersine enjeksiyonu
- Ergimi metal kalba dklrken takviye ilavesi
- Mekanik bir kartrc ile ergimi metal ierisinde vorteks oluturma ve takviyenin
vorteks iine verilerek karmn salanmas
- Karlkl hareket eden ubuklar kullanlarak paracklarn sv metal iine atlmas
- Merkezka etki ile ince paralarn sv metal iersine datlmas
- Ultrasonik etki ile sv titretirilirken takviyenin ilavesi
- ok yksek vakum altnda uzun sre de sfr yerekimi etkisi ile karm salanmas
Kartrma ileminin atmosfere ak olarak yaplmas ergimi metalin atmosferden gaz almas
problemini oluturduundan dolay ilemin koruyucu gaz veya vakum altnda yaplmas
nerilmektedir.
Yntem kolay ve ucuz bir yntem olmasna ramen literatrde, kelme, topaklanma,
segregasyon oluumu, istenmeyen ara yzey reaksiyonlarnn oluumu, takviye malzemesinin
kartrma esnasnda hasar grmesi gibi sorunlarn olutuu da belirtilmektedir (rkmez, 2004;
Akdoan, 2005).
25.11.2008
EKER
Dier retim Yntemleri

Rheocasting ve Compocasting Dkm Teknii
Rheocasting ve Compocasting olarak bilinen dkm yntemleri ksa fiber

veya partikl takviyeli metal matrisli kompozit malzemeler iin uygulanan
yntemlerin en ekonomiklerinden biridir.
Matris malzemesi, kartrma niteli bir ergitme frnnn iine yerletirilip
ergime scaklnn 40-50 C zerinde stlmakta, scaklk homojenize
edilmekte ve sv metal scakl kontroll olarak drlmektedir.
Alam %40-50 kat hale geldiinde matris malzemesinin iine takviye
malzemesi eklenmeye balamaktadr. Takviyenin ilavesi esnasnda scaklk
ykseltilmeye balamakta ve takviyenin tamam iyi ekilde slatlncaya
kadar scaklk arttrlarak kartrma ilemi devam etmektedir.
Nispeten dk viskoziteye sahip karm dorudan basit ktk eklinde
dklebilir, bu durumda yntem "Rheocasting" adn almakta eer karm
ergime scakl zerinde kartrlarak dkm gerekletirilirse
"Compocasting" ad verilmektedir (Akdoan, 2005).
25.11.2008
EKER
21
Vidal Ekstrzyon
Polimer rnlerin ilemleri iin gelitirilen ve kullanlan vidal
ekstrzyon yntemi Dow laboratuarlar tarafndan Mg alam
esasl kompozit malzeme retimi iin kullanlmtr.
Yntemde matris malzemesini oluturacak olan Mg, kk
paracklar halinde takviye partikller ile birlikte bir haznenin iine
doldurulur. Haznenin az, hazrlanan karmn, vidal ekstrzyon
sisteminin ierisine kolayca doldurulabilmesi iin uygun bir
geometride yaplmtr. Hazneden beraberce ilerleyen matris ve
takviye malzemesi ayn anda hem stlp hem de
kartrlmaktadr. lerleme esnasnda matris malzemesi ergime
scakl civarna geldiinde yar kat yar sv haldeki karm
sistemin sonundaki kalp iine beslenir.
Bu yntemle srekli formda kompozit malzeme retimi
yaplabilmektedir (ahin,2004; rkmez,2004).
25.11.2008
EKER
In-Situ Teknii
In-Situ tekniinde , bir tektiin ynlenmi olarak katlatrlmas ile iki
fazl bir yap ortaya kmaktadr.
Fazlardan biri matris dieri ise matris iine datlm lamel, plaka veya
fiber eklinde fazdr.
Uygulamalarn ou alminyum, nikel ve kobalt esasl alamlar
kullanlarak yaplmaktadr. Tek ilemle elde edilirler ve i yaplar olduka
kararldr.
XD Teknii
Martin Marietta tarafndan gelitirilen yntem, takviye fazn sv metal
iersinde bir bileik ilavesi ile oluturulmas prensibine dayanmaktadr.
Bu yntem ile sv metal faz ierisinde pek ok seramik bileik
oluturulabilmektedir.
Partikller sv metalin iinde oluturulduundan tek kristalli ve
oksitlenmemi ara yzeylere sahiptir.
Oluan parack boyutlar, proses parametrelerinin etkisiyle 0,2-10 m
arasnda deimektedir.
25.11.2008
EKER
22
Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin

Uygulama Alanlar
80li yllarn banda belli sektrlerdeki gelimeler, zellikle gelimi
motorlar ile havaclk ve uzay aralar retimi iin yksek scaklk
malzemelerine olan gereksinim, metal matrisli kompozit
malzemelere olan ilginin artmasnda balang noktas
oluturmutur.
Metal matrisli kompozit malzemeler halen pahal olmalarna karn,
metaller veya plastik matrisli kompozitlerle karlanamayan yksek
teknolojiye dayal gereksinimler bu malzemelerle
karlanabilmektedir.
ABDde ou aratrma baznda ve askeri amal olmak zere
1988de yirmi milyon dolar olan metal matrisli kompozit pazar 2000
ylnda ortalama %20lik bir art gstermitir.
Dnya pazarnda en byk pay alminyum metal matrisli kompozit
malzemeler almaktadr.
25.11.2008
EKER
Srekli Fiber Takviyeli Metal Matrisli

Kompozit Malzeme Uygulamalar
Yksek maliyetli srekli fiber katkl metal matrisli kompozitler, yksek mukavemet ve
s direnci gerektiren ancak maliyetin nemli olmad veya kanlmaz olarak
katlanld alanlarda havaclk, uzay endstrisi ve enerji sektrnde uygulama
olana bulmaktadr.
Uzay aralarnn karlatklar ok yksek scaklk ve basn gz nne alndnda,
yksek dayanml ve hafif malzemelerin kullanlmas gereksinimi vardr.
Uzay aralarnn karlat yksek scaklklar plastik matrisli kompozitler ve bir
ka dnda geleneksel metaller ve alamlar iin ok yksektir.
Titanyum ve alamlar gibi, hafif ve yksek scaklkta kullanlabilen malzemelere,
elastisite modl yksek, yksek dayanml seramik veya karbon fiberler katlarak
elde edilen metal matrisli kompozitler, uzay aralarnn karlaaca ortamlara
dayanma yeteneine sahip olacaktr. rnein, uzay mekikleri, metal matrisli
kompozitlerin bu alandaki ilk retim uygulamalarndan birini temsil etmektedir. Ana
gvdeyi destekleyen kafes sistemi ile kirilerde ve ini takm paralarnda tek ynl
bor-alminyum metal matrisli kompozit borular kullanlmtr. Gv-de kafes sistemini
destekleyen 159 kg gelen bor-alminyum borular %44lk bir arlk kazanc
salamaktadr.
25.11.2008
EKER
23
Karbon fiber katkl Mg matrisli kompozit uydu destek paralar
25.11.2008
EKER
Uzay yaplarnn ortam ve alma artlar gerei dk arlk, yksek rijitlik,

dk sl genleme ve boyutsal kararlla sahip olmas gereklidir.
Bor ve karbon fiber katkl metal matrisli kompozitler, uzay aralar ve
yaplarnda, boyuta kritik uygulamalar iin yksek rijitlik ve dk sl genleme
katsayl malzemeler olarak gelecek kuak malzemeleri temsil etmektedir.
ekil de uzay mekii gvdesinde kullanlan bor fiber takviyeli alminyum tpler
gsterilmitir
Uzay mekii gvdesinde

kullanlan bor fiber takviyeli
alminyum tpler
25.11.2008
EKER
24
NASAda yaplan aratrmalarda yksek dayanml ticari Al-alamlar ile en son

gelitirilmi retim srelerinin birletirilmesi sonucu retilen metal matrisli
kompozitler sl evrimler srasnda ekil deiimi gstermemektedirler.
P100 karbon fiber katkl 2024 Al alam kompoziti , 1000 sl evrim sonras bile
ekil deiimi gstermemektedir. Bu metal matrisli kompozitler zel ilem sreleri
sonrasnda, boyuta kritik uzay yaplar iin mkemmel malzemeler haline
gelmilerdir.
Jet motorlar, fan kanatlar, uak kanatlarnn yzeyleri ve yap destekleri, ini takm
paralar, bisiklet iskeleti ve golf sopalar gibi alanlar srekli bor fiber katkl metal
matrisli kompozitlerin dier uygulama alanlardr.
Gerek sivil ve gerekse askeri havaclkta kullanlan uaklardan beklenen performans
giderek artmaktadr. rnein, Amerikan Deniz ve Hava Kuvvetleri ile NASA yetkilileri
Mach 25 orbitalinde ve yksek irtifalarda 4000-8000 mph hzlarnda uabilecek
uaklar istemektedir. Bu hzlarda uan gvdesi boyunca scakln 760 oCye,
burnunda ise yaklak 1800 0Cye eriecei hesaplanmaktadr. Bu amala Avcos
Specialty Materials Division (Lowell, MA, USA) silisyum karbr ve titanyum aluminiti
kimyasal olarak buhar kaplama ile birletirilmektedir. Bu yolla retilen 14m apl SiC
fiberleri kuma gibi dokunarak titanyum levhalar arasna koyulup scakta preslenir.
Avco patentli bu teknoloji olduka pahaldr .
25.11.2008
EKER
Elektrik iletkenlii ve elektronik devre kartlar, entegre ve hibrid devre

yapm uygulamalaryla ilgili olarak zift esasl karbon fiberler, fiber boyunca
ok yksek elastisite modlne, s iletimine ve negatif sl genleme
katsaysna sahiptir.
Ancak fiberler, enine dk modle ve yksek sl genleme katsaysna
sahiptir, baka bir deyile bu fiberlerin zellikleri ok anizotropiktir. Hitachi
Ltdnin Gradia (Cu- %20 C fiber) kompozitinden yaplm kaymal elektrik
kontaktrleri dk sl genleme katsays ile yksek elektrik iletkenliini
birletirmesi nedeniyle geleneksel malzemelerden daha yksek performans
gsterirler. Bunlara benzer ekilde bor fiber takviyeli alminyum
kompozitlerde elektriksel uygulamalarda sklkla kullanlr .
Otomotiv sektrnde ise bu konuda nc olan Japon otomotiv sektr
olmutur.
Otomotiv endstrisinde metal matrisli kompozit malzemelerin retiminde ve
uygulanmasnda nc olan Japon Toyota firmas almina fiber katkl dizel
motor pistonlarn yaklak olarak 20 yldr retmektedir. Bilinecei gibi bu
uygulamada hafiflik, spesifik modl ve mukavemet, yorulma zellikleriyle
birlikte anma direnci nemlidir. Bu konu zerinde youn aratrmalar
yapan dier bir firmada Honda firmasdr .
25.11.2008
EKER
25
Partikl, Ksa Fiber ve Whisker Takviyeli

Metal Matrisli Kompozit Malzeme
Uygulamalar
Yaygn olarak kullanlan yapsal amal metaller ve alamlarla karlatrldnda metal matrisli kompozitler
ok daha yksek spesifik modl ve spesifik mukavemet deerleri gstermektedir. Bu nedenle yapsal amal
metal matrisli kompozitler, arlk bakmndan kritik uygulamalar iin hem balangta hem de iletme mr
boyunca oluacak maliyetlerin drlmesi frsatn vermektedir .
zellikle Amerikan havaclk sanayi bu konuda nc niteliindedir. Sava uaklarnn gvde, kanat ve
kuyruklarnda kullanlabilecek SiC whisker katkl metal matrisli kompozit malzemeler baz firmalar tarafndan
retilmektedir. Askeri amal yap, rnein gdml fze uygulamalarnda paralarda hafiflik, boyut kararll
ve gvdedeki paralarn birbiri ile birletirilmesinde sl genleme katsaylarnn uyumluluu gerekli olduu iin
malzeme seimi ok nemlidir.
Metal matrisli partikl veya ksa fiber takviyeli kompozit malzemeler otomotiv endstrisinde nemli bir konuma
sahiptir. Yksek spesifik modlleri ve yorulma dayanmlar, anma di-renleri, dk sl genleme katsaylar
bu alanda kullanmlarn salayan zelliklerden bir kadr. Metal matrisli kompozitler asndan bir baka
nemli husus ara arlndaki % 10-20lik azalmann beraberin-de yakt tketiminde % 5-10 gibi bir iyilemeyi
getirmesidir. Bu zellikler, gnmz otomobillerinde metal matrisli kompozitlerin kullanmn arttrmaktadr.
Otomotiv endstrisinde ksa fiber , whisker veya partikl katkl metal matrisli kompozitlerde genelde, uygun
zellikleri nedeni ile matris malzemesi olarak alminyum alamlar kullanlmaktadr. Yolcu ve yk
tatlarnda bu kompozitler, ncelikle hafiflikleri sebebiyle aft olarak kullanm alan bulmaktadr. Spesifik
modllerinin hem elikten hem de alminyumdan nemli miktarda yksek olabilmesi nedeniyle bu
kompozitlerde daha uzun aft retmek mmkndr. Bu uygulama iin genellikle 6xxx serisi Al alamlar
kullanlmaktadr.
Otomotiv endstrisinde, bu kompozitlerin dier bir yaygn kullanm alan fren diskleri olup, ncelikli yarar
disklerdeki % 50-60lk arlk azalmasdr. Dkme demirden bir fren diski 5.4 kg iken, partikl takviyeli MMK
fren diski 2.5 kgdr. vmelenme art ve fren mesafesinin azalmasnn yannda dkme demirden yaplm
olanlara oranla MMK fren disklerinde fren grlts azalrken, daha homojen srtnme ve daha az anma
olumaktadr. Ayrca fren diskinin ulat scaklk da nemli bir tasarm parametresidir. En ok karlalan
scaklklar 300 C ve al-tndaki scaklklar iken 450 C gibi yksek scaklklara da rastlanlmaktadr .
25.11.2008
EKER
Toplam ara arln azaltmak zere tm byk otomobil reticileri, dkme demir
motor bloklarnn yerine alminyum esasl kompozit motor blou teknolojileri
gelitirmektedirler.
Bu deiimin arlk kazanc 15-35 kg kadardr. MMK malzemeden retilen motor
bloklar boyutsal kararllk ve blok rijitliini gelitirerek motordaki srtnmeyi azaltp
motorun verimini arttrmaktadr.
Silindir blgesi 200 C ye kadar ar scaklk ve yanma yklenmelerine maruz
kaldndan anma direnci, yorulma ve srnme gibi zellikler de nemli olmaktadr.
Yaplan testlerde, dkme demirler-le karlatrldnda, % 10-20 hacim orannda
Al2O3 ve-ya SiC partikl katkl silindir gmleklerinin ok daha iyi zelliklere sahip
olduu grlmtr.
ekilde SiC partikl takviyeli Al metal matrisli kompozit silindir gmlei grlmektedir
SiC partikl takviyeli Al metal

matrisli kompozit silindir
gmlei (Inasmet)
25.11.2008
EKER
26
Partikl takviyeli MMK kompozit

fren elemanlar
25.11.2008
EKER
Partikl takviyeli MMK malzemeler havaclkta da kullanm alan bulmulardr.

Uaklarn gvde elemanlarnn imalatnda kullanm alanlar gittike artmaktadr.
ekil de F-16 uaklarnda kullanlan SiC partikl takviyeli 6092 Al alam matrisli
AMMK malzeme grlmektedir.
Ayrca baz helikopterlerin pervanelerinde ve uu tertibatlarnda bu kompozitler
kullanlmaktadr.
F-16 ua gvdesinde partikl takviyeli

MMK malzeme kullanm
25.11.2008
EKER
27
Seramik whisker ve ksa fiber takviyeli MMK malzemeler, otomotiv uygulamalarnda

ve askeri uygulamalarda kullanlabilmektedirler.
SiC whisker takviyeli MMK malzemeler, gelimi askeri tanklarda palet malzemesi
olarak kullanlmakta, bu sayede tankn arl azaltlmaktadr.
Ksa fiber takviyeli MMK malzemeler otomobillerde, piston ve silindir
uygulamalarnda kullanlabilmektedir.
Basnl dkmle retilen, grafit ve almina takviyeli AMMK motor blou ekil de
verilmitir
Grafit ve almina takviyeli AMMK motor blou
25.11.2008
EKER
MMK malzemeler otomotiv endstrisinde dier bir kullanm ekli de biyel koludur.
Biyel kolu iin ncelikli tasarm zellii 150-180 0Cde yksek mr salayan yorulma
dayanmdr.
Bu uygulama iin uygun kompozitlerden biri, toz metalurjisi ile retilmi 2080 Al
matrisli %15 SiC partikl takviyeli metal matrisli kompozitdir. Bu kompozit,
belirtilen scaklklarda ok iyi yorulma dayanmna sahiptir.
25.11.2008
EKER
28
Metal matrisli kompozitlerin otomotiv endstrisinde dier bir kullanm ise piston ve silindir gmlekleridir.
Al-Gr partikl takviyeli kompozit malzemeden yaplm piston ve silindir gmleklerinin, iten yanmal
motorlarda kullanmnn nemli miktarda yakt kazanc salarken ayn zamanda bu paralarda
anmann da azald grlmtr.
Ayrca Honda firmas 1990dan beri almina ve karbon ksa fiber takviyeli alminyum silinidir
gmleklerinin retimini gerekletirmektedir. ekilerde alminyum esasl kompozit malzemelerden
retilen motor paralar grlmektedir.
SiC partikl takviyeli Al

kompozit biyel kolu
Almina ksa fiber takviyeli
alminyum kompozit piston
25.11.2008
EKER
Fiber takviyeli MMK malzemeler ise yksek mukavemet ve yksek elastiklik modl
gerektiren uygulamalarda kullanlmaktadrlar.
rnek olarak, karbon fiber takviyeli MMK malzemeler Hubble uzay teleskobunun
anten dalga klavuzu olarak kullanlmaktadr.
Bor fiber takviyeli 6061 alminyum alam matrisli kompozit malzemeler, uzay
mekiklerinin ana kargo blmlerinde destek eleman olarak kullanlmaktadrlar.
ekilde yksek spesifik mukavemete ve elastiklik modlne sahip hacimce %50 bor
fiber takviyeli 6061 alam matrise sahip MMK kompozit malzemenin uzay mekii
kargo blmnde destek olarak kullanm grlmektedir.
Uzay mekii destek paras
olarak kullanlan fiber takviyeli
MMK malzeme
25.11.2008
EKER
29
MMK malzemeler spor endstrisinde de kullanm alan bulmulardr.

MMK malzemeden retilmi tenis raketleri, kayaklar, kayak sopalar,
golf sopalar, bisiklet paralar mevcuttur.
Partikl takviyeli metal matrisli kompozit malzemeler, elektronik ve
optik uygulamalarda da kullanlmaktadr.
Elektronikte, entegre ve hibrid devre yapmnda, zellikle sl
genleme katsaynn dk olmas nedeni ile bu tr kompozitler
kullanlr.
Optik sistemlerde de, uzay teleskoplar, yanstc ayna malzemeleri
ve kzl tesi grnt tarama sistemleri paralar olarak kullanm
alanlar vardr.
25.11.2008
EKER
Al Matrisli Kompozitlerin Korozyonu
Salazar vd. (1999) yaptklar almada, havalandrlm %3,5 NaCl zeltisi

kullanlarak, farkl alminyum matrisli kompozit malzemenin korozyon davranlar
zerine sl ilemin etkisini incelemilerdir.
Deneylerde kullanlan malzemeler hacimce belli yzdelerde takviyelendilirilmi
AA6061- %10 Al2O3p , AA6061-%20 Al2O3p ve AA7005- %10 Al2O3p kompozit
malzemelerdir.
Malzemeler USA-Duralcan firmasndan 6 mm kalnlnda levha halinde temin
edilmitir.
Alminyum Metal Matrisli

Kompozitlere ait Korozyon
emas
25.11.2008
EKER
30
Gurappa ve Prased (2006)

yaptklar almada, toz
metalurjisi ile retilmi, Al-4Cu1Mg alam matrisli SiC partikl
takviye ieren kompozitler
kullanmlardr.
%5, %15, %25, %35 gibi farkl
hacimsel yzdeler de takviye
partikller kullanarak kompozit
malzemelerin korozyon
davranlarn incelemilerdir.
Aratrmaclarn amalar denizel
ortamdaki korozyonu incelemek
olduundan %3,5 NaCl zeltisi
kullanmlardr.
14 mm apnda 3 mm kalnlnda
numuneler 3 ay sre ile korozyona
uratlm ve polarizasyon testleri
ile malzemelerin korozyon
davranlar tespit edilmitir.
25.11.2008
EKER
Deneyde kullanlan kompozit

numunelerin mikroyap grntleri
Korozyona uram kompozit numunelerin SEM fotoraflar (100x)
25.11.2008
EKER
31
Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin Mekanik

zellikleri
Metal matrise srekli fiber takviye ilave edilmesi halinde elde edilen MMK
malzemelerin zelliklerinin byk bir ksm karm oranlar kanununa gre
belirlenirken, ksa fiber veya partikl katkl metal matrisli kompozitlerde bu durum sz
konusu deildir.
Metal matrisli kompozitlerde malzeme zellikleri katk hacim oran ile uyumlu deiim
gstermektedir.
Metal matrisin cinsi, takviyenin cinsi, ekli, boyutu, dalm, miktar, niform
dalmas, kompozitin retim yntemi ve ilem parametreleri, mikroyap iinde
oluan fazlar, matris ile katknn kimyasal uyumluluu, ek olarak termomekanik
ve sl ileme tabi tutulmas gibi bir ok etken metal matrisli kompozit
malzemelerin zelliklerinin belirlenmesinde rol oynamaktadr.
Elastiklik Modl
Metal matrisli kompozit malzemelerde, elastiklik modl takviye hacim orannn art
ile belirgin bir ekilde ykselir.
Takviye eleman olan partikl veya fiberin elastiklik modnn, metal matris
malzemesinin elastiklik modlnden fazla olmas bu artn en temel nedenidir. Bu
artta takviye eklide bir faktr olmakla birlikte, elastiklik modlnn belirlenmesinde
etkin olan faktr, takviye malzemesinin hacim orandr.
25.11.2008
EKER
Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin Mekanik zellikleri

Partikl takviyeli Al metal matrisli kompozit malzemede,
partikl hacim oranna bal olarak elastisite modlnn
art
25.11.2008
Malzeme
Elastisite Modul ( GPa )
A365 Al
75.2
A365 + % 10 SiC
77.2
A365 + % 15 SiC
92.4
A365 + % 20 SiC
95.8
EKER
32

MMK malzemeler oda scaklnda takviye edilmemi metal alamlarna
gre gstermi olduklar yksek elastiklik modl zelliklerini, yksek
scaklklarda da srdrmektedirler
% 20 hacim orannda Al2O3 takviyeli Al 2124-T6 alamnda elastiklik
modlnn scakla bal olarak deiimi izelgede verilmitir.
25.11.2008
Scaklk ( C )
Elastiklik Modl(
GPa )
25
104
93
101
149
101
204
99.3
260
95.8
300
91.7
350
90.3
400
88.3
450
85.5
EKER

Mukavemet
Metal matrisli kompozit malzemelerde mukavemet, takviye

elemannn hacim orannn art ile artar.
Takviye hacimsel oran ve takviye boyut oranna bal olarak kompozit
mukavemeti matematiksel olarak ifade edilebilmektedir. Ancak bu
ifadelerde mikroyap modifikasyonlar, dislakasyon younluu, sl ilem
sertlemesi gibi faktrler gz nne alnmad iin elde edilen sonularn
geerlilii azalmaktadr.
izelgede oda scaklnda, 6061 (Al-Mg-Si) matrisli SiC partikl takviyeli
kompozit malzemede partikl hacim oranna bal olarak elastiklik
modl, akma ve ekme mukavemetinin deiimi grlmektedir
Srekli fiber takviyeli kompozitlerde dayanm, partikl takviyelilere
oranla daha fazladr. Tek ynl fiberle takviye edilmi kompozitlere
bir kuvvet uygulandnda kompozit elastik deformasyona urar.
Matris, fiber ve kompozitin uzama miktarlar ayn kabul edilir. Ksacas
m = f = c dir. Ksa fiber veya partikl takviyeli kompozitlerde ise bu
eitlik geersizdir.
25.11.2008
EKER
33

6061Al-SiC kompozit malzemesinde, partikl hacim oranna bal
olarak baz mekanik zelliklerin deiimi
25.11.2008
Partikl Hacim
Oran
(%)
Elastiklik
Modl
( GPa )
Akma
Mukavemeti
( MPa )
ekme
Mukavemeti (
MPa )
68.9
275.8
310.3
15
95.5
400
455.1
20
103.4
413.7
496.4
25
113.8
427.5
517.1
30
120.7
434.3
551.6
35
134.5
455.1
551.6
40
144.8
448.2
586.1
EKER
Mukavemet artnn bykl ayn zamanda, matris alamnn mikroyapsna

baldr.
Yalandrma sertlemesine tabi tutulmu alamlar i gerinimlere kar daha
hassastrlar ve gerinim art ile ekil verme oran, hzl bir azalma gsterir
Partikl takviyeli metal matrisli kompozit

malzemelerde partikl apnn ekme
mukavemetine etkisi
25.11.2008
EKER
34
Bir kompozitte, dayanm art elde edilebilmesi, kompozit malzemede meydana gelen
gerilmeyi matristen daha mukavemetli olan takviye partiklne transfer edebilme
yeteneine baldr. Bu da partikl ile matris arasnda kuvvetli bir arayzey balants ile
olur.
Arayzey ba zayf olduu zaman, malzemeye herhangi bir gerilme uygulanmas durumunda,
gerilme takviye partikle transfer olamadan hasar meydana gelecektir. Kompozit, mukavemet
asndan takviyesiz matristen bile daha zayf olacaktr. nk yk eken efektif alan azalacaktr.
Bu nedenle metal matrisli kompozit malzemelerde takviye-matris arayzey bann iyi olmas
gerekmektedir. Bu ynde yaplan almalar, parack yzeyine kaplama yaplmas, sl ilem
uygulanmas veya matris bileiminin ayarlanmas eklindedir (Lloyd,1994; ahin,2000).
Eilme mukavemeti asndan bakldnda ise, uygulanan sl ilemlerin ve takviye
malzemelerinin etkisinin nemli olduunu grlmektedir.
Isl ilem, malzemenin eilme mukavemetini arttrabilmektedir. Belli bir noktadan sonra, sl ilem
scaklnn artmas ile mukavemet deerleri azalr. Bunun yannda, kompozitteki takviye faznn
miktarnn artmasnn eilme mukavemeti deerini drd grlmtr. Bunun nedeni ise
takviye faz miktarnn artmas ile kompozitin snekliinin azalmasdr (Bedir ve gel,2002).
Partikllerin homojen dalmas konusuda, izotropik zelliklerin salanmas asndan nemlidir.
Partikllerin homojen dalmnn, en iyi oranda salanabildii retim yntemi ise toz metalurjisi
yntemidir (ahin,2000).
Yaplan aratrmalardan ortaya kan sonulara gre metal matrisli bir kompozit
malzemenin dayanm:
Partikllerin oranna,
Partikllerin byklne,
Partikllerin homojen dalmna,
Partikllerin zelliklerine,
Matris malzemesinin zelliklerine
Ara yzey zelliklerine bal olarak deiir .
25.11.2008
EKER

Yksek Scaklk Dayanm
Metal matrisli kompozit malzemelerin ticari adan nemli bir zellii de

yksek scaklk dayanmdr.
Bu zellii salayan en nemli faktr seramik esasl takviye
malzemesinin yksek scaklkta gstermi olduu dayanmdr.
ekilde Al 6061 metal matrisli kompozitte, SiC whisker takviyesinin
scaklk dayanm zerine etkisi gsterilmitir.
ekilde grld gibi whisker takviyesi ile malzeme, yksek
scaklklarda daha iyi mukavemet gstermektedir.
25.11.2008
EKER
35
Al 6061 metal matrisli kompozitte, SiC whisker

takviyesinin ve scakln dayanma etkisi
Baz metal matrisli kompozitlerde

scakla bal olarak spesifik ekme
mukavemetinin deiimi
25.11.2008
EKER

% Uzama
Metal matrisli kompozit malzemelerdeki en nemli dezavantaj sneklikteki

azalmadr.
Yzde uzama deeri, takviye eleman orannn artmasyla hzl bir ekilde
azalmaktadr.
Yaplan almalar, kompozit malzemedeki hasarn, partikl krlmas ve matris
ierisindeki partikl ylmalar arasnda oluan boluklarn birlikte etkisi sonucu
olutuunu gstermektedir. Bunun nedeni, iri paracklarn daha fazla gerilmeye
maruz kalmas ve daha fazla atlak balang hatas iermesidir.
Partikl ylmas ile meydana gelen hasarn nedeni, bu blgede olumu
eksenli gerilmeye balanmaktadr.
almalar partikl krlmasn engellemek iin, kaba partikllerden kanlmas
gerektiini gstermitir. Partikl krlmasn engellemek ve partikle verimli bir
ekilde yk transfer etmek iin yksek bir arayzey mukavemeti gereklidir.
Ayrca partikl dalm da kompozitin uzamasna etki edecek, homojen bir dalm
kopma uzamasn arttracaktr.
Ekstrde edilmi malzemede, partikl dalm daha homojendir ve bu da %
uzama deerini artrr .
25.11.2008
EKER
36

izelgede 6092 (Al-Mg-Si)- SiCp kompozit malzemesinde, partikl hacim
oranna bal olarak snekliin deiimi grlmektedir.
Belli bir hacim orannda, maksimum uzama elde etmek iin gerekli zellikler
unlardr :
Homojen partikl dalm
nce ( <10 m), homojen partikl boyutu
Yksek ara yzey mukavemeti
Snek bir matris
Partikl Hacim
Oran
(%)
Sneklik
(%)
11
15
20
4.5
25
30
1.5
35
1.0
40
0.8
25.11.2008
6092 ( Al-Mg-Si)-SiC kompozit

malzemesinde, partikl hacim oranna
bal olarak snekliin deiimi
EKER
Krlma Tokluu
Krlma tokluu deeri, atlak oluumuna ve ilerlemesine kar direncin bir gstergesidir.
Yzde uzama deeri fazla olan, yani plastik deformasyon kabiliyeti fazla olan malzemelerin
krlma tokluu deeri yksektir.
Genelde takviye orannn artmas ile tokluk dmektedir. Bu d % 0dan %10 takviye oranna
kadar olduka belirgindir. Yksek takviye hacim oranlarnda ise bu d ok azdr.
Yalandrlabilen matrislerde, yalandrma ilemi ile tokluk bir miktar azalr.
Partikl boyutunun byk olmas da krlma tokluunu arttrr.
Metal matrisli kompozit malzemelerde tokluun optimizasyonu ve deerlendirilmesinin zor
olmasnn nedeni pek ok parametreye bal olmasndan dolaydr.
Metal matrisli kompozitlerin tokluklar aadaki faktrlere baldr ( Lloyd,1994)
Takviye faz zellikleri ve tipi,
Takviye eleman miktar ve dorultusu,
Matris alamlar ve zellikleri,
Matris-takviye eleman arayzeyi ba,
Uygulanan retim metodu ve takviye elemannn dalm,
Porozite seviyesi ve matris iindeki ylma etkisi gibi mikroyapsal deiiklikler.
25.11.2008
EKER
37
izelge de baz partikl takviyeli metal matrisli kompozit malzemelerin krlma tokluu
deerleri verilmitir
Baz partikl takviyeli metal matrisli

kompozit malzemelerin krlma tokluu
deerleri
25.11.2008
EKER
Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin zellikleri

Younluk
Younluk, metal matrisli kompozit malzemelerin en nemli

zelliklerinden birisidir.
Katk olarak kullanlan malzemelerin younluklar genelde matris
alamnnkine yakndr ve dolaysyla metal matrisli kompozitin
younluunu pek deitirmemektedir.
Bununla birlikte genel olarak katk malzemesi, matris
malzemesinden daha rijit ve daha mukavemetlidir. Bu zellik
metal matrisli kompozitlerin kullanmnda en nemli faktrlerden
olan, spesifik modl ve spesifik mukavemet gibi zelliklerin, metal
malzemelere oranla ok stn olmas sonucunu ortaya
karmaktadr
25.11.2008
EKER
38
Baz malzemelerin spesifik modl deerleri
Malzeme
Elastiklik Modl
(GPa)
Younluk
( g/cm3 )
Spesifik Modl
/ (g/cm3) )
Si
110
2.3
48
Al2O3
380
3.9
97
SiC
480
3.2
150
Al alamlar
70
2.7
26
elikler
210
7.8
27
25.11.2008
( GPa
EKER
Termal Genleme
zellikle seramik ve karbon takviye malzemelerinin dk termal
genleme katsaysna sahip olmalarndan yararlanlarak, dk
termal genleme katsaysna sahip MMK malzemelerin retimi
mmkn olmaktadr.
Bu zelliklerden yararlanlarak deiik oranlarda kullanlan takviye
malzemeleri ile retilen MMK malzemeler, mikroelektronik para
imalatnda, hassas lme cihazlarnda ve dk sl genleme
zellii aranan paralarn imalinde kullanlabilmektedirler.
25.11.2008
EKER
39
Baz metal matris malzemeleri ve takviye elemanlarnn

termal genleme katsaylarnn scaklkla deiimi
25.11.2008
EKER
Havaclk ve uzay uygulamalarnda da, ok dk sl genleme katsayl kompozit

malzemeler (Al matris-C takviye) olduka yaygn kullanlmaktadr
Buna rnek olarak Hubble uzay teleskopunda anten destek yaplarnn karbon fiber
takviyeli Al metal matrisli kompozitten yaplmasn gsterebiliriz.
Bu kullanmda gz nne alnan en nemli iki faktr, yksek eksenel modl deeri ve
sfra yakn termal genleme katsaysdr. Bu sayede gne nlarna direkt olarak
maruz kalnan blgelerde boyutsal stabilite salanr
Al ve Cu metal matrisli kompozit

malzemelerde takviye hacim
orannn art ile termal genleme
katsaysnn deiimi
25.11.2008
Termal genleme
katsays ( 10-6 / K )
Takviye hacim oran

(%)
Younluk
( g/cm3 )
Al
2.70
23
Al-C (fiber)
40
2.52
6.7
Malzeme
Al-C (fiber)
60
2.41
- 0.32
Al-SiC (partikl)
40-70
2.91 - 3.03
12.6 6.5
17.6
Cu
8.94
Cu-C (fiber)
40
6.86
7.4
Cu-C (fiber)
60
4.90
- 0.07
EKER
40
Alminyum metal matrisli kompozit ierisine SiC partikl katlmasyla sl genleme

katsaysnn deiimi ve buna edeer baz malzemeler
25.11.2008
EKER
Yorulma
Malzemelerin statik zorlanmada dayanabilecei maksimum
gerilmeden daha dk, tekrarlanan gerilmelerin etkisiyle hasara
uramasna yorulma denir.
Yorulmadan kaynaklanan krlmalar evrimsel gerilmeler sonucu
oluarak, atlak balangc, atlan kritik boyuta ilerlemesi ve
krlma olarak gerekleir.
atlak balangcnda olduu gibi atlak ilerlemesinde de ok
sayda ilave faktrn (evre, frekans, scaklk ve mikro yapsal
faktrler) etkisi vardr.
Malzeme ierisinde, yorulma hasarna yol aacak mikro atlak
oluum ve ilerleme mekanizmalarn azaltan her trl faktr
yorulma dayanmn arttrr.
25.11.2008
EKER
41

Srnme
Srnme, sabit yk altnda malzemenin zaman iinde gstermi olduu

deformasyondur.
Scaklk, srnmeyi arttrc bir faktrdr.
Yksek scaklk uygulamalar iin metal matrisli kompozit malzemelerin srnme
zellii nemlidir.
Ksa fiber ve partikl takviyeli metal matrisli kompozit malzemeler zerinde yaplan
deneylerde, srnme hznn, takviye hacim orannn art ile dt grlmtr.
Titanyum matrisli, TiB partikl takviyeli
kompozitte, 600 C scaklkta, partikl
hacim oranna bal olarak srnme
orannn deiimi
25.11.2008
EKER

Anma Direnci
Anma, andrc bir ortamda bulunan malzemenin yzeyinde zamanla meydana

gelen malzeme kaybdr.
Partikl takviyeli metal matrisli kompozitlerin, metal alamlarna gre en nemli
stnlklerinden biride anma zellikleridir.
SiC, Al2O3 , TiC , B4C gibi sert partikller , metal matrisin anma direncini
arttrrken, grafit partikller de yalayc zellik salarlar.
Yaplan almalar, partikl takviyeli Al matrisli kompozitlerde anma direncinin,
takviye eleman miktar ile doru orantl olarak arttn gstermektedir.
Anma direncini etkileyen dier bir faktr ise matris malzemesinin sertliidir.
Alminyum ve alamlar elik veya dkme demirle mukayese edildiinde, genelde
daha dk sertlie sahiptirler. Bu alamlar bundan dolay youn anmaya
maruz kalan yerlerde kullanlamamaktadr.
Takviye eleman ilavesiyle anma direnci artmakta, bu sayede de MMK
malzemeler anma direncinin nemli olduu uygulama alanlarnda
kullanlabilmektedirler.
Bir ok alma, partikl takviyeli metal matrisli kompozit malzemelerin abrazif
anma zelliinin, takviye edilmemi alamlara gre ok daha iyi olduunu
gstermektedir. Bununla beraber anma mekanizmas etkileyen ok sayda
deiken olduu unutulmamaldr. Bu deikenler ; test geometrisi, uygulanan yk,
test sresi, matris ve takviye malzemesi ve scaklk, nem gibi evresel faktrlerdir..
25.11.2008
EKER
42
ekilde bor partikl takviyeli alminyum matrisli kompozitte, anma hacminin partikl
oran ile ilikisi gsterilmitir
SiC partikl takviyeli alminyum matrisli kompozitin

hacimsel anma miktar deiimi
25.11.2008
EKER
Kaynaka
Lloyd,1994; Clyne ve Wthers, 2003
ahin,2000
Aran,2005
ASM Composite Handbook,2002 Akgn,2004
Ccen ve nel, 1996
25.11.2008
EKER
43

Metal Matri̇sli̇ Kompozi̇t Malzemeler PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Metal Matri̇sli̇ Kompozi̇t Malzemeler PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

METAL MATRSL KOMPOZT MALZEMELER

Metal Matrisli Kompozit Malzemeler

Takviye malzemesinin geometrisine gre metal matrisli

Metal Matrisli Kompozit Malzemeler

Belli bir uygulama alannda kullanlmak zere en uygun kompoziti

Metal Matrisli Kompozit Malzemeler

Metal Matrisli Kompozit Malzemeler

Metal Matrisli Kompozit Malzemeler

Metal Matrisli Kompozit Malzemeler

Saf alminyumun nemli fiziksel zellikleri

Ergime scakl (C)

Elastik modl (Gpa)

Isl genleme katsays (1/K)

Is iletim katsays (W/mK)

Elektrik iletim kts. (m/mm2)

Oksijene kar ilgisinin fazla olmas,

Baz Mg alamlarnn bileimi ve mekanik zellikleri

Anma direnci dk olan Mg ve Al gibi metal matrislere, rijit partikl takviyesi

Ti ve alamlar, metal matrisli kompozit malzemelerde matris malzemesi

Ti-6Al-4V alamnn zelliklerinin dier alamlarla karlatrlmas

ekme Muk. (MPa)

Elastiklik Mod. (GPa)

Metal Matrisli Kompozit Malzemelerde

Metal matrisli kompozitlerde ana hedef, dk younluklu ve yksek dayanml

TiC, yksek scaklkta mekanik zelliklerini muhafaza edebilmesi nedeniyle

Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin retim

Metal matrisli kompozit malzemelerin, geleneksel malzemeler karsnda

A ) Kat Faz retim Yntemleri

retim ynteminin seiminde, retilecek mamul veya yar mamln

Kat Faz retim Yntemleri

Kat Faz retim Yntemleri

Metal matrisli kompozit malzemelerin retiminde kullanlan en yaygn

Kat Faz retim Yntemleri

Toz metalurjisi yntemiyle metal matrisli kompozit malzeme retiminde,

Kat Faz retim Yntemleri

Toz metalurjisi yntemi ile retilen paralarn genelde sv hal retim

Kat Faz retim Yntemleri

T/M yntemiyle partikl takviyeli metal matrisli kompozit retiminde takviye

Kat Faz retim Yntemleri

Difzyon ba oluturma ilemi, kat halde kompozit malzeme retim

Difzyon ba (vakumda presleme) yntemi ile kompozit malzeme retimi

Kat Faz retim Yntemleri

Difzyon ba oluturma ileminde; sv halde retim tekniinde karlalan

Sv Faz retim Yntemleri

Sv Faz retim Yntemleri

Sktrma dkm yntemi; metal bir kalp ierisine yerletirilen, n stma

Sktrma dkm yntemi

Sv Faz retim Yntemleri

Sktrma dkm yntemi

Sv Faz retim Yntemleri

Sv Faz retim Yntemleri

Sv Metal Kartrma Teknikleri

Dier retim Yntemleri

Rheocasting ve Compocasting olarak bilinen dkm yntemleri ksa fiber

Dier retim Yntemleri

Dier retim Yntemleri

Metal Matrisli Kompozit Malzemelerin

Srekli Fiber Takviyeli Metal Matrisli

Karbon fiber katkl Mg matrisli kompozit uydu destek paralar

Uzay yaplarnn ortam ve alma artlar gerei dk arlk, yksek rijitlik,

Uzay mekii gvdesinde

NASAda yaplan aratrmalarda yksek dayanml ticari Al-alamlar ile en son

Elektrik iletkenlii ve elektronik devre kartlar, entegre ve hibrid devre