UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRADAJ I KOMUNIKACIJE

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA:

Osnovi saobradajnih i komunikacijskih sistema

Tema rada:

Historijski razvoj putne mree u BiH

Predmetni nastavnik:
Asistent:

V. prof.dr.sc. Abidin Deljanin

Dipl.ing Mirza Berkovid

Student:
Broj indeksa:
Usmjerenje:
Godina studija:

Armina Fehrid
7808
Cestovni
I

Rezultat rada:

Sarajevo, novembar 2016.

SADRAJ
1. UVOD ........................................................................................................................... 3
2. HISTORIJSKI RAZVOJ PUTNE MREE U BiH ...................................................... 4
2.1. Periodi razvoja putne mree BiH kroz historiju .................................................... 4
2.1.1. Period do dolaska Osmanskog carstva na podruje BiH ................................. 5
2.1.2. Period Osmanskog carstva .............................................................................. 6
2.1.3.Period aneksije Austro-Ugarske ....................................................................... 7
2.1.4 Period Jugoslavije ............................................................................................. 8
3. AUTOPUTEVI I KORIDORI U BOSNI I HERCEGOVINI ..................................... 14
3.1 Putna mrea BiH nakon agresije ........................................................................... 14
3.3. Evropski cestovni koridor na podruju BiH......................................................... 15
3.3.1 Peti transportni koridor,Vc ............................................................................. 17
3.4. Zaobilaenje Bosne i Hercegovine...................................................................... 19
3.5. Saradnja RH i BiH .............................................................................................. 19
3.5.1Brza cesta prema Jadranskom moru preko teritorije BiH:Mostar-DraevoGradina-Neum ......................................................................................................... 20
3.6 Helsinki 1997 godine ............................................................................................ 21
3.7Evropski longitudinalni cestovni pravac,Velika Kladua-Biha-Jajce-TravnikSarajevo-Gorade-granica BiH ................................................................................... 23
4.ZAKLJUAK .............................................................................................................. 25
5.LITERATURA
Prilozi

1. UVOD

Putevi predstavljaju povrine koje slue za kretanje saobraajnih sredstava,a svi

oni zajedno formiraju putne mree.Izgradnja i konstrukcija putne mree
predstavlja izrazito sloen i opsean posao. Putna mrea ini bitan faktor razvoja
privrede svake zemlje,tako i nae Bosne i Hercegovine. Mnogi faktori utiu na
razvoj putne mree,kako prirodni tako i drutveni. Bosna i Hercegovina
posjeduje vrlo povoljan geografski poloaj koji esto bio pod naletom
osvajaa,to je svakako uslovljavalo razvoj putne mree nae zemlje. Osvajai
su gradili puteve koji su povezivali njima bitna podruja. Kroz moj rad prvo u
spomenuti periode razvoja putne mree u Bosni i Hercegovini kroz njenu
historiju,uticaju osvajaa na njen razvoj i vane putne pravce u naoj
zemlji.Govora e biti i o modernim saobraajanicama,izgradnji autoputeva i
dobro nam poznatog koridora Vc,odnosu nae Bosne i Hercegovine sa drugim
zemljama,te uloge u Evropskom cestovnom koridoru na podruju nae drave.
Rijeenja na konkretne sadanje probleme u putnoj mrei nude mnogi,ali nikako
da se doe do onog pravog koje e uticati povoljno na nau zemlju i njen
razvitak u globalu. Modernizacija putne mree predstavlja veliki korak naprijed
ka toliko nam ciljanoj Evropi,a Evropa predstavlja glavni cilj svake vlasti u
naoj zemlji.

2. HISTORIJSKI RAZVOJ PUTNE MREE U BiH

2.1. Periodi razvoja putne mree BiH kroz historiju

Na podruju Bosne i Hercegovine ceste su u ranijim periodima, sve do 1945. godine,
graene prvenstveno prema potrebama drugih zemalja koje su due ili krae vrijeme
gospodarile pojedinim dijelovima njene teritorije. Za vrijeme Osmanske vladavine
posveuje se panja vezama ka Carigradu, Austro-Ugarska vodi politiku povezivanja u
pravcu Bea i Budimpete, Italija gradi vezu prema Trstu, itd. Cestovni saobraaj je
veoma star na teritotiji BiH. Jo su Rimljani na ovom podruju izgradili cestovnu
mreu. Na gotovo istim pravcima se razvijala i kasnija cestovna mrea,
srednjovijekovna, osmansko-turska, austrijska i kasnije od Prvog svjetskog rata do
danas. Geoprometni poloaj BiH je vrlo povoljan sa stanovita transportnih sistema,
preko BiH ostvaruje se veza Zapadne Evrope prema Bliskom Istoku i Srednje Evrope
prema Mediteranu. U prethodnom periodu geoprometni poloaj BiH nije adekvatno
vrijednovan. Vrijednost geoprometnog poloaja BiH iskazuje se u mogunosti da se
preko njenog prostora, odnosno prirodnih magistralnih pravaca koji idu dolinom rijeke
Bosne i rijeke Neretve povezuju na sjeveru sa rijekom Savom, i izlazi na jugu na
Jadransko more. Razvitak cestovne mree u BiH nije bio jednolik jer je bio uvjetovan
drutveno-politikim prilikama u kojima se nalazila BiH. Ceste su bile graene prema
potrebama i interesima zemalja koje su imale pod svojom vlau pojedine nae krajeve.
Tako da imamo periode u kojima se razvija putna mrea nae zemlje.To su periodi:
1. do dolaska Osmanskog carstva
2. period Osmanskog carstva
3. period aneksije BiH od strane Austro-Ugarske
4. period Kraljevine Jugoslavije
5. period nakon II svjetskog rata do 1992 god.
6. period agresije na BiH( od 1992-1995 god.)1
7. poslijeratni period.

http://hr.wikipedia.org/wiki/Rimljani_na_tlu_Bosne_i_Hercegovine

2.1.1. Period do dolaska Osmanskog carstva na podruje BiH

Prema prvim historijskim izvorima organizovana izgradnja puteva irom BiH poela je
poetkom nove ere poslije zadnje neuspjele pobune tadanjih starosjedilaca Ilira protiv
Rimskih osvajaa. Od tada cijelo podruje BiH biva vrsto pod kontrolom Rimljana koji
uspostavljaju svoja naselja i mreu puteva irom Bosne. Ovi putevi su bili potrebni
Rimljanima za njihovo dalje vojno napredovanje, kao i za prevoz zlata, srebra i olova
koji se eksploatiu iz rudnika u Bosni. Najvaniji putni pravci irili su se u svim
smjerovima

od

glavnog

grada

provincije Ilirik -

Salone

(Solin kraj Splita u

Hrvatskoj)1.Propast Rimskog carstva i dolazak Slavena na Balkan nije imao posebnog

utjecaja na razvoj puteva u BiH. Postojei putevi se i dalje koriste uglavnom za
transport roba izmeu sjevera dananje Srbije i Crne Gore preko BiH sa Dubrovnikom i
Rimom.Dubrovaki drum-Via Ragusina- vodio je preko Trebinja,Gackog, Foe,
Pljevalja,Prijepolja,Sjenice, Novog Pazara i Prokuplja u Ni.

Slika 1. Karta puteva u Bosni za vrijeme Rimljana

2.1.2. Period Osmanskog carstva

irenje Osmanske imperije na prostore Balkana nije za posljedicu imao veih promjena
u izgradnji novih puteva na podruju BiH. I dalje su se koristile ve postojee
karavanske komunikacije, s tim da je u tom periodu izgraeno nekoliko poznatih
mostova na Bosanskim rijekama kao npr.:
-Most na rijeci Drini u Viegradu zadubina Mehmed Pae Sokolovia iz XVI vijeka.2
-Stari most u Mostaru izgraen 1566 god. koji je sluio za spajanje lijeve i desne obale
Neretve i povezivanje ljudi,sruen je 1993 god. u sukobima armije BiH i HVO. Da bi se
14.04.2003 god. postavio prvi kamen njegove obnove koja se uspjeno zavrila. I most
je ponovo u funkciji.
- Kozija uprija iz XVI vijeka ,
- Rimski most zapadna kapija Sarajeva sagraen je izmeu 1530 i 1550.
Nema podataka o gradnji ili opravkama puta u starije tursko doba. Sigurno je da su
pojedini ugroeni dijelovi puta izgraivani po sistemu kaldrma.
Za vrijeme turske uprave bio je naroito iv saobraaj izmeu novih trgovakih centara,
Sarajevai Mostara. S obzirom na brzi razvoj Mostara, glavni trgovaki put je skrenuo sa
starogrimskog pravca te je od Lipeta (tanije Velike Poljane) okrenuo prema
jugozapadu prema Mostaru.3
Osnovni karavanski putni pravci prema tada razvijenoj Dubrojakoj republici (nastala u
XIII vijeku) i Mletakoj republici (nastala poetkom XV vijeka) ili su preko BiH iz
pravca Srednjeg i Bliskog istoka preko Carigrada, Makedonije, Srbije i Sandaka i bio
je poznat kao Carigradski drum.Znai,on je preko Gorada,Prae,Sarajeva, Konjica,
Jablanice, Mostara i apljine vezao itavu BiH sa zemljama Bliskog i Srednjeg istoka.
Bila je to u doba Osmanske imperije,u razdoblju od XV do XIX vijeka,osnovna
saobraajna arterija u BiH. Jedan dio se odvajao prema Travniku , Jajcu i dolinom rijeke
Vrbas prema zapadnoj Bosni. Uz karavanske puteve su za potrebe trgovaca to su
dolazili iz dalekih zemalja graeni karavansaraji-moteli.Jedan od njih,Gazi Husrev

2
3

http://hr.wikipedia.org/wiki/Bosna_i_Hercegovina_u_Osmanskom_Carstvu
Aneli Pavo Turski put od Ivan-planine do Porima- Nae starineIV, Sarajevo 1957,str. 169

begov Moria han, podignut je u prvoj polovini XVI vijeka. Imao je veliko ograeno
etvrtasto dvorite , magaze i prostore za konje, imao je 44 sobe, kapacitet 300 leaja..

Slika 2. Most na Drini u Viegradu

Slika 3. Stari most u Mostaru

Slika 4. Rimski most

Slika 5. Kozija uprija

2.1.3.Period aneksije Austro-Ugarske

Do 1884 god. ukupna duina putne mree u BiH iznosila je 1531 km glavnih i 1310
sreskih puteva.Najvei dio putne mree u BiH,oslanjajui se na malobrojne
srednjovjekovne i karavanske drumove, izgradjen je u periodu vladavine AustroUgarske Monarhije i Kraljevine Jugoslavije. Putni pravci su se doraivali prema
tadanjim vojno-politikim

i privrednim potrebama to je kratak period za veu

razvijenost putnih komunikacija. U ovom periodu Austro-Ugarske Monarhije prioritet

je dat razvoju eljeznikog uskotranog saobraaja na par osnovnih prevaca prema
sjeveru BiH i dalje, iz razloga znatno veih prevoznih kapaciteta eljeznica

iskoritavanih za izvoz prirodnih sirovina iz BiH ka Austro-Ugarskoj (izgraeno je 1694

km uzanog kolosjeka ).4

Slika 6. Most Mujage Komadine u Mostaru izgraen u vrijeme AU

2.1.4 Period Jugoslavije

Mrea puteva u Bosni i Hercegovini je po zavretku Drugog svjetskog rata 1945. godine
imala 10637 km kategorisanih puteva, i to drumove: - prvog reda 1944 km (18%), drugog reda 3142 km (30%), - treeg reda 2375 km (22%), - etvrtog reda 3176 km
(30%). Period razvoja putne mree nakon Drugog svjetskog rata u BiH imao je nekoliko
faza i razvijao se u okviru bive Jugoslavije. U poslije ratnom periodu, od 1945 do 1952
godine uloeni su veliki napori u pogledu obnove saobraajnica. Od 1946 do 1950
godine obnovljeni su putevi i mostovi da bi se uspostavio raniji kvalitet putnih
saobraajnica kako bi odgovarale zahtjevima pojaanog, preteno teretnog putnog
saobraaja, tako da je obnovljeno i osposobljeno ukupno 3.091 km kolovoza kao i 5.385
m drvenih, 1.837 m kamenih i betonskih, te 404 m elinih mostova. Od znaajnih
objekata izgraeni su mostovi preko Neretve u Jablanici i preko Drine kod Broda.
Period od 1951. do 1954. godine predstavlja na izvjestan nain razdoblje priprema za
modernizaciju puteva veih razmjera, odnosno prelazak na preteno asfaltne kolovoze.
To je period uvoenja i razvijanja novih kvaliteta u putnogradnji. Potreba za
elektrifikacijom zemlje diktirala je novu izgradnju. Izgraeni su novi putevi koji su
4

Razvoj saobraaja i komunikacija u svijetu i u Bosni i Hercegovini, Prof. dr.sc Abidin Deljanin Institut za saobraaj i komunikacije, Sarajevo , str .29

nadomjestili puteve potopljene akumulacionim jezerima.. Ti putevi su izgraeni prema

naelima i propisima zasnovanim na zahtjevima motornog saobraaja.Meutim tada je
izgraeno vie znaajnih mostova na glavnim putnim pravcima na Savi,Uni,Bosni.
Sistematska modernizacija putne mree poinje 1955 godine, dok sa znatnim
ulaganjima tek poinje od 1957. godine.
Vrijeme od 1955. do 1965. godine karakterie modernizacija u rekonstrukciji i
izgradnji putne mree u BiH, meutim, manje je znaajna po broju izgraenjih km, a
vie po kvalitetu, tehnologiji graenja, upotrebi novih graevinskih materijala i
mehanizacija, uope shvatanja znaenja razvoja mree. Prvih pet godina ovog perioda
karakteristino je prije svega po razvitku tehnologije graenja, usko povezane za
izmjenom u primjeni pojedinih materijala i mjeavina. Gotovo iskljuivo se izvode crni
kolovozi. Od bitumenskih emulzija brzo se prelo na razraeni bitumen za spravljanje
asfaltnih mjeavina, to je uslovilo i iru primjenu mehanizacije i ureaja: asfaltnih
baza, razatiraa i finiera za asfaltne zastore, vibracionih valjaka i drugih. Zastor od
sitne kamene kocke na usponima postepeno se zamjenjuje hrapavim asfaltnim zastorom.
U tom periodu kolovozni konstruktivni slojevi od lomljenog kamena, zamjenjuju se
mehanikim granuliranim i stabilizovanim konstruktivinim slijevima od ljunka, pijeska
i tucanika.
Veliki napredak uinjen je na ureenju signalizacije i obiljeavanju. Prvi put se
pojavljuje horizontalna signalizacija na kolovozu. Smjerokazi sa "maijim oima"
obostrano prate nove puteve, a meunarodni saobraajni znakovi izgrauju se u
funkcionalnim oblicima i sa reflektujuim bojama. Tradicionalni kolobrani i masivne
ograde ustupaju mjesto elastinim elinim obojenim gredama. Znaajan utjecaj na
rezvijene tehnologije i kvalitet graenja puteva u BiH izvrila je laboratorija Putne
slube, osnovana 1957 godine pri bivoj direkciji za puteve u BiH u Sarajevu, koja
dopunjena geotehnikom i asfaltnom laboratorijom te novom opremom.
U periodu od 1955. do 1968. godine gledano u cjelini, modernizovano i rekonstruisano
odnosno novo izgraeno je prosjeno 100 km puteva godinje. Od kupno
11.522.kilometra kategorisanih cesta 1966, godine,bilo je 931(8.06%) kilometar
savremenog kolovoznog zastora.5 Ova putna mrea, kako po gustini tako i po kvalitetu

BosnaraskrsnicaEvrope,IIdopunjenoizdanje;Dr.efkija
eki;VijeekongresaBonjakihintelektualaca,Sarajevo,str. 198

bila je daleko ispod Jugoslavenskog prosjeka. Da takvo stanje puteva ne bi postalo

ozbiljna smetnja poslovanju i razvoju privrede preuzete su 1967. godine znaajne mjere:
donesen je Zakon o sprovoenju modernizacije, rekonstrukciji i izgradnji 1850 km
puteva u periodu od 1969. do 1972. godine. Te realizacije predstavljale su prekretnicu u
razvoju putne mree u BiH. Za osnovne putne pravce odreena je irina kolovoza od 7
m a izuzetno 6 m. Trase koriste prvenstveno postojee puteve, s tim da se mijenjaju
samo elementi i konstrukcija.

Slika 7. a) Cestovna mrea u 1966.godini; b) Cestovna mrea u 1973. godini

Program rekostrukcije i modernizacije puteva 1968. - 1972. godine zajedno sa dopunom

(1973. 1975.), predvieno je da se izgradi, rekonstruie i modernizuje ukupno 2.144
km puteva, od ega 943,3 km osnovnih putnih pravaca i 1.200,7 km ostalih puteva,
sedam veih mostova i dovri izgradnja dva ranije zapoeta.
U periodu od 1968. godine do kraja 1972. godine od 2.144 km puteva izgraeno je
1.862,6 puteva i to osnovnih putnih pravaca 787,9 km i prikljunih puteva 1.074,7 te
izgraeno 7 mostova .Do kraja 1975. godine izgraeno je ukupno 2.725,21 km puteva
(magistralnih 1.973,12 km, regionalnih 659,25 km , ostalih 56 km i sa tucanikim
kolovozom 36,83 km).Najznaajnije mjesto je pripalo izgradnji i etapi autoputa Zenica Sarajevo, u duini 65,17 km. Put je puten u saobraaj 20. decembra 1975 godine, a
izgradnja je trajala tri i pol godine. Sva ukrtenja sa lokalnim putevima i prugama kao
prikljuci (sem puta za Vare u Ilijau) izvedeni su u dva nivoa. Izgraeno je 5 petlji i 1
prikljuak u nivou. 6Od 1976 do 1980 godine znaajnije mjesto dato je realizaciji
saobraajnica koje lee na glavnim pravcima kretanja roba, a koje po svojim
6

RazvojsaobraajaikomunikacijausvijetuiuBosniiHercegovini, Prof. dr.scAbidinDeljanin Institutzasaobraajikomunikacije, Sarajevo , str .31

10

saobraajno - eksplatacionim karakteristikama predstavljaju "uska grla" u putnoj mrei,

izgradnji magistralnih dionica kroz vee gradove, izgradnji saobraajnica vieg ranga i
graevinskim zahvatima na pojedinim putnim dionicama radi poveanja propusne moi
i poveanja bezbjednosti saobraaja. Do 1986. godine BiH je imala putnu mreu duine
od 20.676 km od toga 3.724 km magistralnih, 3.756 km regionalnih i 13.196 km
lokalnih puteva. Na 25 putnih pravaca, koji ine mreu magistralnih puteva u BiH, u
duini 3721 km, nalaze se 775 mostova otvora veeg od 5 m, ukupne duine 37.343 km
Od 1968. do 1986. godine izgraen je 441 novi most ukupne duine 23,44 km, to ini
63% duine svih mostova na mrei magistralnih puteve,te je u navedenom periodu
izgraeno preko 30 savremenih tunela U BiH , tempo izgradnje i modernizacije puteva
u periodu 1980. - 1983.

Slika 8. Tunel Vranduk

Slika 9. Tunel Kupreka vrata

Godine znatno je ublaen u odnosu na prethodni petogodinji razvojni period, to je

uslovilo da se 1983. godine oformi mrea kategorizovanih puteva ukupne duine 20.729
km i sljedeeg kvantitativnog, kvalitativnog i strukturnog sastava:
- putevi sa savremenim kolovozom 8.875 km ili 42,8 %
- putevi sa tucanikim kolovozom 9.909 km ili 47,8 %
- putevi sa zemljanim kolovozom 1.945 km ili 9,4 %

11

Histogram 1. Kategorizacija cesta u BiH

Prema privrednom znaaju od ukupne duine kategorisanih puteva na pojedine vrste

otpada:
- magistralni 3592 km ili 17,3 %
- regionalni 5806 km ili 18,4 %
- lokalni 13331 km ili 64,3% 8

Godina

1971

1986

1988

1989

1990

1991

Magistralni

1841

29,9

3724

18,0

3722

17,8

3722

17,8

3722

17,6

3722

17,2

Regionalni

2565

41,6

3756

18,2

3682

17,7

3681

17,6

3683

17,4

4104

18,9

Lokalni

1751

28,5

13196

63,8

13439

64,5

13532

64,6

13763

65,0

13851

63,9

Ukupno

20676

20843

20935

21168

21677

Tabela 1. Kategorizacija cesta u BiH9

http://vkbi.open.net.ba/Aktuelnosti/020309.htm - Uvodnopredavanjeprof.dr. efkije ekia 2002

RazvojsaobraajaikomunikacijausvijetuiuBosniiHercegovini, Prof. dr.scAbidinDeljanin Institutzasaobraajikomunikacije, Sarajevo , str .37
9
http://vkbi.open.net.ba/Aktuelnosti/020309.htmPredavanjeprof.dr. efkije ekia ,2002
8

12

2.1.5 Period agresije na BiH

Prema podacima Statistikog zavoda Bosne i Hercegovine u 1991. godini ukupna mrea
iznosila je 21.677 kilometara.10 Meutim,Bosnu i Hercegovinu je zadesila agresija koja
se odvijala od 1992 do 1995 godine. Meu glavnim ciljevima agresorskog bestijalnog
razranja su svi elementi i dijelovi saobraajnog sistema.Treba istai da je agresor na
podruju R BIH izvriio:
-onesposobljavanje saobraajnog sistemai tako onemoguio njegovo operativnostrategijsko funkcionisanje
-opljakao i unitio razliite transportne kapacitete,ime je na saobraajni sistem
djelovao kao ograniavajui faktor,koji oteava realizaciju ciljeva odbrane R BiH.
Saobraajni sistem R BiH se prilagoava potrebama rata. Iako ne raspolae cijelom
infrastrukturomi svim srestvima i kada mu je ostala ograniena i isprekidana
mrea,saobraajni sistem ipak dejstvuje kao samostalni faktor u odreenoj
situaciji.Rekapitulacija tete na objektima putne infrastrukture sadri samo procjene za
magistalne i regionalne puteve,mostove i tunele i njena ukupna vrijednost iznosi
174.341.700 amerikih dolara.11

Slika 10.Razoreni Stari Most u Mostaru (1993)

10

BosnaraskrsnicaEvrope,IIdopunjenoizdanje;Dr.efkija
eki;VijeekongresaBonjakihintelektualaca,Sarajevo,str. 198
11
BosnaraskrsnicaEvrope,IIdopunjenoizdanje;Dr.efkija
eki;VijeekongresaBonjakihintelektualaca,Sarajevo,str. 78-80

13

3. AUTOPUTEVI I KORIDORI U BOSNI I HERCEGOVINI

3.1 Putna mrea BiH nakon agresije

Bosna i Hercegovina pridaje veliki znaaj izgradnji i modernizaciji cjelokupne
saobraajne infrastrukture. Pored uvoenja savremenih sredstava tehnologija i
organizacije, nastaje nov pristup permanentnom unapreenju usluga i svih procesa koji
predstavljaju dio poslovno razvojne politikesaobraajnog sistema odnosno svakog
saobraajno privrednog subjekta.12
Prema podacima prikupljenim od nadlenih institucija, ukupna duina cestovne mree u
Bosni i Hercegovini za 2013. Godinu iznosi 22.871,96km od ega je 83,50km autocesta,
30,71km cesta rezervisanih za saobraaj motornih vozila, 3.843,20km magistralnih,
4.714,55 regionalnih te oko 14.200km lokalnih cesta.13

3.2Autoputevi u BiH
Autoput 1 je autoput uBosni i Hercegovini, koji je dio panevropskog koridora Vc. Autoput se
gradi proirivanjem magistralnog puta M5, sve do magistralnog puta M17, gdje autoput kree u
drugom smjeru.
Autoput prolazi kroz sljedea mjesta (pravac sjever-jug):
Granica sa Hrvatskom, Donji Svilaj - Modria - Doboj - Zenica - Kakanj - Visoko - Joanica Sarajevo - Jablanica - Mostar - Granica sa Hrvatskom, Gabela
Autoput A2 je takodje autoput u Bosni i Hercegovini.
Autoput prolazi kroz sljedea mjesta (pravac jugoistok-sjeverozapad):
Granica sa Srbijom, Hum - Foa - Gorade - Sarajevo - Zenica - Travnik - Jajce - Klju Bosanski Petrovac - Biha - Granica sa Hrvatskom,

12

RazvojsaobraajaikomunikacijausvijetuiuBosniiHercegovini, Prof. dr.scAbidinDeljanin Institutzasaobraajikomunikacije, Sarajevo , str. 38

13
BIHAMK-Sektor za informisanje i dokumentaciju, Informacije o stanju cestovne mree u BiH 2013,
2013 god.

14

Autoput E661 je autoput u izgradnji u Bosni i Hercegovini.Autoput bi trebao prolaziti kroz

sljedea mjesta (pravac sjever-jug): Granica sa Hrvatskom, Bosanska Gradika - Mahovljani
(Aerodrom Banja Luka)- Laktai - Klasnice - Trn - Banja Luka.

3.3. Evropski cestovni koridor na podruju BiH

Opta je ocjena da mrea buduih cestovnih koridora u Bosni i Hercegovini treba biti
prilagodljiva datim potrebama i povezana sa evropskom cestovnom mreom i
koncentracijom meunarodnih saobraajnih tokova, a istovremeno potrebno je da je
najrazvijenija na pravcima gdje se odvija najvei dio unutranjeg tranzitnog i
meunarodnog saobraaja.14Bosna i Hercegovima ima vrlo osjetljiv geostrateki poloaj
to cestovnoj mrei daje poseban znaaj,prevashodno kada je u pitanju teritorijalni
razmjetaj i privrede i aglomeracija stanovnitva.
Njen primarni znaaj jeste povezivanje cjelokupnog prostora uz predpostavku dobrog
uklapanja u evropske transportne koridore. Bitna predpostavka takvog prilaza sadrana
je u prijedlogu cestovnih koridora na podruju Bosne i Hercegovine u okvirima
evropske cestovne mree

Slika 11. Europski koridor na podruju BiH

14

BosnaraskrsnicaEvrope;Dr.efkija eki;Sarajevo 1998 god. str 212

15

Inoviranje evropske transportne politike na naim prostorima treba da se odvija kroz

izgradnju tri evropska cestovna i jedan dravni pravac i to ;
A. Transevropska autocesta Sjever-Jug;
(Budimpeta)-Osjek-Doboj-Zenica-Sarajevo-Mostar-Ploe (Koridor Vc)
B. Evropski longitudinalni cestovni pravac ;
(Trst)-Rijeka-Senj-Otosc-Biha-Jajce-Travnik-Sarajevo-Gorade-(AlbanijaSkoplje-Istambul) sa alternativnim prikljukom Biha-Velika Kladua-Karlovac
C. Evropska cesta:
Baltan-Virovitica-Okuani-Banja Luka- Jajce-Bugojno-Livno-Split
C1) Brza cesta prema Jadranskom moru preko teritorije Bosne i Hercegovine:
(Mostar-Draevo-Gradina-Neum).
Sigurno je da svi ovi cestovni pravci nemaju istu vrijednost iako u osnovi imaju sline i
iste ciljeve. Dok jedni imaju funkciju efikasnog povezivanja ve razvijenih podruja sa
rim meunarodnim podrujima tranzitnog i izvorno ciljnog saobraaja,drugi pravci
imaju funkciju razvoja ratom razruenih podruja i ubrzanja njihovog razvoja.
Organizacija i koritenje ovih prostora kao i razvoj sistema aktivnosti u njemu
neposredno utiu na prostornu raspodjelu saobraaja,a time na znaaj i strukturu
cestovnih komunikacija. Iz ovog proizilazi da e s razvojem saobraajnih tokova
predloena cestovna mrea uzajamno i povratno djelovati na strukturu aktivnosti i
njihovu efikasnost, koja se oekuje na ovom prostoru i zbog toga cestovna mrea mora
biti razvojna,a ne konana za neku procijenjenu budunost.15
Razvojna usluga glavnog grada drave-Sarajeva, te regionalnih centara i saobraajnih
vorita u BiH kao to su : Tuzla, Zenica, Mostar, Biha, Banja Luka i dr.,zahtijeva
izgradnju efikasnog sistema cesta visokog ranga,kojima se ostvaruje meusobna
povezanost sa Republikom Hrvatskom, a preko nje i sa meunarodnim cestovnim
pravcima Evrope. 16
Aktivnost naunih i strunih institucija rezurtirala je zahtjevom pred Evropskom
Unijom da se BiH uvrsti u planskoj projekciji izgradnje savremenih cesta. Kao
15

BosnaraskrsnicaEvrope,IIdopunjenoizdanje;Dr.efkija eki;Sarajevo 2000 god.,str.203

Bosna raskrsnica Evrope II dopunjeno izdanje;Dr.efkija eki;Sarajevo 2000 god.

16

16

rezultat takvog pristupa postignuto je da se , na II panevropskoj konferenciji ministara

transporta odranoj u Helsinkiju, juna 1997, godine Bosna i Hercegovina uvrsti u mreu
evropskih transportnih koridora- cestovni i eljezniki. Na pomenutoj Konfrenciji
Bosna i Hercegovina je dobila koridor Vc(pet ce): Budimpeta-Osjek-Sarajevo-Ploe
kao krak koridora V(pet),te su nakon toga u naoj zemlji preduzete sve adekvatne
aktivnosti realizacije evropske transportne politike.

3.3.1 Peti transportni koridor,Vc17

Prometni Koridor Vc (cestovni, eljezniki, rijeni i zrani promet) je sloena
poveznica Sjeverne Srednje i June Evrope i predstavlja izuzetnu vrijednost u
kontekstu procesa privredne i saobraajne integracije srednjeevropskog prostora.
Izgradnjom Koridora Vc povezanost i transparentnost prometnih pravaca cestovnog,
eljeznikog, rijenog i zranog prometa direktno e uticati na razvoj ireg i snanog
prometnog vorita za cijelu Evropu i Aziju.Pod transportnim koridorima prema
dokumentima Evropske Unije podrazumjevaju se jedinstveni saobraajni kompleksi
koji povezuju Evropske prostore modernim autocestama,eljeznicom velikih brzina,
savremenim PTT sistemima i gasnim vodovima.Realizacija izgradnje koridora Vc od
izuzetnog je znaaja za cijelu Bosnu i Hercegovinu, prvenstveno za njenu privredu.
Znaaj koridora akceptira se kroz sljedee elemente:
-u zoni predloenog koridora Vc nalazi se preko 56% stanovnitva BiH, koji ostvaruju
63% bruto nacionalnog dohodka,
-koridor predstavlja prirodni pravac jer kroz BiH prolazi dolinama rijeka, a kroz
Hrvatsku i Maarsku panonskom ravnicom,
-kroz koridor prolaze znaajne cestovne i eljeznike saobraajnice koje nose oznaku
evropske transportne mree,
- kroz koridor prolaze znaajne cestovne i eljenike saobraajnice koje nose oznaku
evropske transportne mree,18

17

Bosna raskrsnica Evrope;Dr.efkija eki;Sarajevo 1998 god.,str.212.

RazvojsaobraajaikomunikacijausvijetuiuBosniiHercegovini, Prof. dr.scAbidinDeljanin Institutzasaobraajikomunikacije, Sarajevo 2013, str. 41
18

17

- nadioniciSarajevo - Zenicave jeizgraenapolovinabudueautoceste

-kao pomorska luka,Ploe sa kompletnom infrastruktorom za obavljanje intermodalnog
transporta treba da osiguraju efikasan i racionalan transport svih roba koje treba prevesti
do Srednje Evrope.19

Slika 12. Zahvatanje gravitacione povrine koridora Vc u BiH

20

Koridor V sainjavaju sljedee trase: (Istok-Zapad) Venecija - Trst/Kopar - Ljubljana Maribor - Budimpeta - Uzhhorod - Lavov - Kijev. Duina: 1600 km.
Ogranak A - Bratislava - ilina - Koice Uzhhorod
Ogranak B - Rijeka - Zagreb Budimpeta
Ogranak C - Ploe - Sarajevo - Osjek Budimpeta
Duina koridora Vc, od sjevera prema jugu, podijeljena na dionice:
Dionica 1: Rijeka Sava (spajanje sa koridorom 10) - Doboj (Jug) -64 km
Dionica 2: Doboj (Jug) - Sarajevo Jug (Tarin) -150 km
Dionica 3: Sarajevo Jug (Tarcin) - Mostar (Sjever) -58 km
Dionica 4: Mostar (Sjever) - granica sa Republikom Hrvatskom -68 km
Ukupno: 340 km
19

BosnaraskrsnicaEvrope,IIdopunjenoizdanje;Dr.efkija eki;Sarajevo 2000god.,str.205 i 206

Sigurnostucestovnomsaobraaju,FakultetzaSaobraajIKomunikacije,OsmanLindovSarajevo
2008god, str. 27
20

18

Izgradnja autoceste na dobijenom transportnom koridoru Vc jeste najvanija strateka

investicija,odnosno dravni prioritet u BiH. Zaposlie se dio graevinske operative,
zatim e veliki dio uloenog novca ostati u zemlji. Od tog uloenog novca veliki dio e
se vratiti u dravnu kasu kroz poreze i doprinose. U politikom smislu izgradnja
autoceste predstavlja znaajan faktor u jaanju integracije zemlje i meusobnog
prostornog i ekonomskog povezivanja.

3.4. Zaobilaenje Bosne i Hercegovine

Agresija na Bosnu i Hercegovinu uinila je da stanje bude jo gore. Povrh svega toga
Evropa je pokuala da zaobie prostore Bosne i Hercegovine u planovima ukljuenja
Bosne i Hercegovine u evropske saobraajne tokove21, tako je 1994. godine na Kreti ,
odrana Konferencija koja je razmatrala evropsku saobraajnu politiku i utvrdila
prioritetne saobraajne koridore kroz Evropu. Na ovoj Konferenciji naa zemlja nije
uvrtena niti u jedan evropski transportni koridor, to je podrazumijevalo njenu potpunu
izolaciju u odnosu na transportna i komunikacijska kretanja u Evropi. Svjestan funkcije
saobraaja i njegove velike uloge za bri razvoj drave i njeno ukljuivanje u evropske
integracione tokove,1995 god. Fakultet je inicirao pokretanje ovog pitanja kod
meritornih institucija nae zemlje. Cjelokupnu aktivnost redefiniranja evropske
saobraajne politike prema naoj zemlji preuzeo je Fakultet za saobraaj i komunikacije
Univerziteta u Sarajevu,koji je sainio kritiku analizu evropskih dokumenata usvojenih
na Kreti, 1994 god.
U tom kontekstu animirao je naune institucije iz Hrvatske da zajednikim snagama
uestuju u realizaciji ovog projekta, koji je vrlo znaajan za Bosnu i Hercegovinu i za
Hrvatsku.

3.5. Saradnja RH i BiH 22

Bosna i Hercegovina i Hrvatska su u mnogo emu povezane, to podrazumijeva i
prometnu povezanost. Strateka upuenost Hrvatske na

Bosnu i Hercegovinu i

21

BosnaraskrsnicaEvrope,IIdopunjenoizdanje;Dr.efkija eki;Sarajevo 2000god.,str.101

Bosna raskrsnica Evrope II dopunjeno izdanje;Dr.efkija ekistr.218

22

19

obratno., neizbrisiva je realnost u tim prostorima. Rezultat takve istine je uspostavljanje

svestrane nauno-istraivake aktivnosti u ovoj tematici izmeu Fakulteta prometnih
znanosti Zagreb i Fakulteta za saobraaj i komunikacije Sarajevo. Dalje , ta aktivnost
izvedena je na najvii nivo

odraavanja dva nauna skupa pod pokroviteljestvom

Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine i Hrvatske akademije znanosti i

umjetnosti , iji su visoki nauno-autorativni stavovi i zakljuci sa ovih skupova
prezentirani Evropskoj zajednici.

3.5.1Brza cesta prema Jadranskom moru preko teritorije BiH:Mostar-DraevoGradina-Neum23

Bosna i Hercegovina je srednjeevropska i pomorska zemlja. Njena saobraajna
orijentacija uslovljena je geostratekim opredjeljenjima. Teite naeg budueg
posmatranja treba usmjeriti ka Jadranskom moru odnosno gradu Neumu kao turistikom
centru. Prostor Neuma nuno je savremenim cestovnim pravcem saobraajno integrisati
u jedinstveno podruje BiH. I to izgradnjom brze ceste Mostar-Draevo-Gradina-Neum.
Brza cesta u konkretnom sluaju predstavlja saobraajnicu visokog saobraajnog
standarda, velike propusne moi , pri emu se brzina kretanja uzima 80 km po h uz
maksimalni uzduni nagib od 4%. ..
Osnovni i glavni problem na prostoru BiH u daljem razvoju cestovne mree jeste
zadovoljenje u gradnji cesta visokih standardnih uslunosti to je posljedica
neadekvatnog ulaganja finansijskih sredstava u njenom osavremenjavanju. Za
integralno cestovno povezivanje dravnog prostora vremenska dimenzija je posebno
aktuelna. BiH treba u narednih 5-10 god. izgraditi mreu savremenih autocesta i brzih
cesta i to prioritetno od centra drave Sarajevo ka regionalnim centrima(Tuzla,
Zenica,Banja Luka, Mostar,Gorade,Neum..). Na ovom mjestu je prilika da ukaemo na
interes nae drave da se u okviru koridora Vc na potezu Mostar-Ploe odnosno na
potezu Mostar-Neum (kod skretanja za Svitavu ) kao sastavni dio cestovnog koridora
izdradi cestovni pravac u rangu brze ceste kroz podruje BiH,a to je pravac MostarDraevo-Gradina Neum. Ova cesta bi bila izgraena po evropskim standardima a
njena ukupna duina od Draeva do Neuma bi iznosila oko 30 km. Trenutno izgraena
23

Bosna raskrsnica Evrope,II dopunjeno izdanje;Dr.efkija eki;Sarajevo 2000god.,str. 213

20

cesta kroz teritoriju BiH od Draeva prema Neumu je rang lokalne ceste sa vrlo loom
podlogom kao i vrlo loim ostalim elementima ceste. Duina ove je oko 38 km.
Cestovni pravac E-73 od Mostara preko Metkovia do Neuma uzimajui u obzir duinu
samo od mjesta Draevo je ukupne duine oko 35 km.
Evidentno je da bi izgradnja ove ceste kroz teritoriju bih imala pozitivan efekat odnosno
krae vrijeme putovanja gledano samo s aspekta duine trase,a ako se ovom pridoda i
vrijeme ekanja na graninim prelazima onda se opravdanost izgradnje ove brze ceste
ne dovodi u pitanje.
Znaaj ovog modernog cestovnog pravca bio bi viedimenzionalan. Naime naa drava
bi dobila modernu cestu za direktan izlaz na Jadransko more kroz teritoriju Bosne i
Hercegovine. Pored toga to bi bilo obezbijeeno nesmetano kretanje naih graana na
itavom prostoru Bosne i Hercegovine , navedeni cestovni pravac bio bi snaan poticaj
za razvoj turizma u pomorskim dijelovima drave. Bosna i Hercegovina spada u red
zemalja sa izvanredno povoljnim uslovima za razvoj turizma. Razvoj turizma u svijetu
kao privredne djelatnosti jedna je od najvanijih karakteristika naeg vremena.
Neum bi predstavljao integrativno turistiko tkivo drave u koji bi se dolazilo mnogo
bre i bez prelaska teritorije druge drave, a time i nepotrebnog zadravanja na
graninim prelazima (trenutno koriteni cestovni pravac preko Republike Hrvatske
odnosno Metkovia podrazumijeva nailazak na etiri granine kontrole :izlaz iz Bosne i
Hercegovine,ulaz i izlaz iz Hrvatske kao i ponovni ulaz u Bosnu i Hercegovinu).
Neosporno je da e ovakva ideja naii na punu podrku i razumijevanje Republike
Hrvatske jer izgradnjom ovog cestovnog pravca dovelo bi se do rastereenja cestovnog
pravca Metkovi-Neum, kao i veoma optereenog graninog prelaza Doljani, izmeu
Bosne i Hercegovine i Republike Hrvatske.

3.6 Helsinki 1997 godine24

Nauno i struno obrazloeni stavovi doprinijeli su tome da je na Konferenciji u
Helsinkiju, juna 1997. godine, koja je razmatrala evropsku transportnu politiku, naa
zemlja konano uvrtena u evropsku mreu transportnih koridora. Ovo podrazumijeva
24

Bosna raskrsnica Evrope II dopunjeno izdanje;Dr.efkija eki

21

izgradnju i integraciju savremenih autocesta,eljeznikih i telekomunikacijskih veza sa

ostalim dijelovima Evrope. Na pomenutoj konferenciji Bosna i Hercegovina dobila je
evropski transportni koridor: Budimpeta-Osjek-Sarajevo-Mostar-Ploe. Navedeni
koridor jedan je od preduslova razvoja drave Bosne i Hercegovine, jer se tim
koridorom povezuje Baltiko more , Srednja i Sjeverna Evropa preko Hrvatske i Bosne
i Hercegovine sa junim Jadranom i zemljama Mediterana.
Dobijeni transportni koridor od Osjeka do Sarajeva mogue je razmatrati u dvije
varijante i to:
Osjek-amac-Doboj-Zenica-Sarajevo-Mostar- Ploe
Osjek-Brko-Lukavac(Tuzla)-Sarajevo-Mostar- Ploe .
Prva varijanta prolazi dolinom rijeke Bosne i preklapa se sa ve izgraenom
eljeznikom prugom i postojeim cestovnim pravcem.
Druga varijanta, iz aspekta ireg nacionalnog interesa, puno je interesantnija i ona
omoguava optimalnost meusobnih saobraajnih veza luke Brko preko regiona Tuzle,
Zenice i Sarajeva sa lukom Ploe. Takoe ova varijanta, gledano sa aspekta zona
privredne koncentracije sa centrima stanovnitva predstavlja varijantno rjeenje koje u
mnogome zadovoljava privredni razvoj ovog regiona i njegov daljnji prosperitet.
Ovdje,takoe,treba istai da na potezu od Tuzle do Sarajeva, sada nema kvalitetne putne
komunikacije i koridor koji bi prolazio kroz ovo podruje otvorio bi velike mogunosti
savremenog drutvenog i privrednog razvoja. Elaborirajui ovo pitanje na ovom nivou
smatram sasvim opravdanim istai ogroman doprinos Fakulteta za saobraaj i
komunikacije u pokretanju inicijative,obrade odgovarajuih nauno-istraivake
dokumentacije, te njene prezentacije i odbrane na meunarodnom nivou.
Konaan pozitivan rezultat takvog angaovanja ovog fakulteta je ukljuivanje Bosne i
Hercegovine u savremenu evropsku mreu autoceste, odnosno komunikacije. Izgradnja
autoceste ima svoju privrednu opravdanost. Dravne strukture treba da intenziviraju
svoju aktivnost o izboru jedne od dvije inicirane varijante. Uporedo sa aktivnou
odabira varijantnih rjeenja,nuno je blagovremeno animirati meunarodne monetarne
institucije u cilju angaovanja kapitala za izgradnju kraka petog evropskog transportnog

22

koridora kroz teritoriju Bosne i Hercegovine.25 Ovaj panevropski transportni koridor

oznaen kao Vc od iznimne je vanosti. On je trileteralan tj. ovisi od dogovora
Maarske i Hrvatske. Ove dvije nama prijateljske drave u cjelosti podravaju izgradnju
koridora Vc. Bosna i Hercegovina treba izgraditi planove nove izgradnje, a Hrvatska i
Slovenija takoer rade na svojim transportnim koridorima oznaenima sa Va I Vb.

3.7Evropski longitudinalni cestovni pravac,Velika Kladua-Biha-Jajce-TravnikSarajevo-Gorade-granica BiH26

Struktura cestovne mree Bosne i Hercegovine sa gledita optimalnog povezivanja
njenih podruja nuno je da se oslanja na osnovnu mreu longitudinalnih i
transferzalnih cestovnih pravaca, koji trebaju to ravnomjernije da pokrivaju itavo
podruje zemlje. Ravnomjeran razmjetaj osnovnih cestovnih pravaca jedan je od bitnih
preduslova efikasnisti i racionalnosti itave mree. Brza saobraajnica na pravcu
sjeverozapad-jugoistok kroz BiH (pravcem ceste E-761 i E-762) povezuje najvanije
privredne centre meusobno a ujedno prolazi kroz glavni grad BiH- Sarajevo koji je
privredni,kulturni i politiki centar drave.
Na zapadu ovaj cestovni pravac (autocesta) bi se povezao sa autocestom Zagreb-SisakSplit-Karlovac-Rijeka, a na istoku sa autoputem Beograd-Bar kao i putevima koji vode
prema Albaniji, Makedoniji i dalje na istok prema Istambulu. Ideja o ovoj saobraajnici
datira od ranije , ali se pripremi projektne dokumentacije briu neposredno pred
agresiju, na dionicama na kojima je saobraajno optereenje ukazivalo da je kapacitet
na primarnoj mrei pred iskoritenjem odnosno da postojei kapacitet nije mogao
pojedinim dijelovima puta zadovoljiti zahtjevima saobraaja, a to su bile dionice ovog
puta Jajce-Travnik-Lava- Sarajevo. Ukupna duina ove saobraajnice je oko 426 km,
podijeljene na odsjeke, koji su prikazani u tabeli 3.
Sve naprijed navedene dionice cestovnog pravca sjeverozapad-jugiostok Bosne i
Hercegovine zadovoljavaju kriterijume racionalnog i neposrednog povezivanja
geostaratekih podruja Bosne i Hercegovine. Prema svojim znaenjima, pravcima i

25

BosnaraskrsnicaEvrope,IIdopunjenoizdanje;Dr.efkija eki;Sarajevo 2000god.,str.221

Bosna raskrsnica Evrope,II dopunjeno izdanje;Dr.efkija eki;Sarajevo 2000god.,str. 207

26

23

duini ovaj evropski longitudinalni pravac treba da odgovara standardima evropskih

transportnih koridora.
One su teritorijalno ravnomjerno rasporeene po cijelom prostoru sjeverozapadjugoistok nae zemlje, tako da omoguavaju relativno lako prikljuivanje ostalih cesta,
ime cestovna mrea u cijelini postaje efikasnija i rentabilnija.
Treba istai da je ova saobraajnica poloena popreno kroz Bosnu i Hercegovinu
njenim

breuljkastim-brdovitim

terenom,

popreno

presijeca

doline

rijeka

Une,Vrbas,Sane,a vodi dolinama rijeke Lave,Bosne i Drine. Prema saznanjima

meritornih naunih i strunih institucija, geoloki uslovi na ovom putnom pravcu su
generalno povoljni,s tim da su zastupljene sve vrste geolokih formacija.
Prema posljednjem predatom brojanju saobraaja na postojeim cestama, na ovom
pravcu odvijao se saobraaj intenziteta prosjenog godinjeg dnevnog saobraaja
(PGDS) od 2500-4000-8000- vozila na dan.
injenica je da su ratne prilike poremetile i prekinule saobraajne tokove kroz Bosnu i
Hercegovinu, no isto tako uoava se sada veliko oivljavanje saobraaja,tako da se
moe oekivati da e predratne vrijednosti saobraaja na ovoj dionici biti relativno brzo
uspostavljene. Smatramo da razmatrana alternativna rjeenja na cijeloj trasi navedenog
cestovnog koridora trebaju da se temelje na sljedeem:
-kraoj trasi, respektujui njen tranzitni karakter, trasi koja ima povoljne visinske
odnose, nie kote penjanja i blae nagibe,niim trokovima graenja,trasama koje manje
zauzimaju obradivo zemljite i manje remete prirodnu sredinu.
Gledajui sa geostratekog karaktera navedeni cestovni pravac svakako zasluuje
posebnu panju u narednom periodu. Iz tog aspekta sve nadlene institucije nae drave
pored izgradnje dobijenog koridora Vc neophodno je da potenciraju i koridor
sjeverozapad-jugoistok nae zemlje, odnosno longitudinalni cestovni pravac od Velike
Kladue preko Bihaa, Sarajeva pa do Gorada i dalje prema Albaniji i Istambulu, koji
bi sa adekvatnim elaboriranjem kod evropskih institucija dobio svoje mjesto u
razvojnim planovima i investicijama Evropske Unije.
Gledano sa ekonomskog aspekta ovaj cestovni koridor predstavlja najkrai put izmeu
Zapadne Evrope i zemalja Bliskog Istoka.
24

4.ZAKLJUAK

Istina je da je nae prostorno okruenje bilo oduvijek podruje sukobljavanja razliitih

interesa koji nisu adekvatno i ekonomsko racionalno valorizovali poloaju BiH.Naa
zemlja se uvijek nalazila na meti osvajaa koji su putnu mreu prilagoavali svojim
potrebama. Naalost transparentnost takvog odnosa uoljiv je bio i u bivoj Jugoslaviji,
koja je svojom saobraajnom politikom doprinijela da BiH ostane bez ceste visokog
saobraajnog standarda. Posljedica toga je da danas naa drava nema mnogo modernih
cesta, cestovni pravci koji povezuju dravna podruja nisu vrsto meusobno povezana,
a ceste su uglavnom niskog Kvalitetne promjene su nune i treba da budu sadrane u
maksimalnom zadovoljenju naih potreba na racionalno postavljenoj savremenoj
cestovnoj mrei uz predpostavku dobrog uklapanja u meudravno arterijske ceste i
evropske transportne koridore. Bosna i Hercegovina mora donijeti jedinstvenu strategiju
razvoja saobraajnog sistema a samim tim i cestovne mree. Realizacija izgradnje
koridora Vc od izuzentnog je znaaja za cijelu Bosnu i Hercegovinu a prvenstveno
njenu priverdu te predstavlja jedan od najveih poduhvata. Koridorom Vc postaje dio
Transeuropske autoceste. Brza cesta prema Jadranskom moru preko teritorije BiH
(Mostar-Draevo-Gradina-Neum) donijela bi naoj dravi olakavanje pojedinih
graninih prelaza i procvat grada Neuma kao turistikog mjesta. Sve u svemu,strateki
ciljevi razvoja prostorno-saobraajnog sistema BiH,treba da se temelji na novom
vrjednovanju dravnog teritorija,te meusobne zavisnosti njegovih dijelova u okviru
zemlje. Da bi se stvorili uslovi za privrednu integraciju BiH u Europsku uniju trebaju da
se digne kvalitativni nivo saobrajne insfrastrukture i cestovnih standarda prema
zapadno europuskim standardima a to e se ostvariti prikljuenjem europskim
transportnim koridorima.

25

5. LITERATURA

DELJANIN ABIDIN Razvoj saobraaja i komunikacija u svijetu i u

Bosni i Hercegovini, -Institut za saobraaj i komunikacije, Sarajevo
2013.

EKI EFKIJA,Bosna raskrsnica Evrope,Vijee Kongresa bonjakih

intelektualaca,Sarajevo 1998.

EKI EFKIJA,Bosna raskrsnica Evrope,Drugo dopunjeno

izdanje,Vijee Kongresa bonjakih intelektualaca,Sarajevo 2000.

LINDOV OSMAN Sigurnost u cestovnom saobraaju,Fakultet za

Saobraaj i Komunikacije, Sarajevo 2008.

ANELI PAVO Turski put od Ivan-planine do Porima- Nae

starineIV, Sarajevo 1957

BIHAMK-Sektor za informisanje i dokumentaciju, Informacije o stanju

cestovne mree u BiH 2013.

Vijee kongresa bonjakih intelektualaca

<http://vkbi.open.net.ba/Aktuelnosti/020309.htm>

Wikipedia,Slobodna enciklopedija <www.wikipedia.com>

26

Prilozi
Slike:
Slika 1. Karta puteva u Bosni za vrijeme Rimljana .......................................................... 5
Slika 2. Most na Drini u Viegradu................................................................................... 7
Slika 3. Stari most u Mostaru ............................................................................................ 7
Slika 4. Rimski most ......................................................................................................... 7
Slika 5. Kozija uprija ....................................................................................................... 7
Slika 6. Most Mujage Komadine u Mostaru izgraen u vrijeme AU .............................. 8
Slika 7. a) Cestovna mrea u 1966.godini; b) Cestovna mrea u 1973. godini .............. 10
Slika 8. Tunel Vranduk ................................................................................................... 11
Slika 9. Tunel Kupreka vrata ........................................................................................ 11
Slika 10. Razoreni Stari Most u Mostaru (1993) ............................................................ 13
Slika 11. Europski koridor na podruju BiH .................................................................. 15
Slika 12. Zahvatanje gravitacione povrine koridora Vc u BiH ..................................... 18

Tabele:
Tabela 1. Kategorizacija cesta u BiH ............................................................................. 12
Histogrami:
Histogram 1. Kategorizacija cesta u BiH ....................................................................... 12

27