Bir Film : Stalker......

Filmimize deginmeden once filmin ynetmeni Andrey Tarkovsky hakknda ksa bir bilgi verelim:

4 Nisan tarihinde, u anda Beyaz Rusya snrlar iindeki Ivanono'nun Zavraje

blgesinde dodu.Babas nl Rus sair Arseni Tarkovsky dir.Eisenstien'den sonra en ok
tannan Rus Ynetmenlerdendir.iiirsel Sinemann Mucidi olarak nitelendirilen
Tarkovsky,tum yasam boyunca sadece 7 uzun metrajl film cekmistir.Bircok dlle
lkesine dnen bu filmlerden bazlar Rus hkmetince yasakland.Stalker filmine
deindigimizde Tarkovsky 'yi ve sinemasn daha iyi tanma frsat bulacaz.28 Aralk
1986 tarihinde, Paris'te akcier kanseri sebebiyle hayata veda etti.
FLMOGRAF
Ivanova Dietsova (Ivan'n ocukluu, 1962)
Andrey Rublev (1966)
Solaris (1971)
Zerkalo (Ayna, 1975)
Stalker (zsrc, 1979)
Nostalghia (1983)
Offret (Kurban, 1986)
-Din-Sanat-Bilim ve AhenkStalker, Arkadi ve Boris Strugatskinin 1972 tarihli Roadside Picnic adl kitabndan
(90'larda Trkiyede Uzayda Piknik adyla Sarmal Yaynevi tarafndan yaynlanmt)
Stalker balyla Andrei Tarkovski tarafndan 1979da filme uyarland
Film,siyah-beyaz bile denilemiyecek bir mat-soguk renkle baslar.Tarkovsky'nin neden bu
renkleri setiini,film devam ettike daha iyi anlyoruz..Stalker(iz src),bir bilim
adam ve ilhamn kaybetmi bir yazarn Zone denilen bir blgeye yolculuklarn konu
alan film; her nekadar bir bilim-kurgu diye nitelendirilse de daha derin anlamlar tar
sphesiz.Bu yolculuk aslnda isel bir yolculuktur.Stalker, onlar Zone da bulunan ve en
derindeki istekleri gerekletirme gcne sahip bir odaya goturecektir.ne profesrn ne
de yazarn filmde bir ismi yoktur.Kanmca onlar bir kii ve bir karakterden
ziyade,bulunduklar alan temsil etmektedirler.
Film ilerledike yazarn ve profesrn birbirlerini eletirdiklerine ahit oluruz.rnein
"Belki profesrsn ama cahilsin" diyerek akl temsil eden bilim adamn kmseyen ve
insan hayatnn gerek anlamn sanatta bulacana inanan yazar syle devam eder :
"Eskiden birilerinin benim kitaplarm sayesinde daha iyi olabileceini dnrdm.
Hayr, kimsenin buna ihtiyac yok. Ben ldkten iki gn sonra baka birini midelerine
indirmeye balayacaklar. Onlar deitirmek istedim ama onlar beni deitirdi. Beni kendi
imgelerine uygun hale getirdiler. "Gelecek", "imdi"nin yalnzca devamyd. Ufkun
gerisinde hayal gibi beliren tm deiimlerle. u an "gelecek" ve "imdi" ayn ey"
Peki Zone neresidir? byle bir yer var mdr dnyada? Ynetmen bu kendisine skca
sorulan bu sorulara u ekilde cevap verir:"Bana sklkla sorulan sorulardan biri de bu
zonun neyi anlatt. Buna verecek tek bir cevap var; Byle bir zone yok. Stalker'in

kendisi yaratyor bu zonu. Mutsuz insanlar oraya gtrmek ve onlara umut dncesi
alamak iin yaratyor. Dilek odalar da ayn ekilde Stalker'in yaratmlar." Evet midini
yitirmi,mutluluu , belkide "kurtuluu" arayanlar Stalker o "dilek odasna"
gtrr.Stalkerin ifadesiyle : "Sanrm umudunu tmden yitirmi olanlarn gemesine izin
veriyor(zone). yi ya da ktlerin deil, zavalllarn. Ama nasl davranmas gerektiklerini
bilmiyorlarsa en zavalllar bile lr."
Blgeye geldiklerinde o mat-soguk renk gitmis artk film renkli ve yeilin hakim olduu
bir ekle brnmtr.Yani 3 karakter artk modern dnyann mat-renksiz
dnyasndan,inancn olduu renkli-canl dnyaya gelmislerdir.Yazarn daha filmin
bandaki su cmleleri ok arpcdr :Dnya ok skc bir yer oldu. Telepati yok, UFO
yok. Orta a daha ilginti. Her evde ruh vard, kilisede de tanr.
Blgede en uzun-zahmetli yol en az riskli olandr.Odaya ulamak iin sabr ve zahmet
gerekmektedir.Stalker'in blgede u szleri, daha dorusu duas ilgintir : "nanmalarna
izin ver ve tutkularna glmelerine. nk onlarn tutku dedii gerekte duygusal bir
enerji deil, ruhlar ve d dnya arasnda bir srtme. Ve en nemlisi kendilerine
inanmalarna izin ver. zin ver ocuklar gibi aresiz olsunlar, nk gszlk muhteem
bir eydir ve g hibir ey. nsan doduunda gsz ve uysaldr. ldnde ise kat ve
duyarszdr. Bir aa, byrken hassas ve esnektir ama kuruduunda ve sertletiinde
lr. Sertlik ve g lmn refakatisidirler. Uysallk ve gszlk, varln canllnn
da vurulmasdr. nk katlaan, hibir zaman kazanmaz."
"Kimbilir zerine titredikleri ne tr bir zrvayd?" Blge'de btn dileklerin gerekletii
bir yerin olduuna dair dnceye (hayale) dahi tahamml edemeyen bir phecilik
vardr Profesrde. Bilimsel olan dnsel olana inanmamaktadr.Stalker, Blge'ye
getirdii ve en derindeki dileklerin gerekletii odann nnde yazar ve bilim adamn
uyarr: "u an eikteyiz. Bu hayatnzdaki en nemli an. unu bilmelisiniz ki, en
derindeki dilekleriniz burada geree dnecek. En nemli dileiniz! Istrabn douu!
Bir ey sylemeye gerek yok. Yalnzca younlamal ve tm hayatnz anmsamay
denemelisiniz. nsan gemi hakknda dnrken, daha sevecen oluyor. Ve en nemlisi,
En nemlisi, nanmak zorundasnz!" Ama ne yazar ne de bilim adam ieri girmez.Buna
cesaret edemezler.Yazar stalkeri aclar kullanp mit satmakla ve iki yzllkle
sular:"Senin iini okuyabiliyorum! nsanlar umurunda deil! Sadece para kazanyorsun,
acmz kullanarak! Para bile deil. Kendini elendiriyorsun burada. Her eye gc yeten
Tanr gibisin burada. Sen, ikiyzl alak, kimin yaayacana ve leceine karar
veriyorsun. Dnyor! imdi neden iz srclerin odaya girmediklerini anlyorum. Bu
gten, gizemden, otoritenizden zevk alyorsunuz!" .Bilim adam ise girmeyi redetmekle
yetinmeyip srt antasyla getirdii bombay karr ve oday havaya uurmaya
kalkr.Stalker buna engel olmaya olmaya alr.Sonra acnlcak bir hale brnr ve
agzncan u cmleler dklr ""Bu dnyada hi iyi bir ey yapmadm ve yapamam da.
Karma bile hibir ey veremedim. Ayrca arkadalarm da olmad. Ama benim olan
benden almayn. Zaten her eyimi aldlar dikenli tellerin arkasnda. Yani benim olan her
ey burada... Blge'de. Mutluluum, zgrlm, kendime olan saygm, hepsi burada.
Benim gibi olanlar buraya getiririm, umutsuz olanlar ve ac ekenleri. Umut etmek iin
bir eyleri kalmayanlar. Ve onlara yardm edebilirim. Kimse onlara yardm edemez,
yalnzca ben edebilirim. Onlara yardm edebildiim iin ok mutluyum, alamak
istiyorum. Ve hepsi bu, daha fazlasn istemiyorum"

Tarkovsky,Mhrlenmi Zaman adl kitabnda Stalker hakknda unlar yazar : "Bu

filmde Blge'ye giren insanlarn hedefinin aslnda en gizli isteklerinin yerine getirildii
bir oda olduunu hatrlatmak isterim. Stalker bir ara blgenin garip topraklarndan
geerken yazara ve bilgine bir zamanlar gerekten yaam efsanevi Dikoobras'n
yksn anlatr. Dikoobras, bu zlem diyarna lmne neden olduu kardeinin
yeniden hayata dndrlmesi ricasyla gelmi, o odadan kp evine dndnde
zenginlikten baka hibir ey bulamamtr. Zira Blge onun gerek, en gizli isteini
yerine getirmitir. stemesinin iyi olacan dnd eyi deil.Stalker'da belki de ilk
defa, insann ve ruhunun beslendii o ok nemli olumlu deeri ak ve net bir biimde
ele alma zorunluluunu duydum. Stalker'n kars nn mola verdii meyhaneye
geldiinde yazar ve bilim adam gizemli ve anlalmaz bir fenomenle kar karya
kalrlar. Karlarnda kocasnn srd hayat ve doruduu sakat ocuk yznden ok
ac ekmi olmasna ramen kocasn ilk genlik gnlerinin ak ve fedakarlyla seven
bir kadn durmaktadr. Bu ak ve ballk ada dnyann inanszlna, sinikliine ve
boluuna kar kartlabilecek son mucizedir. Ve sonunda yazar ve bilim adam da
modern dnyann bir kurban olurlar.Sk sk Blge'nin neyin simgesi olduu sorulur,
olaanst sama tahminler yaplr. Bu tr sorular karsnda korkun bir aresizlie
kaplyor, adeta deli oluyorum. Hibir filmimde simge kullanmadm. Blge, bir Blge
ite. nsann katetmek zorunda olduu hayat, hepsi bu kadar. nsann yok olduu ya da
dayand bu yerde ayakta kalmay baarp baaramayaca kendine olan saygsyla,
nemliyi nemsizden ayrma yeteneiyle belirlenir.Her birimizin iinde olan o zgn
insanilik ve ebedilik zerine dnmeyi tevik etmeyi grevim sayyorum. Ne yazk ki,
bu sonsuzluk ve z, insann kendi yazgsn kendi elinde tutmasna karn sk sk
grmezden geliniyor. Bir takm aldatc idealler peinde koulmas yeleniyor. Ancak
gene de geride insann varln ina ettii ufack bir krnt kalyor; Sevme yetenei. te
bu krnt insan ruhunda, hayatn belirleyecek bir yer igal edebilir, varlna anlam
katabilir." Ve bir inan adamnn hakknda u sz syler : "Bir inan adamnn eylemleri
dnlm ve akllca olmak bir yana son derece absrd olabilir. "Gln", "Yersiz"
eylemler maneviyatn yksek bir eklidir."
Artk Stalker da midini yitirmitir.Yorgun bir ekilde yatanda yatarken karsna unlar
syler : (ki kars onu hereye ramen seven tek insandr) "Onlar grmedin mi? Bo bo
bakyorlar. Dnebildikleri tek ey, kendilerini nasl satabilecekleri; ok ucuz olmadan!
Nasl her duygusal hareketlerinden mmkn olduunca ok kazanrlar? Bir ama iin
doduklarn ve talep edildiklerini sanrlar! Yine de "yalnzca bir kez" yaarlar! Byle
insanlar bir eye inanabilirler mi? Ve kimse inanmaz. Yalnzca u ikisi deil. Hi kimse!
Oraya kimi gtreceim? Ve en berbat kimsenin buna ihtiyac yok. Kimsenin o Oda'ya
ihtiyac yok. Ve benim tm abalarm bouna."
Filmin finali, en az Kubrick'in 2001 Uzay Maceras filminin finali kadar
ilginctir.Stalker'in telepati yetenei olan kz ; masada duran barda
gzleriyle(Bethoven'n 9. Senfonisi eliinde)hareket ettirir. bardaktan biri(icinde
krmz sv bulunan) profesr dieri(iinde ilgin nesneler bulunan) yazar ve en
by ise Stalker'i temsil etmektedir.Hareket eden bardaktan byk olan der :
nanc-Stalker kaybetmitir...
Son olarak unu solemek isterim: Tarkovsky nin duraan-youn filmleri sanatsal bir
ierie sahiptir.O sanat yle tanmlar : "Sanat Tanr'ya yakartr" Bir ok sanat tanm

olmakla beraber filmde gecen u replik belkide sorunu-soruyu yada ilginc bir realiteyi
ortaya koyma acsndan bence cok byk nem tar.Stalkerin azndan yazara soylenen
replik yle : Hayatamzn anlam...Sanatn kar gzetmezlii hakknda
konuuyordunuz.Mzii ele alalm rnein.Gercek ile balants dier eylere gre ok
daha az..Balants olsa bile bu balant mekanik bir yolla kuruluyor,fikirler yoluyla
deil.Yalnzca sesle;herhangi bir armdan yoksun..Ve buna ramen mucize gibi
yreimize iliyor..Armoni haline gelen grltye yant olarak icimizde yanklanan,onu
en byk hazzn kayna haline getiren,bizi sersemleten ve bir araya getiren ne? Tm
bunlara neden ihtiya duyuluyor? Ve en nemlisi, kim ihtiya duyuyor? "Hic kimse ve
hicbir nedenle" diyebilirsiniz.karszca...Hayr..Hi sanmyorum.Yinede hereyin biraz
anlam vardr.Anlam ve Nedeni....
Not : Filmde birok (s)imge kullanlmaktadr.bunlarn hepsini aklayp -stalker'i izleme
niyetinizi-hevesinizi- yok etmek istemedim.
Filmden kareler :
nanmak isteyen ama inanamayan Yazarn bu grnts entelektelin zihin dnyasn
temsil ediyor :http://www.magaradergisi.com/images/stories/stalkerguzel.gif
3 karakter : http://www.magaradergisi.com/images/stories/stalkerkahramanlar.jpg
Andrey Tarkovsky : http://www.3ayak.org/imaj/schizophrenia13/andrei-tarkovsky-1979pink.jpg
Stalkerin yasad dnya : http://farm1.static.flickr.com/44/126379554_5846250f7d.jpg
Zone
:http://www.ucalgary.ca/~tstronds/nostalghia.com/TheTopics/overscan/stalker1_full.jpg
bir kare: http://19.media.tumblr.com/tNzpvQVUdiyd65862d6doU51o1_500.jpg