Uvod

Dragi Andrej,
Vrlo paljivo se skoncentrii dok bude itao ovo, ne trudi se da
naui svaku re napamet, ve da kroz paljivo itanje i ponavljanje
reenica vie puta ako mora shvati sutinu gradiva pred tobom. Veina
gradiva o Nemanjiima moe da se sumira u nekolicinu stavki koje treba
da zapamti o svakom vladaru kao to su: spoljna politika (odnos prema
drugim dravama), unutranja politika (nain upravljanja svojom
dravom), ratovanje, i kulturne ili druge civilizacijske zasluge (ekonomski
napredak u stanju drave, nove tehnologije, zadubine, itd...).
Ako se bude skoncentrisao primetie ablone u tim stavkama i
samim tim e mnogo lake moi da naui gradivo. U vezi spoljne politike
je kljuno zapamtiti da je tadanja drava Nemanjia bila kroz celo njeno
trajanje okruena velikim silama prema kojima je morala da vodi tu spoljnu
politiku. Obino je to bilo u vidu saveza sa jednom silom protiv druge sile.
Te sile su bile Bugarska, Vizantija (kasnije se raspada na mnogo drava) i
Ugarska. Svaki vladar od Stefana Nemanje pa nadalje je vodio drugaiju
spoljnu politiku i ulazio u savez sa dravama koje je smatrao najpogodnije
za ostvarivanje svojih linih ciljeva. Ali na spoljnopolitikom planu postoje
samo te 3 velike sile kojima su nai vladari mogli da se priklone.

Stefan Nemanja (1166-1196)

Roen kao najmlai sin vlastelina Zavide, nije bio predodreen da
vlada jer je obino najstariji sin nasleivao oca po pravilu primogeniture
(primogenitura = prvo rodjen, najstariji sin nasleuje dravu). Imao je tri
brata, Tihomira, Miroslava i Stracimira od kojih je Tihomir bio najstariji i
vladao dravom.
Godine 1166. Stefan Nemanja je zbacio svog brata Tihomira i postao
Veliki upan Rake. Vizantijski car Manojlo Komnin alje vojnu pomo
Nemanjinoj brai da bi ga zbacili sa prestola, meutim Nemanja ih
pobeuje u bici kod Pantina u kojoj je Tihomir poginuo. Nakon bitke
Nemanja priznaje vrhovnu vlast Vizantije, a car Manojlo njega priznaje za
zakonitog vladara Rake.
Iz braka sa enom Anom je imao tri sina: Vukana, Stefana i
Rastka od kojih e se Vukan i Stefan kasnije boriti za tron, a Rastko
zamonaiti pod imenom Sava.
Podigao je crkve: Djurdjeve Stupove, Studenicu i Hilandar koji je
obnovio sa Savom.

Spoljna politika
Nemanja je itav ivot vodio u odredjenim momentima
provizantijsku, a u drugim antivizantijsku politiku. Ratovi sa Vizantijom su
esti, ali estu su i periodi pokornosti. Od poetka vladavine do 1170 je
vodio politiku mira i pokornosti sa Vizantijom, medjutim od 1170. ohrabren
od strane Ugarskih i Mletakih napada na Vizantiju odluuje da krene u rat
i 1172. pristupa antivizantijskom savezu Ugarske, Mletake i Svetog
Rimskog Carstva.
Ta koalicija se ubrzo raspada i Nemanja je opet primoran da se pokori
caru Manojlu koji mu oprata i vraa ga na mesto Velikog upana.
Nemanja sve do smrti cara Manojla ostaje pokoran Vizantiji i izvrava svoje
vazalne obaveze.
Nakon smrti Manojla Komnina, Nemanja kree u rat na Vizantiju
zajedno sa Ugarskim kraljem 1180. godine. Prodire na jug i osvaja
Beograd, Branievo, Ravno i Ni. Kasnije osvaja i gradove na primorju.
Nemanja je planirao da napadne Vizantiju u dogovoru sa carem
Fridrihom Barbarosom koji je u to vreme predvodio krstaki rat na
Jerusalim, meutim taj dogovor propada i Vizantija sklapa mir sa Fridrihom

to joj omoguava da se skoncentrie na smirivanje situacije u Rakoj i

Bugarskoj.
Nemanja je opet primoran na mir sa Vizantijom nakon to je
pobeenu bici oko 1191. godine. Tim mirom je pristao da Vizantiji vrati
neke od osvojenih poseda i da svog sina Stefana oeni vizantijskom
princezom Evdokijom i proglasi ga za naslednika umesto Vukana.
Na saboru u Rasu 1196. godine Nemanja odluuje da se zamonai,
uzima ime Simeon, povlai se sa prestola i ostavlja dravu svom sinu
Stefanu.

Stefan Nemanji Prvovenani (1196-1227)

Nakon sabora u Rasu preuzeo je presto od svog oca, a njegovom
bratu Vukanu je ostao na upravu jedan manji deo drave koji se zvao Zeta
ili Duklja. Vukan je bio knez oblasti Zete, medjutim on sebe ubrzo
proglaava kraljem Duklje to dovodi do nesloge izmeu dva brata.
Rano u svojoj vladavini je oterao svoju enu, vizantijsku princezu
Evdokiju sa dvora pod izgovorom da ga je prevarila jer je Vizantija krenula
da slabi i taj politiki brak vie nije imao smisla.
Stefan Prvovenani je imao 3 sina. Dva iz braka sa Evdokijom
(Radoslav i Vladislav) i jednog iz braka sa Anom Dandolo (Uro I) koju je
oenio pre svog krunisanja za kralja
Vukan, uz pomo Ugarskog kralja 1202. uspeva da zbaci Stefana sa
prestola i preuzme titulu Velikog upana zbog ega Stefan bei u Bugarsku
i trai pomo od Bugarskog vladara.
Naredne godine Bugarska pobeuje Ugarsku u boju to je oslabilo
Vukanovu mo jer se oslanjao na Ugarsku. Stefan uz pomo ojaane
Bugarske se vraa u Raku 1204. godine i miri se sa bratom koji mu
preputa dravu i titulu Velikog upana.
1208. Sv. Sava sa motima njihovog oca dolazi u Raku i nad
ostacima oca miri zavadjenu brau.
Nakon smrti Bugarskog cara Stefan pokuava da proiri svoju dravu
na teritoriju oslabljene bugarske i osvaja Ni, Lipljan, Prizren i Vranje.
Kasnije oko 1214. Bugari zajedno sa krstaima koji su 1204. osvojili
Carigrad napadaju Stefana i on ih pobeuje u bici kod Nia.
Te iste godine Stefana napada sa juga drava Epir i njen vladar
Mihajlo I Andjeo kojeg uskoro ubija sluga na spavanju i Stefan uspeva da
sklopi mir sa novim vladarem Epira, Teodorom Andjelom. Tim mirom je
svog sina Radoslava oenio Epirskom princezom Anom.

1217. Zatraio je kraljevsku krunu od pape koji je poslao svog legata

i krunisao Stefana za kralja.
1219. Stefanov brat, Rastko, sada monah Sava putuje u Nikeju kod
patrijarha i uspeva da izdejstvuje autokefalnost (samostalnost) srpske
crkve koja je tada uzdignuta na rang arhiepiskopije.
Stefanova vladavina od krunisanja za kralja pa do smrti 1227. je
protekla u miru nakon ega ga je nasledio sin Radoslav.
Podigao je manastir iu u kome je i krunisan.

Stefan Radoslav (1227-1234)

Jo za vreme vladavine svog oca Radoslav je dobio oko 1220. na
upravu manju teritoriju u dravi oko Zahumlja i Zete. Dok je njegov otac
bio kralj, on je kao Vukan bio knez.
1227. nasledio je vlast od svoga oca koji je te godine umro i njegov
stric Sv. Sava ga krunie za kralja u ii.
S obzirom da mu je i majka Evdokija bila Grkinja, a i njegova ena
Ana erka Epirskog vladara isto Grkinja, Grki uticaj je bio izuzetno jak u
njegovom ivotu. Na poetku svoje vladavine, ba zbog tog grkog uticaja,
je doao u svau sa svojim stricom, arhiepiskopom srpskim Savom jer je
traio kanonska objanjenja o crkvenim pitanjima od ohridskog
arhiepiskopa umesto od Save.
Radoslav ubrzo gubi oslonac u svom savezu sa Epirom jer 1230. u
bici kod Klokotnice bugarski car Jovan Asen pobedjuje Epir. Protiv
Radoslava je par godina kasnije vlastela podigla pobunu i dovela njegovog
brata Vladislava na presto koji je imao jake veze sa Bugarskom i bio
oenjen erkom Jovana Asena.
1233. Nakon pobune vlastele Radoslav se sklanja u Dubrovnik, a
nakon toga putuje i u Epir nakon ega ga ena ostavlja, vraa se u Srbiju, u
Studenici se zamonaio i dobio ime Jovan nakon ega i umire.

Stefan Vladislav (1234-1242)

Nakon to je Radoslav zbaen sa prestola i bugarska mo u Evropi
ojaala na presto je doveden kralj koji je imao jake veze sa Bugarskom,
Stefan Vladislav. Bio je oenjen erkom Bugarskog cara Jovana Asena.

S obzirom na to da Sv. Sava nije bio zadovoljan nasilnom promenom

vlasti i zbacivanjem Radoslava u Srbiji, otiao je na hodoae u Svetu
zemlju ubrzo nakon Vladislavovog dolaska na vlast. On se sa tog puta nee
ni vratiti jer umire u Trnovu 1236. Vladislav je stupio u pregovore sa svojim
tastom Jovanom Asenom da se Savino telo vrati u Srbiju. Nakon uspenih
pregovora Vladislav je preuzeo telo svog strica Save i sahranio ga u
manastiru Mileeva koji je sam i podigao.
Na spoljnopolitickom planu je pokuavao da smiri odnose sa
Dubrovnikom koji je pruio utoite njegovom bratu nakon to je zbaen sa
prestola. Ugovorima iz 1234 i 1245 je se Dubrovnik obavezao da se na
njihovoj teritoriji nee pripremati akcije protiv Vladislava i Srbije, a
zauzvrat Vladislav je Dubrovanima potvrdio mnoge povlastice i oslobodio
ih plaanja raznih poreza.
Za vreme Vladislavove vladavine se dogodila se velika najezda
Mongola ili Tatara na Evropu. Upali su u Ugarsku 1241, a naredne godine
pustoili srpske gradove na primorju. Oni su pri svom prodoru napravili
straan haos u Bugarskoj koji zajedno sa smru Jovana Asena je znatno
oslabio Vladislavljev politiki znaaj i mo u dravi.
Kao i njegovog brata, nezadovoljna vlastela ga je 1242. zbacila sa
prestola i dovela na vlast njegovog polubrata Uroa I.

Stefan Uro I (1242-1276)

Uro I bio je sin Stefana Prvovenanog sa drugom enom, Anom
Dandolo. Nasledio je svog brata Vladislava na prestolu 1242 godine.
Glavna oznaka Uroeve vladavine koja je protekla relativno mirno bio je
tehnoloki i kulturalni uspon srpske drave.
Za njegovu vladavinu najvie se vezuje uspon rudarstva u Srbiji i
dolazak nemakih rudara Sasa koji su beei od Mongola preli u Srbiju i
doneli sa sobom mnoge napredne tehnologije u rudarstvu.
Veinu svoje vladavine vodio je prougarsku spoljnu politiku koja mu
je omoguila da se odbrani od bugarskog napada 1254. koji su Bugari
pokrenuli jer su titili Dubrovnik sa kojim je Uro bio u ratu. Te godine je
Uro sklopio mir sa Dubrovnikom.
Na jugu je Uro u sukobu Epira i Nikeje podrao Epirskog vladara
Mihajla II Andjela poslavi mu vojnu pomo 1257., medjutim Epir je bio
poraen u tom sukobu. Nakon pobede Nikeje i dolaska na vlast Mihajla VII
Paleologa 1261. Mihajlo zauzima Carigrad i obnavlja Vizantijsko carstvo
nakon propasti 1204.
U vreme obnove Vizantije, Uro je bio vazal ugarskog kralja i 1260. je
slao ugarskom kralju pomo u ratu protiv eha. Medjutim, 1268. Uro

napada ugarsku i zauzima mavansku banovinu nakon ega ga je ugarska

vojska porazila. Mir koji je sklopio sa Ugarskom ga je primorao na vazalne
obaveze ugarskom kralju i da oeni svog starijeg sina Dragutina sa
ugarskom princezom Katalinom.
Sa enom Jelenom Anujskom imao je 2 sina, Dragutina starijeg i
Milutina mladjeg. Oko 1276. Dragutin, ljut to mu otac ne da mali deo
teritorije na kojoj e upravljati kao knez podie pobunu protiv svog oca.
Dragutin dobija pomo od Ugarske i pobedjuje svog oca u bici 1276.
godine.

Dragutin (1276-1282)
Nakon to je pobedio svog oca u bici Dragutin postie sporazum sa
roditeljima po kome njegova majka, Jelena Anujska, ostaje da upravlja
Zetom i Trebinjem, a njegovom ocu Urou dozvoljava da ivi u Zahumlju
nakon to se zamonaio.
Jo kao mlad Dragutin je bio oenjen ugarskom princezom Katalinom
sa kojom je imao sina Vladislava II. Kao miraz od majke njegove ene dobio
je na poklon grad Beograd i Mavu i krajeve u Bosni na upravu.
Dragutin je nastavio oevu antivizantijsku politiku i spremao se za
rat protiv Vizantije, a srpska vojska je 1281. ve prodrla do grada Sera u
Vizantiji. Medjutim 1282. Dragutin prilikom lova pada sa konja i primoran je
da na saboru u Deevu iste godine prepusti presto bratu Milutinu.
Po dogovoru u Deevu Milutin je trebalo da nasledi presto i da vlada
doivotno, a nakon njegove smrti e ga naslediti Dragutinov sin Vladislav.