UNIVERSITETI EUROPIAN I TIRANS

FAKULTETI Shkenca Sociale

PROGRAMI I STUDIMIT: Master Shkencor( Studime Strategjike)
LNDA: Ceshtjet e sigurise Nderkombetare
PEDAGOGU: Perparim Fuga

Tema: Dilemat e sigurise per Shqiperine (rendisni sipas prioritetit tuaj pese
prej tyre, duke i argumentuar me 2-3 paragraf secilin prej tyre.)

Dorentina Jakaj

TIRAN,
Qershor 2013
HYRJE
N dokumentin e Strategjis s Siguris Kombtare
pasqyrohen zhvillimet e politikave shtetrore pr sigurimin e qytetarve, t shoqris dhe
t shtetit demokratik shqiptar ndaj krcnimeve e rreziqeve t brendshme dhe t jashtme.
Rreziqet e krcnimet e jashtme, me karakter transnacional, mund t jen me natyr
globale e rajonale. Dhe n m tshumtn e rasteve kto prbrse rezultojn t
ndrthurura
fuqimisht midis tyre. N rajonin e Ballkanit Perndimor, tipike jan krcnimet/rreziqet
kryesore me natyr etnike, t cilat jan prezente pothuajse n t gjith vendet e rajonit.
Zhvillimet botrore dhe rajonale n fillim t mijvjearit t ri kan prcaktuar parametra
t rinj n mjedisin strategjik ndrkombtar t siguris. Percaktimi i nje koncepti te qarte
lidhur me dokumentin e strategjise se sigurise kombetare eshte nder detyrat paresore te
cdo vendi. Pavaresisht sfidave te kercenimeve te sigurise dhe vendeve te ndryshme cdo
dokument i tille duhet te sherbeje si udherrefyes i drejte per hartimin e sigurise
kombetare. Esseja synon te paraqese modelin e strategjise kombetare te Shqiperise duke
perdorur nje qasje krahasimore me vende te tjera si Kroacia, Bosnje-Hercegovina,
Maqedonia, Mali i zi etj. Punimi synon tu ktheje pergjigje pyetjeve te tilla si, cfare jane
studimet e strategjise? Ceshte politika e sigurise? Ceshte siguria kombetare? A ekziston
nje dokument i vetem i strategjise apo keto vende jane karakterizuar nga pasja e disa
dokumenteve te cilat deshmojne ndryshimet midis vlerave qe analizohen dhe lidhet me
prioritetet qe ky vend ka patur dhe ka ne te ardhmen?Cilat jane parametrat qe cdo vend
rendit sipas rendesise qe per te kane? Te gjitha keto e te tjera do shihen sa vijon. Ajo qe
vlen te theksohet eshte se me prjashtim t Strategjis s Siguris Kombtare t
Shqipris, t gjitha dokumentet e tjera strategjike te shteteve qe permendem trajtojn
ruajtjen e mjedisit si interes i siguris kombtare, duke shfaqur nj qasje moderne dhe t
rndsishme ndaj siguris.
ZHVILLIM:
Strategjia kombetare e sigurise dhe nje rishikim i herepashershem i saj eshte i nevojshem
dhe i detyrueshem ligjerisht per aktorek kryesore politike dhe institucionale te vendit. Kjo
strategji duhet pare ne te gjitha aspektet e mundshme,pertej kercenimeve tradicionale
shteterore dhe joshteterore si terrorizmi, demokracia, shtetet e dobeta, degradimi i
mjedisit global etj(Ceshtje te reformave ne sektorin e sigurise ne Shqiperi 2009 :83).
Analiza e strategjise se cdo shteti duhet te marre parasysh pozicionin e tij gjeografik,
gjeoekonomik, aleancat e tj. Strategjia e sigurise kombetare eshte nje dokument i
pergjithshem dhe orientues i vendimmmarrjes politike qe pershkruan menyren e
garantimit te sigurise per nje shtet dhe per qytetaret e tij duke percaktuar interesat e se
tashmes per ate vend dhe duke projektuar linjat kryesore te politikes se tij te sigurise(se
brendshme dhe te jashtme) ne te ardhmen e parashikueshme (shih David Law, Praktikat
me te mira ne fushen e strategjise se sigurise kombetare,Mbi zhvillimin e strategjise se
sigurise kombetare,Instituti per demokraci e ndermjetesim, Tirane, 2007,fq 12). Politika
e sigurise kombetare eshte nje dokument qe pershkruan menyren e realizimit te
qellimeve qe vendos nje shtet ne politiken e tij te brenshme dhe te jashtme, ne funksion te
garantimit te sigurise shteterore dhe individuale te qytetareve te saj. Koncepti i sigurise
kombetare perkufizohet si shmangie e perballim i rreziqeve te brendshme e te jashtme
ndaj shtetit, permes perdorimit te mjeteve politike, ekonomike, ushtarake si dhe ushtrimit
te diplomacise(ceshtje te reformave ne sektorin e sigurise ne Shqiperi 2009: 84).
Koncepti i sigurise kombetare eshte i ri dhe i perket periudhes pas Luftes se dyte
Boterore. Ne pergjithesi ky koncept ne shume vende europjane perfshin sigurine
njerezore, shteterore dhe sociale pavaresisht se si mund te ndryshojne pak perkufizimet.
Kjo qasje ndaj sigurise permbledh te gjithe elementet qe ndikojne ne nje mjedis te sigurt
brenda vendit dhe jashte tij. Nje strategji e sigurise kombetare duhet te perfshije
perfytyrimin e vendit per sigurine, natyren e mjedisit te sigurise, interesat dhe objektivat,
instrumentet dhe mekanizmat, kercenimet, rreziqet, sfidat, burimet financiare dhe
njerezore, ndikimin e marredhenieve nderkombetare ne nivel dypalesh e shumepalesh.
Strategjia percakton per vendin nje vizion te perbashket te sigurise, analize te thelluar ne
fushen e sigurise etj. Siguria njerezore eshte nder fushat kryesore te sigurise kombetare.
Siguria ekonomike, ushqimore, politike, komunitare, individuale, mjedisore dhe
shendetesore jane shtate fushat kryesore te sigurise globale dhe rrjedhimisht edhe te
sigurise kombetare te cdo shteti. Pjese e dokumenteve te sigurise jane gjithashtu jo vetem
interesat por edhe vlerat qe mbron nje shtet, nje komb e nje shoqeri te cilat psh ne rastin e
Shqiperise perkojne me ato te kombeve qe i perkasin paradigmes euroatlantike te
sigurise.

Percaktimi i nje koncepti te qarte lidhur me dokumentin e strategjise se sigurise

kombetare eshte nder detyrat paresore te cdo vendi. Pavaresisht sfidave te kercenimeve te
sigurise dhe vendeve te ndryshme cdo dokument i tille duhet te sherbeje si udherrefyes i
drejte per hartimin e sigurise kombetare. Pas viteve 1990 me kalimin nga komunizmi ne
demokraci qeveria dhe shteti shqiptar u gjeten ne nje mjedis te ri te sigurise duke u
fokusuar ne bashkepunime me organizata te ndryshme, nga 1992 situata ndryshoi per tu
perballur ne 1997 me nje vakuum sigurie qe u shfaq me trazirat qe ndodhen. Pas luftes se
Kosoves e ne vazhdim i eshte kushtuar me shume rendesi dokumenteve te sigurise duke u
fokusuar sipas rrethanave ne aspekte te ndryshme.Dokumenti i pare i strategjise se
sigurise kombetare u hartua ne vitin 2000. Ne strategjine e Republikes se Shqiperise
thelbi i konceptit te strategjise se sigurise lidhet me respektimin e shtetit ligjor dhe ne
funsion te integrimit(Ibid, fq 2). Nje qasje e tille dydimensionale lidh nje objektiv
afatshkurter sic eshte integrimi me nje objektiv afatgjate sic eshte respektimi i shtetit
ligjor, perben strukturen baze qe parashikon strategjia e sigurise kombetare. Ne kete
dokument Shqiperia shfaqet si nje faktor qe prodhon dhe eksporton siguri nepermjet
dialogut rajonal dhe zbatimit te politikes se fqinjesise se mire. Ky koncept ne fakt sado
mundohet te jete sa me horizontal nuk percakton qarte nje model konkret veprimi. Situata
e sigurise ne Shqiperi perballet me rreziqe e kercenime qe e kane prejardhjen me shume
nga brenda se nga jashte. Situata e zgjedhjeve shqiptare, korrupsioni ende ne nivele te
larta , pastrimi i parave, sistemi gjyqesor jo efektiv, krimi i organizuar perbejne
kercenime afatgjata. Siguria njerezore duket sikur ska vendin qe i takon dhe siguria
publike duhet te vihet ne nje plan me te rendesishem. Per sa kohe krimi i organizuar nuk
kercenon e demton vetem individet por edhe deformon strukturen institucionale sigiurise
publike i duhet kushtuar nje rol madhor. Gjithesesi Shqipria konsiderohet n t gjith
raportet ndrkombtare
q ka pasur nj politik t jashtme e t siguris n favor t rritjes s siguris kombtare
dhe me impakt pozitiv n rritjen e siguris rajonale. Sfidat kryesore jan lidhur me shum
me
procesin e tranzicionit demokratik dhe t integrimit n BE e NATO. N kt kuadr
shtjet e forcimit t shtetit ligjor, t zhvillimit dhe t fuqizimit t ekonomis s tregut, t
lufts
kundr krimit t organizuar dhe t trafiqeve te paligjshme, t lufts kundr terrorizmit, t
konsolidimit t shoqris demokratike dhe t t drejtave t njeriut, t prafrimit t
legjislacionit m standardet e Bashkimit Evropian, e tjermbeten objektiva afatshkurtr e
afatmesm pr rritjen e siguris e t stabilitetit t vendit. N kuadrin e prmirsimit t
mjedisit t siguris n nivel rajonal Shqipria ka qen proaktive n intensifikimin e
bashkpunimit dhe mirkuptimit rajonal n funksion t arritjes s qllimit t prbashkt t
integrimit n strukturat evropiane dhe euroatlantike pr t kthyer rajonin ton n faktor
paqeje, stabiliteti dhe prosperiteti.

Po te krahasohet me vendet e tjera dihet pa dyshim qe pozita e njejte apo e

ndryshme gjeografike lejon si njehsimin ashtu dhe perafrimin e interesave ne ceshtje qe
lidhen me politikat e mbrojtjes, angazhimet ndaj sigurise nderkombetare, institucionet
ndaj sigurise se brendshme, interesat kombetare, strukturen e komandes ushtarake,
mbikqyrjen parlamentare, gjendjet e emergjences etj(Ceshtje te reformave ne sektorin e
sigurise ne Shqiperi 2009, fq 94).
Po te shohim psh Kroacine ajo i klasifikon interesat kombetare sipas nivelit te
rendesise se tyre si: vlerat me te larta, interesat jetike kombetare dhe konsiderime te tjera.
Ne dokumentin e Kroacise vend me rendesi ze ceshtja e identitetit kombetar. Ne
ndryshim nga strategjia kombetare e Shqiperise Kroacia i kushton rendesi ruajtjes se
mjedisit si interes i sigurise kombetare, pra sigurise mjedisore. Ne kroaci kercenimet
ndahen ne lokale, rajonale dhe globale dhe nuk shihen si nje. Kroacia e sheh sigurine
nderkombetare si shumedimensionale. Nje vecori tjeter eshte se Kroacia i vendos
kercenimet qe vijne prej trafiqeve dhe krimit te organizuar transnacional si prioritare ne
axhenden e tyre te sigurise.

N Shqipri, Strategjia e Siguris Kombtare, u miratua n nntor 2004 nga parlamenti.

N Bosnj dhe Hercegovin, pr her t par nj dokument i Politiks s Mbrojtjes u
miratua nga Presidenca n
maj 2001, N Kroaci, parlamenti miratoi Strategjin e Siguris Kombtare n mars t
2002. Te gjitha keto u rishikuan ne vitet qe pasuan duke miratur qofte liber te bardhe mbi
mbrojtjen ne Bosnje-Hercegovine, apo strategji ushtarake. Koncepti i sigurise dhe i
Mbrojtjes Kombtare t Maqedonis u miratua n shkurt 2003, ndrsa si nj dokument
me karakter rajonal ne vlersuam dhe morm n konsiderat Librin e Bardh mbi
Mbrojtjen e Maqedonis (tetor 2005) si dhe Kuadrin e Politikave prBuletinin Strategjik
t Mbrojtjes (tetor 2003) mbi t cilin ai u bazua. N Mal t Zi, menjher pas shpalljes s
pavarsis n qershor 2006 qeveria miratoi Strategjin e Siguris Kombtare.
Duke marr n konsiderat ndryshimet e shpejta n mjedisin e siguris s vendeve t
Ballkanit Perndimor si dhe progresin n procesin e prafrimit t tyre me NATO dhe BE,
shumica e ktyre dokumenteve t vendeve t rajonit, megjithse t miratuara rishtazi,
jan rishikuar dhe eshte e nevojshme vazhdimisht te rishikohen.

Sic e permendem me siper keto vende jane karakterizuar nga pasja e disa dokumenteve.
Numri i madh i ktyre dokumenteve dshmon edhe ndryshimet midis vendeve q
analizohen dhe lidhet edhe me kercenimet e problemet qe ky vend ka patur e rrjedhimisht
ke ka prioritete madhore. Prgjithsisht dokumentet prcaktojn interesat dhe vlerat
kombtare n nj kuptim t gjer duke mos i kufizuar me kontekstin e siguris. Kto
dokumente pothuajse pa prjashtim prfshijn
(n ndonj rast duke iu referuar edhe Kushtetuts s vendit) konceptet e mposhtme:
ruajtje t sovranitetit, integritetin territorial, zhvillimin dhe mbrojtjen e shtetit
ligjor,institucionet demokratike, lirit dhe t drejtat e njeriut, prosperitetin dhe zhvillimin
ekonomik etj.

Dokumentet i rendisin interesat dhe vlerat pa i prioritetizuar ato. Nga ky kndvshtrim

dokumentet e Maqedonis dhe Kroacis demonstrojn nj logjik tjetr duke i prezantuar
kto koncepte n nj mnyr t strukturuar. E para i klasifikon interesat kombtare sipas
nivelit t rndsis:
Maksimalisht themelore;
Afatgjata;
Jetsore;
T rndsishme ndrsa dokumenti kroat prdor kategorit e mposhtme:
vlerat m t larta;
interesat kombtare jetsore;
konsiderime t tjera. N mnyr shum interesante, Strategjia e Siguris Kombtare t
Malit t Zi prdor nj qasje tematike dhe i grupon interesat si interesa dhe objektiva
politike, interesa
ekonomik, interesa t mbrojtjes, si dhe interesa ligjore, teknologjike apo mjedisore.
shprehja e lir e prkatsis kombtare dhe ruajtja e forcimi i identitetit kombtar dhe
etnik si shkruhet n dokumentet e Maqedonis, apo objektivi i ruajtjes s shoqris
multietnike t shprehur n dokumentin e siguris kombtare t Malit t Zi. Pr m tepr,
dokumenti shqiptar dhe kroat flet pr ruajtjen e identitetit dhe mirqenies kombtare t
bashkkombsve t tyre q Ceshtje me rendesi per te gjitha vendet eshte e stabiliteti
rajonal si nj interes kombtar. Mesazhi kryesor pr kt shtje q prcjellin t gjith
dokumentet sht se vendet e rajonit jan t angazhuara pr t kontribuar n mnyr
aktive pr ruajtjen dhe forcimin e paqes dhe stabilitetit n rajon dhe n Evropn
Juglindore (me formulime si pr t qen faktor stabiliteti n Strategjin e Siguris
Kombtare t Shqipris); t konsiderohen si kontribues i paqes dhe stabilitetit n
Evropn Juglindore. Koncepti i Siguris dhe i Mbrojtjes Kombtare t
Maqedonis trajton disa shtje specifike si integrimi i brendshm, prfaqsim i barabart
i komuniteteve kombtare, vetqeverisje vendore, dhe ndrtimi i nj shoqrie multietnike
mbshtetur n toleranc. N Rishikimin Strategjik t Mbrojtjes s Serbis, theks i veant
vihet n nivelin e interesave dhe vlerave, n parimin q trupat e huaja mund t vendosen
n nj territor kombtar nse ka nj mandat t Kombeve t Bashkuara dhe se qllimi i
tyre sht paqeruajts. Dokumenti malazez ka zgjedhur nj element tjetr pr t vendosur
ndr interesat m t
rndsishme kombtare, pikrisht at se vendi ka vullnetin pr t kontribuar pr
stabilitetin dhe paqen jasht kufijve t Malit t Zi duke lejuar mundsin e prdorimit t
territorit, ajrit dhe detit t Malit t Zi, n mbshtetje t misioneve t ndrmarra nga OKB,
BE, OSBE, apo NATO.M tej krahas Kroacise, me prjashtim t Strategjis s Siguris
Kombtare t Shqipris, t gjitha dokumentet e tjera strategjike te shteteve qe
permendem trajtojn ruajtjen e mjedisit si interes i siguris kombtare, duke shfaqur nj
qasje moderne dhe t rndsishme ndaj siguris.
KONKLUZIONE:

Si konkluzion gjat gjysms s dekads s fundit, vendet e Ballkanit Perndimor kan

prpunuar nj numr impresionues t dokumenteve strategjike t siguris. Kto
dokumente - n
shumicn e rasteve - prbjn nj sistem shumshkallsh t qasjeve strategjike, duke
zbatuar tre nivel standarde t ktyre dokumenteve si pr shembull, strategji t siguris
kombtare,
strategji ushtarake apo t mbrojtjes, libra t bardh apo MBI ZHVILLIMIN E
STRATEGJIS S SIGURIS KOMBTARE rishikime t mbrojtjes. Pr m tepr, kto
dokumente jan
rishikuar apo rifreskuar n mnyr konstante. Krahasimi i tipave t ktyre dokumenteve
l lidhje me
strukturn e prmbajtjes, tematiks, nivelit t miratimit e t tjera t l prshtypjen e
prgjithshme se ndryshimet dhe diversiteti mbizotron mbi t prbashktat dhe ajo q
sht m e rndsishme sht fakti se shkrimi i tyre nuk sht mbshtetur n ndonj
model t unifikuar. Ne ese u be nje paraqitje dhe krahasim sa i perket strategjise se
sigurise kombetare te Shqiperise, Kroacise, Bosnje-Hercegovines, Maqedonise, Kosoves
etj. Sic e pame nuk ekziston nje dokument i vetem i strategjise por disa te tille te cilet
pasqyrojne ndryshimet midis vlerave qe analizohen dhe lidhet me prioritetet qe ky vend
ka patur dhe ka ne te ardhmen. Shqiperia si nje faktor stabilizues ne rajon ka bere mjaft
ne kete fushe por po te shihet me nje sy kritik asaj i duhet ende shume kohe per te arritur
nivelin e duhur. Prioritetet qe cdo vend ka ndryshojne ne renditje sipas rendesise qe ato
kane per sigurine e shtetit. Duhet vene ne dukje se me prjashtim t Strategjis s
Siguris Kombtare t Shqipris, t gjitha dokumentet e tjera strategjike te shteteve qe
permendem trajtojn ruajtjen e mjedisit si interes i siguris kombtare, duke shfaqur nj
qasje moderne dhe t rndsishme ndaj siguris.
BIBLIOGRAFIA

1.Collins, Alan Studime bashkekohore te sigurise (perkthyer nga Enri

Hide), UET PRES, Tirane
2.Ceshtje te sigurise, 2006 nr 2
3.Ceshtje te sigurise 2007 nr 7
4.Ceshtje te sigurise 2008 nr 8
5. Ceshtje te sigurise 2008 nr 9
6. Ceshtje te sigurise 2009 nr 10
7. Ceshtje te sigurise 2009 nr 11, Shqiperia: kercenime dhe perceptime te
sigurise, Baka, Besnik
8. Ceshtje te sigurise 2009 nr 12, Backgrounder: Siguria njerezore ne
Shqiperi
9. Ceshtje te sigurise 2009 nr 13
10.Ceshtje europjane dhe te sigurise nr 18, Tirane 2011
11.Siguria njerezore ne kontekst rajonal, UET PRESS, 2012

Vlersimi i pedagogut: Pikt:

I. Parashtrimi i tezs s eses:
II. Argumentimi:

III. Prfundimi:

Totali