H YRJE

Tendenca e integrimit ekonomik ndrkombtar dhe rindrtimi i vendeve t shkatrruara nga lufta
domosdoshmri n zhvillimin e ekonomis botrore bashkkohore
Organizatat ekonomike ndrkombtare me karakter universal dhe rajonal
Qllimi kryesor: shtimi i bashkpunimit ekonomik
Tendencat e integrimeve ekonomike - m t shprehura n kontinentin evropian
kundrthnia mes potencialit t forcave prodhuese dhe tregut t ngusht nacional
t shkohet n mnyr m t guximshme n lidhjen ekonomike t shteteve evropiane
zhvillimi dinamik tekniko-teknologjik
N kto themele u formua Bashksia Ekonomike Evropian (BEE)
qllimi afatgjat krijimi i nj unioni t vrtet ekonomik
Procesi i integrimeve ekonomike ndrkombtare - nj ndr fenomenet m t rndsishme t
ekonomis bashkkohore botrore
Pyetje e reja karakter strategjik t bots s zhvilluar
Inkuadrimi n Unionin Evropian- nj ndr qllimet strategjike t do vendi n Evrop
Shkatrrimi i sistemit komunist n Evropn Juglindore dhe tranzicioni i filluar
Gatishmria e Unionit pr ndihmn n rrugn drejt demokracis, ekonomis s tregut dhe
ristrukturimit t ekonomis
Prgatitjet e Unionit Evropian t pr sfidn m t madhe n historin e saj- Zgjerimin
Njohja m e mir e problematiks s BEE dhe Unionit Evropian
1. FORMIMI DHE QLLIMET

Ideja mbi Evropn e bashkuar

Kristalizimi i saj n projekt politik-qllim afatgjat politik
Shtetet e Bashkuara t Evrops-ideal n kohn e Viktor Hygos
Lufta e I Botrore -viktimat njerzore dhe shkatrrimet materiale
Lufta e II Botrore ringjallje e ides pr nevojn e bashkimit evropian
Prkrahja nga politikant evropian:
- Konrad Adenauer - kancelar i RF Gjermane
- Aleide de Gasperi - premieri i Italis
- Robert Shumani- Bashksia Evropiane pr Thngjill dhe elik (18.4.1951 - Paris)
- Jean Monnet - Komiteti Nacional pr Bashkimin e Shteteve Evropiane
Formimi i Bashksis Evropiane pr energji atomike (Euroatom) dhe i BEE-s
Marrveshja e Roms: 25.3.1957 (hyri n fuqi m 1.1.1958)
Nnshkruesit e Marrveshjes: Franca, R.F. Gjermane, Italia, Belgjika, Holanda dhe Luksemburgu
Qllimi:
krijimi i tregut t prbashkt pr thngjill dhe elik
ruajtja e paqs
- sjellja e palve t konfrontuara n nj struktur institucionale
- mundsimi i bashkpunimit si partner t barabart
1973: Britania e Madhe, Irlanda dhe Danimarka
- zgjrimi i fushveprimit: politik sociale, rajonale, t mjedisit
1981: Greqia
1986: Spanja dhe Portugalia
- nevoja pr programe strukturale
 Rnia e murit t Berlinit (1990)
- demokratizimi i vendeve t EQJL
- ndryshimet n strukturn politike t Evrops
Vendet antare-t vendosura pr forcimin e lidhjeve reciproke
Fillimi i bisedimeve pr reformimin e Marrveshjes s Roms
Marrveshja e Mastrihtit (1991)
Paraqitje e planit ambicioz:
Unioni monetar deri m 1999
Politikat e reja t prbashkta t siguris dhe me jasht
1995: Austria, Finlanda dhe Suedia-antare t reja
Konferenca e Kelnit- kthes e madhe n historin e UE-s(1999)
T themelohet Pakti i Stabilitetit pr Evropn Juglindore
nis ekspansioni i Bashkimit Evropian drejt Lindjes dhe Juglindjes
Maj 2004- Zgjerimi m i madh n historin e UE-s
Qllimet themelore ekonomike:
prparimi i zhvillimit t aktiviteteve ekonomike mes vendeve antare
ekspansioni i prhershm dhe i balansuar i ekonomis
stabiliteti m i madh ekonomik
prmirsimi i standardit jetsor
forcimi i raporteve ekonomike mes vendeve antare
Realizimi i qllimeve t parashtruara realizohet prmes:
eliminimit t barrierave dhe sigurimit t lvizjes s lir t fuqis puntore, qarkullimit t kapitalit
dhe shrbimeve
vendosjes s tarifs s prbashkt doganore pr vendet e BEE-s
Nevoja pr interakcion t vazhdueshm t interesave t prbashkta dhe atyre nacionale
respektimi i llojllojshmris s traditave dhe identitetit kombtar
2. ORGANET KRYESORE DHE INSTITUCIONET E BEE
Struktura unike institucionale
Gatishmria pr bartjen e t drejtave n institucionet e BE-s
Ndarja e kompetencave - qart e prcaktuar
Bartse e pushtetit legjislativ- Kshilli Ministror
Asnj akt juridik nuk mund t miratohet pa marr qndrimin e Parlamentit Evropian
Komisioni Evropian- aprovon aktet legjislative
Gjyqi i Nderit- kujdeset pr respektimin e t gjitha t drejtave
Ligjshmrit komunitare:
Aktet juridike pr politikn e prgjithshme t BEE-s:
- rekomandimet, rezolutat, rregullat, vendimet, direktivat
Bartja e pjesrishme e kompetencave pr shtjet e caktuara
2.1. Komisioni Evropian - Komisioni Evropian paraqet:
Organi ekzekutiv
Prbrja
nga dy prfaqsues t shteteve antare m t mdha
nga nj prfaqsues prej vendeve antare m t vogla
Prfaqsuesit nacional jan t obliguar q t veprojn n baz t interesit t prbashkt
Detyrat e Komisionit:
prpunon detajisht politikn vijuese t BEE-s
 vazhdimisht merr iniciativn pr politikn e re
aplikon politikn e Marrveshjes s Roms
kontrollon respektimin e dispozitave t Marrveshjes s Romsdhe atyre q jan miratuar m von
ka t drejt t marr pjes n mbledhjet e Kshillit Ministror
ka t drejt t'i prezentoj qndrimet e veta me qllim t sigurimit t ligjshmris
ka autorizim ta paraqes BEE n organizata t ndryshme ndrkombtare dhe n sfern e
marrdhnieve t jashtme me vendet joantare

2.2. Kshilli Ministror - Kshilli ministror sht:

Organi m i rndsishm pr marrjen e vendimeve
Institucioni i vetm q n mnyr direkte paraqet qeverin e vendeve antare
Bie vendimet definitive mbi politikn e BEE-s:
n baz t propozimit t Komisionit t BEE-s
duke marr parasysh mendimin e Parlamentit Evropian dhe
Komitetit Ekonomik dhe Social
Procedurat e vendimmarrjes:
shumica
shumica e kualifikuar
njzri

Drejtoria gjenerale A:
Personeli dhe administrata
Protokolli dhe sigurimi
Prkthimet dhe dokumentacioni
Drejtoria gjenerale B:
Politika bujqsore
Strukturat bujqsore
Peshkataria
Drejtoria gjenerale C:
Unioni doganor, konkurrenca
Politika e legjislac.industrial
E drejta e themel.ndrmarrjeve,
shrbimet
Drejtoria gjenerale D:
Hulumtimet
Energjetika
Komunikacioni, ambienti
Drejtoria gjenerale E:
Mardh.e jasht.E.L, Azia
Vendet e ACP
Mesdheu, Amerika Latine
Drejtoria gjenerale F:
Parlamenti Evropian
Buxheti, kontabiliteti
Drejtoria gjenerale G:
 Pol.soc,shndetsia, arsimi, kultura
Punt ek, financiare, sistemi tatimor
2.3. Parlamenti Evropian - Parlamenti Evropian kryesisht ka:
Ka karakter konsultativ
sht i autorizuar pr kontrollin e Komisionit t BEE-s nga viti 1970- pr kontrollin e t hyrave
dhe t dalave
Struktura e parlamentit:
- 10 grupe politike,18 komisione parlamentare, nj byro, nj Administrat
2.4. Komiteti Ekonomik dhe Social
Ka karakter kshilldhns
Roli i tij-paraqitja e pjestarve t grupeve t ndryshme:
-prfaqsuesit e ndrmarrsve dhe puntorve
-grupeve t tjera nga sferat e :bujqsis, transportit, tregtis,ndrmarrjeve t vogla t profesioneve t
ndryshme dhe grupi i konsumatorve
Patjetr konsultohet n lmit:
politika bujqsore
qarkullimi i lir i puntorve
e drejta n vendbanim
komunikacioni
tregu i brendshm
politika sociale
fondi social evropian
hulumtimet dhe zhvillimi teknologjik
ambienti jetsor
Antart nominohen nga ana e qeverive t tyre nacionale
2.5. Gjyqi i Nderit
Prbhet nga gjyqtart e vendeve antare t cilt nuk jan t varur nga ndikimet e qeverive t tyre
nacionale
Aktvendimet i bie gjyqi e jo gjyqtart individualisht
Funksioni kryesor i Gjyqit t Nderit sht:
t siguroj aplikimin e ligjshm t dispozitave dhe rregullave t vendeve antare n mnyr sa m
korrekte
t siguroj veprimin e institucioneve t BEE-s
respektimin e plot t obligimeve q dalin nga marveshjet mbi themelimin e institucioneve t
BEE-s
2.6. Kontrolli Financiar (Gjyqi Financiar)
U themelua me Marrveshjen e Brukselit t vitit 1975
Prbhet prej ekspertve t pavarur
Gjyqi Financiar kontrollon t gjitha t hyrat dhe t dalat e Bashksis dhe secilit organ t tij,
Detyr e Gjyqit Financiar sht q:
n fund t do viti t hartoj raportin vjetor
t'ia prezantoj kt raport organeve t tjera t Bashksis
ta botoj n Fletoren Zyrtare t BEE-s
2.7. Banka Qendrore Evropiane (BQE)
U themelua m 30 qershor 1998
Detyra e Banks qendrore sht: t udhheq politikn monetare evropiane t vendosur nga
Sistemi Evropian i Bankave Qendrore (SEBQ)
 Barts i vendimeve t BQE-s sht : Kshilli i Guvernatorve dhe Drejtoria
Kjo Bank sht pasardhse e Institutit Monetar Evropian
2.8. Banka Evropiane pr Rindrtim dhe Zhvillim (EBRD)
U themelua n prill t vitit 1991
Banka ka raporte t afrta me qeverit e shteteve t rajonit me qllim t prurimit t programeve
pr prkrahjen e rrethins afariste
Reformat pr transformimi struktural n vendet e Evrops Qendrore dhe Lindore
Karakteristikat kryesore t EBRD-s:
kreditimi dhe investimi i kapitalit
prkrahja e zhvillimit t institucioneve demokratike
t drejtat e njeriut
BEE-ja - aksionari kryesor me 51 pr qind t kapitalit t gjithmbarshm
Jo m pak se 40 % t mjeteve orientohen n projektet e infrastrukturs publike
- n prcaktimin dhe prkrahjen e nj zhvillimi t shndosh ekologjik
Projektet q i financon banka duhet t kontribuojn n:
zhvillimin e sektorit privat
privatizimin e ndrmarrjeve shtetrore
nxitjen e investimeve t huaja direkte
krijimin dhe forcimin e institucioneve financiare
ristrukturimin e sektorit industrial
formimin e infrastrukturs moderne pr zhvillimin e sektorit privat dhe kalimin n ekonomin e
tregut
avansimin e ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme
ruajtjen e ambientit jetsor
Krkesat kreditore vlersohen n baz t kritereve t Banks
Krkesat mund t miratohen po qe se dshmohet se:
sht fjala pr prodhime apo shrbime q kan gjasa pr realizim
se do t ndihmoj n prmirsimin e aftsis konkurruese
se ndrmarrjet q krkojn kredi jan t prshtatshme nga aspekti financiar
se do t'i kushtohet rndsi ruajtjes s ambientit
2.9.Banka Evropiane Investive
U themelua m 1958 ndrsa punn e filloi m 1959 pr shkak t Nevojs se zgjidhjes s
problemeve q kishin t bjn me:
realizimin e tregut t prbashkt t BEE-s dhe
aplikimin e politiks s zhvillimit t prbashkt t vendeve antare.
Banka shrben si mekanizm pr lehtsimin e mobilizimit t kapitalit nga vendet jasht Bashksis
Lejon kredi pr:
financimin e projekteve t zhvillimit t rajoneve m pak t zhvilluara n vendet e Bashksis
pr modernizimin e ekonomis s vendeve antare
financon projektet q kan interes t prbashkt pr disa vende antare
Antart e banks-vendet antare t BEE-s

2.10. Fondi Evropian pr Zhvillim

Ky fond u formua pr ta ndihmuar rajonin e vendeve tejdetare dhe t vendeve shoqruese
Vepron pavarsisht nga Fondi Evropian pr Zhvillimin Rajonal
Ndihma pr zhvillim nga ky Fond - pjes e kornizs Evropiane pr programin e ndihmave
2.11.Fondi pr Bashkpunimin Monetar Evropian
 Ka filluar punn nga 1 qershori i vitit 1973
Detyrat prioritare t ktij fondi ishin qw:
t mundsoj funksionimin e rregullt t zvoglimit gradual t marzhave
intervenimet n valutat e shteteve antare t BEE (para hyrjes n fuqi t valuts s prbashkt
evropiane)
ndihma q t rregulloheshin pagesat mes bankave qendrore
2.12. Europoli (Policia Evropiane)
Korrik 1995 - u nnshkrua marrveshja pr themelimin e Europolit - hyri n fuqi m 1 tetor t vitit
1998
Qllimi:t avansohet lufta ndaj t gjitha formave t kriminalitetit ndrkombtar n hapsirn e UE-
s, lufta kundr terrorizmit, drogs
Me marrveshjen e Amsterdamit Europolit iu caktuan edhe kto detyra:
koordinimi i ndrmjetsimeve n rastet speciale kur jan t prfshira disa shtete antare,
zhvillimi dhe prsosja e njohurive profesionale pr luftn ndaj krimit t organizuar
vendosja e kontakteve n mes t gjykatsve dhe npunsve t specializuar n luftn ndaj krimit t
organizuar.

II. POLITKAT E PRBASHKTA T UE-s

1. POLITIKA E PRBASHKT BUJQSORE (PPB)
PPB- nj ndr detyrat m t vshtira-disa her solli deri te kufiri i shthurrjes
Dallimet e mdha n shprndarjen e fitimit n tregun e prbashkt
Themelimi i PPB-s- i bazuar n krkesat e shteteve antare pr :
sigurimin e kontinuitetit n mbrojtjen e bujqsis
sigurimin e standardit jetsor t prodhuesve bujqsor
mbrojtjen nga konkurrenca e prodhuesve bujqsor m efikas jasht BEE-s
mbrojtjen nga mimet jostabile n tregun botror t produkteve primare
Formimi i BEE-s nuk nwnkuptonte edhe fillimin e funksionimit t politiks s prbashkt
bujqsore, e cila fillioi t funksionoj nga viti 1962.
Arsyet e vones:
bujqsia lmi e ndieshme e ekonomis
dallimet n mes t vendeve antare n efikasitetin e produkteve bujqsore
dallimet n mnyrn e mbrojtjes nga konkurrenca e jashtme
Dy mundsi pr BEE-n:
do vend (edhe pas hyrjes n BEE), t mbaj mekanizmin e vet nacional t prkrahjes financiare
- tregtia me produktet bujqsore objekt i marrveshjeve tregtare bilaterale (vetm nj mundsi
teorike)
pranohet mekanizmi i prbashkt pr drejtimin e politiks bujqsore n nivelin mbinacional
- prkrahja unike financiare e mimit unik
- mbrojtja unike nga konkurrenca e jashtme
Parimet themelore t PPB-s
PPB: nj grumbull rregullash dhe mekanizmash q rregullojn:
prodhimin, shitjen dhe plasimin e prodhimeve bujqsore n UE
Theksi i veant: zhvillimi i vendbanimeve rurale
Rndsia e PPB-s - bartja e sovranitetit nacional n nivel evropian n bujqsi
Pr realizimin e qllimeve t parashtruara parashihet formimimi i Organizatave t Prbashkta t
Tregut, pr drejtimin e :
 rregullave t prbashkta t konkurrencs
koordinimit t obligueshm t organizatave tregtare nacionale
ndikimi i fatkeqsive elementare (thatsirat, vrshimet, smundjet e bagtive)- prodhimi m i
vogl se sa q pritej
N rast t kushteve t volitshme natyrore-prodhimi m i madh se q ishte parapar
Pozita ekonomike e prodhuese bujqsor n vendet e BEE, ashtu si ndodh n t gjitha vendet e
zhvilluara, ishte nn ndikimin e fuqishm t ecuris s krkess pr produkte bujqsore.
Rndsia e bujqsis nga aspekti i pavarsis nacionale pr sigurimin e ushqimi
-prvoja e fituar nga dy luftra botrore:nuk sht e arsyeshme mbshtetja,varsia nga burimet e
jashtme t ushqimit
1960 - me propozimin e Komisionit t BEE-s, Kshilli Ministror miraton parimet themelore
t PPB-s:
hapsira tregtare unike
qarkullimi i lir i produkteve bujqsore
doganat unike
mimet e prbashkta n tregun e brendshm
preferencat n raportet tregtare
shprndarja e barrs financiare rreth PPB-s
Qllimet e PPB-s:
t siguroj produktivitetin e bujqsis n nj nivel t caktuar
-prmes progresit teknik, zhvillimit m racional t prodhimtaris bujqsore, shfrytzimit optimal t
faktorve t prodhimit
t siguroj nivelin e standardit jetsor t popullsis bujqsore
- rritjen e t ardhurave individuale t t punsuarve n bujqsi
t stabilizoj tregun
t siguroj mime t arsyeshme pr konsumatort
Dy sferat e funkcionimit t PPB-s:
politika e mimeve
politika e prmirsimit t strukturs s bujqsis n BEE
Politika e mimeve e bazuar n fiksimin e mimeve n tregun e brendshm t produkteve
bujqsore
pr shumicn e produkteve kryesore sistemi i mimeve ishte i prcaktuar, pr kto mime - do
vjet vendoste Kshilli Ministror
do produkt nn regjimin e PPB - nnkuptonte organizimin prkats t tregut
orientimi n fiksimin e mimit t prbashkt n tr hapsirn e BEE
Njsia llogaritare agrare njsia pr barazimin e mimeve t prbashkta t produkteve bujqsore
mas e prbashkt e vlers pr produkte bujqsore
Njsia llogaritare agrare = vlern e dollarit amerikan
Vlera monetare kompensuese - taksa kufizuese dhe subvencione pr ruajtjen e interesit t disa
pjesmarrsve n procesin e prodhimit, konsumit dhe qarkullimit t produkteve bujqsore n
kuadr t BEE-s
mimet e produkteve bujqsore pr prodhues - t fiksuara n njsi llogaritare agrare t
konvertueshme n valuta nacionale sipas kursit t "gjelbr" devizor
Njsia agrare llogaritare gjer m 1973- e bazuar n $
Kalimi n revalorizimin e saj - mesatarja e disa valutave evropiane
Vlerat monetare kompensuese - instrumente t volitshme pr eliminimin e dobsive n tregtin me
prodhime bujqsore
 Rritja e buxhetit pr 1/4 e shpenzimeve t gjithmbarshme t PPB-s
Ndryshimet dhe reformat pr t mundsuar implementimin e parimeve t Agjends 2000 (kah
mesi i vitit 2003)
u zvogluan ndihmat pr prodhim dukshm
u rritn pagesat direkte pr farmert
kusht pr pagesa:lidhej me respektimi i rregullave pr ambientin, standardet e higjiens dhe
mbrojtjen e fshatrave
UE financon nj numr t konsiderushm t hulumtimve:
hulumtimet pr prodhim t qndrueshm
pr shfrytzimin racional t burimeve natyrore
Si dhe pr studimet mbi smundjet e bimve dhe kafshve
Procesi i zgjerimit t UE-s do t jet sfidues
sjell dyfishimin e fuqis puntore bujqsore dhe toks s punueshme
tregu i prbashkt rritet pr afrsisht 100 milion konsumator
Zgjerimi do tu mundsoj shteteve t reja shfrytzimin m t mir t potencialeve t tyre
bujqsore
plotsimi i parakushteve pr ristrukturimin dhe modernizimin e sektorit t bujqsis
III. POLITIKA E PRBASHKT INDUSTRIALE
1. Evolucioni i politiks industriale
N fillim t funksionimit t BEE-s, politika industriale ishte m tepr nj ide se sa nj program i
definuar
Marrveshja e Roms nuk e parasheh politikn industriale
rregullat dhe dispozita q kan t bjn me sferen e industris:
- shtja e konkurrencs n BEE
- harmonizimi i standardeve teknike
- specializimi
Shkaqet e nj mungese t till:
teza se vendosja e tregut t prbashkt spontanisht do t oj deri te transformimi i industris
n kt mnyr politika industriale do t zhvillohet si nj proces i natyrshm
Dekada e par e ekzistimit t BEE-s
vrehet jointeresimi pr politikn industriale
Strategjia kryesore e Komisionit t BEE-s n sfern e zhvillimit industrial ishte krijimi i tregut
unik mes vendeve antare
Dhjetor 1973- Kshilli i BEE-s miraton Programin Aksional t Politiks Industriale por munguan
rezultatet e realizimit t saj
Kah mesi i viteteve t shtatdhjeta vrehet nj prparimi n:
sfern e tregut t brendshm dhe
sfern e konkurrencs
Pengesat kryesore pr zhvillimin e politiks industriale:
mungesa e forcs politike t Drejtoratit pr punt industriale
ndikimit t pamjaftueshm t Drejtoratit n marrjen e vendimeve industriale n vendet antare
Tendencat themelore n zhvillimin e politiks industriale jan:
formimi i tregut t prbashkt me eliminimin e barrierave teknike dhe tregtare
riorganizimi i industris q ka prjetuar kriz
stimulimi i industris s re

2. Qllimet e politiks industriale

 BEE- t bhet konkurrente me SHBA dhe Japonin
T formoj nj baz unike industriale
E tra kjo ka t bjm me eliminimi i t gjitha barrierave n tregun e brendshm t BEE
Stimulimi i formimit t kompanive evropiane
Modernizimi i industris tradicionale (anijendrtimtaria, industria e letrs, e tekstilit etj)
Realizimi i ktij qllimi, n pajtim me sistemine tregut t hapur, krkon:
shpejtimin e adaptimit t industris n ndryshimet strukturale
nxitjen e zhvillimit t ndrmarrjeve n tr Bashksin- sidomos t NVM-ve
nxitjen e bashkpunimit mes ndrmarrjeve
shfrytzimin sa m t mir t potencialit industrial n politikn e inovacioneve, hulumtimeve dhe
zhvillimit teknologjik
Shtetet antare konsultohen mes veti dhe harmonizojn veprimin
Qllimet e ksaj politike ndryshonin,varsisht se pr cilin vend antar bhej fjal.
1950-1960:politika industriale konsiderohej si instrument pr realizimin e qllimeve
makroekonomike:
Gjermania, Britania e Madhe, Holanda: punsimin e plot
Italia - stabilizimin e investimeve
Gjermania - stabilizimin e mimeve
t gjitha vendet antare - ekuilibrin e bilancit t pagesave
Vendi i par i cili prve qllimeve t prgjithshme formuloi edhe qllimet specifike ishte Franca
themelimi i konglomerateve t mdha nacionale t orientuara n tregun ndrkombtar
Kriza e thell ekonomike dhe joefikasiteti i politiks industriale (vitet e tetdhjeta) solln deri te
nj debat i gjer pr kt politik
N Franc ishin t shprehura tri qndrim:
1. se politika industriale duhet t orientohet n zgjedhjen e kampionve nacional;
2. se politika industriale duhet ta siguroj koncentrimin e prodhimit;
3. se prve asaj gjenerale, duhet t ekzistoj edhe politika industriale specifike, ashtu q dokush q
refuzon masat e politiks specifike s'ka t drejt t marr pjes n politikn industriale globale
Rregullat e BEE-s mbi konkurrencn jan paraqitur n nenet 85 dhe 86 t Marrveshjes s
Roms
ndalohen veprimet t cilat mund t dmtojn tregtin mes shteteve antare apo ta
pengojn/kufizojn
shtetet m t zhvilluara nuk guxojn ta keqprdorin pozitn e tyre n tregun e prbashkt
Politika e konkurrencs rregullon sjelljen e kompanive dhe shteteve n kto sfera:
pengon kompanit q t'i keqprdorin pozitat e tyre dominante
- me eliminimin e barrierave shtetrore tregtare-kompanit mund t bien n sprov
- mund t mirren vesh mes tyre pr ndarjen e tregut
- mund t keqprdorin pozitn e tyre dominante pr t eliminuar konkurrencn
- prparsit q m par i gzonte shteti (taksat importuese)- mund t kalojn n duart e partnerve
privat
- Duhet penguar nj keqprdorim i till i kompanive
strukturat e tregut mbeten konkurrente
- tregu i prbashkt paraqet nxitje t re pr kompanit
Shmangiet nga rregullat e konkurrencs prmes instrumenteve t politiks ekonomike si jan:
subvencionet
premit eksportuese
Qllimi i Marrveshjes s Roms ishte:
 t pengoj mundsin q disa produkte t'i ket vetm tregu nacional i nj shteti antar
q kto produkte t mos shiten me mime m t ulta se produktet e prodhuesve t vendit t
shteteve antare
Neni 86 i Marrveshjes s Roms:
- pengon keqprdorimin e pozits dominante n tregun e prbashkt
- po qe se ekziston rreiku i rregullimit t tregtis mes vendeve antare
Definimi i nocionit t pozits dominante t nj prodhuesi n tregun e prbashkt
po qe se ndonj prodhues/kompani mban nn kontroll 50 % t tregut
Komisioni i BEE-s apo Gjyqi i saj, prcjellin ecurin e pozits s vendeve antare n tregun e
prbashkt, reagojn n rast nevoje
ndihma shtetrore nuk guxon t ndikoj negativisht n ecurit e tregut t prbashkt
Detyrat e Komisionit t BEE-s:
t mos lejoj keqsimin serioz t pozits s industris n ndonj vend-q do t shkaktoj probleme
sociale
t pengoj rregullimin e marrdhnieve t shndosha t konkurrencs
4. Nxitja e krijimit kompanive evropiane
N fillim t funksionimit t saj-BEE vuri theks t posam n krijimin e firmave t mdha
numri i ktyre firmave n industrin e BEE ishte shum me i vogl se sa n SHBA
Ideja pr formimin e firmave t mdha n sfern e industris- m s shumti e prkrahur nga
qeveria franceze
Roli i Komisionit t BEE-s n procesin e nxitjes s formimit t kompanive t mdha evropiane n
industri
Qllimi:
n mnyr direkte t'i nxis firmat e mdha ti eliminojn faktort q kan penguar koncentrimin e
prodhimit dhe qarkullimit
Komisioni i BEE-s ka prqendruar vmendje t posame n sfern e tatimeve dhe t ligjeve t
kompanive:
- t sigurohen kushtet e neutralitetit
Qndrimi i Komisionit: sistemi i tatimit n vlern e shtuar ndikon neutralisht n madhsin e
firms
- as nuk e nxit, as nuk e pengon koncentrimin e prodhimit dhe qarkullimit
Sfera e dyt e Komisionit: nxitja e marrveshjeve integruese ndrkombtare (Mergers)
- proes i bashkimit t firmave t ndryshme n nj firm t vetme, me nj emr t ri
pengesat fiskale pr realizimin e ktij synimi:
- obligimi i pagimit t tatimit likuidues n diferencn mes vlers s kontabilitetit dhe vlers reale t
prons s kompanis
- kompania e re themelohet dhe regjistrohet
- tatimi i madh rrit shpenzimet e bashkimit t kompanive t disa vendeve antare
- destimulohet integrimi ndrkombtar i subjekteve ekonomike t vendeve antare
pengesat juridike
- dispozitat ligjore t disa vendeve antare q nuk u lejonin kompanive t vendit t bashkohen me
kompanit e huaja
1970 - BEE propozon q pos ligjeve nacionale mbi kompanit t miratohen edhe ligjet e
kompanive n nivel t BEE-s
Qllimi: t mundsohen marrveshjet ndrkombtare integruese
Konkurrenca jasht BEE-s detyron prodhuesit evropian t orientohen kah nj strategji e re
racionalizimi i programeve prodhuese
ndarja m e madhe e mjeteve pr hulumtime dhe zhvillim
 Shkaqet e dshtimit t bashkpunimit mes kompanive evropiane (vitet e shtatdhjeta):
tendencat integruese nacionale synonin krijimin e monopoleve nacionale
monopoli nacional shpie drejt shkatrrimit t bashkpunimit evropian:
- Dunlop-Pirelli (marrveshje integruese e formuar m 1971, e ndrprer m 1981)
formulimin e rregullave t prbashkta lidhur me veprimtarin e organizatave q lshojn
certifikata t ndryshme
n marrveshjet mbi konsultimet e mhershme n nivel t Bashksis, po qe se masat
nacionale/propozimet pr masa t reja mund t rregullojn veprimin e tregut t brendshm
n zgjerimin e kompetencave t Bashksis pr definimin e karakteristikave teknike
evropiane/standardeve nacionale n sferat me interes shoqror
- shndetsia
- sigurimi
- mbrojtja e puntorve n vendin e puns
- ruajtja e ambientit t njeriut
n prkrahjen e zhvillimit industrial,forcimi i shpejt i kapaciteteve t nevojshme pr aplikimin e
standardeve t prbashkta evropiane
Vendosja e tregut t prbashkt-eliminimi i barrierave teknike n kmbimin e mallit mes vendeve
antare
Komisioni inicon themelimin e organizatave t specializuara pr prgatitjen e propozimet pr
harmonizimin teknik dhe standardizimin:
- CEN/CENELEC
- Zyra Evropiane pr Patent
Detyrat:
prgatitja e propozimet pr harmonizimin teknik dhe standardizimin
bashkpunimi me organizatat ndrkombtare
Problematika e eliminimit t barrierave nga aspekti i ndrmarrjeve:
prodhuesi merr mbi vete prgjegjsin pr kualitetin e prodhimit: - pr cilsin teknike
- aspektin e plotsimit t krkesave pr mbrojtjen e konsumatorve
- ruajtjen e ambientit njerzor
Keqprdorimi i standardeve teknike:
refuzimi t bhet servisimi i aparateve-po qe se jan bler n ndonj vend tjetr
disa produkte industriale- mund t jen dy her m t shtrenjta n njrin se sa n vendin tjetr
antar t BEE-s
Shkaku: qeverit nacionale praktikojn barrierat jodoganore q i sigurojn prodhuesit t vendit
pozitn dominante
Sigurimi i mjeteve pr intervenimet aktive rajonale- formimi i mekanizmit t posam- Fondet
strukturale
Rajonet q duhet ndihmuar me mjetet e Fondeve strukturale:
Rajonet q kan ngecje n zhvillim
Greqia, Portugalia, Italia Jugore (Sicilia dhe Sardinja) Korzika, pjesa drmuese e Spanjs
Territoret industriale q shnojn rnie n zhvillim
rajonet kufitare, pjes rajonale q plotsojn kto kriteriume:
- norma mesatare e papunsis gjat tri viteve t fundit duhet t jet mbi mesataren e BEE-s
- pjesmarrja n prqindje e t punsuarve n industri-e njjt apo m e madhe nga mesatarja e BEE
pr do vit (duke filluar nga viti 1975)
- rnia e punsimit n industri n krahasim me vitinreferent
Territoret fshatare
niveli i lart i t punsuarve n bujqsi
 niveli i ult i t ardhurave nga bujqsia
niveli i ult i zhvillimit shoqror-ekonomik
5. INDIKATORT MAKROEKONOMIK T UE-s
Bruto Produkti i Brendshm (GDP)
Prodhimi i prgjithshm i prodhuar n nj vend brenda vitit
Treguesi kryesor i potencialit t tregut
Fuqia blerse e konsumatorve = GDP/nr i banorve
Fuqia blerse dhe luhatjet e valuts s vendit
Niveli i standardit t jetess
Fuqia blerse-sasia e mallrave,shrbimeve q nj njsi valutore do t blej n vendet tjera
Konsumi
Numri i popullsis-tregues i madhsis s tregut t atij vendi
Tregues i krkess s mundshme
Korrelacioni i konsumit t numrit t produkteve dhe numrit t banorve
Analiza e popullsis s nj vendi:
- numri i popullsis
- norma e shtimit t saj
- struktura e popullsis sipas grup moshave
-dendsia e banimit
-shkalla e urbanizimit
Pjesmarrja e t ardhurave q shpenzohen pr produkte dhe
shrbime ekzistenciale indikator i shkalls zhvillimore t nj vendi
Mallrat e domosdoshme dhe mallrat luksoze
Diferencat n strukturn e konsumit sipas vendeve- Ligji i Engelit
Investimet publike
Gjendja dhe kualiteti i sistemeve t ndryshme t infrastrukturs s komunikacionit: rrugor,
hekurudhor, ujor, ajror
Gjendja, kualiteti dhe mimi furnizues me energji lektrike
Gjendja, kualiteti dhe mimi furnizues me uj, vemas me ujin teknologjik
Gjendja, kualiteti dhe mimi i shrbimeve t PTT-s
Inflacioni
Rnia e aftsis blerse t konsumatorve
Shkalla e papunsis
Bilanci tregtar
Eksporti / Importi
5.1.Indikatort makroekonomik n vendet e zhvilluara
SHBA
Rnia e rritjes ekonomike 2005/2004 pr 0.7%
rritja e mimeve t nafts
ngritjet e normave t kamats n afat t shkurtr
ndikimet negative t uraganit
Deficiti n llogarit rrjedhse vlersohet n 6.1% t GDP-s
Inflacioni sht rritur n 3.1% (n vitin paraprak 2.7%)
Shkalla e papunsis bie n 5.2%
Pritet q rritja ekonomike n t ardhmen t mbetet mjaft stabile
UNIONI EVROPIAN
Shkalla e rritjes ekonomike m 2005 ishte 1.6%
 Problemi kryesor i Evrops: shum kursime e pak investime (N.Walter-Deutche Bank Research)
Eksporti shenon rritje m t shpejt n gjysmn e dyt t 2005
Inflacioni- akoma i ult
Shkalla e papunsis arrin n 9.0 %
Pritet nj rritje e aktiviteteve ekonomike
Indikatort kryesor makroekonomik t UE (25 )
Krahasimi i indikatorve makroekonomik

IV. TREGU UNIK FINANCIAR DHE SISTEMI MONETAR EVROPIAN

Procesi i shndrrimit t "tregut t prbashkt Evropian" n "tregun unikdhe integrimi i tregut
financiar
Pa treg unik financiar - nuk mund t ket as hapsir unike financiare
Shkaku kryesor pr ngecjen e integrimi n sfern financiare
- rndsia e sistemit financiar
- lnia pas dore e autonomis n sfern financiare
Ecurit n ekonomin botrore dhe ndikimi n rrjedhn e liberalizimit t sektorit financiar.
Kriza e dollarit, e nafts dhe kthimi kah kontrolli i qarkullimit t kapitalit
- humbja e besimit n dollarin amerikan
- abrogimi i konvertibilitetit t dollarit n ari n SHBA (1971)
- vrshimi i Evrops Perndimore me dollar spekulativ
- antart e BEE-s reagojn me vendosjen e "kursit t prbashkt rrshqits" t valutave t tyre
ndaj dollarit
rregullimet e shkaktuara nga kriza e nafts - shtyjn vendet antare t'i kthehen kontrollit devizor
Marrveshja e Roms - vendosja e themeleve t tregut unik financiar
krijimi i kushteve juridike dhe politike pr integrimin e tregjeve nacionale financiare n tregun
unik financiar
Shkaqet kryesore q ndikuan n kt dukuri jan:
goditjet me politikn e dollarit
nevoja pr t'u mbrojtur nga ndikimet e jashtme
nga rregullimet n ekonomin botrore
nga konkurrenca e SHBA dhe Japonis
Ekspanzion i lart i tregjeve financiare ndrkombtare gjat viteve 1980
Ndryshimi i strukturs s tregut ndrkombtar financiar
paraqitja e instrumenteve t reja financiare (currency, swap, interest rate swap,etj)
shpejtohet qarkullimi n tregun e paras dhe kapitalit
Teknologjia e re lidh tregjet nacionale n nj treg botror financiar
BEE rrezikohet t mbetet jasht procesit t internacionalizimit t kapitalit dhe modernizimit t
sistemit financia
projekti mbi formimin e "tregut unik financiar - nj qendr financiare e hapur dhe efikase
1. PRMBAJTJA E TREGUT UNIK FINANCIAR
Tregu unik financiar prfshin tri lirit kryesore:
liria e qarkullimit t kapitalit
liria e shrbimeve
liria e hapjes s ndrmarrjeve t vogla
Lidhshmria e ngusht mes tyre:
qarkullimi i lir i kapitalit - kusht i domosdoshm pr nj treg t integruar financiar
 shrbimet financiare mund t realizohen plotsisht vetm po qe se ekziston "liria e hapjes s
ndrmarrjeve t vogla"
Liria e qarkullimit t kapitalit
do t thot bartja e vlers nga nj shtet antar n shtetin tjetr
Liria e shrbimeve
paraqet shrbimet e kryera me kompenzim, nga ana e ndrmarrjeve apo individve nga nj shtet
antar n shtetin tjetr
Dhnia e shrbimeve financiare nuk sht ngusht e lidhur me qarkullimin e kapitalit
- shrbimi i kryer prmes kartels kreditore
Shrbimet financiare kan pr funksion:
Mundsojn apo lehtsojn pagesat- pa marr parasysh se pr far transaksioni sht fjala:
- pr qarkullimin e kapitalit,apo
- pagesat vijuese
Bjn ndrmjetsimin rreth punve t huazimit apo t berzs
Shrbimet financiare:
- shrbimet bankiere
- qarkullimi i letrave me vler
- sigurimi
Qarkullimi i kapitalit bn pjes n dy kategori:
- n "qarkullimin e kapitalit
- n "shrbimet financiare"
Liria e hapjes s ndrmarrjeve t vogla
kryerja e veprimtaris n shtetin antar nga i cili nuk sht themeluesi i ndrmarrjes s vogl
shtetasi i nj vendi antar:
- mund t hap ndrmarrjen e vogl
- mund t themeloj ndrmarrje t posame n shtetin tjetr antar, me kushte identike, t cilat
vlejn pr shtetasit e atij vendi
Realizimi i "tri lirive - "tregut unik financiar evropian:
- rezidentt e t gjitha vendeve antare mund t zgjedhin se n cilin vend n kuadr t BEE-s
dshirojn t'i investojn mjetet e tyre, t hapin llogari, t marrin hua
Nj treg i till financiar - do t ishte m atraktiv pr derdhjen e kapitalit nga mbar bota
2. SISTEMI MONETAR EVROPIAN
Formimi i unionit monetar- nuk sht prmendur n Marrveshjen e Roms
Integrimi nuk mund t realizohet pa ecurin paralele t procesit t integrimit monetar
Ballafaqimi i shteteve antare me rregullimet e shpeshta monetare
- ndikimi i rregullimeve monetare n bashkpunimin ekonomik mes shteteve antare
Formimi i unionit doganor dhe vendosja e politiks s prbashkt bujqsore (PPB-s)
Paraqitja e nevojs pr forcimin e bashkpunimit n sfern e marrdhnieve monetare
1970- Arrihet marrveshja pr formimin e unionit t vrtet monetar
Unioni monetar duhej t realizohej deri m 1980
N BEE mbisundonte mendimi:
- se unioni monetar do ta shpejtoj integrimin ekonomik mes vendeve antare
- kshtu do t kontribuohej n formimin e unionit ekonomik
Zgjerimi i BEE-s dhe thellimi i krizs monetare ndrkombtare
reflektimi i krizs monetare n shtyerjen e vendosjes s unionit monetar pr nj periudh tjetr
Ideja pr formimin e unionit monetar pr nj afat t shkurtr - u tregua joreale
Orientimi drejt programit t bashkpunimit monetar: Sistemit Monetar Evropian (SME)
 hapi i par drejt realizimit t unionit monetar
ka dshmon pamundsia e realizimit t unionit monetar n kohn e parapar?
se ende nuk ishin pjekur kushtet q sovraniteti nacional n sfern e politiks monetare, t bartet n
organet e prbashkta t BEE
dilema e vendit antar rreth shtjes se a do t ket m shum humbje nga integrimi ekonomik
2.1. Formimi dhe zhvillimi i SME-s
Konferenca e Hags (1969)
parashihet mundsia e formimit t unionit ekonomik dhe monetar deri n fund t viteve t
shtatdhjeta
plani i realizimit t ktij unioni u parapa t jet i ndar n faza
Faza e I duhej t realizohej (1.1.1971-31.12.1972)
Detyrat kryesore t Fazs s I-r :
konsultimet paraprake mbi masat e politiks ekonomike
standardizimi fiskal dhe harmonizimi i tatimeve
harmonizimi i buxheteve nacionale
vendosja e procedurs pr rregullimin e marrdhnieve mes organeve t BEE-s
eliminimi i kufizimeve t tjera devizore dhe i barrierave n qarkullimin e kapitalit
standardizimi i instrumenteve t politiks monetare, me rolin aktiv t Komitetit t Guvernatorve
t Bankave Qendrore
"Raporti i Vernerit
- Ky dokument flet pr domosdoshmria e unionit ekonomik dhe monetar
realizimi gradual-n form t qarkullimit plotsisht t lir t fuqis puntore, mallit, shrbimeve
dhe kapitalit
- pa kufizimin e konkurrencs dhe pa jobalansimet strukturale dhe rajonale
N sfern e politiks monetare sht:
planfikimi i formimit t nj mekanizmi unik monetar n kuadr t sistemit ndrkombtar
q do t bazohej n konvertibilitetin e plot t valutave
Eliminimi i fluktuimit t kurseve devizore
Krijimi i kushteve pr aplikimin e njsis s prbashkt monetare
Organizimi i Bankave Qendrore n nivel t BEE-s
Kompetencat:
- politika monetare dhe kreditore
- politika monetare ndaj vendeve jasht Unionit
- politika n tregun e prbashkt t kapitalit,qarkullimi i kapitalit
politika buxhetore dhe tatimore,si dhe
- masat rajonale pr zhvillimin e balansuar t Unionit
Miratimi i Raportit t Vernerit- nn ndikimin e dy koncepcioneve mbi udhheqjen e politiks s
prbashkt monetare
koncepcioni i "monetaristve" t cilt shrehnin interesat e Francs
- insistimi n prcaktimin e kurseve fikse devizore n kuadr t BEE-s
- kontrolli rigoroz i qarkullimit t kapitalit
Qndrimi i monetaristve:
- koordinimi dhe harmonizimi i politiks ekonomike t vendeve antare- duhet t aplikohet vetm
n fazat e mtejme t integrimit
koncepcioni i prfaqsuar nga "ekonomistt
- shprehje e interesit t Gjermanis
- preferohet qarkullimi krejtsisht i lir i kapitalit
 - koordinimi i politiks ekonomike t vendeve antare
Qndrimi i ekonomistve:
-vetm n kt mnyr do t krijoheshin kushtet pr vendosjen e kurseve fikse devizore
Raporti i Vernerit - prpjekje drejt intensifikimit t integrimit monetar n kuadr t BEE-s
Qllimi: n nj periudh t ardhme - t arrihet unioni monetar
Aktualizimi i integrimit monetar - pr shkak t krizs s sistemit monetar ndrkombtar
Prkrahja e procesit t integrimit monetar me qllim t vendosjes s reforms s sistemit monetar
ndrkombtar
-integrimi monetar - mjet pr arritjen e unitetit politik n BEE
Faza e par e bashkpunimit monetar 1972
valutat e vendeve antare mund t kmbeheshin me devijime prej +- 2,25%
kmbimi i valutave kryesisht ishte i lidhur pr dollarin
u formua Fondi Evropian pr Kooperimin Monetar (EMCF)
- embrioni i Banks Qendrore Evropiane
- detyra: rregullimi i mekanizmit valutor dhe aranzhmanet kreditore
Vendet antare pajtohen se pr valutn e prbashkt mund t flitet vetm pasi t prfundoj
procesi i vendosjes s UME
Arrihet marrveshja pr veprim n kushtet jostabile t marrveshjeve ndrkombtare monetare
vendosja e aranzhmaneve q vendeve antare t BEE-s do t'i mundsoj:
- koordinimin e politiks ekonomike
- fiksimin e kurseve t tyre devizore deri n kufijt e lejuar nga ana e FMN-s
Ky aranzhman monetar krijoi hapsirn pr aplikimin e skems valutore t BEE-s
braktisja e Britanis s Madhe, Italis (1973), Francs (1974)
Nevoja pr nxitjet reja n sfern e bashkpunimit monetar
domosdoshmria e marrjes parasysh t dallimeve strukturale dhe rajonale mes vendeve antare
Firenc 1977- ringjallje e koncepcionit t unionit monetar mes vendeve antare (Roy Jenkins)
propozohen masa t reja pr forcimin e koordinimit afatshkurtr t politiks ekonomike mes
vendeve antare
pr prsosjen e tregut t prbashkt
Qllimi: arritja e stabilitetit monetar n Evrop
Argumente ekonomike pr prtrirjen e ides mbi forcimin e bashkpunimit monetar n kuadr t
BEE-s:
Politika e prbashkt monetare - kushti themelor pr zgjidhjen e problemeve kryesore ekonomike
zvoglimi i dallimeve strukturale rajonale
ndihma rajoneve m pak t zhvilluara n disa vende antare
Propozohet Deklarata pr formimin e Sistemit Monetar Evropian (6 -7 korrik 1978- Bremen)
Miratimi i Deklarats nga Kshilli Ministror (15.12.1978,Bruksel)
2.2. Qllimet dhe mekanizmat e SME-s
SME sht paramenduar si element fundamental i strategjis s orientuar drejt zhvillimit
ekonomik kontinuel dhe stabil
Sigurimi i punsimit t plot, harmonizimi i standardit jetsor
Zvoglim i dispariteteve rajonale n kuadr t BEE-s
Nxitje e procesit t integrimit evropian me ndikim n stabilizimin e marrdhnieve
ndrkombtare ekonomike dhe monetare

Qllimi kryesor i SME-s ishte:

vendosja e bashkpunimit m t ngusht monetar mes vendeve antare
 valuta e prbashkt dhe udhheqja e prbashkt monetare
shpejtimi i ecuris drejt unionit monetar dhe zons s stabilitetit monetar n Evrop
SME sht shprehje e prpjekjeve t prbashkta pr tejkalimin e kufizimeve
nevoj e vendeve antare pr nj kurs stabil devizor dhe harmonizimin e politiks monetare
Shndrrimi i Fondit Evropian pr Kooperim Monetar - n Fondin Monetar Evropian
Prdorimi i njsis valutore evropiane (ECU)
miratohet m 17 shkurt 1986 n Luksemburg
Motivet e formimit t SME-s jan:
Vendosja e kurseve devizore fleksibile shkaktoi pasiguri dhe mosknaqsi t prgjithshme
Kurset devizore karakterizoheshin me fluktuime t teprta
Subjektet ekonomike humbn besimin n stabilitetin monetar
- efekte negative n investime
Jostabiliteti i theksuar i dollarit amerikan
- konvertimi masovik i dollarit n markn gjermane
- marka gjermane i ekspozohet presioneve t forta pr revalvim, e valutat tjera - pr devalvim
lvizjet e tilla- t papranueshme pr Gjemanin
- krcnohet zvoglimi i eksportit dhe profitit
Gjermania e motivuar pr forcimin e bashkpunimit monetar evropian
- ofrimi i mundsis reale pr ndarjen e presionit artificial n markn gjermane me valutat e vendeve tjera
evropiane
SME u vendos m 13.3.1979
- me prjashtim t Britanis s Madhe, Norvegjis
- Greqia - nuk u pranua menjher n SME
Karakteristikat kryesore t mekanizmit t SME-s:
form e bashkpunimit monetar
isht, si nj aranzhman monetar mes vendeve evropiane
Parakushtet esenciale pr integrimin e mtejm ekonomik mes vendeve t BEE-s:
Krijimi i zons s stabilitetit n Evrop duhet bazuar n shpenzime dhe mime fikse
zhvillimi ekonomik, zvoglimi i dallimeve n shkalln e zhvillimit
Shkurt 1986 - vendet antare vendosn q t realizojn tregun e brendshm t prbashkt deri m
1992
eliminimi i plot i barierave n qarkullimin e mallit, shrbimeve, kapitalit dhe fuqis puntore
- nj hap prpara n zvhillimin e integrimit - n drejtim t ndrtimit t unionit ekonomik
Prsosja e mtejme e SME-s
shndrrimin e tij n Union Monetar-pjes e pandar dhe e paevitueshme e Unionit Ekonomik
Humbja e sovranitetit nacional monetar
- mundsis q politika monetare t shfrytzohet si instrument i politiks ekonomike nacionale
- me krijimin e UME-s, pushtetet nacionale humbin nj pjes t mundsive q t udhheqin
politikn nacionale ekonomike
- pushtetet nacionale humbin instrumentin kryesor pr kontrollin e krkess
Politikn e UME-s do ta zbatoj SEBQ
- do t ndryshonte edhe mekanizmi i koordinimit ndrkombtar t politikave monetare dhe devizore
Prparsit e SME-s:
me aplikimin e valuts unike BEE avancon statusin e saj n tregun ndrkombtar financiar dhe n
marrdhniet monetare ndrkombtare
valuta e BEE-s - njra nga tri valutat m atraktive n bot
kontributi n pavarsimin monetar t vendeve evropiane
 - kursi i valutave evropiane ndaj dollarit
Dobsit e SME-s jan:
nuk arriti t'i mbledh t gjitha valutat e vendeve antare
nuk ishte trheqs pr vendet tjera antare q ishin jasht SME
3. UNIONI MONETAR EVROPIAN (UME)
Procesi i formimit t UME- fillon nga viti 1979 me formimin e SME
Shtetet antare shpejtojn procesin e ndrtimit t "tregut unik"
krahas "tregut unik" krijimi i unionit ekonomik monetar dhe politik
BEE- t shndrrohet n nj Union Evropian me t gjitha atributet ekonomike, politike dhe
ushtarake t nj superfuqie
3.1. Unioni Ekonimik si parakusht i Unionit Monetar
Elemente themelore t Unionit Ekonomik jan:
tregu unik i mallrave, shrbimeve, kapitalit dhe fuqis puntore
politika e konkurrencs dhe masat tjera pr sigurimin e funksionimit normal t mekanizmave t
tregut
politika e prbashkt ndaj ndryshimeve strukturale
harmonizimi i shkalls s zhvillimit n kuadr t BEE-s
koordinimi i politiks makroekonomike (rregullat e politiks buxhetore)
3.1.1 Prmbajtja e Unionit Monetar Evropian (UME)
Unioni monetar nnkupton:
valutn unike
bankn qendrore dhe politikn monetare unike
krahas unionit ekonomik - edhe ate politik
Procesi i ndrtimit t UME-heqje dor nga sovraniteti monetar e pjesrisht edhe nga ai politik
Domosdoshmria e prmbajtjes s parimeve:
ndrtimit t unionit monetar duhet ti paraprij unioni ekonomik
gjat aprovimit t vendimeve vlen parimi i subsidiaritetit,kjo d.m.th. se:
- n organet e BEE-s barten vetm punt t cilat m mir kryhen n kuadr t BEE-s, se sa n
instanca m t ulta (kombtare, rajonale apo lokale)
- vendimet duhet marr n nj nivel sa m t afrt me qytetart
- gjithnj duhet verifikuar nse nj veprim i prbashkt sht i arsyeshm duke pasur parasysh
mundsit kombtare, rajonale apo lokale t veprimit
Vendosja e UME-s dhe Sistemi Evropian i Bankave Qendror
- roli kryesor pr qeverisje n sfern monetare t BEE-s
Detyrat kryesore:
qeverisja n sfern monetare
ruajtja e stabilitetit t mimeve
vendosja dhe shfrytzimi i instrumenteve t politiks monetare
Kushtet e domosdoshme pr aplikimin e valuts unike:
stabiliteti i mimeve - shkalla e inflacionit jo m shum se 1,5% t mesatares s 3 vendeve antare
me shkall m t ult t inflacionit
norma e kamats - normat afatgjata t kamats-m s shumti 2% mbi mesataren e normave t
kamats s 3 vendeve antare me norm m t ult kamatore
deficiti i buxhetit - deficiti i buxhetit nacional nuk mund t jet mbi 3% t bruto produktit
shoqror
borxhi publik - borxhet publike t gjithmbarshme- t mos kalojn 60% t bruto produktit njvjear
t vendit;
 stabiliteti i paras - valuta nacionale t mos jet e devalvuar n 2 vitet e fundit
- divergjencat eventuale t kursit t saj- n suaza plus - minus 2,25%
Kriteriumet e konvergjencs dhe Marrveshja e Mastrihtit
lejohet mundsia diskrete e t drejts s vendeve antare q ti vlersojn kushtet pr inkuadrimin
n valutn unike
antare e UME-s mund t bhej edhe vendi antar q nuk i plotsonte nj ose dy kushte
nse ai vend kishte realizuar prparim t dukshm drejt plotsimit t tyre
3.1.2. Etapat e vendosjes s Unionit Monetar Evropian
Vendosja e UME-s: n mnyr graduale
Arsyet:
procesi i formimit t unionit monetar - kufizimi i sovranitetit monetar dhe atij politik
adaptimi psikologjik, politik dhe ekonomik
Etapat e realizimin t Unionit Monetar dhe Ekonomik:
Etapa e par (1990- 1993)
Etapa e dyt (1994-1999)
Etapa e tret (pas vitit 1999)
V. UNIONI EVROPIAN- HAP I RI N NDRTIMIN E MTEJM T ARKITEKTURS S
BEE-s
Marrveshja mbi Unionin Evropian sht nnshkruar n Mastricht (Holand) m 7.2.1992
Vendet nnshkruese: Gjermania, Franca, Britania e Madhe, Italia, Belgjika, Holanda,
Luksemburgu, Danimarka, Irlanda, Spanja, Portugalia dhe Greqia
Kjo marrveshje ndryshoi dhe plotsoi Marrveshjen pr themelimin e tri Bashksive Evropiane:
pr elik dhe Thngjill, Energji Atomike dhe Bashksis Ekonomike
Revizioni m radikal q sht br n Marrveshjen mbi themelimin e Bashksis Ekonomike
Evropiane
Prmban elemente t reja n bashkpunimin mes vendeve antare n shum sfera
Hapi i par pr t qen pjes e Unionit sht pranimi i konceptit dhe mekanizmit t tregut unik
evropian
tregu unik funksionon si nj treg i brendshm i vendeve antare
UE - nj nga potencialet m t mdha tregtare n bot
- pjesmarrja n tregtin botrore: 20 %
N vitin 2002 pesmbdhjetsha evropiane - m se 370 milion banor
Siprfaqja prej 3.25 milion kilometra katror
UE - nj treg me fuqi t madhe blerse
Bruto produkti i brendshm (GDP) n vler prej 8.145,5 miliard dollar
- 25,9 % t vlers s prgjithshme t GDP-s botrore
Struktura e tregtis botrore m 2002
1. ETAPAT THEMELORE N ZHVILLIMIN E GJERTANISHM T UE-s
Marrveshja e Parisit (18 prill,1951)- formimi i Bashksis Evropiane pr elik dhe thngjill
Marrveshja e Roms (25 mars 1957) themelimi i BEE-s dhe Bashksis Evropiane pr Energji
Atomike (EURO-ATOM)
Miratimi i Aktit Unik Evropian (3 dhjetor 1985 dhe hyrja n fuqi m 1 korrik 1987)
ndrrimi i par rrnjsor i Marrveshjes s Roms
parashikimi i krijimit t "tregut t brendshm" (m s largu deri m 31 dhjetor 1992)
Ndryshimet n Aktin Unik Evropian
bhet thjeshtsimi dhe harmonizimi i ligjshmrive
 - aplikimi i nj qasjeje t re t harmonizimit me qllim t realizimit t unionit ekonomik dhe atij
monetar
miratohet parimi i shumics kualifikuese pr marrjen e vendimeve q jan me rndsi pr krijimin
e tregut unik evropian
Parlamenti Evropian fiton autorizime t reja n sfern e aktiviteteve legjislative
- Parlamentit i bartet autorizimi pr marrjen e t gjitha vendimeve t rndsishme pr formimin e
Unionit Ekonomik dhe Monetar
Ndrmirren aksione t ndryshme n procesin e formimit t unionit ekonomik dhe monetar me
qllim t:
- konsolidimit t bazs shkencore dhe teknologjike
- harmonizimit t ligjshmrive pr sigurim dhe shndetsi
- ruajtjes s ambientit jetsor
Dinamika e krijimit t "tregut t brendshm" sjell deri te propozimi pr vazhdimin e mtejm t
integrimit
Qllimi: realizimi i plot i Unionit Ekonomik dhe Monetar
Zhdukja e komunizmit dhe e ndarjes n blloqe t Evrops- nxitje
pr krijimin e "Unionit politik
1.1. Etapat e themelimit t Unionit Ekonomik dhe Monetar
Etapa e I-r
Vmendje e posame - Fondit pr adaptime strukturale
Stimulimi i zhvillimit rajonal dhe eliminimin e dallimeve ekzistuese
Kalimi prej sistemit t konvergjencave n sistemin e koordinimit t politikave ekonomike:
marrveshjet reciproke mbi metodat, masat dhe instrumentet e politiks makroekonomike t
vendeve t ndryshme
mbikqyrja multilaterale e politiks ekonomike dhe realizimi i saj
Procesi i gjat dhe i vshtir i ratifikimit
referendumi i prsritur n Danimark dhe Franc
Hyn n fuqi Marrveshja mbi Unionin Evropian(1 nntor 1993)
Fundi i etaps s par t zhvillimit t Unionit Evropian
Arritjet: liberalizimi i plot i qarkullimit t kapitalit n BEE

Etapa e II-t (1.1.1994)

Tri drejtimet themelore:
prcaktimi i qllimeve buxhetore, monetare dhe fiskale
themelimi i mekanizmit evropian t bankave qendrore
Bashksia tejkalon rolin e koordinatorit t thjesht n prcaktimin e politiks s prgjithshme
monetare
Forcimi i institucioneve ekzistuese monetare
Themelimi i Institutit Monetar Evropian (1.1.1994, Frankfurt)
- paraardhse e Banks Qendrore Evropiane ( Sistemit t Bankave Qendrore t UE-s)
Antaret e Institutit: Bankat Qendrore Nacionale (BQN)
Detyrat themelore t Institutit:
forcimi i bashkpunimit n mes t BQN-ve
forcimi i harmonizimin t politiks monetare t shteteve antare
sigurimi i stabilitetit t mimeve
mbikqyrja e funksionimit t Sistemit Monetar Evropian
 marja mbi vete e funksioneve q ishin nn kompetencn e Fondit Evropian pr Bashkpunimin
Monetar
lehtsimi i prdorimit t ECU-t
prgatitja e instrumenteve dhe procedurs pr zbatimin e politiks unike monetare
Instituti t pushoj s ekzistuari - pas fillimit t funksionimit t Banks Qendrore Evropiane
Emetimi i banknotave- Banka Qendrore Evropiane
Kapitali themelues i BQE u vendos t jet 5 miliard ECU
Obligimi i vendeve antare pr ti siguruar BQE-s rezervat devizore n vler prej 50 miliard
ECU
Operacionet devizore t Bankave Qendrore Nacionale - do ti nnshtroheshin lejes s BQE-s
- sigurimi i harmonizimit t tyre me politikn monetare t UE-s
Shprndarja e t hyrave monetare t BQE-s
20% - fondit rezerv
80% aksionarve - Bankave Qendrore Nacionale
- proporcionalisht me pjesmarrjen e aksioneve
Qllimi i aksioneve n sfern ekonomike n kt faz:
forcimi i politiks s zhvillimit rajonal dhe ndryshimeve strukturale
forcimi i bashkpunimit n planin global makroekonomik
N sfern monetare:
formimi i Sistemit Evropian t Bankave Qendrore
krijimi i nj politike monetare t prbashkt
N fazn kalimtare Kshilli i Guvernatorve autorizohet pr koordinimin e politiks monetare
Hyrja definitive n UM me valutn unike (ECU) dhe me nj BQ
- do t varet nga plotsimi i kriteriumeve t konvergjencs
Analiza e UNCTAD-it m 1994:
kah fundi i vitit 1992 vetm dy shtete (Franca dhe Luksemburgu) plotsonin dy kushte (deficiti i
buxhetit dhe borxhi publik)
Italia, Belgjika, Holanda, Portugalia dhe Greqia- nuk plotsonin asnjrin nga kto kushte
Gjermania, Britania e Madhe dhe Spanja- kishin deficit t buxhetit
Danimarka dhe Irlanda- pjesmarrja e borxhit publik n produktin shoqror mbi kriteriumet e
parapara
Tri opcionet pr zgjidhjen e ktij problemi:
shtyrja e konstituimit t Unionit Monetar
modifikimi i kriteriumeve t konvergjencs
inkuadrimi n Union - edhepse nuk plotsohen kriteriumet fiskale, por q n vitet e fundit i
afrohen ktyre kriteriumeve
Etapa e III-t
Nnkupton vendosjen e politiks unike monetare dhe pushtetit qendror monetar
SEBQ udhheq me valutn unike
- Banka Qendrore Evropiane (European Central Bank) dhe
- Bankat Qendrore t vendeve antare t BEE-s
Detyra kryesore e BQE dhe SEBQ:
ruajtja e stabilitetit t mimeve
formulimi i politiks s prbashkt monetare dhe realizimi i saj ruajtja dhe udhheqja e rezervave
devizore t vendeve antare

2. PRMBAJTJA THEMELORE E MARRVESHJES S MASTRIHTIT

 Pjest kryesore t Marrveshjes s Mastrihtit jan:
1) Dispozitat e prbashkta t Marrveshjes
2) Dispozitat q kan t bjn me ndryshimet e Marrveshjes pr themelimin e Bashksis Ekonomike
Evropiane me qllim t formimit t Unionit Evropian
3) Dispozitat q kan t bjn me ndryshimet e Marrveshjes mbi themelimin e Bashksis Evropiane pr
Thngjill dhe elik
4) Dispozitat q kan t bjn me ndryshimet e Marrveshjes mbi themelimin e Bashksis Evropiane pr
Energji Atomike
5) Dispozitat q kan t bjn me politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris
6) Dispozitat mbi bashkpunimin n sfern e jurispodencs dhe t brendshme
7) Dispozitat prfundimtare

Tri shtyllat" e bashkpunimit t prfshira n Marrveshjen mbi Unionin Evropian jan:

1. Tri Bashksit Evropiane
2. Bashkpunimi n politikn e jashtme t prbashkt dhe t siguris
3. Bashkpunimi n sfern e jurispodencs dhe punve t brendshme t vendeve antare
Politika sociale - lnd e nj protokolli t veant
vendet nnshkruese duhet ti prkrahin dhe plotsojn aktivitetet e tyre n drejtim t :
- prmirsimit t kushteve t puns s puntorve
- informimit dhe konsultimeve me puntort
- shtjeve t tjera me rndsi nga sfera e interesit t puntorve
Rndsia e Marrveshjes s Mastrihtit:
zhvilloi mekanizmin e tregut t brendshm unik
funksionimi i tregu unik si nj treg i brendshm i vendeve antare
- tregu i mallrave, shrbimeve, puns dhe kapitalit
5. QLLIMET THEMELORE T UNIONIT EVROPIAN
Qllimet themelore t UE-s jan:
nxitja e zhvillimit ekonomik dhe shoqror
krijimi i nj hapsire pa kufij t brendshm
forcimi i kohezionit ekonomik dhe shoqror
vendosja e Unionit Ekonomik dhe Monetar me valutn unike
udhheqja e politiks s prbashkt me jasht dhe t siguris
- politika e prbashkt e mbrojtjes q mund t shndrrohet n mbrojtje t prbashkt
mbrojtja e t drejtave dhe interesit t qytetarve t shteteve antare
zhvillimi i bashkpunimit mes punve t jurisprodencs dhe punve t brendshme
ruajtja dhe zhvillimi i t arriturave t Unionit
Unioni Evropian respekton identitetin nacional t vendeve antare si dhe t drejtat dhe lirit e
njeriut
Unioni siguron mjetet e domosdoshme pr realizimin e qllimeve t veta
Qllimet e politiks strukturale dhe kohezioni ekonomik shoqror jan:
1. Zhvillimi i rajoneve t cilat kan ngecur n zhvillim:
- Fondi Evropian pr Zhvillim Rajonal (ERDF),
- Fondi Social Evropian (ESF)
- Fondi pr Ndihm Bujqsis (EAGF)
- Banka Investive Evropiane (EIB)
- Bashksia Evropiane pr elik dhe Thngjill (ECSC)
2. Ristrukturimi i rajoneve t ngarkuara me industri t vjetruar me mjetet e ERDF, ESF dhe ECSC
3. Zgjidhja afatgjat e problemit t papunsis me mjetet e ESF, EIB SEBQ
4. Integrimi i gjeneratave t reja n popullatn e punsuar me mjetet e ESF, EIB dhe ECSC
5. Ndryshimi i strukturave agrare dhe zhvillimi i mesit fshatar me mjetet e EAGF, ERDF, ESF dhe EIB
1) Rndsia e dimensionit rajonal:
realizimi i zhvillimit ekonomik, social dhe progresi shkencor-teknik
filozofia e ndrtimit t "Evrops pa kufij:
- do pjes e saj duhet ti ndij prparsit e integrimit
Identifikimi i zonave m pak t zhvilluara
Prcaktimi i politiks s prbashkt aktive rajonale
Formimi i Fondeve strukturale
Kombinimi i dhnieve pa kthim dhe huave
- rritja e efikasitetit t investimeve n rajonet m pak t zhvilluara
Qllimi i masave t politiks rajonale:
Zvoglimi i dispariteteve rajonale

2) Realizimi i ristrukturimit t rajoneve t ngarkuara me industri t vjetra:

ndarja e mjeteve pa kthim (pr ndrtesat industriale, makinat dhe paisjet
garancionet pr hua
dhnia e trollit dhe lokacionit industrial
ndihma pr bartjen dhe transferimin e fuqis puntore
koncesionet fiskale pr obligimet shtetrore
lehtsimet fiskale pr investime
ndihma pr ndrtimin e fabrikave
Domosdoshmria e harmonizimit t planeve nacionale
Zgjidhja e problemeve rajonale dhe sociale
3) Problemi i papunsis sht n qendr e vmendjes n do vend t zhvilluar me ekonomi t tregut
norma mesatare e papunsis, ka shenuar rritje t vazhdueshme deri n vitin 1995
1970-1974 : 2,6% deri 10,0% 1991-1995
1996-2001 - rnie n 9,4%
4) Gjetja e mundsive pr zvoglimin e papunsis
Punsimi i gjeneratave t reja dhe punsimit t femrave
Orientimi i masave t politiks ekonomike drejt zhvillimit ekonomik
Nxitja e ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme pr zhvillim m t shpejtuar
Rritja a investimeve
Aftsimi profesional dhe rikualifikimi i t papunsuarve
Zvoglimi i ngarkesave tatimore pr fuqin puntore t punsuar
Qndrimet e disa vendeve antare:
Belgjika: apelohet pr shuarjen e "berzs s zez t puns"
Britania e Madhe: apelon n prgatitjen e masave pr forcimin e aftsis konkurruese t industris
Evropiane
Suedia: papunsia e madhe e bjen n pyetje kredibilitetin e Unionit -krkon harmonizimin e
programeve nacionale t punsimit
5) Ndryshimi i strukturave agrare dhe zhvillimi i mesit fshatar realizohet prmes mjeteve nga EAGF,
ERDF, ESF dhe EIB
Kriteriumet pr hyrjen n kategorin e "meseve fshatare:
Kriteriumet kuantitative:
 1. niveli i lart i t punsuarve n bujqsi n krahasim me numrin e prgjithshm t t punsuarve
2. niveli i ult i t ardhurave nga bujqsia
3. niveli i ult i zhvillimit shoqror-ekonomik i vlersuar n baz t bruto produktit t vendit pr banor
Kriteriumet kualitative:
1.dendsia e vogl e popullsis apo depopullacioni n ato vise
2. gjendja jo e volitshme n viset malore apo m pak t stimuluara
Neni 130 d. i Marrveshjes s Roms formimi i Fondit t Kohezionit (31.12.1993)
Detyrat kryesore - financimi i projekteve n sferat:
- Ekologji
- Rrjeta transevropiane t infrastrukturs n transport
6. NDRYSHIMET E PARAPARA ME MARRVESHJEN E MASTRIHTIT
Forcohen kompetencat e Bashksis n disa sfera:
- politika sociale (pa Britanin e Madhe)
- sfera e kohezionit ekonomik dhe social (politika e zhvillimit rajonal)
- mbrojtja e ambientit jetsor
- hulumtimet shkencore-teknike dhe zhvillimi teknologjik
- aftsimi i kuadrove

Sferat q pr her t par hyn n kompetencn e Bashksis:

- politika e vizave
- arsimimi
- mbrojtja e konsumatorve
- politika e bashkpunimit pr zhvillim
- rrjeta transevropiane n sfern e komunikacionit,telekomunikimit dhe infrastrukturs energjetike
- kultura dhe politika industriale
Roli i ri i Kshillit Evropian si trup politik udhheqs i politiks s zhvillimit t Unionit n t
gjitha sferat
Risit n sfern e Kshillit Ministror- marrja e vendimeve me shumicn kualifikuese
Zgjatet mandati i Komisionit Evropian prej 4 n 5 vjet
Forcohet roli i Parlamentit Evropian n procesin e miratimit t dispozitave ligjore n BEE
Parlamenti Evropian vendos bashk me Kshillin Ministror pr:
- ambientin e njeriut
- hulumtimet shkencore
- zhvillimin teknologjik
- realizimin e tregut t brendshm
Risi n Gjyqin e Nderit- dnimet n t holla
Formohet Gjyqi Financiar (Kontrolli Financiar) dhe Komiteti i Rajoneve
Parashihen organet e ardhshme t Unionit Monetar:
Instituti Monetar Evropian
Banka Qendrore Evropiane
7. IDET E REJA N KUADR T UEM-s
Ndryshimi i koncepcionit t tregut t prbashkt t BEE-s
Tregu unik - mbshtetja kryesore e unionit ekonomik
Eliminimi i t gjitha kufizimeve dhe shlyerja e kufijve mes hapsirave ekonomike nacionale
Tregu unik i Unionit Evropian prfshin t gjitha tregjet e mallrave dhe shrbimeve dhe faktorve
t prodhimit
Amandamenti i nenit 8a t Marrveshjes s Roms:
 "Tregu unik duhet t paraqes nj hapsir pa kufij t brendshm, brenda t cilit duhet t sigurohet
qarkullimi i lir i mallit, njerzve, shrbimeve dhe kapitalit, n pajtim me dispozitat e ksaj
Marrveshjeje
Ndryshimet n politikn bujqsore
Zvoglimi i normave fikse doganore pr 30%
Zvoglimi i shkalls s subvencionimit t eksportit t produkteve bujqsore
Eliminimi i barierave doganore mes vendeve antare - njra nga detyrat m t vshtira
t mos aplikohen dogana t reja eksportuese/importuese nga shtetet antare,po shkuarje drejt
krijimit t unionit doganor
Shuarja graduale e doganave importuese mes vendeve antare
Themelimi i unionit doganor-kontribut n:
zhvillimin e harmonizuar t tregtis botrore
eliminimin gradual t kufizimeve n tregtin ndrkombtare
eliminimin e barrierave doganore
Politika e prbashkt tregtare
i dha rndsi eliminimit t doganave mes shteteve antare
rritjes s aftsis konkurrente t ndrmarrjeve
Politika e prbashkt tregtare bazohet n parimet unike:
lidhjen e marrveshjeve doganore dhe tregtare
harmonizimin e masave t liberalizimit
politikn e eksportit dhe masave pr mbrojtjen e tregtis
Marrveshjet pr politikn e prbashkt tregtare dhe Unionin doganor, mund t jen t ndara n
faza
Harmonizimi i tatimeve-detyr e rndsishme n procesin e krijimit t tregut unik
Tatimi n vlern e shtuar (TVSH)
Tatimi n qarkullim
Tatimi i ndrmarrjeve
Shkallt e ndryshme t tatimeve n vendet antare
Qershor 1991- Marrveshja mbi ndryshimet n mekanizmin tatimor
aplikimi i shkalls standarde t TVSH-s- jo m e ult se 15%
Parimi i subsidiaritetit
ndarje e kompetencave mes shteteve antare aty ku ekziston mundsia pr ndarjen e tyre
rregullimi i marrveshjeve institucionale - vendimet duhet t miratohen n nivelin m t ult
Bashksia intervenon vetm po kur qllimet mund t realizohen m me sukses n nivel t
Bashksis se sa n nivel t pushteteve nacionale
aplikohet n sferat:
- punt shkencore-hulumtuese
- politika e ambientit jetsor
- politika rajonale,
- n kuadr t unionit ekonomik dhe monetar
Valuta e ardhshme e prbashkt- Euro
Hyrja n prdorim e valuts unike- nga m se 300 milion banor t 12 shteteve antare
Tri fazat e kalimit n Euro:
Faza e prgatitjes teknike dhe operative (1.1.1999-31.12.2001)
Faza Tranzitore
- veimi i Euro-s si tregues kryesor
- mimi n DM sht prdorur si tregues plotsues
 Faz q barti peshn e kalimit n sistemin e ri valuator
Bri prgatitjet pr implementimin e valuts s prbashkt
Faza e qarkullimit paralel (1.1.2002- 28.2.2002)
Qarkullim paralel DM-s dhe Euro-s
Pagesat n t gatshme -n Euro
Pagesat e detyruara (doganimei,akciza,tatimi,etj.) n Euro apo DM
Periudha e zvendsimit (1.3.2002)
Faza e trheqjes s DM dhe valutave tjera nacionale
Zvendsimi me Euro
Jetsim i kalimit n sistemin e ri valuator

8. POZITA E VENDEVE Q NUK JAN ANTARE T TREGUT UNIK EVROPIAN

Integrimi Evropian n kohn kur u nnshkrua Marrveshja e Roms
Zgjerimi i Unionit Evropian- maj, 2004
Deri n fund t vitit 2007, 27 shtete do ti takojn Unionit
"Agjenda 2000-Programi pr shekullin e ardhshm
Kriteret themelore q plotsuan: Hungaria, Polonia, ekia, Estonia, Qiproja dhe Sllovenia:
rendi shoqror demokratik
institucionet stabile
ekonomia e tregut
Pr Rumunin, Bullgarin dhe Shqiprin - gjasa pr forma t ndryshme t bashkpunimit
Marrveshjet mbi bashkpunimin ekonomik me vendet e Afriks, Karaibeve dhe Pacifikut
1961- Konventn e Jaundea-s me 18 vende afrikane,e prtrir m 1969
Hap i madh drejt zgjerimit t bashkpunimit:
1975, Konventa e Lome-s me 46 vende afrikane, t Karaibeve dhe Pacifikut
Konventa rregullon:
- shtjet e bashkpunimit tregtar
- deprtimi i prodhimeve t ktyre vendeve, n tregun e Evrops Perndimore
Rndsia e Konvents s Lome-s:
theksohet interesi i UE-s pr territoret e dikurshme t metropolet evropiane
dshmojn pr prpjekjet e Evrops t ndihmoj zgjidhjen e problemeve t vendeve n zhvillim
Plani multilateral- roli udhheqs i UE-s gjat bisedimeve pr liberalizimin e tregtis n kuadr t
GATT-it
- tregtis Veri-Jug n kuadr t Kombeve t Bashkuara
Plani bilateral- marrveshjet e shumta mbi bashkpunimin me:
vendet e Mesdheut
vendet e Evrops Qendrore dhe Juglindore
disa vende t Azis dhe Ameriks Latine
Marrveshjet pr bashkpunim me vendet e EQJL- brtham e t gjitha formave ekzistuese t
bashkpunimit
Kto marrveshje ofronin:
prmirsimin e kushteve pr pjesmarrje n tregun e produkteve bujqsore
vendosjen e tregtis s lir (pa dogan) pr produktet industriale pr nj periudh dhjetvjeare
ndihmn teknike dhe financiare
mundsin e zhvillimit t tregtis s lir n sfern e shrbimeve
Adaptimi i ktyre shteteve-kushteve t tregut unik evropian
angazhim i madh n sfern e harmonizimit t ligjshmrive ekonomike
 Detyrat m t rndsishme pr vendet e EQJL-s:
qarkullimi i lir i kapitalit
- nuk sht ekonomi e tregut ajo ekonomi q nuk sht e hapur pr tregun e mallrave, shrbimeve
dhe faktorve t prodhimit
- ekzistimi i tregut financiar: testi kryesor q tregon shkalln deri ku ka arritur nj vend i caktuar,
me ekonomi t hapur t tregut
qarkullimi i lir i produkteve industriale
- adaptimi i ndrmarrjeve normave t tregut unik n procesin e prodhimit dhe t qarkullimit
politika e konkurrencs
-domosdoshmri n ekonomin e tregut
-mundsia q disa vende t EQJL-s ti aplikojn ligjshmrit e saj n mnyr graduale
-shtyerja (prolongimi) i afatit t hyrjes s tyre n fuqi
politika sociale
-segmenti komplementar i politiks ekonomike n ekonomin bashkkohore t tregut
tatimet direkte dhe indirekte
-harmonizimi i ligjshmrive tatimore - detyr mjaft e vshtir
-ekzistimi i ekonomis spekulative
-nevoja e sigurimit t sistemit efikas t pagess s tatimit
e drejta e kompanive
- harmonizimi i t s drejts s kompanive - nuk ishte e vshtir pr vendet e EQJL-s
- ligjet relativisht t reja mbi ndrmarrjet
- siguronin ushtrimin e veprimtarive ekonomike ndrmarrjeve, personave t huaj n vendet e EQJL-
s
Qllimi i t gjitha ktyre detyrave - krijimi i nj Evrope stabile
Luftrat e fundit dhe dshmia pr rndsin e ruajtjes s paqs, demokracis dhe respektimin e t
drejtave t njeriut
Vendet e EQJL-s - t orientuara drejt tregut unik evropian
UE - garancioni pr zhvillimin e tyre ekonomik
Unioni Evropian - modeli i vrtet q duhet ta ndjekin n rrugn e tranzicionit

7. FINANCIMI I UNIONIT EVROPIAN

Financimi i UE-s i bazuar n Marrveshjen e Parisit t vitit 1951 dhe t BEE-s (1957)
Parimet e burimit t t hyrave dhe mekanizmi i t dalave - t pandryshuara deri m 1970
1970 -"Pakoja e Luksemburgut"
- ndarja e kompetencave mes Kshillit dhe Parlamentit
vendosja e sistemit t sigurimit t mjeteve vetanake
-parakusht pr sigurimin e pavarsis financiare t Bashksis
1982 - Deklarata e prbashkt mbi masat pr zgjedhjen e metodave m t mira gjat procedurs s
miratimit t buxhetit
1988 u arrit marrveshja mbi ngritjen e disiplins buxhetore dhe prmirsimin e metodave pr
financimin e buxhetit
Risit n financim:
miratimi i kontributeve plotsuese t bazuara n bruto t ardhurat nacionale t do vendi antar
parashikimi i buxhetit pr nj periudh t caktuar kohore (1988-1992 e m von edhe pr
periudhn 1993-1999)
Shprndarja e mjeteve t buxhetit t UE-s pson ndryshime
zgjerimi me antare t reja
harmonizimi i nivelit t zhvillimit ekonomik
 Buxheti i Unionit-dokument unik mbi:
t gjitha t ardhurat dhe t dalat
shpenzimet pr punn e organeve t Unionit
Plani i t dalave prmban 5 plane t veanta
Planet miratohen nga:
- Parlamenti evropian
- Kshilli Ministror prfshir edhe:
- Komitetin pr shtje ekonomike dhe sociale
- Komisionin Evropian
- Gjyqin e Drejtsis
- Gjuqin Financiar
Planet prbhen prej dy pjesve: A dhe B
N pjesn A prfshihen: shpenzimet e personelit, ndrtesat, seancat, hulumtimet, botimi i revistave,
prpunimi i t dhnave dhe nevojat e delegacioneve
pjesa B: prbhet nga 8 pjes t veanta
- n B1: harxhimet e Fondit Evropian pr garancionet n bujqsi (EAGF)
Deri m 1987 - afr 2/3 e buxhetit t Bashksis shpenzoheshin pr bujqsi
Pjesa e mbetur: pr shpenzimet e afarizmit, politikn rajonale dhe sociale, energjetik, industri,
komunikacion dhe n bashkpunimin me vendet tjera
Qershor 1988 - Kshilli Evropian miratoi direktivn e posame me t ciln parashihet limiti i fundit (i
lart) n shpenzimet pr bujqsi
- n pajtim me konkluzat e disiplins Buxhetore
Me planin e veant (B 2)prfshihen Fondet Strukturale Evropiane
- elementi themelor pr forcimin e kohezionit ekonomik dhe social
Fondi Social Evropian
Fondi pr Garancionet e Bujqsis dhe peshkatari
Reforma e strukturs ekzistuese t fondeve e bazuar n tri parime themelore:
dyfishimi i mjeteve t fondit
orientimi i ndihmave n vendet m t varfra dhe m t rrezikuara
dhnia e prioritetit ktyre qllimeve:
-rajoneve tek t cilat vrehet ngecja e zhvillimit ekonomik- produkti shoqror pr banor >75% t
mesatares s UE-s;
- vendeve n t cilat pjesmarrja e industris sht nn, ndrsa papunsia mbi mesataren e UE-s;
- problemeve t papunsis kronike dhe inkuadrimit te t rinjve n popullsin e aft pr pun (q
kto rajone nuk mund ti zgjedhin vet)
- modernizimit t bujqsis
- territoreve bujqsore q ballafaqohen me probleme serioze t zhvillimit
Pr lartsin e shpenzimeve dhe t hyrave t Unionit bhen vlersimet vjetore, prfshihen n
buxhet
Respektimi i parimeve t Buxhetit:
parimi i unitetit- t gjitha shpenzimet/t hyrat paraqiten n nj dokument
parimi i vitit buxhetor- t gjitha proceset e buxhetimit duhet t prfundojn brenda vitit buxhetor
t dalat nuk guxojn ti tejkalojn t hyrat
Mjetet vetanake t Unionit Evropian
T hyrat fiskale n dispozicion t UE-s pr kryerjen e detyrave t parashtruara
Vllimi i trsishm i t hyrave nuk guxon t tejkaloj 1,27% t bruto t ardhurave kombtare t
Unionit
Format e mjeteve vetanake:
 t hyrat nga bujqsia dhe prodhimi i sheqerit dhe izoglukozs, n kuadr t organizimit t tregut t
prbashkt t sheqerit
mjetet nga dogana t grumbulluara sipas parimit t tarifave t prbashkta doganore ndaj vendeve
t treta
mjetet nga TVSH-ja
bruto e hyra kombtare - si burim shtes i prbr nga mbetja e buxhetit t prbashkt
Burimet tjera t t hyrave:
tatimet e ndryshme nga shrbimet civile
nga kompanit e ndryshme t cilat nuk i kan respektuar rregullat e konkurrencs
tepricat nga vitet paraprake
7.1. Fondet Strukturale
Huat pa kthim n periudha t caktuara programore
mjetet nuk ndahen n mnyr direkte, pr programet individuale t miratuara nga Komisioni
Evropian
kjo shtje sht nn kompetencat e autoriteteve nacionale dhe rajonale
Procedura e ndarjes s mjeteve:
do shtet/rajon, propozon planin e vet zhvillimor
pr ndihm rajoneve q kan vshtirsi
- pr grupe t caktuara sociale
planet zhvillimore i drgohen Komisionit Evropian
Komisioni s bashku me shtetet tjera antare shqyrton:
- prmbajtjen e ktyre dokumenteve
- mjetet e nevojshme pr realizimin e tyre
po qe se dakordohen Komisioni miraton planet dhe programet zhvillimore
Planet detale t programeve - hartohen nga autoritetet nacionale
shqyrtimi se cilat nga projektet jan n prputhje me programin zhvillimor
Autoritetet nacionale jan t obliguara q t raportojn para Komisionit Evropian pr ecurin e
programit
T gjitha aktivitetet e fondeve strukturale bazohen n kto parime:
parimi i koncentrimit: koncentrimi gjeografik- i definuar me objektivat e fondeve strukturale
parimi i planifikimit programor programet shumvjeare t shprndarjes s mjeteve pr
politikn rajonale
parimi i asociimit- politika rajonale e UE-s plotson politikat nacionale t zhvillimit rajonal
parimi i partneritetit- procesi i bisedimeve mes Komisionit Evropian dhe shteteve antare pr
aktivitetet e politiks rajonale
parimi i efikasitetit- ekziston procesi i mbikqyrjes dhe kontrollit t shpenzimit t mjeteve t
politiks rajonale
Me qllim t sigurimit t rezultateve sa m t mira, 94% t fondeve strukturale t UE-s jan t
koncentruara n tri objektiva
objektivat jan t definuara si prioritete
katr iniciativa t UE-s q kan pr qllim zgjidhjen e problemeve specifike
Objektiva 1 (territoriale)
Synohet t ndihmohen rajonet, zhvillimi i t cilave ka ngecje n krahasim me ato m t zhvilluara
- u sigurohet infrastruktura bazike pr nxitjen e investimetve n aktivitetet ekonomike
22% t popullats s prgjithshme e UE-s ( 50% t territorit t Unionit) marrin afr 70% t
mjeteve t ktij fondi
kto rajone kan shum tregues negativ:
 - shkalla e ult e investimeve
- shkalla e lart e papunsis dhe mbi mesataren e UE-s
- shrbime t pamjaftueshme pr qytetart dhe ndrmarrjet
Objektiva 2 (territoriale)
Territoret q kan vshtirsi strukturale:
ristrukturimi i sektorit industrial dhe atij t shrbimeve
vshtirsit n peshkatari
Shtetet antare marrin 11.5 % nga mjetet e ktij Fondi pr tejkalimin e vshtirsive
kto shtete mbulojn 18% t popullsis s Unionit
Objektivi 2 nxit transformimin ekonomik dhe social n rajonet industriale, rurale, urbane dhe
peshkatare
Objektiva 3 (tematike)
Prfshin:
zhvillimin e burimeve njerzore
modernizimin e sistemit t trajnimeve
mbshtetjen e punsimit
Ky Objektiv absorbon 12.3% t mjeteve t ktij Fondi
Iniciativat (Interreg III, Urban II, Leader dhe Equal)
5.35% t mjeteve t Fondit pr:
- bashkpunimin ndrrajonal
- zhvillimin e qndrueshm urban/rural
- evitimin e jobarazis dhe diskriminimit n tregun e puns
VI. BASHKSIA EKONOMIKE EVROPIANE DHE RAPORTI I SAJ ME VENDET E TRETA
Nj ndr qllimet m kryesore t Bashksis sht:
"t'i kontribuoj zhvillimit t harmonizuar t tregtis botrore n emr t interesit t prbashkt,
eliminimit gradual t barrierave n tregtin ndrkombtare dhe zvoglimit t normave doganore
Krijimi i nj rrjeti t gjr t marrdhnieve tregtare multilaterale, rajonale dhe bilaterale
Raportet specifike:
pr shkaqe t afrsis gjeografike:
- marrveshjet me antaret e EFTA-s
- me vendet e Evrops Lindore
- me vendet mesdhetare
pr shkak t shkalls s ngjashme t zhvillimit ekonomik:
- SHBA
- Japonia
- vendet tjera t OECD-s
statusi i vzhguesit n Kombet e Bashkuara (KB), agjencit dhe
institucionet e specializuara:
-UNCTAD, UNESCO, UNIDO
1. BRITANIA E MADHE DHE BEE-ja
Pjesmarrja e Britanis s Madhe n rindrtimin e pas lufts dhe rekonstruimit t mbrojtjes s
prbashkt
Bashkpunimi britanik- vetm deri n masn deri ku nuk rrezikohej humbja e pavarsis
nacionale- sovranitetit
Britania e Madhe nuk e nnshkroi Marrveshjen pr themelimin e BEE-s
prpjekjet pr zvoglimin e rndsis s saj
- propozimi pr formimin e zons s tregtis s lir
 Efektet pozitive t integrimit kah fundi i viteve t pesdhjeta dhe ndryshimi i qndrimit t
Britanis s Madhe ndaj proceseve t integrimit ekonomik
Roli i faktorit politik -ecuria e suksesshme e integrimit mes vendeve t Evrops Perndimore
krcnoimi q Britania e Madhe t izolohej nga ky proces
Injorimi i ktij grupacioni politik dhe ekonomik- u tregua se mund t jet nj gabim kardinal
madhsia, numri i banorve dhe fuqis blerse shndrrimi n nj ndr subjektet m t
rndsishme t marrdhnieve ekonomike- ndrkombtare
N vendet e BEE-s, pas uljes s doganave pr 30 % (deri m 1960)- prodhimi rritet pr m shum
se 50 %
prodhimi industrial n Britanin e Madhe u rrit pr vetm 20 %
Investimet amerikane filluan t prqendrohen kah vendet e BEE-s
para formimit t BEE-s, nga investimet e prgjithshme amerikane n Evrop, 50 % ishin t
plasuara n Britanin e Madhe
prej vitit 1960 vetm 41 %
BEE- do t bhet superfuqia e tret n ekonomin botrore
M 1961 premieri Makmilan - paraqet krkesn pr antarsim n BEE
Kshilli Ministror i BEE-s vendosi q ta pranoj kt krkes
pr shkak t kundrshtimit t Francs- shthet deri n vitin 1963
- srish refuzohet me veton e De Golit
Shkaqet e refuzimit - Marrveshja e Otavs (1932) mes Britanis s Madhe dhe vendeve t
Bashksis s Kombeve
Qllimi: ruajtja e strukturs ekzistuese ekonomike n vendet e Bashksis britanike t kombeve
kto vende edhe m tej ta furnizonin industrin britanike me lndn e par
Britania e Madhe synonte t'i plasonte produktet e veta industriale n tregjet e ktyre vendeve
Produktet primare t ktyre vendeve nprmjet tregut t Britanis s Madhe - shum leht mund t
deprtonin n tregjet e vendeve t tjera t Bashksis Ekonomike Evropiane
Me ndryshimet n qeverin franceze dhe prmirsimi i klims politike n marrdhniet evropiane
u krijuan kushte m t volitshme pr hyrjen e Britanis s Madhe n BEE
nga 1 janari i vitit 1973 - Britania e Madhe bhet antare e plotfuqishme n BEE
Raportet ekzistuese ndrkombtare:
Britania e Madhe ka nj autoritet politik
pjes prbrse e BEE-s
mund t prezantohet si subjekt individual shtetror n skenn botrore politike
2. BEE-ja DHE JAPONIA
Politika e BEE-s ndaj Japonis sht zhvilluar n tri drejtime
krkesa pr hapjen m t madhe t tregut t brendshm japonez (produktet ushqimore, industriale,
shrbimet bankiere dhe financiare)
prcjellja e vazhdueshme e eksportit t Japonis n BEE nga Komisioni
prpjekjet pr realizimin e nivelit m t lart t bashkpunimit dhe kooperimit me Japonin
(shkenc, teknologjis,prodhim industrial, investime)
Japonia-nj nga tri tregjet m t mdha eksportuese t UE-s
- 1998, t hyrat: 4,2 miliard Yen
Vshtirsit n bashkpunim
barrierat e ndryshme administrative, teknike pr importimin e mallit evropia
ndryshimet n rregullat e sjelljes (n prodhim dhe n shprndarje)
shprehit, zakonet dhe afiniteti drejt konsumit
Samiti i X-t (Bruksel, 2001) UE Japonia- nj kthes e madhe
 Plani Aksional pr prforcimin e kooperimit n dhjet vitet e ardhshme
Objektivat bazike t Planit Aksional
Promovimi i paqs dhe siguris
Forcimi i partneritetit ekonomik dhe tregtar
Ballafaqimi me sfidat globale
Afrimi reciprok i popujve dhe kultur
1993-2001- Eksporti i Japonis n UE rritet pr m se 40% (nga 50.1 miliard n 72.3 miliard)
Dyfishohet eksporti i UE-s n Japoni ( nga 28.8 miliard n 53.7 miliard )
Samiti i Tokios (22 qershor 2004)- Japonia dhe UE rikonfirmojn rndsin e krijimit t
partneriteti t plot strategjik

3. BEE-ja DHE VENDET MESDHETARE DHE T LINDJES S AFRME

Si grupacion- nj ndr partnert m t mdhenj tregtar t UE- s
Ekzistimi i lidhjeve t ngushta historike dhe kulturore
Shum marrveshje t ndryshme pr bashkpunim
UE- nj nga donatort m t mdhenj t Palestins
rindrtimi i infrastukturs s shkatrruar (Bregdeti Perndimor dhe Rripi i Gazs)
Ndihma Jordanit, Libanit, Siris dhe Egjiptit
Marrveshjet pr bashkpunim me: Arabin Saudite, Kuvajtin, Katarin, Emiratet e Bashkuara
Arabe, Omanin, Marokun, Tunisin, Jordanin, Qeverin Palestineze dhe Izraelin
marrdhnie tregtare, bashkpunim industrial dhe teknik, ndihma financiare
lejohet eksporti i pakufizuar dhe pa dogan pr produkte industriale me prejardhje prej ktyre
vendeve
ndihma financiare prmes Banks Investive Evropiane
- n form t huave
- dhnie pa kthim e mjeteve nga buxheti
Vendosja e Partneritetit Euro- Mesdhetar (1995 Konferenca e Barcelons)
krijimi i zons s gjer t tregtis s lir deri n vitin 2010
UE- e gatshme t investoj 6.2 miliard dollar
Konventa e Lome-s
programi m i madh i ndihmave n bot
raport specifik mes t vendeve t BEE-s dhe 69 shteteve t Afriks, Karaibeve Pacifikut (ACP),
vendeve m t varfra t bots
Konventa I-1975, e fundit -1990 m koh zgjatje deri m 2000
bashkpunimi industrial dhe teknik-kontributi m i rndsishm i zhvillimit t mardhnieve Veri-
Jug
bashkpunim mes ACP-s dhe UE-s vazhdon edhe sot
- Deklarata pr Qllimet Zhvillimore t Mileniumit (shtator 2000,New York)
- iniciativa me dimensionet politike, tregtare dhe zhvillimore
4.RAPORTI I UE-s ME VENDET N ZHVILLIM NGA AZIA
raporti me keto vende sht m pak i zhvilluar nga raporti me vendet e ACP dhe t Mesdheut
Raportet bilaterale - form e marrveshjeve mbi bashkpunimin n mes t UE-s dhe vendit pr t
cilin sht fjala
marrveshjet e kufizuara - nuk prfshijn ndihmn financiare
- e drejta e shfrytzimit t mjeteve t caktuara n vlera jo aq t larta
- e drejta pr pjesmarrjeje n ndihmat e procesit t industrializimit t vendeve n zhvillim
- kan t drejt t konkurrojn pr ndihm n kuadr t programit "Ndihma n ushqim"
 Ndihma ktyre vendeve - qysh nga viti 1976
mjete relativisht modeste pa kthim, pr ndihm teknike
Bashkpunimi tregtar i UE-s me vendet aziatike- realizohet prmes Shoqats s Vendeve t Azis
Juglindore (ASEAN)

5. RAPORTI I UE-s ME AMERIKN LATINE

BEE ka marrveshje mbi bashkpunimin me Meksikn (nga viti 1975) dhe Brazilin (1980)
M 1984 ka lidhur marrveshje me Uruguajin
Marrveshjet prmbajn nj numr masash t orientuara drejt prparimit t tregtis
Marrveshjet me Meksikn dhe Brazilin - t orientuara drejt prparimit t bashkpunimit, si jan:
industria
energjetika
shkenca
teknologjia
Realizimi i marrveshjes mbikqyret nga nj komision i prbr nga prfaqsuesit e t dy palve
Marrveshja me vendet e Paktit t Andeve
- Bolivia, Ekuadori, Kolumbia, Peru dhe Venezuela
6. BEE-ja DHE SHBA-t
SHBA-t ndihmojn formimin e BEE-s
prkrahja politike
- motivet politike - lidhur me Aleancn Atlantike
ndihma financiare
- ndihmat pa kthim (Plani i Marshalit)
"Plani i madh" - Kenedi n vitet e gjashtdhjeta
prkrahja amerikane fillon t ket karakter t paqndrueshmris
frika nga efektet negative t integrimit t BEE-s
Fillojn protestat e pals amerikane
Politika e Prbashkt Bujqsore e BEE-s
Problemet ekonomike t SHBA-ve
pozita e dollarit
abrogimi i konvertimit t dollarit n ari
aplikimi i taksave importuese
pasojat negative n tregtin me BEE-n
Marrveshja mbi pagesn e kompenzimeve partnerve tregtar t BEE-s pr tregjet e humbura-
(1 janar 1995)
- hapi i par n ndrtimin e marrdhnieve t reja mes dy palve
Qllimi: mbulimi i shpenzimeve t krijuara me humbjen e tregjeve n sektort:
- bujqsi
- industri kimike
- industri t kompjuterve
Deklarata Transatlantike (1990) -rifillimi i bashkpunimit
Qllimet e Programit t Ri Transatlantik
paqja dhe stabiliteti n mbar botn
gatishmria ndaj sfidave globale
kontributi n zgjerimin e tregtis botrore
krijimi i lidhjeve t ngushta mes partnerve
Dimensioni i ri i partneritetit 1998
 eliminimi i barrierave teknike n tregti
avansimi i liberalizimit multilateral
Deklarata e Bonit (1999)-kurorzim i partneritetin e plot dhe t barabart n shtjet
ekonomike, politike dhe sociale
SHBA-t sot- ndr partnert m t mdhenj t Unionit Evropian
bashkpunimi i ngusht: tregti, politik t jashtme dhe t siguris
bashkpunimi n suazat e organizatave ndrkombtare:
- Kombet e Bashkuara
- Organizata Botrore e Tregtis, NATO, G-8
Pjesmarrja e SHBA-ve dhe partnerve t tjer n tregtin e UE-s me mallra dhe shrbime
4. BEE-ja DHE VENDET E EVROPS QENDRORE DHE JUGLINDORE (EQJL)
Ngjarjet dramatike dhe ndryshimet radikale t vitit 1989
Gjermania u bashkua
-nevoja e hartimit t nj plani urgjent pr inkuadrimin e territorit t ish RD Gjermane n suazat e BEE-s
vendet tjera t rajonit prcaktohen pr demokraci dhe ekonomi t tregut
- qllimi i fundit - hyrja n Bashksi si antare t plotfuqishme
sinjalet e paralajmrimit t ndryshimeve radikale t vitit 1989
ardhja n pushtet e Mihail Grbaovit
- ritmi i bashkpunimit filloi t shpejtohet
lidhja e marrveshjeve tregtare me t gjitha vendet e Evropes Lindore dhe Bashkimin Sovjetik,
gjat viteve 1988 - 1989
Marrveshjet evropiane-form e posame e marrveshjeve mbi asociim, q prfshinin:
tregtin e lir
-vendosjen e zons s liruar nga dogana pr tregtin me produktet industriale pr nj periudh 10 vjeare
- mundsin e formimit t zons s lir pr tregti n sfern e shrbimeve
bashkpunimin ekonomik dhe teknik
- qasja m e volitshme tregut t produkteve bujqsore
- ndihma financiare dhe teknike
vendosjen e dialogut politik
bashkpunimin n lmin e kulturs
harmonizimin e ligjshmrive me ato t Unionit Evropian
- masat kundr konkurrencs jolojale, ligjshmrive antimonopoliste
Samiti ekonomik i Parisit (1989)- Komisioni i BEE-s mori pr detyr koordinimin e ndihmn nga
OECD-ja
Ndihma i dedikohej Hungaris dhe Polonis - dhn nga 24 shtete - G-24 ndrsa
- shfrytzuesit u emruan me emrin PHARE
m von zgjerohet numri i shfrytzuesve t ksaj ndihme dedikuar restrukturimit t ekonomis
- inkuadrohen: ekosllovakia, Bullgaria dhe Shqipria
ndihma n ushqim dhe barra pr Polonin, Bullgarin dhe Rumanin
Parashihet periudha kalimtare pr aneksimin dhe harmonizimin e ligjshmrive ekonomike t
vendeve t EQJL-s me standardet e Unionit Evropian
Marrveshjet evropiane bn ndarjen e prodhimeve n tri kategori:
1. produktet industriale
2. produktet bujqsore pa produktet e peshkataris
3. produktet e peshkataris
Marrveshjet e para: me Polonin, ekosllovakin, Hungarin
Samiti i Kopenhags- qershor 1993
- intenca e vendeve t EQJL-s pr antarsim n UE
 Libri i Bardh i BEE-s (1985)- prmbledhje e t gjitha ligjeve pr prgatitjen pr inkuadrim n
tregun intern
m se 300 masa pr eliminimin e barrierave fizike, teknike dhe doganore n territorin e BEE-s
projekt me rndsi vendimtare pr formimin e shkalls m t lart t integrimit ekonomik rajonal
t njohur gjer tani n bot
Libri i Bardh numr 2 i dedikohet vendeve t EQJL
harmonizimi i ligjshmrive ekonomike i ktyre vendeve me ligjshmrit e UE-s

4.1. UE-ja dhe Rusia me shtetet e pavarura t ish BRSS-s

Marrveshja e UE-s me Rusin 1999
- dokumenti i par i sfers s politiks me jasht t ish BRSS-s
- ndrtimi i strategjis s prbashkt pr katr vitet e ardhshme
Marrveshjet mbi partneritetin dhe bashkpunimin UE dhe shtetet e reja t pavarura t ish
BRSS-s
Qllimi i ktyre marrveshjeve:
forcimi i demokracis
institucioneve publike
ndihma shtetetve t posaformuara pr integrim n hapsirn e prbashkt evropiane ekonomike
dhe sociale
- vendosja e zons s tregtis s lir me UE-n
Nismat m t rndsishme-armatimi dhe lufta kundr krimit t organizuar
Programet pr ndihm ktyre shteteve -Tacis
Prfshin: Armenin, Azerbejxhanin, Bellorusin, Gruzin, Kazakstanin, Kirgistanin, Moldavin,
Mongolin, Rusin, Taxhikistanin, Turkmenistanin, Ukrainn dhe Uzbekistanin
dhnia e ndihms profesionale gjat periudhs s tranzicionit pr lvizje drejt ekonomis s tregut
dhe forcimit t demokracis
Prmbajtja e Programit:
reformat e qeverisjes publike
zhvillimi i sektorit privat
pasojat e kalimit n ekonomin e tregut
siguria nukleare
4.2. Pakti i Stabilitetit pr Evropn Juglindore
Konferenca e Kln-it, 1999- miratohet Pakti i Stabilitetit pr Evropn Juglindore
Objektivat e Paktit:
parandalimi dhe dhnia fund e tensioneve- parakusht pr nj stabilitet t qndrueshm
sjellja e nj procesi politik demokratik t pjekur
krijimi i marrdhnieve paqsore t fqinjsis s mir n rajon
krijimi i ekonomis t tregut
nxitja e bashkpunimit ekonomik n rajon
nxitja e kontakteve t papenguara mes qytetarve
luftimi i krimit t organizuar, i korrupsionit dhe terrorizmit
parandalimi i shprnguljes me forc t popullsis shkaktuar nga lufta
sigurimi i kthimit t sigurt dhe t lir t t gjith refugjatve
krijimi i kushteve pr tu integruar plotsisht n strukturat politike, ekonomike dhe t siguris
Tryeza Rajonale - trupi udhheqs dhe m i rndsishm i Paktit
koordinimi i aktiviteteve e veta prmes Tri Tryeza Punonjse:
- Tryeza e Puns I
 - Tryeza e Puns II
- Tryeza e Puns III
Aktivitetet e Tryezs s Puns I
demokratizimi dhe mbrojtja e lirive dhe t drejtave t njeriut
t drejtat e minoriteteve
aktivitetet e mediave t lira dhe t pavarura
ndrtimi i shoqris civile
mbisundimi i ligjit
ndrtimi i institucioneve dhe administrimi efikas
mbrojtja dhe kthimi i refugjatve dhe personave t zhvendosur
Aktivitetet e Tryezs s Puns II
zhvillimi dhe bashkpunimi ekonomik
- bashkpunimi ekonomik mes vendeve t rajonit Evrops dhe bots
promovimi i zons s tregtis s lir
investimet e huaja direkte
qarkullimi tejkufitar
furnizimi me energji
Lmenjt kryesore n kuadr t Tryezs s Puns II:
eliminimi i barrierave n tregti
infrastruktura
zhvillimi i ndrmarrjeve dhe reformat ekonomike
mbrojtja e mjedisit
kohezioni social
zhvillimi i strukturs s teknologjis informative
Aktivitetet e Tryezs s puns III
ngritja e besimit dhe bashkpunimit mes vendeve t EJL-s n fushn e mbrojtjes, punve t
brendshme dhe drejtsis
deminimi,kontrolli dhe grumbullimi i armatimit
pengimi dhe gatishmria ndaj t gjitha formave t fatkeqsive
reformat n sistemin e mbrojtjes dhe prmirsimit t bashkpunimit ushtarak
lufta ndaj korrupcionit dhe krimit t organizuar, trafikimit, azilit dhe emigracionit
bashkpunimi rajonal n sfern e punve t brendshme
4.3. Procesi i stabilizimit dhe asociimit
Strategji e UE-s ndaj shteteve t Evrops Juglindore
Prfshihen: Shqipria, Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia, Serbia dhe Mali i Zi dhe Maqedonia
U ofron shteteve t rajonit gjasat afatgjate pr integrim evropian
Paraprakisht duhet tu prmbahen krkesave politike dhe ekonomike
Elementet kryesore t ktij instrumenti politik:
Marrveshja pr stabilizim dhe asociim- form e re e marrdhnieve kontraktuese
Zhvillimi i raporteve ekzistuese ekonomike dhe tregtare n rajon
Programi CARDS-unioni ofron ndihma pr rindrtim, zhvillim dhe stabilizim
Ndihma pr demokratizim, zhvillim t shoqris civile, arsim dhe ndrtim t institucioneve
Shfrytzimi i mundsive pr bashkpunim n t gjitha lmenjt (jurispodenca dhe punt e
brendshme)
Zhvillimi i dialogut politik (dialogu mbi baza rajonale)
Marrveshja mbi stabilizim-asociimin- udhrrfyese drejt antarsimit n Unionin Evropian
 Kriteriumet e Kopenhags
Partneriteti evropian - kthes e madhe n raportet mes UE-s dhe Ballkanit Perndimor
Prioritetet e prbashkta:
forcimi i bashkpunimit rajonal
lufta ndaj krimit t organizuar
demokratizimi i institucioneve
4.4. BEE-ja dhe Shqipria
1992: Marrveshja pr tregti dhe kooperim n mes t UE-s dhe Shqipris. Shqipria pranohet q
t jet pjesmarrse n marrjen e ndihmave nga programi PHARE i UE-s
1995 : Shqipria u pranua si antare me t drejta t plota n Kshillin e Evrops
1997: Qasja rajonale - Kshilli Ministror i UE-s vendos pr
parakushtet ekonomike dhe politike pr zhvillimin e bashkpunimit
bilateral
1999: UE propozon Procesin e Stabilizimit dhe Asociimit (PSA) pr pes shtetet e Evrops
Juglindore, prfshir ktu edhe Shqiprin
2000: hyrja pa taksa doganore e produkteve nga Shqipria n
tregun e UE-s
2000 : Kshilli Evropian shpall se t gjitha shtetet e PSA-s jan
kandidat potencial pr antarsim n UE
2001: Viti i par i programit t ri CARDS, t dizajnuar pr
vendet e PSA-s
2001: Komisioni konkludon se sht momenti i prshtatshm
q t vazhdohet me Marrveshjen pr Stabilizim dhe Asociim me Shqiprin
Miratohet Direktiva pr Marrveshjen e Stabilizim-Asociimit me Shqiprin
2003: M 31 janar kryetari Prodi zyrtarisht komunikoi pr
bisedimet pr PSA n mes t UE-s dhe Shqipris
2004: Ndihma Shqipris n kuadr t programit CARDS, rritet pr 5 milion , si nxitje pr
prioritetet e definuara n planet aksionale
Ndihma e Unionit Evropian dhn Shqipris
Nga viti 1991-2004, Unioni Evropian i ka shprndar Shqipris nj ndihm prej 1273.1 milion
n kuadr t Programit PHARE
Nga viti 2001-n kuadr t Programit CARDS
Pjesa tjetr e ndihms - prmes kredive t Banks Investive Evropiane n kuadr t Programit t
Asistencave humanitare ( ka prfunduar n vitin 2001)
Unioni Evropian i ofron Shqipris ndihm n lmenjt:
Forcimi i administrats publike dhe gjygjsis
Policia
Dogana
Statistikat
Zhvillimi i infrastrukturs
Zhvillimi i bashksive lokale
Bujqsia
Kooperimi ndrkufitar
Ambienti
Arsimimi
Demokracia dhe t drejtat e njeriut
4.5. UE dhe Kosova
 Unioni Evropian nj nga donatort m t mdhenj
Qllimi: rindrtimi i jets s prditshme pr tr popullin e Kosovs
Prezenca e UE-s n Kosov:
ECHO(Zyra e UE-s pr Ndihm Humanitare)
1999 pr rajonin e goditur nga lufta: 378 mil Euro
Riparimet emergjente t vendbanimeve rurale
Ndihma pr vendosjen kolektive pr t kthyerit(personat e zhvendosur)
Riparimet emergjente t pajisjeve pr 200 shkolla
Furnizimi me uj, barra, vaksina
Projektet e ndryshme n sfern e bujqsis
Agjensia Evropiane pr Rindrtim (AER)
Programet pr rindrtim dhe zhvillim
Energjetika
- furnizimi me energi elektrike
- riparimet energjetike
- riparimi i TC Kosova B
- mihjet e thngjillit
- TMK
- Shrbimet e PTT-s
shtjet prioritare pr Kosovn:
Reforma e institucioneve (vendosja e pluralizmit politik)
Zhvillimi i tregut dhe institucioneve financiare
Rregullimi dhe zhvillimi i tregut
Ndrtimi i sistemit t ri fiskal
-kalimi n forma t reja t tatimeve sipas krkesave t ekonomis s tregut
CARDS
Program i UE-s pr t ndihmuar vendet e Ballkanit Perndimor
Qllimi:
Ndrtimi i institucioneve
Rindrtimi ekonomik
Shoqria civile
CARDS n Kosov
Rindrtimi i shtpive
Trajnimi i mjekve familjar
Prmirsimi i shrbimeve publike
Reformat n administratn publike
Mbshtetja e policis n luftn kundr krimit
Administrimi i taksave dhe mbledhja e t ardhurave
Krijimi i vendeve t reja t puns
Ndihma e hapjes s bizneseve t reja n ekonomin rurale
Projektet pr zhvillimin e shoqris civile
RTK-pr shndrrimin e tij n transmetues publik t pavarur
privatizimi i ekonomis dhe formimi i fondeve investicionale jasht vendit
- qllimi: shpejtimi i lidhjes mes tregut t vendit dhe tregut evropian t kapitalit
Zhvillimi i ardhshm i Kosovs afrimi drejt proceseve integruese ekonomike
4. PRIORITETET E STRATEGJIS ZHVILLIMORE N TREGUN E PRBASHKT
EVROPIAN
Strategjia e Tregut t Prbashkt Evropian - nj nga dokumentet m t rndsishme t
Komisionit Evropian (XI 1999)
prcaktonte qllimet q duhet t arrihen gjat tri viteve t ardhshme
q t arrihet maksimumi i dobishmris nga Tregu i Prbashkt dhe zgjerimi i tij
Strategjia e Tregut t Prbashkt Evropian - nj nga instrumentet kye t politiks ekonomike
Strategjia bn kombinimin e qlimeve afatgjata dhe atyre afatmesme, t ndara n katr grupe:
prmirsimi i kualitetit t jetess
- prmirsimi i ligjshmrive n sfern e mbrojtjes s konsumatorit
- n politikn e njohjes s diplomave dhe kualifikimeve
rritja e efikasitetit t tregut t mallrave dhe atij financiar
- plani aksional i shrbimeve financiare
- revizioni i akteve nga sektori i telekomunikimit
prmirsimi i rrethins afariste
- masat mbi modernizimin e TVSH-s
- aktet e reja pr ndihmn shtetrore ekonomive t vogla
- pr thellimin e bashkpunimit mes shteteve antare n sfern e ligjshmrive t Tregut t
Prbashkt
shfrytzimi i prparsive t Tregut t Prbashkt
- Komisioni i BEE-s ka paralajmruar pjesmarrje m t madhe t shteteve kandidate n punn e
organeve t UE-s - q kan t bjn me Tregun e Prbashkt
Arsyet kryesore q ndikuan n domosdoshmrin e prmirsimit t funksionimit t Tregut t
Prbashkt Evropian:
ambiciet q deri n vitin 2010 ky treg t shndrrohet n tregun m konkurrent n bot
zgjerimi i UE-s do t jet nj nxitje e madhe pr 25 shtete t Unionit
UE s bashku me pjesn tjetr t bots, sht duke u ballafaquar me nj ngadalsim n rritjen
ekonomike dhe n krijimin e vendeve t reja t puns

4.1. Zbatimi i drejt i rregullave t Unionit Evropian

Ekzistojn shkelje dhe vonesa n implementimin e ligjeve t Unionit Evroipan
Pr relizimin e zbatimit t drejt t ligjeve t Unionit Evropian, Komisioni Evropian propozon:
nxitjen e shteteve antare q t punojn s bashku pr t zgjedhur problemet e paraqitura (psh.
rrjeti SOLVIT)
monitorimin m t mir n nivel nacional t zbatimit t ligjeve t Unionit
ndjekjen dhe sanksionimin e shkeljes s procedurave
4. 2. Qarkullimi i lir i mallit
Tregtia e mallrave prtej kufirit - ende mbetet mnyra m e shtrenjt dhe m e vshtir
- se sa q sht tregtia brenda vet shtetit antar.
Shpesh, pr t shitur jasht shtetit, kompanit duhet t bjn ritestimin e produkteve t tyre apo ti
modifikojn
- intensiteti i kontrollave dhe mbikqyrjes s tregjeve - i ndryshm n mes t shteteve antare
N Evropn e zgjeruar- duhet t vij te forcimi i besimit n veprimin e kornizave ligjore pr
qarkullimin e lir t mallit.
prmes disiplinave t ndryshme q do ti bjn rregullat m transparente dhe m t
parashikueshme
inkurajimit t autoriteteve nacionale t shteteve antare q t ken m shum besim reciprok
Pranimi reciprok - gurthemeli i Tregut t Prbashkt Evropian
 N sferat m komplekse ku pranimi reciprok nuk mjafton:
harmonizimi i rregullave nacionale n nivel t UE-s
forcimi i kooperimit administrativ dhe mbikqyrja e tregut
ndrmarrja e aksioneve efikase kur produktet nuk i plotsojn krkesat esenciale,nuk jan n
prputhje me Standardet Evropiane
4. 3. Integrimi i tregut t shrbimeve
Shrbimet jan t prfshira me afr 70% n GDP dhe n punsimin e popullats n kuadr t
Unionit Evropian
Integrimi n Tregun e Prbashkt t Shrbimeve sht shum i kufizuar
Shkaktart kryesor t ngecjes s qarkullimit t lir t shrbimeve:
ndryshimet e konsiderueshme n sistemet ligjore mes shteteve antare
mnyrat e ndryshme t ofrimit t shrbimeve
shum nga shrbimet nuk jan subjekt i politiks s Tregut t Prbashkt.\
Strategjia e Tregut t Prbashkt:
integrimi i tregut t shrbimeve do t bazohet n kooperimin dhe njohjen reciproke mes shteteve
antare
n harmonizimin dhe prkrahjen e rregullave evropiane
nevoja e kompletimit t Planit Aksional pr Shrbimet Financiare
Tregu i Prbashkt m efikas - do t ndihmoj n:
krijimin e vendeve t reja t puns
rritjen e t ardhurave
Kjo nnkupton:
pensionet shtetrore
mbrojtjen m t mir t pensionistve
krijimin e mundsive pr kompanit multinacionale pr hapjen e fondeve pensionale n nivel t
Unionit Evropian
Rritja e prkujdesit shndetsor
pr popullatn m t moshuar
- n vitin 2000 numri i popullats n UE mbi 65 vjet ishte 61 milion
mundsia e sigurimit t shrbimeve shndetsore kudo n hapsirn e Unionit
4. 5. Shrbimet m t mira vitale
Shrbimet vitale: energjia, uji, transporti, posta, telekomunikimi
- t rndsishme pr kualitetin e jetess dhe mirqenies s qytetarve t UE-s dhe pr bizneset n
prgjithsi
Startegjia e Tregut t Brendshm - garanton shrbime jetike pr t gjith qytetart e Unionit
pavarsisht nga t ardhurat e tyre
Realizohet nj prparim n hapjen e tregut t ktyre shrbimeve
rezultat i bashkveprimit t Legjislacionit t Unionit dhe zhvillimit teknologjik
- gjat vitit 1998, mimet e thirrjeve t brendshme telefonike shnuan nj rnie prej afr 50%, ndrsa ato
internacionale prej 40%
- konsumatort vends n tregun e liberalizuar paguajn 15% m pak pr energjin elektrike, n krahasim
me konsumatort e tregut t mbyllur
Rndsi e veant do ti kushtohet investimeve pr prmirsimin e kualitetit t infrastrukturs
roli i rndsishm sektori privat gjat financimit, modernizimit t infrastrukturs pr shrbimet
vitale
4.6. Prmirsimi i kushteve t biznesit
 Integrimi i tregut, eliminimi i barrierave teknike dhe fiskale- nj nga shtjet vendimtare pr
ndrtimin e rrethins s prshtatshme pr biznes
Politika dhe masat pr prmirsimin e ndrmarrsis dhe inovacioneve -shtje q jan nn
prgjegjsin e shtetit antar
Me planet aksionale - t krijohen kushtet m t volitshme, q kreativiteti t shndrrohet n
investime dhe aktivitete konkurruese ekonomike
Investitorve duhet tu garantohet se investimet e tyre do t jen t siguruara , t mbrojtura nga
piratizmi dhe falsifikimet
Rregullorja mbi Statutin e Kompanive Private Evropiane pr ndrmarrjet e vogla dhe t mesme
ndihmon NVM-t vetorganizohen n mnyr sa m efikase dhe n nivel evropian
4.7. Zvoglimi i barrierave tatimore
Operimi n 25 sisteme t ndryshme tatimore komplikon ushtrimin e bizneseve t ndryshme
Krkesat e kompanive pr harmonizimin e sistemeve tatimore n mbar territorin e Unionit
Evropian
Duhet modernizuar dhe thjeshtsuar rregullat e TVSH-s pr lehtsimin e ushtrimit t bizneseve
jasht kufirit
kompanive q ushtrojn biznes jasht kufirit - tu mundsohet pagimi i TVSH-s n vendin e tyre
- pagimi i TVSH-s n shtetin antar ku kryejn veprimin/shrbimin, nj nga barrierat kryesore pr
zgjerimin e funksionimit t Tregut t Prbashkt
4.8. Hapja e tregut t prokurimeve publike
Tregu i prokurimeve publike n nivel t Unionit Evropian - nuk sht ende mjaft konkurrent dhe i
hapur
Prokurimi publik ka rndsi t madhe pr ekonomin evropiane
Miratimi dhe implementimi i ligjshmrive - shtje esenciale pr modernizimin e Sistemit
Evropian t Prokurimit Publik
Shtetet antare - t kujdesen pr zbatimin efektiv t ligjeve, t cilat vet i kan miratuar
t thjeshtsojn rregullat e tyre nacionale
t standardizojn procedurat sa m shum q t jet e mundur
t lehtsojn pjesmarrjen e kompanive n thirrjet pr tender
t intensifikohet kooperimi administrativ mes t shteteve antare, bazuar n rrjetin e Prokurimit
Evropian
4.9. Sigurimi m i mir i informatave
Qytetart dhe bizneset duhet t ken sa m shum informata:
pr mundsit dhe t drejtat si konsumator dhe si shfrytzues t shrbimeve t ndryshme
pr mnyrn e realizimit dhe jetsimit t drejtave t tyre
Informimi i qytetarve - shtje e prgjegjsis s shtetit antar
planet nacionale pr ngritjen e vetdijes s qytetarve lidhur me mundsit n Tregun e
Prbashkt
Strategjit e komunikimit
Komisioni Evropian ka hapur web site-in Dialogu me qytetart dhe bizneset
kontaktimi prmes telefonit me Europe Direct - numr kontakti pr tr Evropn
- prgjigjet n pyetjet e qytetarve pr Tregun e Prbashkt
4.10. Thjeshtsimi i rregullativave
Komisioni Evropian prezantoi Planin Aksional t Rregullativave dhe Programin e Thjeshtsimit t
tyre
synohet t realizohet arkitektura legjislative m e mir e Tregut t Prbashkt
- do t siguroj se UE ka zgjedhur asjen m t drejt pr seciln situat me t ciln ballafaqohet
 nxjerrja e ligjeve duhet t jet e qart, e thjesht dhe efektive
Komisioni do t zhvilloj iden e Parlamentit pr testin e kompatibilitetit
objektiva: parandalimi i konfliktit t t gjitha ligjeve t reja nacionale me rregullat e Tregut t
Prbashkt
Komisioni do t angazhohet pr caktimin e indikatorve t progresit drejt rregullativave t
kualitetit m t lart
Prioritetet- aksione gjithprfshirse, t inicuara:
me qllim t forcimit t Tregut t Prbashkt
prballimit t sfidave t zgjerimit t Unionit Evropian
Detyrat komplekse t UE-s - reformat strukturale
reformat do t sigurojn nj baz m t fort ekonomike q do t mundsoj ballafaqimin me
sfidat e mdha t zgjerimit
VIII. E ARDHMJA E UNIONIT EVROPIAN
1. OBJEKTIVAT STRATEGJIKE T UE-s PR PERIUDHN 2005-2009
Mbledhja e Komisionit Evropian - 26.1.2005 n Bruksel
u miratuan objektivat strategjike t UE-s 2005-2009
dokumenti i quajtur Strategjia e politiks vjetore pr vitin 2006
- u propozuan prioritetet pr vitin 2006
Pr her t par qllimet strategjike u propozuan n partneritet me Kshillin dhe Parlamentin
Evropian
- kto institucione qysh n fillim u kyn n angazhimet pr aplikimin e prioriteteve
N baz t prioriteteve t Stretegjis, do t prcaktohen:
- iniciativat
- prllogaritjet
- planet pr miratimin e ligjeve
- plani i puns s Komisionit
Prioritetet strategjike 2005-2006 u definuan nga Komisioni
Prosperiteti
Nnkupton:
- jetsimin e Strategjis s Lisabonit
- Paktit t Stabilitetit
- politikave sektoriale n kuadr t Strategjis s zhvillimit t qndrueshm
- realizimin e synimeve n sfern e punsimit
- Agjends sociale
- prparimin e veprimit t tregut t prbashkt
- nxitjen e investimeve
- ngritjes s gatishmris n arsimim
Njra nga shtjet m urgjente t UE-s - zhvillimi dhe hapja e vendeve t reja t puns
- do t siguroj standardin jetsor
- mbrojtjen sociale pr qytetart e Unionit
Tregu i prbashkt evropian dhe valuta e saj hapn dyert pr arrijtjen e nj efikasiteti m t madh
Objektiv e UE-s - t shndrrojn ekonomin evropiane n njrn nga ekonomit m trheqse
n bot
Modernizimi i tregut evropian t puns dhe ballafaqimin me sfidat q paraqiten n kt drejtim:
Ambienti i favorshm afarist
- prshtatja e rregulloreve me t cilat do t arrihet prosperiteti ekonomik
- kompanive evropiane duhet tu mundsohet operimi me t drejta t barabarta pr fillimin e
bizneseve
 - rregullat e drejta (fer) tatimore dhe t konkurrencs do t sigurojn shlyerjen e barrierave, hapjen e
tregjeve t t mirave dhe shrbimeve
Investimi n emr t prosperitetit
- Prosperiteti dhe rritja nuk mund t arrihen pa investime
- teknologjia moderne, ngritja e aftsive, hulumtimet dhe zhvillimi, rrjeti efikas
- Prspektiva Financiare dhe Buxheti n t ardhmen, duhet fokusuar m shum n rritjen
ekonomike dhe t punsimit
- Evropa duhet t jet m trheqse pr hulumtuesit , shkenctart
Pranimi i ndryshimeve
- Adaptimi i tregut t puns me qllim t nxitjes s hapjes s vendeve t reja t puns
Solidariteti
Esenca e Unionit Evropian - puna pr arrijtjen e zhvillimit t qndrueshm
- qllimi: prmbushja e nevojave t tanishme dhe t gjeneratave t reja
- E ardhmja e shndosh e shoqris evropiane- varet shum nga prmbushja e ktij objektivi
Solidariteti nnkupton:
- kohezionin q do ti ndihmoj sferat apo grupet e jofavorizuara t popullsis s UE-s n zvoglimin e
dispariteteve
- menaxhimin e qndrueshm dhe mbrojtjen e ambientit, burimeve
natyrore dhe sigurimin afatgjat t furnizimit me energji elektrike
- luftn kundr ndryshimeve klimatike
- - respektimin e t drejtave t njeriut dhe luftn kundr diskriminimit
- - qasjen gjitjprfshirse t shtjeve t migracionit
Kohezioni ekonomik dhe social
- dallimi n mes t rajoneve m t pasura dhe m t varfra brenda Evrops - pothuajse sht trefishuar
- Prmes politiks s kohezionit synohet t arrihet qllimi i konvergjencs ekonomike dhe promovimi i
ngritjes s aftsive konkurruese.
- N qendr t vmendjes pr solidaritetin - prgjigja n nevojat e ndryshme t shoqris (si t
popullats s re ashtu edhe asaj t moshuar)
- Deri kah mesi i ktij shekulli, raporti n mes t popullats s pensionuar dhe popullats s aft pr
pun do t dyfishohet nga 24% sa sht sot, n afr 50 % n vitin 2050
Solidariteti me gjeneratat e ardhshme
- Mbrojtja e ambientit - n planin e par
- Ndryshimet klimatike paraqesin nj krcnim, i cili dita dits vjen duke u rritur
- Evropa sht kontinent q ka mjaft pasuri natyrore
- Menaxhimi me kto resurse -shtje esenciale,me interes afatgjat
Prgjegjsia e prbashkt pr vlera t prbashkta
- N ball t t gjitha akcioneve n Evrop: mbrojtja e t drejtave themelore dhe lufta kundr
diskriminimit
- iniciativa t reja pr themelimin e Agjencionit Evropian pr t Drejtat Themelore
Rrjedhat e prgjithshsme t t gjitha aksioneve evropiane:
- lufta pr t drejtat e barabarta t t gjith qytetarve t saj
- lufta kundr do lloj diskriminimi
- promovimi i barazis gjinore
- mbrojtja efektive e t drejtave t fmijve
- lufta kundr eksploatimit t fmijve dhe do forme tjetr t abuzimit
Nj nga vlerat m t mdha evropiane - mbrojtja dhe promovimi i dallimeve kulturore
duhet t kultivohen edhe m tutje pasurit kulturore t popujve t Unionit, prmes aksioneve t
ndryshme
 Solidariteti nuk duhet t prfundoj vetm me qytetart e Unionit. - duhet zhvilluar qasja e
prbashkt ndaj t drejtave dhe obligimeve t emigrantve
- emigrantve brenda dhe jasht vendeve t Unionit, duhet tu ofrohet prkrahje pr integrim n
shoqri
Siguria
Detyra kryesore n kuadr t ktij prioriteti- Mbrojtja dhe siguria e jets dhe prons s qytetarve
t Evrops
Siguria personale e qytetarve t Evrops dhe mbrojtja nga krimet dhe terrorizmi
- jetsimi i Planit aksional pr luftimin e terrorizmit
Siguria e qytetarve t Evrops n jetn e prditshme:
- fatkeqsit natyrore
- rregullimet e ambientit
- rrezikimi i shndetit
- lehtsimi i udhtimit t shtetasve t vendeve tjera joantare brenda UE-s
- prparimi i bashkpunimit n mes t organeve gjyqsore, policore dhe doganore
- ngritja e siguris n qarkullimin rrugor, ajror dhe detar
- rritja e siguris gjat shfrytzimit t shrbimeve t internetit
- sigurimi i furnizimit me energji elektrike
Roli i Unionit n kt aspekt:
- parandalimin i rreziqeve me koh
- menaxhimi i krizave
- veprimet n pajtim me solidarizimin me viktimat e fatkeqsive
Siguria dhe drejtsia n Evrop
Implementimi i Programit t Hags (miratuar m 2004 - nj prgjigje e koordinuar ndaj rrezikut t
mundshm t qytetarve t Evrops
Prbrja e Programit:
- nj varg masash t domosdoshme q cilat kan t bjn me parandalimin dhe masat n luftn
kundr terrorizmit
- bashkpunimin e plot operacional mes shteteve antare dhe qasjen strategjike ndaj krimit t
organizuar
Domosdoshmria e prforcimit t cilsis s veprimit n nivel evropian n sfern e autoriteteve
t drejtsis, policis dhe doganave
Integrimi i Europol-it n Union - do t jet nj hap prpara n luftimin e trafikimit njerzor,
drogs dhe krimit
shtje esenciale mbetet edhe menaxhimi i kufijve t jashtm dhe politika e prbashkt e vizave
Menaxhimi i rrezikut
Menaxhimi i rrezikut q mund t krcnojn shndetin dhe ambientin, rreziqet potenciale
biologjike, kimike apo radiologjike
Nj rrezik i till mund t menaxhohet n dy mnyra:
- me mundsin e ofrimit t parandalimit t hershm dhe reagimit t menjhershm n ndonj kriz
t till
- prmes parandalimit afatgjat
Marrdhniet me jasht
N kuadr t ktij prioriteti, Unioni duhet t arrij nj koherenc m t madhe politike n aksionet
e jashtme, dhe at:
- koherencn mes lmenjve t ndryshme t politiks s jashtme
- koherencn mes politikave t jashtme dhe t brendshme
- koherencn n akcionet bilaterale mes shteteve antare t UE-s
 Evropa duhet t vazhdoj me prpjekjet pr nj multilateralizm efektiv - si mnyrn m t mir
pr bashkpnimin me partnert global
Arkitektura e organizimit ndrkombtar duhet t konsolidohet me procesin e vazhdueshm t
reformave
Roli i Evrops n ekonomin botrore
Zgjerimi i UE-s do t shpie drejt rritjes s rolit t Evrops n ekonomin botrore
Prpjekjet e UE-s kryesisht u prqndruan n:
- prgatitjet pr antarsim pr Bullgarin dhe Rumunin dhe bisedimeve me Turqin (q ndrlidhet
me qllimin e prosperitetit)
- prparimin e politiks zhvillimore, ndihms viktimave t tsunamit (ndrlidhet me qllimin e
solidaritetit)
- prparimin e dialogut me prodhuesit m t mdhenj t energjis elektrike
- prparimin e marrdhnieve me Rusin dhe Amerikn ( q lidhet me qllimin e siguris)
Solidariteti global
Marrdhniet me jasht - mnyra m e mir pr promovimin dhe ruajtjen e vlerave evropiane
jasht kujfijve t saj
Qllimet e Zhvillimit t Mileniumit (t prcaktuar deri n vitin 2015)- duhet t jen udhrrfyese
t politiks zhvillimore t UE-s - nj hap shum cilsor pr nj politik t re zhvillimore, prmes
s cils do t promovohej zhvillimi i qndrueshm dhe rnia e varfris
Kontributi n sigurin mbarbotrore
Evropa nuk mund t mbijetoj si nj oaz e paqs n nj bot jostabile
Politika e jashtme e UE-s duhet t rregullohet n pajtim me zhvillimin ndrkombtar dhe
ballafaqimin me sfidat e siguris globale