T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2315

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1312

MEDEN HUKUK-I

Yazar
Prof.Dr. fiebnem AKPEK CAL (nite 1-10)

Editr
Yrd.Do.Dr. Hayriye fiEN DORAMACI

ANADOLU NVERSTES
 Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.
Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.

Copyright 2011 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Prof.Dr. Levend Kl

Genel Koordinatr Yardmcs

Do.Dr. Mjgan Bozkaya

retim Tasarmcs
Arfl.Gr.Dr. rem Erdem Aydn

Grafik Tasarm Ynetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur

lme Deerlendirme Sorumlusu

r.Gr. brahim Sar

Kitap Koordinasyon Birimi

Yrd.Do.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin zgr

Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar

Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi

Medeni Hukuk-I

ISBN
978-975-06-0991-6

1. Bask

Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 45.000 adet baslmfltr.

ESKfiEHR, Eyll 2011
 indekiler iii

indekiler
nsz ............................................................................................................ xi

1. NTE
Medeni Hukuka Girifl, Medeni Hukukun Kaynaklar ve
Temel Kavramlar.................................................................... 2
GENEL OLARAK HUKUK KAVRAMI VE MEDEN HUKUKUN
HUKUK KOLLARI ARASINDA YER............................................................. 3
Genel Olarak Hukuk Kavram...................................................................... 3
Hukukun Kollar (Branfllar) ve Medeni Hukukun Yeri ............................. 4
MEDEN HUKUK KAVRAMI ....................................................................... 4
Kifliler Hukuku .............................................................................................. 4
Aile Hukuku .................................................................................................. 5
Miras Hukuku................................................................................................ 5
Eflya Hukuku ................................................................................................. 5
Borlar Hukuku............................................................................................. 5
MEDEN HUKUKUN KAYNAKLARI............................................................. 5
Asli Kaynaklar................................................................................................ 5
Kanunlar .................................................................................................. 5
Kanun Hkmnde Kararnameler ........................................................... 6
Tzkler................................................................................................... 6
Ynetmelikler .......................................................................................... 7
tihad Birlefltirme Kararlar................................................................... 7
Tali Kaynaklar................................................................................................ 7
rf ve det Hukuku ............................................................................... 8
Hkimin Yaratt Hukuk........................................................................ 8
Yardmc Kaynaklar....................................................................................... 8
Mahkeme tihatlar................................................................................. 9
Doktrin (Bilimsel Grfller) .................................................................... 9
MEDEN KANUNUN UYGULANMASI.......................................................... 9
Medeni Kanunun Yorumlanmas.................................................................. 9
Yorum Trleri.......................................................................................... 9
Yorum Yntemleri .................................................................................. 10
Kanunlarn Yorumlanmasnda Kullanlan Mantk Kurallar.................. 10
Hkimin Hukuk Yaratmas ........................................................................... 11
Boflluk Kavram ...................................................................................... 11
Boflluk Trleri.......................................................................................... 11
Hkimin Takdir Yetkisi ................................................................................. 12
zet................................................................................................................ 14
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 15
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 16
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 16
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 16
iv indekiler

2. NTE Drstlk Kural, yiniyet, spat Yk, Resmi Sicil

ve Senetler................................................................................ 18
DRSTLK KURALI .................................................................................. 19
Genel Olarak ................................................................................................. 19
lkenin Uygulama Alan ................................................................................ 19
Hakkn Ktye Kullanlmas ve Hakkn Ktye Kullanlmas Yasa ....... 20
YNYET ...................................................................................................... 21
Genel Olarak ................................................................................................. 21
yiniyetin Unsurlar........................................................................................ 21
Bilgisizlik veya Yanlfl Bilgi .................................................................... 21
Bilgisizliin Mazur Grlebilmesi .......................................................... 22
yiniyetin spat.............................................................................................. 22
yiniyetin Sonular ....................................................................................... 22
SPAT YK.................................................................................................. 23
RESM SCL VE SENETLER .......................................................................... 24
zet................................................................................................................ 25
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 26
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 27
Sra Sizde Yant Anahtar ............................................................................. 28
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 28

3. NTE Kifli ve Kiflilik Kavramlar, Kifliliin Bafllangc ve

Sona Ermesi, Gerek Kifliler, Hak ve Fiil Ehliyeti ................ 30
Kfi KAVRAMI............................................................................................... 31
KfiLK KAVRAMI ......................................................................................... 31
GEREK KfiLER........................................................................................... 31
Kifliliin Bafllangc ........................................................................................ 32
Kifliliin Sona Ermesi .................................................................................... 32
lm ........................................................................................................ 32
Kiflisel Durum Sicili................................................................................. 32
Karineler .................................................................................................. 33
Gerek Kiflinin Ehliyetleri ............................................................................. 34
Hak Ehliyeti (Medeni Haklardan Yararlanma Ehliyeti) ........................ 34
Fiil Ehliyeti (Medeni Haklar Kullanma Ehliyeti) .................................. 34
zet................................................................................................................ 39
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 40
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 41
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 41
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 41

4. NTE Hsmlk, Yerleflim Yeri, Kiflilik Hakk ve Korunmas........... 42

HISIMLIK........................................................................................................ 43
Hsmlk Trleri.............................................................................................. 43
Kan Hsml ........................................................................................... 43
Kayn Hsml ........................................................................................ 44
 indekiler v

Evlat Edinmeden Doan Hsmlk ......................................................... 44

YERLEfiM YER............................................................................................. 44
Yerleflim Yerinin eflitleri ............................................................................. 45
radi Yerleflim Yeri .................................................................................. 45
tibari Yerleflim Yeri ................................................................................ 45
Yasal Yerleflim Yeri................................................................................. 45
Yerleflim Yerine Hkim Olan lkeler ..................................................... 45
Yerleflim Yerinin Teklii lkesi............................................................... 45
Yerleflim Yerinin Zorunluluu lkesi...................................................... 46
KfiLK HAKKI VE KfiLN KORUNMASI............................................... 46
Kiflilik Hakk Kavram ve Kiflisel Varlklar................................................... 46
Kifliliin Korunmas ................................................................................. 46
Kifliliin e Karfl Korunmas ................................................................ 47
Kifliliin Dfla Karfl Korunmas............................................................... 47
AD VE ADIN KORUNMASI .......................................................................... 50
Ad Kavram .................................................................................................... 50
z Ad....................................................................................................... 50
Soyad ...................................................................................................... 50
Takma Ad (Mstear Ad) ......................................................................... 50
Lkap........................................................................................................ 50
Ticaret Unvan ............................................................................................... 50
flletme Ad..................................................................................................... 51
Adn Korunmas ............................................................................................ 51
zet ............................................................................................................... 52
Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 53
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 54
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 54
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 55

Tzel Kifli Kavram, Trleri, Dernekler ve Vakflar ............ 56 5. NTE

TZEL Kfi KAVRAMI .................................................................................. 57
Genel Olarak ................................................................................................. 57
Tzel Kifliliin Kuruluflu ............................................................................... 58
Tzel Kifliliin Sona Ermesi .......................................................................... 58
TZEL KfiLERN TRLER .......................................................................... 59
zel Hukuk Tzel Kiflileri ............................................................................ 59
Kazan Paylaflma Amac Gden Tzel Kifliler ...................................... 59
Kazan Paylaflma Amac Gtmeyen Tzel Kifliler................................. 59
Kamu Hukuku Tzel Kiflileri........................................................................ 59
Kamu dareleri......................................................................................... 60
Kamu Kurum ve Kurulufllar .................................................................. 60
DERNEKLER................................................................................................... 60
Genel Olarak ................................................................................................. 60
Derneklerin Kuruluflu ................................................................................... 61
Dernein Organlar ....................................................................................... 62
Dernein Sona Ermesi .................................................................................. 62
vi indekiler

VAKIFLAR ...................................................................................................... 63
Genel Olarak ................................................................................................. 63
Vakfn Kuruluflu ve flleyifli........................................................................... 63
zet ............................................................................................................... 65
Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 66
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 67
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 67
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 67

6. NTE Aile Kavram, Niflanlanma, Niflann Sona Ermesi,

Evlenme ve Evlenmenin fiartlar............................................ 68
ALE HUKUKU VE ALE KAVRAMI.............................................................. 69
Dar Anlamda Aile.......................................................................................... 69
Genifl Anlamda Aile ...................................................................................... 69
En Genifl Anlamda Aile................................................................................. 69
NfiANLANMA ................................................................................................ 70
Niflanlanma Kavram ..................................................................................... 70
Niflanlanmann Amac ................................................................................... 70
Niflanlanmann Hukuki Nitelii .................................................................... 70
Niflanlanmann Meydana Gelmesi ................................................................ 70
fiekli Koflullar........................................................................................... 71
Maddi Koflullar ........................................................................................ 71
Niflanlanmann Hukuki Sonular................................................................. 72
Niflanlanmadan Doan Ykmllkler.................................................. 72
Niflanlanmadan Doan Hak ve Yetkiler ................................................ 72
NfiANLILIIN SONA ERMES ...................................................................... 73
Sona Erme Sebepleri ..................................................................................... 73
Kendiliinden Sona Erme ....................................................................... 73
Karfllkl Anlaflma le Sona Erdirme ...................................................... 73
Niflanllktan Tek Yanl Dnme (Niflan Bozma)................................... 73
rade Bozukluu Halleri ......................................................................... 74
Niflanllardan Birinin Tekrar Niflanlanmas ............................................ 74
Niflanlln Sona Ermesinin Hukuki Sonular............................................ 74
Hediyelerin Geri Verilmesi ..................................................................... 74
Tazminat .................................................................................................. 74
EVLENMENN TANIMI VE HUKUK NTEL ........................................... 75
Evlenmenin Tanm ....................................................................................... 75
Hukuki Nitelii .............................................................................................. 75
EVLENMENN KOfiULLARI ........................................................................... 75
Maddi Koflullar ............................................................................................. 75
Evlenme Ehliyetinin Olmas (Olumlu Koflul) ........................................ 75
Evlenme Engellerinin Bulunmamas (Olumsuz Koflul)......................... 76
fiekli Koflullar................................................................................................. 77
Evlenmeden nceki fllemler ................................................................. 77
Evlenme Srasndaki fllemler ve Evlenme Treni................................. 78
Evlenmeden Sonraki fllemler................................................................. 78
zet ............................................................................................................... 79
 indekiler vii

Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 80

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 81
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 81
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 81

Evliliin Genel Hkmleri ve Mal Rejimleri ......................... 82 7. NTE

EfiLERN HAK VE YKMLLKLER ........................................................ 83
Efllerin Kiflisel Stats ................................................................................... 84
Evliliin Mali Hkmleri ............................................................................... 84
EVLLK BRLNN TEMSL ...................................................................... 84
EfiLERN DER EfiLE VE NC KfiLERLE HUKUK LfiKYE
GRMES ........................................................................................................ 84
EVLLK BRLNN KORUNMASI .............................................................. 85
EfiLER ARASINDAK MAL REJM................................................................. 86
Genel Olarak ................................................................................................. 86
Edinilmifl Mallara Katlma Rejimi.................................................................. 86
Genel Olarak ........................................................................................... 86
Mal Rejiminin Tasfiyesi ........................................................................... 88
zet................................................................................................................ 91
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 92
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 93
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 93
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 93

Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve 8. NTE

Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet ...... 94
EVLLK BRLNN EfiLERDEN BRNN LM,
GAPL VEYA CNSYET DEfiTRMES LE SONA ERMES................. 95
Efllerden Birinin lm ................................................................................ 95
Efllerden Birinin Gaiplii............................................................................... 95
Efllerden Birinin Cinsiyet Deifltirmesi......................................................... 95
EVLENMENN YOKLUU............................................................................. 95
EVLLK BRLNN EVLENMENN GEERSZL LE SONA ERMES ... 96
Mutlak Butlan Sebepleri................................................................................ 96
Nisbi Butlan Sebepleri .................................................................................. 97
Butlan Kararnn Hukuki Sonular .............................................................. 97
BOfiANMA ..................................................................................................... 98
Genel Olarak ................................................................................................. 98
Boflanma Sebepleri........................................................................................ 98
Boflanmann zel Sebepleri ................................................................... 98
Boflanmann Genel Sebepleri ................................................................. 99
Boflanma Davas ve Boflanmann Sonular ................................................. 100
Genel Olarak ........................................................................................... 100
Boflanma Sonrasnda Kadnn Kiflisel Durumu...................................... 101
Boflanmada Tazminat ve Nafaka............................................................ 101
Mal Rejiminin Tasfiyesi ........................................................................... 101
viii indekiler

Miras Haklar ........................................................................................... 102

ocuklar Bakmndan Ana ve Babann Haklar .................................... 102
SOYBAI KAVRAMI VE SOYBAININ KURULMASI ................................. 102
Soyba (Nesep) Kavram ............................................................................. 102
Soybann Kurulmas ................................................................................... 103
TANIMA ......................................................................................................... 103
Tanma ve Hukuki Mahiyeti ........................................................................ 103
fiartlar ............................................................................................................ 103
Esasa liflkin Koflullar .............................................................................. 103
fiekle liflkin Koflullar .............................................................................. 104
BABALIK DAVASI ........................................................................................ 104
EVLAT EDNME............................................................................................. 105
Kklerin Evlat Edinilmesi.......................................................................... 105
Erginlerin ve Kstllarn Evlat Edinilmesi..................................................... 106
Evlat Edinmenin fiekli ve Usul ................................................................... 106
Evlat Edinmenin Hkmleri ......................................................................... 107
VELAYET........................................................................................................ 107
Velayet Kavram ve Velayet Hakknn Kullanlmas.................................... 107
Velayet Hakknn Kapsam ........................................................................... 108
Velayet Hakknn Kaldrlmas ...................................................................... 108
VESAYET........................................................................................................ 108
Vesayet Kavram............................................................................................ 108
Vesayet Organlar .......................................................................................... 109
Vesayet Daireleri ..................................................................................... 109
Vasi ve Kayym........................................................................................ 109
Yasal Danflmanlk................................................................................... 109
Vesayeti Gerektiren Haller............................................................................ 109
Kklk ................................................................................................. 109
Kstllk .................................................................................................... 110
Kstllk Kararnn Verilmesi ve Vasi Atanmas ........................................... 110
Kayymlk ....................................................................................................... 111
Yasal Danflmanlk......................................................................................... 112
Vesayetin Yrtlmesi .................................................................................. 112
Vesayetin Sona Ermesi.................................................................................. 113
zet................................................................................................................ 114
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 116
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 117
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 117
Yaralanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ................................................ 117

9. NTE Miras ve Miras Kavram, Yasal ve radi Miraslar,

fiekli ve Maddi Anlamda lme Bal Tasarruf
Trleri ve Miraslktan karma .......................................... 118
MRAS HUKUKUNA LfiKN TEMEL KAVRAMLAR .................................... 119
Tereke (Miras) ............................................................................................... 119
Mirasbrakan (Muris) ..................................................................................... 119
 indekiler ix

Miras ............................................................................................................ 119

YASAL MRASILAR ...................................................................................... 120
Yasal Mirasln Kayna ............................................................................ 120
Kan Bana Dayanan Yasal Miraslk ................................................... 120
Evlilik Bana Dayanan Yasal Miraslk ............................................... 121
Evlatlk Bana Dayanan Yasal Miraslk.............................................. 121
Uyrukluk Bana Dayanan Yasal Miraslk .......................................... 121
Yasal Miraslkta Derece Sisteminin flleyifli ............................................... 122
Derece Sistemine Egemen Olan lkeler................................................. 122
Miras Dereceleri ve Sistemin flleyifli................................................... 122
Sa Kalan Eflin Mirasl....................................................................... 123
MRASBIRAKANIN RADESNE DAYANAN MRASILIK
VE LME BALI TASARRUFLAR .............................................................. 124
Genel Olarak ................................................................................................. 124
lme Bal Tasarruflar le Salararas Tasarruflar Arasndaki Farklar ..... 124
lme Bal Tasarrufun Anlam................................................................... 125
fiekli Anlamda lme Bal Tasarruflar: Vasiyet ve Miras Szleflmesi...... 125
Maddi Anlamda lme Bal Tasarruflar .................................................... 127
MRASILIKTAN IKARMA .......................................................................... 129
Miraslktan karma Sebepleri ................................................................... 129
Hkmleri ..................................................................................................... 129
spat Yk .................................................................................................... 129
Bor demeden Aciz Sebebiyle Miraslktan karma:
Koruma Amacyla Miraslktan karma .................................................... 129

Mirasn Almas ve Mirasn Paylafllmas .............................. 134 10. NTE

MRASIN AILMASI....................................................................................... 135
Mirasn Ald An........................................................................................ 135
Mirasn Ald Yer....................................................................................... 135
Miraslk Ehliyeti .......................................................................................... 135
Sa Olmak ............................................................................................... 136
Mirasa Ehil Olmak................................................................................... 136
Mirastan Yoksun Bulunmamak .............................................................. 136
Miraslk Belgesi..................................................................................... 137
MRASIN KAZANILMASI ............................................................................... 138
Genel Olarak ................................................................................................. 138
Mirasn Reddi ............................................................................................... 138
Miras Ortakl ............................................................................................... 139
Gaiplik Halinde Miraslk ............................................................................ 140
MRASIN PAYLAfiILMASI .............................................................................. 140
Genel Olarak ................................................................................................ 140
Paylaflmay steme Hakk.............................................................................. 141
Paylaflmann Cenin Nedeniyle Ertelenmesi ................................................. 141
Elbirlii Mlkiyetinin Payl Mlkiyete Dnfltrlmesi............................... 141
Paylaflmann fiekli.......................................................................................... 141
Miras Paylaflma Szleflmesi........................................................................... 142
x indekiler

zet................................................................................................................ 144
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 145
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 146
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 146
Yararlanlacak ve Baflvurulabilecek Kaynaklar............................................ 146

Szlk ................................................................................... 147

 nsz xi

nsz
Medeni Hukuk, toplum halinde yaflayan kifliler arasndaki iliflkilerin dzenlen-
mesini konu alr. Bu bakmdan din ve ahlak kurallar, rf-adet kurallar gibi d-
zen kurallar arasnda yer alr. Medeni Hukuk kurallar Medeni Kanun ierisinde
dzenlenmifltir. Medeni Kanunun bafllangcnda tm toplumsal iliflkilerde uygula-
nabilecek genel nitelikteki kurallara yer verilmifltir. Medeni Kanunun bafllang
hkmlerinin ardndan Kifliler Hukukuna iliflkin kurallara, bunun ardndan da ai-
le iliflkilerini dzenleyen kurallara yer verilmifltir. Aile toplumun temel yap tafl-
dr. Medeni Kanun ierisinde de ailenin dzenlenmesine byk nem verilmifltir.
Evlilik birliinin kuruluflu, evlilik birlii ierisinde efllerin karfllkl hak ve ykm-
llkleri, evlilik birliinin sona ermesi, ana baba ve ocuk arasndaki iliflkiler, Me-
deni Kanunun Aile Hukuku kitabnda dzenlenen bafllca konulardandr. Medeni
Kanunda yalnzca Bafllang Hkmleri, Kifliler Hukuku ile Aile Hukukuna iliflkin
dzenlemelere yer verilmez. Kiflilerin eflya zerindeki hak sahipliinden doan
iliflkilerin dzenlendii Eflya Hukuku, gerek kifliliin sona ermesi zerine o kifli-
ye ait hak ve borlarn hukuksal akbetini dzenleyen Miras Hukuku da, Medeni
Kanun kapsamnda yer alr. Ayr bir kanunda dzenlense de topluluk halinde ya-
flayan bireyler arasndaki bor iliflkilerini konu alan Borlar Hukuku da Medeni
Hukukun ayrlmaz bir parasdr. zetle Medeni Hukukun, bir topluluun Mede-
ni bir toplum dzeni ierisinde yaflayabilmesi amacna hizmet eden kurallar bt-
n olduu sylenebilir.
Medeni Hukukun kapsamnn genifllii, Medeni Hukuka iliflkin dzenlemele-
rin iki kitap ierisinde aktarlmasn gerektirmifltir. Medeni Hukuk I adl ders kita-
bnda Bafllang hkmleri, Kifliler Hukuku, Aile Hukuku ve Miras Hukuku konu-
larna yer verilmifltir. Medeni Hukuk Iin tamamlaycs niteliindeki Medeni Hu-
kuk II adl ders kitabnda ise, Eflya Hukuku, Borlar Hukukunun Genel Hkm-
leri ve zel Bor liflkileri dzenlenmifltir. Medeni Hukuka iliflkin ihtiya duydu-
unuz tm bilgilere topluca ulaflabileceiniz ad geen bu ders kitaplarnn sizle-
re yararl olmasn dilerim.

Editr
Yrd.Do.Dr. Hayriye fiEN DORAMACI
1
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Genel olarak hukuk kavramn aklayabilecek ve Medeni Hukukun hukuk

N
kollar arasndaki yerini saptayabilecek,

N
Medeni Hukuk kavramn aklayabilecek,

N
Medeni Hukukun kaynaklarn sralayabilecek,
Medeni Kanunun uygulanmasn aklayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Hukuk Boflluk
rf-det Hukuku Hkimin Takdir Yetkisi
Yorum

indekiler

GENEL OLARAK HUKUK KAVRAMI

VE MEDEN HUKUKUN HUKUK
Medeni Hukuka KOLLARI ARASINDA YER
Girifl, Medeni MEDEN HUKUK KAVRAMI
Medeni Hukuk-I Hukukun Kaynaklar
ve Temel Kavramlar MEDEN HUKUKUN KAYNAKLARI
MEDEN KANUNUN
UYGULANMASI
 Medeni Hukuka Girifl,
Medeni Hukukun Kaynaklar
ve Temel Kavramlar

GENEL OLARAK HUKUK KAVRAMI VE MEDEN

HUKUKUN HUKUK KOLLARI ARASINDA YER

Genel Olarak Hukuk Kavram

Hukuk kurallar, toplum halinde yaflamak zorunda olan insanlarn birbirleriyle ve
toplumla olan iliflkilerini dzenleyen en nemli sosyal dzen kural niteliini tafl-
yan kurallardr. Hukukun anlam birok hukuku tarafndan farkl flekillerde orta-
ya konmakta ve farkl tanmlamalar yaplmaktadr. Tm bu tanmlarda hukukula-
rn ayn kavram farkl alardan ifade etmesi sz konusudur.
Neredeyse tm hukukularn zerinde uzlaflt bir grfle gre hukuk, toplu-
mu dzen altna alan ve devlet yaptrm ile kuvvetlendirilmifl bulunan kurallarn
btndr.
Hukukun daha ziyade biimsel ynn n plana karan bir baflka tanma g-
re ise hukuk, toplum hayatnda kiflilerin birbirleriyle ve toplumla olan iliflkilerini
dzenleyen ve uyulmas kamu gc ile desteklenmifl bulunan sosyal kurallar b-
tndr.
Hukukun amacn ve kaynan esas alan bir baflka tanm da hukuku, toplu-
mun genel yararn veya bireylerin ve toplumun ortak iyiliini salamak amacyla
yetkili makam tarafndan konulmufl ve devlet yaptrmlaryla donatlmfl sosyal ku-
rallar btn olarak tanmlamaktadr.
nl Yunan dflnr Aristonun ifade ettii gibi, insan sosyal bir hayvan-
dr, bu nedenle toplu halde yaflama gereksinimi iindedir. Yaradlfl gerei top-
lu halde yaflayan insanlar aras sosyal iliflkileri dzenlemek iin din kurallar,
ahlak kurallar ve grg kurallar gibi baflka baz sosyal dzen kurallar bulun-
sa da hukuk kurallar dier sosyal dzen kurallarna gre daha byk nem ta-
flr. nk hukuk kurallar dier sosyal dzen kurallarndan, ncelikle maddi
yaptrm ierdikleri iin farkllk taflrlar. Kifliler maddi yaptrml uyulmas zo-
runlu kurallar btnnden oluflan hukuka uyup uymama konusunda kendileri-
ni serbest hissetmezler ve hukuk kurallarna uymadklar takdirde bu kurallara
uyma konusunda zorlanacaklarn bilirler. Ayrca hukuk kurallar sadece insan-
lar aras iliflkileri deil, tm kifliler aras iliflkileri dzenleyen kurallar btndr.
Ayn zamanda zellikle hukuk kurallarnn uygulanmas devlet gc ile destek-
lenmektedir.
4 Medeni Hukuk-I

Son olarak hukukun temel amalarn, dirlik ve dzeni salama, hukuk gven-
lii salama, adaleti salama ve toplumun gereksinimlerini karfllama fleklinde
zetlemek mmkndr.

SIRA SZDE Hukukun temel

SIRAamalar
SZDE nelerdir?
1
Hukukun Kollar (Branfllar) ve Medeni Hukukun Yeri
D fi N E L M D fi N Eincelendiinde
Hukuk kurallar LM bir ksmnn kifliler ile kifliler aras iliflkileri bir ks-
mnn ise kifliler ile devlet aras iliflkileri dzenledii grlr. Kaynak itibariyle Ro-
S O R U ma hukukuna S O dayanan
R U bu ayrm hukuk kurallarn iki temel kola ayrmaktadr.
Romann nl hukukusu Ulpianus, devletin yapsn ilgilendiren hukuka kamu
hukuku (jus publicum), kiflilerin karlarn ilgilendiren hukuka ise zel hukuk
DKKAT DKKAT
(jus privatum) demifltir. Kamu hukuku ve zel hukuk ayrm daha ok Kta Avru-
pas hukukunda geliflmifl olup, bu hukuk ailesine dhil olan Trk hukuku iin de

N N
SIRA SZDE geerlidir. SIRA SZDE
Hukukun kollara ayrm yaplrken kullanlan birok lt bulunmakla birlikte
bu ltler arasnda en yaygn kullanlanlarndan biri eflitlik ltdr. Bu ere-
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
vede eflitler arasndaki iliflkileri dzenlemek zel hukukun kapsamna girmekte,
devlet de dier kifliler gibi bir hukuki iliflki iinde eflit konumdaysa bu iliflki de zel
K T A P hukuk alanK iinde
T A Pkabul edilmektedir. Buna karfllk hukuki iliflkinin taraflar ara-
snda altlk-stlk iliflkisi varsa, taraflardan biri (devlet) bu iliflkiye kamu gcnn
sahibi olarak katlyorsa kamu hukuku sz konusu olacaktr.
TELEVZYON
TicaretT Ehukuku,
LEVZYON
devletler zel hukuku gibi medeni hukuk da zel hukukun
dallar arasnda yer almaktadr. Esasen medeni hukuk zel hukukun en genifl, en
kapsaml ve en nemli daldr. Eflit kifliler aras iliflkilerin dzenlenmesi bu hukuk
dalnn temel kapsamn oluflturmakta ve doumundan lmne kadar kiflinin kar-
NTERNET flsna kan Ntm
T E R Ntemel
ET iliflkileri konu edinmektedir.

SIRA SZDE Hukukun branfllar arasndaki temel ayrmn lt nedir?

SIRA SZDE
2
MEDEN HUKUK KAVRAMI
D fi N E L M D fi N E L M
Medeni hukuk terimi, szlk anlam itibariyle flehir hukuku veya flehirliler hu-
kuku anlamna gelmektedir. Kifliler arasndaki zel iliflkileri konu edinen medeni
S O R U hukuk, kiflilerin
S O Rbirbirleriyle
U ve belirli lde devletle olan dorudan veya dolayl
iliflkilerini dzenleyen kurallardan oluflan bir pozitif hukuk alandr.
DKKAT
Doktrinde farkl tanmlar bulunmakla birlikte, medeni hukukun bir grfle g-
DKKAT
re, kiflilerin toplum halinde yaflamas bakmndan bir hkm ve deer ifade eden
btn eylem ve davranfllarn, ifllem ve iliflkilerini dzenleyen hukuk kurallarnn

N N
SIRA SZDE
tmdr. SIRA SZDE
Medeni hukuk, dzenledii iliflkilerin nitelii ve kapsam asndan befl ana da-
AMALARIMIZ la ayrlmaktadr.
AMALARIMIZ Bunlar; kifliler hukuku, aile hukuku, miras hukuku, eflya
hukuku ve borlar hukukudur.

K T A P Kifliler Hukuku
K T A P
Kifliler hukuku, temelde kifliyi soyut bir flekilde ele alp inceler. Bu erevede hak
sahibi olan kiflilerin trlerini, ehliyetlerini, kiflisel durumlarn, yaknlaryla olan ilifl-
TELEVZYON kilerini (hsmlk),
T E L E V Z Y belli
O N yer ile olan ilgilerini (ikametgh), kifliliin bafllangc, sona
ermesi ve kifliliin korunmasn dzenler. Kifliler hukuku hkmleri, TMK.nun 8
ile 117. maddeleri arasnda dzenlenmifltir.

NTERNET NTERNET
 1. nite - Medeni Hukuka Girifl, Medeni Hukukun Kaynaklar ve Temel Kavramlar 5

Aile Hukuku
Aile hukuku, niflanlanmadan bafllayarak, evlenme, evliliin ortadan kalkmas, efl-
lerin karfllkl hak ve devleri, velyet, ana baba ile ocuklar arasndaki hukuk
ba, aile yeleri arasndaki iliflkiler, vesayet gibi konular dzenler. Bu anlamda
aile iliflkileri olarak adlandrlabilecek tm konular aile hukukunun kapsam ii-
ne girer. Aile hukuku hkmleri, TMK.nun 118 ile 494. maddeleri arasnda dzen-
lenmifltir.

Miras Hukuku
Miras hukuku, bir gerek kiflinin lmnden sonra, salnda elde etmifl olduu
para ile llebilen hak ve borlarnn kimlere ve nasl geeceini dzenler. Miras
hukuku hkmleri, TMK.nun 495 ile 682. maddeleri arasnda yer almaktadr.

Eflya Hukuku
Eflya hukuku, kiflilerin eflya zerideki egemenlik ve tasarruflarnn niteliini ve tr-
lerini, onlarn bu egemenlik dolaysyla dier kiflilerle olan iliflkilerini dzenler. Efl-
ya hukukunun temel konusunu oluflturan ayni haklar, kiflilere eflya zerinde hki-
miyet salayan ve herkese karfl ileri srlebilen mutlak haklardr. Eflya hukuku
hkmleri, TMK.nun 683 ile 1027. maddeleri arasnda dzenlenmifltir.

Borlar Hukuku
Borlar hukuku, kifliler arasnda kurulan farkl trlerdeki bor iliflkilerini ve bun-
lardan doacak alacak haklarn ve borlar dzenler. Trk hukukunda medeni hu-
kuk iliflkileri iki ayr kanunda dzenlenmifltir. Bunlardan biri Medeni Kanun die-
ri ise Borlar Kanunudur. Ancak bu iki kanun gerekte birbirine bal metin nite-
liini taflr. Borlar hukukunu dzenleyen Borlar Kanunu, dier drt medeni hu-
kuk daln dzenleyen Medeni Kanunun ayrlmaz bir paras olduunu aka be-
lirtmektedir.

MEDEN HUKUKUN KAYNAKLARI

Hukukun kayna denildiinde, hukuk kurallarnn nereden ve nasl ortaya ktk- Medeni Hukukun
kaynaklarn grupta
lar anlafllr. Medeni hukukun kaynaklar incelendiinde bu kaynaklarn genel ola- incelenir. Bunlar: asli, tali
rak asli kaynaklar, tali kaynaklar ve yardmc kaynaklar olmak zere e ay- ve yardmc kaynaklardr.
rld grlr.

Asli Kaynaklar
Medeni hukukun asli kaynann ne olduu Trk Medeni Kanununun 1. madde-
sinde aka belirtilmifltir. Gerekten de TMK. m. 1e gre, Kanun szyle ve
zyle deindii btn konularda uygulanr. Kanunda uygulanabilir bir hkm
yoksa hkim, rf ve det hukukuna gre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu ol-
sayd nasl bir kural koyacak idiyse ona gre karar verir. Her ne kadar burada
kanundan sz edilmifl ise de, bundan kast yazl hukuk kurallardr. Yazl hu-
kuk kurallarn ise temelde befl grupta toplayabiliriz. Bunlar; kanunlar, kanun
hkmnde kararnameler, tzkler, ynetmelikler ve itihad birlefltirme ka-
rarlardr.

Kanunlar
Medeni hukukun yazl kaynaklar arasnda Medeni Kanun, Borlar Kanunu ve di-
er kanunlar vardr.
6 Medeni Hukuk-I

Medeni Kanun deyince ilk baflta belirtilmesi gereken husus Trk hukukunda
iktibas (resepsiyon) ynteminin benimsenmifl olduu hususudur. Bu yntemin te-
melinde yabanc bir lkenin hukukunun aynen veya baz deiflikliklerle kabul edi-
lip baflka bir lkede yrrle konmas sz konusudur. Trkiye de bu yntemi be-
nimseyen lkelerden biridir ve bu yntemin ilk rnei de Medeni Kanun ve Bor-
lar Kanunudur. svire Medeni Kanunu ile svire Borlar Kanunu baz deifliklik-
ler yaplarak Trkeye evrilmifl ve Medeni Kanun 17.2.1926, Borlar Kanunu ise
22.4.1926 tarihinde kabul edilerek her ikisi de 4.10.1926 tarihinde yrrle gir-
mifltir.
1926 tarihli ve 743 sayl Trk Kanunu Medenisi 22.11.2001 tarihli ve 4721 say-
l Trk Medeni Kanununun 1028. Maddesiyle yrrlkten kaldrlmfl ve 4721 say-
l Trk Medeni Kanunu 1 Ocak 2002 tarihinde yrrle girmifltir. Halen uygula-
nan bu Kanun 1030 maddeden oluflmaktadr. Hukukun dinamik nitelii ve an
deiflen ihtiyalar Kanunun deiflimini zorunlu klmfl ve yeni Kanunun kabul
edilmesiyle dili daha kolay anlafllr, arlaflmfl ve zellikle kadn-erkek eflitliini her
alanda olduu gibi aile iinde de gereklefltiren bir dzene geilmifltir.
Bunun yannda 4 Ekim 1926 tarihinde yrrle girmifl olan 544 maddelik 818
sayl Borlar Kanunu borlar hukuku alann dzenlemektedir. Bu Kanunda da
duyulan yenileme ve deifliklik gerei, 11.1.2011 tarihinde yeni Trk Borlar Ka-
nunu kabul edilmifltir. 6098 sayl ve 649 maddeden oluflan yeni Trk Borlar Ka-
nunu 1.7.2012 tarihinde yrrle girecektir.
TMK ile BK kifliler arasndaki zel hukuk iliflkilerinin nemli bir ksmn dzen-
lemekle beraber toplum hayatnda, sosyal, kltrel ve teknik alanlarda yaflanan
geliflmeler, yeni hukuki kavram ve sorunlar da beraberinde getirdiinden Medeni
Hukukun yazl kaynan oluflturan dier kanunlarn arasnda, Soyad Kanunu,
Nfus Kanunu, Dernekler Kanunu, Kat Mlkiyeti Kanunu, Tapu Kanunu, Ticari fl-
letme Rehni Kanunu, mar Kanunu, Kadastro Kanunu gibi kanunlar da saylabilir.

SIRA SZDE Medeni Kanunun hazrlanmasnda hangi yntemden yararlanlmfltr?

SIRA SZDE
3
Kanun Hkmnde Kararnameler
D fi N E L M D fi N E L M
1961 Anayasasnda 1971 ylnda yaplan deifliklik ile Bakanlar Kuruluna kanun
hkmnde kararname karma yetkisi verilmifltir. Kanun hkmnde kararname -
S O R U karmaya iliflkin
S O Rdzenleme
U 1982 Anayasas ile de kabul edilmifltir. Bu balamda
Trkiye Byk Millet Meclisi, kanun ile belli konularda Bakanlar Kuruluna kanun
hkmnde kararname karma yetkisi verebilir. Sz konusu yetki kanununda, ka-
DKKAT DKKAT
rarnamenin amac, kapsam, ilkeleri ve bu yetkiyi kullanma sresi aka gsteril-
melidir.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE kararnameler de kanunlar gibi, Resmi Gazetede yaymlana-
Kanun hkmnde
rak yrrle girerler. Ancak kanun hkmnde kararnameler yaymland gn
AMALARIMIZ
Trkiye Byk Millet Meclisine sunulurlar. Meclise sunulan kararnameler, kanun-
AMALARIMIZ
larn grfllmesi iin konulmufl olan kurallara gre, ncelik ve ivedilik ile gr-
fllrler. Bu grflme neticesinde kararname, aynen kabul edilebilir, deifltirilebilir
K T A P veya reddedilebilir.
K T A P Reddedilen kararnameler, ret kararnn Resmi Gazetede ya-
ymland gn yrrlkten kalkarlar.

TELEVZYON TzklerT E L E V Z Y O N
1982 Anayasasnn 115. maddesine gre, Bakanlar Kurulu, kanunun uygulanmas-
n gstermek veya emrettii iflleri belirtmek zere, kanunlara aykr olmamak ve

NTERNET NTERNET
 1. nite - Medeni Hukuka Girifl, Medeni Hukukun Kaynaklar ve Temel Kavramlar 7

Danfltay incelenmesinden geirilmek flartyla tzkler karabilir. Tzkler, Cum-

hurbaflkan tarafndan imzalanr ve kanunlar gibi Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrle girer. Bu hkmden anlafllaca zere tzkler, kanunlarn uygulanma-
sn gstermek ya da kanunlarn emrettii durumlar dzenlemek zere karlrlar.
Bu sebeple, tzklerin mutlaka bir kanuna dayanma zorunluluu vardr. Yani, ka-
nun tarafndan dzenlenmemifl bir konu hakknda tzn karlmas mmkn
deildir. Tzklere rnek olarak, Soyad Nizamnamesi, Hayvan Rehni Tz, Ta-
pu Sicil Tz gsterilebilir.

Ynetmelikler
Kamu kurulufllar, kendi grev alanlarn ilgilendiren yasa ve tzklerin uygulan-
masn salamak zere ve bunlara aykr olmamak kofluluyla ynetmelik karabi-
lirler.
Anayasann 124. maddesinde getirilen dzenlemeye gre, Baflbakanlk, bakan-
lklar ve kamu tzel kiflileri kendi grev alanlarn ilgilendiren yasa ve tzklerin
uygulanmasn salamak iin ve bunlara aykr olmamak kofluluyla ynetmelik -
karma yetkisine sahiptir. darenin ynetmelik karmas dzenli ynetim ilkesinin
bir gereidir ve idare bu yetkiye kendiliinden sahiptir. Bir baflka deyiflle idarenin
ynetmelik karmak iin ayrca yasayla yetkili klnmas gerekmez.
Bakanlklar kendi bafllarna ynetmelik karabilecekleri gibi birka bakanlk
birlikte de ynetmelik karabilir. Bundan baflka Bakanlar Kurulunun da her ne
kadar Anayasada aka belirtilmese de ynetmelik karma yetkisi vardr. Ynet-
melikler, yasaya ve tze aykr olamayacaklar gibi dier st hukuk kurallarna
da aykr olamazlar. Aksine durumlarda sz konusu ynetmeliin iptali iin Danfl-
taya veya ynetmeliin nitelii ve uygulama alanna gre idare mahkemelerine
dava alabilir. Yasaya ve tze aykr olan ynetmelikler mahkemelerce uygu-
lanmaz. 1982 Anayasas, 1961 Anayasasndan farkl olarak, tm ynetmelikleri
Resmi Gazetede yaymlanma zorunluluunu ortadan kaldrmfltr. Hangi ynetme-
liklerin Resmi Gazetede yaymlanaca konusu, yasama organnn takdirine bra-
klmfltr.
Medeni hukuk alanndaki ynetmeliklere rnek olarak, Evlendirme Ynetmeli-
i, Nfus Hizmetleri Kanununun Uygulanmasna liflkin Ynetmelik gsterilebilir.

tihad Birlefltirme Kararlar

tihad Birlefltirme Kararlar, Yargtayda Byk Genel Kurul da denilen tihad
Birlefltirme Genel Kurulu veya Kk Genel Kurul dediimiz Hukuk Genel Kuru-
lu ya da Ceza Genel Kurulu tarafndan alnr ve Resmi Gazetede yaymlanr. Her
iki genel kurulun ald kararn hukuki deeri ayndr.
Yargtayn tihad Birlefltirme Kararlar benzer olaylarda btn mahkemeleri
balayc bir niteliktedir. Yargtayn hukuk boflluklarn doldurmak zere tihad
Birlefltirme Kararlaryla yaratt hukuk kurallar, medeni hukukun yazl kayna
haline getirilmifl bulunmaktadr.

Tali Kaynaklar
Tali kaynaklar, TMK m. 1 hkm gereince, hkimin nne gelen hukuki uyufl-
mazl zerken yazl hukuk kural bulamamas durumunda baflvuraca kaynak-
lardr. Bu kaynaklar rf ve det hukuku ve hkimin yaratt hukuktur.
8 Medeni Hukuk-I
rf-det kuralnn hukuk
kural haline gelebilmesi
iin unsura ihtiya vardr.
Bunlar: Maddi unsur,
manevi unsur ve hukuki
unsurdur.
rf ve det Hukuku
rf ve det hukuku, medeni hukukun yazl olmayan kaynaklar arasndadr. Ger-
ekten de, TMK. m. 1/Ie gre, Kanunda uygulanabilir bir hkm yoksa, hkim,
rf ve det hukukuna gre karar verir. Bu hkmden anlafllaca zere, rf ve
det hukuku kurallar, hkimin yazl bir hukuk kural bulamad durumlarda bafl-
vuraca tali bir kaynaktr.
Bir rf ve det kuralnn hukuk kural haline gelebilmesi iin maddi unsur, ma-
nevi unsur ve hukuki unsur olarak adlandrlan unsura ihtiya vardr.
rf ve det hukukunun maddi unsuru sreklilik, devamllk ve tekrarlanmadr.
Bu unsura gre, bir rf ve det kuralnn hukuk kural haline gelebilmesi iin
uzun sreden beri uygulanyor olmas gerekir. Buradaki sreklilikten kast en
azndan ne zamandan beri uygulandnn o toplumdaki hi kimse tarafndan bi-
linmemesidir.
rf ve det hukukunun manevi unsuru genel inanfltr. Bu unsura gre, bir rf
ve det kuralnn hukuk kural haline gelebilmesi iin toplum iinde o kurala uyul-
masnn zorunlu olduu ynnde genel bir inancn olmas gerekir.
Son olarak, bir rf ve det kuralnn hukuk kural haline gelebilmesi iin onun
yaptrm ile desteklenmesi gerekir. Bu da rf ve det kurallarna yasalar tarafn-
dan yaplan yollamalarla salanmaktadr.
rf ve det hukuku kurallar, etkili olduklar alan bakmndan genel rf ve
det hukuku kurallar ve zel rf ve det hukuku kurallar olmak zere iki tre
ayrlmaktadr.
Genel rf ve det hukuku kurallar, lkenin her yerinde bilinen ve uygulan-
makta olan kurallardr. Ortaklk ve yarclk, doktrinde genel rf ve det hu-
kuku kurallarna rnek olarak gsterilmektedir.
zel rf ve det hukuku kurallar ise, lkenin sadece belli bir yre veya blge-
sinde veya belli bir meslek grubuna dhil bulunan kimseler arasnda geerli olan
kurallardr. Belli bir meslek grubuna dhil bulunan kimseler arasnda geerli olan
rf ve det hukuku kurallarna rnek olarak, ticari rf ve det hukuku kurallar ve-
rilebilir. Bu kurallar ncelikle tacirler arasnda uygulanan kurallardr.
Genel olarak rf ve det hukukundan, kanunlardaki boflluklarn doldurulma-
snda ve kanunlarn yorumunda yararlanlr.
Hkimin Yaratt Hukuk
TMK. m. 1e gre, Kanun, szyle ve zyle deindii btn konularda uygula-
nr. Kanunda uygulanabilir bir hkm yoksa hkim, rf ve det hukukuna gre,
bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsayd nasl bir kural koyacak idiyse ona g-
re karar verir. Hukuk kurallar genel ve soyut niteliktedir. Gnlk hayatta karfl-
lafllan tm olaylara uygulanacak hukuk kurallarn bulmak her zaman mmkn
deildir. Nitekim kanun koyucunun ileride doacak btn olaylar tahmin ederek
onlar dzenleyecek hukuk kurallar koymas mmkn deildir. Bu durumda h-
kim tpk bir kanun koyucuymufl gibi hareket edecek ve nne gelen somut olay
zmlemek iin, hukuk yaratma yetkisini kullanacaktr.
Yardmc Kaynaklar
Medeni Hukukun yardmc kaynaklar itihatlar ve doktrindir. TMK. m. 1/IIIe
gre, Hkim, karar verirken bilimsel grfllerden ve yarg kararlarndan ya-
rarlanr.
 1. nite - Medeni Hukuka Girifl, Medeni Hukukun Kaynaklar ve Temel Kavramlar 9

Mahkeme tihatlar
Mahkeme itihatlar, uyuflmazlklarn zmnde nemli bir rol oynar. Yargsal i-
tihatlar, mahkemeler tarafndan verilen kararlarda bir hukuk sorunun zmnde
izlenen yolu ifade etmektedir. Mahkemeler, nlerine gelen somut olaylar zm-
lemek iin soyut hukuk kurallarn uygularlar. Bu durumda hukuk kural uygula-
yan hkimler, soyut olan bu kurallar yorumlamak, anlamlarn arafltrmak zorun-
dadrlar. Bylece mahkemeler, hukukun oluflumuna byk katkda bulunurlar.
zellikle yksek dereceli mahkemelerin kararlar ilk dereceli mahkemeler iin r-
nek oluflturur.
Yarg kararlarnn hukukumuzda bir balaycl yoktur. Yani bir olay iin ve-
rilen karar ne karar veren mahkemeyi ne de dier mahkemeleri balar. Ancak
zel nitelik taflyan bir karar olan itihad birlefltirme kararlar balayc nitelikte-
dir. Yargtay kararlar arasnda eliflkilerin bulunmas durumunda, bu eliflkiler -
tihatlar Birlefltirme Genel Kurullarnca giderilir. Bunun dflndaki dier yarg karar-
lar ancak yardmc kaynak saylmaktadr.

Doktrin (Bilimsel Grfller)

Trk Medeni Kanununda doktrin (bilimsel grfller) aka hukukun kayna ola-
rak kabul edilmifltir. Doktrin, hukuk bilimiyle uraflan bilim adamlarnn hukuk
sorunlara iliflkin grfl ve dflncelerini ifade etmektedir. Hukukun geliflmesinde
bilimsel grfllerin byk bir nemi bulunmaktadr. Hukuk alannda faaliyet gs-
teren bilim adamlar, olan hukuku yani pozitif hukuku elefltirmek suretiyle onun
geliflmesine katk yaptklar gibi, olmas gereken hukuk asndan da tekliflerde
bulunmak suretiyle bilimsel grfllerini ortaya koyarlar.
Bilimsel grfller daha ok etkisini kanun koyucunun alflmalar zerinde gste-
rir. Kanun koyucu, hukuk dzenlemeler yaparken, bilimsel grfllerden yararlanr.

MEDEN KANUNUN UYGULANMASI

Medeni Kanunun uygulanmas dendiinde Kanunun Szyle Uygulanmas ve
Kanunun zyle Uygulanmas konular akla gelir. Gerekten de, TMK. m. 1/Ie
gre, Kanun, szyle ve zyle deindii btn konularda uygulanr.
Hkim, nne gelen hukuki uyuflmazl zebilmek iin, ncelikle uygulaya-
ca hkmn ak ve seik ifadesinden kan anlama gre kanunu uygulayacaktr.
Kanunun sz (lafz); kanunun ak metni, maddelerin ak ve seik olan ifadesi,
kullanlan szcklerin anlam demektir.
Kanunun sadece szyle (lafzyla) uygulanmas, her zaman somut olay ze-
cek nitelikte sonular karmayabilir. nk ya kanunun sz (lafz), metni, ifade-
si, dili ak ve seik olmayabilir, ya da kanunun ifadesinde kulland szckler dil
bakmndan ak ve anlafllabilir olmakla beraber, bunlarn hukuk alannda neyi
ifade ettikleri, hukuk dilinde ne anlama geldikleri kolaylkla saptanamayabilir.
Kanunun z (ruhu) teriminden kanunun btnne egemen olan esaslara g-
re belirli bir maddenin ifade ettii anlam anlafllr. Kanunun zn (ruhunu) orta-
ya karabilmek iin yaplmas gereken kanunu yorumlamaktr.

Medeni Kanunun Yorumlanmas

Yorum Trleri
Kanunlarn yorumlanmas, yorumu yapan kifliye veya makama gre, yasama yoru-
mu, yargsal yorum ve bilimsel yorum olmak zere e ayrlr.
10
Kyas: Belli bir hukuk iliflki
veya durum iin konulmufl
olan kanun hkmnn,
hakknda kural bulunmayan
ancak benzer olan baflka bir
hukuk iliflki veya duruma
uygulanmas anlamna gelir.
Medeni Hukuk-I
Yasama yorumu, bizzat kanun koyucu tarafndan yaplan yorumdur. Burada
kanun koyucu, uygulamada kanun hkmnn nasl anlafllmas gerektiini bildirir.
Yasama organ tarafndan yaplan yorum da kanun gibi, balayc niteliktedir. 1924
Anayasas dneminde kanunlarn yorumlanmas Trkiye Byk Millet Meclisinin
grevleri arasnda saylmakta idi. Ancak bu yol 1961 Anayasas ile kaldrlmfl olup,
1982 Anayasasnda da ngrlmemifltir. Dolaysyla yasama yorumu gnmzde
geerli deildir ve uygulanmas mmkn deildir.
Yarg mercilerinin grevi, soyut hukuk kurallarn somut olaylara uygulamaktr.
Bu erevede hkimin nne gelen olaya hukuk kuraln uygularken yapt yo-
rum yargsal yorum olarak adlandrlr. Kanunlarn yorumu denildiinde ilk akla
gelen yorum yargsal yorumdur. Yargsal yorumun, daha sonraki olaylarda yoru-
mu yapan hkimi ve baflka mahkemeleri balayc yn bulunmamaktadr. Ancak
itihad birlefltirme kararlarna konu olmufl olan yarg yorumlarnn balayc nite-
lii vardr.
Bilimsel yorum, hukuk bilimiyle uraflan evreler tarafndan yaplan yorumu
ifade etmektedir. Bilimsel yorumun balayc nitelii olmamakla birlikte yarg ka-
rarlar zerinde dolayl bir etkisi bulunmaktadr. Gerekten de hukuk kavramlar-
nn bilim adamlar tarafndan aklanmas, yarg kararlarna flk tutar. Bu sebeple
yarg yerleri, kararlarn alrken bilimsel alflmalardan ve retiden byk lde
yararlanrlar ve bilim adamlarnn eserlerine atf yaparlar.
Yorum Yntemleri
Kanun hkmn yorumlama yntemlerini genel olarak ana grup altnda topla-
mak mmkndr. Bunlar; deyimsel, tarihsel ve amasal yorum yntemleridir.
Deyimsel yorum yntemi (lafz yorum) denilen bu yorum ynteminde, kanu-
nun mantk ve deyim bakmndan anlamn arafltrmak esastr. Kanun metninde
kullanlan kelimelerden, o hkmn ne anlama geldii saptanmaya alfllr. Burada
yorum yaplrken kanunun metni ile bal kalnr ve metin dflna klmaz.
Tarihsel yorum ynteminde, kanun koyucunun iradesinin arafltrlmas esastr.
Bu yaplrken, kanunun hazrlk alflmalarna, komisyon ve Meclisteki konuflmala-
ra, tartflmalara ve kanunun gerekesine bakmak ve bunlardan yararlanmak gerek-
mektedir.
Amasal yorum ynteminde, kanunlar uyguland zamann gereklerine ve an-
layflna gre yorumlanrlar. Kanunlar yorumlanrken, kanun metni yannda, kanu-
nun amacn ve zellikle zamann ihtiyalarn ve devrin anlayfln da gzden uzak
tutmamak gerekmektedir. Bu yorum yntemi uyarnca, kanunlarn statik yaps ile
hayatn dinamik gerekleri arasndaki eliflkiyi gidermek hkimin grevi kabul
edilmektedir.
Kanunlarn Yorumlanmasnda Kullanlan Mantk Kurallar
Kanunlarn anlam bakmndan uygulanmasnda eflitli mantk kurallarndan yarar-
lanlmaktadr. Hangi yorum yntemi kullanlrsa kullanlsn, kanunlarn yorumlan-
masnda mantksal bir zihin ifllemi olan akl yrtmeye dayanlr. Hkimin karar
verirken baz mantk kurallarndan yararlanmas gerekebilir. Bu kurallarn en
nemlileri arasnda kyas, evleviyet yolu ve aksi ile kant yolu saylabilir.
Kyas, belli bir hukuk iliflki veya durum iin konulmufl olan kanun hkm-
nn, hakknda kural bulunmayan ancak benzer olan baflka bir hukuk iliflki veya
duruma uygulanmas anlamna gelir. Kyas yoluna baflvurabilmesi iin hukuk ilifl-
kiler arasnda makul bir benzerlik bulunmaldr. Kyas yoluna daha ziyade zel hu-
 1. nite - Medeni Hukuka Girifl, Medeni Hukukun Kaynaklar ve Temel Kavramlar 11

kuktan kaynaklanan iliflkilerde baflvurulur. Kamu hukukundan kaynaklanan iliflki-

lerde ise kyas yoluna pek baflvurulmaz.
oun iinde azn da bulunaca, btn iin doru olann paralar iin de do-
ru olaca ilkesine dayanan evleviyet yolu, daha nemli bir durum iin kabul edi-
len bir hkmn daha az nemli olan bir durum iin de uygulanabilmesi anlamna
gelir.
Baz durumlarda, bir olay hakkndaki hkm, aralarnda benzerlik olmasna
ramen kyas yoluyla benzer olaylara uygulanmaz. Bu dorultuda bir sonuca, ak-
si ile kant yolundan ulafllr. rnein TMK m. 11/2 gerei evlenme kifliyi ergin kl-
d halde, sz konusu hkm aksi ile kant yolu uygulanarak niflanlanma bak-
mndan uygulanmaz.

Kanunlarn yorumlanmasnda mantk kurallarndan ne flekilde yararlanr?

SIRA SZDE SIRA SZDE
4
Hkimin Hukuk Yaratmas
D fi N E L M D fi N E L M
TMK. m. 1/IIye gre, Kanunda uygulanabilir bir hkm yoksa, hkim, rf ve
det hukukuna gre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsayd nasl bir kural ko-
yacak idiyse ona gre karar verir. Hukukun kaynaklar arasndaS da
O R tali
U kaynaklar- S O R U
dan biri olarak akland zere, bu hkm ile kanun koyucu hkime hukuk ya-
ratma yetkisi vermifltir. DKKAT
DKKAT
Hkim hukuk boflluunu doldurmak zere hukuk yaratma yetkisini kullanr-
ken flekilde hareket edebilir. Bunlar; kyas, hukukun genel ilkeleri ve hkimin

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
tamamen orijinal bir hukuk kural yaratmasdr.
Hkimin yaratt hukuk kuralnn benzer bir olayda uygulanmas zorunluluu
yoktur. Dier bir ifadeyle, hkimin yaratt hukuk kural ne AMALARIMIZ
kendisini ne de bafl- AMALARIMIZ
ka mahkemeleri balar. Zira hkimin yaratt kural bir yarg karar, yani itihat
olacaktr.
K T A P K T A P
Hangi durumlarda hkimin hukuk yaratmas yoluna baflvurulur? SIRA SZDE SIRA SZDE
5
Boflluk Kavram TELEVZYON TELEVZYON
D fi N E L M D fi N E L M
Bir hukuk sorun hakknda, kanunda, rf ve det hukukunda ve dier herhangi bir
hukuk kaynanda kural yok ise bu durum hukukta boflluk anlamna gelir.
Baz konular hukuk dfl olduu iin bu konularda hukuk Sbir O Rdzenlemenin
U S O R U
N T E R N Ebulunmama-
yaplmas beklenemez. Bu sebeple, bu alanlara iliflkin dzenlemenin T NTERNET
s kanunda boflluk anlamna gelmez. rnein, bu alanda hukuki bir dzenleme DKKAT
DKKAT
yaplmas gerekmediinden, dini evlenmenin nasl yaplacann kanunda yer al-
mamas kanunda boflluk anlamna gelmez.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Baz durumlarda ise, kanun koyucu kastl olarak susmufl olabilir. rnein,
TMK. m. 129da hangi hallerde yaplan evlenmenin mutlak butlanla sakat olduu-
nu tek tek saymfltr. Ancak stkardeflle yaplan evlenmenin batl olup olmad ko-
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
nusunda bir dzenleme yoktur. Bu durumda kanunda kanun koyucunun susmas
olumsuz bir zmn benimsendii anlamna gelir. Yani bu susmadan stkardefl-
le evlenmenin batl bir evlenme olmad sonucu kmaktadr.K T A P K T A P

Boflluk Trleri
Boflluk kavram en genifl flekilde kanundaki boflluk trleri ve T E Ldoktrin
E V Z Y O Ntarafndan TELEVZYON
kabul edilen boflluk trleri fleklinde ayrmna tabi tutularak incelenebilir.

NTERNET NTERNET
12 Medeni Hukuk-I

Kanunda boflluk olduu hallerde bu boflluk kural ii boflluk veya kural dfl
boflluk olabilir.
Kural ii boflluk, kanun koyucunun bilerek ve isteyerek brakt boflluk hali
olarak tanmlanabilir. Burada, adil bir zmn bulunabilmesi uygulama ve bilime
braklmfltr. Kural ii boflluk da kendi arasnda yollamalar (atflar), genel kayt-
lar, ii bofl normlar ve tanmlama boflluu olarak drde ayrlmaktadr.
Kanun koyucu, baz durumlarda dzenleme yapmaz, ama baflka bir maddeye
yollama yapar. rnein, TMK. m. 157/IIye gre, evliliin butlan ile sona ermesi
durumunda, ocuklar ile ana ve baba arasndaki iliflkilere boflanmaya iliflkin h-
kmler uygulanr. Burada boflanma hkmlerine bir yollama vardr.
Baz durumlarda kanun koyucu, genel kaytlar ve ii bofl normlarla belli konu-
lar iin zm yollar ngrmfltr. Ancak bu zm ok genifl ve kesin deildir.
Bu sebeple dolayl olarak uygulanr. Kanun koyucu, genel ilkeyi koyarken ieri-
inin doldurulmasn kastl olarak hkime brakmfltr. rnein, TMK. m. 23/II
hkm genel bir kayttr. Bu hkme gre, kimse zgrlklerinden vazgeemez
veya onlar hukuka ya da ahlaka aykr olarak snrlandramaz. Bu genel h-
km, hkim tarafndan somut olayn zellikleri gz nnde bulundurularak uy-
gulanacaktr.
Kanun koyucu, kural koyarken baz kavramlar tanmlamamfltr. Bu durumda
tanmlama boflluu sz konusu olur. rnein, TMK. m. 175 yoksulluk nafakasn
dzenlemektedir. Ancak yoksulluk kavramn tanmlamamaktadr. Bylece bu
kavramn belirlenmesi yetkisini hkime brakmaktadr.
Kural ii boflluun dflnda kalan boflluklarn hepsi kural dfl boflluktur. Bu bofl-
luk, kanun koyucu tarafndan istenmeden braklan boflluklardr. Bu boflluun se-
bebi, ya kanun koyucunun bu boflluu grmemifl olmas veya dzenleme yapma-
y unutmas ya da dzenleme ihtiyac yaratan hukuk sorunun sonradan ortaya k-
masdr.
Kural dfl boflluk da kendi iinde, ak boflluk ve ak olmayan boflluk olarak
ikiye ayrlmaktadr.
Ak boflluk, somut olaya uygulanacak bir hkmn olmamas halidir.
Ak olmayan boflluk halinde ise konuya iliflkin olarak bir dzenleme vardr.
Ancak bu kuraln olduu hali ile uygulanmas adil olmayan sonularn ortaya k-
masna sebep olabilir. Bu gibi durumlarda hkim, kural daraltarak maddenin ama-
cna uygun snrlamaya gitmelidir.
Doktrinde kabul edilen dier bir boflluk eflidi, gerek boflluk ve gerek olma-
yan boflluktur.
Belli bir konuda kanunda hkm olmas gerekirken hibir hkmn bulunma-
masna gerek boflluk denilmektedir. rnein, TMK. m. 507de, terekesinde aktifi
bulunmayan murisin cenaze masraflarnn kimin tarafndan karfllanaca dzen-
lenmemifltir. Burada gerek bir boflluk vardr.
Gerek olmayan bofllukta ise, somut olaya uygulanacak bir kural olmakla be-
raber, bu kural olayn zm iin tatmin edici deildir.

Hkimin Takdir Yetkisi

Hkimin hukuk yaratma yetkisinden farkl olarak bir de takdir yetkisi bulunmak-
tadr. Yukarda belirtildii zere, hkimin hukuk yaratabilmesi iin, gerek kanun-
larda gerekse rf ve det hukukunda kural olmamas gerekir. Oysa hkimin takdir
yetkisini kullanrken elinde olaya uygulayaca bir kural bulunmaktadr. Ancak
 1. nite - Medeni Hukuka Girifl, Medeni Hukukun Kaynaklar ve Temel Kavramlar 13

burada, somut olayn nceden bilinmeyen zellikleri dolaysyla, hkime bir de-
erlendirme, bir tercih yapma yetkisi tannmaktadr.
Baz kanun hkmlerinde hkimin takdir yetkisini kullanmas gerektii aka
belirtilmektedir. rnein, TMK. m. 182nin bafll Hkimin takdir yetkisi fleklin-
dedir. TMK. m. 4de de, hkimin takdir yetkisini nasl kullanaca belirtilmektedir.
Bu hkme gre, Kanunun takdir yetkisi tand veya durumun gereklerini ya da
hakl sebepleri gz nnde tutmay emrettii konularda hkim, hukuka ve hakka-
niyete gre karar verir.
Baz durumlarda, kanunda aka hkimin takdir yetkisine sahip olduu belir-
tilmez. Fakat kanunda kullanlan deyim ve kelimelerden hkime takdir yetkisinin
tannd sonucu karlabilir. rnein, kanunlarda kullanlan muhik sebepler,
uygun tedbir veya uygun miktar, hakkaniyete uygunluk, muayyen flartlarn
mevcut olmas gibi kavramlar hkime takdir yetkisi tanndn gstermektedir.
14 Medeni Hukuk-I
zet
NA M A
Genel olarak hukuk kavram aklayabilmek ve
1 Medeni Hukukun hukuk kollar arasnda yerini
saptayabilmek,
Hukuk kurallar, toplum halinde yaflamak zorun-
da olan insanlarn birbirleriyle ve toplumla olan
iliflkilerini dzenleyen en nemli sosyal dzen
kurallardr. Neredeyse tm hukukularn zerin-
de uzlaflt bir grfle gre hukuk, toplumu d-
zen altna alan ve devlet yaptrm ile kuvvetlen-
dirilmifl bulunan kurallarn btndr. Hukuk
kurallar incelendiinde bir ksmnn kifliler ile
kifliler aras iliflkileri bir ksmnn ise kifliler ile
devlet aras iliflkileri dzenledii grlr. Eflitlik
kstas esas alnarak hukuku zel hukuk ve ka-
mu hukuku fleklinde iki gruba ayrmak mm-
kndr. Bu erevede medeni hukuk, aralarnda
altlk-stlk iliflkisi bulunmayan taraflar arasn-
daki iliflkileri dzenlediinden bir zel hukuk
daldr.
N
Medeni Hukuk kavramnn snrlarn belirleye-
A M A
2 bilmek,
Kifliler arasndaki zel iliflkileri konu edinen me-
deni hukuk, kiflilerin birbirleriyle ve belirli l-
de devletle olan dorudan veya dolayl iliflkileri-
ni dzenleyen kurallardan oluflan bir pozitif hu-
kuk alandr. Medeni hukuk, dzenledii iliflkile-
rin nitelii ve kapsam asndan befl ana dala ay-
rlmaktadr. Bunlar; kifliler hukuku, aile huku-
ku, miras hukuku, eflya hukuku ve borlar
hukukudur.
N
A M A Medeni Hukukun kaynaklarn sralayabilmek,
3
Medeni hukukun kaynaklar incelendiinde bu
kaynaklarn genel olarak asli kaynaklar, tali
kaynaklar ve yardmc kaynaklar olmak zere
e ayrld grlr. Medeni hukukun asli kay-
naklar, kanunlar, kanun hkmnde kararname-
ler, tzkler, ynetmelikler, itihad birlefltirme
kararlardr. Hkimin nne gelen hukuki uyufl-
mazl zerken yazl hukuk kural bulamama-
s durumunda baflvuraca tali kaynaklar rf-det
hukuku, hkimin yarat hukuktur. Medeni Hu-
kukun yardmc kaynaklar ise itihatlar ve dok-
trindir.
N
A M A
Medeni Kanunun uygulanmasn aklayabil-
4 mek,
Medeni Kanunun uygulanmas onun sz ve
zyle uygulanmas anlamna gelir. Kanunun
zn (ruhunu) ortaya karabilmek iin yapl-
mas gereken kanunu yorumlamaktr. Kanunla-
rn yorumlanmas, yorumu yapan kifliye veya ma-
kama gre, yasama yorumu, yargsal yorum ve
bilimsel yorum olmak zere e ayrlr. Kanun
hkmn yorumlama yntemlerini de genel ola-
rak ana grup altnda toplamak mmkndr.
Bunlar; deyimsel, tarihsel ve amasal yorum yn-
temleridir. Kanunlarn yorumlanmas srasnda
baz mantk kurallarndan yararlanmas gereke-
bilir. Bu kurallarn en nemlileri arasnda kyas,
evleviyet yolu ve aksi ile kant yolu saylabilir.
Kanunlarn uygulanmas srasnda boflluk soru-
nu ile karfllafllabilir. Boflluk kavram en genifl
anlamyla kanundaki boflluk trleri ve doktrin
tarafndan kabul edilen boflluk trleri fleklinde
bir ayrma tabi tutularak incelenebilir. Kural ii
boflluk kural dfl boflluk kanunda dzenlenen
boflluk trlerindendir. Gerek ve gerek olma-
yan boflluk ayrm ise doktrin tarafndan yapl-
maktadr.
Kanunlarn olaya uygulanmas srasnda hkimin
takdir yetkisini kullanmasna ihtiya duyulabilir.
Baz kanun hkmlerinde hkimin takdir yetki-
sini kullanmas gerektii aka belirtilmektedir.
Bazen Kanunda kullanlan szcklerden bu so-
nuca varlr.
 1. nite - Medeni Hukuka Girifl, Medeni Hukukun Kaynaklar ve Temel Kavramlar 15

Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi Medeni Hukukun dallarn- 6. Afladakilerden hangisi doktrinde kabul edilen bofl-
dan biri deildir? luk trlerinden biri deildir?
a. Ticaret Hukuku a. Kural ii boflluk
b. Kifliler Hukuku b. Hukuki boflluk
c. Eflya hukuku c. Ak boflluk
d. Borlar Hukuku d. Gerek boflluk
e. Miras Hukuku e. Alnt

2. Afladakilerden hangisi Medeni Hukukun asli kay- 7. Afladakilerden hangisi hkimin hukuk yaratrken
naklarndan biri deildir? yararlanaca yntemlerden biridir?
a. Kanun a. Kyas
b. rf-det b. Atf
c. Tzk c. Alnt
d. Ynetmelik d. Yorumlama
e. Mahkeme itihatlar e. Tasnif

3. Tzk karma yetkisi afladakilerden hangisine 8. Afladakilerden hangisi hukukun temel amalarn-
aittir? dan biri deildir?
a. Baflbakan a. Dirlik ve dzeni salama
b. Kamu kurumlar b. Hukuk gvenlii salama
c. Bakanlar Kurulu c. Adaleti salama
d. Kamu kurulufllar d. Toplumun gereksinimlerini karfllama
e. Cumhurbaflkan e. rf-det hukukunu gelifltirme

4. I. Amasal yorum 9. Afladakilerden hangisi kanun koyucunun dzenle-

II. Deyimsel yorum me yapmad bir hususta baflka bir kanun maddesinin
III. Yasama yorumu uygulanacann belirtilmesidir?
Yukardakilerin hangisinde yorumlama yntemleri bir a. Alnt
arada saylmfltr? b. Kyas
a. Yalnz I c. Atf
b. Yalnz III d. Gerek boflluk
c. I ve II e. Evleviyet yolu
d. I ve III
e. II ve III 10. Kanun koyucunun iradesinin arafltrlmas esasna
dayanan yorum yntemi afladakilerden hangisidir?
5. rf-det hukuku kurallarna iliflkin afladaki akla- a. Tarihsel yorum
malardan hangisi yanlfltr? b. Yargsal yorum
a. Medeni hukukun yardmc kaynaklarndan biridir. c. Deyimsel yorum
b. Genel ve zel rf det hukuku kurallar olmak d. Amasal yorum
zere ikiye ayrlr e. Yasama yorumu
c. Bir yaptrmla tamamlanrlar
d. Maddi, manevi ve hukuki unsur olmak zer
unsurdan oluflurlar
e. rf-det hukuku kurallarna uyulmas gerektii
konusunda genel bir inan vardr.
16 Medeni Hukuk-I

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. a Yantnz yanlfl ise Medeni Hukuk Kavram
blmn yeniden gzden geiriniz.
2. b Yantnz yanlfl ise Medeni Hukukun Kaynak-
lar blmn yeniden gzden geiriniz.
3. c Yantnz yanlfl ise Tzkler blmn yeni-
den gzden geiriniz.
4. c Yantnz yanlfl ise Yorum Yntemleri bl-
mn yeniden gzden geiriniz.
5. a Yantnz yanlfl ise rf-det Hukuku blm-
n yeniden gzden geiriniz.
6. d Yantnz yanlfl ise Boflluk Trleri blmn
yeniden gzden geiriniz.
7. a Yantnz yanlfl ise Hkimin Hukuk Yaratmas
blmn yeniden gzden geiriniz.
8. e Yantnz yanlfl ise Genel Olarak Hukuk Kav-
ram blmn yeniden gzden geiriniz.
9. c Yantnz yanlfl ise Boflluk Trleri blmn
yeniden gzden geiriniz.
10. a Yantnz yanlfl ise Yorum Trleri blmn
yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Hukukun temel amalarn, dirlik ve dzeni salama,
hukuk gvenlii salama, adaleti salama ve toplumun
gereksinimlerini karfllama fleklinde sralamak mm-
kndr.
Sra Sizde 4
Hangi yorum yntemi kullanlrsa kullanlsn, kanunla-
rn yorumlanmasnda mantksal bir zihin ifllemi olan
akl yrtmeye dayanlr. Bu akl yrtme srasnda, ba-
z mantk kurallarndan yararlanlmas gerekebilir. Bu
kurallarn en nemlileri arasnda kyas, evleviyet yo-
lu ve aksi ile kant yolu saylabilir.
Sra Sizde 5
Bir hukuk sorun hakknda, kanunda, rf ve det huku-
kunda ve dier herhangi bir hukuk kaynanda kural
yok ise bu durum hukukta boflluk anlamna gelir. H-
kim, hukuk boflluunu doldurmak zere hukuk yarat-
ma yetkisini kullanr.
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Akyol, fi. (2006). Drstlk Kural, stanbul.
Akntrk, T. (2006). Trk Medeni Hukuku Cilt I, An-
kara.
Ouzman K./Barlas N. (2010). Medeni Hukuk, stanbul.
Erman H. (2010). Medeni Hukuk Dersleri, stanbul.
Hatemi, H. (2010). Medeni Hukuka Girifl, stanbul.
Serozan, Rona. (2008). Medeni Hukuk Genel Blm.

Sra Sizde 2
Hukukun kollara ayrm yaplrken kullanlan birok l-
t bulunmakla birlikte bu ltler arasnda en yaygn
kullanlanlarndan biri eflitlik ltdr. Bu erevede
eflitler arasndaki iliflkileri dzenlemek zel hukukun
kapsamna girmektedir. Buna karfllk hukuki iliflkinin
taraflar arasnda altlk-stlk iliflkisi varsa, kamu huku-
ku sz konusu olacaktr.

Sra Sizde 3
Medeni Kanunun hazrlanmasnda Trk hukukunda ik-
tibas (resepsiyon) ynteminden yararlanlmfltr. Bu yn-
temin temelinde yabanc bir lkenin hukukunun aynen
veya baz deiflikliklerle kabul edilip baflka bir lkede
yrrle konmas sz konusudur.
2
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
Drstlk kuraln aklayabilecek

N
yiniyeti tanmlayp, unsurlarn aklayabilecek

N
spat ykn belirleyecek,
Resmi sicil ve senetleri tanmlayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Drstlk kural Senet
yiniyet Resmi sicil
spat

indekiler

DRSTLK KURALI
Drstlk Kural, YNYET
Medeni Hukuk-I yiniyet, spat Yk,
Resmi Sicil ve Senetler SPAT YK
RESM SCL VE SENETLER
 Drstlk Kural,
yiniyet, spat Yk, Resmi
Sicil ve Senetler

DRSTLK KURALI

Genel Olarak
TMK. m. 2/Ie gre, Herkes, haklarn kullanrken ve borlarn yerine getirirken
drstlk kurallarna uymak zorundadr. Bu hkmde, bir hakk kullanrken
veya bir borcu yerine getirirken nasl hareket edilmesi gerektii genel olarak belir-
tilmektedir. Dier bir ifade ile kifliler haklarn kullanrken ve borlarn yerine ge-
tirirken toplum iindeki makul, orta zekl bir kimsenin davrand gibi davranma-
ldr. rnein, mlkiyet hakkna sahip olan bir kimse, bu hakkn yasann izdii
snrlar dhilinde kullanmak zorundadr. Komflularn rahatsz edecek flekilde g-
rlt yapamaz veya balkonunda koku ve duman karacak flekilde mangal yaka-
maz. Ayn flekilde, borcu olan bir kimsenin borcunu demek iin gece yars, her-
kes uyuduktan sonra alacaklnn evine gitmesi drstlk kurallarna aykrdr. Bu-
radan da anlafllaca zere, drstlk kuralndan kast, normal ve makul bir in-
san davranfldr. Kifli haklarn kullanrken ve borlarn yerine getirirken, makul
ve orta zekl kiflilerin davranfl biimine uymaldr, drstlk kuralna uygun dav-
ranmaldr.

Kiflinin drstlk kuralna uygun davranmfl olduunu belirlemedeSIRA

hangi kstastan hare-
SZDE SIRA SZDE
ket edilir? 1
D fi N E L M D fi N E L M
lkenin Uygulama Alan
Yukarda belirtildii zere, drstlk kurallar genel olarak haklarn kullanlma- Drstlk kurallar: genel
s ve borlarn yerine getirilmesinde kullanlmaktadr. Ancak buS Oilkenin
R U uygulama olarak haklarn Skullanlmas
O R U
ve borlarn yerine
alan sadece bu belirtilenlerle snrl olmayp, ok daha genifltir. Gerekten de d- getirilmesinde, hkimin
rstlk kural ayn zamanda, kanunlarn yorumlanmasnda, hukuk ifllemlerin ya- hukuk kurallarn somut
DKKAT D K KveA T
olaylara uygulamas
plmas, yorumlanmas, tamamlanmas, baflka ifllemlere dnfltrlmesi ve yeni kendisine tannan takdir
flartlara uyarlanmasnda da kullanlmaktadr. hakkn kullanmas, hukuk

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
ifllemlerin kurulmas
Hukuk kurallar, genel ve soyut niteliktedir. Hkim bu kurallar somut olaylara srasnda dikkate alnr.
uygularken ve kendisine takdir hakk tannan durumlarda doruluk ve drstlk
ilkelerinden yararlanmakta ve bu kural erevesinde kanunlar yorumlamaktadr.
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
rnein, bir boflanma davas sonucunda hkim ocuk zerindeki velayet hakknn
kime braklacan takdir ederken doruluk ve gven ilkelerinden yararlanacaktr.
K T A P K T A P

TELEVZYON TELEVZYON
20 Medeni Hukuk-I

Hukuk ifllemlerin kurulmas srasnda da doruluk ve drstlk kurallar uygu-

lama alan bulmaktadr. Taraflar szleflme grflmeleri srasnda, birbirlerine karfl-
lkl olarak bilgi vermek, yanlan taraf uyarmak daha dorusu doruluk ve drst-
lk kurallarna uymak zorundadrlar. Bu ilkeye aykr hareket eden taraf, dier ta-
rafn zararlarn karfllamakla ykml olacaktr.

SIRA SZDE Hukuk ifllemlerin kurulmas srasnda drstlk kuralnn ifllevi nedir?
SIRA SZDE
2
Kurulan szleflmenin yorumlanmasndan kast taraf iradelerinden ne anlafllma-
D fi N E L M D fi N E L M
s gerektiidir. Taraf iradelerinin ne anlama geldiini belirlemede doktrinde baz il-
keler ortaya atlmfltr. Beyan ilkesi, irade ilkesi ve gven ilkesi olarak isimlendiri-
S O R U S O R U gven ilkesi benimsenmifltir. Gven ilkesinin iflleyifli tamamen
len bu ilkeden
drstlk kuralnn uygulanmasna dayanmaktadr. Bir hukuki ifllemde irade ak-
DKKAT lamasnda bulunan
D K K A T tarafn yapt aklamann yeterince ak olmamas, kuflkuya
yol amas durumunda, bu aklamadan orta zekl, makul ve drst bir kimsenin
ne anlayabilecei arafltrlarak belirleme yaplmas gven ilkesinin bir sonucudur.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Hukuki ifllemlerde boflluklarn doldurulmasnda yine drstlk kuralndan ya-
rarlanlr. Bir hukuki ifllemde boflluk bulunmas halinde bu boflluk, hukuki ifllemin
AMALARIMIZ taraflar nceden
AMALARIMIZ bu flekilde bir boflluu ngrmfl olsalard nasl bir dzenleme
getirecek idiyseler ona gre doldurulacaktr.
Son olarak szleflmenin yeni flartlara uyarlanmasnda da drstlk kurallar
K T A P K T A PHukukta ok nemli bir ilke olan ahde vefa ilkesi (pacta sunt
nem taflmaktadr.
servanda) gerei kural olarak bir szleflme akdedildikten sonra artk taraflar bu
szleflmeye uymakla ykmldr. Bununla birlikte szleflme akdedildikten sonra,
TELEVZYON TELEVZYON
mevcut koflullarn nceden ngrlemeyecek bir flekilde ve olaanst olarak de-
iflmesi ile szleflme taraflardan biri iin artk ekilmez hale gelmiflse szleflmenin
ngrlemeyen durum dikkate alnarak deifltirilmesi gerekir. Bu ifllem de drst-
NTERNET lk kuralnn N Tuygulanmas
ERNET ile gereklefltirilecektir.

SIRA SZDE Hangi durumlarda szleflmenin yeni flartlara uyarlanmas istenebilir?

SIRA SZDE
3
Hakkn Ktye Kullanlmas ve Hakkn Ktye
D fi N E L M D fi N E L M
Kullanlmas Yasa
Bir hakkn amalarna ve drstlk kurallarna aykr olarak kullanlmasna hakkn
S O R U S O R U ad verilir. Gerekten de, TMK m. 2/IIye gre, Bir hakkn
ktye kullanlmas
aka ktye kullanlmasn hukuk dzeni korumaz.
DKKAT nemli olan
D K K bir
A T hakkn ktye kullanlp kullanlmadn belirlemektir. Bunu
yapabilmek iin de baz unsurlarn bir arada bulunmas gerekir. ncelikle bir hak-
kn ktye kullanlmasndan sz edebilmek iin bir hakkn bulunmas gerekmek-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Hakkn ktye
tedir. Hakkn olmad yerde ktye kullanlmas da dflnlemez.
kullanlmasndan zarar kinci olarak, hakkn aka doruluk ve drstlk kurallarna aykr kullanl-
gren kifli drt farkl dava
AMALARIMIZ
yoluna baflvurabilir. Bu
mas gerekir. Hakkn srf baflkasna zarar vermek kastyla kullanlmas, hakkn kul-
AMALARIMIZ
davalar hakkn ktye lanlmasnn sahibine salad menfaat ile baflkasna verdii zarar arasnda ak bir
kullanmn durdurma,
hakkn ktye kullanmn
dengesizliin olmas veya hakkn sosyal amacndan saptrlmas hallerinde hak k-
K T tespit
nleme, A P davalar ile K T saylr.
tye kullanlmfl A P rnein, bir kiflinin baflkasnn manzarasn kapatmak iin
tazminat davasdr.
evinin nne yksek bir duvar rmesinde hakkn ktye kullanlmas vardr.

TELEVZYON TELEVZYON

NTERNET NTERNET
 2. nite - Drstlk Kural, yiniyet, spat Yk, Resmi Sicil ve Senetler 21

Son olarak, bir hakkn kullanlmas baflkasna zarar vermeli veya zarar tehlike-
si yaratmaldr. Burada hakk kullanann zarar verme kastnn olup olmamas nem-
li deildir. nemli olan bir baflka kiflinin hukuken korunan maddi ve/veya mane-
vi yararlarnn ihlal edilmesidir.
Hakkn ktye kullanlmas durumunda, hukuk dzeni bu hakk korumaz. Di-
er bir ifadeyle, hakk ktye kullanann bu hakka dayanan talepleri dikkate aln-
maz. rnein hakkn ktye kullanan davac ise davas reddedilir.
Hakkn ktye kullanlmasndan zarar gren kifliye de ayrca dava hakk tan-
nr. Bu davalar hakkn ktye kullanmn durdurma, hakkn ktye kullanmn
nleme, tespit davalar ile tazminat davasdr. Bu davalardan tazminat davas hak-
kn ktye kullanmndan doan maddi ve/veya manevi zararn giderimi iin a-
lr. Tazminat davasnn dier davalara ek olarak zarar doduu durumlarda alma-
s mmkndr.

YNYET

Genel Olarak
Trk Medeni Kanunu 3. maddesinde iyiniyetten sz etmekle birlikte iyiniyet kav-
ramnn tanmna yer vermemifltir. Ancak, ayn kanunun 1024. maddesinde ktni-
yetli kifli tanmlanmfltr. Anlan bu hkmn birinci fkrasna gre, Bir ayn hak
yolsuz olarak tescil edilmifl ise, bunu bilen veya bilmesi gereken nc kifli bu tes-
cile dayanamaz. Bu hkmden yola kldnda, bir durumu bilen veya bilmesi
gereken kiflinin ktniyetli olduu, yani iyiniyetli olmad sonucuna ulafllr. Bu-
radan da iyiniyetin tanmn karmak mmkndr.
Bir olay bilmek veya bilmemek gibi sbjektif bir esasa dayanan iyiniyet, bir
hakkn kazanlmasna engel olan hukuk bir eksikliin bilinmemesi veya bilinme-
sinin gerekmemesidir. Dier bir ifadeyle iyiniyet, bir hakkn doumuna engel olan
bir durumun olaydaki varl veya gerekli unsurlardan birinin yokluu hakkndaki
mazur grlebilir bir bilgisizlik veya yanlfl bilgidir. Bu erevede iyiniyet haklarn
kazanlmasna hizmet eder. yiniyetli olmann sonular medeni hukukun tm dal-
larnda grlr. Ancak iyiniyet sadece kanunun iyiniyeti dzenledii durumlar ba-
kmndan sz konusu olabilir.

yiniyetin Unsurlar
yiniyetin kiflideki mazur grlebilen bir bilgisizlik veya yanlfl bilgi olarak tanm-
lanmas ak bir flekilde iki unsurun varln gstermektedir. Bu unsurlar bilgisiz-
lik veya yanlfl bilgi ve bilgisizliin mazur grlebilmesi fleklinde sralanabilir.

Bilgisizlik veya Yanlfl Bilgi

yiniyetten sz edebilmek iin ncelikle, bir hakkn doumuna veya sonularn
meydana getirmesine engel olan bir durumun varl hakknda bilgisizlik veya
yanlfl bilginin olmas gerekir. rnein, satn alnan bir televizyonun alnt oldu-
unun bilinmemesi, evlendii kiflinin evli olduunun bilinmemesi, tapu ktn-
de malik olarak gzken kiflinin gerekte o taflnmazn maliki olmadnn bilinme-
mesi gibi.
22 Medeni Hukuk-I

Bilgisizliin Mazur Grlebilmesi

Bir kimsenin iyiniyetinden sz edebilmek iin bilgisizliinin veya sahip olduu
yanlfl bilginin normal olarak karfllanabilmesi yani mazur grlebilir olmas gerekir.
Baz durumlarda kiflilere yklenmifl kanundan dolay bilme ykmll var-
dr. Kiflinin iyiniyetinden sz edebilmek iin bu bilme ykmllne aykr dav-
ranmamfl olmas zorunludur. Kanundan dolay bilme ykmll, kanun h-
kmleri gereince ilan edilmesi gereken konularda ve aklk ilkesine bal olarak
tutulan sicillerde bulunmaktadr. rnein, tapu siciline kaytl olan bir durumun bi-
linmedii ileri srlemez. Tapu ktndeki mevcut bir tescile ramen, bu husus
hakkndaki bilgisizlik veya yanlfl bilgi mazur grlemez.
Baz durumlarda da, durumun gerei olan bilme ykmll sz konusu-
dur. Kanun koyucu bu hususu flu hkm ile aka ortaya koymufltur: ...duru-
mun gereklerine gre kendisinden beklenen zeni gstermeyen kimse iyiniyet iddi-
asnda bulunamaz (TMK. m. 3). Yani, bilgisizlik veya yanlfl bilginin mazur g-
rlebilmesi iin kiflinin kendisinden beklenen zeni gstermifl olmas gerekir. So-
mut olayn mevcut koflullar gerei kiflinin bilme ykm varsa iyiniyet ile hak ka-
zanmak mmkn olamayacaktr. rnein lkemizde taflnmazlarn bir-iki gnlk
srelerde el deifltirmeleri sk rastlanan bir durum deildir. Bir gn nce satn alan
bir malikin bir gn sonra taflnmazn tekrar satfln gereklefltirmeye kalkflmas ha-
linde alcnn bu durumu hi arafltrmadan taflnmaz almas halinde iyiniyet iddi-
asnda bulunmas mmkn olamayacaktr. Zira kifli kendisinden beklenen zeni
gsterip gerekli arafltrmay yapmamfltr. Gerekten de durumun gerei olan ze-
ni gstermeyen kifli iyiniyet iddiasnda bulunamayacaktr.

yiniyetin spat
TMK. m. 3/Ie gre, Kanunun iyiniyete hukuk bir sonu balad durumlarda,
asl olan iyiniyetin varldr. Kanun koyucu, iyiniyet aranan hallerde asl olan
onun varldr demek suretiyle, onun varlnn deil, yokluunun ispat edilmesi
gerektiini belirtmifltir. Dier bir ifade ile burada bir iyiniyet karinesi ngrlmfl-
tr. yiniyet karinesi bir kimseyi iyiniyetli olduunu ispat etmekten kurtarr. Huku-
kumuzda ok kullanlan bu karinenin aksini iddia eden bu iddiasn ispatlamak zo-
rundadr. Ancak iyiniyet iddiasnda bulunan kimsenin de, gerekli zeni gstermifl
olmas gerekir. Yukarda akland gibi, gereken zeni gstermeyen kimse iyini-
yetini ileri sremez.

SIRA SZDE yiniyetin ispat

SIRA bakmndan
SZDE kural nedir?
4
yiniyetin Sonular
D fi N E L M D fi N E Lve
Baz durumlarda M zellikle baz haklarn edinilmesinde iyiniyet korunmaktadr.

yiniyetin korunduu hallere yiniyetin korunduu hallere medeni hukukun btn dallarnda ancak zellikle efl-
medeni
S O hukukun
R U btn ya hukukunda S O Rrastlamak
U mmkndr. Eflya hukukunda iyiniyeti temel alan h-
dallarnda ancak zellikle
eflya hukukunda rastlamak kmlerden biri de MK m. 988 hkmdr. Anlan bu hkm gereince, Bir tafln-
mmkndr. rn emin sfatyla
DKKAT D K K A Tzilyedinden o fley zerinde iyiniyetle mlkiyet veya snrl ayni
hak edinen kimsenin edinimi, zilyedin bu tr tasarruflarda bulunma yetkisi olma-
sa bile korunur. Bu hkme gre, sahibinin elinden rzas ile kan bir maln iyini-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
yetle kazanlmas mmkndr. rnein Ann Bye kiralad televizyonun B tara-
fndan Cye satlmas durumunda, tasarruf yetkisine sahip olmayan Bden televizyo-
AMALARIMIZ nu alan C AMALARIMIZ
iyiniyetli ise bu iyiniyeti korunacak ve televizyonun maliki olacaktr. Zi-

K T A P K T A P

TELEVZYON TELEVZYON
 2. nite - Drstlk Kural, yiniyet, spat Yk, Resmi Sicil ve Senetler 23

ra bu olayda B emin sfatyla zilyettir ve C de emin sfatyla zilyetten iyiniyetle ayni

hak (somut olayda mlkiyet hakk) kazanmaktadr. Taflnrlarda ve taflnmazlarda
zamanaflm yoluyla ayni hak kazanmlarnda da yine iyiniyet aranmaktadr.
Para ve hmiline yazl senetler sahibinin elinden rzas dflnda kmasna ra-
men, bunlara iyiniyetle sahip olan kimseden iade etmesi istenemez. rnein, bir
kimse sokakta bulduu parayla kendisine bir dizst bilgisayar alsa, paray kaybe-
den kifli, bilgisayar firmasna gidip paray geri isteyemez.
yiniyetin aile hukukunda da korunduu durumlar vardr. rnein TMK. m.
147/IIIe gre, Evliyken yeniden evlenen bir kimsenin nceki evlilii mutlak but-
lan karar verilmeden nce sona ermiflse ve ikinci evlenmede dier efl iyiniyetli ise,
bu evlenmenin butlanna karar verilemez. Trk Medeni Kanununda tek evlilik il-
kesi, yani monogami kabul edildii iin, ikinci evliliin yapld srada efllerden
birinin halen bir baflkasyla evli olmas durumunda bu evlilik mutlak butlanla sa-
kattr. Ancak, mutlak butlan karar verilmeden nce ilk evlilik sona ererse ve dier
efl de iyiniyetli ise artk butlan karar verilemez. Bu hkm ikinci eflin mazur gr-
lebilir bilgisizliini, dier bir ifade ile iyiniyetini korumaktadr. Hakl bir sebep olmakszn
bir kimsenin malvarlnn
Borlar hukukunda da iyiniyetin korunduu haller vardr. Bu hallerden biri se- dier bir kimsenin
bepsiz zenginleflmedir. Sebepsiz zenginleflenin iade borcunun kapsam belirlenir- malvarl aleyhine artmas
halinde sebepsiz
ken iyiniyetli veya ktniyetli olmasna gre farkl hkmler ngrlmfl ve iyini- zenginleflmeden sz edilir.
yetli sebepsiz zenginleflen bir anlamda korunmufltur.
Son olarak belirtilmesi gereken husus iyiniyetin hangi anda arand hususu-
dur. Bu durum esasen iyiniyetin kullanm alanna gre deiflmekle birlikte kiflinin
iyiniyeti ya belli bir anda ya da belli bir sre boyunca aranr. rnein tapu kt-
ndeki yolsuz tescile gvenerek ifllem yapan kiflinin ayni hak kazanabilmesi iin
ifllem annda iyiniyetli olmas gerekir. Buna karfllk bir kiflinin olaan zamanaflm
gerei ayni hak kazanabilmesi iin on yl boyunca davasz ve aralksz iyiniyetinin
devam etmifl olmas zorunludur.

SPAT YK
spat, bir olayn veya olgunun varl veya yokluu konusunda hkimin kanaat sa-
hibi olmasna ynelik bir faaliyet olarak tanmlanabilir. Bir hususu ispatlamaya a-
lflmak, bu konu hakknda hkimi ikna etmek anlamna gelir. Bir davada, iddia ve
savunmaya bal olarak, karfllkl iddialar ispata yarayan malzemelerin toplanarak
mahkemeye sunulmas taraflarn ykmll altndadr. Bir davada davac somut
olay bakmndan iddiasn dayandrd olgular, daval ise savunmasn dayandr-
d olgular ispat etmek zorundadr.
Hukuk hayatnda bir vakann kimin tarafndan ispat edilmesi gerektii sorunu-
na ispat yk (beyyine klfeti) denir. TMK. m. 6ya gre, Kanunda aksine bir h-
km bulunmadka, taraflardan her biri, hakkn dayandrd olgularn varl-
n ispatla ykmldr. Bu hkmden de anlafllaca zere, kural olarak iddia
eden iddiasn ispatla ykmldr. Ancak burada bir ykmllk deil, bir yk
vardr. Dier bir ifadeyle, kifli iddiasn ispat edemezse, dier taraf onun mutlaka
ispatn isteyemez.
TMK.m. 6da bu genel kural takiben ispat yknn baz istisnalarnn olduu-
na iflaret edilmifltir. Bu istisnalar flu flekilde sralanabilir:
1. Olaan durumun aksinin ispat, bunu iddia eden tarafa dfler. rnein ola-
an olan onsekiz yafln tamamlamfl bir kiflinin tam fiil ehliyetinin olmasdr.
24 Medeni Hukuk-I

Bu nedenle eer sz konusu kifli bir hukuki ifllem yaparsa fiil ehliyetinin var
olduu kabul edilecek, aksini iddia eden bu iddiasn ispat etmek zorunda
kalacaktr.
2. Herkese bilinen vakalarn da ispatna gerek yoktur. Bunun aksini iddia
eden ispatla ykmldr.
3. spat yknn zel olarak bir kanun hkm ile belirlendii hallerde, ispat
yk bu zel kanun hkmnde yazl kimseye dfler. rnein, Borlar Ka-
nunu hkmleri gerei haksz fiilde zarar ispat etmek davacya dfler.
4. Kanun, baz karineler koyarak o karineye dayanan taraf ispat yknden
kurtarmfltr. Karine, belirli bir olaydan ya da varl bilinen bir olgudan, be-
lirli olmayan bir olay ya da varl bilinmeyen bir olgunun karlmas anlam-
na gelir. Karineler, fiil ve kanun karineler olmak zere ikiye ayrlmaktadr.
Fiil karineler, belirli bir olaydan belirli olmayan bir olay iin hkim tarafndan
karlan sonutur. rnein, elinde iki fliflesi bulunan ve sendeleyerek yryen ki-
flinin sarhofl olduu ynnde fiil bir karine vardr.
Kanun karineler ise, belli bir olaydan, belli olmayan bir olay iin kanun tara-
fndan karlan sonulardr. Baz kanun karineler kesin karine niteliini taflyp,
bunun aksi ispat edilemez. rnein, tapu siciline kaytl olan bir hususun bilinme-
dii ileri srlemez. Buna karfllk baz karineler kesin olmayp ad karinelerdir.
Yani aksi her trl delille ispat edilebilir. rnein, resmi sicil ve senetlerin aksi is-
pat edilinceye kadar doruluu kabul edilmektedir. Adi karineye bir baflka rnek
olarak birlikte lm karinesi verilebilir. Birbirinin mirass olabilecek kifliler ayn
anda lrse ve hangisinin dierinden daha nce ld belirlenemezse, her ikisi
de ayn anda lmfl kabul edilir ve birbirinin mirass olamaz.

SIRA SZDE Ka tr kanuni

SIRAkarine
SZDE vardr?
5
RESM SCL VE SENETLER
D fi N E L M TMK. m. 7ye D fi gre,
N E L M Resmi sicil ve senetler, belgeledikleri olgularn doruluuna
kant oluflturur. / Bunlarn ieriinin doru olmadnn ispat, kanunlarda bafl-
S O R U ka bir hkm S Obulunmadka,
R U her hangi bir flekle bal deildir.
Hukukumuzda senetler, dzenleyen kiflilere ve ispat gcne gre, ad ve resm
senetler olmak zere ikiye ayrlrlar. Resm bir makam veya kiflinin katlm ile d-
DKKAT D K K A T resm senet, resm bir makam veya kiflinin katlm olmaks-
zenlenen senetlere
zn dzenlenen senetlere ise ad senet denir. Resmi senetler, kesin delil olarak
kabul edilir.SIRAAncakSZDEad senet, altnda imzas bulunan kimsenin bunu mahkemede

N N
SIRA SZDE
ikrar etmesiyle resm senede dnflr ve kesin delil olur. HUMK. m. 295/Aya g-
re, Usulne gre gvenli elektronik imza ile oluflturulan elektronik veriler senet
AMALARIMIZ hkmndedir. Bu veriler aksi ispat edilinceye kadar kesin delil saylrlar. Elektro-
AMALARIMIZ
nik imza ile oluflturulan elektronik veriler de bu hkm gereince hukukumuzda
Senetler, dzenleyen kiflilere kesin delil olarak kabul edilmektedir. Bu hkm teknolojik geliflmelerin hukuku
ve
K ispat
T gcne
A P gre, ad ve etkiledii ve K kurallarn
T A P deiflmesine yol atnn iyi bir rneini oluflturmaktadr.
resm senetler olmak zere
ikiye ayrlrlar. Resm siciller ise, devlet memurlar veya devletin grevlendirdii baflka grev-
liler tarafndan tutulan tapu sicili, ticaret sicili gibi ktklerdir. Bu sicillere zellik-
TELEVZYON le kanun Tkoyucu
E L E V Z Ytarafndan
ON alenleflmesi istenen baz hukuki iliflki veya olaylar
kaydedilir. Resmi sicillerde kaytl hususlar aksi ispat edilinceye kadar doru kabul
edilir, ancak kuflkusuz resmi sicillerin de ieriinin doru olmad ispat edilebilir.

NTERNET Resmi senetSIRA

NveT Eadi
R N senet
ET
SIRA SZDE SZDE arasnda ne gibi farklar vardr?
6
D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U

DKKAT DKKAT
 2. nite - Drstlk Kural, yiniyet, spat Yk, Resmi Sicil ve Senetler
zet
N
A M A Drstlk kuraln aklayabilmek,
1 3
Medeni hukukun temel kurallarndan biri drst-
lk kuraldr. Drstlk kural gereince, herkes
hakkn kullanrken veya bir borcu yerine getirir-
ken drstlk kuralna uygun davranmaldr. Di-
er bir ifade ile kifliler haklarn kullanrken ve
borlarn yerine getirirken toplum iindeki ma-
kul, orta zekl bir kimsenin davrand gibi dav-
ranmaldr. Drstlk kuralnn uygulama alan
sadece haklarn kullanlmas ve borlarn yerine
getirilmesiyle snrl deildir. Drstlk kural ay-
n zamanda, kanunlarn yorumlanmasnda, hu-
kuk ifllemlerin yaplmas, yorumlanmas, tamam-
lanmas, baflka ifllemlere dnfltrlmesi ve yeni
flartlara uyarlanmasnda da kullanlmaktadr.
N
A M A
yiniyeti tanmlayp, unsurlarn aklayabil-
2 mek,
yiniyet, Trk Medeni Kanunu 3. maddesinde d-
zenlenmifltir. yiniyet, bir hakkn kazanlmasna
engel olan hukuk bir eksikliin bilinmemesi ve-
ya bilinmesinin gerekmemesidir. yiniyeti karak-
terize eden unsurlar, bilgisizlik veya yanlfl bilgi
ve bilgisizliin mazur grlebilmesi fleklinde s-
ralanabilir. yiniyet aranan hallerde asl olan onun
varldr bu nedenle iyiniyetin bulunmadn
iddia eden bu durumu ispatlamaldr. yiniyet
zellikle haklarn kazanlmas bakmndan nem-
lidir. yiniyetin korunduu hallere medeni huku-
kun btn dallarnda ancak zellikle eflya huku-
kunda rastlamak mmkndr.
25
N
A M A spat ykn belirleyebilmek
spat, bir olayn veya olgunun varl veya yok-
luu konusunda hkimin kanaat sahibi olmasna
ynelik bir faaliyet olarak tanmlanabilir. Hukuk
hayatnda bir vakann kimin tarafndan ispat edil-
mesi gerektii sorununa ispat yk (beyyine kl-
feti) denir. Medeni Kanunun 6. gre maddesine
kural olarak iddia eden iddiasn ispatla ykm-
ldr. Ancak Medeni Kanununda yer alan ispata
iliflkin bu genel kuraln istisnalar da mevcuttur.
N
A M A Resmi sicil ve senetleri tanmlayabilmek
4
Hukukumuzda senetler, dzenleyen kiflilere ve
ispat gcne gre, ad ve resm senetler olmak
zere ikiye ayrlrlar. Resm bir makam veya kifli-
nin katlm ile dzenlenen senetlere resm senet,
resm bir makam veya kiflinin katlm olmakszn
dzenlenen senetlere ise ad senet denir. Resm
siciller ise, devlet memurlar veya devletin g-
revlendirdii baflka grevliler tarafndan tutulan
tapu sicili, ticaret sicili gibi ktklerdir. Bu sicil-
lere zellikle kanun koyucu tarafndan alenlefl-
mesi istenen baz hukuki iliflki veya olaylar kay-
dedilir.
26 Medeni Hukuk-I

Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi drstlk kuralnn uygula- 5. Dnem sonu devini tamamlamak iin arkadafl
ma alanlarndan biri deildir? Aliden dizst bilgisayarn bir haftalna dn alan
a. Kanunlarn yorumlanmas Barfl, bilgisayar 3000 liraya Ceme satmfltr. Cemin bil-
b. Szleflmelerin tamamlanmas gisayarn mlkiyetini geerli bir flekilde kazanp kazan-
c. Kanunlarn uyarlanmas madna konusunda afladaki ifadelerden hangisi do-
d. Szleflmelerin yorumlanmas rudur?
e. Szleflmelerin uyarlanmas a. Cem, dizst bilgisayarn Barfla ait olmadn
bilmiyorsa mlkiyetini kazanr
2. Afladakilerden hangisi hakkn ktye kullanlma- b. Cemin bilgisayarn mlkiyetini kazanabilmesi
sndan zarar gren kiflinin aabilecei davalardan biri iin bilgisayarn Barfla ait olduunu bilip bil-
deildir? memesi nemli deildir.
a. Hakkn ktye kullanmn durdurma c. Cem, bilgisayar 20 yl sreyle elinde bulundu-
b. Tescil davas rursa mlkiyetini kazanr.
c. Tespit davas d. Bilgisayar gerekte Aliye ait olduu iin Cem
d. Tazminat davas bilgisayarn mlkiyetini kazanamaz.
e. Hakkn ktye kullanmn nleme e. Cem, bilgisayar 10 yl sreyle elinde bulundu-
rursa mlkiyetini kazanr.
3. Belirli bir olaydan ya da varl bilinen bir olgudan,
belirli olmayan bir olay ya da varl bilinmeyen bir ol- 6. Resmi senetlere iliflkin afladaki ifadelerden hangisi
gunun karlmasna ne ad verilir? dorudur?
a. Faraziye a. Devlet memurlar veya devletin grevlendirdii
b. Karine grevliler tarafndan tutulur.
c. Kyas b. Tapu sicili ve ticaret sicili resmi sicillerdendir.
d. rnekseme c. Resmi sicillerde kaytl hususlarn doru olduu
e. Tespit kabul edilir aksi ispat edilemez.
d. Resm senetler resmi bir makam veya kiflinin ka-
I. Karine tlm ile dzenlenir.
II. spata iliflkin rf-det kuralnn bulunmas e. Resmi senetler, kesin delil olarak kabul edilir.
III. Olaan durum ispat
IV. Herkese bilinen bir vakann ispat 7. Afladakilerden hangisi hakkn ktye kullanlma-
4. Yukardakilerden hangisinde Medeni Kanunda d- snn unsurlarndan biri deildir?
zenlenen ispat yknn istisnasn teflkil eden durum- a. Bir hak bulunmaldr.
lar bir arada saylmfltr? b. Hak aka doruluk ve drstlk kurallarna
a. I ve III aykr kullanlmfl olmaldr.
b. I ve IV c. Hak sosyal amacndan saptrlarak kullanlmfl
c. II ve III olmaldr.
d. I, II, III d. Hakkn kullanlmas baflkasna zarar vermelidir.
e. I, II, IV e. Hakkn kullanlmas kanunlarla yasaklanmfl ol-
maldr.
 2. nite - Drstlk Kural, yiniyet, spat Yk, Resmi Sicil ve Senetler 27

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

8. Szleflmede taraf iradelerinin yorumlanmas konu- 1. c Yantnz yanlfl ise Drstlk Kural/lkenin
sunda kabul edilen ilke afladakilerden hangisidir? Uygulama Alan blmn yeniden gzden
a. Gven ilkesi geiriniz.
b. Beyan ilkesi 2. b Yantnz yanlfl ise Hakkn Ktye Kullanlma-
c. rade ilkesi s ve Hakkn Ktye Kullanlmas Yasa bl-
d. yiniyet ilkesi mn yeniden gzden geiriniz.
e. Uzlaflma ilkesi 3. b Yantnz yanlfl ise spat Yk blmn ye-
niden gzden geiriniz.
9. Hukuk hayatnda bir vakann kimin tarafndan ispat 4. b Yantnz yanlfl ise spat Yk blmn ye-
edilmesi gerektii sorununa ne ad verilir? niden gzden geiriniz.
a. spat dalm 5. a Yantnz yanlfl ise yiniyetin Sonular bl-
b. spat gl mn yeniden gzden geiriniz.
c. Kesin ispat 6. c Yantnz yanlfl ise Resmi Sicil ve Senetler b-
d. spat yk lmn yeniden gzden geiriniz.
e. spat flekli 7. e Yantnz yanlfl ise Hakkn Ktye Kullanlma-
s ve Hakkn Ktye Kullanlmas Yasa bl-
10. Afladakilerden hangisi belirli bir olaydan, belirli mn yeniden gzden geiriniz.
olmayan bir olay iin, hkim tarafndan karlan sonu- 8. a Yantnz yanlfl ise Drstlk Kural/lkenin
ca verilen addr? Uygulama Alan blmn yeniden gzden
a. Adi karine geiriniz.
b. Fiili karine 9. d Yantnz yanlfl ise spat Yk blmn ye-
c. Kesin karine niden gzden geiriniz.
d. Kanuni karine 10. b Yantnz yanlfl ise spat Yk blmn ye-
e. Basit karine niden gzden geiriniz.
28 Medeni Hukuk-I

Sra Sizde Yant Anahtar Yararlanlan ve Baflvurulabilecek

Kaynaklar
Sra Sizde 1 Akyol, fi. (2006). Drstlk Kural, stanbul.
Drstlk kuralna uygun davranmaktan kast, normal Akntrk, T. (2006). Trk Medeni Hukuku Cilt I, An-
ve makul bir insan davranfldr. Kifli haklarn kullanr- kara.
ken ve borlarn yerine getirirken, makul ve orta ze- Ouzman K./Barlas N. (2010). Medeni Hukuk, stanbul.
kl kiflilerin davranfl biimine uymaldr. Erman H. (2010). Medeni Hukuk Dersleri, stanbul.
Hatemi, H. (2010). Medeni Hukuka Girifl, stanbul.
Sra Sizde 2 Serozan, Rona. (2008). Medeni Hukuk Genel Blm.
Hukuk ifllemlerin kurulmas srasnda da doruluk ve
drstlk kurallar uygulama alan bulmaktadr. Taraf-
lar szleflme grflmeleri srasnda, birbirlerine karfllk-
l olarak bilgi vermek, yanlan taraf uyarmak daha do-
rusu doruluk ve drstlk kurallarna uymak zorun-
dadrlar. Bu ilkeye aykr hareket eden taraf, dier tara-
fn zararlarn karfllamakla ykml olacaktr.

Sra Sizde 3
Szleflme akdedildikten sonra, mevcut koflullarn nce-
den ngrlemeyecek bir flekilde ve olaanst olarak
deiflmesi ile szleflme taraflardan biri iin artk ekil-
mez hle gelmiflse szleflmenin ngrlemeyen durum
dikkate alnarak deifltirilmesi gerekir. Bu ifllem drst-
lk kuralnn uygulanmas ile gereklefltirilecektir.

Sra Sizde 4
yiniyet aranan hallerde asl olan onun varldr. yini-
yetin bulunmadn iddia eden bunu ispat etmelidir.

Sra Sizde 5
Kanun karineler kesin karine ve adi karine olmak ze-
re ikiye ayrlr. Kesin karinelerin aksi ispat edilemez.
Buna karfllk baz karineler kesin olmayp ad karine-
lerdir. Yani aksi her trl delille ispat edilebilir.

Sra Sizde 6
Resm bir makam veya kiflinin katlm ile dzenlenen
senetlere resm senet, resm bir makam veya kiflinin
katlm olmakszn dzenlenen senetlere ise ad senet
denir. Resmi senetler, kesin delil olarak kabul edilir.
Ancak ad senet, altnda imzas bulunan kimsenin bunu
mahkemede ikrar etmesiyle resm senede dnflr ve
kesin delil olur.
3
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
Kifli kavramn aklayabilecek,

N
Kiflilik kavramn aklayabilecek,
Gerek kifli saylmann koflullar ve sonularn aklayabileceksiniz

Anahtar Kavramlar
Kiflilik Gaiplik
Ayrtm gc Hak ehliyeti
lm karinesi Fiil ehliyeti

indekiler

Kifli ve Kiflilik Kfi KAVRAMI

Kavramlar, Kifliliin
Medeni Hukuk-I Bafllangc ve Sona KfiLK KAVRAMI
Ermesi, Gerek Kifliler, GEREK Kfi
Hak ve Fiil Ehliyeti
 Kifli ve Kiflilik Kavramlar,
Kifliliin Bafllangc ve
Sona Ermesi, Gerek Kifliler,
Hak ve Fiil Ehliyeti

Kfi KAVRAMI
Medeni Hukukta kifli, haklara ve borlara sahip olabilen, haklardan yararlanabilen
varl ifade etmektedir. Kifli kavram z itibaryla hukuk bir kavramdr. nk
Medeni Kanununda dernekler
hangi varlklarn haklara ve borlara sahip olabilecei hukuk dzeni tarafndan be- ve vakflar tzel kifli olarak
lirlenmektedir. Dier bir ifade ile bir varln kifli olarak kabul edilmesi ancak o hu- kabul edilir. Ticaret
Kanununda ise ticaret
kuk dzeninin sz konusu varl bu flekilde kabul etmesine baldr. Bu sebeple, flirketlerinin tzel kiflilii
insanlarn yannda, hukuk dzeni tarafndan ngrlen koflullar yerine getiren in- bulunduu kabul edilir.
san topluluklar ve mal topluluklar da kifli olarak kabul edilmektedir. Yani kifli
kavram iine hem gerek kifliler (insanlar) hem de tzel kifliler girmektedir. nsan-
larn yannda tzel kiflilerin de kifli olarak tannmasnn temel amac toplum ihti-
yalarna cevap verebilmektir.

KfiLK KAVRAMI
Genel olarak incelendiinde, kiflilik kavramnn biri dar biri genifl olmak zere iki
anlam olduu belirtilebilir. Dar anlamda kiflilik kavram, haklara ve borlara sahip
olabilme yeteneini, dier adyla hak ehliyetini ifade eder. Bu anlam bakmndan
kiflilik esasen kifli kavramyla ayn anlama gelir. Genifl anlamda kiflilik kavram ise,
sadece hak ehliyetini deil, ayn zamanda fiil ehliyetini (medeni haklar kullanma
ehliyeti) de iine almaktadr. Bu anlamda kiflilik kavram kifli kavramndan daha
genifl olup, hak ve fiil ehliyetlerini, kiflisel durumlar ve kiflilik haklarn da ierir.
Baflka bir ifadeyle, kiflilik kifliye bal ve hukuk dzeni tarafndan korunan tm be-
deni, manevi ve hukuki deerleri ierir.
Kiflisel durumlar, bir kifliyi dier kiflilerden ayrmaya yarayan ve hukuk dzeni- rnein: nl bir doktorun
nin kendilerine bir takm sonular balad niteliklerdir. rnein, bir kimsenin ev- isminin ve resminin yeni
li ya da bekr olmas, ergin veya kstl olmas hep kiflisel durumlarla ilgilidir. alacak zel bir hastanenin
reklam afifllerinde izinsiz
Kiflilik hakk ise, kiflinin madd, manev ve ekonomik btnl ve varlkla- olarak kullanlmas onun
r zerinde sahip bulunduu mutlak haktr. rnein, bir kimsenin, ismi, resmi, kiflilik haklarna aykrdr.
sal, vcut btnl, onuru, flerefi zerindeki haklar kiflilik haklar olarak
nitelendirilir.

GEREK KfiLER
Modern hukuk dzenlerinin tamamnda tm insanlar gerek kifli olarak tannrlar.
Ancak tarihin her dneminde btn insanlara kiflilik tannmamfltr. rnein Roma
mparatorluu dneminde tutsaklar ve kleler kifli saylmamfl, tpk bir eflya gibi
32 Medeni Hukuk-I

alnp, satlmfllardr. Trk hukukunda btn insanlar kifli olarak kabul edilmekte-
dir. Kiflilik bakmndan Medeni Hukukta eflitlik ilkesi geerlidir. Gerekten de
TMK. m. 8e gre, Her insann hak ehliyeti vardr. / Buna gre btn insanlar,
hukuk dzeninin snrlar iinde, haklara ve borlara ehil olmada eflittirler.

Kifliliin Bafllangc
Kiflilik doumla bafllar. Dier bir ifadeyle kifliliin kazanlabilmesi iin doumun ta-
mamlanmfl olmas ve ocuun sa domufl bulunmas gerekir. Gerekten de, TMK.
m. 28e gre, Kiflilik, ocuun sa olarak tamamyla doduu anda bafllar ve
lmle sona erer. ocuun tamamyla veya tam domasndan kast ana rahmin-
den tam olarak ayrlmas; sa domasndan kast ise, ana rahminden tamamen ay-
rldktan sonra bir an bile olsa yaflamas, bir kere bile olsa nefes almas demektir.

SIRA SZDE Annesi doum

SIRAsrasnda
SZDE len ve kendisi de doumdan sonra sadece 2 saat yaflayan bir be-
1 bek gerek kifli saylr m? Annesine miras olabilir mi?

D fi N E L M
TMK m.D 28/II
fi N E L hkmne
M gre, ocuk hak ehliyetini, sa domak kofluluyla,
ana rahmine dflt andan bafllayarak elde eder. Bu hkmden anlaflld ze-
S O R U re, ocuk sa
S Odomak
R U koflul ile doumdan nceki zamanda hak ehliyetine sahip
olmaktadr. rnein, sa domak kaydyla ana karnndaki ocuk mirastan yararla-
nr (TMK. m. 582). Bu hkm bir rnekle aklanacak olursa, evlendikten sonra
DKKAT DKKAT
hamile kalan efli henz doum yapmadan koca lrse, kadnn doum yapmas
beklenecek ve eer bebek sa ve tam doarsa, kiflilik, dolaysyla hak ehliyeti ka-

N N
SIRA SZDE SIRA
zanaca iin SZDE
len babann alt soyu olarak yasal mirass olacaktr.

AMALARIMIZ
KifliliinAMALARIMIZ
Sona Ermesi

lm
K T A P Gerek kifliliin
K T sona A P ermesinin en doal sebebi lmdr. Kifli lmle birlikte hak
sahibi olma niteliini ve kifliliini kaybeder. len kiflinin kendi malvarl zerin-
deki haklar miraslarna geer. lmn ne zaman meydana geldii hususunun
TELEVZYON belirlenmesi T E Ltp
E V biliminin
ZYON alanna girmektedir.
len kifliden geriye kalan cesedi bir hak sjesi olmad gibi, eflya niteliinde
de deildir. Dolaysyla hukuk ifllemlere konu yaplamaz, rnein satfl szleflme-
sine konu olamaz. Ancak len kifli, lmnden evvel, kendi iradesiyle, organlar-
NTERNET nn alnmasna N T E RveN E cesedi
T zerinde tasarruf edilmesine msaade edebilir. Bununla
birlikte, lenin akrabalar da, genel ahlk ve adaba, kamu dzenine aykr olma-
mak kaydyla ceset zerinde inceleme yaplmasna izin verebilirler.
Bir kiflinin lmfl olduunun ispat, bundan kendi lehine bir hak karacak olan
kimseye dfler. Gerekten de TMK. m. 29/Ie gre, Bir hakkn kullanlmas iin bir
kimsenin sa veya l olduunu veya belirli bir zamanda ya da baflka bir kimsenin
lmnde sa bulunduunu ileri sren kimse, iddiasn ispat etmek zorundadr.
Medeni Kanun lm olayna nemli hkm ve sonular balamfltr, bu neden-
le lmn ispat gerekir. lmn ispat ise, kiflisel durum sicilleriyle ve karineler-
le olur.

Kiflisel Durum Sicili

lmn ispat kural olarak nfus sicilindeki kaytlara gre olur. TMK. m. 30 hk-
mne gre, Doum ve lm, nfus sicilindeki kaytlarla ispat olunur. / Nfus si-
 3. nite - Kifli ve Kiflilik Kavramlar, Kifliliin Bafllangc ve Sona Ermesi, Gerek Kifliler, Hak ve Fiil Ehliyeti 33

cilinde bir kayt yoksa veya bulunan kaydn doru olmad anlafllrsa, gerek du-
rum her trl kantla ispat edilebilir. Nfus memuru, lm olaynn kendisine bil-
dirilmesi zerine, bu durumu nfus siciline ifller. Nfus sicilindeki mevcut kaytla-
rn doru olmadn iddia edenin bu iddiasn ispatlamas gerekir.

Karineler
Medeni Kanunda lmn ispatn kolaylafltrmak, hatta bazen mmkn klmak Karine: Bilinen bir durum
veya olgudan bilinmeyen bir
amacyla bu hususta iki karine bulunmaktadr. Yasal karine nitelii taflyan bu ka- duruma iliflkin sonu
rineler, lm ve birlikte lm karinesidir. karmaktr.
lm karinesi, TMK. m. 31de dzenlenmifltir. Bu hkme gre, Bir kimse, l-
mne kesin gzle baklmay gerektiren durumlar iinde kaybolursa, cesedi bulu-
namamfl olsa bile gerekten lmfl saylr. Bir kifli lmne kesin (muhakkak)
gzle baklan bir durumda ortadan kaybolur ve cesedi de bulunamazsa, o yerin en
byk mlk amirinin emriyle kte lm kayd ifllenir (TMK. m. 44/I). Buna
lm karinesi ad verilir. rnein, havada yaflanan byk bir patlama sonucunda
alev topu halinde dflen bir uan iindeki bir yolcunun cesedinin de bulunama-
d gz nne alndnda lmnn ispat olduka gtr. Onun iin kanun ko-
yucu bu gibi durumlarda lm karinesini kabul etmifltir. lm karinesinden yarar-
lanabilmek iin hkim karar gerekli deildir, ancak kuflkusuz mahkemeye baflvur-
maya da bir engel bulunmamaktadr. Unutulmamas gereken husus lm karinesi-
nin adi bir karine olduu ve aksinin her trl kantla kantlanabilecei hususudur.
Birlikte lm Karinesi, TMK. m. 29/IIde dzenlenmifltir. Bu hkme gre, Bir-
den fazla kifliden hangisinin nce veya sonra ld ispat edilemezse, hepsi ayn
anda lmfl saylr. Bu karine, zellikle birbirine miras olacak konumdaki kifli-
ler asndan ok nemlidir. Bu durumda ayn anda ldkleri kabul edildii iin
sz konusu kifliler birbirinin mirass olamayacaklardr. Birlikte lm karinesi de
adi bir karinedir.
Gaiplik, lm haricinde gerek kiflilii sona erdiren hallerden bir dieridir. Ga-
iplik TMK. m. 32 vd. da dzenlenmifltir. TMK. m. 32ye gre, lm tehlikesi iin-
de kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alnamayan bir kim-
senin lm hakknda kuvvetli olaslk varsa, haklar bu lme bal olanlarn
baflvurusu zerine mahkeme bu kiflinin gaipliine karar verebilir.
Bu hkmden anlafllaca zere, bir kimsenin gaipliine ancak iki halde karar
verilebilir. Bunlar; lm tehlikesi iinde kaybolma ve uzun zamandan beri ken-
disinden haber alnamamadr. Ancak her iki halde de bir kiflinin gaipliine karar
verilebilmesi iin belli bir srenin gemesi gerekir. Bu sreler, TMK. m. 33e gre,
lm tehlikesi hali iin 1 yl; uzun zamandan beri haber alnamama iin ise, son
haber alnma tarihinden itibaren 5 yldr.
Kanunun arad flartlar gerekleflmifl olsa bile gaiplik, lm karinesinde oldu-
u gibi kendiliinden gerekleflmez. Bunun iin mahkemeden gaiplik kararnn
alnmas gerekmektedir. lgililer grevli ve yetkili mahkemeye baflvurmaldrlar.
Kural olarak bir kiflinin yasal ve atanmfl miraslar ilgili kabul edilir. Bu baflvu-
ru, kiflinin Trkiyedeki son yerleflim yeri; eer Trkiyede hi yerleflim yeri edin-
memiflse nfus sicilinde kaytl olduu yer; byle bir kayt da yoksa anasnn veya
babasnn kaytl bulunduu yer mahkemesine yaplr (TMK. m. 32/II). Byle bir
yer de yoksa Ankara, stanbul ve zmir mahkemeleri yetkilidir.
Baflvurunun ardndan hkim gaip hakknda bilgisi olan kiflileri ilan yoluyla bil-
gilerini bildirmeye davet edecektir, ilan ile ngrlen bekleme sresi iinde de
herhangi bir haber alnamazsa hkim gaiplik karar verecektir. Kifli gaiplik karar
34 Medeni Hukuk-I

verilinceye kadar hak sjesi olarak varln koruduu halde, kara ile birlikte bu
durum sona erer ve gaiplik karar lm siciline ifllenir. Gaibin geri dnme olasl-
bulunduu iin miraslar miras paylaflsalar da terekenin kendilerine teslimin-
den nce kendilerine intikal eden miras bakmndan teminat gstermeleri gerekir.
Miraslarn gstermesi gereken teminat sresi, lm tehlikesi iinde kaybolma du-
rumunda, terekenin miraslara tesliminden itibaren befl yl; kendisinden uzun s-
reden beri haber alnamama durumunda, son haber alma tarihinden itibaren on
befl yldr. MK m. 584 gereince, gaip 100 yaflna geldiinde teminat gsterme s-
resi bu srelerin dolup dolmadna baklmakszn kendiliinden sona erer.
Bir kiflinin gaipliine karar verilmesi halinde gaip evli ise bu karar ile evlilii
kendiliinden son bulmayacaktr. Gaip kiflinin efli evliliin son bulmasn isterse ya
gaiplik karar istenirken bu talebini hkime iletmesi ya da ayrca aaca bir dava
ile gaiplik kararnn verilmesinin ardndan evliliin feshini talep etmesi gerekir.

SIRA SZDE Afrikaya safari

SIRAavna
SZDEkatlmak iin evinden ayrlan ve kendisinden 7 yldr haber alnama-
2 yan bir kimse hakknda lm karinesi geerli olur mu?

D fi N E L M
Gerek DKiflinin
fi N E L M
Ehliyetleri
Gerek kifliler bakmndan iki tr ehliyet sz konusudur. Bunlar, hak ehliyeti
S O R U (medeni haklardan
S O R U yararlanma ehliyeti) ve fiil ehliyeti (medeni haklar kullanma
ehliyeti) olarak adlandrlr.
DKKAT DKKAT
Hak Ehliyeti (Medeni Haklardan Yararlanma Ehliyeti)
Haklara ve borlara sahip olabilme, baflka bir ifadeyle hak sahibi olma ve ykm-

N N
SIRA SZDE
llk altnaSIRAgirme SZDE
ehliyetine hak ehliyeti denir. Hak ehliyeti TMK. m. 8de dzen-
lenmifltir. Anlan hkme gre, Her insann hak ehliyeti vardr. / Buna gre btn in-
AMALARIMIZ sanlar, hukuk dzeninin snrlar iinde, haklara ve borlara ehil olmada eflittirler.
AMALARIMIZ
Hak ehliyeti tm kiflilere tannan bir ehliyet olup, hukukumuzda medeni haklar-
dan yararlanma bakmndan genellik ve eflitlik ilkesi geerlidir. Hak ehliyetine sa-
K T A P hip olmannK tek T koflulu,
A P gerek kiflilerde sa ve tam doum, tzel kiflilerde ise, ka-
nunun ngrd flekilde kurulmufl olmaktr. Hak ehliyetine sahip olma bakmn-
dan bunun dflnda hibir koflul aranmaz. Bu erevede hak ehliyeti pasif bir ehliyet-
TELEVZYON tir, bu ehliyete
T E L E Vsahip
Z Y O Nolabilmek iin kiflinin her hangi bir davranflna ihtiya yoktur.
Miras olma ve davaya taraf olma gibi ehliyetleri kapsayan hak ehliyeti bak-
mndan eflitlik, zel haklar iin geerli olup kamu haklarndan yararlanmada eflit-
lik sz konusu deildir. rnein, seme ve seilme hakk iin kiflinin Trk olmas
NTERNET N T E Rbaz
gerekir. Ayrca N E T haklarn kullanlmas asndan da Hukuk dzenimizde eflitli
snrlamalar getirilmifltir. Bu snrlamalar yabanc uyruklu olma, yafl, cinsiyet gibi
farkl sebeplerle getirilmifl olabilir. rnein, kiflinin evlenme ehliyetine sahip ola-
bilmesi iin 17 veya olaanst durumlarda 16 yafln bitirmifl olmas gerekir.

Fiil Ehliyeti (Medeni Haklar Kullanma Ehliyeti)

Fiil ehliyeti, bir kiflinin bizzat kendi fiil ve ifllemleriyle kendi lehine hak ve aleyhi-
ne bor yaratabilme, yani kendi fiilleri ile hak kazanma ve bor altna girebilme
ehliyetidir. Bu ehliyet, hukuka uygun eylem ve ifllemler yapabilmeyi ve hukuka
aykr eylemlerden de sorumlu tutulmay gerektirir. Yani fiil ehliyeti bir yn ile
hukuki ifllem ehliyetini, dier yn ile de haksz fiil ehliyetini kapsamna almakta-
dr. Gerekten de, TMK. m. 9a gre, Fiil ehliyetine sahip olan kimse, kendi fiille-
riyle hak edinebilir ve bor altna girebilir.
 3. nite - Kifli ve Kiflilik Kavramlar, Kifliliin Bafllangc ve Sona Ermesi, Gerek Kifliler, Hak ve Fiil Ehliyeti 35

Fiil ehliyeti ile hak ehliyeti arasndaki temel farkllk hak ehliyetinin pasif, buna
karfllk fiil ehliyetinin aktif bir ehliyet olmasdr. Fiil ehliyetinde hkm ve sonu
dorudan doruya kiflinin davranflna balanmfltr.
Bu nedenle haklardan yararlanma konusunda yani hak ehliyetinde btn kifli-
ler eflit olduu halde, fiil ehliyetinden yararlanmak baz koflullara bal tutulmufl ve
fiil ehliyeti kiflilere eflit olarak tannmamfltr. Gerekten de MK. m. 10a gre, Ayrt Fiil ehliyetinin koflulu
bulunmaktadr. Bunlar:
etme gcne sahip ve kstl olmayan her ergin kiflinin fiil ehliyeti vardr. Ancak Ergin olmak, ayrt etme
fiil ehliyetinin koflullarn belirlerken MK. m. 14n de ayrca gz nnde bulundu- gcne sahip olmak ve
kstl olmamaktr.
rulmas gerekir. Sz konusu hkme gre, Ayrt etme gc bulunmayanlarn, k-
klerin ve kstllarn fiil ehliyeti yoktur. Hal byle olunca fiil ehliyetinin iki
olumlu ve bir olumsuz koflulu bulunmaktadr. Bunlardan ergin olmak ve ayrt et-
me gcne sahip olmak olumlu koflulu; kstl olmamak ise olumsuz koflulu olufl-
turmaktadr. Baflka bir deyiflle fiil ehliyetinin koflulu bulunmaktadr.
Fiil ehliyetinin ilk koflulu ergin olmaktr. Hukukumuzda kural olarak erginlik
on sekiz yafln tamamlanmasyla bafllar (TMK. m. 11). Bu anlamda 18 yafln tamam-
lanmas normal ergin olma yafl olarak adlandrlr. Ancak kanunda bu kuraln iki
istisnas ngrlmfltr. Bunlardan ilki TMK. m. 11/IIdeki dzenlemedir. Sz ko-
nusu hkme gre, Evlenme kifliyi ergin klar. TMK. m. 124e gre, evlenme yafl
erkek ve kadnlar iin 17dir. Ancak hkim olaanst durumlarda ve pek nemli
bir sebeple 16 yafln doldurmufl olan erkek veya kadnn evlenmesine izin verebi-
lir. Kiflilerin normal erginlik yaflna eriflmeden nce evlenmeleri onlar ergin kla-
caktr. Daha sonra evlilik birlii sona erse bile kiflinin ergin olma durumu sona er-
mez. Dier istisna ise mahkeme kararyla ergin klnmadr (yargsal erginlik). Ger-
ekten de, TMK. m. 12ye gre, Onbefl yafln dolduran kk, kendi istei ve ve-
lisinin rzasyla mahkemece ergin klnabilir. Bu karar kn yerleflim yerinde-
ki asliye hukuk mahkemesi tarafndan verilecektir. Medeni Kanunda ak olarak
belirtilmese de kn ergin klnabilmesi iin yargsal erginlik kararnn onun -
karna olmas gerekir.
Ayrt etme gcnn ne olduu TMK. m. 13de olumsuz bir flekilde tanmlanmfl- Ayrt Etme Gc: Akla uygun
tr. Bu hkme gre, Yaflnn kkl yznden veya akl hastal, akl zayf- biimde davranma, makul
surette hareket edebilme
l, sarhoflluk ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biimde dav- yeteneidir.
ranma yeteneinden yoksun olmayan herkes, bu Kanuna gre ayrt etme gcne
sahiptir. Anlan hkm gereince, ayrt etme gc, akla uygun biimde davran-
ma, makul surette hareket edebilme yeteneidir. Ayrt etme gcne sahip kifli ma-
kul bir iradeye sahip olup, bu iradeye gre davranabilir.
Bu hkmde, ayrt etme gcn ortadan kaldran sebepler olarak, yafl kk-
l, akl hastal, akl zayfl, sarhoflluk ve bunlara benzeyen sebepler saylmfl-
tr. Benzer sebeplere rnek olarak, morfin, eroin gibi uyuflturucu maddeleri kul-
lanmak, uyuflturucu madde bamls olmak gsterilebilir. Hkmde saylanlar ve
benzer durumlarn varl halinde kiflinin ayrt etme gcne sahip olmad yolun-
da bir karine vardr. Ancak her somut olay bakmndan durumun deerlendirilme-
si ve kiflinin makul flekilde hareket etme yeteneine sahip olup olmadnn hkim
tarafndan belirlenmesi gerekir. Bu sebeple ayrt etme gc greceli bir kavramdr.

Bir kimse aflr alkoln etkisiyle trafik kazasna sebebiyet verdiini SIRA
olay SZDE
srasnda ayrtm SIRA SZDE
gcnn bulunmadn ileri srebilir mi? 3
D fi N E L M D fi N E L M
Fiil ehliyetinin olumsuz ve nc koflulu ise kstl olmamaktr. Kiflinin fiil eh-
liyetine sahip olmas iin ayrt etme gcne sahip olmas ve ergin olmas yetmez.
S O R U S O R U

DKKAT DKKAT

SIRA SZDE SIRA SZDE

36
Tam Ehliyetliler: Ayrt etme
gcne sahip, ergin olan ve
kstlanmamfl kiflilerdir.
Snrl Ehliyetliler:
Kendilerine yasal danflman
atanmfl kifliler ve evli
kiflilerdir.
Yasal danflmanlk, Yasal
danflmanlk, oy
danflmanl, ynetim kiflilere, TMK. m. 429da saylan ifllemleri yapabilmeleri iin yasal danflman atan-
danflmanl ve karma maktadr. rnein, snrl ehliyetliler, bafllama, kambiyo taahhd altna girme,
danflmanlk olmak zere
tre ayrlr. kefil olma gibi konularda yasal danflmanlarnn onayn almak zorundadrlar. Ya-
Tam Ehliyetsizler: Ayrt etme
gcne sahip olmayan
kimselerdir.
Medeni Hukuk-I
Ayrca kstl da olmamas gerekir. Kstl olmak, kanunun belirledii sebeplerden
birinin bulunmas durumunda bir kimsenin fiil ehliyetinin mahkeme kararyla s-
nrlandrlmas veya tamamen ortadan kaldrlmasdr.
Kstlama sebepleri TMK. m. 405 - 408de saylmfltr. Bunlar, akl hastal, akl
zayfl, savurganlk, alkol veya uyuflturucu madde bamll, kt yaflama tarz,
kt ynetim, bir yl veya daha uzun sreli zgrl balayc ceza ve aciz olan
kimsenin isteidir. Kanunda bu sebepler snrl olarak saylmfltr, bu sebepler d-
flnda kstllk sebebi ngrlemez.
Aktif bir ehliyet olan fiil ehliyeti herkese eflit flekilde tannmamfl ve ancak yu-
karda belirtilen koflulu da ayn anda taflyan kiflilere tam fiil ehliyeti verilmifltir.
Bu sebeple koflullardaki eksiklikler, kifliyi ehliyetsiz klmakta veya farkl ehliyet
grubuna sokmaktadr. flte bu koflullara gre kifliler, tam ehliyetliler, snrl ehliyet-
liler, tam ehliyetsizler ve snrl ehliyetsizler olmak zere drt gruba ayrlrlar.
a) Tam ehliyetliler fiil ehliyetinin tm koflullarn yerine getiren kiflilerdir. Yani,
ayrt etme gcne sahip, ergin olan ve kstlanmamfl olan kiflilerdir. Bunlar her tr-
l hukuk ifllemi yapabilirler ve tm hukuka aykr fiillerinden dolay da sorumlu-
durlar.
Tam ehliyetliler, ayn zamanda dava ehliyetine de sahip olduklarndan, mahke-
melerde davac ve daval sfatyla bulunabilirler ve her trl yarglama hukuku ifl-
lemlerini kendi bafllarna yapabilirler. Dolaysyla tam fiil ehliyetine sahip olurlar.
b) Snrl Ehliyetliler, kural olarak bu grupta olanlarn da esasnda ehliyetleri
tamdr. Snrl ehliyetli olarak nitelenen kifliler kendilerine yasal danflman atanmfl
olan kifliler ile doktrinde tartflmal olmakla birlikte evli kiflilerdir.
Kendilerine yasal danflman atanmfl olan kifliler, kstlanmalar iin yeterli bir
sebep bulunmamakla ve tam ehliyetin her koflulunu da taflmakla birlikte, ko-
runmalar iin fiil ehliyetleri baz ifllemler asndan kstlanmfl olan kiflilerdir. Bu
sal danflmanlk, oy danflmanl, ynetim danflmanl ve karma danflmanlk ol-
mak zere tre ayrlr.
Trk Medeni Kanunu, eflleri ve evlilik birliini korumak iin evli kiflilere de ni-
telii doktrinde tartflmal olmakla birlikte baz kstlamalar getirmifltir. Bunlardan
biri aile konutu ile ilgilidir. Gerekten de, TMK. m. 194/Ie gre, Efllerden biri,
dier eflin ak rzas bulunmadka, aile konutu ile ilgili kira szleflmesini feshe-
demez, aile konutunu devredemez veya aile konutu zerindeki haklar snrlaya-
maz. Bu hkm sebebiyle evli kiflilerin de snrl ehliyetli olarak nitelenmesi
mmkndr.
c) Tam ehliyetsizler, ayrt etme gcne sahip olmayan kiflilerdir ve bu nedenle
fiil ehliyetleri bulunmamaktadr. Gerekten de TMK. m. 15e gre, kanunda ng-
rlen istisnalar hari, ayrt etme gcne sahip olmayan kiflinin fiilleri hukuk sonu
dourmaz. Hukuki ifllem ehliyetleri olmadndan tam ehliyetsizlerin daima yasal
temsilcileri araclyla hareket etmeleri gerekir. Hukuki ifllemleri tam ehliyetsizin
adna ve hesabna yasal temsilcisi, yani veli veya vasi gereklefltirecektir. Her ne
kadar yasal temsilci tam ehliyetsiz adna her tr hukuki ifllemi yapabilirse de, Me-
deni Kanun ifllem bakmndan bu kurala istisna getirmifltir. Yasal temsilci tam
ehliyetsiz adna vakf kuramaz, bafl yapamaz ve kefil olamaz.
Kural olarak tam ehliyetsizlerin haksz fiil ehliyetleri de bulunmamaktadr. Bu
kural olmakla birlikte, sz konusu kuraln baz istisnalar da vardr. Bunlardan bi-
 3. nite - Kifli ve Kiflilik Kavramlar, Kifliliin Bafllangc ve Sona Ermesi, Gerek Kifliler, Hak ve Fiil Ehliyeti 37

ri, kusursuz sorumluluk halleridir. Gerekten de, adam alfltrann sorumluluu

(BK. m. 55), havyan tutucusunun sorumluluu (BK. m. 56), yap eseri malikinin
sorumluluu (BK. m. 58), taflnmaz malikinin sorumluluu (TMK. 730) gibi haller-
den tam ehliyetsiz sorumludur.
Dier bir istisna ise, kaynan hakkaniyet ilkesinden almaktadr. Gerekten de,
BK. m. 54e gre, Hakkaniyet iktiza ediyorsa hkim, temyiz kudretini haiz olma-
yan kimseyi ika ettii zararn tamamen yahut ksmen tazminine mahkm eder.
rnein, zengin akl hastasnn fakir bir kiflinin tarlasna zarar vermesi durumunda
hakkaniyet gerei zararn tazminine hkim karar verebilir.
Tam ehliyetsizlerin dava ehliyeti de yoktur. Bu kifliler, mahkemede davac ve
daval sfatyla ifllem yapamayacaklar gibi, yarglama hukuku ifllemleri de yapamaz-
lar. Bu ifllemler yine tam ehliyetsiz iin yasal temsilcisi tarafndan gereklefltirilir.
d) Snrl ehliyetsizler, ayrt etme gcne sahip olan kkler ile kstllardr. Snrl ehliyetsizler, ayrt
Kural olarak snrl ehliyetsizlerin fiil ehliyetleri yoktur. Dier bir ifade ile bu gru- etme gcne sahip olan
kkler ile kstllardr.
ba giren kifliler bakmndan ehliyetsizlik asl, ehliyet ise istisna niteliini taflr. Snr-
l ehliyetsizlerin de yasal temsilcilerinin olmas gerekir. Kural hukuki ifllemlerin s-
nrl ehliyetsiz adna veli veya vasi tarafndan gereklefltirilmesi olsa da, snrl eh-
liyetsizler baz ifllemleri kendi bafllarna, baz ifllemleri de yasal temsilcilerinin ona-
y ile yapabilirler.
rnein snrl ehliyetsizler, kendilerini bor altna sokmayan, sadece menfaat
salayan ifllemleri yasal temsilcilerinin rzasna gerek kalmakszn kendi bafllarna
yapabilirler. Bu hkm gereince snrl ehliyetsizler karfllksz bafllar kendi bafl-
larna kabul edebilirler.
Snrl ehliyetsizler, idaresi kendilerine braklmfl olan mallarla ilgili ifllemleri de
kural olarak kendi baflna yapabilirler. Gerekten de TMK. m. 359/Ie gre, Ana
ve baba tarafndan bir meslek veya sanat ile uraflmas iin ocua kendi maln-
dan verilen ksmn veya kendi kiflisel kazancnn ynetimi ve bunlardan yararlan-
ma hakk ocua aittir.
Snrl ehliyetsizler, kifliye sk skya bal haklarn kullanlmasnda da yine ku-
ral olarak yasal temsilcilerinin iznine muhta deildirler. Kifliye sk skya bal
haklar, bizzat hak sahibi tarafndan kullanlabilen, lmle sona eren ve baflkasna Kifliye Sk Skya Bal
devredilemeyen haklar olarak tanmlanabilir. rnein, niflanlanma, niflan bozma, Haklar: Bizzat hak sahibi
evlenme, boflanma gibi haklar kifliye sk skya bal haklardr. Bu gibi haklarn tarafndan kullanlabilen,
lmle sona eren ve
kullanmnda yasal temsilcinin iznine gerek yoktur (TMK. m. 16/I). Ancak evlen- baflkasna devredilemeyen
me bakmndan evlenme yaflna eriflmifl olsa bile kklerin veli veya vasilerinden haklardr.
izin almalar gerekir. Her ne kadar kifliye sk skya bal bir hak olsa da istisnann
istisnas kanunla getirilmifltir.
Snrl ehliyetsizler, kendilerini ykmllk altna sokan ifllemleri kendi bafllar-
na yapamazlar. Bu ifllemler iin yasal temsilcilerinin onayn almak zorundadrlar.
rnein, satm, istisna veya kira szleflmesi yapamazlar. Bu ifllemler bakmndan
yasal temsilcinin onay hukuki ifllem yaplmadan verilmiflse rza, hukuki ifllem ya-
pldktan sonra verilmiflse icazet adn alr. Snrl ehliyetsiz yasal temsilcinin rzas
olmadan bir hukuki ifllem yaparsa, bu ifllem, o ifllemin karfl taraf bakmndan ba-
layc olacak ve eksik bir ifllem niteliini taflyacaktr. Yasal temsilci ifllem yapldk-
tan sonra makul bir sre iinde iflleme icazet verirse, ifllem geerli olur; aksi tak-
dirde ifllemdeki ask durumu ortadan kalkar ve eksiklik sebebiyle ifllem yapld
andan itibaren geersiz hale gelir.
Snrl ehliyetsizler baz ifllemleri ise hi yapamazlar. Yani bu ifllemleri ne ken-
di bafllarna ne de yasal temsilcilerinin rzasyla yapabilirler. Bunlara yasak ifllem-
38 Medeni Hukuk-I

ler denilmektedir. Yasak ifllemler TMK. m. 449 gre, kefil olmak, vakf kurmak ve
nemli bafllamada bulunmaktr.
Snrl ehliyetsizlerin haksz fiil ehliyeti ise tamdr (TMK. m. 16/II). nk snr-
l ehliyetsizler ayrt etme gcne sahip olduklar iin kusurlu olabilirler ve bu ne-
denle de iflledikleri haksz fiiller sebebiyle sorumlu olurlar.
Snrl ehliyetsizler, kendi bafllarna yapabilecekleri hukuki ifllemler ve haksz fi-
illeriyle ilgili dava ehliyetine sahiptirler. Bunun haricinde yine yasal temsilcileri ta-
rafndan temsil edilmeleri gerekir.

SIRA SZDE 16 yaflnda olan ve ayrt etme gcne sahip bulunan bir kifli ehliyet bakmndan hangi
SIRA SZDE
4 grupta yer alr? Bu kifli kastl olarak baflkasnn arabasnn camlarn krarsa vermifl oldu-
u zarardan sorumlu olur mu?
D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U

DKKAT DKKAT

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ AMALARIMIZ

K T A P K T A P

TELEVZYON TELEVZYON

NTERNET NTERNET
 3. nite - Kifli ve Kiflilik Kavramlar, Kifliliin Bafllangc ve Sona Ermesi, Gerek Kifliler, Hak ve Fiil Ehliyeti 39

zet

N
A M A Kifli kavramn aklayabilmek,
N
A M A
Gerek kifli saylmann koflullar ve sonularn
1 3 aklayabilmek,
Medeni Hukukta kifli, haklara ve borlara sahip
Modern hukuk dzenlerinin tamamnda ve tabi
olabilen, haklardan yararlanabilen varl ifade
lkemizde de Medeni hukukta eflitlik ilkesi ge-
etmektedir. Hukuki anlamda insanlarn yan sra,
erlidir ve bunun sonucunda tm insanlar ger-
hukuk dzeni tarafndan ngrlen koflullar ye-
ek kifli kabul edilirler. Kiflilik doumla bafllar.
rine getiren insan topluluklar ve mal toplulukla-
Dier bir ifadeyle kifliliin kazanlabilmesi iin
r da kifli olarak kabul edilmektedir. Yani kifli
doumun tamamlanmfl olmas ve ocuun sa
kavram iine hem gerek kifliler (insanlar) hem
domufl bulunmas gerekir. Gerek kifliliin so-
de tzel kifliler girmektedir.

N
na ermesinin en doal sebebi ise lmdr. l-
mn ispat kural olarak nfus sicilindeki kaytla-
A M A Kiflilik kavramn aklayabilmek,
2 ra gre olur. lmn dflnda lme efl hukuki
Kiflilik kavram biri dar biri genifl olmak zere iki
sonular douran iki karine vardr. Bunlar lm
farkl anlamda kullanlmaktadr. Dar anlamda ki-
karinesi ve gaipliktir.
flilik kavram, haklara ve borlara sahip olabilme
Gerek kifliler bakmndan iki tr ehliyet sz ko-
yeteneini, dier adyla hak ehliyetini ifade eder.
nusudur. Bunlar, hak ehliyeti (medeni haklar-
Genifl anlamda kiflilik kavram ise, sadece hak
dan yararlanma ehliyeti) ve fiil ehliyeti (mede-
ehliyetini deil, ayn zamanda fiil ehliyetini (me-
ni haklar kullanma ehliyeti) olarak adlandrlr.
deni haklar kullanma ehliyeti) de iine almakta-
dr. Bu haliyle genifl anlamda kiflilik kavram, ki-
fliye bal ve hukuk dzeni tarafndan korunan
tm bedeni, manevi ve hukuki deerleri ierir.
40 Medeni Hukuk-I

Kendimizi Snayalm
1. Kendisinden uzun sredir haber alnamayan bir kifli 6. Modern hukuk dzenlerinde tm insanlarn gerek
hakknda gaiplik karar verilebilmesi iin haber alnama- kifli olarak kabul edilmesi Medeni hukuka hkim olan
ma durumunun ne kadar sre ile devam etmesi gereklidir? hangi ilkenin sonucudur?
a. 1 yl a. Sreklilik
b. 2 yl b. Soyutluk
c. 3 yl c. Eflitlik
d. 5 yl d. Belirlilik
e. 10 yl e. Yasallk

2. Olaanst durumlarda evlenme yafl afladakiler- 7. I. Bafl yapmak

den hangisidir? II. Kefil olmak
a. 14 III. Satfl yapmak
b. 15 IV. Vakf kurmak
c. 16 Yukardakilerden hangileri tam ehliyetsiz adna yasal
d. 17 temsilcinin yapamayaca ifllemlerdir?
e. 18 a. I ve IV
b. III ve IV
3. Afladakilerden hangisi snrl ehliyetsizlerin tek ba- c. I, II, III
flna yapabilecekleri ifllemlerden biridir? d. I, II IV
a. Bafllamada bulunmak e. II, III, IV
b. Bafllamay kabul etmek
c. Taflnmaz satmak 8. Afladakilerden hangisi kanunda saylan kstlama
d. Taflnr satmak sebeplerinden biri deildir?
c. Kira szleflmesi yapmak a. Akl hastal
b. Yafl kkl
4. Afladakilerden hangisi snrl ehliyetsizlerin hi ya- c. Akl zayfl
pamayacaklar ifllemlerden biridir? d. Savurganlk
a. Kefil olmak e. Kt yaflama tarz
b. Evlenme
c. Niflanlanma 9. Afladakilerden hangisi snrl ehliyetliler grubunda
d. Kira szleflmesi yer alan kiflilerden biridir?
e. stisna szleflmesi a. Kstllar
b. Kkler
5. Afladakilerden hangisinde bir kifli hakknda veri- c. Akl hastalar
len gaiplik kararnn o kiflinin evliliine etkisi doru bi- d. Akl zayfl halinde bulunanlar
imde belirtilmifltir? e. Evli kifliler
a. Gaiplik kararnn verilmesiyle evlilik kendiliin-
den sona erer. 10. Kn mahkemece ergin klnabilmesi iin ka
b. Gaiplik kararnn zerinden befl yl geince evli- yafln doldurmufl olmas gerekir?
lik kendiliinden ortadan kalkar. a. 14
c. Gaiplik kararnn verilmesiyle evlilik sona er- b. 15
mez, gaiplik kararnn verilmesinin ardndan bo- c. 16
flanma davas almas gerekir. d. 17
d. Gaiplik kararnn verilmesiyle evlilik sona er- e. 18
mez, gaiplik kararnn verilmesinin ardndan ev-
liliin feshinin talep edilmesi gerekir.
e. Gaiplik kararnn verilmesiyle evlilik ortadan
kalkmaz, gaiplik karar ile birlikte boflanma ta-
lep edilmelidir.
 3. nite - Kifli ve Kiflilik Kavramlar, Kifliliin Bafllangc ve Sona Ermesi, Gerek Kifliler, Hak ve Fiil Ehliyeti
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. d Yantnz yanlfl ise Karineler blmn yeni-
den gzden geiriniz.
2. c Yantnz yanlfl ise Hak Ehliyeti (Medeni Hak-
lardan Yararlanma Ehliyeti) blmn yeni-
den gzden geiriniz.
3. b Yantnz yanlfl ise Fiil Ehliyeti (Medeni Hakla-
r Kullanma Ehliyeti) blmn yeniden gz-
den geiriniz.
4. a Yantnz yanlfl ise Fiil Ehliyeti (Medeni Hakla-
r Kullanma Ehliyeti) blmn yeniden gz-
den geiriniz.
5. d Yantnz yanlfl ise Karineler blmn yeni-
den gzden geiriniz.
6. c Yantnz yanlfl ise Hak Ehliyeti (Medeni Hak-
lardan Yararlanma Ehliyeti) blmn yeni-
den gzden geiriniz.
7. d Yantnz yanlfl ise Fiil Ehliyeti (Medeni Hakla-
r Kullanma Ehliyeti) blmn yeniden gz-
den geiriniz.
8. b Yantnz yanlfl ise Fiil Ehliyeti (Medeni Hakla-
r Kullanma Ehliyeti) blmn yeniden gz-
den geiriniz.
9. e Yantnz yanlfl ise Fiil Ehliyeti (Medeni Hakla-
r Kullanma Ehliyeti) blmn yeniden gz-
den geiriniz.
10. b Yantnz yanlfl ise Fiil Ehliyeti (Medeni Hakla-
r Kullanma Ehliyeti) blmn yeniden gz-
den geiriniz.
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Kiflilik doumla bafllar. Dier bir ifadeyle kifliliin kaza-
nlabilmesi iin doumun tamamlanmfl olmas ve ocu-
un sa domufl bulunmas gerekir. ocuun ana rah-
minden tamamen ayrldktan sonra bir an bile olsa yafla-
mas, bir kere bile olsa nefes almas kiflilii kazanmas
iin yeterlidir. Bu nedenle, bebek sa kald sre iinde
kendisinden nce len annesinin mirass olabilir.
Sra Sizde 2
Bu durumda kifli lmne kesin gzle baklmay gerek-
tiren bir hl ierisinde bulunmadndan kendisi hak-
knda lm karinesi geerli olmayacak, ancak kendisin-
den uzun sredir haber alnamamasna dayanlarak hak-
knda gaiplik kararnn verilmesi istenebilecektir.
41
Sra Sizde 3
Ayrtm gc makul surette hareket edebilme yetenei-
dir. Ayrtm gcnn her somut olay bakmndan de-
erlendirilmesi ve kiflinin makul flekilde hareket etme
yeteneine sahip olup olmadnn hkim tarafndan
belirlenmesi gerekir. Bu sebeple ayrt etme gc gre-
celi bir kavramdr. Bu nedenle kifli trafik kazas yapt
srada ayrtm gcne sahip olmadn iddia edebile-
cektir. Ancak kifli ayrtm gcnn kaybna kendisi se-
bep olmuflsa rnein kendi rzas ile alkol almflsa, ayr-
tm gcnn yokluuna dayanarak sorumluluktan kur-
tulamayacaktr.
Sra Sizde 4
16 yaflndaki bir ocuk, kifli ayt etme gcne sahip an-
cak kk olduu iin snrl ehliyetsizler grubunda yer
alr. Snrl ehliyetsizlerin haksz fiil ehliyeti tamdr (TMK.
m. 16/II). nk snrl ehliyetsizler ayrt etme gcne
sahip olduklar iin kusurlu olabilirler ve bu nedenle de
iflledikleri haksz fiiller sebebiyle sorumlu tutulurlar.
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Karaman, D. A., Akntrk, T., (2010). Medeni Hukuk. s-
tanbul: Beta.
Helvac, S., (2010). Gerek Kifliler. stanbul: Legal.
Karaman, D. A., J. G., Akipek, (2009). Trk Medeni Hu-
kuku C. I, stanbul: Beta.
nan, A. N., (2005). Medeni Hukuk. Ankara: Banka ve
Ticaret Hukuku Arafltrma Enstits.
Klolu, A. M., (2004). Medeni Hukuk. Ankara: Turhan.
MEDEN HUKUK-I

4
Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
Hsmlk kavram aklayabilecek,

N
Yerleflim yerini tanmlayabilecek,

N
Kiflilik hakk ve kifliliin korunmasn aklayabilecek,
Ad ve adn korunmas aklayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Hsmlk flletme ad
Kayn hsml Yerleflim yeri
Yorum

indekiler

HISIMLIK
Hsmlk, Yerleflim YERLEfiM YER
Medeni Hukuk-I Yeri, Kiflilik Hakk KfiLK HAKKI VE KfiLN
ve Korunmas KORUNMASI
AD VE ADIN KORUNMASI
 Hsmlk, Yerleflim Yeri,
Kiflilik Hakk ve Korunmas

HISIMLIK
Hsmlk, sadece gerek kifliler bakmndan sz konusu olan ve insanlarn arasnda-
ki yaknlk ban ortaya koyan bir kurumdur. zellikle miras hukukunda, usul hu-
kukunda ve aile hukukunda byk nem taflr. Hsmlk ya doal yolla ya da evlen-
me veya evlat edinme gibi belli iliflkiler sonucunda ortaya kan bir badr.

Hsmlk Trleri
Hsmlk, kurulufl ve doufl flekillerine gre, kan hsml, kayn hsml ve
evlat edinmeden doan hsmlk olmak zere tre ayrlr.

Kan Hsml
Kan hsml, bir kimse ile onun kendilerine kan bayla bal bulunduu kifliler
arasndaki hsmlktr, uygulamada soy hsml olarak da adlandrlmaktadr. r-
nein, bir kimsenin kendi ana ve babas, kardeflleri, ana ve babasnn ana babala-
r (byk ana ve byk babalar), ocuklar ve torunlar, amca, hala, day, teyzele-
ri ile kuzenleri arasndaki hsmlk kan hsmldr. Kifliler arasndaki mevcut kan
hsmlnn derecesi, hsmlar ararsndaki doumlarn says ile belli olur.
Kan hsml da kendi iinde, stsoy-altsoy hsml ve yansoy hsml ol-
mak zere iki gruba ayrlmaktadr.
Dz hat hsml olarak da adlandrlan stsoy-altsoy hsml, biri dierinden
gelen, yani birbirlerinden reyen kifliler arasndaki hsmlktr. stsoy-altsoy hsm-
l, hem baba hem de ana tarafndan snrsz olan bir hsmlktr. Bir kimsenin dz
hattan afla inen hsmlar alt soy hsmlar, dz hattn zerindeki hsmlar ise st
soy hsmlardr. rnein, bir kimsenin babas, dedesi, byk dedesi, annesi, an-
neannesi st soyu, olu, olunun olu veya kz ise alt soyudur.
Yan soy hsml, ortak soydan gelenler arasndaki hsmlktr. O hlde, iki kim-
senin birbirlerinin yansoy hsm olabilmeleri iin, her ikisinin de ortak bir soydan
(kkten) gelmeleri gerekir. Bu itibarladr ki, kardefller arasnda; bir kimse ile am-
cas, halas, days ve teyzesi arasnda; ayn flekilde, o kimse ile amca, hala, day ve
teyzesinin ocuklar yani kuzenleri arasnda yansoy hsml vardr.
Ayn ortak kkten gelen kifliler arasndaki hsmlk, tam kan yansoy hsml-
dr. rnein ana ve babalar bir olan kardefller arasnda tam kan yansoy hsml
vardr.
44 Medeni Hukuk-I

Sadece bir tek kkn ortak olduu yansoy hsml, yarm kan yansoy hsml-
olarak isimlendirilir. rnein analar bir babalar ayr veya babalar bir analar
ayr kardefller arasnda durum byledir.

Kayn Hsml
Kayn hsml, evlenme dolaysyla meydana gelen hsmlktr. Efllerden biri ile di-
er eflin kan hsmlar, ayn tr ve dereceden kayn hsmlar olurlar. rnein, eflin
anas, babas, kardeflleri, kuzenleri vb. dier eflin ayn dereceden kayn hsmlardr.
Kayn hsmlnn baz nemli sonular vardr. ncelikle evlenmeyle meyda-
na gelmifl olan kayn hsml, evliliin sonradan iptal, lm veya boflanma sebe-
biyle ortadan kalkmas hlinde sona ermez, yine devam eder. Fakat evlilik sona er-
dikten sonra eski efllerin yeni doan kan hsmlar ile dier eski efl arasnda kayn
hsml meydana gelmez. Baflka bir ifadeyle evlilik birliinin sona ermesinin ar-
dndan yeni kayn hsml domaz.
Kayn hsml, efllerden biri, yani eflin bizzat kendisi ile dier eflin kan hsm-
lar arasndaki hsmlktr. Bu sebepledir ki, her iki eflin kan hsmlar arasnda, hi-
bir hsmlk yoktur.

SIRA SZDE SIRAhsmlk

Efller arasnda SZDE ba var mdr?
1
D fi N E L M
Evlat Edinmeden
D fi N E L M
Doan Hsmlk
Bu hsmlk evlat edinme dolaysyla meydana gelir ve hsmln kayna, evlat
edinme ifllemine ynelik mahkeme karardr.
S O R U S O Rile
Evlat edinen U evlatlk arasnda oluflan hsmlk, evlatlk iliflkisi ortadan kalkt-
Hsmlk, Kan Hsml,
Kayn Hsml ve Evlat anda kendiliinden ortadan kalkar (TMK. m. 317, 318).
Edinmeden Doan Hsmlk
D Kzere
olmak K A T trldr. Evlatlk iliflkisi
D K K A Tsadece evlat edinenle evlatlk arasnda bir hsmlk iliflkisi dou-
rur. Bunlarn hsmlaryla kendi aralarnda bir hsmlk iliflkisi meydana getirmez.
Evlatlk ve onun alt soyu evlat edinenin mirass olur ve bu miraslk iliflkisi

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
tek tarafldr (TMK. m. 314). Evlatlkla evlat edinen ve bunlardan biri ile dierinin
altsoyu ve efli arasnda evlenme yasa vardr.
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
SIRA SZDE SIRA geirdii
Ali 2008 ylnda SZDE bir trafik kazasnda lmfl, Alinin babas Metin ise 2011 ylnda
2 geirdii kalp krizi sonras vefat etmifltir. Metinin lm zerine Alinin evlatl Ece Me-
K T A P tinden kalanK miras
T A zerinde
P hak iddia edebilecek midir?
D fi N E L M D fi N E L M

YERLEfiM YER
T E SL EOV R Z UY O N T E SL EOTMK.
Yerleflim yeri V R Z UY O m.
N 19-21 arasnda dzenlemifltir. Ancak Medeni Kanun ak bir
yerleflim yeri tanm yapmamfltr. Doktrinde yerleflim yeri, bir kimsenin oturmakta
DKKAT olduu, ifl veD aileK K A iliflkilerinin
T merkezi olan yer olarak tanmlanmaktadr.
Yerleflim yerinin hem zel hukuk, hem de kamu hukuku bakmndan nemi b-
NTERNET NTERNET
yktr. Gerekten de, Trk Medeni Kanunu alacak ou davalarda yerleflim yeri

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
mahkemesinin yetkili olduunu belirtmektedir. rnein, TMK. m. 168e gre, bo-
flanma davalarnda yetkili mahkeme, efllerden birinin yerleflim yeri veya davadan
AMALARIMIZ nce son defa alt aydan beri birlikte oturduklar yer mahkemesidir. Bu nemi do-
AMALARIMIZ
laysyla herkesin bir yerleflim yerinin bulunmas gerekmektedir. Yerleflim yeri edin-
mek bir hukuki ifllem olmayp; yerleflim yerinin seimi hukuki fiil niteliini taflr.
K T A P K T A P

TELEVZYON TELEVZYON

NTERNET NTERNET
 4. nite - Hsmlk, Yerleflim Yeri, Kiflilik Hakk ve Korunmas 45

Yerleflim Yerinin eflitleri

Yerleflim yeri kavram l bir ayrma tabi tutulmaktadr. Bunlar, iradi yerleflim Yerleflim Yeri: radi Yerleflim
yeri, itibari yerleflim yeri ve yasal yerleflim yeridir. Yeri, tibari Yerleflim Yeri ve
Yasal Yerleflim Yeri olmak
zere trldr.
radi Yerleflim Yeri
radi yerleflim yeri, bir kimsenin kendi istei ile setii ve kural olarak oturmakta
olduu yerleflim yeridir. Gerekten de, TMK. m. 19/1e gre, Yerleflim yeri bir
kimsenin srekli kalma niyetiyle oturduu yerdir. Sz konusu hkme gre bir ye-
rin iradi yerleflim yeri olabilmesi iin, ncelikle kiflinin orada fiilen oturmas gere-
kir. Ayn zamanda, kiflinin burada srekli kalma niyetinin olmas gerekir. Bu an-
lamda bir yerde fiilen oturma objektif unsur; oturma niyeti ise sbjektif unsur ola-
rak nitelendirilir. Kiflinin belli bir yerde oturma niyeti yoksa fiilen oturulan yer yer-
leflim yeri saylmaz. Bu nitelikte bir yer konut (mesken) olarak adlandrlabilir.

tibari Yerleflim Yeri

tibari yerleflim yeri iki farkl durumda sz konusu olur. Bunlardan biri, iradi bir yer-
leflim yeri bulunmayan kimseler bakmndan ortaya kar. Kifli iradi yerleflim yeri
edinmemiflse onun meskeni yasa gerei yerleflim yeri olarak kabul edilir. Dieri ise
kiflilerin mutlaka bir yerleflim yeri olmas gerektii kuralna dayanr ve Kanunda d-
zenlenmifltir. Gerekten de, TMK .m 20/IIye gre, nceki yerleflim yeri belli olma-
yan veya yabanc lkedeki yerleflim yerini brakt halde Trkiyede henz bir yer-
leflim yeri edinmemifl olan kimsenin halen oturduu yer, yerleflim yeri saylr.
tibari yerleflim yeri, herkesin mutlaka bir yerleflim yerine sahip olmas ilkesine
dayanmaktadr. tibari yerleflim yeri, kiflinin flimdiye kadarki yerleflim yeri olabile-
cei gibi, onun meskeni de olabilir. Bir kimsenin yeni yerleflim yeri edininceye ka-
dar, mevcut yerleflim yeri artk onun itibari yerleflim yeridir.

Yasal Yerleflim Yeri

Yasal yerleflim yeri, baz kimseler iin kanunun dorudan belirledii yerleflim ye-
ridir. Gerekten de, TMK. m . 21e gre, Velayet altnda bulunan ocuun yerle-
flim yeri, ana ve babasnn; ana ve babann ortak yerleflim yeri yoksa ocuun ken-
disine brakld ana veya babann yerleflim yeridir. Dier hallerde ocuun otur-
ma yeri, onun yerleflim yeri saylr.
Bu hkmden anlaflld zere, yasal yerleflim yeri, velayet altndaki kkler
ile vesayet altndaki kifliler bakmndan sz konusudur.
Vesayet altndaki kiflilerin yerleflim yeri, bal olduklar vesayet makamnn bu-
lunduu yerdir. Velayet altndaki kn yerleflim yeri ise kural olarak ana ve ba-
basnn yerleflim yeridir.

Yerleflim Yerine Hkim Olan lkeler

Trk Medeni Kanununa gre, yerleflim yerine iki temel ilke hkimdir. Bunlar, yer-
leflim yerinin teklii ilkesi ve yerleflim yerinin zorunluluu ilkesidir.

Yerleflim Yerinin Teklii lkesi

Yerleflim yerinin teklii ilkesine gre, herkesin ancak bir tek yerleflim yeri buluna-
bilir. Baflka bir ifadeyle, bir kimsenin ayn anda birden fazla yerleflim yeri olamaz.
Gerekten de, TMK m. 19/IIye gre, Bir kimsenin ayn zamanda birden ok yer-
leflim yeri olamaz.
46 Medeni Hukuk-I

TMK m. 19/II hkm ile ngrlen ilke, ticar ve sna kurulufllar hakknda uy-
gulanmaz (TMK. m. 19/III). Bu istisnann sebebi de, sz konusu kurulufllarn flu-
belerinin olmas durumunda, flubelerinin bulunduu yerde dava alabilmesidir.
Hal byle olunca, flubenin bulunduu yer de o flubenin yerleflim yeri saylacaktr.

Yerleflim Yerinin Zorunluluu lkesi

Yerleflim yerine hkim olan bu ikinci ilkeye gre, herkes mutlaka bir yerleflim ye-
rine sahip olmaldr. Kifli kendisine iradi olarak bir yerleflim yeri sememiflse, onun
yerleflim yerini kanun belirler. Bir kimsenin yerleflim yeri yoksa oturduu yer ka-
nundan dolay onun yerleflim yeri saylr.

KfiLK HAKKI VE KfiLN KORUNMASI

Kiflilik Hakk Kavram ve Kiflisel Varlklar

Dar anlamda kiflilik hakk
hak ehliyetini ifade eder.
Genifl anlamda kiflilik hakk
ise fiil ehliyetini, kiflisel
durumlar ve kiflilik haklarn
da iine alr.
Kiflilik hakk kavram, Trk Medeni Kanununda tanmlanmamfltr. Doktrin ve uy-
gulamada bu kavramn biri dar dieri genifl olmak zere iki anlam bulunmaktadr.
Dar anlamda kiflilik hakk, haklara ve borlara sahip olabilmeyi yani hak ehli-
yetini ifade eder ki, bu da kifli terimiyle ayn anlama gelir.
Genifl anlamda kiflilik hakk ise, hak ehliyetinin yannda, fiil ehliyetini, kiflisel
durumlar ve kiflilik haklarn da iine alan, son derece genifl kapsam olan bir
kavramdr.
Kiflilik haklar, insann insan olmas nedeniyle ve onun korunmas iin tannan
haklar topluluudur. Bu balamda kiflilik haklar, bir kimsenin maddi (bedensel),
manevi ve iktisadi btnl ve varlklar zerindeki mutlak haklardr. Hak ve fi-
il ehliyetinin yan sra kiflinin hayat, sal, beden taml, onuru, itibar, zel ha-
yat, srlar, resmi ve ismi gibi tm deerleri zerindeki haklarn tamamn kapsa-
mna alr. Kiflilik haklar kifliye kifli olmas sebebiyle tannmfl haklardr.
Herkesin, maddi btnl zerinde kiflilik hakk vardr. Bu itibarla, herkesin
vcudunun, salnn ve hayatnn her trl haksz saldrlardan korunmasn ta-
lep hakk bulunmaktadr.
Yukarda da belirtildii gibi, bir kimsenin manevi varlklarn oluflturan, fleref ve
onuru, ismi, resmi, zgrlkleri, srlar, inanlar zerinde de kiflilik haklar olup,
bu haklar da kanun tarafndan haksz saldrlara karfl korunmufltur.
Son olarak, bir kimsenin ekonomik hayata serbeste katlabilmesi de gerekir.
Bu da kiflinin kiflilik haklar arasndadr.
Tm bu belirtilenler deerlendirildiinde kiflilik haklar fiziki (maddi) kiflilik
haklar, manevi (deruni) kiflilik haklar ve sosyal kiflilik haklar olarak temel
grupta toplanabilir. Kiflinin yaflama ve salk hakk, beden taml, hareket zgr-
l fiziki haklar; kiflinin sahip olduu manevi deerler ile ruhi ve hissi alan ma-
nevi haklar; zel hayat alan, fleref ve onur, ekonomik zgrle sahip olup, eko-
nomik hayata katlabilmek, isim zerindeki haklar ise sosyal haklar kapsamnda
yer alr.

SIRA SZDE Bir kimseninSIRA

zorSZDE
kullanlarak bir mahallede eczane amaktan vazgeirilmesi kiflilik hak-
3 larna aykr mdr?
D fi N E L M D fi N E L M
Kifliliin Korunmas
Kifliliin korunmas konusunu, kifliliin bizzat kiflinin kendisine karfl (ie karfl)
S O R U korunmas ve S O kifliliin
R U dfla karfl korunmas fleklinde ikiye ayrarak incelemek
mmkndr.
DKKAT DKKAT

SIRA SZDE SIRA SZDE

 4. nite - Hsmlk, Yerleflim Yeri, Kiflilik Hakk ve Korunmas 47

Kifliliin e Karfl Korunmas

Medeni Kanun, bir kimsenin kifliliini zedeleyen zverilerde bulunmasna, z-
grln szleflme ile aflr derecede snrlamasna izin vermemekte ve bunlara
engel olmak iin kiflilii bizzat o kimsenin kendisine karfl korumaya ynelik h-
kmler getirmektedir. Bu erevede getirilmifl ok nemli bir hkm olan TMK.
m. 23e gre, Kimse, hak ve fiil ehliyetlerinden ksmen de olsa vazgeemez. Kim-
se zgrlklerinden vazgeemez veya onlar hukuka ya da ahlaka aykr olarak
snrlayamaz.
Anlan hkmden anlafllaca zere, hi kimse yapaca bir hukuki ifllemle
hibir zaman evlenmeyeceini, taflnmaz eflya satn almayacan, miras olmaya-
can vaat edemez. nk byle durumlarda kifli hak ehliyetinden ksmen de ol-
sa vazgemifl saylmaktadr. Oysa kiflinin hak ehliyetinden vazgemesi mmkn
deildir, hak ehliyeti TMK hkmlerinin yan sra anayasal korumaya da alnmfl
durumdadr. Ayn flekilde, kifli sahip olduu mallar zerinde tasarrufta bulunma-
yacan da taahht edemez. nk bu durumda da fiil ehliyetinden ksmen vaz-
gemifl olmaktadr.
Kanun koyucu hak ve fiil ehliyetinin aksine zgrlklerin belli derecelerde s-
nrlanabileceini kabul etmektedir. Bunun snr ise, snrlamann hukuka ve ahla-
ka aykr olmamasdr. Ancak, kiflinin zgrlklerden tamamen vazgemesi veya
aflr lde snrlamas yasaklanmfltr. rnein, bir kimse lnceye kadar hibir
siyasi partiye girmeyeceini, belli bir yerden alflverifl yapmayacan, ocuk sahi-
bi olmayacan taahht edemez. nk bu tr snrlamalar, zgrlklerden vaz-
gemek anlamna gelmektedir.
Kanunlarmzda TMK m. 23n zel uygulamas niteliini taflyan baz ak h-
kmler de yer almaktadr. Buna rnek olarak Borlar Kanunu ve fl Kanunu ile ge-
tirilen bir hizmet szleflmesinin sresinin on yldan fazla sreyi iermesi halinde,
on yl aflan srenin ifliyi balamayaca kural verilebilir.

Kifliliin Dfla Karfl Korunmas

Kifliliin dfla karfl korunmas, kiflilik haklarn baflkalarndan gelebilecek olan hu-
kuka aykr saldrlara ve kiflilik deerlerinin ihlaline karfl koruma altna almak an-
lamna gelir. Gerekten de, TMK. m. 24e gre, Hukuka aykr olarak kiflilik hak-
kna saldrlan kimse, hakimden, saldrda bulunanlara karfl korunmasn isteye-
bilir. Kiflilik hakk zedelenen kimsenin rzas, daha stn nitelikte zel veya kamu-
sal yarar ya da kanunun verdii yetkinin kullanlmas sebeplerinden biriyle hakl
klnmadka, kiflilik haklarna yaplan her saldr hukuka aykrdr.
Kanun koyucu bu hkmde, kiflilik hakk hukuka aykr surette zedelenmifl
olan kimsenin korunacan belirtmifl, ancak ayn zamanda bir hareketin hangi hal-
lerde hukuka uygunluk unsuru iereceini de aklamfltr. Kiflilik haklarna yne-
lik bir saldrnn varlndan sz edebilmek iin gerekleflen davranfln hukuka uy-
gun olmamas, hukuka uygunluk sebeplerinin bulunmamas gerekir. Hukuka uy-
gunluk sebepleri, zarar grenin rzas, stn nitelikteki bir zel yararn varl, s-
tn nitelikteki bir kamu yararnn varl ve kanunun verdii yetkiye dayanlarak
kiflilik haklarna yaplan saldr olarak saylabilir.
Bir kimse kiflilik haklarna yaplan saldrya kendisi izin vermiflse, yani zarar g-
renin rzas sz konusu ise, yaplan mdahale hukuka uygundur. Yani bu gibi du-
rumlarda, kiflilik varlklarna verilen zararlardan dolay kiflinin korunmay isteme
hakk yoktur. Ancak bu rzann bir hukuka uygunluk sebebi olarak deerlendirile-
48 Medeni Hukuk-I

bilmesi iin, geerli bir rza olmas gerekir. Hukuka, ahlaka ve adaba aykr akla-
nan rza hukuka aykrl ortadan kaldrmaz (TMK. m. 23, BK. m. 20).

SIRA SZDE Bir kimseninSIRA SZDE ait bir srr aklamamas karfllnda bir yaknna bbreini ba-
kendisine
4 fllamay vaad etmesi hukuken geerli midir?
D fi N E L M D fi N E L M
stn nitelikteki bir zel yararn olmas durumunda da yaplan saldr hukuka
uygun saylmaktadr. rnein, yolda yrrken dengesini kaybedip yksek bir
S O R U S O R U
kprden aflaya dflen, fluuru yerinde olmayan ve yannda kimsesi de bulunma-
yan kifliye doktorun mdahale etmesinde stn nitelikte zel yarar vardr.
DKKAT stn nitelikte
D K K A Tkamu yararnn olduu hallerde de hukuka aykrlk sz konu-
su olmaz. stn nitelikte kamu yararna rnek olarak uak ile yolculuk yapacak
bir kiflinin zerinin polis tarafndan aranmas veya bir sulunun hapse konulup z-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
grlnden yoksun braklmas verilebilir.
Son olarak kanunun verdii yetkinin kullanlmas durumunda da kiflilik hakla-
AMALARIMIZ rna yaplan saldrlar hukuka aykrlk oluflturmaz. rnein, polisin bir kimseyi su-
AMALARIMIZ
st yakalamas ve zorla karakola gtrmesi durumunda olduu gibi.
Her ne kadar TMK m. 24te saylmamfl olsa da BK hkmleri de dikkate alna-
K T A P rak hukukaK uygunluk T A P sebeplerine iki sebep daha eklenmelidir. Bunlar meflru sa-
vunma ve ztrar hali (zorda kalma durumu) olarak saylabilir. Meflru savunmada
kiflinin kendi hakkn korumak amacyla kuvvet kullanmas, ztrar halinde ise bir
TELEVZYON T E L E V Z Y O N veya nc bir kiflinin kiflilik deerlerini korumak amacyla
kimsenin kendisinin
baflka bir kiflinin malvarlna zarar vermesi sz konusudur.
Kifliliin dfla karfl korunmas iin baz davalarn almas gerekmektedir. Bu
davalar TMK. m. 25de flu flekilde belirtilmektedir:
NTERNET NTERNET
Davac, hkimden saldr tehlikesinin nlenmesini, srmekte olan saldrya
son verilmesini, sona ermifl olsa bile etkileri devam eden saldrnn hukuka aykr-
lnn tespitini isteyebilir.
Davac bunlarla birlikte, dzeltmenin veya kararn nc kiflilere bildirilme-
si ya da yaymlanmas isteminde de bulunabilir.
Davacnn, maddi ve manevi tazminat istemleri ile hukuka aykr saldr dola-
ysyla elde edilmifl olan kazancn vekletsiz ifl grme hkmlerine gre kendisine
verilmesine iliflkin istemde bulunma hakk sakldr.
Manevi tazminat istemi, karfl tarafa kabul edilmifl olmadka devredilemez;
miras brakan tarafndan ileri srlmfl olmadka miraslara gemez.
Davac, kiflilik haklarnn korunmas iin kendi yerleflim yeri veya davalnn
yerleflim yeri mahkemesinde dava aabilir.
Bu hkmden anlafllaca zere alacak olan davalar, saldrya son verilme-
si davas, nleme davas, tespit davas, tazminat davas ve vekletsiz ifl grme
davasdr.
a. Saldrya Son Verilmesi (Durdurma) Davas
Saldrya son verilmesi davas, kiflilik haklarna hukuka aykr bir saldrnn ger-
ekleflmesi ve bu saldrnn halen devam etmesi durumunda alabilen bir davadr.
Bu davann almasndaki ama, devam etmekte olan saldrnn durdurulmasdr.
Davann almas bakmndan saldrda bulunan kimsenin kusurunun olup olmad-
nn nemi yoktur. nemli olan, saldrnn hukuka aykr olmasdr. rnein, r-
zas olmadan kiflinin bir fotorafnn sokaklardaki reklam panolarnda bir rnn
reklamnn yaplmas amacyla sergilemesi halinde kifli saldrya son verilmesi da-
vas aarak, fotorafnn sergilenmesinin durdurulmasn isteyebilir.
 4. nite - Hsmlk, Yerleflim Yeri, Kiflilik Hakk ve Korunmas 49

b. nleme Davas
nleme davas, henz gerekleflmemifl olmakla birlikte, bir takm belirtilerden
yakn bir zamanda gerekleflmesi mmkn grlen bir haksz saldr tehlikesine
karfl alan ve daha gerekleflmeden bu saldry nlemeyi amalayan davadr. r-
nein, bir gazetenin, yaknda bir sinema sanatsnn zel hayatyla ilgili yaz dizi-
si bafllatacan okurlarna duyurmas halinde nleme davas alabilir.
c. Tespit Davas
Tespit davas, kiflilik haklarna karfl yaplmfl ve sona ermifl bulunan bir saldr-
nn yaratt etkilerin hl devam etmesi halinde alabilir. Bu sebeple, henz bafl-
lamamfl veya devam etmekte olan saldrlar hakknda tespit davas alamaz. Di-
er bir deyiflle tespit davasnn alabilmesi iin dier dava yollarna (durdurma ve
nleme davalar) baflvurma olanann olmamas gerekir.
Kifli tespit davasnda, saldrnn hukuka aykrlnn tespiti yannda, gerekirse,
kararn yaynlanmasn veya kararn nc kiflilere bildirilmesini de talep edebilir.
d. Tazminat Davas
Kiflilik haklarna karfl haksz saldrda bulunulan kimsenin, yukarda saylan da- Kiflilik haklarna karfl haksz
valar amas her zaman onun iin yeterli derecede tatmin edici olmayabilir. zel- saldrda bulunulan
kimsenin bu saldr
likle gerekleflen haksz saldr neticesinde, kiflinin maddi ve manevi zarar grmfl sebebiyle fiilen uramfl
olma olasl da yksektir ve yukarda belirtilen davalar daha ziyade savunma olduu maddi zararlarn
amal olup, uranlan zararn giderilmesi bakmndan sonu dourmayacaktr. Bu karfllanmas iin flu
flartlarn gerekleflmesi
gibi durumlarda, maddi ve manevi tazminat davasnn almas sz konusudur. aranr. Fiil, fiilin kiflilik
Maddi tazminat davas, kiflilik haklarna karfl haksz saldrda bulunulan kimse- haklarn ihlal etmesi, zarar,
kusur ve uygun illiyet
nin bu saldr sebebiyle fiilen uramfl olduu maddi zararlarn karfllanmas iin bann olmas gerekir.
alan davadr. Bu davann alabilmesi iin BK. m. 41deki flartlarn gerekleflme-
si gerekir. Yani, fiil, fiilin kiflilik haklarn ihlal etmesi, zarar, kusur ve uygun illiyet
bann olmas gerekir. Ancak, hakkaniyet sorumluluunda ve objektif sorumluluk
(sebep sorumluluu) hallerinde kusur aranmaz.
Kiflilik haklarna haksz saldrda bulunulan kimse, maddi zararn yannda ma-
nevi zarara da uramfl olabilir. Bu gibi durumlarda manevi tazminat davas ala-
bilir. rnein, bir kimsenin zel hayat alanna giren bir duruma iliflkin fotorafla-
rnn bir gazetede yaynlanmas durumunda kifli byk bir utan ve elem hissetmifl
olabilir. Bu durumda alacak dava eksilen manevi deerleri gidermek iin mane-
vi tazminat davasdr. Manevi tazminat davas Borlar Kanununda bir genel hk-
mn yan sra gerek Borlar Kanununda gerek Medeni Kanunda baz zel hkm-
lerle ayrca dzenlenmifltir. rnein MK m. 121 niflann bozulmas halinde mane-
vi tazminat talebine iliflkin getirilmifl zel bir hkm niteliini taflr.
e. Vekaletsiz fl Grme Davas
Kiflilik haklarna haksz saldr sonucunda, saldrda bulunan kimse sebepsiz Vekaletsiz fl Grme:
olarak zenginleflmifl olabilir. rnein, bir derginin nl bir flarkcnn estetik ame- Vekaletsiz ifl grme, bir
kiflinin bir iflinin o kifliden
liyat esnasnda ekilmifl fotoraflarn yaynlamas sonucunda yksek satfl rakam- veklet almadan baflka bir
larna ulaflmas ve bylece haksz kazan elde etmesi durumunda dergi sahibinin kifli tarafndan grlmesi
demektir.
sebepsiz zenginleflmesi sz konusudur. Bu zenginleflmenin vekletsiz ifl grme
hkmlerine gre istenebilecei dzenlenmifltir. Fotoraflar yaynlanan kifli hak-
sz olarak ele edilen kazancn, BK. m. 414 hkmleri erevesinde kendisine ve-
rilmesini talep edebilecektir.
50 Medeni Hukuk-I

AD VE ADIN KORUNMASI

Ad Kavram
Ad, bir kimseyi hemcinslerinden ayrmaya yarayan, onu belirleyen bir tantm ara-
cdr. Kifliye sk skya bal olup, devredilemez ve temlik edilemez nitelik taflr. Ad
ve adn korunmas hakk aslnda kiflilik hakkna dhil olmasna ramen, nemi se-
bebiyle Medeni Kanun tarafndan ayr ve zel bir dzenlemeye tabi tutulmufltur.
Gerekten de, TMK. m. 26 ve 27 zel olarak adn korunmasna ayrlmfl hkmler-
dir. Ad, n ad ve soyadndan meydana gelir. Herkesin bir adnn olmas gerekir,
bu kiflilere yklenmifl yasal bir ykmllktr. Bunun dflnda takma ad, lkap, ti-
caret unvan, iflletme ad gibi adlar da genifl anlamda ad kavram iinde yer alr.

z Ad
Ad, ayn aileye mensup olan kiflileri birbirinden ayrmaya yarayan bir kelimedir.
ocuun adn ana ve babas birlikte koyarlar (TMK. m. 339/V). Ad doum ann-
da deil, sonradan nfus memurluuna yaplan beyan ile kazanlr.

Soyad
Bir kimseyi dier aile fertlerinden ayrmaya yarayan ve soydan soya geen bir ke-
limedir. Her kiflinin bir soyadnn bulunmas zorunludur. Yeni doan ocuklar so-
yadn kanun gerei kendiliinden kazanrlar. Evlilik iinde doan ocuk aile so-
yadn alr (TMK. m. 321). Eer ocuk evlilik dfl domufl ise doumla birlikte ana-
nn soyadn alr. Evlenen kadnlar ise, evlenme szleflmesinin tamamlanmasyla
birlikte kocalarnn soyadn alrlar. Ancak isterlerse, kocalarnn soyadnn nnde
nceki soyadlarn da kullanabilirler (TMK. m. 187). Evlat edinme durumunda da
evlat edinilen kk ise kendisini evlat edinenin soyadn kanun gerei kendiliin-
den alr. Buna karfllk ergin olan bir kiflinin evlat edinilmesinde seim kendisine
braklmfltr; dilerse kedisini evlat edinenin soyadn alr, dilerse kendi soyadn
korumaya devam eder.

SIRA SZDE SIRA SZDE

Evlenen kadnlarn yalnzca kendi soyadlarn kullanmalar mmkn mdr?
5
D fi N E L M
Takma Ad (Mstear Ad)
D fi N E L M
Takma ad, bir kimsenin belli bir ifli yaparken gerek ismini gizlemek amacyla kul-
land takma addr. Takma ad da, kiflinin ismi gibi korunur. rnein, nl yazar
S O R U Peyami Safa,S kendi
O R U alfllmfl tarz dflnda yazd polisiye romanlarda kendi adn

deil, Server Bedii ismini kullanmfltr.

DKKAT DKKAT
Lkap
Bir kimseye baflkalar tarafndan taklan isimdir. rnein, bir dnem arka arkaya

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
ldrd kadnlar sebebiyle ngilterede korku salan bir kifli Jack ad ile deil,
kendisine verilen Karn Deflen Jack lakab ile tannr.
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
Ticaret Unvan
Bir taciri dier tacirlerden ayrmaya yarar. Ticaret Kanunu, her taciri bir ticaret un-
K T A P van almayaK ve T onu
A P ticaret siciline tescil ettirmeye zorunlu klmfltr.

TELEVZYON TELEVZYON

NTERNET NTERNET
 4. nite - Hsmlk, Yerleflim Yeri, Kiflilik Hakk ve Korunmas 51

flletme Ad
flletme ad, ticari iflletmeyi tantmaya ve dier iflletmelerden ayrt etmeye yarayan
addr. rnein, Puding Pastahanesi gibi.

Ticaret unvan ve iflletme ad arasnda ne gibi bir fark vardr? SIRA SZDE SIRA SZDE
6
Adn Korunmas D fi N E L M D fi N E L M
Ad, kiflilik haklarna dhil olduu iin, ad zerindeki hak her fleyden nce, kiflili-
in korunmasyla ilgili hkmlerden yola klarak korunur. Ancak kanun koyucu,
S O R U Adn korunmasSamacyla
O R U
nemi gerei adn korunmasna iliflkin ayr bir hkm daha getirmifltir. Gerekten
alacak davalar 4 tanedir.
de TMK. m. 26ya gre, Adnn kullanlmas ekiflmeli olan kifli, hakknn tespiti- Bunlar: Tespit davas,
ni dava edebilir. Ad haksz olarak kullanlan kifli buna son verilmesini;
DKKAT haksz saldrya son verilmesi
DKKAT
kullanan kusurlu ise ayrca maddi zararnn giderilmesini ve urad hakszln davas, nleme davas ve
tazminat davasdr.
nitelii gerektiriyorsa manevi tazminat denmesini isteyebilir. Bu hkmden de

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
anlafllaca zere, ad koruyan davalar drt tanedir. Bunlar, tespit davas, saldrya
son verilmesi davas, nleme davas ve tazminat davasdr.
Tespit davas, adn kullanlmasnn ekiflmeli olmas durumunda
AMALARIMIZ alan davadr. AMALARIMIZ
Eer bir kimsenin kulland ada baflkalar tarafndan itiraz olunursa, itiraz eden ki-
fli tespit davas aarak o ad kullanmaya hakk olmadnn tespitini isteyebilir. Sal-
drya son verilmesi davas ise, adn haksz olarak kullanlmasndanK T Azarar P gren ki- K T A P
fli tarafndan alr. nleme davas ise, bir kimsenin adna saldr yaplaca ynn-
de ciddi ve inandrc belirtilerin olmas durumunda, saldry nceden nlemek
amacyla alr. Adn baflkalar tarafndan haksz olarak kullanlmasndan
T E L E V Z Y O N zarar g- TELEVZYON
ren kifli, tpk dier kiflilik haklarnn ihlalinde olduu gibi, urad zararn trne
gre maddi ve manevi tazminat davas aabilir.
NTERNET NTERNET
52 Medeni Hukuk-I

zet

N
A M A Hsmlk kavram aklayabilmek.
1 Hsmlk, sadece gerek kifliler bakmndan sz
konusu olan ve insanlarn arasndaki yaknlk ba-
n ortaya koyan bir kurumdur. zellikle miras
hukukunda, usul hukukunda ve aile hukukunda
nem byk nem taflr. Hsmlk ya doal yolla
ya da evlenme veya evlat edinme gibi belli iliflki-
ler sonucunda ortaya kan bir badr. Hsmlk,
kurulufl ve doufl flekillerine gre, kan hsml-
, kayn hsml ve evlat edinmeden doan
hsmlk olmak zere tre ayrlr.
N
A M A Kiflilik hakk ve kifliliin korunmasn aklaya-
3 bilmek.
Kiflilik hakk kavramnn biri dar dieri genifl ol-
mak zere iki farkl anlam vardr. Dar anlamda
kiflilik hakk, haklara ve borlara sahip olabilme-
yi yani hak ehliyetini ifade eder. Genifl anlamda
kiflilik hakk ise, hak ehliyetinin yannda, fiil eh-
liyetini, kiflisel durumlar ve kiflilik haklarn da
iine alan, son derece genifl kapsam olan bir
kavramdr.
Kifliliin korunmas, kifliliin bizzat kiflinin ken-

N
A M A Yerleflim Yerini tanmlayabilmek.
2
Yerleflim yeri, bir kimsenin oturmakta olduu, ifl
ve aile iliflkilerinin merkezi olan yer fleklinde ta-
nmlanr. Yerleflim yeri kavram l bir ayrma
tabi tutulmaktadr. Bunlar, iradi yerleflim yeri, iti-
bari yerleflim yeri ve yasal yerleflim yeridir. radi
yerleflim yeri, bir kimsenin kendi istei ile seti-
i ve kural olarak oturmakta olduu yerleflim ye-
ridir. tibari yerleflim yeri, iradi bir yerleflim yeri
bulunmayan kimselerle, nceki yerleflim yeri bel-
li olmayan veya yabanc lkedeki yerleflim yeri-
ni brakt halde Trkiyede henz bir yerleflim
yeri edinmemifl kimseler bakmndan sz konu-
su olur. Bu kiflilerin meskenleri veya oturduu
disine karfl (ie karfl) korunmas ve kifliliin d-
fla karfl korunmas fleklinde ikiye ayrlr. Kifliliin
ie karfl korunmas kiflinin kifliliine zarar vere-
cek zverilerde bulunarak kendi davranfllar ile
kifliliine zarar vermesidir. Kifliliin dfla karfl
korunmas, kiflilik haklarn baflkalarndan gele-
bilecek olan hukuka aykr saldrlara ve kiflilik
deerlerinin ihlaline karfl koruma altna almak
anlamna gelir. Kifliliin dfla karfl korunmas
amacyla kiflilii saldrya urayan kifli eflitli da-
valarla himaye edilmifltir. Kifliliin dflardan ya-
placak saldrlara karfl korunmas amacna hiz-
met eden davalar, saldrya son verilmesi davas,
nleme davas, tespit davas, tazminat davas, ve-
kaletsiz ifl grme davasdr.

yer onlarn itibari yerleflim yeri kabul edilir. Ya-
sal yerleflim yeri ise velayet altndaki kimselerle
vesayet altndaki kimseler iin sz konusu olur.
Vesayet altndaki kiflilerin yerleflim yeri, bal ol-
duklar vesayet makamnn bulunduu yerdir.
Velayet altndaki kn yerleflim yeri ise kural
olarak ana ve babasnn yerleflim yeridir. Yerle-
flim yeri bakmndan iki ilke geerlidir. Bunlar,
yerleflim yerinin zorunluluu ve yerleflim yerinin
teklii ilkesidir.
N
A M A Ad ve adn korunmas aklayabilmek.
4
Ad, bir kimseyi hemcinslerinden ayrmaya yara-
yan, onu belirleyen bir tantm aracdr. Kifliye s-
k skya bal olup, devredilemez ve temlik edi-
lemez nitelik taflr. Ad, n ad ve soyadndan mey-
dana gelir. Herkesin bir adnn olmas gerekir,
bu kiflilere yklenmifl yasal bir ykmllktr.
Bunun dflnda takma ad, lkap, ticaret unvan,
iflletme ad gibi adlar da genifl anlamda ad kav-
ram iinde yer alr.
 4. nite - Hsmlk, Yerleflim Yeri, Kiflilik Hakk ve Korunmas 53

Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi yerleflim yerine hkim olan 6. Afladakilerden hangisi kiflilik hakkna ynelik sal-
ilkelerden biridir? dr neticesinde maddi tazminat talep edebilmenin ko-
a. Yerleflim yerinin yasall ilkesi flullarndan biri deildir?
b. Yerleflim yerinin teklii ilkesi a. Kiflilik hakkna ynelik saldr
c. Yerleflim yerinin iradilii ilkesi b. Kiflilik hakknn saldrya uramasndan bir zara-
d. Yerleflim yerinin deifltirilmezlii ilkesi rn domas
e. Yerleflim yerinin flahsilii ilkesi c. Kiflilik hakkn saldrya uratan kimsenin kusur-
lu olmas
2. Afladakilerden hangisi adn korunmas amacyla d. Kiflilik hakkna ynelik saldr ile doan zarar
alacak davalardan biri deildir? arasnda illiyet bann bulunmas
a. Tespit davas e. Kiflilik hakkna ynelik saldrnn tamamlanmfl
b. Saldrya son verilmesi davas olmas
c. nleme davas
d. Tazminat 7. Evlat edinilen kk kimin soyadn kullanr?
e. Tescil davas a. Kan ba ile bal olduu anasnn
b. Kendisini evlat edinenin
3. Afladakilerden hangisi yasal yerleflim yerine tabi c. Kan ba ile bal olduu babasnn
olan kimselerden biridir? d. Seimlik hakk vardr dilerse evlat edinenin so-
a. Velayet altnda bulunanlar yadn kullanr, dilerse kendi soyadn kullanma-
b. Vesayet makam ya devam eder
c. Kendilerine yasal danflman atanan kimseler e. Evlat edilenin soyadn vesayet makam belirler
d. Kendilerine kayyn tayin edilen kimseler
e. Yurt dflnda yaflayan kimseler 8. Afladakilerden hangisi iflletme ad deildir?
a. Ar Sinemas
4. Afladakilerden hangisi yaplan saldrnn hukuka b. Yldz Matbaas
aykrln ortadan kaldrarak davranfln kiflilik haklar- c. Emek Ekmek Fabrikas
na saldr olarak nitelendirilmesini engelleyen sebepler- d. Ahmet Kk Kolektif fiirketi
den biri deildir? e. Kprbafl Turflucusu
a. Zarar grenin rzas
b. stn nitelikteki bir zel yararn varl 9. Bir kimseye baflkalar tarafndan taklan isme ne ad
c. stn nitelikteki bir kamu yararnn varl verilir?
d. Meflru mdafaa a. flletme ad
e. Kendi hakkn kuvvet kullanarak savunma b. Takma ad
c. z ad
5. Afladakilerden hangisi kifliliin dfla korunmas ama- d. Lakp
cna hizmet eden davalardan biri deildir? e. Unvan
a. Saldrnn durdurulmas davas
b. nleme davas 10. Babalar ayr analar bir iki kardefl arasndaki hsm-
c. Sebepsiz zenginleflme davas lk ba afladakilerden hangisidir?
d. Tazminat davas a. Yarm kan stsoy hsml
e. Tespit davas b. Kayn hsml
c. Tam kan yansoy hsml
d. Tam kan kayn hsml
e. Yarm kan yansoy hsml
54 Medeni Hukuk-I

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Sra Sizde Yant Anahtar

1. b Yantnz yanlfl ise Yerleflim Yerine Hkim Olan Sra Sizde 1
lkeler blmn yeniden gzden geiriniz. Efller arasnda hsmlk ba yoktur. Efller birbirinin kan
2. e Yantnz yanlfl ise Adn Korunmas blm- ksm olmad gibi kayn hsm da deildir. Kayn h-
n yeniden gzden geiriniz. sml, evlenme dolaysyla meydana gelen hsmlktr.
3. a Yantnz yanlfl ise Yasal Yerleflim Yeri bl- Efllerden biri ile dier eflin kan hsmlar, ayn tr ve de-
mn yeniden gzden geiriniz. receden kayn hsmlar olurlar. rnein, eflin anas, ba-
4. e Yantnz yanlfl ise Kifliliin Dfla Karfl Korun- bas, kardeflleri, kuzenleri vb. dier eflin ayn derece-
mas blmn yeniden gzden geiriniz. den kayn hsmlardr.
5. c Yantnz yanlfl ise Kifliliin Dfla Karfl Korun-
mas blmn yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 2
6. e Yantnz yanlfl ise Kifliliin Dfla Karfl Korun- Evlatlk iliflkisi sadece evlat edinenle evlatlk arasnda
mas/Tazminat Davas blmn yeniden gz- bir hsmlk iliflkisi dourur. Bunlarn hsmlaryla kendi
den geiriniz. aralarnda bir hsmlk iliflkisi meydana getirmez. Bu ne-
7. a Yantnz yanlfl ise Soyad blmn yeniden denle de evlat edinilen Ece, kendisini evlat edinen l-
gzden geiriniz. mfl olsa da kendisini evlat edinen kiflinin babasndan
8. d Yantnz yanlfl ise flletme Ad blmn ye- kalan miras zerinde hak sahibi olamaz.
niden gzden geiriniz.
9. b Yantnz yanlfl ise Takma Ad blmn ye- Sra Sizde 3
niden gzden geiriniz. Bir kimsenin ekonomik hayata serbeste katlabilmesi de
10. e Yantnz yanlfl ise Kan Hsml blmn gerekir. Bu da kiflinin kiflilik haklar arasndadr. Dolay-
yeniden gzden geiriniz. syla bir kimsye zor kullanlarak ekonomik zgrlnn
kstlanmas da kiflilik haklarna aykrlk oluflturur.
Sra Sizde 4
Bir kimse kiflilik haklarna yaplan saldrya kendisi izin
vermiflse, yani zarar grenin rzas sz konusu ise, ya-
plan mdahale hukuka uygundur. Ancak bu rzann
bir hukuka uygunluk sebebi olarak deerlendirilebil-
mesi iin, geerli bir rza olmas gerekir. Hukuka, ahla-
ka ve adaba aykr aklanan rza hukuka aykrl or-
tadan kaldrmaz. Burada srrn aklanmamas flart hu-
kuka aykr olduundan byle bir flartn etkisiyle veril-
mifl rza fiilin hukuka aykrln ortadan kaldrmaz.

Sra Sizde 5
Evlenen kadnlar, evlenme szleflmesinin tamamlanma-
syla birlikte kocalarnn soyadn alrlar. Ancak isterler-
se, kocalarnn soyadnn nnde nceki soyadlarn da
kullanabilirler. Ancak evlenen kadnlarn evlilik birlii
devam ettii srece tek baflna kendi soyadlarn kullan-
malar mmkn deildir.

Sra Sizde 6
Ticaret unvan, bir taciri dier tacirlerden ayrmaya ya-
rar. flletme ad ise, ticari iflletmeyi tantmaya ve dier
iflletmelerden ayrt etmeye yarayan addr. rnein, zel
Koza Hastanesi gibi.
 4. nite - Hsmlk, Yerleflim Yeri, Kiflilik Hakk ve Korunmas 55

Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Zevkliler, A., (1995). Medeni Hukuk. Ankara: Savafl.
Ouzman, K., Barlas, N., (2006). Medeni Hukuk. stan-
bul: Beta.
Zevkliler, A., Havutu, A., (2004). Medeni Hukuk Temel
Bilgiler. Ankara: Sekin.
ztan, B., (2011) Medeni Hukukun Temel Kavramlar.
Ankara: Turhan.
Helvac, S., Erlle, F., (2011). Medeni Hukuk. Ankara:
Legal.
nan, A.N., (2005). Medeni Hukuk, Ankara: Banka ve
Ticaret Hukuku Arafltrma Enstits.
5
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
Tzel kifli kavramn aklayabilecek,

N
Tzel kiflilerin trlerini gruplandrabilecek,

N
Dernei tanmlayabilecek,
Vakf tanmlayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Tzel kifli Dernek
Kamu idaresi Vakf
Kamu kurumu

indekiler

TZEL Kfi KAVRAMI

Tzel Kifli Kavram, TZEL KfiLERN TRLER
Medeni Hukuk-I Trleri, Dernekler
ve Vakflar DERNEKLER
VAKIFLAR
 Tzel Kifli Kavram, Trleri,
Dernekler ve Vakflar
TZEL Kfi KAVRAMI
Genel Olarak
Tm modern hukuk sistemlerinde fiziki varl olan bireylerin yan sra fiziki varl-
olmamakla birlikte baz topluluk ve kurumlar da hak sahibi klnmfl, hukuk d-
zeni tarafndan kendilerine kiflilik verilmifltir. Gerekten de tzel kiflilerin kendile-
rini oluflturan kiflilerden ayr olarak bir kiflilii bulunmaktadr. Buna karfllk tzel
kifliler de gerek kifliler gibi hak ve fiil ehliyetine sahip olmaktadrlar.
Bireylerin fani olmas, mrlerinin ksal, ortak bir amac gereklefltirmek iin
birden ok kiflinin bir araya gelip hareket etmesi, bylece maddi olarak daha g-
l olabilmeleri tzel kifliliin domasna yol aan sebeplerden sadece bir kadr.
Tzel kiflilerin, ortak amaca sahip kifli veya mal topluluklar etrafnda birleflen Tzel kiflilerin bamsz bir
kiflilerden ya da maln zgleyen kifliden bamsz bir varla sahip olabilmesi iin varl olduunun kabul
iin unsurun bir arada
unsurun bir arada bulunmas gerekir. bulunmas gerekir. Bunlar:
Bu unsurlardan ilki rgtlenme unsurudur. Gerekten de tzel kifliliin olufla- a) rgtlenme
b) srekli ama
bilmesi iin onu kuran kiflilerin kifliliklerinden bamszlaflan bir yapnn meydana c) tzel kiflinin hukuk dzeni
gelmesi gerekir ki bu da ancak rgtlenme ile mmkndr. rgtlenme, hukuk tarafndan tannmasdr.
dzenince o tzel kifli bakmndan ngrlen gerekli organlarn oluflumunun ta-
mamlanmas ile gerekleflir. Ancak bu organlar ile birlikte tzel kifli hukuk alann-
da bamsz bir varlk olabilir. Bu sebeple srekli bir rgte sahip olmayan toplu-
luklara hukuk alannda tzel kiflilik tannamaz.
kinci unsur ise srekli ama unsurudur. Belirli bir amac gereklefltirmek ze-
re bir araya gelen kifli ve mal topluluklarndan oluflan tzel kiflide, bireysel kar-
larn stnde genel ve ortak bir karn, bir hedefin bulunmas gerekir. Bu kar
kazan paylaflmaya ynelik parasal bir kar olabilecei gibi, kazan paylaflma d-
flnda tamamen manevi ya da bilimsel bir kar da olabilir. nemli olan ortak ka-
rn geici nitelik taflmayp srekli olmasdr. Geici olan amalarla bir araya gelen
kifli ya da mal topluluklarna tzel kiflilik tannmas mmkn deildir.
Son unsur ise tzel kiflinin hukuk dzeni tarafndan tannmas, baflka bir deyifl-
le tzel kiflinin bamsz bir varlk olmasna hukuken olanak verilmifl olmasdr.
Hukuk dzeni tarafndan kifli veya mal topluluuna tzel kiflilik tanmas ile birlik-
te bamszlk ortaya kar ve kendisini oluflturanlardan farkl bir varlk kazanlmfl
olur. Her hukuk dzeninde snrl bir say ile hangi kifli veya mal topluluklarna t-
zel kiflilik tannabilecei belirlenmifltir. Bunun dflnda taraflarn kendi istek ya da
iradeleri dorultusunda tzel kiflilik meydana getirmeleri mmkn deildir.
58
Tzel kiflilerin kuruluflunu
aklamada farkl
sistemden bahsedilir.
Bunlar, serbest kurulufl
sistemi, izin sistemi ve
tescil sistemidir.
nfisah (Dalma): Bir tzel zn, kanun gerei kendiliinden sona ermesine dalma (infisah) denir. rnein,
kiflinin kanunda belirtilen
hallerde, baflka bir iflleme
gerek kalmakszn, kanun iin kurulan tzel kiflinin bu amacnn gerekleflmesiyle sona ermesi kendiliinden
gerei kendiliinden sona sona erme olarak nitelendirilir. Bu gibi durumlarda herhangi bir iflleme gerek kal-
ermesi.
Medeni Hukuk-I
Tzel Kifliliin Kuruluflu
Tzel kiflilerin insanlar gibi fizyolojik varl olmadndan onlarn kifliliinin bafl-
lang ann doum gibi biyolojik bir olaya balamaya imkn yoktur. O halde, bu
ann hukuk dzenince belirlenmesi bir zorunluluktur. Bu zorunluluk da tzel kile-
rin kuruluflunun devlet tarafndan belirlenen farkl sistemlere tabi olmasna yol a-
maktadr.
lkemizde olduu kadar tm Dnyada yaygn olarak uygulanan ve tzel kiflile-
rin hangi anda kiflilik kazandklarn tespit eden sistemler, serbest kurulufl sistemi,
izin sistemi ve tescil sistemi olmak zere e ayrlr. Trk hukukunda bu sistem-
lerden birinin benimsemesi yoluna gidilmeyerek her sisteme de yer verilmifltir.
zin sistemine gre kifli veya mal topluluklarnn tzel kiflilik kazanmas ve hak
sjesi haline gelmesi devletin iznine baldr. lkemizde bu sistemin en yakn r-
nei olarak anonim ortaklklarn kurulmasnda Sanayi ve Ticaret Bakanlndan
izin alnmasnn gerektii gsterilebilir.
Tescil sisteminde ise hukuk dzeni tzel kifliliin kurulmasna genel bir olanak
tanmakla birlikte, tzel kifliliin kurulmas iin baz asgari koflullar belirleyerek, bu
koflullara uyulup uyulmadnn resmi makamlarca incelenmesini ngrr. Kolek-
tif ortaklklar, Trk Ticaret Kanununa gre, ticaret siciline kaydedilmekle tzel
kiflilik kazanrlar. Dolaysyla bu sisteme rnek olarak gsterilebilirler. Bir dier r-
nek ise vakflardr. TMK m. 102 gereince, vakf yerleflim yeri mahkemesi nezdin-
de tutulan sicile tescil ile tzel kiflilik kazanr. Ancak vakfn gerekli koflullar tafl-
yp taflmad nceden mahkeme tarafndan denetlenmektedir.
Serbest kurulufl sisteminde ise, tzel kifliliin kazanlmas iin gerekli olan as-
gari koflullar mevzuat tarafndan belirlenir ve bu koflullarn yerine getirilip getiril-
medii herhangi bir resmi makamn kontrolne tabi tutulmakszn, koflullar yerine
getirildii anda tzel kiflilik kazanlmfl olur. Dernekler asndan kural olarak ser-
best kurulufl sisteminin kabul edildii belirtilebilir. Gerekten de TMK. m. 59a g-
re, Dernekler, kurulufl bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri yerleflim
yerinin bulunduu yerin en byk mlki amirine verdikleri anda tzel kiflilik ka-
zanrlar. Esasen dernekler bakmndan yeni TMKda yaplan nemli bir deiflik-
lik vardr ve bu deifliklik sebebiyle dernekler bakmndan klasik olarak var olan
kurulufl sisteminden baflka bir sistemin, normatif bildirim sisteminin kabul
edilmifl olduu doktrinde savunulan grfllerden biri haline gelmifltir. nk TMK
yukarda belirtilen hkm ile dernein tzel kiflilik kazanmas iin sadece dernek
kurma iradesinin aa vurulmasn yeterli grmemifl, ek bir koflul olarak dernek
tz, kurulufl bildirimi ve dier gerekli belgelerin en byk mlki amire veril-
mesini ngrmfltr.
Tzel Kifliliin Sona Ermesi
TMK tm tzel kifliler bakmndan ortak sona erme sebepleri dzenlememektedir.
Her bir tzel kifli tr bakmndan ayr sona erme sebepleri vardr. Ancak kural
olarak tzel kifliler ya kendiliinden ya da yetkili organn veya makamn kararyla
sona erebilirler.
Bir tzel kiflinin kanunda belirtilen hallerde, baflka bir iflleme gerek kalmaks-
belli bir sre iin kurulmufl olan tzel kiflinin bu srenin dolmasyla, belli bir ama
makszn tzel kiflilik kendiliinden sona ermektedir.
 5. nite - Tzel Kifli Kavram, Trleri, Dernekler ve Vakflar 59

Tzel kiflilik, yetkili organ veya mahkeme kararyla da sona erebilir. Yetkili or-
gan kararyla sona ermeden kast, sz konusu tzel kiflinin bu konuda karar alma-
ya yetkili organdr, rnein derneklerde bu organ genel kuruldur. Bu organn ala-
ca karar ile tzel kifli kendi kendini fesh eder. Hangi durumlarda tzel kifliliin
mahkeme kararyla sona erdirilebilecei ise kanunlarda dzenlenmifltir. rnein,
tzel kiflinin amac hukuka, ahlka ve adba aykr hale gelirse mahkeme karary-
la feshedilebilir.
TMK m. 52-55 arasnda sona eren tzel kiflinin malvarlnn ne olaca ve kifli-
liinin devamna iliflkin baz ortak hkmler getirmektedir. Getirilen bu hkmler
tzel kiflinin sona ermesinden sonra kalan malvarl deerlerinin tasfiyesi ve tas-
fiye sonrasnda artan malvarl olduu takdirde, kalan malvarlnn tahsisini d-
zenlemektedir.
Sona eren tzel kiflinin tm hukuki iliflkilerinin de sona erdirilmesine tasfiye Tasfiye: Sona eren tzel
ad verilir. Bu erevede tzel kiflinin tm alacaklar tahsil edilip, tm borlar de- kiflinin tm hukuki
iliflkilerinin de sona
nir. Tasfiye tam olarak bitene kadar tzel kiflilik korunur, bylece hak sjesi olma erdirilmesine denir.
nitelii devam eder. Ancak tzel kifliliin devam tasfiye amac ile snrl hale gelir.
Tasfiye ifllemleri tamamlandktan sonra, eer kalrsa, kalan safi malvarl TMK Tahsis: Tasfiye ifllemleri
m. 54 gereince, tzel kiflinin sona erme flekline gre farkl hkmler erevesin- tamamlandktan sonra, eer
kalrsa, kalan safi
de tahsis edilecektir. rnein amac ahlaka aykr hale geldii iin mahkeme kara- malvarlnn TMK m. 54
r ile sona erdirilen bir vakfn malvarl, Vakflar Genel Mdrlne intikal ede- gereince, tzel kiflinin sona
erme flekline gre farkl
cektir. hkmler erevesinde
zglenmesi.
TZEL KfiLERN TRLER
Tzel kifliler genel olarak zel hukuk ve kamu hukuku tzel kiflileri olmak ze-
re ikiye ayrlrlar.

zel Hukuk Tzel Kiflileri

zel hukuk tzel kiflileri zel hukuk alannda bir hukuki ifllem ile kurulmufl olan
tzel kiflilerdir. Hangi tzel kifliliklerin bu flekilde kurulabilecei ve tzel kiflilik ka-
zanabilecei kanun hkmleriyle belirlenmifltir. zel hukukta tzel kifliler kazan
paylaflma amac gdp gtmemelerine gre ikili bir ayrma tabi tutulmufltur.

Kazan Paylaflma Amac Gden Tzel Kifliler

Bunlar Trk Ticaret Kanununda ticaret ortaklklar (kolektif ortaklk, komandit or-
taklk, limited ortaklk ve anonim ortaklk ile ayr bir kanun olarak Kooperatifler
Kanununda da dzenlenmifl olan kooperatifler) ad altnda dzenlenmifltir.

Kazan Paylaflma Amac Gtmeyen Tzel Kifliler

Trk Medeni Kanununda bu konuda iki tr tzel kiflilik dzenlemifltir. Bunlar,
dernekler ve vakflardr. Dernekler kazan paylaflma amac gtmeyen kifli toplu-
luklardr. Sendikalar Kanununda dzenlenen sendikalar da kazan paylaflma
amacn gtmeyen tzel kifliler olup, derneklerin zel bir eflididir. Vakflar ise bel-
li bir amaca tahsis edilmifl mal topluluklardr.

Kamu Hukuku Tzel Kiflileri

Kamu hukuku tzel kiflileri kamu otoritesine sahip kamu grevi yapan tzel kifli-
lerdir. Anayasa, kamu hukuku tzel kifliliinin ancak kanunla ve kanunun verdii
yetkiye dayanlarak kurulabileceini dzenler. Kamu hukuku tzel kiflileri, kamu
idareleri ile kamu kurum ve kurulufllardr.
60 Medeni Hukuk-I

Kamu dareleri
Kamu idareleri kamu hizmeti grme
k iin kurulmufl ve rgtlenmifl tzel kiflilerdir. Bunlar, devlet, il, belediyeler ve
kylerden ibarettir.
Devlet, btn lke apnda her trl kamu hizmetlerini yapmay zerine alan
bir tzel kiflidir. Devletin yasama, yrtme ve yarg organlarnn ayr tzel kiflilik-
leri yoktur.
l ise, yerel idare teflkilatnn en byk ksmn oluflturur. llerin bamsz tzel
kiflilii yoktur. Ancak il zel idareleri tzel kiflilie sahiptir. Mahall idare birimi
olan l idaresinin bafl validir. lde, karar ve danflma organ olarak l Genel Mecli-
si ve l Daimi Encmeni bulunmaktadr.
Mahall mahiyetteki ihtiyalar dzenleme ve gidermek amacyla kurulmufl olan
tzel kiflilere belediye denilmektedir. Belediyeyi baflkan temsil eder. Belediyenin
karar ve danflma organ Belediye Meclisi ve Belediye Encmenidir.
Kyler ise, henz belediye teflkilat kurulmamfl olan yerler olup tzel kiflilie
sahiptir. Ky tzel kifliliinin yrtme organ Muhtar olup, danflma ve karar orga-
n htiyar Meclisidir.

Kamu Kurum ve Kurulufllar

Kamu kurumlar, tzel kiflilik tanmfl kamu hizmeti gren kurulufllardr. Bu ku-
rumlar, bir hizmet eflidinin dourduu kurumlardr. Karayollar, Devlet Su flleri,
Trkiye Radyo Televizyon Kurumu, niversiteler bu tr kurumlardr.
Bunun yan sra kamu kurumu niteliinde meslek kurulufllar da kanunla kuru-
labilir ve bu kurulufllar da tzel kiflilie sahiptir. rnein Trkiye Barolar Birlii,
Trkiye Noterler Birlii.

SIRA SZDE Anadolu niversitesi

SIRA SZDEne tr bir tzel kiflidir?
1
DERNEKLER
D fi N E L M D fi N E L M
Genel Olarak
S O R U Yukarda grld
S O R U
zere, tzel kifliler bnyelerine gre, kifli topluluu ve mal
topluluu olmak zere ikiye ayrlmaktadr. flte dernekler, kifli topluluu biimin-
deki ve kazan paylaflma amac gtmeyen tzel kiflilerdir. TMKda dzenlenmifller-
DKKAT dir. Ayrca zelD K Kbir
A T kanun olan Dernekler Kanunu da dorudan dernekleri dzen-
lemek zere karlmfltr.

N N
SIRA SZDE Bir kifli topluluunun
SIRA SZDE dernek olarak tzel kiflilik kazanabilmesi iin, drt unsu-
ra sahip olmas gerekir. Bunlar, kifli unsuru, ama unsuru, sreklilik unsuru ve t-
zel kiflilie sahip olma unsurudur.
AMALARIMIZ Kanun AMALARIMIZ
koyucu bir dernein kurulabilmesi iin en az yedi gerek veya tzel ki-
flinin bir araya gelmesini flart koflmaktadr (TMK. m. 56, DK. m. 2/a). Dernekler ka-
nunla yasaklanmamfl, kazan paylaflm dflnda belirli ve ortak bir ama iin kuru-
K T A P K T A P
lurlar (TMK. m. 56, DK. m. 2). Dernein gtt ama, hukuka ve ahlka aykr ola-
maz. Dernek, belirli bir amac gereklefltirmek zere kiflilerin bir araya gelmesiyle
kurulduu iin, burada belirli bir sre kararlafltrlamaz. nemli olan amacn ger-
TELEVZYON TELEVZYON
eklefltirilmesidir. Onun iin, bu birliktelikte sreklilik aranr. En nihayetinde der-
nek, kendisini oluflturan gerek veya tzel kifliden ayr bir tzel kiflilie sahiptir.

SIRA
N T E RSZDE
NET
evrenizdeki farkl
SIRA
amalarla kurulmufl derneklere sizde rnekler veriniz?
N T E RSZDE
NET
2
D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U
 5. nite - Tzel Kifli Kavram, Trleri, Dernekler ve Vakflar 61

Derneklerin Kuruluflu
Derneklerin kuruluflunda, yukarda da belirtildii gibi, serbest kurulufl sisteminden
vazgeilerek normatif bildirim sistemi benimsenmifltir (TMK. m. 59). Dernek kuru-
cularnn dernein yerleflim yerinin bulunduu yerin en byk mlk amirliine
kurulufl bildirimini yapmalar gerekmektedir.
Her dernein bir tznn bulunmas zorunludur. Tzk dernein rgt ve
i dzenlenifline iliflkin hkmleri ieren belgedir. Kurucu yelerin iradelerine da-
yanan tzk, dernein kuruluflu tamamlandktan sonra bu iradelerden bamszla-
flr, sonuta dernek iin objektif bir hukuk normu haline gelir. Dernek ve dernek
yeleri iin balayc nitelik taflr. Dernek tznde dernein ad, amac, gelir
kaynaklar, yelik koflullar, organlar ve rgt ile geici ynetim kurulunun gs-
terilmesi zorunludur (TMK. m. 58). Dernek tz, dernek kurucularnn irade be-
yanlarndan meydana geldii iin, btn kurucular tarafndan imzalanmaldr. Der-
nekler, kurulufl bildirimini, dernek tzn ve gerekli belgeleri yerleflim yerinin
bulunduu yerin en byk mlki amirine verdikleri anda tzel kiflilik kazanrlar
(TMK. m. 59). Ancak, amac hukuka veya ahlaka aykr olan kifli ve mal topluluk-
lar tzel kiflilik kazanamaz (TMK. m. 47/II).
Kurulufl bildirimi ve belgelerin doruluu ile dernek tz, en byk mlki
amir tarafndan altmfl gn iinde dosya zerinden incelenir (TMK. m. 60/I). Esa-
sen bu bildirimde ama, kurulufl bildirisi ve eklerinin yasal koflullara uygun olup
olmadnn incelenmesidir. Ancak derneklerde tzel kiflilik bu inceleme yaplma-
dan kazanlmakta, inceleme sonucuna gre gerek olduunda kurulmufl dernein
feshi gereklefltirilmektedir.
Mlki amir tarafndan gereklefltirilen inceleme sonucunda dernein kurulufl
bildiriminde, tzkte ve kurucularn hukuki durumlarnda kanuna aykrlk veya
noksanlk tespit edildii takdirde bunlarn giderilmesi veya tamamlanmas derhal
kuruculardan istenir. Bu istemin tebliinden bafllayarak otuz gn iinde belirtilen
noksanlk tamamlanmaz ve kanuna aykrlk giderilmezse; en byk mlki amir,
yetkili asliye hukuk mahkemesinde dernein feshi konusunda dava amas iin
durumu Cumhuriyet Savclna bildirir. Cumhuriyet savcs mahkemeden derne-
in faaliyetinin durdurulmasna karar verilmesini de isteyebilir (TMK. m. 60/II).
Kurulufl bildiriminde, tzkte ve belgelerde kanuna aykrlk veya noksanlk
bulunmaz ya da bu aykrlk veya noksanlk belirli srede giderilmifl bulunursa;
keyfiyet derhal dernee yazyla bildirilir ve dernek, dernekler ktne kaydedilir
(TMK. m. 60/III).
Dernek kurucularnn fiil ehliyetine sahip olmalar yeterlidir (TMK. m. 57/II).
Yani evlenme ve mahkeme kararyla da ergin klnan kifliler dernein kurucu ye-
si olabilirler. Kurucu yeleri yan sra kurulufltan sonra dernee baflka kiflilerin de
ye olmas beklenir. Zira kifli topluluu olan dernekler ancak yelerin varl ile
yaflamlarn devam ettirebilirler.
yelik, dernek ile ye arasna kurulan hukuki iliflkinin addr. Gerek veya t-
zel kifliler dernee ye olabilir. Kurulufl amalar ayn olan befl veya daha fazla der-
nek birleflerek federasyonu; en az federasyon da birleflerek konfederasyonu
oluflturabilir.

Dernek, federasyon ve konfederasyon arasnda ne tr bir iliflki vardr?

SIRA SZDE SIRA SZDE
3
D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U

DKKAT DKKAT
62
Fesih: Devam etmekte olan
bir hukuki iliflkiyi, tek tarafl
yenilik douran bir irade
beyan ile ileriye dnk
olarak sonlandrma.
Medeni Hukuk-I
Dernein Organlar
Derneklerin, genel kurul, ynetim kurulu ve denetim kurulu olmak zere tane
zorunlu organ vardr. Dernek bu zorunlu organlar dflnda seimlik organlara da
sahip olabilir.
Dernein en st dzeyde organ olan genel kurul, dernee kaytl yelerin ta-
mamndan oluflur. Dernee iliflkin en nemli kararlar bu organda alnr, adeta der-
nein karar alma, yani yasama organ niteliini taflr. Olaan ve olaanst olmak
zere iki trl toplanr. Olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir ya-
plmas zorunludur. Genel kurulun yetkileri arasnda dernein iflleyifline iliflkin
tm kararlarn alnmasnn yan sra dernek organlarn semek, yelie kabul ve
yelikten kartlma hakknda son karar vermek, dernein feshine karar vermek
gibi yetkiler vardr.
Ynetim kurulu ise dernein yrtme ve icra organ olup, ayn zamanda der-
nei dfla karfl temsil eder. Genel kurul tarafndan seilen befl asl ve befl yedek
yeden oluflur. Ynetim kurulu yapt ifllemlerin yan sra yapmay ihmal ettii ifl-
lemlerden de tpk vekil gibi dernee karfl sorumludur. Ynetim kurulunun der-
nek tzne gre oluflmas srekli olarak imknsz hale gelmiflse, dernek kendi-
liinden sona erer.
Genel kurul tarafndan seilen en az asl ve yedek yeden oluflan dene-
tim kurulu ise dernein i denetimini salayan organdr. Dernekler Kanununun 9.
maddesi gereince denetim kurulu, dernein tznde gsterilen ama ve ama-
cn gereklefltirilmesi iin srdrlecei belirtilen alflma konular erevesinde
faaliyet gsterip gstermediini, defter, hesap ve kaytlarnn dernek tz ve
mevzuata uygun olarak tutulup tutulmadn denetler.
Dernein Sona Ermesi
Dernek farkl flekilde sona erebilir. Bunlar, dernein kendi kendini feshetmesi
(TMK. m. 88), dernein kanun uyarnca kendiliinden dalmfl saylmas (TMK. m.
87) ve derneklerin mahkeme kararyla kapatlmasdr (TMK. m. 89).
Dernek genel kurulu toplanarak her zaman dernein sona ermesine karar ve-
rebilir (TMK. m. 88). Dernein feshi karar, fesih iin toplantya katlan yelerin -
te iki ounluu ile alnabilir (TMK. m. 81).
Dernein kendiliinden sona erme halleri ise TMK. m. 87de saylmfltr. Buna
gre,
Amacn gerekleflmesi, gerekleflmesinin olanaksz hale gelmesi veya sre-
nin sona ermesi,
lk genel kurul toplantsnn kanunda ngrlen srede yaplmamfl ve zo-
runlu organlarn oluflturulmamfl olmas,
Bor demede acze dflmfl olmas,
Tzk gereince ynetim kurulunun oluflturulmasnn olanaksz hale gel-
mesi,
Olaan genel kurul toplantsnn iki defa st ste yaplamamas
Bu hallerden birinin bulunmas durumunda her ilgili, sulh hkiminden, derne-
in kendiliinden sona erdiinin tespitini isteyebilir.
Dernein amac, kanuna veya ahlaka aykr hale gelirse ya da kurulufltaki ka-
nuna aykrlk veya eksiklikler giderilmezse Cumhuriyet savcsnn veya bir ilgilinin
istemi zerine mahkeme, dernein feshine karar verir. Mahkeme, dava srasnda
faaliyetten alkoyma dhil gerekli btn nlemleri alr (TMK. m. 89).
 5. nite - Tzel Kifli Kavram, Trleri, Dernekler ve Vakflar 63

Belirtilen sona erme halinden hangisi sebebiyle olursa olsun dernek sona er-
dikten sonra yaplacak ifllem, dernein malvarlnn tasfiye edilmesidir. Dernein
tasfiye ve devir ifllemlerinin tamamlanmasnn ardndan dernekler ktndeki
kayd silinir.

VAKIFLAR

Genel Olarak
Vakflar, mal topluluu niteliindeki tzel kiflilerdir. Gerekten de, TMK. m. 101/Ie
gre, Vakflar, gerek veya tzel kiflilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir
amaca zglemeleriyle oluflan tzel kiflilie sahip mal topluluklardr. Hukuku-
muzda en eski kurumlardan biri vakf kurumudur ve ok eski tarihlerden beri Trk
toplumu iinde var olan vakflar lkemizde genifl bir uygulama alan bularak, yar-
dmlaflmann en nemli gstergelerinden biri olmufltur.
Medeni Kanunun yrrle girmesinden sonra kurulan vakflar Medeni Kanun
hkmlerine tabi olup, vakflar hakknda ayrca Vakflar Kanunu isimli bir zel ka-
nun da bulunmaktadr. lkemizde 2008 ylnda gereklefltirilen bir kanun deiflik-
lii ile gerek eski gerekse yeni vakflar artk tek bir kanunda toplanarak, ikilie son
verilmifltir. Bylece lkemizde bulunan tm vakflar artk Vakflar Kanunu ile Me-
deni Kanun hkmlerine tabidir.

Vakfn Kuruluflu ve flleyifli

Gerek veya tzel kiflilerin yeterli mal ve haklar belirli ve srekli bir amaca zg- Vakfn Unsurlar: a) Mal
b) Srekli ve Belli Amaca
lemeleriyle oluflan vakf; mal, srekli ve belli amaca zgleme ve tzel kiflilik un- zgleme
surlarndan oluflmaktadr. c) Tzel Kiflilik
Vakfeden kifli gerek kifli olabilecei gibi tzel kifli de olabilir. Vakf kuran ger-
ek kifli ise fiil ehliyetine sahip olmaldr. Tam ehliyetli ve snrl ehliyetliler vakf
kurabilir. Snrl ehliyetsizler ise ancak vasiyetname ile vakf kurabilirler. Ancak bu-
nun iin ayrt etme gcne sahip olmalar ve 15 yafln bitirmifl olmalar gerekir.
Vakf kurma iradesi, resmi senetle veya lme bal tasarruf trlerinden vasiyet
ile aklanr. Vakf kurma iradesinin aklanmas tek tarafl hukuki ifllem niteliini
taflr. Vakf, yerleflim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tzel kiflilik
kazanr (TMK. m. 102/I). Vakf kurma iradesini gsteren belgeye vakf senedi de-
nir. Vakf senedinde vakfn ad, amac, bu amaca zglenen mal ve haklar, vakfn
rgtlenme ve ynetim flekli ile yerleflim yeri gsterilir (TMK. m. 106).
Vakf senedinde vakfn amac ile bu amaca zglenen mal ve haklar yeterince Vakf senedinde
a) vakfn ad,
belirlenmifl ise, dier noksanlklar vakfn tzel kiflilik kazanmas iin yaplan bafl- b) amac,
vurunun reddini gerektirmez (TMK. m. 107/I). c) amaca zglenen mal ve
Bu tr noksanlklar, tescil karar verilmeden nce mahkemece tamamlattrlabi- haklar,
d) vakfn rgtlenme flekli
lecei gibi; kurulufltan sonra da denetim makamnn baflvurusu zerine, olanak e) ynetim flekli
varsa vakfedenin grfl alnarak vakfn yerleflim yeri mahkemesince tamamlattr- f) yerleflim yeri gsterilir.
lr (TMK. m. 107/II).
Tescilli istenen vakfa, lme bal tasarrufla zglenen mal ve haklar amacn
gerekleflmesine yeterli deilse; vakfeden aksine bir irade aklamasnda bulun-
mufl olmadka bu mal ve haklar, denetim makamnn grfl alnarak hkim tara-
fndan benzer amal bir vakfa zglenir (TMK. m. 107/III).
Vakfn amacnn belirli ve srekli olmas gerekir (TMK. m. 101). Ancak, Cum-
huriyetin Anayasa ile belirlenen niteliklerine ve Anayasann temel ilkelerine, huku-
ka, ahlaka, milli birlie ve milli menfaatlere aykr veya belli bir rk ya da cemaat
64 Medeni Hukuk-I

mensuplarn desteklemek amacyla vakf kurulamaz (TMK. m. 101/IV). Vakflarda

ama ou zaman kamu yararna hizmet edecek nitelik taflr. Vakfn amacn ger-
eklefltirmeye yardmc olmak ve vakfa gelir salamak amacyla bir ticari iflletme ifl-
letilmesi mmkndr.
Vakf kurma ifllemi tamamlandktan sonra, vakf, vakfn yerleflim yeri asliye
mahkemesinde tutulan zel bir sicile tescil edilir (TMK. m. 102).
Vakfn bir tek zorunlu organ vardr, bu da ynetim kuruludur. Ynetim kuru-
lunun bir kifliden oluflmas dahi mmkndr. Vakf kuran kendi iradesine uygun
olarak vakfn ynetilmesini istedii iin ayrca genel kurulun vakfta olmas zorun-
lu deildir.
Vakfn tm ifllerini grmek ve vakf dfla karfl temsil etmek ynetim kurulu ta-
rafndan gereklefltirilir. Ynetim kurulu ayn zamanda vakfn mallarnn ynetimi-
ni de yapar.
Vakf, Vakflar Genel Mdrlnn teftifl ve denetimine tabidir, bu nedenle
vakfta zorunlu denetim kurulu da bulunmamaktadr. Vakflar Genel Mdrl,
vakfn vakfedenin iradesine uygun olarak ynetilip ynetilmediinin yan sra y-
netim kurulunun emredici kurallara uygun davranp davranmadn da denetler.
Vakflar, kanundan dolay, mahkeme kararyla veya vakfedenin iradesiyle sona
ererler. Vakfn kanundan dolay sona ermesine rnek olarak vakfn amacnn ger-
ekleflmesinin imknsz hale gelmesi, mahkeme karar ile sona ermeye rnek ola-
rak da vakfn yasak faaliyette bulunmas verilebilir. Sona ermenin ardndan tasfiye
ifllemine geilir ve vakfn tzel kiflilii tasfiye amac ile snrl olarak devam eder.
Tasfiye ve tahsis ifllemlerinin ardndan vakfn sona ermesi mahkeme siciline ifllenir
ve Vakflar Genel Mdrlnde tutulan merkezi sicile kaydn ardndan Resmi Ga-
zetede ilan edilir.

SIRA SZDE Dernek ve vakflar arasnda ne gibi bir farkllk vardr?

SIRA SZDE
4
D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U

DKKAT DKKAT

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ AMALARIMIZ

K T A P K T A P

TELEVZYON TELEVZYON

NTERNET NTERNET
 5. nite - Tzel Kifli Kavram, Trleri, Dernekler ve Vakflar
zet
N
A M A Tzel kifli kavramn aklayabilmek.
1 3
Hukuksal bakmdan gerek kifliler gibi, belirli bir
ama etrafnda bir araya gelmifl mal ve kifli top-
luluklar olan tzel kiflilerinde kiflilik hakkna sa-
hip olduu kabul edilir. Tzel kiflilerin kendileri-
ni oluflturan kifli topluluundan bamsz bir var-
l olduunun kabul iin unsurun bir arada
bulunmas gerekir. Bunlar: rgtlenme, srekli
ama ve tzel kiflinin hukuk dzeni tarafndan
tannmasdr. Tzel kiflilerin kifliliinin bafllang
an, devlet tarafndan getirilen eflitli sistemlerle
belirlenir. Bu konuda lkemizde, izin sistemi,
tescil sistemi ve serbest kurulufl sistemi olmak
zere farkl sistem sz konusudur. Tm tzel
kifliler bakmndan ortak sona erme sebeplerin-
den sz etmek mmkn deildir. Her bir tzel
kifli tr bakmndan ayr sona erme sebepleri
vardr. Ancak kural olarak tzel kifliler ya kendi-
liinden ya da yetkili organn veya makamn ka-
raryla sona erebilirler.
N
A M A Tzel kiflilerin trlerini gruplandrabilmek.
2
Tzel kifliler genel olarak zel hukuk ve kamu
hukuku tzel kiflileri olmak zere ikiye ayrlrlar.
zel hukuk tzel kiflileri de kazan paylaflma
amac gden tzel kifliler rnein ticaret ortak-
lklar, kazan paylaflma amac gtmeyen tzel
kifliler rnein dernek ve vakflar olmak zere
ikiye ayrlrlar. Kamu hukuku tzel kiflileri de
kendi arasnda ikiye ayrlrlar. Bunlar kamu ida-
releri ile kamu kurum ve kurulufllardr.
65
N
A M A Dernei tanmlayabilmek.
Dernek, kifli topluluu biimindeki ve kazan
paylaflma amac gtmeyen tzel kiflidir. Bir kifli
topluluunun dernek olarak tzel kiflilik kazana-
bilmesi iin, drt unsura sahip olmas gerekir.
Bunlar, kifli unsuru, ama unsuru, sreklilik un-
suru ve tzel kiflilie sahip olma unsurudur. Der-
nein kuruluflunda normatif bildirim sistemi esas
alnr. Derneklerin, genel kurul, ynetim kurulu
ve denetim kurulu olmak zere tane zorunlu
organ vardr. Dernek bu zorunlu organlar dfln-
da seimlik organlara da sahip olabilir. Dernek
farkl flekilde sona erebilir. Bunlar, dernein
kendi kendini feshetmesi, dernein kanun uya-
rnca kendiliinden dalmfl saylmas ve der-
neklerin mahkeme kararyla kapatlmasdr.
N
A M A Vakf tanmlayabilmek.
4
Vakflar, mal topluluu niteliindeki tzel kifliler-
dir. Vakf, gerek veya tzel kiflilerin yeterli mal
ve haklar belirli ve srekli bir amaca zgleme-
leriyle oluflur. Vakfn kuruluflunda tescil sistemi
esastr. Vakf kurma ifllemi tamamlandktan son-
ra, vakf, vakfn yerleflim yeri asliye mahkeme-
sinde tutulan zel bir sicile tescil edilir. Vakfn
tek zorunlu organ ynetim kuruludur. Vakf, Va-
kflar Genel Mdrlnn teftifl ve denetimine
tabidir. Vakflar, kanundan dolay, mahkeme ka-
raryla veya vakfedenin iradesiyle sona ererler.
66 Medeni Hukuk-I

Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi tzel kiflilerin kuruluflunu 6. Afladakilerden hangisi vakfn zorunlu organlarn-
aklama konusunda esas alnan sistemlerden biridir? dan biridir?
a. Onay sistemi a. Ynetim kurulu
b. zin sistemi b. Genel kurul
c. Sermayeli kurulufl sistemi c. Denetim kurulu
d. Takip sistemi d. Teftifl kurulu
e. Sreli kurulufl sistemi e. Mdr

2. Afladakilerden hangisi izin sistemine gre kurulan 7. Snrl ehliyetsizlerin vasiyetname araclyla vakf
tzel kiflilerden biridir? kurabilmesi iin ka yafln doldurmufl olmas gerekir?
a. Kolektif ortaklk a. 14
b. Dernek b. 15
c. Vakf c. 16
d. Anonim ortaklk d. 17
e. Komandit ortaklk e. 18

3. Afladakilerden hangisi kazan paylaflma amac g- 8. Afladakilerden hangisi kamu kurum ve kuruluflla-
den tzel kiflilerden biri deildir? rndan biri deildir?
a. Anonim ortaklk a. l zel daresi
b. Limited ortaklk b. Karayollar
c. Vakf c. Devlet Su flleri
d. Adi ortaklk d. Trkiye Radyo Televizyon Kurumu
e. Kolektif ortaklk e. niversiteler

4. Afladakilerden hangisi kazan paylaflma amac 9. Dernein kuruluflu iin en az ka gerek veya tzel
gtmeyen kifli topluluu fleklindeki tzel kiflilerden kiflinin varlna ihtiya vardr?
biridir? a. 5
a. Dernekler b. 6
b. Anonim ortaklklar c. 7
c. Vakflar d. 10
d. Limited ortaklklar e. 15
e. Kolektif ortaklklar
10. Afladakilerden hangisi vakf senedinde bulunan
5. Afladakilerden hangisinin tzel kiflilii vardr? elerden biri deildir?
a. Yasama organnn a. Vakfn ad
b. lin b. Vakfn amac
c. Yrtme organnn c. Vakfn rgtlenme flekli
d. Belediyenin d. Yerleflim yeri
e. Yarg organnn e. Vakf denetim kurulu
 5. nite - Tzel Kifli Kavram, Trleri, Dernekler ve Vakflar 67

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Yararlanlan ve Baflvurulabilecek

1. b Yantnz yanlfl ise Tzel Kifliliin Kuruluflu
blmn yeniden gzden geiriniz.
2. d Yantnz yanlfl ise Tzel Kifliliin Kuruluflu
blmn yeniden gzden geiriniz.
3. c Yantnz yanlfl ise Kazan Paylaflma Amac
Gtmeyen Tzel Kifliler blmn yeniden
gzden geiriniz.
4. a Yantnz yanlfl ise Dernekler/Genel Olarak
blmn yeniden gzden geiriniz.
5. d Yantnz yanlfl ise Genel Olarak Sona Erme,
Sebepleri ve Etkileri blmn yeniden
gzden geiriniz.
6. a Yantnz yanlfl ise Kamu Hukuku Tzel
Kiflileri blmn yeniden gzden geiriniz.
7. b Yantnz yanlfl ise Vakfn Kuruluflu ve flleyifli
blmn yeniden gzden geiriniz.
8. a Yantnz yanlfl ise Kamu Hukuku Tzel
Kiflileri blmn yeniden gzden geiriniz.
9. c Yantnz yanlfl ise Dernekler/Genel Olarak
blmn yeniden gzden geiriniz.
10. e Yantnz yanlfl ise Vakfn Kuruluflu ve flleyifli
blmn yeniden gzden geiriniz.
Kaynaklar
Zevkliler, A., (1995). Medeni Hukuk. Ankara: Savafl.
Dural, M., z, T., (2010). Trk zel Hukuku C.II. s-
tanbul: Vedat.
Ouzman, M.K., Selii, ., (2010). Oktay, S., Kifliler Hu-
kuku, Gerek ve Tzel Kifliler. stanbul: Filiz.
ztan, B., (2011). Medeni Hukukun Temel Kavramla-
r. Ankara: Turhan.
Helvac, S., Erlle, F., (2011). Medeni Hukuk. Ankara:
Legal.
nan, A.N., (2005). Medeni Hukuk, Ankara: Banka ve
Ticaret Hukuku Arafltrma Enstits.
z, T., (2007). Trk Hukukunda Vakf Tzel Kiflilii-
nin Hukuki Esaslar. stanbul: Beflir.
Ayan, M., N., Ayan, (2007). Kifliler Hukuku. Konya: Mi-
moza.

Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1
Alt Nokta Krler Dernei, Trkiye Kzlay Dernei, DO-
ADER (Doay ve evreyi Koruma Dernei).

Sra Sizde 2
Anadolu niversitesi, kamu hizmeti gren ve kendisine
tzel kiflilik tannmfl olan bir kamu kurumudur.

Sra Sizde 3
Kurulufl amalar ayn olan befl veya daha fazla dernek
birleflerek federasyonu; en az federasyon da birlefle-
rek konfederasyonu oluflturabilir.

Sra Sizde 4
Dernek ve vakflarn her ikisi de kazan paylaflma ama-
c gtmeyen zel hukuk tzel kiflileridir. Dernekler be-
lirli bir ama etrafnda bir araya gelmifl insan topluluu-
dur. Vakflar ise, belirli bir ama iin bir araya getirilmifl
mal topluluudur. Bu ynyle kifli topluluu olan der-
neklerden ayrlr.
6
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
Aile hukuku ve aile kavramn aklayabilecek

N
Niflanlanmay aklayabilecek,

N
Niflanlln sonularn belirleyebilecek

N
Evlenmeyi tanmlayabilecek ve hukuki niteliini aklayabilecek,
Evlenmenin koflullarn belirleyebileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Dar Anlamda Aile Niflanlanma
Tazminat rade Bozukluu Halleri
Genifl Anlamda Aile

indekiler

ALE HUKUKU VE ALE KAVRAMI

Aile Kavram, NfiANLANMA
Niflanlanma, Niflann
Sona Ermesi, NfiANLILIIN SONULARI
Medeni Hukuk-I
Evlenme ve EVLENMENN TANIMI VE HUKUK
Evlenmenin fiartlar NTEL
EVLENMENN KOfiULLARI
 Aile Kavram, Niflanlanma,
Niflann Sona Ermesi,
Evlenme ve
Evlenmenin fiartlar

ALE HUKUKU VE ALE KAVRAMI

Aile hukuku, kiflilerin aile evresindeki iliflkilerini dzenleyen medeni hukuk daldr. Vesayet: Kk veya
kstllarn haklarnn
Aile hukuku, Medeni Kanunumuzun ikinci kitabnda dzenlenmekte olup 118-494 korunmas amacn taflyan
maddeleri arasnda yer almaktadr. Aile hukukunu dzenleyen ikinci kitap ksma kamu hizmeti niteliindeki
ayrlmfltr. Birinci ksm evlilik hukuku (m.118-281), ikinci ksm hsmlk (m.282- zel hukuk kurumu.

395) ve nc ksm vesayet (m.396-494) konularn dzenlemektedir. Hsmlk: Hsmlk, sadece

Aile hukukuna zg baz temel ilkeler bulunmaktadr. Birlik ilkesi, sreklilik il- gerek kifliler bakmndan
sz konusu olan ve
kesi, zayflarn korunmas ilkesi, eflitlik ilkesi ve dzenleme serbestsinin bulun- insanlarn arasndaki
mamas ilkesi bu temel ilkeler arasnda saylabilir. yaknlk ban ortaya koyan
bir kurumdur. Bkz. nite 4.
Aile, toplumun en kk temel birimidir. Anayasa 41. maddesinde aile kav-
ramn Trk toplumunun temeli olarak gstermifl ve ailenin efller arasnda eflit- Aile hukukuna zg temel
lie dayandn vurgulamfltr. Ailenin kapsam yere ve zamana gre deifliklik ilkeler flunlardr: a) Birlik
ilkesi b) Sreklilik ilkesi c)
gsterir. Aile terimi, en genifl kapsaml olarak, bir soydan gelenleri, bir slaleyi Zayflarn korunmas ilkesi
belirtmek zere kullanlan bir terimdir. Medeni Kanununda aile farkl anlam- d) Eflitlik ilkesi e) Dzenleme
serbestsinin bulunmamas
da kullanlmfltr: ilkesi.

Dar Anlamda Aile

Yalnzca kadn ile kocadan oluflan birlik dar anlamda aileyi ifade etmektedir. Me-
deni Kanunumuz dar anlamda aileyi Evlilik Birlii fleklinde ifade etmektedir
(MK.m.185).

Genifl Anlamda Aile

Genifl anlamda aile, ana, baba ve ocuklarn oluflturduu topluluu ifade eder.
Medeni Kanunun ikinci ksmnn, altnc ayrm Velayet bafllyla bu anlamdaki
aileyi dzenlemektedir (MK.m.335-363).

En Genifl Anlamda Aile

En genifl anlamda aile kavramna, ana, baba ve ocuklarn dflnda, kan ve kayn
hsmlar, bir szleflme iliflkisi iinde aile ile birlikte yaflayan ifli, hizmetli ve yar- Aile terimi, Medeni
Kanununda aile farkl
dmclar da girmektedir. Bu anlamdaki aile Medeni Kanunumuzun 367 vd. mad- anlamda kullanlmfltr: a)
delerinde Ev Dzeni bafllyla dzenlenmektedir. Dar Anlamda Aile, b) Genifl
Anlamda Aile, c) En Genifl
Anlamda Aile.
70 Medeni Hukuk-I

NfiANLANMA

Niflanlanma Kavram
Niflanlanma Medeni Kanunumuzun 118-123. maddeleri arasnda dzenlenmifltir.
Ancak Medeni Kanunumuzda niflanlanma ak bir flekilde tanmlanmamfltr. MK.
m. 118 hkmne gre, Niflanlanma evlenme vaadiyle olur. Bu hkmden yola -
karak niflanlanmann, bir kadn ile bir erkein, ileride birbirleriyle evleneceklerini
karfllkl olarak vaat etmeleri fleklinde tanmlanmas mmkndr. Ayn zamanda
ahlak ve manevi bir yn de bulunan niflanlanma bir hukuki ifllem olup, kendine
zg bir aile hukuku szleflmesi olarak nitelenebilir.
Niflanlanma denince gnlk hayatta aklmza, niflan treni, yzk takma mera-
simi gelir. Bu aslnda niflanlanmann geleneksel olarak uygulanan flekli yandr.
Yoksa niflanlanma iin herhangi bir trene ihtiya olmayp, farkl cinsiyetten iki ki-
flinin birbirine evlenmeyi vaat etmesi ile niflanlanma gerekleflmifl olur.
Medeni Kanunumuz niflanlanmay ksaca evlenme vaadi olarak ifade etmifltir.
Niflanlanma, evliliin kurulmasndan nceki aflamay oluflturur. Taraflarn herhangi
bir yolla, szle veya davranflla birbirlerine evlenmeyi vaat etmeleri niflanlanma ilifl-
kisinin kurulmas iin yeterlidir. Bu adan bakldnda niflanlanma olmadan evlen-
menin gerekleflmesi, zellikle evlenmenin flekli koflullar dikkate alndnda mm-
kn deildir. Evlenmek zere kadn ve erkein baflvuruda bulunmas bile, bu bafl-
vuru yapld an bakmndan niflanlanmann zmnen gereklefltii anlamna gelir.

Niflanlanmann Amac
Evlenme iflleminden nce yukarda belirtildii gibi, mutlaka bir niflanllk devresi
geirilir. Bu devre bazen uzun bazen ok ksa olabilir. Niflanlln ilk amac, uzun
yllar birlikte geirecek efl adaylarnn birbirlerini yeterince tanmalarn salamak-
tr. Bir dier amac ise, efl adaylarnn evlilie hazrlanmalarna, eksikliklerini ta-
mamlamalarna olanak tanmaktadr. Niflanlanma ayn zamanda, efl adaylar ara-
snda herhangi bir evlenme engelinin bulunup bulunmadn anlamaya da frsat
vermektedir. Bylece niflanlanma kurumu, kiflilerin bir anlamda evlilie hazrlan-
masn salayp, evlilikte kabilecek olas sorunlar en aza indirgemeye yardmc
olmaktadr.

Niflanlanmann Hukuki Nitelii

Niflanlanmann hukuki mahiyeti konusunda tam bir fikir birlii yoktur. Doktrinde
baz yazarlara gre niflanlanma szleflme niteliindedir. nk niflanlanma szlefl-
melerde olduu gibi taraflarn karfllkl ve birbirine uygun irade beyanyla kurul-
maktadr. Dier baz yazarlara gre ise niflanlanma evlenme szleflmesini kurmay
vaat eden bir n szleflme niteliini taflmaktadr.
Niflanlanmann szleflme olduunu kabul etmeyenler, niflanlanmann bir huku-
ki iliflki yaratma niteliinde olduunu savunurlar.
Sonu olarak doktrinde daha ziyade hkim olan ve bizim de katldmz grfl-
ten yola karak, niflanlanmay, aile hukuku nitelikli kendine zg bamsz bir
szleflme olarak niteleyebiliriz.

Niflanlanmann Meydana Gelmesi

Niflanlanmann meydana gelebilmesi baz flekli ve maddi koflullarn varlna ba-
ldr. Medeni Kanunumuzun 118. maddesi, Niflanlanma, evlenme vaadiyle olur.
Niflanlanma, yasal temsilcilerinin rzas olmadka k veya kstly balamaz.
 6. nite - Aile Kavram, Niflanlanma, Niflann Sona Ermesi, Evlenme ve Evlenmenin fiartlar 71

fleklinde bir hkm getirmifltir. Ancak bu hkmle niflanlanmann btn koflullar

aka dzenlenmifl deildir.
ncelikle niflanlanmann iki temel kurucu unsuru vardr. Bunlardan ilki niflan-
lanacak kiflilerin ayr cinsten olmas, ikincisi de bir erkekle bir kadnn karfllkl
olarak evlenme vaadinde bulunmasdr.
Niflanlanma bir szleflme olduu iin, niteliiyle badaflt lde Borlar Ka-
nununun 1-181. maddeleri arasnda yer alan szleflmelerle ilgili genel hkmler
uygulanabilir. Bu nedenle her fleyden nce, niflanlanma szleflmesinin kurulabil-
mesi iin, niflanllarn karfllkl ve birbirine uygun irade beyanlar gerekir (BK. m.
1/I). Niflanlanan taraflarn iradeleri bozuk olmamal, muvazaal olmamal, hata, hi-
le, tehdit hallerinden biri bulunmamaldr.
Niflanlanma iradesi ak olabilecei gibi rtl de olabilir. Niflanlanma irade-
sinin aklanmas flahsa sk skya bal olup, mutlaka niflanlanacak kifliler tara-
fndan aklanmfl olmas gerekir. Bu nedenle niflanlanma temsilci aracl ile ya-
plamaz. Ancak bir arac (haberci) vastasyla yaplabilecei kabul edilmektedir.
Evlenmeden farkl olarak niflanlanmann bir flarta bal olarak da yaplabilmesi
mmkndr.
Bu kurucu unsurlarn yannda niflanlanmann geerli olmas iin baz koflullarn
varl da aranmaktadr. Medeni Kanunda bu konuda da bir aklk olmamakla be-
raber doktrinde TMK 118. madde hkmnden de yola klarak niflanlanmann ko-
flullar belirlenmekte ve bu koflullar flekli koflullar ile maddi koflullar olarak iki
grup altnda incelenmektedir.

fiekli Koflullar
Medeni Kanunumuz 118. maddesinde, Niflanlanma, evlenme vaadiyle olur ifade-
siyle niflanlanmann flekli koflulunu ortaya koymaya alflmfltr. Buna gre niflanla-
nacak kiflilerin niflanlanma yolunda iradelerini aklamalar gerekmektedir. Ancak
evlenme vaadinin, baflka bir ifade ile bu dorultudaki irade aklamasnn hangi
flekilde yaplaca hususunda Kanunda bir aklk yoktur.
Evlenme vaadinden ama, ileride birbirleriyle evlenecek olan kiflilerin bu niyet-
lerini aa vurmalardr. Niflan treninin yaplmas, yzk taklmas ya da benzeri
nitelikli ailelerin de katld ritellerin gereklefltirilmesi hukuken bir zorunluluk
deildir. nemli olan ayr cinse mensup iki kiflinin evlenme niyetlerinin aa vu-
rulmasdr. Gnlk yaflantmzda, aileler arasnda yaplan sz kesme, sz yz-
takma gibi ifllemler de aslnda hukuki anlamda birer niflanlanmadr. Niflanlan-
ma iliflkisinin kurulabilmesi iin birbirine uygun ve karfllkl iki irade gerekir. Ni-
flanlanma iradesini aklamfl olan bir tarafa dier tarafn ak veya rtl olarak
kabul iradesini aklamfl olmas gerekir.

Niflanlanmann flekli koflullar nelerdir? SIRA SZDE SIRA SZDE

1
Maddi Koflullar
D fi N E L M D fi N E L M
a) Niflanlanma ehliyeti
Niflanlanma ehliyeti konusu da yine Medeni Kanunumuzda aka dzenlenme-
mifltir. Bu konuda genel hkmlerden yararlanarak niflanlanma S O Rehliyetinin
U be- S O R U
lirlenmesi mmkndr.
Niflanlanma szleflmesini yapacak kiflilerin ayrt etme gcne sahip olmas
DKKAT DKKAT
gerekir. Bu anlamda tam ehliyetliler, ayrt etme gcne sahip, ergin olan ve k-
stl da bulunmayan kifliler tek bafllarna niflanlanabilirler. Tam ehliyetsizler ise

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ AMALARIMIZ

K T A P K T A P
72
Niflanlanmann iki maddi
koflulu vardr.
a) Niflanlanma ehliyeti
b) Niflanlanma engelinin
bulunmamas.
Niflanlanmadan doan
ykmllkler ikiye ayrlr;
a) Sadakat ve yardm
ykmll kmll, niflanllarn aralarndaki niflanllk iliflkisine uygun davranmalarn, bir-
b) Evlenme ykmll.
Medeni Hukuk-I
ayrt etme gcnden yoksun olduklarndan, dier hukuki ifllemler gibi niflanlan-
ma szleflmesi de yapamazlar.
Snrl ehliyetli grubuna girenler, tek bafllarna hibir kimsenin rzasna bal ol-
madan niflanlanabilirler. Snrl ehliyetsizler ise ancak yasal temsilcilerinin izniyle
niflanlanma szleflmesi yapabilirler (MK.m.118/II). Snrl ehliyetsizler bakmndan
esasen niflanlanma szleflmesinin btn sonularn dourmas iin yasal temsilci-
nin izni aranmaktadr. Zira niflanlanma flahsa sk skya bal bir hak olduu iin
kiflinin ayrt etme gc olduu srece, snrl ehliyetsiz olsa bile, bu hakk tek ba-
flna kullanabilmesi ve dolaysyla niflanlanmas mmkndr. Bununla birlikte ni-
flanlanma szleflmesinin mali sonularnn snrl ehliyetsizi balamas yasal temsil-
cinin rzasna baldr.
b) Niflanlanma engelinin bulunmamas
Medeni Kanunumuzda niflanlanma engellerinin neler olduu aka dzenlen-
mifl deildir. Buna karfllk evlenme engelleri ak bir flekilde dzenlenmifltir. Ev-
lenme engelleri, niteliine uygun dflt oranda niflanlanmay da engeller. Ayrt
etme gcnden yoksunluk ve kesin evlenme engellerinden birinin varl niflan-
lanma szleflmesini geersiz klar.
Bunun yannda, tm szleflmeler ynnden geerli olan yasaklayc kurallar ni-
flanlanma szleflmesi iin de geerlidir (BK. m. 19-20). Bu anlamda niflanlanma
szleflmesinin ahlak ve adaba aykr yaplmamfl olmas gerekir. Aksi takdirde ah-
laka ve adaba aykr szleflme batl saylacaktr.
Niflanlanmann Hukuki Sonular
Niflanlanmadan Doan Ykmllkler
a) Sadakat ve yardm ykmll
Niflanlanmada sadakat ykmll yasada aka belirtilmemifltir. Sadakat y-
birlerinden rendikleri kendileri ve ailelerine ait srlar aa vurmamalarn, ev-
lenmelerini imknsz klacak davranfllardan kanmalarn gerekli klar. Ayrca ni-
flanlnn gereksinim duyan dier niflanlya kural olarak maddi ve manevi yardmda
bulunma ykmll de vardr.
b) Evlenme ykmll
Niflanllk szleflmesinin amac taraflar evlenmeye hazrlamaktr. Nihai amac ise
bu durumun evlenme ile sona erdirilmesidir. Ancak borlar hukuku alanndaki sz-
leflmelerden farkl olarak, bir aile hukuku szleflmesi olan niflanlanmada evlenme
ykmlln yerine getirmek tamamen taraflarn serbest iradelerine braklmfl-
tr. Taraflardan biri dierini evlenmeye zorlayamaz. Medeni Kanunumuz bu duru-
mu 119. maddesinde Niflanllk, evlenmeye zorlamak iin dava hakk vermez. Ev-
lenmeden kanma hali iin ngrlen cayma tazminat veya ceza flart dava edi-
lemez; ancak yaplan demeler de geri istenemez. fleklinde dzenlemifltir.
Niflanlanmadan Doan Hak ve Yetkiler
Niflanlanma szleflmesinin kurulmasyla niflanllar lehine baz hak ve yetkiler do-
maktadr. Bunlar ksaca flu flekilde ifade edebiliriz:
a) Tanklktan kanma hakk,
b) Hkimlikten kanma hakk,
c) Niflanlnn ldrlmesi halinde ldren kifliden destekten yoksun kalma
tazminat isteme hakk,
 6. nite - Aile Kavram, Niflanlanma, Niflann Sona Ermesi, Evlenme ve Evlenmenin fiartlar 73

d) Mal rejimi szleflmesi yapma hakk.

e) Niflanlnn bir haksz fiil sonucunda lm halinde, lmden sorumlu olan
kifliye karfl manevi tazminat davas ama hakk,

NfiANLILIIN SONA ERMES

Sona Erme Sebepleri

Kendiliinden Sona Erme

Bir takm olaylarn gerekleflmesiyle niflanlanma kendiliinden sona erer. Bunlar; Niflanlln kendiliinden
evlenme, lm, imknszlk ve bozucu flartn gerekleflmesidir. sona ermesine yol aan
sebepler:
a) Evlenme a) Evlenme
Niflanlanmann nihai amac olan evlenme ile niflanllk iliflkisi kendiliinden so- b) lm
c) mknszlk
na erer. Ancak, niflanlln sona erebilmesi iin taraflardan birinin baflka birisiyle d) Bozucu flartn
evlenmesi de yeterlidir. Bu durum niflanlanmann niflanllar evlenmeye zorlama gerekleflmesidir.
yetkisi vermemesinin doal bir sonucudur.
b) lm
lm ve lme denk tutulan gaiplik halinin gerekleflmesiyle de niflanllk ken-
diliinden sona erer.
c) mknszlk
Niflanlanmann yaplmasndan sonra ortaya kan ve evlilii kesin bir flekilde
imknsz klan durumun gerekleflmesiyle de niflanllk kendiliinden sona erer.
rnein, niflanlanmadan sonra taraflardan birinin cinsiyet deifltirmesi, srekli
ayrt etme gcnden yoksunluk, mevcut evlilik ya da dier kesin evlenme engel-
lerinden herhangi birinin ortaya kmas.
d) Bozucu flartn gerekleflmesi
Niflanllar, niflanlanmay bir bozuca flarta bal olarak yapmfllarsa, bozucu flar-
tn gerekleflmesiyle niflanllk kendiliinden sona erer. rnein, tp fakltesinde
okuyan iki kiflinin ayn yl faklteyi bitirip TUS snavn kazanmalar flartyla niflan-
lanmalarnda birisinin faklteyi bitirememesi durumunda niflanllk kendiliinden
sona erer.

Karfllkl Anlaflma le Sona Erdirme

Dier szleflmelerde olduu gibi taraflar serbest iradeleriyle diledikleri zaman kar-
fllkl olarak anlaflarak niflanllk szleflmesini sona erdirebilirler. Yaplan niflanll-
sona erdirme anlaflmas ikale olarak adlandrlr. Niflanllarn anlaflmas yolu ile
niflann sona erdirilmesinde sadece hediyeler geri verilir, buna karfllk taraflar ar-
tk birbirlerinden maddi ve manevi tazminat talep edemezler.

Niflanllktan Tek Yanl Dnme (Niflan Bozma)

Niflanlanmann nihai amacn evlenme oluflturmakla birlikte, yukarda da belirtildi-
i gibi niflanllardan hi biri dier taraf hukuken evlenmeye zorlayamaz (MK. m.
119). Bu nedenle, taraflardan biri hibir sebep gstermeksizin diledii zaman ni-
flanlanmadan tek yanl olarak dnebilir. Ancak hakl bir sebep olmadan niflandan
dnen yani niflan bozan taraf bunun hukuki sonularna katlanr.
Bu anlamda niflann bozulmas iki trl gerekleflebilir. Niflanllardan biri hakl
sebeple niflan bozabilir veya hakl bir sebep olmakszn niflan bozabilir. Niflanll-
n devam ya da evlenmenin gerekleflmesi taraflardan biri asndan beklenemez
hale geldiinde hakl bir sebebin varlndan sz edilir. Hakl sebep olarak niflan-
74
Hakl sebep olmakszn lnn dier niflanl tarafndan aldatlmas, dier niflanlnn evliliin n hazrlklarna
niflann bozulmas iki farkl
flekilde gerekleflebilir.
Niflanllardan biri ya hibir
sebep bulunmad halde
niflandan dner ya da
niflanllardan biri kendi
kusuru ile niflann
bozulmasna yol aacak bir
sebep yaratarak, kendisi
niflandan dner.
Medeni Hukuk-I
karfl tamamen ilgisiz olmas, dier niflanlnn nceden gerekleflmifl bir mahkmi-
yetinin olup bunun niflanldan gizlenmifl olmas saylabilir.
Hakl sebep olmakszn niflann bozulmas ise iki farkl flekilde gerekleflebilir.
Niflanllardan biri ya hibir sebep bulunmad halde niflandan dner ya da niflan-
llardan biri kendi kusuru ile niflann bozulmasna yol aacak bir sebep yaratarak,
kendisi niflandan dner.
rade Bozukluu Halleri
Hata (aldatma), hile (yanlma) ve tehdit (korkutma) hallerinden birinin etkisiyle ni-
flanlanan taraf, derhal dier tarafa yapaca tek tarafl bir irade beyanyla niflanll-
ortadan kaldrabilir.
Niflanllardan Birinin Tekrar Niflanlanmas
Niflanllk devam ederken, niflanllardan birisinin tekrar niflanlanmas genellikle ilk
niflanll sona erdirir. Ancak ikinci niflanlanann asl amac birinci niflanll de-
vam ettirmek ve ikinci niflanl ile geici sre birlikte olmak ise bu durumda ikinci
niflan ahlaka aykrlk nedeniyle geersiz saymak gerekir.
Niflanlln Sona Ermesinin Hukuki Sonular
Niflanlln sona ermesiyle taraflarn niflanlanma ile birlikte kazandklar niflanllk
stats sona ermektedir. Bylece niflanllk dolaysyla sahip olduklar hak ve y-
kmllkler de ortadan kalkar. Niflanlln sona ermesiyle hediyelerin geri veril-
mesi ve tazminat sorunlar ortaya kmaktadr.
Hediyelerin Geri Verilmesi
Niflanllk evlenme dflndaki bir sebeple sona ererse, niflanllarn birbirlerine veya
ana ve babann ya da onlar gibi davrananlarn, dier niflanlya vermifl olduklar al-
fllmfln dflndaki hediyeler, verenler tarafndan geri istenebilir. Hediyeden kast,
niflanlanma sebebiyle bir niflanlya verilen ve ekonomik deer taflyan her tr ka-
zandrmadr. Hediyenin geri istenebilmesi iin mutlaka niflanllk dolaysyla veril-
mifl olmas ve alfllmfln dfl nitelik taflmas gerekir. Hangi hediyelerin alfllmfln
dfl saylacan anlaflmazlk halinde hkim takdir edecektir. Hkim bu konuda be-
lirleme yaparken yerel rf ve adet ile taraflarn sosyal ve hatta ekonomik durum-
larn dikkate almaldr. Hediye aynen veya mislen geri verilemiyorsa, sebepsiz
zenginleflme hkmleri uygulanr (MK. m. 122).
Tazminat
Niflanllardan biri hakl bir sebep olmakszn niflan bozduu veya niflan taraflardan
birine ykletilebilen bir sebeple bozulduu takdirde; kusuru olan taraf, dier tara-
fa drstlk kurallar erevesinde, evlenme amacyla yapt harcamalar ve kat-
land maddi fedakrlklar karfllnda uygun bir tazminat vermekle ykmldr.
Ayn kural niflan giderleri hakknda da uygulanr. Tazminat istemeye hakk olan ta-
rafn ana ve babas veya onlar gibi davranan kimseler de, ayn koflullar altnda yap-
tklar harcamalar iin uygun bir tazminat isteyebilirler (MK. m. 120). Burada talep
edilen maddi tazminat menfi zarar karfllayacaktr. Dier bir ifade ile evlenme ile
sonulanmayan niflanllk yznden uranlan tm zararlar talep edilebilecektir.
Evlenme amacyla yaplan masraflarn drstlk kural erevesinde yaplp yapl-
madn belirlemede, yerel adetler, taraflarn ve ailelerin gelenekleri, sosyo-eko-
nomik dzeyleri dikkate alnarak belirleme yaplacaktr.
 6. nite - Aile Kavram, Niflanlanma, Niflann Sona Ermesi, Evlenme ve Evlenmenin fiartlar 75

Niflann bozulmas yznden kiflilik hakk saldrya urayan taraf, kusurlu olan
dier taraftan manevi tazminat olarak uygun miktarda bir para denmesini de is-
teyebilir (MK. m. 121). Manevi tazminat isteme hakk flahsa sk skya bal haklar-
dan olduu iin ayrt etme gcne sahip kk ve kstllar yasal temsilcilerinin iz-
nine bal olmakszn bu davay aabilirler. Manevi tazminat davas niflanllar ara-
snda alr. Niflanllarn ana ve babalar veya dier ilgililer bu davay aamazlar.
Manevi tazminata hkim sadece para olarak karar verebilir, miktar olarak da uy-
gun bir tazminata hkmeder.
Niflanlln sona ermesinden doan dava haklar, niflann sona ermesinin ze-
rinden bir yl gemekle zamanaflmna urar (MK. m. 123).

EVLENMENN TANIMI VE HUKUK NTEL

Evlenmenin Tanm
Evlenme, karflt cinsten iki kiflinin, dier bir ifade ile bir kadnla bir erkein irade-
lerinin tam ve srekli bir yaflam ortakl kurmak zere, hukukun arad koflulla-
ra uygun olarak birleflmesidir. Niflanllarn evlilik birliini kurmak iin yaptklar
hukuki ifllem evlenme olarak adlandrlr.

Hukuki Nitelii
Evlenmenin hukuki nitelii niflanlanmada olduu gibi doktrinde tartflmaldr. Bu
konuda doktrinde deiflik grfl vardr. Bunlar, szleflme grfl, kurum
grfl, ve flart-tasarruf grfldr. Doktrinde ounluk, evliliin kendine
zg aile hukuku szleflmesi olduunu savunmaktadr. Evlenme taraflarn karfllk-
l ve birbirine uygun irade aklamalar ile gereklefltiinden, bir aile hukuku sz-
leflmesi kurulmaktadr.

EVLENMENN KOfiULLARI
Hukukumuzda evlenme sk koflullara balanmfl hukuki ifllemlerden bir tanesidir.
Evlenmenin koflullar, maddi ve flekli koflullar olmak zere ikiye ayrlmaktadr.

Maddi Koflullar
Maddi koflullarn bir ksm olumlu, yani evlenecek kiflide bulunmas gereken; bir Evlenmenin Maddi koflullar
ikiye ayrlr. lki olumlu koflul
ksm da olumsuz, yani evlenecek kiflide bulunmamas gereken koflullardr. Evle- yani evlenme ehliyetinin
necek kiflinin evlenme ehliyetine sahip olmas gerekir, buna karfllk evlenme en- olmas ikincisi ise olumsuz
gelinin bulunmamas geerli bir evliliin varl iin zorunludur. koflul evlenme engelinin
bulunmamasdr.

Evlenme Ehliyetinin Olmas (Olumlu Koflul)

Evlenme, her ne kadar bir aile hukuku szleflmesi olsa da, tm szleflmelerde
arand zere evlenme szleflmesinde de evlenecek kiflilerin evlenme ehliyetine
sahip olmalar gerekir. Yani belirli bir yafla eriflmifl olmalar ve ayrt etme gcne
sahip olmalar zorunludur. Snrl ehliyetsizler bakmndan ise ayrca yasal temsil-
cilerinin izni bulunmaldr.
a) Ayrt etme gc
Evlenecek kiflilerin her fleyden nce ayrt etme gcne sahip olmalar gerekir.
Nitekim MK. m. 125 Ayrt etme gcne sahip olmayanlar evlenemez demektedir.
Ayrt etme gcnden kast, kiflinin evliliin anlam ve nemini anlayabilecek, y-
kmllklerini taflyabilecek yafl ve olgunlua eriflmifl olmasdr. Burada ayrt etme
gcnn bulunmas gereken an evlenme szleflmesinin yapld andr.
76 Medeni Hukuk-I

b) Evlenme yafl
Evlenecek kiflilerin ayrt etme gcnn yannda kanunun arad bir yafla erifl-
mifl olmalar gerekir, zira evlenme nitelii gerei belli bir bedeni ve fiziki olgunlu-
u da gerektirir. 1 Ocak 2002 tarihinde yeni Medeni Kanunun yrrle girmesi ile
birlikte, evlenme yafl asndan kadn-erkek eflitlii salanmfltr.
Buna gre, erkek veya kadn onyedi yafln doldurmadka evlenemez. Bu h-
kmle Medeni Kanun olaan evlenme yafln onyedi yafln tamamlanmas olarak
belirlemifltir. Oysa normal ergin olma yafl onsekiz yafln tamamlanmasdr. Onse-
kiz yafln tamamlayanlar evlenme szleflmesini diledikleri gibi yapabildikleri hal-
de onyedi yafln tamamlayp, olaan evlenme yaflna eriflenler, ancak ana ve ba-
balarnn izni ile evlenebilirler.
Olaan evlenme yaflnn yannda, hkim olaanst durumlarda ve pek nem-
li bir sebeple onalt yafln doldurmufl olan erkek veya kadnn evlenmesine izin
verebilir. Olanak bulunduka karardan nce ana ve baba veya vasi dinlenir (MK.
m. 124). Olaanst hallere rnek olarak, kzn gebe kalmfl olmas, yetim ve ba-
kma muhta olmas gsterilebilir.
c) Yasal temsilcinin izni
Ayrt etme gcne sahip bulunan kkler ile kstllar yasal temsilcilerinin, ya-
ni ana ve baba veya vasilerinin izni ile evlenebilirler (MK. m. 126,127). znin yaz-
l bir flekilde verilmesi ve evlenme baflvurusunun yaplmas srasnda verilmifl ol-
mas gerekir. Ana ve babann izni birlikte vermeleri gerekir. Hkim, hakl sebep ol-
makszn evlenmeye izin vermeyen yasal temsilciyi dinledikten sonra, bu konuda
baflvuran kk veya kstlnn evlenmesine izin verebilir (MK. m. 128).

Evlenme Engellerinin Bulunmamas (Olumsuz Koflul)

Geerli bir evliliin kurulabilmesi iin kanunda ngrlen evlenme engellerinin
bulunmamas gerekir. Evlenme engellerinin bir ksm kesin evlenme engelleri,
bir ksm ise kesin olmayan evlenme engelleri niteliini taflr.
a) Kesin evlenme engelleri
Kesin evlenme engellerinden birinin bulunmas durumunda evlenmenin yapl-
mamas gerekir. Bu engellerden birinin bulunmasna ramen yaplan evlilik mut-
lak butlan la batldr (MK. m. 145).
- Yakn hsmlk
MK. m. 129a gre afladaki kimseler arasnda yakn hsmlk sebebiyle evlen-
me yasaklanmfltr:
1. Kan hsmlar bakmndan stsoy ile altsoy arasnda; kardefller arasnda;
amca, day, hala ve teyze ile yeenleri arasnda,
2. Kayn hsml meydana getirmifl olan evlilik sona ermifl olsa bile, efller-
den biri ile dierinin stsoyu veya altsoyu arasnda,
3. Evlat edinen ile evlatln veya bunlardan biri ile dierinin altsoyu ve efli
arasnda evlenmek yasaktr.
- Mevcut evlilik
Geerli bir evliliin kurulabilmesi iin taraflarn zaten nceden evli bulunma-
malar gerekir. Nitekim MK. m. 130a gre, yeniden evlenmek isteyen kimse, n-
ceki evliliinin sona ermifl olduunu ispat etmek zorundadr. Evlenmenin lm ile
sona ermifl olmas halinde lm gsteren lm belgesi, boflanma ile sona ermifl
olmas halinde, kesinleflmifl boflanma ilam gibi belgelerden birinin varl halinde
nceki evliliin sona erdii ispat edilmifl saylacaktr.
 6. nite - Aile Kavram, Niflanlanma, Niflann Sona Ermesi, Evlenme ve Evlenmenin fiartlar 77

Gaipliine karar verilen kiflinin efli ise mahkemece evliliin feshine karar veril-
medike yeniden evlenemez. Kaybolann efli evliliin feshini, gaiplik baflvurusuy-
la birlikte veya ayrca aaca bir dava ile isteyebilir. Ayr bir dava ile evliliin fes-
hi, davacnn yerleflim yeri mahkemesinden istenir (MK. m. 131).
- Akl hastal
Medeni Kanununa gre, akl hastalar, evlenmelerinde tbbi saknca bulunma-
d resmi salk kurulu raporuyla anlafllmadka evlenemezler (MK. m. 133). Her
ne kadar akl hastal bir evlenme engeli olarak saylmfl olsa da, grld ze-
re akl hastalarnn tm deil, tbbi ynden evlenmeye engel olabilecek derecede
hasta olanlar evlenemezler.

Ali, teyzesinin kz Zeyneple resmi memur nnde yaplan bir nikh treni
SIRA SZDEile evlenmifl- SIRA SZDE
tir. Sz konusu evlilik geerli midir? 2
D fi N E L M D fi N E L M
b. Kesin olmayan evlenme engelleri
Kesin olmayan evlenme engelleri de evlenmeyi engeller ancak buna ramen
evlilik yaplmflsa, yasaa uyulmamfl olmas nedeniyle evlilik ortadan
S O R U kaldrlamaz. S O R U
- Bekleme sresi
Evlilik sona ermiflse, kadn, evliliin sona ermesinden bafllayarak yz gn
DKKAT DKKAT
gemedike evlenemez. Dourmakla sre biter. Kadnn nceki evliliinden gebe
olmadnn anlafllmas veya evlilii sona eren efllerin yeniden birbiriyle evlenmek

N N
istemeleri hallerinde mahkeme bu sreyi kaldrr (MK. m. 132).SIRA Koflullar
SZDE gereklefl- SIRA SZDE
tii takdirde, Medeni Kanun hkime bir takdir yetkisi tanmamfltr. Her halde h-
kim sreyi kaldrmakla ykmldr. Sre dolmadan ve mahkemeye srenin kald-
AMALARIMIZartk bu ev-
rlmas iin baflvurulmadan her naslsa kadnn evlenmesi durumunda AMALARIMIZ
lilik geerli kabul edilecektir.
- Evlenmeye engel hastalklar
Medeni Kanunumuz tbbi ynden evlenmeyi engelleyecekK akl T A P
hastal dfln- K T A P

daki hastalklar evlenme engeli olarak saymamfltr. Ancak 1930 tarihli Umumi
Hfzshha Kanunu, frengi, bel soukluu, czzam gibi gelecek kuflaklara da kal-
T E L E V ZBu
tmsal yoldan geen hastalklar evlenme engeli olarak saymfltr. Y O Ntr bulaflc TELEVZYON
hastalklara yakalanmfl kifliler, doktor raporu getirmedike kural olarak evlene-
mezler. Bununla birlikte evlenme gerekleflmiflse artk yaplan bu evlilik geerlidir.
NTERNET NTERNET
fiekli Koflullar
Evlenmenin hukuken geerli olabilmesi iin yukarda saylan maddi koflullarn ya-
nnda bir takm flekli koflullara da ihtiya vardr. Evlenme flekle sk biimde bal
olan ve hukukumuzda flekil serbestsi ilkesinin istisnalarndan biri olarak deerlen-
dirilen szleflmelerden biridir. Evlenme iin getirilen flekli koflullardan birisine
uyulmamas halinde evlilik geersiz olur. fiekli koflullar, evlenmeden nce, evlen-
me srasnda ve evlenmeden sonraki ifllemler olmak zere e ayrlr.

Evlenmeden nceki fllemler

Birbiriyle evlenecek erkek ve kadn, ilerinden birinin oturduu yer evlendirme me-
murluuna birlikte baflvururlar. Evlendirme memuru, belediye bulunan yerlerde be-
lediye baflkan veya bu iflle grevlendirecei memur, kylerde ise muhtardr (MK m.
134). Baflvuru, evlenecekler tarafndan yazl veya szl olarak yaplabilir.
Erkek ve kadndan her biri, nfus czdan ve nfus kayt rneini, nceki evlili-
i sona ermifl ise buna iliflkin belgeyi, kk veya kstl ise ayrca yasal temsilcisinin
imzasyla onaylanmfl yazl izin belgesini ve evlenmeye engel hastalnn bulunma-
dn gsteren salk raporunu evlendirme memurluuna vermek zorundadr.
78 Medeni Hukuk-I

Evlendirme memuru, evlenme baflvurusunu ve buna eklenmesi gereken belge-

leri zenle inceler. Baflvuruda bir eksiklik grrse bunu tamamlar veya evlenmek
isteyen kadn ve erkee tamamlattrr. Baflvurunun usulne uygun olarak yaplma-
d veya evleneceklerden birinin evlenmeye ehil olmad ya da evlenmeye engel
yasal bir durumun bulunduu anlafllrsa, evlenme baflvurusu reddolunur ve du-
rum evleneceklere yazyla hemen bildirilir.
Evleneceklerden her biri evlendirme memurunun ret kararna karfl mahkeme-
ye baflvurarak itiraz edebilir. tiraz, evrak zerinde incelenip kesin karara balanr.
Ancak, mutlak butlan sebeplerinden birinin bulunduuna iliflkin ret kararlarna
karfl alan davalar, basit yarglama usulyle ve kamu dzeni nedeniyle Cumhuri-
yet savcsnn hazr bulunmasyla grlr (MK. m. 138).
Evlenmeye engel bir durumun bulunmad ve tm belgelerin tamam olduu
evlendirme memuru tarafndan belirlenecek olursa, evlenme szleflmesinin ger-
eklefltirilecei gn ve saat taraflara bildirilir. Taraflar talep ettii takdirde evlendir-
me memuru kendilerine alt ay boyunca geerli olan evlenme izin belgesi verir.

Evlenme Srasndaki fllemler ve Evlenme Treni

Yukarda belirtildii zere evlenme sk flekil flartna baldr. Evlenme treni sra-
snda da bir takm flekli koflullar yerine getirilmelidir.
Evlenme treni, evlendirme dairesinde evlendirme memurunun ve ayrt etme
gcne sahip ergin iki tann nnde ak olarak yaplr. Ancak, tren evlenecek-
lerin istemi zerine evlendirme memurunun uygun bulaca dier yerlerde de ya-
plabilir (MK. m. 141).
Evlendirme memuru, evleneceklerden her birine birbiriyle evlenmek isteyip is-
temediklerini sorar. Evlenme szleflmesi, taraflarn bu soruya olumlu szl cevap-
larn verdikleri anda kurulmufl olur. Memur, evlenmenin taraflarn karfllkl rzas
ile kanuna uygun olarak yaplmfl olduunu aklar (MK.m.142). Bu noktada nem-
le belirtilmesi gereken husus, evlenme treninin resmi evlendirme memuru nn-
de yaplmasnn evlenmenin kurucu bir unsuru olduudur. Resmi memur nnde
yaplmayan evlilik bu sebeple yok evlilik niteliinde olacak ve hibir hukuki ifl-
lem gerekleflmemifl olaca iin, taraflar iradelerini aklamfl olsa bile bu irade
aklamasna hibir hukuki sonu balanmayacaktr.

Evlenmeden Sonraki fllemler

Evlenme treni tamamlanr tamamlanmaz evlendirme memuru efllere bir aile cz-
dan verir. Aile czdan gsterilmeden dini nikh treni yaplamaz. Evlenmenin
geerli olmas hibir flekilde dini trenin yaplmasna bal deildir (MK. m. 143).
Evlendirme memuru, evlenme treni bittikten sonra evlenmeyi kendisinin tut-
tuu evlenme ktne tescil ederek efllere ve tanklara imzalattktan sonra ken-
disi de imzalar.

SIRA SZDE 26 yaflndakiSIRA

Barfl ile 20 yaflndaki Ceydann Camide imam tarafndan kylan bir nikhla
SZDE
3 evlenmeleri hukuken geerli midir?

D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U

DKKAT DKKAT

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ AMALARIMIZ
 6. nite - Aile Kavram, Niflanlanma, Niflann Sona Ermesi, Evlenme ve Evlenmenin fiartlar 79

zet

N
A M A Aile hukuku ve aile kavramn aklayabilmek NA M A
Evlenmeyi tanmlayabilmek ve hukuki niteliini
1 4 aklayabilmek
Aile hukuku, kiflilerin aile evresindeki iliflkileri-
Evlenme, karflt cinsten iki kiflinin, dier bir ifade
ni dzenleyen medeni hukuk daldr. Birlik ilke-
ile bir kadnla bir erkein iradelerinin tam ve s-
si, sreklilik ilkesi, zayflarn korunmas ilkesi,
rekli bir yaflam ortakl kurmak zere, hukukun
eflitlik ilkesi ve dzenleme serbestsinin bulun-
arad koflullara uygun olarak birleflmesidir. Ev-
mamas ilkesi bu hukuk dalna zg temel ilke-
lenme taraflarn karfllkl ve birbirine uygun ira-
lerdendir. Aile terimi, en genifl kapsaml olarak,
de aklamalar ile gerekleflen bir aile hukuku
bir soydan gelenleri, bir slaleyi belirtmek zere
szleflmesidir.

N
kullanlan bir terimdir. Medeni Kanununda aile
farkl anlamda kullanlmfltr. Dar anlamda ai-
A M A Evlenmenin koflullarn belirleyebilmek
le, genifl anlamda aile, en genifl anlamda aile. 5
Hukukumuzda evlenme sk koflullara balan-

N
A M A Niflanlanmay aklayabilmek
mfltr. Bu koflullar maddi ve flekli koflullar olarak
2 ikiye ayrlr. Evlenmenin maddi koflullar evlene-
Niflanlanma, bir kadn ile bir erkein, ileride bir-
cek kiflilerin evlenme ehliyetine sahip olmas ve
birleriyle evleneceklerini karfllkl olarak vaat et-
evlenme engelinin bulunmamasdr. Evlenmenin
meleriyle meydana gelir. Niflanlanmann amac,
flekli koflullar ise, evlenmeden nce, evlenme s-
efl adaylarnn birbirlerini yeterince tanmalarn
rasnda ve evlenmeden sonraki ifllemler olmak
salamak ve evlilie hazrlanmalarna olanak ta-
zere e ayrlr.
nmaktr. Niflanlanmann meydana gelebilmesi
iin efllerin birbirlerine evlenme niyetini akla-
mas yeterlidir. Niflan treninin yaplmas, yzk
taklmas ya da benzeri nitelikli ailelerin de katl-
d ritellerin gereklefltirilmesi hukuken bir zo-
runluluk deildir. Niflanlanmann hukuken ge-
erli olabilmesi iin taraflarn niflanlanma ehliye-
tine sahip olmas ve niflanlanma engellerinin bu-
lunmamas gerekir. Niflanlanma ile taraflar ara-
snda doan hukuki ba nedeniyle bu iliflkiden
taraflar lehine bir takm hak ve yetkiler ile bir ta-
km borlar doar.

N
A M A Niflanlln sonularn belirleyebilmek
3 Taraflar arasndaki niflanllk iliflkisi birbirinden
farkl sebeplerle sona erebilir. Bunlar; lm, ev-
lenme vb. sebeplerle niflanlln kendiliinden
sona ermesi, niflanlln karfllkl anlaflma ile so-
na erdirilmesi, niflanllktan tek yanl dnme (ni-
flan bozma), irade bozukluu halleri ile niflanl-
lardan birinin tekrar niflanlanmasdr. Bu sebep-
lerden biriyle taraflar arasndaki niflan iliflkisi so-
na erdirdiinde niflan dolaysyla verilen hediye-
lerin geri verilmesi ve tazminat denmesi gibi
hukuki sonular doar.
80 Medeni Hukuk-I

Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi aile hukukuna egemen olan 6. Olaanst evlenme yafl afladakilerden hangisidir?
ilkelerden biri deildir? a. 13
a. Birlik ilkesi b. 14
b. Sreklilik ilkesi c. 15
c. Zayflarn korunmas ilkesi d. 16
d. Eflitlik ilkesi e. 17
e. Hakkaniyet ilkesi
7. Afladakilerden hangisi niflann bozulmas iin yap-
2. Niflanlama ile ilgili afladaki ifadelerden hangisi lan anlaflmadr?
yanlfltr? a. bra
a. Niflanlanma, aile hukuku nitelikli kendine zg b. stisna
bamsz bir szleflmedir. c. kale
b. Taraflarn herhangi bir yolla, birbirlerine evlen- d. kame
meyi vaat etmeleri niflanlanma iliflkisinin kurul- e. Fesih
mas iin yeterlidir.
c. Niflanlanma iradesi aka veya rtl flekilde 8. Afladakilerden hangisinde kesin evlenme engelleri
aklanabilir. bir arada saylmfltr?
d. Niflanlanma iradesi evlenme gibi bir flarta bala- a. Bekleme sresi- Mevcut evlilik
namaz. b. Akl hastal-Yakn hsmlk
e. Niflanlanma iradesi niflanlanacak kiflilerden bafl- c. Bekleme sresi- Akl hastal
kas tarafndan aklanamaz. d. Evlenmeye engel hastalklar- Bekleme sresi
e. Yakn hsmlk- Bekleme sresi
3. Ahlaka aykr bir amala yaplan niflanlanma szlefl-
mesinin hukuki sonucu afladakilerden hangisidir? 9. Resmi memur nnde yaplmayan evlilik szleflme-
a. Yokluk lerinin hukuki sonucu afladakilerden hangisidir?
b. Mutlak Butlan (kesin hkmszlk) a. Yokluk
c. ptal edilebilirlik b. Mutlak butlan
d. Fesih c. ptal edilebilirlik
e. Nisbi Butlan d. Fesih
e. Evlenmeden dnme
4. Afladakilerden hangisi niflanlanmadan doan hak
ve yetkilerden biri deildir? 10. Evlenme izin belgesinin geerlilii ne kadar sre ile
a. Tanklktan kanma hakk snrlandrlmfltr?
b. Hkimlikten kanma hakk a. 2 ay
c. Destekten yoksun kalma tazminat isteme hakk b. 3 ay
d. Evlenme szleflmesinin yaplmasn dava etme c. 6 ay
hakk d. 9 ay
e. Mal rejimi szleflmesi yapma hakk e. 12 ay

5. Afladakilerden hangisi niflanlanmay kendiliinden

sona erdiren sebeplerden biri deildir?
a. Evlenme
b. lm
c. Geciktirici flartn gerekleflmesi
d. Bozucu flartn gerekleflmesi
e. mknszlk
 6. nite - Aile Kavram, Niflanlanma, Niflann Sona Ermesi, Evlenme ve Evlenmenin fiartlar
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. e Yantnz yanlfl ise Aile Hukuku ne Aile Kavra-
m blmn yeniden gzden geiriniz.
2. d Yantnz yanlfl ise Niflanlanma Kavram/ Ni-
flanlanmann Meydana Gelmesi blmn ye-
niden gzden geiriniz.
3. b Yantnz yanlfl ise Niflanlanmann Meydana
Gelmesi/Maddi Koflullar blmn yeniden
gzden geiriniz.
4. d Yantnz yanlfl ise Niflanlanmadan Doan Hak
ve Yetkiler blmn yeniden gzden geiri-
niz.
5. c Yantnz yanlfl ise Sona Erme Sebepleri/Ken-
diliinden Sona Erme blmn yeniden gz-
den geiriniz.
6. d Yantnz yanlfl ise Evlenmenin Koflullar/Ev-
lenme Ehliyetinin Olmas blmn yeniden
gzden geiriniz.
7. c Yantnz yanlfl ise Sona Erme Sebepleri/Karfl-
lkl Anlaflma le Sona Erdirme blmn ye-
niden gzden geiriniz.
8. b Yantnz yanlfl ise Maddi Koflullar/Evlenme
Engellerinin Bulunmamas (Olumsuz Koflul)
blmn yeniden gzden geiriniz.
9. a Yantnz yanlfl ise Evlenme Srasndaki fllem-
ler ve Evlenme Treni blmn yeniden gz-
den geiriniz.
10.c Yantnz yanlfl ise Evlenmeden nceki fllem-
ler blmn yeniden gzden geiriniz.
81
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Hukuken geerli bir niflanlanmadan sz edebilmek iin
nemli olan ayr cinse mensup iki kiflinin evlenme ni-
yetlerinin aa vurulmasdr. Bu bakmdan niflan tre-
ninin yaplmas, yzk taklmas ya da benzeri nitelikli
ailelerin de katld ritellerin gereklefltirilmesi huku-
ken bir zorunluluk deildir.
Sra Sizde 2
Yakn hsmlk MK. m. 129 gereince kesin evlenme
engellerinden biridir. MK. m.129a gre, kan hsmlar
bakmndan stsoy ile altsoy arasnda; kardefller arasn-
da; amca, day, hala ve teyze ile yeenleri arasnda ya-
plan evlilik kesin evlenme engeli nedeniyle mutlak
butlanla geersizdir. Yeenlerin birbiriyle evlenmesi ise
hukuken yasaklanmfl deildir. Bu nedenle olayda Ali
ve Zeynep arasndaki evlenme hukuken geerlidir.
Sra Sizde 3
Evlenme treninin resmi evlendirme memuru nnde
yaplmasnn evlenmenin kurucu unsurlarndan biridir.
Bu nedenle, resmi memur nnde yaplmayan evlilik
bu sebeple yok evlilik niteliindedir ve hibir hukuki
sonu dourmaz.
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Akntrk, T., Karaman, D. (2011). Trk Medeni Hukuku
Aile Hukuku C.2. stanbul: Beta.
Dural, M., z, T., Gmfl, A., (2011). Trk zel Hu-
kuku C. 3. Aile Hukuku. stanbul: Filiz.
ztan, B., (2004). Aile Hukuku. Ankara: Turhan.
Helvac, S., Erlle, F, (2007). Medeni Hukuk. stanbul:
Arkan.
7
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
Efllerin hak ve ykmllklerini sralayabilecek,

N
Evlilik birliinin temsilini aklayabilecek,

N
Efllerin dier eflle ve nc kiflilerle hukuki iliflkiye girmesini aklayabilecek,

N
Evlilik birliinin korunmasn aklayabilecek,
Efller arasndaki mal rejimlerini tanmlayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Tzel kifli Edinilmifl Mal
Kamu idaresi Kiflisel Mal
Tasfiye Katlma Alaca
Mal Rejimi Deer Artfl Pay

indekiler
EfiLERN HAK VE
YKMLLKLER
EVLLK BRLNN TEMSL
Evliliin Genel EfiLERN DER EfiLE VE NC
Medeni Hukuk-I Hkmleri ve Mal
Rejimleri KfiLERLE HUKUK LfiKYE
GRMES
EVLLK BRLNN KORUNMASI
EfiLER ARASINDAK MAL REJM
 Evliliin Genel Hkmleri ve
Mal Rejimleri

EfiLERN HAK VE YKMLLKLER

Evlilik birliinde efllerin hak ve ykmllkleri MK. m. 185 vd. hkmlerinde d-
zenlenmektedir.
Evlenmeyle efller arasnda evlilik birlii kurulmufl olur. Evlilik birliinin tzel
kiflilii bulunmamaktadr, ancak bu birliin varl kanun koyucu tarafndan kabul
edilmekte ve buna baz nemli sonular tannmaktadr. Evlilik birliinin kurulma-
syla birlikte efller bakmndan deifltirilemeyen hak ve ykmlkler ortaya kar.
Evlilik birliinin en nemli zelliklerinden biri efllerin birlik iinde eflit statye sa-
hip olmasdr. Efllerin eflitlii Medeni Kanunda dzenlenmesinin yan sra Anayasa
ile de gvence altna alnmfltr. Ancak eflitlik, hak ve yetkilerde olduu kadar y-
kmllklerde de eflitlii getirmektedir.
Evlilik birlii efllerden ve ana-babas ile birlikte yaflayan ocuklardan oluflur. Efl-
ler, bu birliin mutluluunu elbirliiyle salamak, huzuru bozacak davranfllardan
kanmak ve ocuklarn bakmna, eitim ve gzetimine beraberce zen gster-
mekle ykmldrler. ocuklara iliflkin ykmllk efllerin mflterek ocuklarnn
yan sra rnein efllerden birinin nceki evliliinden olup ergin olmayan ocukla-
rn da kapsar.
Evlilik birliinde, efller birlikte yaflamak, birbirine sadk kalmak ve ayn zaman-
da yardmc olmak zorundadrlar. Efllerin birlikte yaflama ykmll, ayn konu-
tu paylaflmalarn gerektirir. Medeni Kanun 186. maddesinde efllerin oturacaklar
konutu birlikte semelerini ngrmfltr. Ancak hakl sebebin varl halinde eflle-
rin birlikte yaflamaya bir sre ara verebileceini de dzenlemifltir. Efllerin sadakat
ykmll deerlendirildiinde, bu ykmlln sadece efli aldatmamaya y-
nelik olmad, ayn zamanda eflin srlarn baflkalarna aklamamak gibi genifl bir
kapsam olduu unutulmamaldr. Yardm ykmll ise efllerin birbirine karfl
maddi ve manevi yardmda bulunmasn ierir.
Efller yukarda belirtildii gibi eflitlik erevesinde, oturacaklar konutu birlikte
seerler. Birlii efller beraberce ynetirler. Efller birliin giderlerine gleri orann-
da emek ve malvarlklar ile katlrlar.
Efllerden her biri, meslek veya ifl seiminde dierinin iznini almak zorunda de-
ildir. Ancak, meslek ve ifl seiminde ve bunlarn yrtlmesinde evlilik birliinin
huzur ve yarar gz nnde tutulmaldr (MK. m. 192).
84
Soyad: Bir kimseyi dier
aile fertlerinden ayrmaya
yarayan ve soydan soya
geen bir kelimedir (Bkz.
nite 4).
Vatandafllk: Bir gerek
kifliyi devletle balayan
hukuki ba.
Cebri cra: Borlarn rzas Kural olarak her efl ister nc kiflilerle ister dier efl ile her tr hukuki ifllemi ger-
demeyen borlularn devlet
zoru ile borcunu yerine
getirmesini ngren yaptrm ortaya kan alacaklar bakmndan zamanaflm ifllemez. Buna karfllk efller birbir-
tr.
Medeni Hukuk-I
Efllerin Kiflisel Stats
Efllerin kiflisel stats soyad ve vatandafllk konularn kapsamna alr. Kadn, ev-
lenmekle kocasnn soyadn alr; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra
nfus idaresine yapaca yazl baflvuruyla kocasnn soyad nnde nceki soya-
dn da kullanabilir. Daha nce iki soyad kullanan kadn, bu haktan sadece bir so-
yad iin yararlanabilir. Vatandaflla iliflkin dzenlemeler ise Medeni Kanun ile de-
il Trk Vatandafllk Kanunu ile getirilmektedir.
Evliliin Mali Hkmleri
Medeni Kanun m. 186 ile efllerin evlilik birliinin giderlerine birlikte katlmalar ge-
rektii dzenlenmifltir. Bu hkm ykmllklerde eflitlik ilkesinin nemli bir
yansmasdr. Giderlerin karfllanmas, dier bir ifade ile bakm ykmll, hem
evin genel olarak masraflarn hem de aile bireylerinin kiflisel ihtiyalarn kapsar.
Efller parasal olarak, kazanlarndan veya malvarl gelirlerinden giderlere katkda
bulunabilecekleri gibi, malvarl vererek veya hizmet edimi ile de katkda buluna-
bilirler. Hizmet ediminin kapsamna ev ifllerini grme, ocuklarn bakmn gerek-
lefltirme ve dier eflin iflinde karfllksz olarak alflma girer.
Efller giderlerin karfllanmasna ne flekilde katlacaklarn ve katlma oranlarn
kendi aralarnda serbeste belirleyebilirler. Efllerin anlaflamamas halinde hkim
her eflin yapaca katky belirleyecektir.
EVLLK BRLNN TEMSL
Efllerden her biri, ortak yaflamn devam sresince ailenin srekli ihtiyalar iin ev-
lilik birliini temsil eder. Ailenin dier ihtiyalar, yani srekli nitelik taflmayan ih-
tiyalar iin efllerden biri, birlii ancak afladaki hallerde temsil edebilir:
a) Dier efl tarafndan veya hakl sebeplerle hkim tarafndan yetkili klnmflsa,
b) Birliin yarar bakmndan gecikmede saknca bulunur ve dier eflin hasta-
l, baflka bir yerde olmas veya benzeri sebeplerle rzas alnamazsa
(MK.m.188).
Birlii temsil yetkisinin kullanld hallerde, efller nc kiflilere karfl Medeni
Kanun 185. madde gereince, mteselsilen sorumlu olurlar. Buna karfllk efllerden
her biri, birlii temsil yetkisi bulunmakszn yapt ifllemlerden kiflisel olarak so-
rumludur. Ancak, temsil yetkisinin nc kiflilerce anlafllamayacak flekilde afll-
mas halinde efller yine mteselsilen sorumludurlar.
Efllerden biri birlii temsil yetkisini aflar veya bu yetkiyi kullanmada yetersiz ka-
lrsa hkim, 190. madde hkmn uygulayarak, dier eflin istemi zerine temsil
yetkisini kaldrabilir veya snrlayabilir. stemde bulunan efl, temsil yetkisinin kal-
drldn veya snrlandn, nc kiflilere sadece kiflisel duyuru yoluyla bildi-
rebilir. Temsil yetkisinin kaldrlmasnn veya snrlanmasnn iyiniyetli nc ki-
flilere karfl sonu dourmas, durumun hkimin kararyla ilan edilmesine baldr.
Temsil yetkisinin kaldrlmasna veya snrlanmasna iliflkin karar, koflullar de-
ifltiinde efllerden birinin istemi zerine hkim tarafndan deifltirilebilir. lk karar
ilan edilmifl ise, deifliklie iliflkin karar da ilan olunmaldr.
EfiLERN DER EfiLE VE NC KfiLERLE HUKUK
LfiKYE GRMES
eklefltirebilir. Ancak efller arasnda gereklefltirilecek hukuki ifllemler dolaysyla
lerine karfl zorla yerine getirme (cebri icra) yoluna baflvurabilirler.
 7. nite - Evliliin Genel Hkmleri ve Mal Rejimleri 85

Efller her ne kadar dier eflin rzas aranmadan nc kiflilerle diledikleri gibi
hukuki ifllem yapabilseler de bu kuraln biri Medeni Kanun ile dzenlenmifl die-
ri yeni Borlar Kanunu ile dzenlenmifl iki istisnas bulunmaktadr. stisnalardan il-
ki 2002 tarihinde Medeni Kanun ile getirilen yeni bir kurum olan aile konutudur. Aile Konutu: Aile konutu
Aile konutu efllerin bir arada oturduu ve bu sebeple adeta korunmas gereken bir efllerin bir arada oturduu
aile iliflkilerinin merkezini
yer olarak dzenlenmifltir. MK m. 194 gereince aile konutunun kiralk olmas ha- oluflturan yerleflim yeri.
linde, kira szleflmesini yapan efl dier eflin ak rzas olmadka bu szleflmeyi
potek: Taflnmaz rehni
feshedemez. Aile konutuna efllerden biri malik ise dier eflin yazl rzas olmad trlerinden biridir. Hak
srece bu konutu devredemez veya aile konutu zerindeki haklar snrlayamaz, sahibine, alacan, bir
taflnmaz maln deerinden
rnein konutun zerine ipotek koyamaz. elde etme yetkisini verir.
kinci istisna ise fiubat 2011de Resmi Gazetede yaymlanan ancak 1 Temmuz
2012de yrrle girecek olan Trk Borlar Kanunu ile getirilmifl olup halen y- Kefil: Bir kimsenin
rrlkte olan Borlar Kanunda bulunmayan bir hkmdr. Yrrle girecek olan alacaklsna karfl o
kimsenin borcunu yerine
hkm evli kiflilerin nc kiflilere kefil olmasna iliflkindir. Eflin nceden veril- getireceini garanti eden
mifl yazl rzas olmadka evli bir kiflinin baflka bir kifliye kefil olmas bu hkm kifli.
gereince mmkn deildir.

EVLLK BRLNN KORUNMASI

Evlilik birliinden doan ykmllklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birlii-
ne iliflkin nemli bir konuda uyuflmazla dfllmesi halinde, efller ayr ayr veya
birlikte hkimin mdahalesini isteyebilirler. Hkim, eflleri ykmllkleri konu-
sunda uyarr; onlar uzlafltrmaya alflr ve efllerin ortak rzas ile uzman kiflilerin
yardmn isteyebilir. Belirtilen bu nlemler mahkeme kararna dayanmayan n-
lemlerdir. Bunun haricinde hkim, gerektii takdirde efllerden birinin istemi zeri-
ne kanunda ngrlen ve mahkeme kararna dayanan dier nlemleri de alabilir.
Efllerden birinin istemi zerine hkim, ailenin geimi iin her birinin yapaca
parasal katky belirler. Eflin ev ifllerini grmesi, ocuklara bakmas, dier eflin ifl
yerinde karfllksz alflmas, katk miktarnn belirlenmesinde dikkate alnr. Bu
katklar, gemifl bir yl ve gelecek yllar iin istenebilir.
Efllerden her biri, ortak hayat sebebiyle kiflilii, ekonomik gvenlii veya aile-
nin huzuru ciddi biimde tehlikeye dflt srece ayr yaflama hakkna sahiptir.
Bu durum birlikte yaflamaya ara verme olarak adlandrlr. Birlikte yaflamaya ara
verilmesi hakl bir sebebe dayanyorsa hkim, efllerden birinin istemi zerine biri-
nin dierine yapaca parasal katkya, konut ve ev eflyasndan yararlanmaya ve efl-
lerin mallarnn ynetimine iliflkin nlemleri alr.
Efllerden biri, hakl bir sebep olmakszn dierinin birlikte yaflamaktan kan-
mas veya ortak hayatn baflka bir sebeple olanaksz hale gelmesi zerine de yu-
karda belirtilen istemlerde bulunabilir. Efllerin ergin olmayan ocuklar varsa h-
kim, ana ve baba ile ocuklar arasndaki iliflkileri dzenleyen hkmlere gre ge-
reken nlemleri almakla ykmldr.
Efllerden biri, birliin giderlerine katlma ykmlln yerine getirmezse,
hkim onun borlularna, demeyi tamamen veya ksmen dier efle yapmalarn
emredebilir (MK. m. 198).
Ailenin ekonomik varlnn korunmas veya evlilik birliinden doan mali bir
ykmlln yerine getirilmesinin gerektirdii lde, efllerden birinin istemi
zerine hkim, belirleyecei malvarl deerleriyle ilgili tasarruflarn ancak onun
rzasyla yaplabileceine karar verebilir. Dier bir ifade ile hkim dier eflin tasar-
ruf yetkisini snrlayabilir. Hkim bu durumda gerekli nlemleri alr. Hkim, efller-
den birinin bir taflnmaz zerinde tasarruf yetkisini kaldrrsa, resen durumun ta- Resen: Kendiliinden.
pu ktne flerh verilmesine karar verir.
86 Medeni Hukuk-I

Koflullar deifltiinde hkim, efllerden birinin istemi zerine kararnda gerekli

deifliklii yapar veya konulma sebebi sona ermiflse alnan nlemi tamamen kald-
rr (MK. m. 200).
Evlilik birliinin korunmasna ynelik nlemler konusunda yetkili mahkeme
efllerden herhangi birinin yerleflim yeri mahkemesidir. Efllerin yerleflim yerleri fark-
l ve her ikisi de nlem alnmas isteminde bulunmufl ise, yetkili mahkeme ilk is-
temde bulunann yerleflim yeri mahkemesidir. nlemlerin deifltirilmesi, tamam-
lanmas veya kaldrlmas konusunda yetkili mahkeme, nlem kararn veren mah-
kemedir. Ancak, her iki eflin de yerleflim yeri deiflmiflse, yetkili mahkeme efller-
den herhangi birinin yeni yerleflim yeri mahkemesidir (MK. m. 201).

EfiLER ARASINDAK MAL REJM

Medeni Kanunda dzenlenen
4 farkl mal rejimi vardr.
Bunlar:
a) Edinilmifl mallara katlma
b) Mal ayrl
c) Paylaflmal mal ayrl
d) Mal ortakl da yaplabilir. Mal rejimi szleflmesi, noterde dzenleme veya onaylama fleklinde
Genel Olarak
Efller arasndaki mali iliflkilerin dzenlenmesine mal rejimi ad verilmektedir. Hu-
kukumuzda mal rejimlerinden bazs dorudan doruya kanundan, bazlar ise se-
imlik yani taraflarn iradeleriyle ortaya kar.
Efller evlenmeden nce veya evlenmeden sonra aralarndaki mal rejimini se-
me konusunda serbesttirler, dier bir ifade ile aralarndaki mal rejimini Medeni Ka-
nun ile ngrlen drt mal rejiminden birini semek suretiyle serbeste belirleye-
bilirler. Efllerin bu ynde bir seimde bulunmamalar, yani aralarnda uygulanacak
bir mal rejimi sememeleri durumunda kanundan tr belli bir mal rejimine tabi
olmalar gerekir. Efllerin bu flekilde tabi olacaklar mal rejimine yasal mal rejimi
denir. nceki Medeni Kanunda yasal mal rejimi mal ayrl rejimi olmasna ra-
men, yeni Medeni Kanunda yasal mal rejimi edinilmifl mallara katlma rejimi
olarak belirlenmifltir.
Yasal mal rejiminin yannda, Medeni Kanunumuzun efllerin seimine brakt
mal rejimi daha vardr. Bunlar, mal ayrl, paylaflmal mal ayrl ve mal
ortakl rejimleridir.
Mal rejimi szleflmesi, evlenmeden nce yaplabilecei gibi evlenmeden sonra
yaplr. Ancak, taraflar evlenme baflvurusu srasnda hangi mal rejimini setiklerini
yazl olarak da evlendirme memuruna bildirebilirler (MK. m. 205). Mal rejimi sz-
leflmesi, ancak ayrt etme gcne sahip olanlar tarafndan yaplabilir. Kkler ile
kstllar, yasal temsilcilerinin rzasn almak zorundadrlar (MK. m. 204). Temsilci
vastasyla mal rejimi szleflmesi yaplamaz.
lkemizde efllerin kendi mal rejimlerini semelerine ne yazk ki ender rast-
lanmaktadr. Bu nedenle birok evlilik birlii yasal mal rejimi olan edinilmifl
mallara katlma rejimine tabidir. Bu nedenle zellikle bu rejim hakknda bilgi
verilecektir.

SIRA SZDE Evlenmeye karar veren bir ift yasal mal rejimi olan edinilmifl mallara katlma rejimi d-
SIRA SZDE
1 flnda bir mal rejimine tabi olmak istiyorsa ne yapmaldr?

D fi N E L M Edinilmifl
D fi Mallara
NELM Katlma Rejimi

S O R U Genel Olarak
S O R U
Hukukumuza 1 Ocak 2002 tarihi itibaryla, yani yeni Medeni Kanun ile giren edi-
nilmifl mallara katlma rejimi Medeni Kanunumuzun 218-241. maddeleri arasnda
DKKAT DKKAT
ayrntl bir flekilde dzenlenmifltir.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ AMALARIMIZ
 7. nite - Evliliin Genel Hkmleri ve Mal Rejimleri 87

Edinilmifl mallara katlma rejimi, edinilmifl mallar ile efllerden her birinin kifli-
sel mallarn kapsar (MK. m. 218). Bu rejimin temeli emek karfll evlilik birlii-
nin devam boyunca edinilen mallarda efllerin bir anlamda birlikte hak sahibi ol-
masdr. Mal zerinde bir efl ayni hak sahibi olup, dier efle de bir alacak hakk
tannmaktadr.
Edinilmifl mal, her eflin bu mal rejiminin devam sresince karflln vererek el- Edinilmifl Mal: Her eflin bu
de ettii her tr malvarl deerleridir. Bir eflin edinilmifl mallar MK. m. 219a g- mal rejiminin devam
sresince karflln vererek
re zellikle flu flekilde saylabilir: elde ettii her tr malvarl
a) alflmasnn karfll olan edinimler, deerleri.
b) Sosyal gvenlik veya sosyal yardm kurum ve kurulufllarnn veya personele
yardm amac ile kurulan sandk ve benzerlerinin yapt demeler,
c) alflma gcnn kayb nedeniyle denen tazminatlar,
d) Kiflisel mallarnn gelirleri,
e) Edinilmifl mallarn yerine geen deerler.
Medeni Kanunun 220. maddesine gre aflada saylanlar ise, kanun gere-
ince kiflisel maldr:
a) Efllerden birinin yalnz kiflisel kullanmna yarayan eflya,
b) Mal rejiminin bafllangcnda efllerden birine ait bulunan veya bir eflin son-
radan miras yoluyla ya da herhangi bir flekilde karfllksz kazanma yoluy-
la elde ettii malvarl deerleri,
c) Manevi tazminat alacaklar,
d) Kiflisel mallarn yerine geen deerler.
Edinilmifl mallara katlma rejiminde edinilmifl mal ve kiflisel mal ayrm ok
nemlidir. Kural olarak mal rejimlerine, zellikle ieriklerine iliflkin hkmler em-
redici olmakla beraber, kanun koyucu edinilmifl mal ve kiflisel mallarn belirlenme-
sinde yine kanun ile snrl bir istisna yaratmfl ve efllere yapacaklar bir mal rejimi
szleflmesiyle, bir meslein icras veya iflletmenin faaliyeti sebebiyle doan edinil-
mifl mallara dhil olmas gereken malvarl deerlerinin kiflisel mal saylacan ka-
bul etme olana tanmfltr. Efller, bu mal rejimi szleflmesiyle ayn zamanda kiflisel
mallarn gelirlerinin edinilmifl mallara dhil olmayacan da kararlafltrabilirler.
Belirli bir maln efllerden birine ait olduunu iddia eden kimse, iddiasn ispat
etmekle ykmldr. Efllerden hangisine ait olduu ispat edilemeyen mallar onla-
rn payl mlkiyetinde saylr. Bir eflin btn mallar, aksi ispat edilinceye kadar
edinilmifl mal kabul edilir.
Her efl, yasal snrlar ierisinde kiflisel mallar ile edinilmifl mallarn ynetme,
bunlardan yararlanma ve bunlar zerinde tasarrufta bulunma hakkna sahiptir. Ak-
sine anlaflma olmadka, efllerden biri dierinin rzas olmadan payl mlkiyet ko-
nusu maldaki pay zerinde tasarrufta bulunamaz.
Efllerden her biri kendi borlarndan btn malvarlyla sorumludur
(MK.m.224).
Mal rejimi, efllerden birinin lm veya baflka bir mal rejiminin kabulyle sona
erer. Mahkemece evliliin iptal veya boflanma sebebiyle sona erdirilmesine veya
mal ayrlna geilmesine karar verilmesi hallerinde, mal rejimi dava tarihinden
geerli olmak zere sona erer.

Evliliin devam srasnda efllerden birine ifl orta tarafndan bir otomobil bafllanrsa bu
SIRA SZDE SIRA SZDE
otomobil edinilmifl mal kabul edilir mi? 2
D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U

DKKAT DKKAT
88 Medeni Hukuk-I

Mal Rejiminin Tasfiyesi

Mal rejimi sona erdikten sonra tasfiye edilmesi gerekir. Ancak edinilmifl mallara
katlma rejiminin tasfiyesi olduka zor olup dikkatli bir flekilde gereklefltirilmesi
gereken bir ifllemdir. ncelikle her efl, dier eflte bulunan mallarn geri alr. Tasfi-
ye srasnda, payl mlkiyete konu bir mal varsa, efllerden biri kanunda ngrlen
dier olanaklardan yararlanabilecei gibi, daha stn bir yarar olduunu ispat et-
mek ve dierinin payn demek suretiyle o maln blnmeden aynen kendisine
verilmesini de isteyebilir. Efller karfllkl borlar ile ilgili dzenleme yapabilirler.
Efllerden biri dierine ait bir maln edinilmesine, iyilefltirilmesine veya korun-
masna hi ya da uygun bir karfllk almakszn katkda bulunmuflsa, tasfiye srasn-
da bu malda ortaya kan deer artfl iin katks orannda alacak hakkna sahip
olur ve bu alacak o maln tasfiye srasndaki deerine gre hesaplanr; bir deer
kayb sz konusu olduunda katknn bafllangtaki deeri esas alnr. Buna deer
artfl pay ad verilir. Byle bir maln daha nce elden karlmfl olmas halinde h-
kim, dier efle denecek alaca hakkaniyete uygun olarak belirler. Efller, yazl bir
anlaflmayla deer artflndan pay almaktan vazgeebilecekleri gibi, pay orann da
deifltirebilirler.
Tm bu belirtilen hususlarn ardndan yaplmas gereken en nemli ifllem eflle-
rin kiflisel mallar ile edinilmifl mallarn, mal rejiminin sona ermesi anndaki du-
rumlarna gre ayrmaktr. Kanun koyucu bu erevede bir ispat kolayl getirmifl-
tir. Buna gre bir maln efllerden birinin kiflisel mal olduunu ispat yk, bunu id-
dia eden efle aittir.
Efllerden birine sosyal gvenlik veya sosyal yardm kurumlarnca yaplmfl olan
toptan demeler veya ifl gcnn kayb dolaysyla denmifl olan tazminat, toptan
deme veya tazminat yerine ilgili sosyal gvenlik veya sosyal yardm kurumunca
uygulanan usule gre mr boyunca irat balanmfl olsayd, mal rejiminin sona er-
dii tarihte bundan sonraki dneme ait iradn peflin sermayeye evrilmifl deeri ne
olacak idiyse, tasfiyede o miktar kiflisel mal olarak hesaba katlr.
Medeni Kanunun 229. maddesine gre aflada saylanlar, edinilmifl mallara de-
er olarak eklenir:
a) Efllerden birinin mal rejiminin sona ermesinden nceki bir yl iinde dier eflin
rzas olmadan, olaan hediyeler dflnda yapt karfllksz kazandrmalar,
b) Bir eflin mal rejiminin devam sresince dier eflin katlma alacan azalt-
mak kastyla yapt devirler.
Bu tr kazandrma veya devirlere iliflkin uyuflmazlklarda mahkeme karar, da-
vann kendisine ihbar edilmifl olmas kofluluyla, kazandrma veya devirden yarar-
lanan nc kiflilere karfl da ileri srlebilir.
Bir eflin kiflisel mallara iliflkin borlar edinilmifl mallardan veya edinilmifl mal-
lara iliflkin borlar kiflisel mallarndan denmifl ise, tasfiye srasnda denklefltirme
istenebilir. Her bor, iliflkin bulunduu mal kesimini ykmllk altna sokar.
Hangi kesime ait olduu anlafllamayan bor, edinilmifl mallara iliflkin saylr. Bir
mal kesiminden dier kesimdeki maln edinilmesine, iyilefltirilmesine veya korun-
masna katkda bulunulmuflsa, deer artmas veya azalmas durumunda denklefltir-
me, katk oranna ve maln tasfiye zamanndaki deerine veya mal daha nce el-
den karlmflsa hakkaniyete gre yaplr.
Yaplan tm bu ifllemler sonunda ama artk deerin hesaplanmasdr. Artk de-
er, eklenmeden ve denklefltirmeden elde edilen miktarlar da dhil olmak zere
her eflin edinilmifl mallarnn toplam deerinden bu mallara iliflkin borlar karl-
 7. nite - Evliliin Genel Hkmleri ve Mal Rejimleri 89

dktan sonra kalan miktardr. Deer eksilmesi gz nne alnmaz (MK. m. 231).
Mal rejiminin tasfiyesinde mallarn srm deerleri esas alnr.
Bir eflin malik olarak bizzat iflletmeye devam ettii veya sa kalan efl ya da alt-
soyundan birinin kendisine bir btn olarak zglenmesini istemeye hakl olduu
bir tarmsal iflletme iin deer artflndan alaca pay ve katlma alaca, bunlarn
gelir deeri gz nnde tutularak hesaplanr. Tarmsal iflletmenin maliki veya mi-
raslar, dier efle karfl ileri srebilecekleri deer artfl paynn veya katlma ala-
cann, iflletmenin sadece srm deeri zerinden hesaplanmasn isteyebilir.
zel haller gerektirdii takdirde hesaplanan deer, uygun bir miktarda artrla-
bilir. zellikle sa kalan eflin geim koflullar, tarmsal iflletmenin alm deeri, ay-
rca tarmsal iflletme kendisine ait olan eflin yapt yatrmlar veya mali durumu
zel hallerden saylr.
Mal rejiminin sona erdii srada mevcut olan edinilmifl mallar, tasfiye anndaki
deerleriyle hesaba katlrlar. Edinilmifl mallara hesapta eklenecek olanlarn dee-
ri, maln devredildii tarih esas alnarak hesaplanr.
Her efl veya miraslar, dier efle ait artk deerin yars zerinde hak sahibi
olurlar. Bu kuraln temel sebebi evlilik birlii iinde sarf edilen emein eflit deer-
de olmasdr. Bylece artk deerin paylaflmnda da eflitlik benimsenmifltir. Efllerin
birbirlerinden olan alacaklar bu kapsamda takas edilir.
Artk deerin paylaflmnda eflitlik ilkesine getirilmifl bir istisna bulunmaktadr.
Zina veya hayata kast nedeniyle boflanma halinde hkim, kusurlu eflin artk deer-
deki pay orannn hakkaniyete uygun olarak azaltlmasna veya kaldrlmasna ka-
rar verebilir.
Artk deere katlmada efller aralarnda yapacaklar mal rejimi szleflmesiyle
baflka bir esas kabul edilebilirler. Bu tr anlaflmalar, efllerin ortak olmayan ocuk-
larnn ve onlarn altsoylarnn sakl paylarn zedeleyemez.
Mahkemece evliliin iptal veya boflanma sebebiyle sona erdirilmesine veya mal
ayrlna geilmesine karar verilmesi hallerinde, kanundaki artk deere katlma-
ya iliflkin dzenlemeden farkl anlaflmalar, ancak mal rejimi szleflmesinde bunun
aka ngrlmfl olmas halinde geerlidir.

Edinilmifl mallara katlma rejiminde artk deerin paylaflmnda eflitlik

SIRA ilkesinden
SZDE vazge- SIRA SZDE
ildii durumlar nelerdir? 3
D fi N E L M Ayni de-
Katlma alaca ve deer artfl pay ayn veya para olarak denebilir. D fi N E L M
mede mallarn srm deeri esas alnr; bir meslein icrasna ayrlmfl birimler ile
iflletmelerin ekonomik btnl gzetilir. Katlma alacann ve S O deer
R U artfl pay- S O R U
nn derhal denmesi kendisi iin ciddi glkler douracaksa, borlu efl demele-
rinin uygun bir sre ertelenmesini isteyebilir. Aksine anlaflma yoksa tasfiyenin so-
DKKAT DKKAT
na ermesinden bafllayarak katlma alacana ve deer artfl payna faiz yrtlr;
durum ve koflullar gerektiriyorsa ayrca borludan gvence istenebilir.

N N
SIRA
Sa kalan efl, eski yaflantsn devam ettirebilmesi iin, len SZDE
efline ait olup bir- SIRA SZDE
ntifa Hakk: Baflkasna ait
likte yafladklar konut zerinde kendisine katlma alacana mahsup edilmek, yet- bir eflyay kullanma ve
eflyadan yararlanma hakk
mez ise bedel eklenmek suretiyle intifa veya oturma hakk tannmasn isteyebi- veren snrl ayni hak.
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
lir; mal rejimi szleflmesiyle kabul edilen baflka dzenlemeler sakldr. Sa kalan
Oturma Hakk: Baflkasna
efl, ayn koflullar altnda ev eflyas zerinde kendisine mlkiyet hakk tannmasn ait bir evde veya evin
isteyebilir. Hakl sebeplerin varl halinde, sa kalan eflin veyaK len
T A eflin P yasal mi-
bamsz bir blmnde
K T A P
oturma hakk salayan
raslarnn istemiyle intifa veya oturma hakk yerine, efle aile konutu zerinde snrl ayni hak.
mlkiyet hakk tannabilir. Sa kalan efl, miras brakann bir meslek veya sanat ic-
TELEVZYON TELEVZYON

NTERNET NTERNET
90 Medeni Hukuk-I

ra ettii ve altsoyundan birinin ayn meslek veya sanat icra etmesi iin gerekli olan
blmlerde bu haklar kullanamaz. Mal rejiminin tasfiyesine lm dflndaki bir ne-
denle gidilmifl olmas halinde, efllerden herhangi biri aile konutu ve ev eflyas ze-
rinde ayni bir talep hakkna sahip deildir.
Tasfiye srasnda, borlu eflin malvarl veya terekesi, katlma alacan karflla-
mad takdirde, alacakl efl veya miraslar, edinilmifl mallarda hesaba katlmas
gereken karfllksz kazandrmalar bunlardan yararlanan nc kiflilerden eksik
kalan miktarla snrl olarak isteyebilir. Dava hakk, alacakl efl veya miraslarnn
haklarnn zedelendiini rendikleri tarihten bafllayarak bir yl ve her halde mal
rejiminin sona ermesinin zerinden befl yl gemekle dfler.
 7. nite - Evliliin Genel Hkmleri ve Mal Rejimleri
zet
N
A M A
Efllerin hak ve ykmllklerini sralayabilmek
1 4
Evlilik birliinin kurulmasyla birlikte efller bak-
mndan deifltirilemeyen hak ve ykmlkler or-
taya kar. Efllerin hak ve ykmllklerinin be-
lirlenmesinde eflitlik ilkesi esas alnr. Efller, bu
birliin mutluluunu salamak, ocuklarn bak-
mna, eitim ve gzetimine beraberce zen gs-
termek, birbirine sadk kalmak ve yardmc ol-
mak, ortak konutu birlikte semek, dier eflin
srlarn baflkalarna aklamamak, birliin gider-
lerine gleri orannda emek ve malvarlklar ile
katlmak ve meslek veya ifl seiminde dierinin
iznini almak ykmll altndadrlar.
N
A M A Evlilik birliinin temsilini aklayabilmek
2
Efllerden her biri, ortak yaflamn devam sre-
since ailenin srekli ihtiyalar iin evlilik birli-
ini temsil eder. Birlii temsil yetkisinin kulla-
nld hallerde, efller nc kiflilere karfl m-
teselsilen sorumlu olurlar. Buna karfllk efller-
den her biri, birlii temsil yetkisi bulunmakszn
yapt ifllemlerden kiflisel olarak sorumludur.
Efllerden biri birlii temsil yetkisini aflar veya bu
yetkiyi kullanmada yetersiz kalrsa hkim, dier
eflin istemi zerine temsil yetkisini kaldrabilir
veya snrlayabilir.
N
Efllerin dier eflle ve nc kiflilerle hukuki ilifl-
A M A
3 kiye girmesini aklayabilmek
Kural olarak her efl ister nc kiflilerle ister di-
er efl ile her tr hukuki ifllemi gereklefltirebilir.
Ancak efller arasnda gereklefltirilecek hukuki
ifllemler dolaysyla ortaya kan alacaklar bak-
mndan zamanaflm ifllemez. Buna karfllk efller
birbirlerine karfl zorla yerine getirme (cebri icra)
yoluna baflvurabilirler. Medeni Kanunda dzen-
lenen iki istisnai hal dflnda efller dier eflin rza-
sn almadan nc kiflilerle diledikleri gibi hu-
kuki ifllem yapabilirler.
91
N
A M A Evlilik birliinin korunmasn aklayabilmek
Evlilik birliinden doan ykmllklerin yeri-
ne getirilmemesi veya evlilik birliine iliflkin
nemli bir konuda uyuflmazla dfllmesi halin-
de, efller ayr ayr veya birlikte hkimin mdaha-
lesini isteyebilirler. Hkim, eflleri ykmllkleri
konusunda uyarr; onlar uzlafltrmaya alflr ve
efllerin ortak rzas ile uzman kiflilerin yardmn
isteyebilir, efllerden birinin istemi zerine ailenin
geimi iin her birinin yapaca parasal katky
belirler, flartlar gerekleflmiflse efllerden birinin
talebi zerine ortak yaflama ara verilmesine karar
verebilir, efllerden biri, birliin giderlerine katl-
ma ykmlln yerine getirmezse, onun
borlularna, demeyi tamamen veya ksmen di-
er efle yapmalarn emredebilir.
N
A M A
Efller arasndaki mal rejimlerini tanmlayabilmek
5
Efller arasndaki mali iliflkilerin dzenlenmesine
mal rejimi ad verilmektedir. Hukukumuzda
mal rejimlerinden bazs dorudan doruya ka-
nundan, bazlar ise seimlik yani taraflarn ira-
deleriyle ortaya kar. Yeni Medeni Kanunda ya-
sal mal rejimi edinilmifl mallara katlma rejimi
olarak belirlenmifltir.Yasal mal rejiminin yann-
da, Medeni Kanunumuzun efllerin seimine b-
rakt mal rejimi daha vardr. Bunlar, mal
ayrl, paylaflmal mal ayrl ve mal ortak-
l rejimleridir.
92 Medeni Hukuk-I
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi efllerin evlilik birliinden
doan ykmlerinden biri deildir?
a. Sadakat ykmll
b. Dier efle maddi yardmda bulunma ykmll
c. Sr saklama ykmll
d. Dier efle manevi yardmda bulunma ykmll
e. Aydnlatma ykmll
2. Yrrlkte bulunan Medeni Kanunumuza gre ya-
sal mal rejimi afladakilerden hangisidir?
a. Mal ayrl rejimi
b. Edinilmifl mallara katlma rejimi
c. Paylaflmal mal ayrl rejimi
d. Mal birlii rejimi
e. Mal ortakl rejimi
3. Afladakilerden hangisi Medeni Kanunda dzenle-
nen mal rejimlerinden biri deildir?
a. Mal ayrl rejimi
b. Edinilmifl mallara katlma rejimi
c. Paylaflmal mal ayrl rejimi
d. Mal birlii rejimi
e. Mal ortakl rejimi
4. Afladakilerden hangisi edinilmifl mallardan biri
deildir?
a. Efllerden her birinin alflmasnn karfll olan
edinimler
b. alflma gcnn kayb nedeniyle denen taz-
minatlar
c. Kiflisel mallarnn gelirleri
d. Edinilmifl mallarn yerine geen deerler
e. Efllerden birine miras yoluyla intikal eden mal-
varl
5. Afladakilerden hangisi efllerin kiflisel mallarndan
biri deildir?
a. Efllerden birinin yalnz kiflisel kullanmna yara-
yan eflya
b. Mal rejiminin bafllangcnda efllerden birine ait
bulunan eflya
c. Manevi tazminat alacaklar
d. Kiflisel mallarn yerine geen deerler
e. Maddi tazminat alacaklar
6. Efllerden birinin evlilik birliinin temsili yetkisine
dayanarak yapt ifllemlerden dolay sorumluluu afla-
dakilerden hangisinde doru olarak ifade edilmifltir?
a. Sadece borlandrc ifllemi yapan efl sorumludur.
b. Efller mteselsilen sorumludur.
c. Bor altna giren asli sorumlu dieri kefil gibi
sorumludur
d. Sadece koca sorumludur
e. Her biri kendi malvarlna iliflkin ifllemlerden
sorumludur
7. Afladaki boflanma sebeplerinden hangisine daya-
nlarak alan boflanma davas kusurlu eflin katlma ala-
cann azalmas sonucunu dourur?
a. Zina
b. Terk
c. fiiddetli geimsizlik
d. Haysiyetsiz yaflam srdrme
e. Kt ynetim
8. Mal rejimi szleflmesine iliflkin afladaki ifadelerden
hangisi yanlfltr?
a. Evlenmeden nce yaplabilecei gibi evlenme-
den sonra da yaplabilir.
b. Noterde dzenleme veya onaylama fleklinde
yaplr.
c. Taraflar evlenme baflvurusu srasnda hangi mal
rejimini setiklerini yazl olarak bildirebilirler.
d. Mal rejimi szleflmesi, ancak ayrt etme gcne
sahip olanlar tarafndan yaplabilir.
e. Kanuni veya iradi temsilci vastasyla yaplabilir.
9. Edinilmifl mallara katlma rejiminde efllerden birinin
aile konutu ve ev eflyas zerinde ayni bir talep hakkna
sahip olabilmesi iin evliliin ne flekilde sona ermesi
gerekir?
a. Evliliin iptali
b. Boflanma
c. lm
d. Evliliin feshi
e. Evliliin butlan
10. Afladakilerden hangisi edinilmifl mallara katlma
rejiminde efllerden birinin denklefltirme isteyebilecei
durumlardan biridir?
a. Bir eflin kiflisel mallara iliflkin borlar edinilmifl
mallardan demesi
b. Eflin kiflisel mallarnn borlarn demeye
yetmemesi
c. Efllerden birinin iflas etmesi
d. Efllerden birinin bor demeden aciz hale dflmesi
e. Edinilmifl mallarn efllerin ortak borlarn de-
meye yetmemesi
 7. nite - Evliliin Genel Hkmleri ve Mal Rejimleri
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. e Yantnz yanlfl ise Efllerin Hak ve Ykml-
lkleri/Genel Olarak blmn yeniden gz-
den geiriniz.
2. b Yantnz yanlfl ise Efller Arasndaki Mal Reji-
mi/Genel Olarak blmn yeniden gzden
geiriniz.
3. d Yantnz yanlfl ise Efller Arasndaki Mal Reji-
mi/Genel Olarak blmn yeniden gzden
geiriniz.
4.e Yantnz yanlfl ise Edinilmifl Mallara Katlma
Rejimi/Genel Olarak blmn yeniden gz-
den geiriniz.
5. e Yantnz yanlfl ise Edinilmifl Mallara Katlma
Rejimi/Genel Olarak blmn yeniden gz-
den geiriniz.
6. b Yantnz yanlfl ise Evlilik Birliinin Temsili
blmn yeniden gzden geiriniz.
7. a Yantnz yanlfl ise Mal Rejiminin Tasfiyesi b-
lmn yeniden gzden geiriniz.
8. e Yantnz yanlfl ise Efller Arasndaki Mal Reji-
mi/Genel Olarak blmn yeniden gzden
geiriniz.
9. c Yantnz yanlfl ise Mal Rejiminin Tasfiyesi b-
lmn yeniden gzden geiriniz.
10. a Yantnz yanlfl ise Mal Rejiminin Tasfiyesi b-
lmn yeniden gzden geiriniz.
93
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Mal rejimi szleflmesi, evlenmeden nce yaplabilecei
gibi evlenmeden sonra da yaplabilir. Taraflar evlenme
baflvurusu srasnda hangi mal rejimini setiklerini yaz-
l olarak evlendirme memuruna bildirebilirler. Bylelik-
le yasal mal rejiminden baflka bir mal rejimine tabi ola-
bilirler.
Sra Sizde 2
Medeni Kanunun 220. maddesine gre eflin sonradan
miras yoluyla ya da herhangi bir flekilde karfllksz ka-
zanma yoluyla elde ettii malvarl deerleri, onun ki-
flisel mal kabul edilir. Dier bir deyiflle edinilmifl mal
saylmaz.
Sra Sizde 3
Artk deerin paylaflmnda eflitlik ilkesine getirilmifl bir
istisna bulunmaktadr. Zina veya hayata kast nedeniyle
boflanma halinde hkim, kusurlu eflin artk deerdeki
pay orannn hakkaniyete uygun olarak azaltlmasna
veya kaldrlmasna karar verebilir.
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Akntrk, T., Karaman, D. (2011). Trk Medeni Hukuku
Aile Hukuku C.2. stanbul: Beta.
Dural, M., z, T., Gmfl, A., (2011). Trk zel
Hukuku C. 3. Aile Hukuku. stanbul: Filiz.
ztan, B., (2004). Aile Hukuku. Ankara: Turhan.
Helvac, S., Erlle, F, (2007). Medeni Hukuk. stanbul:
Arkan.
8
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Evlilik birliinin efllerden birinin lm, gaiplii veya cinsiyet deifltirmesi ile

N
sona ermesini aklayabilecek

N
Evlenmenin yokluunu aklayabilecek,

N
Evlilik birliinin evlenmenin geersizlii ile sona ermesini aklayabilecek,

N
Boflanmay tanmlayabilecek,

N
Soyba kavram ve soybann kurulmasn tanmlayabilecek,

N
Tanmay aklayabilecek,

N
Babalk davasn aklayabilecek,

N
Evlat edinmeyi tanmlayabilecek,

N
Velayeti tanmlayabilecek,
Vesayeti tanmlayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Mutlak Butlan Evlat Edinme
Nisbi Butlan Tanma
Gaiplik Soyba
Yokluk Velayet
Mal Rejimi Vesayet

indekiler
EVLLK BRLNN EfiLERDEN
BRNN LM, GAPL VEYA
CNSYET DEfiTRMES LE SONA
ERMES
EVLENMENN YOKLUU
EVLLK BRLNN EVLENMENN
Evlilik Birliinin Sona GEERSZL LE SONA ERMES
Ermesi, Boflanma ve BOfiANMA
Medeni Hukuk-I Sonular, Soyba,
Evlat Edinme, Velayet SOYBAI KAVRAMI VE
SOYBAININ KURULMASI
ve Vesayet
TANIMA
BABALIK DAVASI
EVLAT EDNME
VELAYET
VESAYET
 Evlilik Birliinin Sona
Ermesi, Boflanma ve
Sonular, Soyba, Evlat
Edinme, Velayet ve Vesayet

EVLLK BRLNN EfiLERDEN BRNN LM,

GAPL VEYA CNSYET DEfiTRMES LE SONA
ERMES

Efllerden Birinin lm
Evlilik birliinin en doal sona erme yolu efllerden birinin lmdr. Gerekten de
efllerden birinin lmesiyle herhangi bir iflleme gerek kalmakszn evlilik kendiliin-
den sona erer. Sa kalan efl evli olmaktan karak dul statsne geer. Ayn za-
manda sa kalan efl len eflin mirass olur. Efllerden biri hakknda mahkemeden
veya mahallin en byk mlki amirinden alnmfl lm karinesi varsa yine evlilik
birlii kendiliinden sona erer.

Efllerden Birinin Gaiplii

lm tehlikesi iinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber al-
namayan (befl yl) bir kimsenin lm hakknda kuvvetli olaslk varsa, haklar bu
lme bal olanlarn baflvurusu zerine mahkeme bu kiflinin gaipliine karar ve-
rebilir (MK. m. 32).
Efllerden birisinin gaipliine karar verilmesiyle evlilik kendiliinden ortadan
kalkmaz. Gaipliine karar verilen kiflinin efli ya gaiplik baflvurusu ile birlikte ya da
gaiplik kararndan sonra evliliin feshi davas amaldr. Efl, mahkemece evliliin
feshine karar verilmedike yeniden evlenemez (MK.m.131).

Efllerden Birinin Cinsiyet Deifltirmesi

Medeni Kanunumuzun 40. maddesine gre evli olan kifliler esasen cinsiyet deifl-
tiremezler. Buna ramen cinsiyet deifltirilecek olursa evliliin kendiliinden sona
ermifl olduunu kabul etmek gerekir.

Efllerden birinin gaipliine karar verilmesi halinde evlenme kendiliinden sona erer mi?
SIRA SZDE SIRA SZDE
1
EVLENMENN YOKLUU
D fi N E L M D fi N E L M
Baz hallerin gerekleflmesi durumunda evlilik yoktur, yani evlilik yokluk yaptr- Yokluk: Bir hukuki ifllemin
mna tabidir. Yokluk bir geersizlik tr deildir. Zira geersizlikten sz edebilmek meydana gelebilmesi iin
gerekli kurucu unsurlardan
iin bir evlenme akdinin yaplmfl olmas gerekir. Oysa evlilik bakmndan
S O R U aranan S O eksik
bir veya bir kann R U
kurucu unsurlardan bir veya birkann olmamas halinde, yokluk karflmza kar. olmas.

DKKAT DKKAT

SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ AMALARIMIZ
96
Butlan (Kesin
Hkmszlk): Hukuksal
ifllemin kanunun ngrd evlilik batl bir evlenmedir, dier bir ifade ile butlan yaptrmna tabi tutulmufltur.
geerlilik elerinin Medeni Kanunumuz evlilik bakmndan mutlak butlan ile nisbi butlan hallerini
kanunun ngrd nitelikte
olmamas haline balanan
sonutur.
Medeni Kanunumuzda evlilik
bakmndan mutlak butlan
ile nisbi butlan halleri ayr
ayr dzenlenmifltir.
Evliliin mutlak butlanna
yol aan sebepler flunlardr:
a) Mevcut evlilik b) Ayrtm
gcnn kesin kayb c) Akl gcnn sonradan kazanlmas veya akl hastalnn iyileflmifl olmas durumlarnda
hastal d) Yasak derecede mutlak butlan davasn yalnz ayrt etme gcn sonradan kazanan veya akl hastal-
hsmlk
Medeni Hukuk-I
Bu durumda ortada bir evlilik olmadndan, bu fiili durumu ortadan kaldrmak
iin bir dava da amaya gerek yoktur. Bu haller flunlardr:
a. Evliliin ayn cinsten iki kifli arasnda yaplmfl olmas,
b. Evlenmenin resmi memur nnde yaplmamfl olmas,
c. Niflanllardan (taraflardan) birinin evlenme ynndeki olumlu iradesini
aklamamfl olmas.
EVLLK BRLNN EVLENMENN GEERSZL LE
SONA ERMES
Yokluktan farkl olarak, geersiz bir evlilik esasen meydana gelmifltir. Ancak bu
ayr ayr dzenlemifltir. Bu dzenleme yaplrken evlenmede aranan fakat gerek-
leflmeyen flartn nemi dikkate alnmfltr.
Mutlak Butlan Sebepleri
Mutlak butlan sebepleri Medeni Kanunumuzun 145. maddesinde snrl olarak sa-
ylmfltr. Anlan hkme gre afladaki hallerde evlenme mutlak butlanla batldr:
a) Efllerden birinin evlenme srasnda evli bulunmas (mevcut evlilik): Efllerden
herhangi biri evlenme yapld esnada zaten evli ise, yaplan ikinci evlen-
me mutlak butlanla sakattr. Ancak bu evliliin butlanna karar verilemeden
nce hangi nedenle olursa olsun ilk evlilik ortadan kalkar ve ikinci evlilii
yapan dier efl de iyiniyetli olursa, artk yaplan ikinci evlilik geerli bir ev-
lilik haline dnflecektir.
b) Efllerden birinin evlenme srasnda srekli bir sebeple ayrt etme gcnden
yoksun bulunmas: Efllerden birinin evlenme akdi esnasnda ayrt etme g-
cnden yoksun olmas ve bu durumun devaml bir nitelik arz etmesi halin-
de MK. m. 145/4 gereince yaplan evlilik mutlak butlanla sakat olacaktr.
c) Efllerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akl hastalnn bulun-
mas: Her tr akl hastal mutlak butlan sebebi olarak kabul edilmemifltir.
Hastaln evlenmeye engel olacak derecede ar olmas ve gelecek nesille-
ri de tehdit edici nitelik taflmas gerekir. Bu durumda yaplan evlilik mutlak
butlanla sakattr.
d) Efller arasnda evlenmeye engel olacak derecede hsmln bulunmas: Ev-
lenme engelleri arasnda akland zere, efller arasnda evlenme engeli
teflkil eden hsmln bulunmas o evlilii mutlak butlanla sakat klar.
Yukarda saylan drt durumdan birinin olmas halinde, mutlak butlan davas alr.
Mutlak butlan ile geersizlik kamu dzenini ilgilendiren bir durum olduu iin,
Cumhuriyet savcs tarafndan resen alabilecei gibi, bu dava, ilgisi olan herkes
tarafndan da alabilir (MK. m. 146). Mutlak butlan davas her zaman alabilir, da-
vann almas bir sre ile snrl deildir. Dava sonunda hakim karar ile evlilik so-
na erer.
Sona ermifl bir evliliin mutlak butlan Cumhuriyet savcs tarafndan resen dava
edilemez; fakat her ilgili, mutlak butlann karar altna alnmasn isteyebilir. Ayrt etme
iyileflen efl aabilir. Evliyken yeniden evlenen bir kimsenin nceki evlilii mutlak
butlan karar verilmeden nce sona ermiflse ve ikinci evlenmede yukarda belirtildii
gibi, dier efl iyiniyetli ise, bu evlenmenin butlanna karar verilemez (MK. m. 147).
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 97

Nisbi Butlan Sebepleri

Nisbi butlan sebeplerinin bulunmas halinde de evlilik iptal davas amak suretiy-
le ortadan kaldrlabilir. Ancak, mutlak butlandan farkl olarak nisbi butlan her il-
gili deil, ancak efller veya sadece bir durumda da yasal temsilci ileri srebilir. Bu-
nun temel sebebi nisbi butlan hallerinin, mutlak butlan hallerinden farkl olarak,
kamu dzenini, ilgilendiren haller olmamasdr. Medeni Kanunumuz nisbi butlan
hallerini 148-151. maddeleri arasnda snrl olarak saymfltr.
Medeni Kanunumuzun 148-150. maddesine gre afladaki durumlarda efllerden
biri nisbi butlana dayanarak evlenmenin sona erdirilmesini hkimden isteyebilir:
a) Evlenme srasnda geici bir sebeple ayrt etme gcnden yoksun olan efl, ev-
lenmenin iptalini dava edebilir (MK.m.148).
b) Efllerden birinin herhangi bir sebeple iradesi bozulmuflsa (rade bozukluu
yanlma, aldatmaya veya korkutmaya dayanabilir, afladaki durumlar rnek
olarak verilmifltir). radesi bozulan efl evlenmenin iptalini dava edebilir.
Evlenmeyi hi istemedii veya evlendii kifliyle evlenmeyi dflnmedii
halde yanlarak bu evlenmeye raz olmuflsa,
Efli ile evlenmeyi hi istemezken, yanlarak evlendirme memuru nnde
olumlu beyanda bulunmuflsa,
Eflinde bulunmamas onunla birlikte yaflamay kendisi iin ekilmez bir
duruma sokacak derecede nemli bir nitelikte yanlarak evlenmiflse,
Eflinin namus ve onuru hakknda dorudan doruya onun tarafndan ve-
ya onun bilgisi altnda bir baflkas tarafndan aldatlarak evlenmeye raz
olmuflsa,
Davacnn veya altsoyunun sal iin ar tehlike oluflturan bir hastalk
kendisinden gizlenmiflse,
Kendisinin veya yaknlarndan birinin hayat, sal veya namus ve onu-
runa ynelik pek yakn ve ar bir tehlike ile korkutularak evlenmeye ra-
z edilmifl efl, evlenmenin iptalini dava edebilir.
ptal davas ama hakk, mutlak butlann ileri srlmesinden farkl olarak sre
ile snrlandrlmfltr. Dava ama hakk, iptal sebebinin renildii veya korkunun
etkisinin ortadan kalkt tarihten bafllayarak alt ay ve her halde evlenmenin ze-
rinden befl yl gemekle dfler. Bu sreler hak dflrc sre niteliindedir.
c) Son nisbi butlan sebebi de yasal temsilcinin izninin bulunmamasdr. MK. m.
153 gereince, kk veya kstl, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenirse,
izni alnmayan yasal temsilci evlenmenin iptalini dava edebilir. Bu suretle ev-
lenen kimse sonradan onsekiz yafln doldurmak suretiyle ergin olur, kstl ol-
maktan kar veya kar gebe kalrsa evlenmenin iptaline karar verilemez.

Butlan Kararnn Hukuki Sonular

Batl bir evlilik ancak hkimin kararyla sona erer. Gerek mutlak butlan gerek nis-
bi butlan hallerinde evlenme, hkimin kararna kadar geerli bir evliliin btn so-
nularn dourur.
Mahkemece butlanna karar verilen bir evlilikten doan ocuklar, ana ve baba
iyiniyetli olmasalar bile evlilik iinde domufl saylrlar. ocuklar ile ana ve baba
arasndaki iliflkilere boflanmaya iliflkin hkmler uygulanr.
Evlenmenin butlanna karar verilirse, evlenirken iyiniyetli bulunan efl bu evlen-
me ile kazanmfl olduu kiflisel durumunu korur. Evliliin butlan sonucunda, efl-
ler arasndaki mal rejiminin tasfiyesi, tazminat, nafaka ve soyad hakknda boflan-
maya iliflkin hkmler uygulanr.
98
Boflanma: Evlilik birliinin,
efller hayattayken ve butlan
sebeplerinden herhangi biri
olmakszn hkim karar ile kukuna zg bir szleflmedir ve taraflarn serbest iradeleriyle kurulur. Her szlefl-
sona erdirilmesi.
Medeni Hukuk-I
Evlenmenin butlann dava etme hakk miraslara gemez. Ancak, miraslar
almfl olan davay srdrebilirler. Dava sonucunda evlenme srasnda iyiniyetli
olmad anlafllan sa kalan efl, yasal miras olamayaca gibi, daha nce yapl-
mfl olan lme bal tasarruflarla kendisine salanan haklar da kaybeder.
Evlenmenin butlan davasnda, yetki ve yarglama usul bakmndan boflanma-
ya iliflkin hkmler uygulanr (MK. m. 160). Bu davalarda yetkili mahkeme efller-
den birinin yerleflim yeri veya davadan nce son alt aydan beri birlikte oturduk-
lar yer mahkemesidir.
BOfiANMA
Genel Olarak
Evlilik birliinin, efller hayattayken ve butlan sebeplerinden herhangi biri olmaks-
zn hkim karar ile sona erdirilmesine boflanma denilmektedir. Evlenme, aile hu-
mede olduu gibi evlilik de yine taraflarn serbest iradeleriyle ortadan kaldrlabi-
lir. Ancak evlenmenin ortadan kaldrlmas hukukumuzda tamamen efllerin serbest
iradesine braklmayarak snrlandrlmfltr. Boflanma sadece Medeni Kanunumuz-
da ngrlen durumlarda ve koflullarla mmkndr. Medeni Kanunumuz 161 vd.
maddelerinde ayrntl olarak boflanma dzenlenmifltir.
Boflanma Sebepleri
Medeni Kanunumuz 161-166. maddeleri arasnda boflanma sebeplerini snrl olarak
saymfltr. Bu saylan sebeplerin dflndaki bir sebeple boflanmaya hkmedilemez.
Saylan bu sebeplerin bir ksm zel sebepler, bir ksm ise genel sebepler dir.
Boflanmann zel Sebepleri
Zina
Zina evli bir erkein baflka bir kadnla ve evli bir kadnn baflka bir erkekle kusurlu
olarak cinsel iliflkide bulunmasdr. Efllerden biri zina ederse, dier efl boflanma da-
vas aabilir. Dava ama hakk olan eflin boflanma sebebini renmesinden bafllaya-
rak alt ay ve her halde zina eyleminin zerinden befl yl gemekle bu hakk dfler.
Efl, zina yapan eflini affederse, affettikten sonra artk dava hakk yoktur (MK. m. 161).
Hayata Kast, Pek Kt veya Onur Krc Davranfl
Efllerden her biri dieri tarafndan hayatna kastedilmesi veya kendisine pek kt
davranlmas ya da ar derecede onur krc bir davranflta bulunulmas sebebiyle
boflanma davas aabilir. Bir eflin dierini ldrme niyetini baz fiillerle ortaya koy-
mas durumunda hayat kast sz konusudur. Bir eflin dierini dvmesi, baflkalar-
nn yannda aflalamas, srekli kt davranarak hakaret etmesi halinde ise pek
kt veya onur krc davranfltan bahsedilebilir. Bu durumda davaya hakk olan
eflin boflanma sebebini renmesinden bafllayarak alt ay ve her halde bu sebebin
doumunun zerinden befl yl gemekle dava hakk dfler. Affeden tarafn yine
dava hakk yoktur (MK. m. 162).
Su flleme ve Haysiyetsiz Hayat Srme
Efllerden biri kk dflrc, dier bir ifade ile yz kzartc bir su ifller veya hay-
siyetsiz bir hayat srer ve eflin srdrd haysiyetsiz hayat sebebiyle dier eflin
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 99

onunla birlikte yaflamas beklenemez hale gelirse, yani efl iin artk birlikte yafla- Boflanmann zel Sebepleri:
a) Zina b) Hayata Kast, Pek
mak ekilmez olursa, bu efl her zaman boflanma davas aabilir (MK. m. 163). Kt veya Onur Krc
Davranfl c) Su flleme ve
Haysiyetsiz Hayat Srme d)
Terk Terk e) Akl Hastal.
Efllerden biri, evlilik birliinden doan ykmllklerini yerine getirmemek ama-
cyla dier efli terk ettii veya hakl bir sebep olmadan ortak konuta dnmedii
takdirde ayrlk, en az alt ay srmfl ve bu durum devam etmekte ve istem zeri-
ne hkim tarafndan yaplan ihtar sonusuz kalmfl ise; terk edilen efl, boflanma da-
vas aabilir. Dier efli ortak konutu terk etmeye zorlayan veya hakl bir sebep ol-
makszn ortak konuta dnmesini engelleyen efl de dier efli terk etmifl saylr.
Davaya hakk olan eflin istemi zerine hkim, esas incelemeden yapaca ih-
tarda terk eden efle iki ay iinde ortak konuta dnmesi gerektii ve dnmemesi ha-
linde doacak sonular hakknda uyarda bulunur. Bu ihtar gerektiinde ilan yo-
luyla yaplr. Terk edilen eflin boflanma davas amak iin terkin zerinden en az
drt ay getikten sonra ihtar isteminde bulunmas gerekir. Hkimin efle ynelik ya-
paca ihtardan sonra iki ay gemedike dava alamaz (MK. m. 164).

Akl Hastal
Efllerden biri evlendikten sonra akl hastas olup da bu yzden ortak hayat dier
efl iin ekilmez hale gelirse, hastaln gemesine olanak bulunmad resmi sa-
lk kurulu raporuyla tespit edilmek kofluluyla bu efl boflanma davas aabilir (MK.
m. 165). Akl hastal sebebiyle boflanma davas aabilmek iin bu hastaln di-
er efl iin ortak hayat ekilmez hale getirmifl olmas zorunludur.

Boflanmann Genel Sebepleri

Medeni Kanun zel boflanma sebeplerinin yannda, 166. maddesinde genel boflan-
ma sebeplerine yer vermeyi uygun grmfl ve genel boflanma sebebi olarak
farkl hali dzenlemifl, dier bir ifade ile kanun koyucu genel boflanma sebepleri-
ni grup altnda toplamfltr.

Evlilik Birliinin Temelden Sarslmas

Evlilik birlii, ortak hayat srdrmeleri efllerin kendilerinden beklenmeyecek de-
recede temelinden sarslmfl olursa, efllerden her biri boflanma davas aabilir. Ev-
lilik birliinin temelden sarslmas gerekesine dayanarak boflanma davas aacak
olan eflin dier eflten daha az kusurlu olmas kural olarak aranr. Buna ramen da-
vacnn kusuru daha ar ise ve dava aacak olursa, davalnn alan davaya itiraz
hakk vardr. Bununla beraber bu itiraz, hakkn ktye kullanlmas niteliinde ise
ve evlilik birliinin devamnda daval ve ocuklar bakmndan korunmaya deer
bir yarar kalmamflsa hkim boflanmaya karar verebilir (MK. m. 166/I ve II). Evlilik
birliinin temelden sarslmas nedeniyle boflanma kararnn verilebilmesi iin efller
bakmndan ortak hayatn ekilmez hale gelmifl olmas gerekir. Bu hususta takdir
yetkisi hkime braklmfltr.

Efllerin Boflanma Konusunda Anlaflmas (Anlaflmal Boflanma)

Hukukumuzda belli koflullarn varl halinde efllerin anlaflmas ile boflanabilmele-
rine olanak tannmaktadr. Ancak anlaflmal boflanmadan kast, mahkemeye git-
meksizin ve hkim karar olmakszn boflanma anlamna gelmemektedir. Bu bo-
flanma trnde de yine karar veren hkimdir, ancak hkimin takdir yetkisi son de-
rece snrlanmfltr. Ayrca efllerin genel ya da zel bir boflanma sebebinin varln
100 Medeni Hukuk-I

Boflanmann Genel kantlamalarna gerek yoktur. Anlaflarak boflanmaya karar verdiklerinden evlilik
Sebepleri: a) Evlilik
Birliinin Temelden birlii efller bakmndan karine olarak temelden sarslmfl saylr.
Sarslmas b) Efllerin Gerekten de evlilik en az bir yl srmfl ise, efllerin birlikte baflvurmas ya da
Boflanma Konusunda
Anlaflmas (Anlaflmal
bir eflin dierinin davasn kabul etmesi halinde, evlilik birlii temelinden sarslmfl
Boflanma) c) Ortak hayatn kabul edilecektir. Efllerin boflanmann tm sonular zerinde anlaflmfl olmalar ve
yeniden kurulamamas (Fiili bu anlaflmay yazya dkmeleri gerekir. Uygulamada bu protokol olarak adland-
Ayrlk).
rlmaktadr. Bu halde boflanma karar verilebilmesi iin, hkimin taraflar bizzat
dinleyerek iradelerinin serbeste aklandna kanaat getirmesi ve boflanmann
mali sonular ile ocuklarn durumu hususunda taraflarca kabul edilen dzenle-
meyi uygun bulmas flarttr. Hkim, taraflarn ve ocuklarn karlarn gz nnde
tutarak bu anlaflmada gerekli grd deifliklikleri yapabilir. Bu deiflikliklerin ta-
raflarca da kabul halinde boflanmaya hkmolunur. Bu halde taraflarn ikrarlarnn
hkimi balamayaca hkm uygulanmaz (MK. m. 166/III).

Ortak hayatn yeniden kurulamamas (Fiili Ayrlk)

Boflanma sebeplerinden herhangi biriyle almfl bulunan davann reddine karar
verilmesi ve bu kararn kesinlefltii tarihten bafllayarak yl gemesi halinde, her
ne sebeple olursa olsun efller arasnda ortak hayat yeniden kurulamamflsa evlilik
birlii temelden sarslmfl saylr ve efllerden birinin istemi zerine, yani alacak
dava sonucunda hkim tarafndan boflanmaya karar verilir (MK. m. 166/IV).

Boflanma Davas ve Boflanmann Sonular

Genel Olarak
Boflanma davas amaya hakk olan efl, dilerse boflanma, dilerse ayrlk isteyebilir
(MK. m. 167). Boflanma veya ayrlk davalarnda yetkili mahkeme, efllerden birinin
yerleflim yeri veya efllerin davadan nce son alt aydan beri birlikte oturduklar yer
mahkemesidir (MK. m. 168). Grevli mahkeme ise aile mahkemesidir. Bu mahke-
melerin zellii uzmanlk mahkemesi niteliini taflmalardr.
Boflanma davas amak flahsa sk skya bal olan haklardan biridir. Bu ne-
denle snrl ehliyetsizler bu davay kural olarak yasal temsilcilerinin izni olmadan
aabilirler.
Boflanma veya ayrlk davas alnca hkim, davann devam sresince gerekli
olan, zellikle efllerin ve varsa ocuklarn barnmasna, geimine, efllerin mallarnn
ynetimine ve ocuklarn bakm ve korunmasna iliflkin geici nlemleri resen alr.
Boflanma sebebi ispatlanmfl olursa, hkim boflanmaya veya evlilik birliinin
devam edebileceine kanaat getirdii takdirde ayrla karar verir. Dava yalnz ay-
rla iliflkinse, boflanmaya karar verilemez, sadece ayrlk karar verilebilir. Dava
boflanmaya iliflkinse, ortak hayatn yeniden kurulmas olasl bulunmad takdir-
de boflanmaya, aksi halde ayrla karar verilebilir.
Ayrla bir yldan yla kadar bir sre iin karar verilebilir. Bu sre ayrlk ka-
rarnn kesinleflmesiyle ifllemeye bafllar. Sre bitince ayrlk durumu kendiliinden
sona erer. Ortak hayat yeniden kurulmamflsa, efllerden her biri boflanma davas
aabilir. Boflanmann sonular dzenlenirken ilk davada ispatlanmfl olan olaylar
ve ayrlk sresinde ortaya kan durumlar gz nnde tutulur.
Hkimin boflanma karar vermesi ile birlikte, artk efller arasnda kurulmufl bu-
lunan evlilik birlii hukuken ortadan kalkar ve bu durum da eflitli hukuki sonu-
lar dourur. Bu sonularn bir ksm kendiliinden doarken, bir ksmnn doma-
s iin bunun talep edilmifl olmas gerekir.
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 101

Boflanma Sonrasnda Kadnn Kiflisel Durumu

Boflanma halinde kadn, evlenme ile kazand kiflisel durumunu korur; ancak, ev-
lenmeden nceki soyadn yeniden alr. Eer kadn evlenmeden nce dul idiyse
hkimden bekrlk soyadn taflmasna izin verilmesini isteyebilir. Kadnn, boflan-
d kocasnn soyadn kullanmakta menfaati bulunduu ve bunun kocaya bir za-
rar vermeyecei ispatlanrsa, istemi zerine hkim, kocasnn soyadn taflmasna
izin verir. Koca, koflullarn deiflmesi halinde bu iznin kaldrlmasn isteyebilir.
Boflanma kural olarak kadnn vatandafllna etki etmez.
Boflanmadan sonra kadn iin yukarda da akland gibi 300 gnlk bir ev-
lenme yasa ngrlmfltr.

Boflanmada Tazminat ve Nafaka

Boflanmann kendiliinden olmayp, ancak ilgilinin talebi ile ortaya kan sonula- rat: Gelir. Gelirin dzenli ya
da dzenli olmayan
rndan biri nafaka ve baz durumlarda tazminattr. Mevcut veya beklenen menfaat- aralklarla denmesi.
leri boflanma yznden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu ta-
raftan uygun bir maddi tazminat isteyebilir. Maddi tazminat talebi MK. m. 174 hk-
mne dayanmaktadr. Maddi tazminatn kapsam doktrinde tartflmal olmakla bir-
likte, daha ok menfi zararn bu kapsamda istenebilecei fikri savunulmaktadr.
Hkim belirleyecei maddi tazminat miktarnn toptan deil, irat fleklinde de den-
mesine karar verebilir.
Boflanmaya sebep olan olaylar yznden kiflilik hakk ar surette saldrya u-
rayan taraf, kusurlu olan dier taraftan ayrca manevi tazminat olarak uygun mik-
tarda bir para denmesini isteyebilir. Hkim manevi tazminat miktarna karar ve-
recektir, ancak hibir durumda talep edilenden fazlasna karar veremez. Manevi
tazminatn irat fleklinde denmesi mmkn deildir.
Boflanma yznden yoksullua dflecek taraf, kusuru daha ar olmamak ko-
fluluyla geimi iin dier taraftan mali gc orannda sresiz olarak nafaka isteye-
bilir. Nafaka ykmlsnn nafaka deme borcunun domas iin kusuru aran-
maz. Aksi kararlafltrlmad srece yoksulluk nafakas kural olarak irat fleklinde
denecektir.
rat biiminde denmesine karar verilen maddi tazminat veya nafaka, alacakl
tarafn yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin lm halinde kendiliinden
kalkar; alacakl tarafn evlenme olmakszn fiilen evliymifl gibi yaflamas, yoksullu-
unun ortadan kalkmas ya da haysiyetsiz hayat srmesi halinde mahkeme kara-
ryla kaldrlr. Taraflarn mali durumlarnn deiflmesi veya hakkaniyetin gerektir-
dii hallerde belirlenmifl olan iradn artrlmas veya azaltlmasna hkim tarafndan
karar verilebilir. Hkim, istem halinde, irat biiminde denmesine karar verilen
maddi tazminat veya yoksulluk nafakasnn gelecek yllarda taraflarn sosyal ve
ekonomik durumlarna gre ne miktarda deneceini karara balayabilir.
Boflanmadan sonra alacak nafaka davalarnda, nafaka alacaklsnn yerleflim Evliliin boflanma sebebiyle
sona ermesinden doan
yeri mahkemesi yetkilidir (MK. m. 177). Evliliin boflanma sebebiyle sona ermesin- dava haklar, boflanma
den doan dava haklar, boflanma hkmnn kesinleflmesinin zerinden bir yl hkmnn kesinleflmesinin
zerinden bir yl gemekle
gemekle zamanaflmna urar. zamanaflmna urar.

Mal Rejiminin Tasfiyesi

Mal rejiminin tasfiyesinde efller arasnda mevcut rejime iliflkin hkmler uygulanr
(MK. m. 179). Ayrla karar verilirse mahkeme, ayrln sresine ve efllerin du-
rumlarna gre aralarnda szleflmeyle kabul edilmifl olan mal rejiminin kaldrlma-
sna da karar verebilir (MK. m. 180).
102 Medeni Hukuk-I

Miras Haklar
Boflanan efller, boflanmann kesinleflmesiyle birlikte birbirlerinin yasal mirass
olamazlar ve boflanmadan nce yaplmfl olan lme bal tasarruflarla kendileri-
ne salanan haklar, aksi tasarruftan anlafllmadka, kaybederler. Boflanma davas
devam ederken, MK. m. 181 hkm gereince, len davacnn miraslarndan bi-
risinin davaya devam etmesi ve davalnn kusurunun ispatlanmas halinde de du-
rum ayndr. Ancak bu hkmde geen davac szc Anayasa Mahkemesi ta-
rafndan iptal edilmifltir.

SIRA SZDE Derya 01.03.2000 ylnda efli Ahmete boflanma davas amfl dava devam ederken
SIRA SZDE
2 01.05.2000 tarihinde geirdii trafik kazas sonucu Derya lmfltr. Deryann lm ze-
rine Ahmet Deryaya miras olabilecek midir?
D fi N E L M D fi N E L M

ocuklar Bakmndan Ana ve Babann Haklar

S O R U Mahkeme boflanma
S O R U veya ayrla karar verirken, olanak bulunduka ana ve baba-
y dinledikten ve ocuk vesayet altnda ise vasinin ve vesayet makamnn dfln-
DKKAT cesini aldktan
D Ksonra,
KAT ana ve babann haklarn ve ocuk ile olan kiflisel iliflkilerini
dzenler. Bu husus hkimin kendiliinden dzenlemesi gereken hususlar arasn-
da yer almaktadr. Hkim uygun grd takdirde velayet hakkn ana-babadan

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
alp ocua vasi atama yolunu da tercih edebilir.
Velayetin kullanlmas kendisine verilmeyen eflin ocuk ile kiflisel iliflkisinin d-
AMALARIMIZ zenlenmesinde, ocuun zellikle salk, eitim ve ahlak bakmndan yararlar, di-
AMALARIMIZ
er bir ifade ile ocuun karlar hkimce dikkate alnr. Sz konusu efl, ocuun
bakm ve eitim giderlerine gc orannda katlmak zorundadr. Bu nafakaya iflti-
K T A P rak nafakasK ad
T verilir.
A P Hkim, istem halinde irat biiminde denmesine karar ve-
rilen bu giderlerin gelecek yllarda taraflarn sosyal ve ekonomik durumlarna g-
re ne miktarda deneceini de karara balayabilir.
TELEVZYON TELEVZYON

SOYBAI KAVRAMI VE SOYBAININ KURULMASI

NTERNET Soyba N(Nesep)

TERNET Kavram
Soyba, birbirlerinin soyundan gelen iki kifli arasndaki ba ifade eden bir terim-
dir. Kapsam bakmndan deerlendirildiinde soyba dar anlamda soyba ve
genifl anlamda soyba olmak zere ikiye ayrlabilir. Genifl anlamda soyba, bir
kimse ile onun atalar arasndaki, yani birbirlerine kan ba ile bal olanlar arasn-
daki, biyolojik ve doal balanty ifade eder. Dar anlamda soyba ise, sadece o-
cuklar ile ana ve babalar arasndaki balant anlamna gelir. Medeni Kanunumu-
zun dzenlemifl olduu soyba da esasen dar anlamdaki soybadr.
Kuruluflu asndan incelendiinde soyba, kanundan dolay, hakim karar ile
veya hukuki bir ifllemle kurulabilir. Meydana gelifl biimine gre ise soyba, do-
al soyba ve yapay soyba olarak ikiye ayrlabilir. Doal soyba, ocukla
ana ve babas arasnda doumla meydana gelen soyban ifade eder. Yapay soy-
ba ise, ocuk ile ana veya baba arasnda yahut ana-baba durumunda olan kim-
seler arasnda bir hukuki ifllem sonucunda dolayl olarak kurulan soybadr. Evlat
edinme sonucunda evlatlk ile evlat edinen arasnda oluflan soyba, bu anlamda
yapay soybadr.
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 103

Soybann Kurulmas
ocuk ile ana arasnda soyba, kan bana dayanr ve doumla kurulur. ocuk ile
baba arasnda soyba, ana ile evlilik, tanma veya hkim hkmyle kurulur. Soy-
ba doal yollarn haricinde, ayrca evlat edinme yoluyla da kurulabilir.
Evlilik birlii devam ederken veya evliliin sona ermesinden bafllayarak yz
gn iinde doan ocuun babas kocadr. Bu sre getikten sonra doan ocu-
un kocaya balanmas, anann evlilik srasnda gebe kaldnn ispatyla mm-
kndr. Kocann gaipliine karar verilmesi halinde yz gnlk sre, lm teh-
likesi veya son haber tarihinden itibaren ifllemeye bafllar.
Koca, soybann reddi davasn aarak babalk karinesini rtebilir. Bu dava
ana ve ocua karfl alr. ocuk da soybann reddi davasn ama hakkna sa-
hiptir (MK. m. 286). Bu dava ana ve kocaya karfl alr.
ocuk evlilik iinde ana rahmine dflmflse davac, kocann baba olmadn is-
pat etmek zorundadr. Evlenmeden bafllayarak en az yzseksen gn getikten son-
ra ve evliliin sona ermesinden bafllayarak en fazla yz gn iinde doan ocuk
evlilik iinde ana rahmine dflmfl saylr. Bu bir adi karine niteliindedir, aksini
ispat bunu iddia edene dflmektedir.
ocuk, evlenmeden nce veya ayr yaflama srasnda ana rahmine dflmflse,
davacnn baflka bir kant getirmesi gerekmez, sadece bu olguyu davacnn ispatla-
masn kanun koyucu yeterli grmfltr (MK. m. 288/I). Ancak, gebe kalma dne-
minde kocann kars ile cinsel iliflkide bulunduu konusunda inandrc kantlar
varsa, kocann babalna iliflkin karine geerliliini korur (MK. m. 288/II).
Soybann reddedilmesi sreye balanmfltr. Buna gre koca, doumu ya da
baba olmadn rendiini andan itibaren bir yl ve her halde gecikmede hakl
bir sebep varsa, ocuun doumundan itibaren befl yl iinde soyban reddetme-
lidir. ocuk ise ergin olduu tarihten itibaren bir yl iinde soyban reddedebilir.
Evlilik dflnda domufl olan ocuun ana-babasnn sonradan evlenmesiyle,
ocuk evlilik iinde domufl saylr.

TANIMA

Tanma ve Hukuki Mahiyeti

Tanma, kanunun arad flekiller erevesinde bir ocuun kendisinden olduu-
nun baba tarafndan ilgili makamlara aklanmasdr.
Tanma flahsa sk skya bal haklardan olup tek tarafl irade beyanyla kulla-
nlan, tek tarafl hukuki bir ifllem niteliini taflr. Tanma, gemifle etkili olarak o-
cuun ana rahmine dflt andan itibaren hkm ifade eder.

fiartlar

Esasa liflkin Koflullar

Tanma, evlilik dfl doan ocuun doal babas tarafndan gereklefltirilebilir
(MK. m. 295). Baflka bir erkek ile soyba bulunan ocuk, bu ba geersiz kln-
madka tannamaz (MK. m. 295/III). Yani, evlilik iinde domufl olan ocuun
baflka bir kimse tarafndan tannabilmesi iin soybann koca tarafndan reddedil-
mifl olmas gerekir.
104 Medeni Hukuk-I

fiekle liflkin Koflullar

Tanma, babann, nfus memuruna veya mahkemeye yazl baflvurusu ya da resmi
senette veya vasiyetinde yapaca beyanla olur (MK. m. 295/I). Beyanda bulunu-
lan nfus memuru, sulh hkimi, noter veya vasiyeti aan hkim, tanmay babann
ve ocuun kaytl bulunduu nfus memurluklarna bildirir (MK. m. 296/I). ocu-
un kaytl bulunduu nfus memurluu da tanmay ocua, anasna, ocuk ve-
sayet altnda ise vesayet makamna bildirir (MK. m. 296/II).
Tanyan, irade bozukluu hallerinden biri sebebiyle tanmay gereklefltirmiflse,
yanlma, aldatma veya korkutma sebeplerinden birini ileri srerek tanmann ipta-
lini dava edebilir. ptal davas anaya ve ocua karfl alr.
Ayrca ana, ocuk ve ocuun lm halinde altsoyu, Cumhuriyet savcs, Ha-
zine ve dier ilgililer tanmann iptalini dava edebilirler. Dava tanyana, tanyan l-
mflse miraslarna karfl alr.
Davac, tanyann baba olmadn ispatla ykmldr. Ana veya ocuk tarafn-
dan tanyann baba olmad iddiasyla alan iptal davasnda ispat yk, tanyann,
gebe kalma dneminde ana ile cinsel iliflkide bulunduuna iliflkin inandrc kant-
lar gstermesinden sonra doar.
Tanyann dava hakk, iptal sebebinin, yani yanlma ve aldatmann renildii
veya korkunun etkisinin ortadan kalkt tarihten bafllayarak bir yl ve her halde
tanmann zerinden befl yl gemekle dfler. Burada hak dflrc sre sz ko-
nusudur.
lgililerin dava hakk, davacnn tanmay ve tanyann ocuun babas olama-
yacan rendii tarihten bafllayarak bir yl ve her halde tanmann zerinden befl
yl gemekle dfler.
ocuun dava hakk, ergin olmasndan bafllayarak bir yl gemekle dfler. Bu
sreler getii halde gecikmeyi hakl klan sebep varsa, sebebin ortadan kalkma-
sndan bafllayarak bir ay iinde dava alabilir.

BABALIK DAVASI
Babalk davas yoluyla, ocuk ile baba arasndaki soybann mahkemece belirlen-
mesini ana ve ocuk isteyebilirler. Dava babaya, baba lmflse miraslarna karfl
alr. Babalk davas, Cumhuriyet savcsna ve Hazineye; dava ana tarafndan al-
mflsa kayyma; kayym tarafndan almflsa anaya ihbar edilir (MK. m. 301).
Davalnn, ocuun doumundan nceki yznc gn ile yzsekseninci gn
arasnda ana ile cinsel iliflkide bulunmufl olmas, babala karine saylr. Bu sre-
nin dflnda olsa bile fiili gebe kalma dneminde davalnn ana ile cinsel iliflkide
bulunduu tespit edilirse yine ayn karine geerli olur. Daval, ocuun babas ol-
masnn olanakszln veya bir nc kiflinin baba olma olaslnn kendisinin-
kinden daha fazla olduunu ispatlarsa karine geerliliini kaybeder.
Babalk davas, ocuun doumundan nce alabilecei gibi sonra da alabi-
lir. Anann dava hakk, doumdan bafllayarak bir yl gemekle dfler. ocua do-
umdan sonra kayym atanmflsa, ocuun dava ama hakkna iliflkin bir yllk s-
re, atamann kayyma teblii tarihinde; hi kayym atanmamflsa ocuun ergin ol-
duu tarihte ifllemeye bafllar. ocuk ile baflka bir erkek arasnda soyba iliflkisi
varsa, bir yllk sre bu iliflkinin ortadan kalkt tarihten itibaren ifllemeye bafllar.
Bir yllk sre getikten sonra gecikmeyi hakl klan sebepler varsa, sebebin orta-
dan kalkmasndan bafllayarak bir ay iinde dava alabilir.
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 105

Medeni Kanunun 304. maddesi ile getirilen hkme gre ana, babalk davas ile
birlikte veya ayr olarak baba veya miraslarndan afladaki giderlerin karfllanma-
sn isteyebilir:
a) Doum giderleri,
b) Doumdan nceki ve sonraki altflar haftalk geim giderleri,
c) Gebelik ve doumun gerektirdii dier giderler.
ocuk l domufl olsa bile hkim, bu giderlerin karfllanmasna karar verebi-
lir. nc kifliler veya sosyal gvenlik kurulufllarnca anaya yaplan demeler,
hakkaniyet lsnde belirlenecek olan tazminattan indirilir.

Evlilik dflnda doan ocukla babas arasndaki soyba iliflkisi ne flekilde kurulur?
SIRA SZDE SIRA SZDE
3
EVLAT EDNME
D fi N E L M D fi N E L M
Evlat edinme yolu ile evlat edinen ile evlatlk arasnda yapay bir soyba doar.
Medeni Kanunumuz evlat edinmeyi olduka ayrntl olarak 305-320. maddeleri
arasnda dzenlemifltir. Bu dzenlemede Kanun, kklerin evlat S Oedinilmesi
R U ile er- S O R U
ginlerin evlat edinilmesini farkl flartlara tabi tutmufltur.
Evlat edinme sonucu, evlatlk ile ana baba veya evlatlk ile ana
D K ya
K A Tda baba ara- DKKAT
snda kurulan soybann, evlat edinmenin kesinleflmesinden sonra kural olarak
ortadan kaldrlmas mmkn deildir.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

Kklerin Evlat Edinilmesi

Bir kn evlat edinilmesi, evlat edinen tarafndan bir ylAMALARIMIZ
sreyle baklmfl ve AMALARIMIZ
eitilmifl olmas kofluluna balanmfltr. Evlat edinmenin her halde kn yara-
rna bulunmas ve bu ifllem ile evlat edinenin dier ocuklarnn yararlarnn hak-
kaniyete aykr bir biimde zedelenmemesi de gerekir (MK. m. K 305).
T A P K T A P
Efller, ancak birlikte evlat edinebilirler; evli olmayanlar ise birlikte evlat edine-
mezler. Evlat edinebilmek iin efllerin en az befl yldan beri evli olmalar veya otuz
yafln doldurmufl bulunmalar gerekir. Efllerden biri, en az iki T E Lyldan
E V Z Y Oberi
N evli ol- TELEVZYON
malar veya kendisinin otuz yafln doldurmufl bulunmas kofluluyla dierinin ocu-
unu evlat edinebilir.
Evli olmayan kifli otuz yafln doldurmufl ise tek baflna evlat edinebilir. Otuz ya-
NTERNET NTERNET
fln doldurmufl olan efl, dier eflin ayrt etme gcnden srekli olarak yoksunluu
veya iki yl aflkn sreden beri nerede olduunun bilinmemesi ya da mahkeme ka-
raryla iki yl aflkn sreden beri eflinden ayr yaflamakta olmas yznden birlikte
evlat edinmesinin mmkn olmadn ispat etmesi halinde, bir k tek baflna
evlat edinebilir.
Evlat edinmede, evlat edinen ile evlat edinilen arasnda en az onsekiz yafl fark
olmas flarttr (MK. m. 308/I). Ayrt etme gcne sahip olan kk, rzas olmadk-
a evlat edinilemez. Vesayet altndaki kk, ayrt etme gcne sahip olup olma-
dna baklmakszn ancak vesayet dairelerinin izniyle evlat edinilebilir.
Evlat edinme, kn ana ve babasnn rzasn gerektirir. Rza, kn veya
ana ve babasnn oturduklar yer mahkemesinde szl veya yazl olarak aklana-
rak tutanaa geirilir. Verilen rza, evlat edinenlerin adlar belirtilmemifl veya evlat
edinenler henz belirlenmemifl olsa dahi geerlidir.
Rza, kn doumunun zerinden alt hafta gemeden nce verilemez. R-
za tutanaa geirilme tarihinden bafllayarak alt hafta iinde yine ayn usulle geri
alnabilir. Geri almadan sonra yeniden verilen rza ise artk kesindir.
106 Medeni Hukuk-I

Medeni Kanunun 311. maddesine gre, afladaki hallerde ana ve babadan bi-
rinin rzas aranmaz:
a) Ana ve babann kim olduu veya uzun sreden beri nerede oturduu bilin-
miyorsa veya ayrt etme gcnden srekli olarak yoksun bulunuyorsa,
b) Ana ve babann ke karfl zen ykmlln yeterince yerine getir-
miyorsa.
Kk, gelecekte evlat edinilmek amacyla bir kuruma yerlefltirilir ve ana ve ba-
badan birinin rzas eksik olursa, evlat edinenin veya evlat edinmede araclk yapan
kurumun istemi zerine ve kural olarak kn yerlefltirilmesinden nce, onun
oturduu yer mahkemesi bu rzann aranp aranmamasna karar verir. Dier haller-
de, bu konudaki karar evlat edinme ifllemleri srasnda verilir. Ana ve babadan biri-
nin ke karfl zen ykmlln yeterince yerine getirmemesi sebebiyle rza-
snn aranmamas halinde, bu konudaki karar kendisine yazl olarak bildirilir.

SIRA SZDE 35 yaflndakiSIRA

Nedim ile 28 yaflndaki kz arkadafl Tue 6 aylk Ayfleyi birlikte evlat edine-
SZDE
4 bilirler mi?

D fi N E L M D fi N E L M
Erginlerin ve Kstllarn Evlat Edinilmesi
Medeni Kanunumuzun 313. maddesine gre evlat edinenin altsoyu bulunmamas
S O R U kofluluyla, ergin
S O R veya
U kstl afladaki hallerde evlat edinilebilir:
a) Bedensel veya zihinsel zr sebebiyle srekli olarak yardma muhta ve ev-
lat edinen
DKKAT
tarafndan en az befl yldan beri baklp gzetilmekte ise,
DKKAT
b) Evlat edinen tarafndan, kkken en az befl yl sreyle baklp gzetilmifl ve
eitilmifl ise,

N N
SIRA SZDE
c) DierSIRA SZDE
hakl sebepler mevcut ve evlat edinilen, en az befl yldan beri evlat edi-
nen ile aile halinde birlikte yaflamakta ise.
AMALARIMIZ
Evli birAMALARIMIZ
kimse ancak eflinin rzasyla evlat edinilebilir.
Deinilmesi gereken nemli hususlardan biri, kklerin evlat edinilmesinde
evlat edinenin altsoyunun olmamas koflulu olmad halde, ergin kiflinin evlat edi-
K T A P nilmesinde Kbu Tkoflulun
A P aranyor olmasdr.

Evlat Edinmenin fiekli ve Usul

TELEVZYON Evlat edinmeT E L Ekarar,
V Z Y O N evlat edinenin oturma yeri; birlikte evlat edinmede efllerden
birinin oturma yeri mahkemesince verilir. Mahkeme kararyla birlikte evlatlk ilifl-
kisi kurulmufl olur. Evlat edinme baflvurusundan sonra evlat edinenin lm veya
ayrt etme gcn kaybetmesi, dier koflullar bundan etkilenmedii takdirde evlat
NTERNET N T E R Nolmaz.
edinmeye engel ET Baflvurudan sonra kk ergin olursa, koflullar daha n-
ceden yerine getirilmifl olmak kaydyla bu iflleme kklerin evlat edinilmesine
iliflkin hkmler uygulanr.
Evlat edinmeye, ancak esasl saylan her trl durum ve koflullarn kapsaml bi-
imde arafltrlmasndan, evlat edinen ile edinilenin dinlenmelerinden ve gerekti-
inde uzmanlarn grflnn alnmasndan sonra karar verilir (MK. m. 316).
Hkimin yapaca arafltrmada zellikle evlat edinen ile edinilenin kiflilii ve
sal, karfllkl iliflkileri, ekonomik durumlar, evlat edinenin eitme yetenei,
evlat edineni evlat edinmeye ynelten sebepler ve aile iliflkileri ile bakm iliflkile-
rindeki geliflmeleri incelemeli ve tm bu hususlar akla kavuflturmaldr. Evlat
edinenin altsoyu varsa, onlarn evlat edinme ile ilgili tavr ve dflnceleri de de-
erlendirilir.
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 107

Evlat Edinmenin Hkmleri

Evlat edinme ile birlikte ana ve babaya ait olan haklar ve ykmllkler evlat edi-
nene geer. Evlatlk, evlat edinenin mirass olur. Evlat edinenin altsoyu gibi sak-
l payl mirasdr. Ancak evlat edinen evlat edinilenin mirass olamaz, dier bir
ifade ile tek ynl miraslk sz konusudur. Ayrca evlat edinilenin kendi kan ba-
ile bal olduu ailesi ile de miraslnn devam edeceini kanun koyucu d-
zenlemifltir. Hukuk sistemimizde evlat edinmeyi olumsuz ynde etkileyen nemli
hkmlerden biridir anlan bu hkm.
Evlatlk kk ise evlat edinenin soyadn alr. Evlat edinen isterse ocua yeni
bir ad verebilir. Ergin olan evlatlk, evlat edinilme srasnda dilerse evlat edinenin
soyadn alabilir. Efller tarafndan birlikte evlat edinilen ve ayrt etme gcne sahip
olmayan kklerin nfus kaydna ana ve baba ad olarak evlat edinen efllerin ad-
lar yazlr.
Kklerin evlat edinilmesinde velayet hakk evlat edinene geer. ocuun
tm bakm ve mallarnn idare edilmesi evlat edinene ait olur.
Evlatln, miras ve baflka haklarnn zedelenmemesi, aile balarnn devam et-
mesi iin evlatln naklen geldii aile kt ile evlat edinenin aile kt arasn-
da her trl ba kurulur. Ayrca evlatlkla ilgili kesinleflmifl mahkeme karar her iki
nfus ktne ifllenir. Evlat edinme ile ilgili kaytlar, belgeler ve bilgiler mahke-
me karar olmadka veya evlatlk istemedike hibir flekilde aklanamaz.

VELAYET

Velayet Kavram ve Velayet Hakknn Kullanlmas

Velayet, kk veya ergin kstllarn gerek kendilerine ve gerekse mallarna zen
gsterilmesi ve onlarn temsil edilebilmesi iin kanunen ana ve babaya yklenen
ykmllkleri ve verilen yetki ile haklar ifade eder.
Velayet ana ve babaya eflit olarak verilmifltir. Ancak ana veya babadan birisinin
lmesi veya gaipliine karar verilmesi durumunda velayet hakk dier tarafa tek
baflna kullanlabilir. Ergin olmayan ocuk, ana ve babasnn velayeti altndadr.
Yasal sebep olmadka velayet hakk ana ve babadan alnamaz. Hkim vasi atan-
masna gerek grmedike, kstlanan ergin ocuklar da ana ve babann velayeti al-
tnda kalrlar (MK. m. 335). Ancak kstlnn velayet altna konmasnda kural olarak
velayet hakk ana-babadan sadece birine verilir. Ayrca velinin kstly terbiye ve
tedip etme hakk da bulunmamaktadr.
Evlilik devam ettii srece ana ve baba velayeti birlikte kullanrlar. Ortak haya-
ta son verilmifl veya ayrlk hali gerekleflmiflse hkim, velayeti efllerden birine ve-
rebilir. Velayet, ana ve babadan birinin lm halinde sa kalana, boflanmada ise
ocuk kendisine braklan tarafa aittir.
Ana ve baba evli deilse kural olarak velayet anaya aittir. Ana kk, kstl ve-
ya lmfl ya da velayet kendisinden alnmflsa hkim, ocuun menfaatine gre,
vasi atar veya velayeti babaya verir.
Efller, ergin olmayan vey ocuklarna da zen ve ilgi gstermekle ykml-
drler. Kendi ocuu zerinde velayeti kullanan efle dier efl uygun bir flekilde
yardmc olur; durum ve koflullar zorunlu kld lde ocuun ihtiyalar iin
onu temsil eder (MK. m. 338).
108 Medeni Hukuk-I

Velayet Hakknn Kapsam

Ana ve baba, ocuun bakm ve eitimi konusunda, dorudan ocuun menfaati-
ni gz nnde tutarak gerekli kararlar alr ve uygularlar. ocuk, ana ve babasnn
szn dinlemekle ykmldr. Ana ve baba, olgunluu lsnde ocua haya-
tn dzenleme olana tanrlar; nemli konularda olabildiince onun dflncesini
gz nnde tutarlar. ocuk, ana ve babasnn rzas dflnda evi terk edemez ve ya-
sal sebep olmakszn onlardan alnamaz. ocuun adn ana ve babas koyar.
Ana ve baba, ocuu olanaklarna gre eitirler ve onun bedensel, zihinsel,
ruhsal, ahlaki ve toplumsal geliflimini salar ve korurlar. Ana ve baba ocua, zel-
likle bedensel ve zihinsel zrl olanlara, yetenek ve eilimlerine uygun dflecek
lde, genel ve mesleki bir eitim salarlar.
ocuun dini eitimini belirleme hakk da ana ve babaya aittir. Ana ve baba-
nn bu konudaki haklarn snrlayacak her trl szleflme geersizdir. ocuk er-
ginlie erifltikten sonra her halde dinini semekte zgrdr.
Ana ve baba, velayetleri erevesinde nc kiflilere karfl ocuklarnn yasal
temsilcisidirler. yiniyetli nc kifliler, efllerden her birinin dierinin rzasyla ifl-
lem yaptn varsayabilirler. Vesayet makamlarnn iznine bal hususlar dflnda
kstllarn temsiline iliflkin hkmler velayetteki temsilde de uygulanr.
Velayette ama ocuun karnn korunmasdr. Bu nedenle velayetin snrn
ocuun kar belirler. ocuun yetifltirilmesi ve eitiminin salanmas bakmndan
ana babann grevlerini yerine getirememesi halinde, ocuun korunmas amacy-
la hakim gereken nlemleri alacaktr. Bu durumda hkim ocuu baflka bir aile ya-
nna yerlefltirebilecei, gibi ocuun bir kuruma yerlefltirilmesine de karar verebilir.

Velayet Hakknn Kaldrlmas

Medeni Kanunun 348. maddesine gre, ocuun korunmasna iliflkin dier nlem-
lerden sonu alnamaz ya da bu nlemlerin yetersiz olaca nceden anlafllrsa,
hakim afladaki hallerde velayetin kaldrlmasna karar verebilir:
a) Ana ve babann deneyimsizlii, hastal, zrl olmas, baflka bir yerde
bulunmas veya benzeri sebeplerden biriyle velayet grevini gerei gibi yeri-
ne getirememesi,
b) Ana ve babann ocua yeterli ilgiyi gstermemesi veya ona karfl ykml-
lklerini ar biimde savsaklamas.
Velayet ana ve babann her ikisinden birden kaldrlrsa ocua bir vasi atanr.
Kararda aksi belirtilmedike, velayetin kaldrlmas mevcut ve doacak btn o-
cuklar kapsar. Velayetin kaldrlmas halinde de ana-babann bakm ykmll
devam eder, ana-babann deme gcnn olmad hallerde masraflar Devlet ta-
rafndan karfllanacaktr.

VESAYET

Vesayet Kavram
Vesayet de tpk velayet gibi bir yasal temsilcilik trdr. Vasi, velayette olduu
zere, vesayeti altndaki kimsenin kifliliine ve mallarna zen gsterme ve kifliyi
temsil etme hak ve ykmllklerine sahiptir. Vesayetin en nemli zellii Devlet
tarafndan teflkilatlandrlmfl olmasdr.
Velayet kural olarak kkler, istisnai olarak da kstllar hakknda geerli oldu-
u halde, vesayet kural olarak kstllar istisnai olarak da kkler hakknda geer-
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 109

lidir. Vesayet, bir taraftan velayet altnda bulunmayan kkleri, dier taraftan e- Vesayet, kamu vesayeti ve
aile vesayeti olarak ikiye
flitli nedenlerden dolay kendi kendilerini ve mallarn ynetmekten aciz durumda ayrlr.
olan kiflileri korumay amalayan bir kurumdur. Velayet hsmlktan doduu hal-
de, vesayet mahkeme kararyla doar. Vasinin ocua ait yetki ve grevlerinin
kapsam, velinin yetki ve grevlerinden daha dardr. Velinin azli ve istifas mm-
kn olmad halde, her iki durum da vasi iin sz konusu olabilir.
Vesayet esasen kamu vesayeti ve aile vesayeti olarak ikiye ayrlr. Aile vesaye-
tini kamu vesayetinden ayran en nemli fark, kamu vesayetindeki sulh mahkeme-
sinin yerini aile meclisinin almasdr. Aile meclisi vesayet altna alnacak olann ya-
kn kan veya kayn hsmlarndan oluflan kiflilik bir meclistir. Drt yllna sei-
lir ve kurulmas asliye hukuk mahkemesinin izniyle olur. Uygulamada aile vesaye-
ti ok karfllafllan bir kurum olmad iin aflada kamu vesayeti zerinde durula-
cak ve bundan sonraki aklamalar kamu vesayeti bakmndan verilecektir.

Vesayet Organlar

Vesayet Daireleri
Vesayet daireleri, Sulh Hukuk Mahkemesi ve Asliye Hukuk Mahkemesidir. Bunlar Vesayet Organlar: a) Sulh
Hukuk Mahkemesi b) Asliye
vesayet teflkilatnda yer alan Devlet organlardr. Sulh Hukuku Mahkemesi vesayet Hukuk Mahkemesi c) Vasi d)
makam, Asliye Hukuk Mahkemesi ise denetim makamdr. Yabanc bir lkede ve- Kayym e) Yasal Danflman

sayetin kullanlmas sz konusu ise sulh hukuk mahkemesinin yerini o lkedeki

Trk Konsolosluu alr.

Vasi ve Kayym
Vasi, vesayet altndaki kn veya kstlnn kiflilii ve malvarl ile ilgili btn
menfaatlerini korumak ve hukuki ifllemlerde onu temsil etmek amacyla atanan
kiflidir. Sulh mahkemesi tarafndan atanr. Kayym ise, bir kiflinin belirli ifllerini
grmek veya malvarln ynetmek iin yine sulh mahkemesi tarafndan atanr
(MK. m. 403).

Yasal Danflmanlk
Vesayet organlar arasnda saylmamakla birlikte, kstlanmas bakmndan yeterli
sebep bulunmamakla birlikte, ergin bir kiflinin karnn korunmasnn gerektii
durumlarda, baz ifllemler bakmndan grflne baflvurulmak zere atanan kifliye
yasal danflman ad verilir. Her ne kadar yasal danflman Medeni Kanunda vesayet
organlar arasnda saylmamfl olsa da, yasal danflmanla da iflin niteliine uygun
dflt oranda vasilik ve kayymla iliflkin hkmler uygulanr.

Vesayeti Gerektiren Haller

Kklk
Ana ve baba evli deilse velayet anaya aittir. Ana kk, kstl veya lmfl ya da
velayet kendisinden alnmflsa hkim, ocuun karnn gereklerine gre, vasi atar
veya velayeti babaya verir.
Velayet altnda bulunmayan her kk vesayet altna alnr. Grevlerini yapar-
larken vesayeti gerektiren byle bir halin varln renen nfus memurlar, idari
makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamna
bildirmek zorundadrlar.
110 Medeni Hukuk-I

Kstllk
Ergin bir kifli hakknda kstllk karar verilebilmesi iin kanunda belirtilen kstl-
lk sebeplerinden birinin varlnn yan sra sosyal bir sebebin de varl aranmak-
tadr. Buna gre kiflinin kstlanmas iin her halde, ifllerini gremeyecek durumda
olmas ve bu nedenle korunmaya ve srekli bakma ihtiya duymas ya da baflka-
larnn gvenliini tehlikeye sokuyor olmas gerekir.
Akl hastal veya akl zayfl sebebiyle ifllerini gremeyen veya korunmas ve
bakm iin kendisine srekli yardm gereken ya da baflkalarnn gvenliini tehlike-
ye sokan ergin kiflilerin kstlanmas sz konusudur. Burada akl hastal veya akl
zayfl kstllk sebebini oluflturmaktadr. Grevlerini yaparlarken vesayet altna
alnmay gerekli klan bir durumun varln renen idari makamlar, noterler ve
mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamna bildirmek zorundadrlar.
Savurganl, alkol veya uyuflturucu madde bamll, kt yaflama tarz veya
malvarln kt ynetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlk veya yoksullu-
a dflrme tehlikesine yol aan ve bu yzden devaml korunmaya ve bakma
muhta olan ya da baflkalarnn gvenliini tehdit eden her ergin de yine kstlanr.
Bir yl veya daha uzun sreli zgrl balayc bir cezaya mahkm olan her
ergin kstlanr. Cezay yerine getirmekle grevli makam, byle bir hkmlnn
cezasn ekmeye baflladn, kendisine vasi atamak zere hemen yetkili vesayet
makamna bildirmekle ykmldr. zgrl balayc ceza sebebiyle kstlan-
mada sadece kstllk sebebinin varl yeterli olup, kstlamaya karar vermede sos-
yal sebebin varl aranmaz.
Son kstlanma sebebi ise MK. m. 408de dzenlenen istek zerine kstlanma-
dr. Yaflll, sakatl, deneyimsizlii veya ar hastal sebebiyle ifllerini gerekti-
i gibi ynetemediini ispat eden her ergin de kendisinin kstlanmasn isteyebi-
lir. Burada kiflinin istei nemli olmakla birlikte kstllk kararnn verilmesi iin
tek baflna yeterli deildir. Bu kararn verilmesi iin ayn zamanda kiflinin ifllerini
gerei gibi ynetemiyor olmas da gerekir.

Kstllk Kararnn Verilmesi ve Vasi Atanmas

Kstllk karar kstlanacak erginin ya da vesayet altna konulacak kn yerleflim
yerindeki vesayet makam tarafndan verilir. Akl hastal ve akl zayfl nedeniyle
kstlama kararnn verilebilmesi iin mutlaka resmi salk kurulu raporu aranr.
Verilen kstllk karar hem ilgilinin yerleflim yerinde hem de farkl ise nfusa
kaytl olduu yerde ilan edilir, kstllk hkmleri iyiniyetli nc kiflilere karfl
bu tarihten itibaren hkm dourur.
Kstllk karar zerine vesayet makam, bu grevi yapabilecek yetenekte olan
bir ergini vasi olarak atar. Gereken durumlarda, bu grevi birlikte veya vesayet
makam tarafndan belirlenen yetkileri uyarnca ayr ayr yerine getirmek zere bir-
den ok vasi atanabilir. Rzalar bulunmadka birden ok kimse vesayeti birlikte
yrtmekle grevlendirilemez.
Hakl sebepler engel olmadka, vesayet makam, vesayet altna alnacak kifli-
nin ncelikle eflini veya yakn hsmlarndan birini, vasilik koflullarna sahip olma-
lar kaydyla bu greve atar. Bu atamada yerleflim yerlerinin yaknl ve kiflisel ilifl-
kiler gz nnde tutulur.
Hakl sebepler engel olmadka, vasilie, vesayet altna alnacak kiflinin ya da
ana veya babasnn gsterdii kimse atanr. zellikle vesayet altna alnacak kifli-
nin istei, koflullar uygun olduu srece, gz nnde tutulur.
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 111

Vesayet altna alnan kimsenin yerleflim yerinde oturanlardan vasilie atananlar,

bu grevi hakl bir sebep ileri srmedike (MK. m. 417), kabul etmekle ykml-
drler. Aile meclisince atanma halinde ise vasilii kabul ykmll yoktur.
Medeni Kanunumuzun 417. maddesine gre, afladaki kifliler vasilii kabul et-
meyebilirler:
a) Altmfl yafln doldurmufl olanlar,
b) Bedensel zrleri veya srekli hastalklar sebebiyle bu grevi glkle yapa-
bilecek durumda olanlar,
c) Drtten ok ocuun velisi olanlar,
d) zerinde nceden verilmifl vasilik grevi olanlar,
e) Cumhurbaflkan, Trkiye Byk Millet Meclisi ve Bakanlar Kurulu yeleri,
hkimlik ve savclk meslei mensuplar.
Medeni Kanunumuz ayrca 418. Maddesinde vasi olamayacak kiflileri dzenle-
mifltir. Buna gre afladaki kifliler vasi olamazlar:
a) Kstllar,
b) Kamu hizmetinden yasakllar veya haysiyetsiz hayat srenler,
c) Menfaati kendisine vasi atanacak kiflinin menfaati ile nemli lde at-
flanlar veya onunla aralarnda dflmanlk bulunanlar,
d) lgili vesayet daireleri hkimleri.

Kayymlk
Vesayet organlar, yukarda belirtildii gibi, vesayet daireleri ile vasi ve kayymlar-
dr (MK. m. 396). Kayym, belirli iflleri grmek veya malvarln ynetmek iin ata-
nan, snrl bir grev alan bulunan kiflidir. Medeni Kanun iki farkl kayymlk tr
dzenlemifltir. Bunlar temsil kayyml ve ynetim kayyml olarak adlandrlr.
Doktrin temsil ve ynetim kayymlnn bir arada bulunduu bir karma kayymlk
trnn de olabileceini kabul etmektedir.
Temsil kayymnn hangi hallede atanaca MK. m. 426, ynetim kayymnn
hangi hallede atanaca ise MK. m. 427de dzenlenmifltir.
Medeni Kanunumuzun 426. maddesine gre, vesayet makam, aflada yazl
olan veya kanunda gsterilen dier hallerde ilgilisinin istei zerine veya resen
temsil kayym atar:
a) Ergin bir kifli, hastal, baflka bir yerde bulunmas veya benzeri bir sebeple
ivedi bir iflini kendisi grebilecek veya bir temsilci atayabilecek durumda de-
ilse,
b) Bir iflte yasal temsilcinin menfaati ile kn veya kstlnn menfaati a-
tflyorsa,
c) Yasal temsilcinin grevini yerine getirmesine bir engel varsa.
Medeni Kanunumuzun 427. maddesine gre, vesayet makam, ynetimi kimse-
ye ait olmayan mallar iin gereken nlemleri alr ve zellikle afladaki hallerde bir
ynetim kayym atar:
a) Bir kimse uzun sreden beri bulunamaz ve oturduu yer de bilinemezse,
b) Vesayet altna alnmas iin yeterli bir sebep bulunmamakla beraber, bir ki-
fli malvarln kendi baflna ynetmek veya bunun iin temsilci atamak g-
cnden yoksunsa,
c) Bir terekede miraslk haklar henz belli deilse veya ceninin menfaatleri
gerekli klarsa,
d) Bir tzel kifli gerekli organlardan yoksun kalmfl ve ynetimi baflka yoldan
salanamamflsa,
e) Bir hayr ifli veya genel yarar amac gden baflka bir ifl iin halktan topla-
nan para ve sair yardm ynetme veya harcama yolu salanamamflsa.
112 Medeni Hukuk-I

stee bal kstlama sebeplerinden biri varsa, ergin bir kifliye kendi istei ze-
rine bir kayym atanabilir (MK. m. 428). stek zerine atanacak kayym, ynetim
kayymnn bir tr olarak nitelenir.

Yasal Danflmanlk
Yasal danflmanlk, nitelii gerei vesayetle ilgili bir kurumdur. Medeni Kanunumu-
zun 429. maddesine gre, kstlanmas iin yeterli sebep bulunmamakla beraber
korunmas bakmndan fiil ehliyetinin snrlanmas gerekli grlen ergin bir kifliye
aflada saylan ifller bakmndan grfl alnmak zere bir yasal danflman atanr:
a) Dava ama ve sulh olma,
b) Taflnmazlarn alm, satm, rehnedilmesi ve bunlar zerinde baflka bir ay-
ni hak kurulmas,
c) Kymetli evrakn alm, satm ve rehnedilmesi,
d) Olaan ynetim snrlar dflnda kalan yap iflleri,
e) dn verme ve alma,
f) Anaparay alma,
g) Bafllama,
h) Kambiyo taahhd altna girme,
I) Kefil olma.
Yasal danflmanlk ynetim danflmanl ve oy danflmanl olmak zere iki gru-
ba ayrlr. Oy danflman atanmas halinde kifli yukarda saylan iflleri kendi baflna
yapamaz, bu ifllerin yaplmas iin mutlaka danflmann onay vermesi gerekir. Ancak
bu iflleri dorudan oy danflmannn kendisinin yapmas da mmkn deildir.
Ynetim danflmanlnda ise, danflman snrl ehliyetli kiflinin tm malvarl-
nn ynetimini stlenir. Ancak elde edilen gelir bakmndan tm yetki kendisine
danflman atanan kifliye aittir.

Vesayetin Yrtlmesi
Vasilie atanma kararnn kesinleflmesi zerine vasi ile vesayet makamnn grev-
lendirecei bir kifli tarafndan, vakit geirilmeksizin, ynetilecek malvarlnn def-
teri tutulur. Vesayet altndaki kifli ayrt etme gcne sahipse, olanak bulunduu
takdirde defter tutulurken hazr bulundurulur. Koflullar gerektirdii takdirde dene-
tim makam, vasi ve vesayet makamnn istei zerine vesayet altndaki kiflinin
malvarlnn resmi defterinin tutulmasna karar verebilir. Tutulacak olan bu defter,
miras hukukundaki resmi defterin alacakllara karfl dourduu sonular dourur
ve miras hukuku bakmndan dzenlenen usul uyarnca tutulur.
Kymetli evrak, deerli eflya, nemli belge ve benzerleri, malvarlnn yneti-
mi bakmndan bir saknca yoksa vesayet makamnn gzetimi altnda gvenli bir
yere konulur. Vasi bu anlamda deerli fleylerin saklanmasn grevini de stlen-
mektedir.
Vesayet altndaki kiflinin kar gerektirirse deerli fleylerin dflndaki taflnrlar,
vesayet makamnn verecei talimat uyarnca, ak artrma ile satlr. Hkim, zel
durumlar, taflnrn niteliini veya deerinin azln gz nne alarak pazarlkla
satfla da karar verebilir.
Buna karfllk vesayet altndaki kiflinin kendisi veya ailesi iin zel bir deer
taflyan fleyler, zorunluluk olmadka satlamaz.
Vasi vesayeti altndaki kifliye zen gstermekle ykmldr. Bu zen vesayet
altndaki kkler bakmndan daha st dzeydedir. Vasi kn bakm ve ei-
timi iin de gereken nlemleri almakla ykmldr.
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 113

Vasi, vesayet altndaki kiflinin kural olarak her tr hukuki ifllemini yapar ve ve-
sayet altndaki kifliyi temsil eder. Ancak vesayet altndaki kifli adna vasinin kefil ol-
mas, vakf kurmas ve nemli bafllarda bulunmas yasaktr.

Vesayetin Sona Ermesi

Kk zerindeki vesayet, onun ergin olmasyla kendiliinden sona erer. Erginli-
e mahkemece karar verilmifl ise, mahkeme ayn zamanda kn hangi tarihte
ergin olacan tespit ve ilan eder.
zgrl balayc cezaya arptrlmfl olmak sebebiyle kstl bulunan kifli ze-
rindeki vesayet, hapis halinin sona ermesiyle yine kendiliinden ortadan kalkar.
Dier kstllar zerindeki vesayet, ancak yetkili vesayet makamnn kararyla
sona erer. Vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkmas zerine vesayet makam
vesayetin sona ermesine karar verir. Kstl veya ilgililerden her biri, vesayetin kal-
drlmas isteminde bulunabilir.
Kstlama karar ilan edilmiflse, kaldrlmas da ilan olunur. Fiil ehliyetinin yeni-
den kazanlmas, ilann yaplmasna bal deildir.
Akl hastal veya akl zayfl yznden kstlanmfl olan kifli zerindeki vesa-
yetin kaldrlmasna, ancak kstlama sebebinin ortadan kalkmfl olduunun resmi
salk kurulu raporu ile belirlenmesi halinde karar verilebilir.
Savurganl, alkol veya uyuflturucu madde bamll, kt yaflama tarz veya
malvarln kt ynetmesi sebebiyle kstlanmfl olan kiflinin vesayetin kaldrlma-
sn isteyebilmesi, en az bir yldan beri vesayet altna alnmasn gerektiren sebep-
le ilgili olarak bir flikyete meydan vermemifl olmasna baldr.
Kendi isteiyle kstlanmfl olan kifli zerindeki vesayetin kaldrlmas, kiflinin is-
temesine ve kstlamay gerektiren sebebin ortadan kalkmasna baldr.
Temsil kayyml, kayymn yapmakla grevlendirildii iflin bitirilmesiyle sona
erer. Ynetim kayyml, kayymn atanmasn gerektiren sebebin ortadan kalkma-
s veya kayymn grevden alnmasyla sona erer.
Atamann ilan edilmifl olmas veya vesayet makamnn gerekli grmesi hallerin-
de, kayymln sona erdii de ilan olunur.
Yasal danflmanlk, vesayetin kaldrlmasna iliflkin hkmler uyarnca vesayet
makamnn kararyla sona erer.
Vasilik grevi, vasinin fiil ehliyetini yitirmesi veya lmyle sona erer. Vasilik
grevi, uzatlmad takdirde, srenin dolmasyla sona erer. Vasi, vasilie engel bir
sebebin ortaya kmas halinde grevinden ekilmek zorundadr. Vasi, bir kanma
sebebi ortaya kt takdirde srenin bitiminden nce grevinden alnmasn isteye-
bilir; ancak, nemli sebeplerin varl halinde grevine devam etmek zorundadr.
Grevi sona eren vasi, yenisi greve bafllayncaya kadar zorunlu iflleri yapmak-
la ykmldr. Vasi, grevini ar surette savsaklar, yetkilerini ktye kullanr ve-
ya gveni sarsc davranfllarda bulunur ya da bor demede acze dflerse, vesayet
makam tarafndan grevden alnr. Vasinin grevini yapmakta yetersizlii sebebiy-
le vesayet altndaki kiflinin menfaatleri tehlikeye dflerse, vesayet makam kusuru
olmasa bile vasiyi grevden alabilir.
Vesayet Devlet denetiminde yrtld iin MK. m. 468 ile Devlet bakmn-
dan da nemli bir sorumluluk getirilmifltir. Buna gre Devlet, vesayet makamlarn-
da grevli olanlarn, hukuka aykr davranfllar ile verdikleri zararlar sebebiyle so-
rumludur.

Velayet ve vesayet kurumlarnn amac nedir? SIRA SZDE SIRA SZDE

5
D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U
114 Medeni Hukuk-I
zet
N
A M A
Evlilik birliinin efllerden birinin lm, gaiplii
1 veya cinsiyet deifltirmesi ile sona ermesini
aklayabilmek
Evlilik birliinin en doal sona erme yolu
efllerden birinin lmdr. lm gibi efllerden
biri hakknda lm karinesinin geerli olmas
veya evlilik devam ederken efllerden birinin
cinsiyetini deifltirmesi halinde de evlilik
kendiliinden sona erer. Evlilik devam ederken
efllerden biri hakknda gaiplik karar alnmas
halinde ise evlilik kendiliinden sona ermez.
Evliliin feshi davas ile sona erer.
N
A M A Evlenmenin yokluunu aklayabilmek
2
Baz hallerin gerekleflmesi durumunda evlilik
yokluk yaptrmna tabidir. Yokluk, evliliin
meydana gelebilmesi iin gerekli kurucu
unsurlardan bir veya bir kann eksik olmas
halidir. Evlenmenin yoklua yol aan durumlar
flunlardr. Evliliin ayn cinsten iki kifli arasnda
yaplmfl olmas, evlenmenin resmi memur
nnde yaplmamfl olmas, niflanllardan
(taraflardan) birinin evlenme ynndeki olumlu
iradesini aklamamfl olmas.
N
Evlilik birliinin evlenmenin geersizlii ile sona
A M A
3 ermesini aklayabilmek
Medeni Kanunumuzda meydana gelmifl bir evli-
liin geersizliine yol aan sebepler mutlak but-
lan sebepleri ve nisbi butlan sebepleri fleklinde
ikili bir ayrmla dzenlenmifltir. Evliliin mutlak
butlanna yol aan sebepler flunlardr. Efllerden
birinin evlenme srasnda evli bulunmas efller-
den birinin evlenme srasnda ayrt etme gcn-
den yoksun bulunmas, efllerden birinde evlen-
meye engel olacak derecede akl hastalnn bu-
lunmas, efller arasnda evlenmeye engel olacak
derecede hsmln bulunmas. Mutlak butlana
yol aan sebeplerin varl halinde mutlak butlan
davas alarak evlilik sona erdirilir. Evliliin nis-
pi butlanna yol aan sebepler ise flunlardr: Efl-
lerden birinin evlenme srasnda geici bir se-
beple ayrt etme gcnden yoksun olmas, ev-
lenme srasnda efllerden birinin herhangi bir se-
beple (hata, hile ve tehditle) iradesinin bozul-
mufl bulunmas ve evlenme iin yasal temsilcinin
izninin bulunmamasdr. Bu sebeplerin varlna
dayanan efl evlenmenin iptalini isteyebilir.
N
A M A Boflanmay tanmlayabilmek
4
Evlilik birliinin, efller hayattayken ve butlan se-
beplerinden herhangi biri olmakszn hkim ka-
rar ile sona erdirilmesine boflanma denilmekte-
dir. Boflanma sadece Medeni Kanunumuzda n-
grlen durumlarda ve koflullarla mmkndr.
Medeni Kanunumuzda boflanma sebepleri snrl
olarak saylmfltr. Saylan bu sebeplerin bir ksm
zel sebepler, bir ksm ise genel sebeplerdir.
Boflanma sebeplerine dayanarak boflanma dava-
s amaya hakk olan efl, dilerse boflanma, diler-
se ayrlk isteyebilir. Boflanma davas amak flah-
sa sk skya bal olan haklardan biridir. Bu ne-
denle snrl ehliyetsizler bu davay kural olarak
yasal temsilcilerinin izni olmadan aabilirler. Bo-
flanma sebebi ispatlanmfl olursa, hkim boflan-
maya veya evlilik birliinin devam edebileceine
kanaat getirdii takdirde ayrla karar verir. Ev-
lilik boflanma ile sonulannca, efllerin kiflisel du-
rumlarnda deifliklik meydana gelir. Efllerden
birinin dierine tazminat veya nafaka demesi
gereklilii ortaya kabilir. Efller arasndaki mal
rejiminin tasfiyesi gerekir. Efllerin birbirlerinden
olan miras haklar sona erer. Ana baba ile ocuk
arasndaki iliflkiler boflanma sonrasnda yeniden
dzenlenir.
N
Soyba kavram ve soybann kurulmasn ta-
A M A
5 nmlayabilmek
Soyba, birbirlerinin soyundan gelen iki kifli ara-
sndaki ba ifade eder. Kuruluflu asndan ince-
lendiinde soyba, kanundan dolay, hakim ka-
rar ile veya hukuki bir ifllemle kurulabilir. o-
cuk ile ana arasnda soyba, kan bana dayanr
ve doumla kurulur. ocuk ile baba arasnda
soyba, ana ile evlilik, tanma veya hkim hk-
myle kurulur. Soyba doal yollarn haricinde,
ayrca evlat edinme yoluyla da kurulabilir.
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet 115

N
A M A
Tanmay aklayabilmek
Ana ve baba evli deilse kural olarak velayet ana-
6 ya aittir. Ana ve baba, ocuun bakm ve eitimi
Tanma, kanunun arad flekiller erevesinde
konusunda, dorudan ocuun menfaatini gz
bir ocuun kendisinden olduunun baba tara-
nnde tutarak gerekli kararlar alr ve uygular-
fndan ilgili makamlara aklanmasdr. Tanma
lar. Ana ve baba, ocuu olanaklarna gre ei-
flahsa sk skya bal haklardan olup tek tarafl
tirler ve onun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaki
irade beyanyla kullanlan, tek tarafl hukuki bir
ve toplumsal geliflimini salar ve korurlar. ocu-
ifllem niteliini taflr. Evlilik dfl doan ocuun
un dini eitimini belirleme hakk da ana ve ba-
doal babas tarafndan gereklefltirilecek olan
baya aittir. ocuun korunmasna iliflkin dier
tanma, babann, nfus memuruna veya mahke-
nlemlerden sonu alnamaz ya da bu nlemle-
meye yazl baflvurusu ya da resmi senette veya
rin yetersiz olaca nceden anlafllrsa, velayet
vasiyetinde yapaca beyanla olur.

N
kaldrlr. Velayet kaldrlnca vasi atanr.

A M A

7
Babalk davasn aklayabilmek N
A M A Vesayeti tanmlayabilmek
Babalk davas, ana ve ocuk tarafndan alr. 10
Vesayet de velayet gibi bir yasal temsilcilik tr-
Bu dava ile, ocuk ile baba arasndaki soyba-
dr. Vasi, velayette olduu zere, vesayeti altn-
nn mahkemece belirlenmesi istenir. Dava baba-
daki kimsenin kifliliine ve mallarna zen gs-
ya, baba lmflse miraslarna karfl alr. Baba-
terme ve kifliyi temsil etme hak ve ykmllk-
lk davas, ocuun doumundan nce alabile-
lerine sahiptir. Vesayet kural olarak kstllar istis-
cei gibi sonra da alabilir. Anann dava hakk,
nai olarak da kkler hakknda geerlidir. Ve-
doumdan bafllayarak bir yl gemekle dfler.
sayet esasen kamu vesayeti ve aile vesayeti ola-
ocua doumdan sonra kayym atanmflsa, o-
rak ikiye ayrlr. Bafllca vesayet organlar, vesa-
cuun dava ama hakkna iliflkin bir yllk sre,
yet daireleri, vasi, kayym ve yasal danflmanlar-
atamann kayyma teblii tarihinde; hi kayym
dr. Kk zerindeki vesayet, onun ergin olma-
atanmamflsa ocuun ergin olduu tarihte iflle-
syla kendiliinden sona erer. Erginlie mahke-
meye bafllar.

N
mece karar verilmifl ise, mahkeme ayn zamanda
kn hangi tarihte ergin olacan tespit ve
A M A Evlat edinmeyi tanmlayabilmek
8 ilan eder. zgrl balayc cezaya arptrl-
Evlat edinme yolu ile evlat edinen ile evlatlk ara-
mfl olmak sebebiyle kstl bulunan kifli zerin-
snda yapay bir soyba doar. Medeni Kanunda
deki vesayet, hapis halinin sona ermesiyle yine
kklerin, ergin ve kstllarn evlat edinilmesi
kendiliinden ortadan kalkar. Dier kstllar ze-
farkl hkmlere tabi tutulmufltur. Evlat edinme
rindeki vesayet, ancak yetkili vesayet makamnn
karar, evlat edinenin oturma yeri; birlikte evlat
kararyla sona erer.
edinmede efllerden birinin oturma yeri mahke-
mesince verilir. Mahkeme kararyla birlikte evlat-
lk iliflkisi kurulmufl olur. Evlat edinme ile birlik-
te ana ve babaya ait olan haklar ve ykmllk-
ler evlat edinene geer. Evlatlk, evlat edinenin
mirass olur. Evlatlk kk ise evlat edinenin
soyadn alr.

N
A M A Velayeti tanmlayabilmek
9
Velayet, kk veya ergin kstllarn gerek ken-
dilerine ve gerekse mallarna zen gsterilmesi
ve onlarn temsil edilebilmesi iin kanunen ana
ve babaya yklenen ykmllkleri ve verilen
yetki ile haklar ifade eder. Velayet ana ve baba-
ya eflit olarak verilmifltir. Evlilik devam ettii s-
rece ana ve baba velayeti birlikte kullanrlar.
116 Medeni Hukuk-I

Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisinde evliliin kendiliinden 5. Evliliin boflanma sebebiyle sona ermesinden do-
sona ermesine yol aan sebepler bir arada saylmfltr? an dava haklarnn tabi olduu zamanaflm sresi afla-
a. lm-Gaiplik dakilerden hangisidir?
b. Gaiplik-Efllerden birinin cinsiyet deifltirmesi a. 6 ay
c. lm karinesi-Gaiplik b. 1 yl
d. lm-lm Karinesi c. 2 yl
e. Efllerden birinin ayrtm gcn kaybetmesi d. 5 yl
lm karinesi e. 10 yl

6. Afladakilerden hangisi anann doumdan itibaren

2. Afladakilerden hangisi evliliin yokluuna yol aan
babalk davas aabilecei sredir?
durumlardan biridir?
a. 6 ay
a. Evlenmenin resmi memur nnde yaplmamfl
b. 1 yl
olmas
c. 2 yl
b. Efllerden birinin gaipliine karar verilmifl olmas
d. 5 yl
c. Efllerden birinin ar bir akl hastalna tutul-
e. 10 yl
mufl olmas
d. Efller arasnda evlenmelerine engel teflkil ede- 7. Afladakilerden hangisi Medeni Kanuna gre vasi
cek derecede yakn hsmlk iliflkisi bulunmas olamayacak kimselerdendir?
e. Efllerden birinin evlenme srasnda ayrtm gc- a. Kstllar
n kesin olarak yitirmesi b. Kamu hizmetinden yasakllar
c. Haysiyetsiz hayat srenler
3. Evliliin nisbi butlanla sona erdirilmesine iliflkin afla- d. lgili vesayet daireleri hkimleri
daki ifadelerden hangisi yanlfltr? e. 60 yafln doldurmufl kimseler
a. Nisbi butlan sebeplerinin bulunmas halinde ev-
lilik iptal davas amak suretiyle ortadan kaldr- 8. Afladakilerden hangisi vesayet organlarndan biri
labilir. deildir?
b. Nisbi butlan ancak efller veya sadece bir du- a. Kayym
rumda da yasal temsilci ileri srebilir. b. Vasi
c. Evlilik srasnda ayrt etme gcn geici olarak c. Yasal Danflman
kaybeden efl evlenmenin iptalini isteyebilir. d. Sulh Hukuk Hakimi
d. Efllerden biri evlendii kifliyle evlenmeyi dfln- e. Vekil
medii halde yanlarak bu evlenmeye raz ol-
muflsa evliliin iptalini isteyebilir. 9. Afladakilerden hangisi snrl ehliyetlilerin yasal da-
nflmann oyunu alarak yapmalar gereken ifllemlerden
e. Efllerden birinin evlenme srasnda ayrtm gc-
biri deildir?
n kesin kayb nedeniyle onun yasal temsilcisi
a. dn verme
evliliin iptalini isteyebilir.
b. Anaparay alma
c. Bafllama
4. Afladakilerden hangisi zel boflanma sebeplerin-
d. Trampa
den biri deildir?
e. Kefil olma
a. Zina
b. Evlilik Birliinin Temelden Sarslmas 10. Afladakilerden hangisi velayet hakknn kaldrl-
c. Terk masna yol aan sebeplerden biri deildir?
d. Akl Hastal a. Ana ve babann deneyimsizlii
e. Su flleme ve Haysiyetsiz Hayat Srme b. Ana ve babann zrl olmas
c. Ana ve babann baflka bir yerde bulunmas
d. Ana ve babann ocua yeterli ilgiyi gsterme-
mesi
e. Ana veya babadan birinin 18 yaflndan kk ol-
mas
8. nite - Evlilik Birliinin Sona Ermesi, Boflanma ve Sonular, Soyba, Evlat Edinme, Velayet ve Vesayet
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. d Yantnz yanlfl ise Evlilik Birliinin Efllerden
Birinin lm, Gaiplii veya Cinsiyet
Deifltirmesi le Sona Ermesi blmn
yeniden gzden geiriniz.
2. a Yantnz yanlfl ise Evlenmenin Yokluu
blmn yeniden gzden geiriniz.
3. e Yantnz yanlfl ise Nisbi Butlan Sebepleri
blmn yeniden gzden geiriniz.
4. b Yantnz yanlfl ise Boflanma Sebepleri
blmn yeniden gzden geiriniz.
5. b Yantnz yanlfl ise Boflanmada Tazminat ve
Nafaka blmn yeniden gzden geiriniz.
6. b Yantnz yanlfl ise Babalk Davas blmn
yeniden gzden geiriniz.
7. e Yantnz yanlfl ise Kstllk Kararnn Verilmesi
ve Vasi Atanmas blmn yeniden gzden
geiriniz.
8. e Yantnz yanlfl ise Vesayet Organlar
blmn yeniden gzden geiriniz.
9. d Yantnz yanlfl ise Yasal Danflmanlk
blmn yeniden gzden geiriniz.
10. e Yantnz yanlfl ise Velayet Hakknn
Kaldrlmas blmn yeniden gzden
geiriniz.
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Efllerden birisinin gaipliine karar verilmesiyle evlilik
kendiliinden ortadan kalkmaz. Gaipliine karar verilen
kiflinin efli ya gaiplik baflvurusu ile birlikte ya da gaiplik
kararndan sonra evliliin feshi davas amaldr. Efl,
mahkemece evliliin feshine karar verilmedike
yeniden evlenemez.
Sra Sizde 2
Boflanan efller, boflanmann kesinleflmesiyle birlikte
birbirlerinin yasal mirass olamazlar ve boflanmadan nce
yaplmfl olan lme bal tasarruflarla kendilerine
salanan haklar, aksi tasarruftan anlafllmadka,
kaybederler. Boflanma davas devam ederken, MK. m. 181
hkm gereince, len davacnn miraslarndan birisinin
davaya devam etmesi ve davalnn kusurunun ispatlanmas
halinde de durum ayndr. Dolaysyla somut olay
bakmndan Deryann miraslar onun lmnden sonra
boflanma davasna devam etmezse henz boflanma karar
kesinleflmedii iin Ahmet, Deryann mirass olabilir.
117
Sra Sizde 3
Evlilik dflnda doan ocuun doal babas tarafndan
tannmas ile ocuk ve babas arasnda soyba kurulur.
Tanma, kanunun arad flekiller erevesinde bir
ocuun kendisinden olduunun baba tarafndan ilgili
makamlara aklanmasdr. Bunun dflnda evlilik
dflnda doan bir ocuk veya anas babalk davas
aarak, ocuk ve baba arasnda soybann kurulmasn
salayabilirler.
Sra Sizde 4
Efller, ancak birlikte evlat edinebilirler; evli olmayanlar
ise birlikte evlat edinemezler. Evlat edinebilmek iin
efllerin en az befl yldan beri evli olmalar veya otuz
yafln doldurmufl bulunmalar gerekir. Evli olmayan kifli
otuz yafln doldurmufl ise kanunda belirtilen flartlarn
gerekleflmesiyle tek baflna evlat edinebilir.
Sra Sizde 5
Velayet ve vesayet yasal temsilcilik trdr. Her ikisi
velayet veya vesayet altndaki kk ve kstllarn
kifliliine ve mallarna zen gsterme ve kifliyi temsil
etmeyi konu alr.
Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Akntrk, T., Karaman, D. (2011). Trk Medeni Hukuku
Aile Hukuku C.2. stanbul: Beta.
Dural, M., z, T., Gmfl, A., (2011). Trk zel
Hukuku C. 3. Aile Hukuku. stanbul: Filiz.
ztan, B., (2004). Aile Hukuku. Ankara: Turhan.
Helvac, S., Erlle, F, (2007). Medeni Hukuk. stanbul:
Arkan.
9
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
Miras hukukuna iliflkin temel kavramlar aklayabilecek

N
Yasal miraslar sralayabilecek
Mirasbrakann iradesine dayanan mirasl tanmlayp, lme bal tasar-

N
ruflar gruplandrabilecek
Miraslktan karmay aklayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Tereke spat Yk
lme bal tasarruf Miras
Vasiyetname Evlatlk
Miras Szleflmesi

indekiler

MRAS HUKUKUNA LfiKN

Miras ve Miras
Kavram, Yasal ve radi
Medeni Hukuk-I Miraslar, fiekli ve Maddi
Anlamda lme Bal
Tasarruf Trleri ve
Miraslktan karma
TEMEL KAVRAMLAR
YASAL MRASILAR
MRASBIRAKANIN RADESNE
DAYANAN MRASILIK VE
LME BALI TASARRUFLAR
MRASILIKTAN IKARMA
 Miras ve Miras Kavram,
Yasal ve radi Miraslar, fiekli
ve Maddi Anlamda lme
Bal Tasarruf Trleri ve
Miraslktan karma

MRAS HUKUKUNA LfiKN TEMEL KAVRAMLAR

Miras hukuku, bir gerek kiflinin ld veya lme denk tutulan lm karinesi-
nin gereklefltii ya da gaipliine karar verildii, baflka bir deyiflle hak sahibi olma
yeteneini kaybettii zaman, para ile llebilen btn hak ve borlarnn ksaca
malvarlnn geleceini dzenleyen bir medeni hukuk daldr.
Miras hukukuna iliflkin hkmler Medeni Kanunumuzun nc kitabn olufl-
turur. 1030 maddeden oluflan Medeni Kanunumuzun 495-682. maddeleri miras hu-
kuku hkmlerine ayrlmfltr. Miras hukuku hkmleri, miraslar (m.495-574)
ve mirasn gemesi (m.575-682) fleklinde iki ana ksma ayrlmaktadr. Birinci k-
sm ise, yasal miraslar (m.495-501) ve lme bal tasarruflar (m.502-574) ol-
mak zere iki blmde dzenlenmektedir. kinci ksm ise, mirasn almas
(m.575-588), mirasn gemesinin sonular (m.589-639) ve mirasn paylafllmas
(m.640-682) konularna yer vermektedir.
Miras hukukuna zg nemli baz kavramlar bulunmaktadr.

Tereke (Miras)
Miras kelimesiyle de ifade edilen tereke, miras brakann lmesi veya lmne
denk tutulan gaipliine karar verilmesiyle miraslarna geen ve parayla llebi-
len btn hak ve borlar ile hukuki iliflkilerinin tm anlamna gelir. Tereke sz-
c ile zdefl kullanld anlamndan farkl olarak miras szc ayn zamanda,
terekenin miraslara geiflini anlatmak amacyla da kullanlr.

Mirasbrakan (Muris)
lmesi, hakknda lm karinesinin gerekleflmesi veya lmne denk tutulan ga-
ipliine karar verilmesiyle terekesi (miras) miraslarna geen gerek kifliye mi-
rasbrakan denir. Mirasbrakann mutlaka gerek kifli olmas gerekir. Tzel kiflile-
rin lmesi veya gaipliine karar verilmesi mmkn olmadndan mirasbrakan ol-
malar da hukukumuzda mmkn deildir.

Miras
Miras brakann lmesi veya lm karinesinin ifllemesi ya da lmne denk tutu-
lan gaipliine karar verilmesiyle terekenin (mirasn) intikal ettii gerek veya tzel
kifliye miras denir. Tzel kifliler mirasbrakan olamamalarna ramen miras ola-
bilmektedirler. Ancak tzel kifliler, yasal miras olamazlar, sadece iradi miras ol-
120 Medeni Hukuk-I

ma imknlar vardr. Dier bir ifade ile muris bir tzel kifliyi ancak kendi iradesi ile
mirass haline getirebilir.

YASAL MRASILAR
Yukarda da belirtildii zere miras, mirasbrakann lmesi veya lm karinesi-
nin ifllemesi ya da lmne denk tutulan gaipliine karar verilmesiyle kendisine
terekenin intikal ettii gerek veya tzel kifliyi ifade etmektedir. Medeni Kanunu-
muz iki farkl tr mirasl kabul etmifltir. Bunlar, dorudan doruya kanundan
doan yasal miraslk ile miras brakann iradesine dayanan iradi miraslk tr.

Yasal Mirasln Kayna

Bir kanun hkmne dayanan, kanun koyucu tarafndan belirlenen mirasla ya-
sal miraslk denir. Yasal miraslardan bir ksmnn mirastan pay almalarn biz-
zat kanun emretmifltir. Bunlarn miraslklar mirasbrakann iradesiyle bertaraf
edilemez. Bu tr yasal mirasya sakl payl (mahfuz hisseli) miras ad verilir.
Mirasbrakann iradesiyle bertaraf edilemeyen paya da sakl pay (mahfuz hisse)
denir. Mirasbrakan mirasnn sakl pay dflnda kalan ksm zerinde diledii gi-
bi tasarrufta bulunabilir. Sakl pay dflnda kalan bu ksma tasarruf edilebilir ksm
(tasarruf nisab) denir.
Yasal mirasl belirleyen drt tr ba vardr. Bunlar kan ba, evlilik ba, ev-
latlk ba ve uyrukluk ba olarak adlandrlr.

Kan Bana Dayanan Yasal Miraslk

Parantel Sistemi: Yasal Kan bana dayanan miraslk derece (zmre) sistemine gre belirlenir; buna pa-
mirasln belirlenmesinde rantel sistem denir. Kkeni Germen Hukuku olan bu sistem Avusturya Medeni
kuflaklarn birbirini takip
etmesi esasna dayanan Kanunundan Alman Medeni Kanununa gemifltir ve temelinin Tabii Hukuk oldu-
sistem. u sylenir. Parantel sistemin temelleri, kuflaklarn birbirini takip etmesine dayanr.
Bu sistemde bir asl ve ondan inen (reyen) kuflaklar vardr. Parantel sisteme g-
re, ortak asl parantelin (zmrenin) bafldr. Ana ayr bir parantelin, baba ayr bir
Hukukumuzda yasal
miraslk nc derecede
parantelin bafl olarak kabul edilir. Parantellerin says yukar asllara ktka iki
sona ermektedir. Birinci kat olarak artar. Her parantel de kendi iinde blnmelere urar. Hukukumuzda
derece miraslar, parantel, derece olarak adlandrlmaktadr.
mirasbrakann altsoyu,
ikinci derece miraslar Birinci derece miraslar, mirasbrakann ocuklar, torunlar, torun ocuklar ve
mirasbrakann ana babas onlardan gelenlerdir. Dier bir ifade ile mirasbrakann altsoyudur ve bu kifliler
ile ana ve babadan reyen
kuflaklardr. nc derece esasen mirasbrakana kan ba bakmndan en yakn olan kiflilerdir.
miraslar mirasbrakann kinci derecedeki miraslar ise mirasbrakann ana babasdr. Ana ve babadan
byk ana ve byk babalar
ile onlarn altsoyudur. reyen kuflaklar, yani mirasbrakann kardeflleri, yeenleri, yeen ocuklar, torun-
lar vs. ikinci derece miraslar oluflturur. Dier bir ifade ile bu derecedeki miras-
lar ana baba ve onlarn altsoyu olarak adlandrlabilir.
nc derecedeki miraslar ise mirasbrakann byk ana ve byk babalar
ile onlarn altsoyudur. Bu derecede, iki byk ana ve iki byk baba olmak ze-
re drt parantel vardr. Byk analar ve byk babalardan treyen kuflaklar, yani
mirasbrakann teyzesi, halas, days, amcas ve onlarn ocuklar nc derece-
yi oluflturur.
Drdnc derece mirasbrakann byk ana ve byk babalarnn ana ve ba-
balar ile onlarn altsoyundan oluflmakla birlikte, hukukumuzda yasal miraslk
nc derecede sona ermektedir. Bu nedenle drdnc derecede bulunanlar ya-
sal miras sfatn taflmazlar.
 9. nite - Miras ve Miras Kavram, Yasal ve radi Miraslar, fiekli ve Maddi Anlamda lme Bal
Tasarruf Trleri ve Miraslktan karma 121

Evlilik Bana Dayanan Yasal Miraslk

Evlilik bana dayanan miraslktan kast sa kalan eflin mirasldr. Burada mi-
raslk ban douran husus efller arasndaki resmi nikh iliflkisidir. Sa kalan eflin
miras olabilmesi iin mirasbrakann lm annda evlilik birliinin devam edi-
yor olmas gerekir.

Evlatlk Bana Dayanan Yasal Miraslk

Hukukumuzda 2002 ylna kadar evlatlk iliflkisi szleflme ile kurulan bir iliflki ol- Yasal miraslk drt flekilde
meydana gelebilir.
duu halde, yeni Medeni Kanunun yrrle girmesiyle birlikte mahkeme karar a) Kan Bana Dayanan
ile gerekleflir hale dnflmfltr. Bunun en nemli sonucu bir kere kurulduktan Yasal Miraslk
b) Evlilik Bana Dayanan
sonra artk evlatlk bann kaldrlamamasdr. Bu yn ile evlatlk da tpk kan ba- Yasal Miraslk
na dayanan altsoy gibi yasal mirasdr. Evlatln mirasl iin mirasbrakann c) Evlatlk Bana Dayanan
lm tarihinde geerli bir evlatlk iliflkisinin varl yeterlidir. Evlatlk tpk altsoy Yasal Miraslk
d) Uyrukluk Bana Dayanan
gibi mirasbrakann birinci derece miraslar arasnda yer alr. Yasal Miraslk.
Ancak evlatln miraslnn ok nemli baz zellikleri vardr. ncelikle ev-
latlk ve altsoyu, evlat edinene kan hsm gibi miras olurlar. Bununla birlikte ev-
latln kendi ailesindeki mirasl da devam eder (MK. m. 500/I). Bu hkm esa-
sen evlatlk ban zayflatan hkmlerden biridir. Zira evlatlk iliflkisi ifte miras-
a yol amaktadr. Evlatlk hem evlat edinenin mirassdr hem de kendi kan ba-
ile bal olduu ailesinden miras alr.
Evlat edinen ve hsmlar, evlatla miras olamazlar (MK. m. 500/II). Dier bir
ifade ile evlatln mirasl tek ynl bir miraslktr. Ayrca evlatlk ancak ken-
disini evlat edinenin mirass olabilir. Evlat edinenin miraslarnn mirass da
olamaz.

Mirasbrakann evlatl onun kanc dereceden mirass saylr? SIRA SZDE SIRA SZDE
1
Uyrukluk Bana Dayanan Yasal Miraslk
D fi N E L M D fi N E L M
Yukarda belirtildii zere, yasal miraslk hukukumuzda nc derece ile snr-
landrlmfltr. Mirasbrakann ilk derecede hibir mirass yoksa efli de kendi-
S O R Umirasbrakan
sinden nce lmflse veya btn miraslar miras reddetmifllerse, S O R U
hibir kimseyi miras olarak atamamflsa, yani iradi miraslk da sz konusu de-
ilse, miras dorudan doruya devlete (Hazineye) geer (MK. m. 501).
DKKAT DKKAT
Geride miras brakmakszn len kiflinin mirasnn Devlete kalaca hususu
lkemizde olduu gibi tm Kta Avrupas hukuk sistemine dhil lkelerde de ka-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
bul edilmektedir. Mirasbrakan hangi lkenin vatandafl ise, dier bir ifadeyle han-
gi lkeye uyrukluk ba ile bal ise, miras o lkeye kalr.
Ancak devletin mirasl mirasbrakann borlarndan sorumluluk
AMALARIMIZ asndan AMALARIMIZ
dier yasal miraslardan farkllk gsterir. Devlet mirasbrakann borlarndan di-
er yasal miraslar gibi snrsz olarak deil, sadece sulh hukuk mahkemesince tu-
tulan deftere yazlan borlardan ve sadece miras yoluyla edindiiK T Adeerler
P l- K T A P
snde sorumludur (MK. m. 631). Bu hkm Devleti lenin borlarndan kendisine
kalan aktif deerler kadar sorumlu kld halde, dier yasal miraslar ve hatta ira-
di miraslardan atanmfl miraslar lenin borlarndan tm malvarlklaryla
TELEVZYON mte- TELEVZYON
selsilen sorumludurlar.
Devletin mirasln dier yasal miraslardan ayran bir dier fark da Devle-
tin miras reddedememesidir. Devlet kiflinin en son mirassdr ve Devletin miras
NTERNET NTERNET
reddetmesine olanak tannd durumda len kifli mirassz kalacaktr. Miras hu-
122 Medeni Hukuk-I

kuku sisteminde lenin mutlaka mirass olmas gerektiinden bu kabul edilemez

bir durumdur. Ayrca Devlete miras ret hakknn tannmamas Devlet bakmndan
bir zarara da yol amamaktadr. nk Devlet lenin borlarndan sadece kendi-
sine intikal eden miras ile snrl olarak sorumludur. Bu durumda zaten Devlet ba-
kmndan miras ret kurumuna gereksinim bulunmamaktadr.

Yasal Miraslkta Derece Sisteminin flleyifli

Derece Sistemine Egemen Olan lkeler

a) Dereceler arasnda sra (yakn derece varken uzak derece miras olamaz)
nce gelen bir derecede miras varken, ondan sonra gelen derecelerdeki mi-
raslar miras olamazlar. rnein, mirasbrakann bir ocuu veya torunu varken
ana babas veya kardeflleri mirastan pay alamazlar. Yani birinci derece varken ikin-
ci derece miras olamaz. Birden fazla derecenin ayn anda mirasl sz konusu
deildir.
b) Derece iinde sra (Ayn derecede bulunan yakn miras uzak mirasnn
mirasln engeller)
Derecenin bafl dururken ondan reyenler miras olamazlar. rnein, mirasb-
rakann ocuu dururken torunu miras alamaz. Ayn derece iinde, mirasbrakana
ayn oranda yakn olan miraslar eflit miras hakkna sahiptirler. rnein, mirasb-
rakann ocuklar, ana ve babas, kardeflleri ayn oranda miras hakkna sahiptirler.
c) Kk iinde halefiyet esas
Miras hukuku sistemimizin en nemli ilkelerinden biri kk iinde halefiyet il-
kesidir. Bir derecede bir miras mirasbrakandan nce lmflse, mirasnn yerine
varsa onun altsoylar halefiyet yoluyla miras olurlar. rnein, mirasbrakann o-
lu kendisinden nce lmflse, torunlar halefiyet yoluyla miras olurlar. Halefiyet
yoluyla miras olan kifli mirasbrakann mirass olmaktadr.
Bu sistemde mirasbrakandan nce lme, miras reddetme, mirastan yoksun ol-
ma veya miraslktan karlma gibi sebeplerle derece baflnn miraslna bir en-
gel ktnda, ondan olanlar yani derece baflnn altsoyu ona ardl olacak ve onun
yerine miras olacaktr.

Miras Dereceleri ve Sistemin flleyifli

a) Birinci derecede miraslar: Altsoy
Mirasbrakann birinci derece miraslar altsoyudur (MK. m. 495/I). Altsoy, bir
kimsenin ocuklar ve torunlar olmak zere afla doru alabildiine uzayan ku-
flaklardr. Altsoy, ne kadar aflaya inerse insin, mirasbrakana ne kadar uzak olur-
sa olsun, miras olmalar asndan bir snrlama yoktur. Hlbuki yukar doru
uzanan miraslk derece ile snrlandrlmfltr. ocuklarn miras paylar eflit
olup (MK. m. 495/II), mirasbrakandan nce lmfl olan ocuklarn yerlerini her
derecede kk iinde halefiyet ilkesi gerei kendi altsoylar alr (MK. m. 495/III).
Altsoyun mirasl bakmndan evlilik iinde domufl olup olmamas bak-
mndan bir ayrm yaplmamfltr. Evlilik dflnda domufl ve soy ba, tanma ve-
ya hkim hkmyle kurulmufl olanlar, baba ynnden evlilik ii hsmlar gibi mi-
ras olurlar (MK. m. 498). Evlilik dfl altsoyun ana ynnden mirasl bak-
mndan herhangi bir sorun yoktur. Fakat baba ynnden miras olmalar baba
tarafndan tannmalarna hkim hkm ile soyba iliflkinin kurulmufl olmas ko-
fluluna balanmfltr.
 9. nite - Miras ve Miras Kavram, Yasal ve radi Miraslar, fiekli ve Maddi Anlamda lme Bal
Tasarruf Trleri ve Miraslktan karma 123

Altsoy miraslar arasnda evlatlk ve evlatln altsoyu da yer alr. Onlar da ev-
lat edinene de kan hsm gibi miras olurlar ve birden ok evlatlk ya da kan ba-
ile altsoy ve evlatlk bir arada olduunda yine mirasn kifli says orannda eflit
paylafllmas sz konusudur.
Miraslar arasnda henz ana rahminde olan bir ceninin bulunmas durumun-
da da mirasn paylaflmnn ertelenmesi sz konusudur. ocuun doumu bekle-
necek ve ocuk sa ve tam doduu takdirde bu ocuk da altsoy olarak miras
olacaktr.
b) kinci derecede miraslar: Ana ve baba
Altsoyu bulunmayan mirasbrakann ikinci derece miraslar ana ve babasdr
Ana ve baba mirastan eflit pay alrlar (MK. m. 496/I). Mirasbrakandan nce lmfl
olan ana ve babann yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoylar, ya-
ni mirasbrakann kardeflleri, kardefl ocuklar alr (MK. m. 496/II). Bu hkmden
karlacak en nemli sonu hukukumuzda kardefllerin miraslnn sebebinin
ana babann mirasbrakandan nce lmfl olmas olduudur. Bir tarafta hi miras-
bulunmad takdirde, btn miras dier taraftaki miraslara kalr (MK. m.
496/III).
c) nc derecede miraslar: Byk ana ve byk baba
Altsoyu, ana ve babas ve onlarn altsoyu bulunmayan mirasbrakann miras-
lar, byk ana ve byk babalardr. Bu derecede drt kk bafl vardr. Bunlar mi-
rastan eflit pay alrlar (MK. m. 497/I). Mirasbrakandan nce lmfl olan byk ana
ve byk babalarn yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoylar yani
mirasbrakann teyzeleri, daylar, halalar, amcalar, onlar da yoksa kuzen ve ku-
zinler veya onlarn altsoylar miras olarak alrlar (MK. m. 497/II)
Ana veya baba tarafndan olan byk ana ve byk babalardan biri altsoyu bu-
lunmakszn mirasbrakandan nce lmflse, ona dflen pay ayn taraftaki miras-
lara kalr (MK. m. 497/III). Bir taraftaki her iki parantelde de kimse kalmamflsa,
miras dier taraftaki miraslara kalr (MK. m. 497/IV).
Sa kalan efl varsa, byk ana ve byk babalardan birinin mirasbrakandan
nce lmfl olmas halinde, pay kendi ocuuna; ocuu yoksa o taraftaki byk
ana ve byk babaya; bir taraftaki byk ana ve byk babann her ikisinin de l-
mfl olmalar halinde onlarn paylar dier tarafa geer (MK. m. 497/V).

Sa Kalan Eflin Mirasl

Sa kalan eflin miraslnn sebebini evlilik ba oluflturmaktadr. Eflin koca veya Sa kalan efl zmre
miraslar ile birlikte
kar olmas mirastan alaca pay etkilemez. nemli olan mirasn ald anda, ya- mirastan pay alr. Sa kalan
ni mirasbrakann lm annda geerli bir evlilik bann var olmasdr. Boflanma- eflin zmre miraslar ile
lar ynnde karar verilmifl ve bu hkm kesinleflmifl olan kifliler, artk aralarnda birlikteyken ald pay her
bir zmreye gre deiflkenlik
evlilik ba kalmad iin, birbirlerine karfl efl sfatn kaybedecekler ve bu ne- gsterir. Mirasbrakan
denle de birbirlerinin mirass olamayacaklardr. altsoyu ile birlikte miras
olursa mirasn drtte birini;
Hukumuzda sa kalan eflin miras pay Medeni Kanun tarafndan belirlenmek- mirasbrakann ana ve baba
tedir. Buna gre, sa kalan eflin miras pay birlikte olduu derece bakmndan de- derecesi ile birlikte miras
olursa mirasn yarsn;
iflkenlik gstermektedir. mirasbrakann byk ana
Sa kalan efl, mirasbrakann altsoyu ile birlikte miras olursa mirasn drtte bi- ve byk babalar ve onlarn
ocuklar ile birlikte miras
rini; mirasbrakann ana ve baba derecesi ile birlikte miras olursa mirasn yars- olursa mirasn drtte n,
n; mirasbrakann byk ana ve byk babalar ve onlarn ocuklar ile birlikte bunlar da yoksa mirasn
miras olursa mirasn drtte n, bunlar da yoksa mirasn tamamn alr (MK. m. tamamn alr.

499). Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus sa kalan eflin bulunmas ve

nc derece ile birlikte miras olmas halinde, nc derecedekilerin miras-
124 Medeni Hukuk-I

lnn kk bafllar ve onlarn sadece ocuklar ile snrlanmfl olmasdr. Dier bir
ifade ile kk bafllar ya da amca, hala, day ve teyzenin olmad veya miraslkla-
rna bir engel kt hallerde miras onlarn altsoylarna inmeyecek, yani kuzen ve
kuzinlere gemeyip mirasn tamam sa kalan efle kalacaktr.

MRASBIRAKANIN RADESNE DAYANAN

MRASILIK VE LME BALI TASARRUFLAR

Genel Olarak
lme bal tasarruf, bir kimsenin lmnden sonra yaplmasn istedii hususla-
r bir hukuki ifllem ile bildirmesi anlamna gelir. Mirasbrakan lme bal tasarruf-
la, terekesinin geleceini tayin edebilecei gibi, yani iradi miraslarn belirleyebi-
lecei gibi, dier baz arzularnn nasl yerine getirileceini de dzenleyebilir. r-
nein, cenaze merasiminin nasl yaplacan, terekesinin paylaflmnda uyulacak
usulleri belirtebilir veya bir koflul ya da ykleme ngrebilir.

lme Bal Tasarruflar le Salararas Tasarruflar

Arasndaki Farklar
a) lme bal tasarruflar hkmlerini mirasbrakann lmnden sonra mey-
dana getirirler. Oysa salararas hukuki ifllemler adndan da anlafllaca
zere ifllem taraflarnn salnda hkm ve sonularn doururlar.
b) Salararas ifllemlerde ehliyetsizlik, flekle, hukuka ve ahlaka aykrlk halleri
kesin hkmszlk (butlan) sonucunu dourduu halde, ayn durumdaki
lme bal tasarruflar kendiliinden hkmsz olmayp ancak mahkeme
kararyla iptal ettirilebilir (MK. m. 558). Dier bir ifade ile lme bal tasar-
ruflar sadece iptal yaptrmna tabidir.
c) Salararas ifllemlerde ehliyetsizlik, flekle, hukuka ve ahlaka aykrlk halleri
nedeniyle ifllemin geersizliinin ileri srlmesi bir sre ile snrlandrlma-
mfltr. Ancak ayn durumdaki lme bal tasarruflarn iptalinin ileri srl-
mesi belli bir sreyle snrlandrlmfltr (MK. m. 559). Belli sre iinde iptal
davas almad takdirde, ifllemin iptalinin ileri srlebilmesi olana orta-
dan kalkar.
d) Salararas ifllemlerde ehliyetsizlik, flekle, hukuka ve ahlaka aykrlk halleri
her ilgili tarafndan ileri srlebilecei gibi, hkim tarafndan da resen dik-
kate alnabilir. Buna karfllk lme bal tasarruflarda iptal davas ama
hakk belli kiflilere tannmfltr (MK.m.558). ptal sebebi hkim tarafndan
resen dikkate alnamaz. Kendisine iptal hakk tannalar dflndaki herhangi
biri tarafndan ileri srlemez.
e) Salararas ifllemler ile lme bal tasarruflar yorum bakmndan da farkl-
dr. lme bal tasarruflarda, lenin son arzularn mmkn olduunca ya-
flatma ve irade teorisi erevesinde mmkn olduunca onun iradesini dik-
kate alarak yorumlama geerlidir.
f) lme bal tasarruflarda flekle ballk ilkesi egemen olduu halde, sala-
raras hukuki ifllemlerde kural flekil serbestisidir.

SIRA SZDE Sizce lmeSIRA

balSZDE
tasarruflar ve salararas ifllemler neden farkl hukuki sonulara tabi
2 tutulmufltur?

D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U

DKKAT DKKAT
 9. nite - Miras ve Miras Kavram, Yasal ve radi Miraslar, fiekli ve Maddi Anlamda lme Bal
Tasarruf Trleri ve Miraslktan karma 125

lme Bal Tasarrufun Anlam

lme bal tasarruflar hukuk dilinde iki farkl anlamda kullanlmaktadr. Birinci
anlamda, lme bal tasarruf deyimiyle brnd flekil (flekli anlamda lme
bal tasarruflar) kastedilirken; ikinci anlamda bu flekle brnmfl lme bal ta-
sarrufun gayesi, muhtevas, konusu (maddi anlamda lme bal tasarruf) ifade
edilmektedir.
fiekli anlamda lme bal tasarruf ile ifade edilen kiflinin son isteklerini hangi
flekil altnda aklayabilecei hususudur. Miras hukuku flekilci bir hukuk olup, mi-
rasbrakana son arzularn aklayabilecei iki farkl seenek sunulmufltur. Bunlar
vasiyet ve miras szleflmesidir.
fiekli anlamda lme bal tasarruflardaki bu snrlamaya karfllk kanun koyu-
cu maddi anlamda lme bal tasarruf trlerini snrlamamfltr. Kanuna, ahlaka,
kamu dzenine ve kiflilik haklarna aykr olmamak ve konusu imknsz olmamak
kofluluyla istenilen ierik lme bal tasarruflar bakmndan mirasbrakanca karar-
lafltrlabilir.

fiekli Anlamda lme Bal Tasarruflar: Vasiyet ve Miras Szleflmesi

a) Vasiyet
Vasiyet, MK. m. 531 vd. maddelerinde dzenlenmifltir. Vasiyet, mirasbrakann
miras zerinde tek tarafl iradesiyle tasarrufta bulunmasn salayan flekle bal
lme bal tasarruf trlerinden biridir. Tek tarafl hukuki ifllem niteliini taflr. Mi-
rasbrakan vasiyet yoluyla, miras atayabilir, vakf kurabilir, vasiyeti yerine getir-
me grevlisi atayabilir, mirasn paylafllma fleklini tayin edebilir.
Vasiyet yapabilmek iin, ayrt etme gcne sahip ve on befl yafln doldurmufl
olmak gerekir (MK. m. 502). Kiflinin kstl olmas, ayrt etme gc bulunduu s-
rece vasiyet yapmasn engellemez. Vasiyet yoluyla lme bal tasarrufta bulun-
ma hakk flahsa sk skya bal haklardan olduu iin bu konuda yasal veya iradi
temsilci atanamaz.
Vasiyetin geerli olabilmesi iin Medeni Kanunumuzun ngrd flekilden
biriyle yaplmas gerekir. Bunlar; el yazs vasiyet, resmi vasiyet ve szl vasi-
yet dir (MK. m. 531)
-El yazs vasiyet
El yazs vasiyetname, mirasbrakann baflndan sonuna kadar kendi el yazs ile
yazd ve imzalamfl olduu vasiyet trdr. El yazs vasiyetnamenin yapld yl,
ay ve gnn gsterilmesi zorunludur (MK. m. 538/I). Bu vasiyetname, saklanmak
zere ak veya kapal olarak notere, sulh hkimine veya yetkili memura brakla-
bilir (MK. m. 538/II).
Daktilo ve bilgisayarla yazlan vasiyetnameler MK.m.538/I hkm gereince ge-
erli olmayacaktr. nemli olan tamamnn el ile yazlp imzalanmfl olmasdr. Vasi-
yetnamenin mutlaka Trke yazlmas zorunlu olmayp baflka dillerle de yazlabilir.
El yazs vasiyetin en nemli yarar gizlilik niteliine sahip olmas ve vasiyeti
dzenleyen tarafndan kolaylkla rcu edilebilmesidir.
-Resmi vasiyet
Resmi vasiyetname, MK. m. 532-537. maddeleri arasnda dzenlenmifltir. Bu va-
siyetname, iki tann katlmasyla resmi memur tarafndan dzenlenir (MK. m.
532/I). Resmi memur, sulh hkimi, noter veya kanunla kendisine bu konuda yet-
ki verilmifl dier bir grevli olabilir (MK. m. 532/II). Bu vasiyetin dzenlenmesin-
de vasiyeti, resmi memur ve iki tank bulunmaktadr.
126 Medeni Hukuk-I

Mirasbrakann okuma yazma bilip bilmemesine gre resmi vasiyetin dzenlen-

mesi farkllk gsterir. Mirasbrakan okuma yazma biliyorsa, arzularn resmi me-
mura bildirir. Bunun zerine resmi memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdrr ve
okumas iin mirasbrakana verir (MK. m. 533/I). Vasiyetname, mirasbrakan tara-
fndan okunup imzalanr (MK. m. 533/II). Resmi memur da, vasiyetnameyi tarih
koyarak imzalar (MK. m. 533/III).
Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra mirakbrakan, vasiyet-
nameyi okuduunu, bunun son arzularn ierdiini memurun huzurunda iki tan-
a beyan eder. Tanklar, bu beyann kendi nlerinde yapldn ve mirasbrakan
tasarrufa ehil grdklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdrarak altn imzalarlar.
Vasiyetnamenin ieriinin tanklara bildirilmesi zorunlu deildir (MK. m. 534/I, II
ve III). Bu durumda ksmen gizlilik korunmaktadr.
Buna karfllk mirasbrakan okuma yazma bilmiyorsa, yani mirasbrakan vasi-
yetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tann
nnde ona okur ve bunun zerine mirasbrakan vasiyetnamenin son arzularn
ierdiini beyan eder. Bu durumda tanklar, hem mirasbrakann beyannn kendi
nlerinde yapldn ve onu tasarrufa ehil grdklerini; hem de vasiyetnamenin
kendi nlerinde memur tarafndan mirasbrakana okunduunu ve onun vasiyetna-
menin son arzularn ierdiini beyan ettiini vasiyetnameye yazarak veya yazdra-
rak altn imzalarlar (MK. m. 535/I ve II). Bu durumda mirasbrakan, okuryazar ol-
mad iin vasiyetnamenin altnda onun imzasnn bulunmas flart deildir.
Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararyla kamu hizmetinden
yasakllar, okuryazar olmayanlar, mirasbrakann efli, stsoy ve altsoy kan hsmla-
r, kardeflleri ve bu kiflilerin eflleri, resmi vasiyetnamenin dzenlenmesine memur
veya tank olarak katlamazlar (MK. m. 536/I). Resmi vasiyetnamenin dzenlenme-
sine katlan memura ve tanklara, bunlarn stsoy ve altsoy kan hsmlarna, kar-
defllerine ve bu kiflilerin efllerine o vasiyetname ile kazandrmada bulunulamaz
(MK. m. 536/II).
-Szl vasiyet
Mirasbrakan; yakn lm tehlikesi, ulaflmn kesilmesi, hastalk, savafl gibi ola-
anst durumlar yznden resmi veya el yazs vasiyetname yapamyacak du-
rumdaysa, szl vasiyet yoluna baflvurabilir (MK. m. 539/I).
Bunun iin mirasbrakan, son arzularn iki tana anlatr ve onlara bu beyan-
na uygun bir vasiyetname yazmalar veya yazdrmalar grevini ykler (MK. m.
539/II). Resmi vasiyetname dzenlenmesinde okuryazar olma koflulu dflnda, ta-
nklara iliflkin yasaklar, szl vasiyetteki tanklar iin de aynen geerlidir (MK. m.
539/III).
Mirasbrakan tarafndan grevlendirilen tanklardan biri, kendilerine beyan edi-
len son arzular, yer, yl, ay ve gn de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imza-
lar ve dier tana imzalatr. Yazlan belgeyi ikisi birlikte vakit geirmeksizin bir
sulh veya asliye mahkemesine verirler ve mirasbrakan vasiyetname yapmaya ehil
grdklerini, onun son arzularn olaanst durum iinde kendilerine anlattn
hkime beyan ederler (MK. m. 540/I).
Tanklar, daha nce bir belge dzenlemek yerine, vakit geirmeksizin mahke-
meye baflvurup yukardaki hususlar beyan ederek mirasbrakann son arzularn
bir tutanaa geirtebilirler (MK. m. 540/II). Tanklarn baflvuracaklar mahkeme,
mirasbrakann son yerleflim yeri sulh veya asliye hukuk mahkemesidir.
Szl vasiyet yoluna baflvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, temen
veya daha yksek rtbeli bir subay; lke snrlar dflnda seyreden bir ulaflm ara-
 9. nite - Miras ve Miras Kavram, Yasal ve radi Miraslar, fiekli ve Maddi Anlamda lme Bal
Tasarruf Trleri ve Miraslktan karma 127

cnda bulunuyorsa, o aracn sorumlu yneticisi; salk kurumlarnda tedavi edil- tr vasiyetname vardr.
a) El yazl vasiyet b) Resmi
mekteyse, salk kurumunun en yetkili yneticisi hkim yerine geer (MK. m. vasiyet c) Szl vasiyet
540/III).
Szl vasiyetin geerli olabilmesi iin mirasbrakann iinde bulunduu durum-
dan sa olarak kurtulmamfl olmas gerekir. Mirasbrakan sa olarak kurtulursa ve
kendisi iin sonradan dier flekillerde vasiyetname yapma olana doarsa, szl
vasiyetin yapld tarihin zerinden bir ay geince szl vasiyet hkmden dfler
(MK. m. 541).

Uzun sredir ar hastal bulunan bir annenin vasiyetini iki olunaSIRA

aklayarak
SZDE szl va- SIRA SZDE
siyet yapmas mmkn mdr? 3
D fi N E L M D fi N E L M
b)Vasiyetten Dnme
Medeni Kanunumuz vasiyetten dnmenin farkl yolunu dzenlemifltir. Buna
gre mirasbrakan her zaman yeni bir vasiyet yaparak ve ak yaSda O Rzmni
U olarak bu S O R U
vasiyette bir nceki vasiyetten dnme iradesini aklayarak vasiyetten dnebilir.
Dier bir yol yaplmfl olan vasiyetin mirasbrakan tarafndan yok edilmesidir.
DKKAT DKKAT
Bu yol zellikle elyazs vasiyette kolaylkla kullanlabilen bir yoldur.
Son olarak da vasiyet ile badaflmayan sonraki salararas veya lme bal hu-

N N
kuki ifllemler yoluyla da vasiyetten dnmek mmkndr. rnein SIRA SZDEeflmedeki SIRA SZDE
yazln dzenledii elyazs vasiyet ile arkadaflna brakan Ahmet Bey daha son-
ra bu yazl salararas ifllemle bir baflkasna satacak olursa vasiyetteki
AMALARIMIZ
bu hkm- AMALARIMIZ
den dnmfl olur.

Muhsin Bey kendisine ait antika otomobili 2004 ylnda yapmfl olduu Tbir
KSIRA A el
SZDE P yazs vasi- SIRA
K TSZDE
A P
yetname ile ifl orta Selime brakmfl, 2008 ylnda olu Denizle yapt bir miras szlefl- 4
mesi ile bu sefer ayn antika otomobili ona brakmay vaad etmifltir. Muhsin Bey 2010 y-
D fi N E L M D fi N E L M
lnda vefat ettiinde otomobil kime ait olacaktr? TELEVZYON TELEVZYON

c) Miras szleflmesi S O R U S O R U
Miras szleflmesi, iki tarafl hukuki ifllem, yani bir szleflme olduu iin karfl-
N T E R Nszleflmesi
lkl ve birbirine uygun en az iki irade aklamasn gerektirir. Miras ET ya- NTERNET
DKKAT DKKAT
pabilmek iin ayrt etme gcne sahip ve ergin olmak, kstl bulunmamak gerekir
(MK. m. 503). Dier bir ifade ile aynen borlar hukukundaki szleflme yapma eh-

N N
liyeti bakmndan aranan hususlar miras szleflmesi bakmndan SIRAdaSZDE aranmaktadr. SIRA SZDE
Vasiyet yukarda belirtilen farkl flekilde yaplabildii halde miras szleflme-
sinin geerlilii resmi vasiyetname fleklinde yaplmasna baldr (MK. m. 545/I).
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
Szleflmenin taraflar, arzularn resmi memura ayn zamanda bildirirler ve dzen-
lenen szleflmeyi memurun ve iki tann nnde imzalarlar (MK. m. 545/II).
Miras szleflmesi, taraflarn yazl anlaflmasyla her zaman ortadan
K T A kaldrlabilir.
P K T A P
Miras szleflmesiyle miras atanan veya kendisine belirli mal braklan kiflinin, mi-
rasbrakana karfl miras szleflmesinin yaplmasndan sonra miraslktan karma
sebebi oluflturan davranflta bulunduu ortaya karsa; mirasbrakan,
T E L E V Z Ymiras
ON szlefl- TELEVZYON
mesini tek tarafl olarak ortadan kaldrabilir (MK. m. 546/I ve II).

Maddi Anlamda lme Bal Tasarruflar

Maddi anlamda lme bal tasarruflara, koflula ve yklemeye N T Ebal
R N E Ttasarruflar, NTERNET
miras atama, belirli mal brakma, yedek miras atama, art miras atama,
mirastan feragat szleflmesi, vasiyeti yerine getirme grevlisi atama gibi tasar-
128
Maddi anlamda lme bal ruflar rnek olarak gsterilebilir. Bu rnekler snrl sayda deildir, daha nce be-
tasarruflarn bazlar
flunlardr: a) Koflula bal
tasarruflar b) Yklemeye
bal tasarruflar c) Miras
atama d) Belirli mal
brakma e) Yedek miras
atama f) Art miras atama
g) Mirastan feragat
szleflmesi h) Vasiyeti yerine
getirme grevlisi atama.
Medeni Hukuk-I
lirtildii gibi mirasbrakan lme bal tasarrufun ieriini belirlemede kural olarak
serbestye sahiptir. Aflada maddi anlamda lme bal tasarruflardan uygulama-
da sklkla karfllafllan birka tanesine deinilmekle yetinilecektir. Mirastan kar-
ma da esasen maddi anlamda lme bal tasarruf tr olmakla birlikte nemi ne-
deniyle ayrca baflka bir bafllk altnda incelenecektir.
a) Belirli Mal Brakma
Mirasbrakan, yapaca lme bal tasarruf ile bir kimseye onu miras ata-
makszn belirli bir mal brakma yoluyla kazandrmada bulunabilir (MK. m. 517/I).
Kendisine bu surette mal braklan kifliye belirli mal braklan veya vasiyet ala-
cakls denir.
Belirli mal brakma, lme bal tasarrufla bir kimseye terekedeki bir maln
mlkiyetinin veya terekenin tamam ya da bir ksm zerinde intifa hakknn ka-
zandrlmasna ynelik olabilecei gibi; bir kimse lehine tereke deeri zerinden
bir edimin yerine getirilmesinin, bir iradn balanmasnn veya bir kimsenin bir
bortan kurtarlmasnn, miraslar veya belirli mal braklanlara ykletilmesi sure-
tiyle de olabilir (MK. m. 517/II).
Braklan belirli mal terekede bulunmad takdirde, tasarruftan aksi anlafllma-
dka, lme bal tasarrufu yerine getirmekle ykml olanlar bortan kurtulur-
lar (MK. m. 517/III).
Belirli mal braklan, miras atanan kimseden farkl olarak klli halef deil-
dir. Miras atanan kimse klli halef olduundan mirasbrakann lm anndan iti-
baren terekenin borlarndan da snrsz surette ve mteselsilen sorumludur. Atan-
mfl mirasnn tereke zerinde ayni hakk vardr. Oysa kendisine belirli mal b-
raklan kimsenin ne miraslk sfat vardr ne de terekedeki mal zerinde ayni hak-
k vardr. Onun sadece kendisine braklan maln teslimini klli halef olan miras-
lardan isteme hususunda flahsi hakk vardr. Ayrca, kendisine belirli mal brak-
lan kifli klli halef olmadndan dolay tereke borlarndan da sorumlu deildir.
b) Miras Atama
Miras atamada, terekeye dhil belirli bir maln braklmas sz konusu olma-
yp tm terekenin ya da tm terekenin belirli bir orannn bir kifliye braklmas sz
konusudur. Bu nedenle atanan miras da dier yasal miraslar gibi miras kendi-
liinden kazanr ve dier yasal miraslarla birlikte tm tereke zerinde elbirlii
mlkiyetine sahip olur.
Miras atanan ayn zamanda klli halef olduundan dier yasal miraslarla
birlikte tereke borlarndan da mteselsilen sorumludur.
c) Mirastan Feragat Szleflmesi (Olumsuz Miras Szleflmesi)
Mirasbrakan, bir mirass ile karfllksz olarak veya bir karfllk salamak sure-
tiyle mirastan feragat szleflmesi yapabilir. Feragat eden, miraslk sfatn kaybe-
der. Bir karfllk salanarak mirastan feragat, szleflmede aksi ngrlmedike fe-
ragat edenin altsoyu iin de sonu dourur (MK. m. 528).
Mirastan feragat szleflmesi belli bir kifli lehine yaplmfl olup bu kiflinin herhan-
gi bir sebeple miras olamamas halinde, feragat hkmden dfler. Mirastan fera-
gat szleflmesi belli bir kifli lehine yaplmamflsa, en yakn ortak kkn altsoyu le-
hine yaplmfl saylr ve bunlarn herhangi bir sebeple miras olamamas halinde,
feragat yine hkmden dfler (MK. m. 529).
Mirastan feragat szleflmesi flekli anlamda lme bal tasarruf trlerinden mi-
ras szleflmesi fleklinde yaplmak zorundadr. Bu nedenle uygulamada mirastan fe-
ragat, olumsuz miras szleflmesi olarak da adlandrlmaktadr.
 9. nite - Miras ve Miras Kavram, Yasal ve radi Miraslar, fiekli ve Maddi Anlamda lme Bal
Tasarruf Trleri ve Miraslktan karma 129

MRASILIKTAN IKARMA

Miraslktan karma Sebepleri

Miraslktan karma Medeni Kanunun 510 vd. maddelerinde dzenlenmifltir. Ya-
sal miraslar iin ngrlmfl olan bir yoldur. Hatta kural olarak sadece sakl pay-
l miraslar iin geerlidir. Zira sakl payl olmayan miraslarn mirastan karlma-
sna gerek olmayp lme bal tasarruf yolu ile mirastan pay almamalar salana-
bilir. Hukukumuzda grup sakl payl miras vardr. Bunlar mirasbrakann alt-
soyu, ana ve babas ile sa kalan efltir.
Afladaki durumlarda mirasbrakan, lme bal bir tasarrufla sakl payl miras-
sn miraslktan karabilir:
a. Miras, mirasbrakana veya mirasbrakann yaknlarndan birine karfl
ar bir su ifllemiflse,
b. Miras, mirasbrakana veya mirasbrakann ailesi yelerine karfl aile hu-
kukundan doan ykmllklerini nemli lde yerine getirmemiflse (MK.
m. 510).

Hkmleri
Miraslktan karlan kimse, mirastan pay alamayaca gibi; tenkis davas da aa-
maz. Mirasbrakan baflka trl tasarrufta bulunmufl olmadka, miraslktan ka-
rlan kimsenin miras pay, o kimse mirasbrakandan nce lmfl gibi, miraslktan
karlann varsa altsoyuna, yoksa mirasbrakann yasal miraslarna kalr.
Miraslktan karlan kimsenin altsoyu, o kimse mirasbrakandan nce lmfl
gibi sakl payn isteyebilir (MK. m. 511).

spat Yk
Miraslktan karma, mirasbrakan ancak buna iliflkin tasarrufunda karma sebe-
bini belirtmiflse geerlidir.
Miraslktan karlan kimse itiraz ederse, belirtilen sebebin varln ispat, -
karmadan yararlanan mirasya veya vasiyet alacaklsna dfler.
Sebebin varl ispat edilememifl veya karma sebebi tasarrufta belirtilmemiflse
tasarruf, mirasnn sakl pay dflnda yerine getirilir; ancak, mirasbrakan bu tasar-
rufu karma sebebi hakknda dflt ak bir yanlma yznden yapmflsa, kar-
ma geersiz olur (MK. m. 512).

Bor demeden Aciz Sebebiyle Miraslktan karma:

Koruma Amacyla Miraslktan karma
Mirasbrakan, hakknda bor demeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, sakl pa-
ynn yars iin miraslktan karabilir. Ancak, bu yary miraslktan karlann
domufl ve doacak ocuklarna zglemesi flarttr.
Miras ald zaman bor demeden aciz belgesinin hkm kalmamflsa veya
bu belgenin kapsad bor tutar miraslktan karlann miras paynn yarsn
aflmyorsa, miraslktan karlann istemi zerine gereklefltirilen karma tasarru-
fu iptal olunur (MK. m. 513).

Koruma amacyla miraslktan karmann hukuki sonucu nedir? SIRA SZDE SIRA SZDE
5
D fi N E L M D fi N E L M

S O R U S O R U

DKKAT DKKAT
130 Medeni Hukuk-I
zet
N
A M A
Miras hukukuna iliflkin temel kavramlar akla-
1 yabilmek
Miras hukuku, bir gerek kiflinin ld veya
lme denk tutulan lm karinesinin gereklefl-
tii ya da gaipliine karar verildii, baflka bir de-
yiflle hak sahibi olma yeteneini kaybettii za-
man, para ile llebilen btn hak ve borlar-
nn ksaca malvarlnn geleceini dzenleyen
bir medeni hukuk daldr. Bu hukuk dalna zg
temel kavramlarn en nemlileri ise, tereke, mi-
rasbrakan ve mirasdr.
NA M A Yasal miraslar sralayabilmek
2 Birinci anlamda, lme bal tasarruf deyimiyle
Bir kanun hkmne dayanan, kanun koyucu ta-
rafndan belirlenen mirasla yasal miraslk
denir. Yasal mirasl belirleyen drt tr ba
vardr. Bunlar kan ba, evlilik ba, evlatlk ba-
ve uyrukluk badr. Kan bana dayanan ya-
sal miraslk, Medeni Kanunumuzda derece esa-
sna dayanr. Hukukumuzda yasal miraslk
nc derecede sona ermektedir. Birinci dere-
ce miraslar, mirasbrakann altsoyu, ikinci dere-
cedeki miraslar, mirasbrakann ana babas ile
ana ve babadan reyen kuflaklardr. nc de-
recedeki miraslar mirasbrakann byk ana ve
byk babalar ile onlarn altsoyudur. Evlilik ba-
na dayanan yasal miraslktan kast sa kalan
eflin mirasldr. Evlatln mirasl mirasb-
rakann lm tarihinde geerli bir evlatlk iliflki-
sinin varlna dayanr. Evlatlk tpk altsoy gibi
mirasbrakann birinci derece miraslar arasn-
da yer alr. Mirasbrakann ilk derecede hibir
mirass yoksa efli de kendisinden nce lmfl-
se veya btn miraslar miras reddetmifllerse,
mirasbrakan hibir kimseyi miras olarak ata-
mamflsa, yani iradi miraslk da sz konusu de-
ilse, miras dorudan doruya devlete (Hazine-
ye) geer.
N
A M A
Mirasbrakann iradesine dayanan mirasl
3 tanmlayp ve lme bal tasarruflar gruplan-
drabilmek
lme bal tasarruf, bir kimsenin lmnden
sonra yaplmasn istedii hususlar bir hukuki ifl-
lem ile bildirmesi anlamna gelir. Mirasbrakan
lme bal tasarrufla, terekesinin geleceini ta-
yin edebilecei gibi, yani iradi miraslarn belir-
leyebilecei gibi, dier baz arzularnn nasl ye-
rine getirileceini de dzenleyebilir. lme ba-
l tasarruflar hukuk dilinde iki farkl anlamda kul-
lanlmaktadr. fiekli anlamda lme bal tasar-
ruflar, maddi anlamda lme bal tasarruflar.
brnd flekil (flekli anlamda lme bal ta-
sarruflar) kastedilir; ikinci anlamda ise bu flekle
brnmfl lme bal tasarrufun gayesi, muhte-
vas, konusu (maddi anlamda lme bal tasar-
ruf) ifade edilmektedir.
N
A M A Miraslktan karmay aklayabilmek
4
Miraslktan karma maddi anlamda lme ba-
l tasarruf trlerinden biridir. Miraslktan kar-
ma yasal miraslar iin ngrlmfl olan bir yol-
dur. Hatta kural olarak sadece sakl payl miras-
lar geerlidir. Mirasbrakan, ancak kanunda sa-
ylan sebeplerle ve bir lme bal bir tasarrufla
sakl payl mirassn miraslktan karabilir.
Miraslktan karma kimi zaman cezai kim za-
man koruyucu bir amala yaplr. Miraslktan
karlan kimse, mirastan pay alamayaca gibi;
tenkis davas da aamaz. Mirasbrakan baflka tr-
l tasarrufta bulunmufl olmadka, miraslktan
karlan kimsenin miras pay, o kimse mirasbra-
kandan nce lmfl gibi, miraslktan karla-
nn varsa altsoyuna, yoksa mirasbrakann yasal
miraslarna kalr.
 9. nite - Miras ve Miras Kavram, Yasal ve radi Miraslar, fiekli ve Maddi Anlamda lme Bal
Kendimizi Snayalm
1. Afladakilerden hangisi mirasbrakann ikinci dere-
ce miraslarndan biri deildir?
a. Annesi
b. Kardeflleri
c. Yeenleri
d. Amcas
e. Bykannesi
2. Evlatln miraslna iliflkin afladaki ifadelerden
hangisi yanlfltr?
a. Evlatlk da kan bana dayanan altsoy gibi yasal
mirasdr.
b. Evlatln mirasl iin mirasbrakann lm ta-
rihinde geerli bir evlatlk iliflkisinin varl gerekir.
c. Evlatlk altsoy gibi mirasbrakann birinci derece
miraslar arasnda yer alr.
d. Evlatlk iliflkisinin kurulmasyla evlatln kendi
ailesindeki mirasl sona erer.
e. Evlat edinen ve hsmlar, evlatla miras ola-
mazlar.
3. Afladakilerden hangisi derece sistemine egemen
olan ilkelerden biri deildir?
a. nce gelen bir derecede miras varken, ondan son-
ra gelen derecelerdeki miraslar miras olamazlar.
b. kinci dereceden sonraki derecelerde yer alanlar
yasal miras olamazlar.
c. Derecenin bafl dururken ondan reyenler mi-
ras olamazlar.
d. Mirasn yasal miraslar arasnda paylafltrlma-
snda kk iinde halefiyet prensibi geerlidir.
e. Bir derecede bir miras mirasbrakandan nce
lmflse, mirasnn yerine varsa onun altsoylar
halefiyet yoluyla miras olur.
4. Geride miras brakmakszn len kiflinin miras afla-
dakilerden hangisine intikal eder?
a. Devlete
b. Kamusal ama gden derneklere
c. Vasiyeti tenfiz memuruna
d. Kamu idarelerine
e. Kamusal ama gden vakflara
5. Afladakilerden hangisi el yazs vasiyetnamenin ge-
erlilik koflullarndan biri deildir?
a. El yazs vasiyetnamenin tmnn mirasbrakan
tarafndan hazrlanmfl olmas
b. El yazs vasiyetnamenin, mirasbrakan tarafn-
dan imzalamfl olmas
c. El yazs vasiyetname metninin tmnn miras-
brakan tarafndan yazlmfl olmas
d. El yazs vasiyetnamenin yapld yl, ay ve g-
nn gsterilmesi
e. El yazs vasiyetnamenin dzenleme yerinin
gsterilmesi
Tasarruf Trleri ve Miraslktan karma 131
6. Afladakilerden hangisi miraslktan karma se-
beplerinden biridir?
a. Mirasnn ayrtm gcn kaybetmifl olmas
b. Mirasnn 1 yldan daha uzun sreli hrriyeti
balayc cezaya mahkm edilmifl olmas
c. Mirasnn mirasbrakann yaknlarndan birine
karfl ar bir su ifllemifl olmas
d. Mirasnn iflasna karar verilmifl olmas
e. Mirasnn ikametghnn belli olmamas
7. Miras szleflmesinin geerlilik flekline uyulmadan yapl-
mfl olmasnn hukuki sonucu afladakilerden hangisidir?
a. Mutlak Butlan
b. Nispi Butlan
c. ptal edilebilirlik
d. Fesih
e. Yokluk
8. Afladakilerden hangisi sakl payl miraslardan bi-
ri deildir?
a. Mirasbrakann; Altsoyu
b. Mirasbrakann; Anas
c. Mirasbrakann; Babas
d. Mirasbrakann; Sa kalan efli
e. Mirasbrakann; Kardeflleri
9. Afladakilerden hangisi maddi anlamda lme ba-
l tasarruflardan biri deildir?
a. Belirli mal brakma
b. Miras szleflmesi yapma
c. Yedek miras atama
d. Vasiyeti tenfiz memuru atama
e. Mirastan karma
10. Belirli bir kifli lehine yaplmamfl mirastan feragat sz-
leflmesinin hukuki sonucu afladakilerden hangisidir?
a. Kendi altsoyu lehine yaplmfl saylr
b. En yakn ortak kkn altsoyu lehine yaplmfl
saylr
c. En yakn altsoy lehine yaplmfl saylr
d. En yakn ortak kk lehine yaplmfl saylr
e. Hazine lehine yaplmfl saylr
132 Medeni Hukuk-I
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. e Yantnz yanlfl ise Miras Dereceleri ve Sis-
temin flleyifli blmn yeniden gzden ge-
iriniz.
2. d Yantnz yanlfl ise Evlatlk Bana Dayanan
Yasal Miraslk blmn yeniden gzden ge-
iriniz.
3. b Yantnz yanlfl ise Derece Sistemine Egemen
Olan lkeler blmn yeniden gzden gei-
riniz.
4. a Yantnz yanlfl ise Uyrukluk Bana Dayanan
Yasal Miraslk blmn yeniden gzden ge-
iriniz.
5. e Yantnz yanlfl ise fiekli Anlamda lme Ba-
l Tasarruflar: Vasiyet ve Miras Szleflmesi b-
lmn yeniden gzden geiriniz.
6. c Yantnz yanlfl ise Miraslktan karma Se-
bepleri blmn yeniden gzden geiriniz.
7. c Yantnz yanlfl ise lme Bal Tasarruflar ile
Salararas Tasarruflar Arasndaki Farklar bl-
mn yeniden gzden geiriniz.
8. c Yantnz yanlfl ise Miraslktan karma Se-
bepleri blmn yeniden gzden geiriniz.
9. b Yantnz yanlfl ise Maddi Anlamda lme Ba-
l Tasarruflar blmn yeniden gzden gei-
riniz.
10. b Yantnz yanlfl ise Maddi Anlamda lme Ba-
l Tasarruflar blmn yeniden gzden gei-
riniz.
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Evlatlk da tpk kan bana dayanan altsoy gibi yasal
mirasdr. Dolaysyla mirasbrakann birinci derece-
den mirassdr.
Sra Sizde 2
lme bal tasarruflarda, lenin son arzularn mm-
kn olduunca yaflatma lme bal tasarrufu ayakta
tutma esastr. Bu nedenle rnein salararas ifllemler-
den farkl olarak lme bal ifllemler kesin hkmsz-
lk yerine iptal edilebilirlik yaptrmna tabi tutulmufl-
tur. Yine lme bal hukuki ifllemin geersizliini ileri
srebileceklerin evresi dar tutulmufltur.
Sra Sizde 3
Mirasbrakan; yakn lm tehlikesi, ulaflmn kesilmesi,
hastalk, savafl gibi olaanst durumlar yznden res-
mi veya el yazs vasiyetname yapamyacak durumday-
sa, szl vasiyet yoluna baflvurabilir. Uzun sredir has-
tal bulunan bir kimsenin olaanst bir durum ier-
sinde bulunduunu ileri sremez. Kald ki dier vasi-
yetname yapma trlerinden birini yapma imkan bulun-
mad da sylenemez. Bu nedenle annenin iki oluna
iradesini aklayarak szl vasiyetname yapmas mm-
kn deildir.
Sra Sizde 4
Vasiyet ile badaflmayan sonraki lme bal hukuki
ifllemler yoluyla vasiyetten dnmek mmkndr. Bura-
daki ilk vasiyetnamenin ve sonraki miras szleflmesinin
de konusu ayn olduundan sonraki tarihli miras sz-
leflmesi ile nceki tarihli vasiyetnameden dnld
kabul edilir.
Sra Sizde 5
Mirasbrakan, hakknda bor demeden aciz belgesi
bulunan altsoyunu, sakl paynn yars iin miraslk-
tan karabilir. Ancak, bu yary miraslktan karlann
domufl ve doacak ocuklarna zglemesi flarttr.
 9. nite - Miras ve Miras Kavram, Yasal ve radi Miraslar, fiekli ve Maddi Anlamda lme Bal
Tasarruf Trleri ve Miraslktan karma 133

Yararlanlan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
Dural, M., z, T., (2010). Trk zel Hukuku Cilt IV Mi-
ras Hukuku. stanbul: Filiz.
Erman, H., mre, Z., (2010). Miras Hukuku. stanbul:
Beta
Ouzman, M.K., (1984). Miras Hukuku. stanbul: Filiz.
Serozan, R., lkay, B., (2008). Miras Hukuku. Ankara:
Sekin.
Hatemi, H., (2004). Miras Hukuku. stanbul: Filiz.
Klolu, A., (2009). Miras Hukuku. Ankara: Turhan.
10
MEDEN HUKUK-I

Amalarmz

N
Bu niteyi tamamladktan sonra;

N
Mirasn almasn aklayabilecek

N
Mirasn kazanlmasn tanmlayabilecek
Mirasn paylafllmasn aklayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
Miras Gaiplik
Paylaflma Elbirlii Mlkiyeti
Miraslk Belgesi Payl Mlkiyet
Mirasn Reddi

indekiler

MRASIN AILMASI
Mirasn Almas ve
Medeni Hukuk-I Mirasn Paylafllmas MRASIN KAZANILMASI
MRASIN PAYLAfiILMASI
 Mirasn Almas ve
Mirasn Paylafllmas

MRASIN AILMASI

Mirasn Ald An
Mirasn miraslara gemesi iin ilk aflama, mirasn almas aflamasdr. Miras hu-
kukunun en temel amac, mirasbrakann lmnden nce sahip olduu ferdi
Elbirlii Mlkiyeti: Birden
mlkiyeti miraslara tekrar kazandrabilmektir. Zira mirasbrakann lmyle bir- ok kiflinin bu tarz mlkiyete
likte birden fazla miras olduu takdirde onlar arasnda bir miras ortal kurulur konu olan eflya zerinde
paylara sahip olmadan
ve kendilerine intikal eden malvarl zerinde tm miras ortaklar elbirlii ile ma- birlikte tasarruf
lik olur. Ama bu dnemi olabildiince ksa tutup bir an nce miras paylaflmnn edebilmelerini konu alan
mlkiyet eflidi.
salanmasdr.
Miras, mirasbrakann lmyle alr (MK. m. 575/I). Dolaysyla mirasn al-
masnn n koflulu mirasbrakann lmesidir. Bunun yannda, lme denk tutulan
mirasbrakann gaipliine karar verilmesi ve lm karinesi hali de mirasn alma-
sna neden olur.
lm annn tam olarak saptanmas, gerek mirasn almas, gerek miraslarn
veya vasiyet alacakllarnn belirlenmesi asndan nemlidir (MK. m. 580 ve 581).
Gerekten de kimlerin miras olaca lm anna gre belirlenir ve mirasbraka-
nn lm anndan nce len kifliler miras olamazlar. Mirasbrakann tasarruf
edebilecei ksmn belirlenmesinde de terekenin lm gnndeki durumu esas
alnr (MK. m. 507). Mirasbrakann salnda yapmfl olduu mirasla ilgili kazan-
drmalar ve paylafltrmalar, terekenin lm anndaki durumuna gre deerlendiri-
lir (MK. m. 575/I).

Mirasn Ald Yer

Miras, malvarlnn tamam iin mirasbrakann yerleflim yerinde alr. Mirasbra- Tenkis Davas: Sakl payl
kann tasarruflarnn iptali veya tenkisi, mirasn paylafltrlmas ve miras sebebiyle miraslar tarafndan alan
mirasbrakann sakl pay
istihkak davalar bu yerleflim yeri mahkemesinde grlr (MK. m. 576). Dolaysy- ihlal eden tasarruflarnn
la mirasbrakann son yerleflim yeri miras hukuku bakmndan byk nem tafl- hukuken geersiz
klnmasn konu alan dava.
maktadr.

Miraslk Ehliyeti
Miraslk ehliyeti, bir kimsenin yasal miras veya atanmfl miras ya da vasiyet
alacakls olabilme yeteneine sahip bulunmasn ifade etmektedir. Medeni Kanu-
numuz bir kimsenin miraslk ehliyetine sahip olmasn iki olumlu, bir olumsuz
136
Hak Ehliyeti: Haklara ve
borlara sahip olabilme,
baflka bir ifadeyle hak
sahibi olma ve ykmllk
altna girme ehliyetine hak
ehliyeti denir. (Ayrntl bilgi
iin bkz. nite 3).
Birlikte lm Karinesi:
Birden fazla kifliden
hangisinin nce veya sonra
ld ispat edilemezse,
hepsinin ayn anda lmfl
saylmas. (Ayrntl bilgi iin olarak sa olmak flarttr. Vasiyet alacakls mirasbrakandan nce lmfl ise, tasar-
bkz. nite 3).
Cenin: Ana rahmine dflmfl
ama henz geliflimini
tamamlamamfl organizma.
Artmiras: Mirasbrakann
yapmfl olduu bir lme
bal tasarrufla terekenin
tamam veya blnebilir bir
ksmnda belirli bir sre
veya flart olarak
kararlafltrlan husus
gerekleflinceye kadar bir
kimsenin daha sonra baflka
bir kimsenin miras
olacan kararlafltrmas.
SIRA SZDE
1 s gerekir?
D fi N E L M
S O R U
DKKAT
N N
SIRA SZDE
AMALARIMIZ
K T A P
Medeni Hukuk-I
koflula balamfltr. Bunlar, mirasn ald zaman sa olmak, mirasa ehil ol-
mak ve mirastan yoksun bulunmamak tr.
Sa Olmak
Miras olabilmek iin mirasbrakann lm annda mirasa ehil olarak, yani hak
ehliyeti sahibi olarak sa olmak flarttr. Mirasn ald anda sa olan miras son-
radan lrse, onun miras hakk kendi miraslarna kalr (MK. m. 580).
Buna gre, mirasbrakandan nce veya onunla ayn anda len kifli miras ola-
maz. Birlikte lm karinesinin gerekleflmesi durumunda da kifliler ayn anda
lmfl saylacaklarndan birbirlerinin mirass olamazlar. MK. m. 29/II gereince,
birden fazla kifliden hangisinin nce veya sonra ld ispat edilemezse, hepsi ay-
n anda lmfl saylr ve bu hkmn bir sonucu olarak da birbirlerinin mirass
olamazlar.
Vasiyet alacakls olabilmek iin de mirasbrakann lm annda mirasa ehil
ruftan aksi anlafllmadka, vasiyeti yerine getirme ykmll, vasiyet ykml-
snn yararna ortadan kalkar (MK. m. 581).
Medeni Kanunumuz, mirasbrakann lm annda hayatta olma flartna baz is-
tisnalar getirmifltir. Bunlardan biri ceninin hukuki durumudur. Yukarda da be-
lirtildii gibi, cenin, sa domak kofluluyla miras olur. l doan ocuk miras
olamaz (MK. m. 582). Ceninin miras olabilmesi iin mirasn ald anda ana rah-
mine dflmfl olmas yeterlidir. Sa domak kaydyla miras olmas sz konusu-
dur, bu anlamda ceninin yaflama kabiliyetini haiz olup olmamas nemli deildir.
Dier bir istisna MK. m. 583 de dzenlenmifltir. Bu hkme gre, mirasn ald-
anda henz var olmayan bir kimseye artmiras veya art vasiyet alacakls ola-
rak, tereke veya tereke mal braklabilir. Mirasbrakan tarafndan nmiras atan-
mamflsa, yasal miras, nmiras saylr.
Mirasa Ehil Olmak
Mirasa ehil olmaktan maksat mirasnn hak ehliyetidir. Ancak hak ehliyetine sa-
hip bulunan gerek veya tzel kifliler miras olabilirler. Hak ehliyetine sahip olma
yetenei olmayan varlklar, topluluklar miras veya vasiyet alacakls olamazlar.
Hukukumuzda tzel kiflilerin yasal miras olmas mmkn olmad halde, ira-
di miras olmalar mmkndr.
Hak ehliyetinde eflitlik ve genellik ilkesi sz konusudur. Bu sebeple herkes mi-
ras olabilme ehliyetine sahiptir (MK. m. 577/I).
Gerek kiflilerin
SIRA hak ehliyetine sahip olabilmesi iin hangi koflullarn gerekleflmifl olma-
SZDE
MirastanDYoksun
fi N E L M
Bulunmamak
Mirastan yoksunluk, Medeni Kanun ile saylan sebeplerden birinin gerekleflmesi
halinde, mirasnn
S O R U miras dfl kalmasdr. Mirastan yoksun bulunanlar, mirasbra-
kandan nce lmfl miraslar gibi miras olamazlar. Mirastan yoksun bulunmay
gerektiren sebepler
DKKAT
Medeni Kanunumuzun 578. maddesinde snrl olarak sayl-
mfltr. Zira mirastan yoksunluk ar bir yaptrm olup, sebeplerin yorum yoluyla
arttrlmas mmkn deildir.
SIRA SZDE
578. madde hkme gre afladaki kimseler, miras olamayacaklar gibi; l-
me bal tasarrufla herhangi bir hak da edinemezler:
AMALARIMIZ
K T A P
 10. nite - Mirasn Almas ve Mirasn Paylafllmas 137

a) Mirasbrakan kasten ve hukuka aykr olarak ldren veya ldrmeye te-

flebbs edenler,
b) Mirasbrakan kasten ve hukuka aykr olarak srekli flekilde lme bal ta-
sarruf yapamayacak duruma getirenler,
c) Mirasbrakann lme bal bir tasarruf yapmasn veya byle bir tasarruf-
tan dnmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla salayanlar ve en-
gelleyenler,
d) Mirasbrakann artk yeniden yapamayaca bir durumda ve zamanda
lme bal bir tasarrufu kasten ve hukuka aykr olarak ortadan kaldran-
lar veya bozanlar.

Mirastan yoksunluun hukuki sonucu nedir? SIRA SZDE SIRA SZDE

2
Bu sebeplerden birisinin olmas durumunda herhangi bir mahkeme karar ve-
D fi N E L M D fi N E L M
ya mirasbrakann ifllemine gerek kalmakszn kiflinin miraslk ehliyeti mirasbra-
kandan nce lmfl gibi ortadan kalkar. Mirastan yoksunluk, yalnz yoksun olan
S O Rolann
etkiler. Burada cezalarn flahsilii ilkesi geerlidir. Mirastan yoksun U altsoyu, S O R U
mirasbrakandan nce len kimsenin altsoyu gibi miras olur (MK. m. 579). Miras-
tan yoksunluk, mirasbrakann affyla ortadan kalkar (MK. m. 578/II).DKKAT DKKAT
Mirastan yoksunluk ile mirastan karma karfllafltrldnda; karmann miras-
brakann lme bal bir tasarrufu ile gereklefltii, buna karfllk yoksunluun Ka-

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
nunda saylan sebeplerden birinin varl halinde kendiliinden kiflinin mirasl-
n engelledii, af ile mirastan yoksunluu ortadan kaldrmak mmkn olduu hal-
de, karmada mirasbrakann o lme bal tasarrufu ortadan kaldrmasnn veya
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
yeni bir lme bal tasarruf ile iradesini ortaya koymasnn gerektii belirtilebilir.

Miraslk Belgesi K T A P K T A P
Miras, kanundan tr mirasbrakann lm anndan itibaren hemen miraslara
intikal etmesine ramen, terekeye dhil mal ve haklar zerinde miraslarn tasar-
rufta bulunabilmeleri, miraslk sfatlarnn ispatna baldr. Tflte,
E L E V miraslarn
ZYON mi- TELEVZYON
raslk sfatlarn ispata yarayan ve bu sfatla tereke mal ve haklar zerinde tasar-
rufta bulunmasna hizmet eden resmi belgeye eski adyla veraset ilam, veraset
vesikas, veraset senedi veya yeni adyla miraslk belgesi denir. Uygulamada
halen veraset ilam terimi kullanlmakla birlikte yeni Medeni Kanun N T E R miraslk
NET bel- NTERNET
gesi kavramn kullanmaktadr (MK. m. 598). Miraslk belgesi kesin hkm
oluflturmamakla birlikte kimlerin hangi oranda miras olduklarn da gsteren
bir belgedir.
Baflvurusu zerine yasal miras olduklar belirlenenlere, sulh hukuk mahke-
mesince miraslk sfatlarn gsteren miraslk belgesi verilir. Miras atamaya ve-
ya vasiyete iliflkin lme bal tasarrufa miraslar veya baflka vasiyet alacakllar
tarafndan kendilerine bildirilmesinden bafllayarak bir ay iinde itiraz edilmedike,
lehine tasarrufta bulunulan kimseye, sulh hukuk mahkemesince atanmfl miras
veya vasiyet alacakls olduunu gsteren bir belge verilir. Miraslk belgesinin ge-
ersizlii her zaman ileri srlebilir (MK. m. 598). Bu belgenin aksinin her trl
delil kullanlarak kantlanmas mmkndr.
Miraslk belgesi, yalnzca miras hakknn ispatna yarayan resmi bir senet ma-
hiyetindedir. Aksi ispat edilinceye kadar bu belgede gsterilen kifli miras olarak
kabul edilir.
138
Klli Halefiyet lkesi: Miras
alnca terekenin, btn tr bir btn halinde, yani bir kl olarak miraslara intikal eder. Mirasn miras-
haklar ve borlaryla birlikte
miraslara kendiliinden
intikal etmesi.
Mirasn almasyla kanun
miraslara drt farkl hak
tanmfltr. a) Mirasn
Kabul b) Mirasn Reddi c)
Terekenin Defterinin
Tutulmas d) Resmi Tasfiye.
Medeni Hukuk-I
Miraslk belgesinin kesin nitelik taflmamasnn bir sonucu olarak, miraslk
belgesi alan kifliye tereke ile ilgili tasarruflarda tek baflna bulunma olana tann-
mamfltr. Tm miraslar bir araya gelerek ve oybirlii ile ancak tereke ile ilgili ta-
sarruflarda bulunabilirler.
Verilen miraslk belgesinin iptali, bu belgeyi veren mahkemeden ya da bir
baflka sulh hukuk mahkemesinden istenebilir. ptal davas hasml bir dava olup,
bu dava sonucunda verilen hkm artk kesin hkm oluflturacaktr.
MRASIN KAZANILMASI
Genel Olarak
Yukarda belirtildii zere, mirasbrakann lm veya lmne denk tutulan bir
halin gerekleflmesi durumunda miras alr. Mirasn almasyla miras kanundan
lara intikal edebilmesi iin miraslarn miras kabul ettiklerine dair bir beyanda
bulunmalarna ihtiya olmad gibi, miras olduklarn bilmeleri de gerekmez. Mi-
ras alnca tereke, btn haklar ve borlaryla birlikte miraslara kendiliinden
intikal eder. Buna hukukumuzda klli halefiyet ilkesi ad verilmektedir.
Klli halefiyet ilkesi gerei, miras lm anndan itibaren mirasbrakann bor-
larndan da flahsen sorumlu olur. Zira mirasn kendiliinden intikalinin bir sonucu
olarak mirasbrakann sadece sahip olduu haklar deil, ayn zamanda borlar da
kendiliinden klli halef olan miraslara geer. Borlardan sorumlu olmak isteme-
yen yasal veya atanmfl miras miras ancak btn olarak reddedebilir.
Esasen mirasn almas ile birlikte kanun koyucu miraslara drt farkl hak ta-
nmfltr. Bu haklardan ilki ve en doal olan kuflkusuz miras kabuldr ve yukar-
da belirtildii gibi bu hakkn seilmesi iin bir davranflta ya da irade aklamasn-
da bulunmaya gerek yoktur. kincisi ise mirasn reddidir. Ancak bunlarn yan sra,
zellikle terekenin durumunun bilinmedii hallerde miraslar terekenin defterinin
tutulmasn isteyebilecekleri gibi, son olarak resmi tasfiyeyi de talep edebilirler.
Defter tutma ya da resmi tasfiyeyi istemek iin miraslarn terekeyi kabul ya da
ret etmemifl olmas gerekir. Defter tutma istemi bir aylk hak dflrc sreye ba-
ldr ve sulh hukuk mahkemesinden istenir. Bu suretle terekenin aktif ve pasifleri
belirlenmifl olur. Defter tutma grevlisi mirasbrakandan alacakl olanlar bu ala-
caklarn deftere kaydettirmeye davet eder. Defter tutma iflleminin tamamlanmasy-
la miraslar miras kabul edebilirler, ret edebilirler, tutulan defter gereince kabul
edebilirler veya resmi tasfiye isteyebilirler. Mirasn tutulan defter gereince kabul
edilmesinin en nemli sonucu, miraslarn deftere kaydedilmeyen bortan sorum-
lu olmamasdr.
Resmi tasfiye miraslar bakmndan mirasn almasnn ar bir sonucudur. Te-
rekeye ait aktif ve pasifi belirleyip borlar demek zere sulh hukuk mahkeme-
since bir tasfiye memuru atanr ve tm ifllemler bu memur tarafndan gerekleflti-
rilir. Terekenin aktifi pasifini karfllayacak durumda ise olaan tasfiye; deilse iflas
yolu ile tasfiyeye karar verilir.
Mirasn Reddi
Mirasn reddi yasal miraslar ile iradi miraslardan atanmfl miraslara tannmfl
nemli bir imkndr. Hukukumuzda ak ret ve ret karinesi (zmni ret) olmak ze-
re iki farkl flekilde mirasn reddi mmkndr. Ret karinesi gereince, lm tari-
hinde mirasbrakann demeden aczi aka belli veya resmen tespit edilmifl ise,
 10. nite - Mirasn Almas ve Mirasn Paylafllmas 139

miras reddedilmifl saylr (MK. m. 605). Bu durumda miraslarn miras red iin
herhangi bir davranflta bulunmas beklenmez, ancak miraslar miras kabul et-
mek istedikleri takdirde bu iradelerini ortaya koymalar gerekecektir.
Ak ret durumunda ise, miraslar miras, miras olduklarn rendikleri an-
dan itibaren ay iinde reddedebilirler. Bu sre, yasal miraslar iin miras ol-
duklarn daha sonra rendikleri ispat edilmedike mirasbrakann lmn -
rendikleri; vasiyetname ile atanmfl miraslar iin mirasbrakann tasarrufunun
kendilerine resmen bildirildii tarihten ifllemeye bafllar (MK. m. 606). aylk s-
re bir hak dflrc sre niteliindedir.
Mirasn reddi, miraslar tarafndan sulh hukuk mahkemesine szl veya yazl
beyanla yaplr. Reddin kaytsz ve flartsz olmas gerekir (MK. m. 609).
Kendisine belirli mal braklmfl vasiyet alacaklsnn miras reddi mmkn de-
ildir. Esasen bu kurumdan yararlanmasna da gerek yoktur. Zira vasiyet alacakl-
s klli halef olmayp, czi haleftir ve tereke borlarndan dolay sorumluluu ol-
mad gibi, kendisine braklan belirli malla ilgili flahsi talep hakkna sahiptir. Ken-
disine braklan mal istemedii takdirde bu talep hakkn kullanmas yeterli ola-
caktr.

Mirasn reddinin hukuki sonular nelerdir? SIRA SZDE SIRA SZDE

3
Miras Ortakl D fi N E L M D fi N E L M
Mirasbrakann birden fazla klli halef niteliinde mirassnn olmas halinde, mi-
raslarn paylaflma kadar oluflturduklar bu toplulua miras ortakl denir. Mi-
ras ortaklnda paylaflma anna kadar tereke zerinde ortaklS oluflturan
O R U tm mi- S O R U
raslarn elbirlii halinde mlkiyet hakk vardr. Bu durumda tereke zerinde an-
cak btn miraslar birlikte tasarrufta bulunabilirler. Miraslardan D K K Abirinin
T istemi DKKAT
zerine sulh hukuk mahkemesi, miras ortaklna paylaflmaya kadar bir temsilci
atayabilir (MK. m. 640/III).

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE
Yukarda belirtildii zere, kendisine belirli mal braklan vasiyet alacaklsnn
vasiyet olunan belirli maln teslimini miraslardan isteme hususunda flahsi bir hak-
k vardr. Bu kifli czi halef olup, mirasbrakann borlarndan sorumlu deildir.
AMALARIMIZ AMALARIMIZ
Dolaysyla vasiyet alacakls miras ortaklnn da bir orta deildir.
Miras ortakl kanundan dolay kendiliinden oluflan bir iliflki olup mirasla-
rn bu ortakla balanmas bir kanun hkmne dayanr. Tereke K Tzerindeki
A P ml- K T A P
kiyet hakk bir toplu mlkiyete dnflmfl ve miras ortaklarnn tamamna ait hale
gelmifltir. Miras ortaklnn tzel kiflilii yoktur. Miras ortakl geici nitelik taflr
ve tasfiye ile sona erecektir. Miras hukukunda arzulanan miras T E L Eortakl
V Z Y O N dnemi- TELEVZYON
nin en ksa srede mirasn paylafllmas suretiyle sona ermesidir.
Miras ortakl ortaklar arasnda elbirlii mlkiyeti yaratmaktadr. Ancak elbirli-
i mlkiyeti kural olarak yaplacak her tr ifllem bakmndan tm miras ortakln
NTERNET NTERNET
oluflturan ortaklarn oybirlii ile hareket etmesini gerektirdiinden ve miras ortak-
l da kanun gerei kiflileri belki de hibir arada olmak istemedikleri halde bir ara-
ya getirdiinden srdrlmesi zor bir mlkiyet trdr. Bu nedenle hukukumuz-
da miraslara miras paylaflp ferdi mlkiyete dnme olanann yannda henz
miras paylaflma konusunda oybirliinin oluflmad durumlar iin bir baflka ola-
nak daha getirilmifltir. Bu da elbirlii mlkiyetini payl mlkiyete dnfltrme
olanadr.
140
Gaiplik: Gaiplik, lm
haricinde gerek kiflilii
sona erdiren hallerden
biridir. Gaiplik TMK. m. 32
vd. da dzenlenmifltir. TMK.
m. 32ye gre, lm
tehlikesi iinde kaybolan
veya kendisinden uzun
zamandan beri haber
alnamayan bir kimsenin
lm hakknda kuvvetli
olaslk varsa, haklar bu
lme bal olanlarn
baflvurusu zerine mahkeme
bu kiflinin gaipliine karar
verebilir. (Ayrntl bilgi iin
bkz. nite 3).
Medeni Hukuk-I
Gaiplik Halinde Miraslk
Gaibin mirasbrakan olmas ya da miras olmas durumunda;
Gaibin miras teminat karfllnda miraslara teslim edilir. Sz konusu teminat;
lmne olas gzle baklacak halde kaybolma iin 5 yl (tereke mallarnn tesli-
minden itibaren hesaplanr), uzun sreden beri haber alnamama hali iin 15 yl
(son haber tarihinden bafllayarak hesaplanr) ve her halde en ok gaibin 100 yafl-
na varmasna kadar gsterilir. Bu sreler getikten sonra miras kesin olarak kaza-
nlr. Gaip daha sonra ortaya karsa veya stn hak sahibi olduklarn ileri sren-
ler bu sfatlarn ispat ederlerse, tereke mallarn teslim almfl olanlar, aldklar mal-
lar zilyetlik kurallar uyarnca geri vermekle ykmldrler (MK. m. 584).
Ortada bulunmayan ve mirasn ald anda sa olup olmad ispat edileme-
yen mirasnn miras pay resmen ynetilir. Mirasn ald anda ortada bulunma-
yann sa olmamas hlinde onun miras pay kendilerine kalacak olanlar, gaiplie
iliflkin srelere ve usule uyarak o kimsenin gaipliine karar verilmesini ve miras
paynn kendilerine teslimini isteyebilirler. Miras paynn teslimi, gaipliine karar
verilen kimsenin mirasnn miraslara teslimine iliflkin kurallara tbidir (MK. m.
586).
Gaibin hem mirasbrakan, hem miras olmas halinde; gaibin miraslar tere-
ke mallarn teslim aldktan sonra gaibe bir miras dflerse, ona dflen miras pay
gaiplik sebebiyle kendilerine kalacak olanlar, ayrca bir gaiplik karar almak zorun-
da kalmakszn bu miras paynn teslimini isteyebilirler. Gaibe dflen miras payn
teslim alanlarn elde ettikleri gaiplik kararna ayn flekilde gaibin miraslar da da-
yanabilirler (MK. m. 587).
MRASIN PAYLAfiILMASI
Genel Olarak
Birden ok miras bulunmas halinde, mirasn gemesiyle birlikte paylaflmaya ka-
dar, miraslar arasnda terekedeki btn hak ve borlar kapsayan bir ortaklk
meydana gelir. Miraslar terekeye elbirliiyle sahip olurlar ve szleflme veya ka-
nundan doan temsil ya da ynetim yetkisi sakl kalmak zere, terekeye ait btn
haklar zerinde birlikte tasarruf ederler.
Miraslardan birinin istemi zerine sulh hukuk mahkemesi, miras ortaklna
paylaflmaya kadar bir temsilci atayabilir. Miraslardan her biri, terekedeki haklarn
korunmasn isteyebilir. Salanan korumadan miraslarn hepsi yararlanr. Bir mi-
ras demeden aciz halinde ise, mirasn almas zerine dier miraslar, haklar-
nn korunmas iin gerekli nlemlerin gecikmeksizin alnmasn sulh hukuk mah-
kemesinden isteyebilirler (MK. m. 640).
Mirasn paylafllmasnn biri genifl dieri dar olmak zere iki anlam vardr. Ge-
nifl anlamda mirasn paylafllmas miras ortaklna son vermek iin gereken tm
tasfiye ifllemlerini kapsayan uzun bir sreci anlatr. Bu srete miras paylarnn
oluflturulmas, paylarn miraslara zglenmesi, borlarn denmesi, oluflturulan
paylarn miraslara devri gibi aflamalar bulunmaktadr. Buna karfllk dar anlamda
paylaflma kavram sadece son aflamay ierir. Yani dar anlamda paylaflma, gerek-
lefltirilen tasfiye ifllemleri sonunda, terekede kalan mevcudun miraslar arasnda
fiilen blfltrlerek onlarn ferdi mlkiyetine geirilmesidir.
Miraslar, tereke borlarndan mteselsilen sorumludurlar. Ana ve baba veya
byk ana ve byk baba ile birlikte yaflayan ve emeklerini veya gelirlerini aileye
 10. nite - Mirasn Almas ve Mirasn Paylafllmas 141

zgleyen ergin ocuklar ile torunlara verilecek uygun miktardaki tazminat, bu

yzden terekenin bor demeden acze dflmemesi kaydyla tereke borcu saylr
(MK. m. 641).

Paylaflmay steme Hakk

Paylaflma ile ilgili en nemli ilkelerden bir tanesi paylaflma serbestsi ilkesidir. Bu
ilke gereince miraslar mirasn kendi aralarnda ne zaman ve nasl paylafllaca-
n her zaman ve serbeste kararlafltrabilirler. Bu nedenle miraslardan her biri,
szleflme veya kanun gereince ortakl srdrmekle ykml olmadka, her za-
man mirasn paylafllmasn isteyebilir. Her miras, terekedeki belirli mallarn ay-
nen, olanak yoksa satfl yoluyla paylafltrlmasna karar verilmesini sulh hukuk
mahkemesinden isteyebilir.
Miraslardan birinin istemi zerine hkim, terekenin tamamn ve terekedeki
mallarn her birini gz nnde tutarak, olanak varsa taflnmazlardan her birinin ta-
mamnn bir mirasya verilmesi suretiyle paylafltrmay yapar. Miraslara verilen
taflnmazlarn deerleri arasndaki fark para denmesi yoluyla giderilerek miras
paylar arasnda denklefltirme salanr. Paylaflmann derhal yaplmas, paylaflm ko-
nusu maln veya terekenin deerini nemli lde azaltacaksa; sulh hkimi, miras-
lardan birinin istemi zerine bu maln veya terekenin paylafllmasnn ertelenme-
sine karar verebilir (MK. m. 642).

Paylaflmann Cenin Nedeniyle Ertelenmesi

Mirasn ald tarihte, miras olabilecek bir cenin varsa paylaflma, ceninin dou-
muna kadar ertelenir. Ana muhta ise, douma kadar geim giderlerinin terekeden
salanmasn isteyebilir (MK. m. 643). Doum ile birlikte cenin sa ve tam doa-
rak kiflilik kazandnda o da miras olacaktr.

Elbirlii Mlkiyetinin Payl Mlkiyete Dnfltrlmesi

Yukarda belirtildii gibi miras ortaklna tannmfl nemli imknlardan biri elbir-
lii mlkiyetini payl mlkiyete evirebilme hakkdr. Bir miras, terekeye dhil
mallarn tamam veya bir ksm zerindeki elbirlii mlkiyetinin payl mlkiyete
dnfltrlmesi isteminde bulunduu takdirde sulh hkimi, dier miraslara a-
rda bulunarak belirleyecei sre iinde varsa itirazlarn bildirmeye davet eder. El-
birlii mlkiyetinin devamn hakl klacak bir itiraz ileri srlmedii veya miras-
lardan biri belirlenen sre iinde paylaflma davas amad takdirde, istem konu-
su mal zerindeki elbirlii mlkiyetinin payl mlkiyete dnfltrlmesine karar
verilir (MK. m. 644).

SIRA SZDE
Payl mlkiyet ile elbirlii mlkiyeti arasnda farklar sralayabilir misiniz? SIRA SZDE
4
Paylaflmann fiekli D fi N E L M D fi N E L M
Yasal miraslar, gerek kendi aralarnda, gerek atanmfl miraslarla birlikte miras Tereke: Mirasbrakann
ayn kurallara gre paylaflrlar. Aksine dzenleme olmadka miraslar, paylaflma- lm ile bir btn halinde
S O R U kararlafltrr- miraslara intikal eden
nn nasl yaplacan paylaflmada serbesti ilkesi gereince serbeste S O R U
malvarl.
lar. Tereke mallarna zilyet olan veya mirasbrakana borlu bulunan miraslar,
paylaflma srasnda bu konuda eksiksiz bilgi vermekle ykmldrler
DKKAT (MK. m. DKKAT
646). Zira paylaflma bakmndan nemli ykmllklerden biri bilgi verme y-
kmlldr.

N N
SIRA SZDE SIRA SZDE

AMALARIMIZ AMALARIMIZ

K T A P K T A P
142
Aile Konutu: Efllerin varsa
ocuklar ile birlikte yaflad
aile iliflkilerinin merkezi
haline getirdikleri yer.
Medeni Hukuk-I
Mirasbrakan, lme bal tasarrufuyla paylaflmann nasl yaplaca ve paylarn
nasl oluflturulaca hakknda kurallar koyabilir. Bu kurallar, mirasbrakan tarafn-
dan kastedilmemifl olan bir eflitsizlik halinde paylarn denklefltirilmesi olana sak-
l kalmak kaydyla, miraslar iin balaycdr. Aksini arzu ettii tasarruftan anlafll-
madka, mirasbrakann tereke maln bir mirasya zglemesi, vasiyet olmayp
sadece paylafltrma kural saylr (MK. m. 647).
Almfl mirasta bir mirasnn payn devralmfl veya haczettirmifl olan ya da
elinde mirasya karfl alnmfl bor demeden aciz belgesi bulunan alacakl, sulh
hkiminden bu mirasnn yerine paylaflmaya katlmak zere bir kayym atanmas-
n isteyebilir (MK. m. 648).
Kanunda aksine bir hkm bulunmadka miraslar, paylaflmada terekenin
btn mallar zerinde eflit hakka sahiptirler. Miraslar, mirasbrakan ile aralarn-
daki iliflkiler hakknda paylaflmann eflitlie ve adalete uygun olmas iin gz n-
ne alnmas gereken btn bilgileri birbirlerine vermekle ykmldrler. Miras-
lardan her biri, tereke borlarnn paylaflmadan nce denmesini veya gvenceye
balanmasn isteyebilir (MK. m. 649).
Miraslar, tereke mallarndan miras veya ortak kk saysnca pay oluflturur-
lar. Anlaflma olmazsa, miraslardan her biri, paylarn oluflturulmasn sulh hukuk
mahkemesinden isteyebilir. Paylarn oluflturulmasnda hkim, yerel adetleri, miras-
larn kiflisel durumlarn ve ounluun arzusunu gz nnde bulundurur. Pay-
larn zglenmesi miraslarn anlaflmas uyarnca yaplr. Buna olanak bulunmaz-
sa hkim tarafndan kura ekilir (MK. m. 650).
Deerinde nemli azalma olmadan blnemeyen tereke mal, btn olarak mi-
raslardan birine zglenir. Miraslar bir tereke malnn blnmesi veya zglen-
mesi konusunda anlaflamazlarsa, o mal satlr ve bedeli blfltrlr. Miraslardan
biri istemde bulunursa satfl artrma yoluyla yaplr. Miraslar artrmann flekli ko-
nusunda anlaflamazlarsa sulh hkimi, artrmann miraslar arasnda veya herkese
ak yaplmasna karar verir (MK. m. 651).
Efllerden birinin lm halinde tereke mallar arasnda ev eflyas veya efllerin
birlikte yafladklar konut, yani aile konutu varsa; sa kalan efl, bunlar zerinde
kendisine miras hakkna mahsuben mlkiyet hakk tannmasn isteyebilir. Hakl
sebeplerin varl halinde, sa kalan eflin veya mirasbrakann dier yasal miras-
larndan birinin istemi zerine, mlkiyet yerine intifa veya oturma hakk tannma-
sna da karar verilebilir. Mirasbrakann bir meslek veya sanat icra ettii ve altso-
yundan birinin ayn meslek ve sanat icra etmesi iin gerekli olan blmlerde, sa
kalan efl bu haklar kullanamaz (MK. m. 652).
Miras Paylaflma Szleflmesi
Yukarda da belirtildii gibi, mirasn paylafllmasnda miraslar aralarnda anlafla-
biliyorlarsa paylaflmay kendileri gereklefltirirler. Anlaflamadklar takdirde ise mi-
ras paylaflma davas alr ve dava sonunda paylaflma hkim tarafndan gereklefl-
tirilir. Bu davalar uygulamada ok uzun srmekte ve aile arasnda telafisi zor so-
runlara ve ksknlklere yol amaktadr. Bu nedenle miras hukukunda arzulanan
dava yoluna baflvurulmakszn mirasn miraslarn anlaflmas suretiyle paylaflm-
dr. Bunun iin yaplacak olan hukuki ifllem miraslarn miras paylaflma szleflme-
si yapmalardr.
Miras paylaflma szleflmesinin akdedilmesini salamak iin kanun koyucu baz
kolaylklar ngrmfl ve zellikle szleflmenin yaplmas ifllemlerini basitlefltirme-
ye alflmfltr. Hukukumuzda miras paylaflma szleflmesinin iki tr bulunmakta-
 10. nite - Mirasn Almas ve Mirasn Paylafllmas 143

dr. Elden paylaflma ve yazl miras paylaflma szleflmesi. Elden paylaflmada miras- Hukukumuzda miras
paylaflma szleflmesinin iki
lar aralarnda fiilen paylar oluflturup derhal birlikte hareket ederek paylaflm da tr bulunmaktadr. Elden
gereklefltirirler. Yazl szleflmede ise nasl ve ne flekilde paylaflacaklar hususunu paylaflma ve yazl miras
paylaflma szleflmesi.
yazl bir szleflme halinde dzenlerler, bu durumda bu szleflmenin bir de ifa afla-
mas olacaktr. Elden paylaflmann aksine yazl paylaflma szleflmesinin hkm
hemen icra edilmemektedir.
Her iki tr miras paylaflma szleflmesi bakmndan da klli halef olan tm mi-
raslarn oybirlii flarttr. Miraslar istedikleri takdirde terekenin tamamen veya
ksmen paylafllmas da mmkndr. Bunun yannda miras hukukunda istenen
mmkn olduunca tereke mallarnn aynen paylafllmasdr. Ancak aynen paylafl-
ma salanamad takdirde mallar satlp bedeli miraslar arasnda miras paylarna
gre paylafllacaktr.
144 Medeni Hukuk-I

zet

N
A M A Mirasn almasn aklayabilmek
1 Mirasn miraslara gemesi iin ilk aflama, mira-
sn almas aflamasdr. Miras, mirasbrakann
lmyle alr. lme denk tutulan mirasbra-
kann gaipliine karar verilmesi ve lm karine-
si hali de mirasn almasna neden olur. lm
annn tam olarak saptanmas, gerek mirasn al-
mas, gerek miraslarn veya vasiyet alacakllar-
nn belirlenmesi asndan nemlidir. Miras, mal-
varlnn tamam iin mirasbrakann yerleflim
yerinde alr.
Miraslk ehliyeti, bir kimsenin yasal miras ve-
ya atanmfl miras ya da vasiyet alacakls olabil-
me yeteneine sahip bulunmasn ifade etmekte-
dir. Medeni Kanunumuz bir kimsenin miraslk
ehliyetine sahip olmasn iki olumlu, bir olumsuz
koflula balamfltr. Bunlar, mirasn ald za-
man sa olmak, mirasa ehil olmak ve miras-
tan yoksun bulunmamak tr.
N
A M A Mirasn paylafllmasn aklayabilmek
3 Birden ok miras bulunmas halinde, miraslar
terekeye elbirliiyle sahip olurlar ve szleflme
veya kanundan doan temsil ya da ynetim yet-
kisi sakl kalmak zere, terekeye ait btn hak-
lar zerinde birlikte tasarruf ederler. Miraslar,
tereke borlarndan da mteselsilen sorumludur-
lar. Miraslardan birinin istemi zerine sulh
hukuk mahkemesi, miras ortaklna paylaflmaya
kadar bir temsilci atayabilir. Miraslar, mirasn
kendi aralarnda ne zaman ve nasl paylafllaca-
n her zaman ve serbeste kararlafltrabilirler. Ya-
sal miraslar, gerek kendi aralarnda, gerek atan-
mfl miraslarla birlikte miras ayn kurallara g-
re paylaflrlar. Mirasbrakan, lme bal tasarru-
fuyla paylaflmann nasl yaplaca ve paylarn
nasl oluflturulaca hakknda kurallar koyabilir.
Mirasn paylafllmasnda miraslar aralarnda an-
laflabiliyorlarsa paylaflmay kendileri gerekleflti-

N
A M A
Mirasn kazanlmasn tanmlayabilmek
rirler. Anlaflamadklar takdirde ise miras paylafl-
ma davas alr ve dava sonunda paylaflma h-
2
Mirasn almasyla miras kanundan tr bir b- kim tarafndan gereklefltirilir.
tn halinde, yani bir kl olarak miraslara inti-
kal eder. Buna hukukumuzda klli halefiyet il-
kesi ad verilmektedir. Klli halefiyet ilkesi ge-
rei, miras lm anndan itibaren mirasbraka-
nn borlarndan da flahsen sorumlu olur. Mira-
sn almas ile birlikte kanun koyucu miraslara
drt farkl hak tanmfltr. Bu haklardan ilki ve en
doal olan kuflkusuz miras kabuldr. kincisi
mirasn reddi, ncs terekenin defterinin tu-
tulmas istemi, sonuncusu ise resmi tasfiye tale-
bidir. Defter tutma ya da resmi tasfiyeyi istemek
iin miraslarn terekeyi kabul ya da ret etmemifl
olmas gerekir. Mirasbrakann birden fazla klli
halef niteliinde mirassnn olmas halinde, mi-
raslarn paylaflma kadar oluflturduklar toplu-
lua miras ortakl denir.
 10. nite - Mirasn Almas ve Mirasn Paylafllmas 145

Kendimizi Snayalm
1. Mirasbrakann birden fazla klli halef niteliindeki 6. Miraslarn arasnda bir cenin bulunmas halinde
mirassnn oluflturduu topluluk afladakilerden han- paylaflmada izlenecek usul afladakilerden hangisidir?
gisidir? a. Ceninin doumuna kadar paylaflmay ertelemek
a. Miras Birlii b. Cenin yokmufl gibi paylaflmay tamamlamak
b. Aile Ortakl c. Ceninin payn hesaplayp yasal temsilcisine ver-
c. Miras Ortakl mek
d. Adi Ortaklk d. Ceninin payn hesaplayp ona bir kayym tayin
e. Payl Ortaklk etmek
e. Ceninin payn hesaplayp dier kanuni miras-
2. Mirasn paylafllmasndan nce miraslarn tereke lara eklemek
borlarndan sorumluluu konusunda kabul edilen ilke
afladakilerden hangisidir? 7. Gerek kiflilerin miras olabilmesi iin aranan flart
a. Mteselsil Sorumluluk afladakilerden hangisidir?
b. Mflterek Sorumluluk a. Fiil ehliyetine sahip olmak
c. Mteaddit Sorumluluk b. Hak ehliyetine sahip olmak
d. Mtenasip Sorumluluk c. Ayrtm gcne sahip olmak
e. Mstakil Sorumluluk d. 18 yafln doldurmufl olmak
e. Kstlanmamfl olmak
3. Miras paylaflma szleflmesinin geerlilii bakmn-
dan aranan oy oran afladakilerden hangisidir? 8. Afladakilerden hangisi mirasn paylafllmas konu-
a. Oy okluu sunda geerli olan ilkelerden biridir?
b. Oy birlii a. Belirlilik ilkesi
c. Pay okluu b. Birlik ilkesi
d. ifte ounluk c. Serbesti ilkesi
e. Nisbi ounluk d. Snrl say ilkesi
e. Sreklilik ilkesi
4. Miraslar, miras olduklarn rendikleri andan iti-
baren ne kadar sre ierisinde miras red edebilirler? 9. Mirasn paylafllmasndan nceki aflamada mirasla-
a. 1 ay rn tereke mallar zerindeki hak sahiplii afladakiler-
b. 2 ay den hangisidir?
c. 3 ay a. Payl mlkiyet
d. 6 ay b. Elbirlii mlkiyeti
e. 1 yl c. Mstakil mlkiyet
d. Snrl mlkiyet
5. Miraslarn miras red edebilecekleri 3 aylk sre e. Mflterek mlkiyet
hangi andan itibaren ifllemeye bafllar?
a. Miras olduklarn rendikleri an 10. Afladakilerden hangisi red karinesinin geerli ol-
b. Mirasbrakann ld an duu durumlardan biridir?
c. Miraslk belgesi aldklar an a. Mirasbrakann demeden aczi resmen tespit
d. Mirasnn fiil ehliyetini kazand an edilmifl ise
e. Terekenin paylaflld an b. Mirasbrakan lmnden nceki 1 yl iersinde
boflanma davas amflsa
c. Mirasbrakan 1 yldan daha fazla sreli ar ha-
pis cezasna mahkm edilmiflse
d. Mirasbrakann hibir yasal mirass yoksa
e. Mirasbrakann terekesi 10.000 TLnin altnda ise
146 Medeni Hukuk-I

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. c Yantnz yanlfl ise Mirasn Ald An bl- Sra Sizde 3
mn yeniden gzden geiriniz. Mirasn reddi mirasn kazanlmasna engel olan durum-
2. a Yantnz yanlfl ise Mirasn Paylafllmas/Genel lardan biridir. Miras rededen kimse mirasbrakann mi-
Olarak blmn yeniden gzden geiriniz. rass sfatn kazanamaz.
3. b Yantnz yanlfl ise Miras Paylaflma Szleflme-
si blmn yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 4
4. c Yantnz yanlfl ise Mirasn Reddi blmn Bir eflya zerindeki mlkiyetin faraz (varsaym) olarak
yeniden gzden geiriniz. paylara blnmfl olmas durumunda payl mlkiyetten
5. a Yantnz yanlfl ise Mirasn Reddi blmn sz edilir. Burada paylara ayrlan eflyann kendisi deil,
yeniden gzden geiriniz. zerindeki mlkiyet hakkdr. Payl mlkiyette paydafl-
6. a Yantnz yanlfl ise Paylaflmann Cenin Nede- lar paylar zerinde diledikleri gibi tasarrufta bulunabi-
niyle Ertelenmesi blmn yeniden gzden lirler. Malikler arasnda her konuda bir iflbirlii ya da
geiriniz. karar (oy) birlii aranan birlikte mlkiyet trne ise el-
7. b Yantnz yanlfl ise Mirasa Ehil Olmak bl- birliiyle mlkiyeti denilir. Elbirlii mlkiyeti halinde
mn yeniden gzden geiriniz. payl mlkiyetin aksine birlikte malik olanlarn zerin-
8. c Yantnz yanlfl ise Elbirlii Mlkiyetinin Payl de serbeste tasarruf edebilecekleri paylar yoktur.
Mlkiyete Dnfltrlmesi blmn yeniden
gzden geiriniz.
9. b Yantnz yanlfl ise Elbirlii Mlkiyetinin Payl
Mlkiyete Dnfltrlmesi blmn yeniden Yararlanlacak ve Baflvurulabilecek
gzden geiriniz. Kaynaklar
10. a Yantnz yanlfl ise Mirasn Reddi blmn Dural, M., z, T., (2010). Trk zel Hukuku Cilt IV Mi-
yeniden gzden geiriniz. ras Hukuku. stanbul: Filiz.
Erman, H., mre, Z., (2010). Miras Hukuku. stanbul:
Beta
Sra Sizde Yant Anahtar Ouzman, M.K., (1984). Miras Hukuku. stanbul: Filiz.
Sra Sizde 1 Serozan, R., lkay, B., (2008). Miras Hukuku. Ankara:
Haklara ve borlara sahip olabilme, baflka bir ifadeyle Sekin.
hak sahibi olma ve ykmllk altna girme ehliyetine Hatemi, H., (2004). Miras Hukuku. stanbul: Filiz.
hak ehliyeti denir. Hak ehliyeti tm kiflilere tannan bir Klolu, A., (2009). Miras Hukuku. Ankara: Turhan.
ehliyet olup, hukukumuzda medeni haklardan yarar-
lanma bakmndan genellik ve eflitlik ilkesi geerlidir.
Hak ehliyetine sahip olmann tek koflulu, gerek kifli-
lerde sa ve tam doumdur.

Sra Sizde 2
Mirastan yoksunluk sebeplerinden birisinin bulunmas
durumunda herhangi bir mahkeme karar veya mirasb-
rakann ifllemine gerek kalmakszn kiflinin miraslk
ehliyeti mirasbrakandan nce lmfl gibi ortadan kal-
kar. Mirastan yoksunluk, yalnz yoksun olan etkiler.
Mirastan yoksun olann altsoyu, mirasbrakandan nce
len kimsenin altsoyu gibi miras olur.

Szlk
A D
Adi Karine: Aksi her trl delille ispat edilebilen karine.
Aile Konutu: Efllerin varsa ocuklar ile birlikte yaflad aile
iliflkilerinin merkezi haline getirdikleri yer.
Alacak Hakk: Bor iliflkisinde alacaklnn elde etmek istedi-
i temel menfaat.
Altsoy: Bir kimsenin ocuklar ve torunlar olmak zere afla-
doru alabildiine uzayan kuflaklar.
Artmiras: Mirasbrakann yapmfl olduu bir lme bal
tasarrufla terekenin tamam veya blnebilir bir ksmn-
da belirli bir sre veya flart olarak kararlafltrlan husus
gerekleflinceye kadar bir kimsenin daha sonra baflka
bir kimsenin miras olacan kararlafltrmas.
Artk Deer: Eklemeden ve denklefltirmeden elde edilen mik-
tarlar da dhil olmak zere her eflin edinilmifl mallarnn
toplam deerinden bu mallara iliflkin borlar karldk-
tan sonra kalan miktar.
Ayrtm Gc: Akla uygun biimde davranma yetenei.
Ayn Hak: Bir eflya zerinde kurulan, sahibine o eflya zerin-
de dorudan egemenlik ve nc kiflilere (herkese)
karfl ileri srme yetkileri veren ve hukuk dzeninin iz-
dii snrlar ierisinde kullanlabilen tekelci, mutlak ve
malvarlksal bir hak.
B
Babalk Davas: Ana ve ocuk tarafndan alabilen ve ocuk
ile baba arasndaki soybann mahkemece belirlenme-
sini konu alan dava.
Belirli Bir Mal Brakma: Mirasbrakann yapaca lme
bal tasarruf ile bir kimseye onu miras atamakszn
kazandrmada bulunmas.
Birlikte lm Karinesi: Birden fazla kifliden hangisinin n-
ce veya sonra ld ispat edilemezse, hepsinin ayn
anda lmfl saylmas.
Boflanma: Evlilik birliinin, efller hayattayken ve butlan se-
beplerinden herhangi biri olmakszn hkim karar ile
sona erdirilmesi.
Butlan (Kesin Hkmszlk): Hukuksal ifllemin kanunun
ngrd geerlilik elerinin kanunun ngrd ni- Hsmlk: Hsmlk, sadece gerek kifliler bakmndan sz ko-
telikte olmamas haline balanan sonutur.
C-
Cebri cra: Borlarn rzas demeyen borlularn devlet zo-
ru ile borcunu yerine getirmesini ngren yaptrm tr.
Cenin: Ana rahmine dflmfl ama henz oluflumunu tamam-
lamamfl organizma.
Szlk 147
Dava Hakk: Borcu kendi isteiyle (gnll olarak) yerine
getirmeyen borluya karfl alacaklnn yarg yoluyla hak-
kn takip etmesi.
Deer Artfl Pay: Efllerden birinin dierine ait bir maln edi-
nilmesine, iyilefltirilmesine veya korunmasna hi ya da
uygun bir karfllk almakszn katkda bulunmas halinde
tasfiye srasnda bu malda ortaya kan deer artfl iin
katks orannda sahip olduu alacak hakk. Dernek: Ki-
fli topluluu biimindeki ve kazan paylaflma amac gt-
meyen tzel kifli.
E
Edinilmifl Mal: Her eflin bu mal rejiminin devam sresince
karflln vererek elde ettii her tr malvarl deerleri.
Elbirlii Mlkiyeti: Birden ok kiflinin bir eflya zerindeki
mlkiyet hakkna paylara sahip olmadan birlikte sahip
olmas.
El Yazs Vasiyetname: Mirasbrakann baflndan sonuna ka-
dar kendi el yazs ile yazd ve imzalamfl olduu vasi-
yet tr.
Evlenme: Karflt cinsten iki kiflinin, dier bir ifade ile bir ka-
dnla bir erkein iradelerinin tam ve srekli bir yaflam
ortakl kurmak zere, hukukun arad koflullara uy-
gun olarak birleflmesi.
F
Fesih: Bir hukuki iliflkinin tek tarafl bir irade beyan ile ileri-
ye etkili biimde sona erdirilmesi.
Fiil Ehliyeti: Medeni haklar kullanma ehliyeti.
G
Gerek Kifli: Haklara ve borlara sahip olabilme yeteneine
sahip insan.
H
Hak Ehliyeti: Haklara ve borlara sahip olabilme yetenei.
Halef: Ardl. Birinden sonra gelip onun yerine geen kimse,
sonradan gelen.
nusu olan ve insanlarn arasndaki yaknlk ban orta-
ya koyan bir kurum.
Hukuksal fllem: Belirli bir hukuksal sonu dourmaya y-
nelik irade aklamas.
148 Medeni Hukuk-I

I- Miras: Miras brakann lm ile miras brakana ait hak ve

borlarn kendisine intikal ettii kimse.
ki Tarafl Hukuki fllem: ki tarafn irade beyan ile kurula-
Miras Atama: Terekenin tamamnn ya da belirli bir oran-
bilen hukuksal ifllem.
nn bir kifliye braklmas. Miraslk Belgesi: Miraslk
nfisah (Dalma): Bir tzel kiflinin kanunda belirtilen hal-
sfatn gsteren belge.
lerde, baflka bir iflleme gerek kalmakszn, kanun gerei
Miras Ortakl: Mirasbrakann birden fazla klli halef nite-
kendiliinden sona ermesi.
liinde mirassnn olmas halinde, miraslarn paylafl-
ntifa Hakk: Baflkasna ait bir eflyay kullanma ve eflyadan
ma kadar oluflturduklar bu topluluk.
yararlanma hakk veren snrl ayni hak.
Mirasn Reddi: Yasal miraslar ile iradi miraslardan atan-
potek: Hak sahibine, alacan, bir taflnmaz maln deerin-
mfl miraslarn miras olduklarn rendikleri andan
den elde etme yetkisini veren bir taflnmaz rehni tr.
itibaren ay iinde sulh mahkemesine szl veya yaz-
rat: Gelir.
l beyanla miras kabul etmediklerini bildirmeleri.
spat Yk: Bir vakann kimin tarafndan ispatlanmas gerek-
Mirasn Paylafllmas: Miraslarn mirasbrakann lm ze-
tii sorunu.
rine elbirlii fleklinde malik olduklar terekenin paylar
fltirak Nafakas: Velayetin kullanlmas kendisine verilme-
orannda kendilerine zglenmesi ynndeki talepleri.
yen eflin gc orannda ocuun bakm ve eitim gider-
Mirastan Feragat Szleflmesi: Mirasbrakan ile mirass ara-
lerine katlmak iin dedii bir miktar para.
snda yaplan ve mirasnn karfllksz olarak veya bir
tiraz: Karfl tarafn hakknn hi ya da artk mevcut olmad-
karfllk almak suretiyle miras hakkndan vazgemesini
nn ileri srlmesi.
konu alan szleflme.
yiniyet: Bir hakkn kazanlmasna engel olan hukuki eksikli-
Mirastan Yoksunluk: Medeni Kanun ile saylan sebepler-
in bilinmemesi veya bilinmesinin gerekmemesi.
den birinin gerekleflmesi halinde, mirasnn miras dfl

K kalmas.

Kamu Hukuku Tzel Kiflileri: Kamu otoritesine sahip kamu

grevi yapan tzel kifliler.
N
Nakafa: Boflanma yznden yoksullua dflecek tarafn, ku-
Karine: Belirli bir olaydan veya varl bilinen bir olgudan,
suru daha ar olmamak kofluluyla geimi iin dier ta-
belirli olmayan bir olay veya varl bilinmeyen bir olgu-
raftan mali gc orannda sresiz olarak isteyebilecei
nun karlmas.
para.
Kefil: Bir kimsenin alacaklsna karfl o kimsenin borcunu ye-
rine getireceini garanti eden kifli.
Kiflilik Hakk: Kiflinin madd, manev ve ekonomik btnl-
O-
Oturma Hakk: Baflkasna ait bir evde veya evin bamsz bir
ve varlklar zerinde sahip bulunduu mutlak hak.
blmnde oturma hakk salayan snrl ayni hak.
Kiflisel Durum: Bir kifliyi dier kiflilerden ayrmaya yarayan
lme Bal fllemler: fllemi yapann lm zerine hkm
ve hukuk dzeninin kendilerine bir takm sonular ba-
ve sonu douran ifllemler.
lad nitelik.
lme Bal Tasarruf: Bir kimsenin lmnden sonra yapl-
Kk inde Halefiyet lkesi: Bir derecedeki mirasnn mi-
masn istedii hususlar bir hukuki ifllem ile bildirmesi
rasbrakandan nce lmesi halinde, mirasnn yerine
zel Hukuk Tzel Kiflileri: zel hukuk alannda bir hukuki
varsa onun altsoylarnn halefiyet yoluyla miras olmas.
ifllem ile kurulmufl olan tzel kifliler.
Klli Halefiyet: Bir malvarlnn hak ve borlaryla (aktif ve
pasifleriyle) tm olarak bir kifliden dierine geifli.
Klli Halefiyet lkesi: Miras alnca terekenin, btn hakla-
P
Parantel Sistemi: Yasal mirasln belirlenmesinde kuflak-
r ve borlaryla birlikte miraslara kendiliinden intikal
larn birbirini takip etmesi esasna dayanan sistem.
etmesi.
Payl Mlkiyet: Birden ok kiflinin bir eflyadaki mlkiyet hak-

M kna payl olarak sahip olmas.

Mal Rejimi: Efller arasndaki mali iliflkilerin dzenlenmesi.

Mirasbrakan (Muris): lmesi, hakknda lm karinesinin
R
Resen: Kendiliinden.
gerekleflmesi veya lmne denk tutulan gaipliine ka-
Resmi Senet: Resmi bir makam veya kiflinin katlm ile d-
rar verilmesiyle terekesi (miras) miraslarna geen ger-
zenlenen senet.
ek kifli.
 Szlk 149

Resmi Vasiyetname: ki tann katlmasyla resmi memur

U-
tarafndan dzenlenen vasiyetname.
Uyruk: Bir devlete vatandafllk ba ile bal olma durumu.

S-fi V
Salararas Hukuksal fllemler: fllemi yapanlarn salnda
Vatandafllk: Bir gerek kifliyi devletle balayan hukuki ba.
hkm ve sonu douran ifllemler.
Vakf: Kazan paylaflma amac gtmeyen mal topluluu nite-
Sakl Pay (Mahfuz Hisse): Mirasbrakann iradesiyle bertaraf
liindeki zel hukuk tzel kiflisi.
edilemeyen pay.
Vasi: Vesayet altndaki kn veya kstlnn kiflilii ve mal-
Sakl Payl Miras: Miraslklar mirasbrakann iradesiyle
varl ile ilgili btn menfaatlerini korumak ve hukuki
bertaraf edilemeyen yasal miras.
ifllemlerde onu temsil etmekle amacyla atanan kifli.
fiekli Anlamda lme Bal Tasarruflar: Kiflinin son istek-
Vasiyet: Mirasbrakann miras zerinde tek tarafl iradesiyle
lerini aklayabilecei kalp.
tasarrufta bulunmasn salayan flekle bal lme bal
Soyba: Birbirlerinin soyundan gelen iki kifli arasndaki ba.
tasarruf.
Soyad: Bir kimseyi dier aile fertlerinden ayrmaya yarayan
Velayet: Kk veya ergin kstllarn gerek kendilerine ve ge-
ve soydan soya geen bir kelime.
rekse mallarna zen gsterilmesi ve onlarn temsil edi-
Szl Vasiyet: Mirasbrakan; yakn lm tehlikesi, ulaflmn
lebilmesi iin kanunen ana ve babaya yklenen ykm-
kesilmesi, hastalk, savafl gibi olaanst durumlar y-
llkler ve verilen yetki ile haklar.
znden resmi veya el yazs vasiyetname yapamayacak
Vesayet: Vesayeti altndaki kimsenin kifliliine ve mallarna
durumda olmas halinde son arzularn iki tana anlat-
zen gsterme ve kifliyi temsil etme hak ve ykmllk-
mas ve onlarnda vasiyetcinin beyanna uygun bir vasi-
lerini konu alan yasal temsilcilik tr.
yetname yazmalar veya yazdrmalar oluflan vasiyetna-
Vesayet Daireleri: Vesayet teflkilatnda yer alan Devlet
me tr.
organlar.

T Y
Tahsis: Tasfiye ifllemleri tamamlandktan sonra, eer kalrsa,
Yasal Miraslk: Bir kanun hkmne dayanan, kanun koyu-
kalan safi malvarlnn gereince, tzel kiflinin sona er-
cu tarafndan belirlenen miraslk.
me flekline zglenmesi.
Yokluk: Bir hukuki ifllemin meydana gelebilmesi iin gerekli
Tanma: Kanunun arad flekiller erevesinde bir ocuun
kurucu unsurlardan bir veya bir kann eksik olmas.
kendisinden olduunun baba tarafndan ilgili makamla-
ra aklanmas.
Z
Tasarruf Edilebilir Ksm (Tasarruf Nisab): Mirasbraka-
Zamanaflm: Bir borcun muaccel olduu tarihten itibaren
nn mirasnn sakl pay dflnda kalan ve zerinde dile-
yasada ngrlen belirli bir srenin gemesiyle alacakl-
dii gibi tasarrufta bulunabilecei ksm.
nn alaca talep, dava ve icra yoluyla takip hakkn s-
Tasfiye: Artma, Ayklama.
rekli olarak engelleyen savunma.
Tek Tarafl Hukuki fllem: Bir kiflinin irade aklamas ile
Zina: Evli bir erkein baflka bir kadnla ve evli bir kadnn bafl-
kurulan hukuksal ifllem.
ka bir erkekle kusurlu olarak cinsel iliflkide bulunmas.
Tereke: Miras brakann lmesi veya lmne denk tutulan
gaipliine karar verilmesiyle miraslarna geen ve pa-
rayla llebilen btn hak ve borlar ile hukuki iliflki-
lerinin tm.
Tenkis Davas: Sakl payl miraslar tarafndan alan miras-
brakann sakl pay ihlal eden tasarruflarnn hukuken
geersiz klnmasn konu alan dava.
Tescil: Bir eflya zerindeki ayni haklarn devlet tarafndan tu-
tulan resmi sicile yazlmas.
Tzel Kifli: Hukuk dzeni tarafndan kendilerine kiflilik tann-
mfl mal veya kifli topluluklar.