Araling 18

Sa Bahay ng Pantas

(Kabanata XXVI)

Isang tinuturing baliw dahil sa kanyang katalinuhan at kakaibang mag-isip. Ngunit sa

kabila ng mga pangungutya sa kanya ay, sinadya ni Crisostomo na pumunta sa kanyang
tahanan upang humingi ng payo para sa pagtatayo ng paaralan sa San Diego.
Nasaksihan ni Crisostomo ang mga gawang libro ni Piliosopo Tasyo ay ginamitan ng
iba't ibang symbolo. Unang payo ni Piliosopo Tasyo kay Crisostomo sa pagpapatayo ng
paaralan ay, wag humingi ng payo sa matatanda. Pangalawa ay kailangang sumanggani
ni Crisostomo sa mga kura, alkade, at iba pang makapangyarihan na tao na hindi
maunawaan ni Crisostomo. Ipinaliwanag ni Piliosopo Tasyo na kailangan niyang mag
sakripisyo bago maabot ang kanyang pangarap dahil hawak ng simbahan ang mga
makapangyarihan.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Si Pilosopo Tasyo ay Sila'y itinuturing baliw Ang mga tulad ni Piliosopo
itinuturing baliw dahil sa dahil sa kanilang kakaibang Tasyo ay itinuturing
angking katalinuhan at sa pag-iisip. matalino dahil sa kanyang
kakaibang pag-iisip. karanasan sa buhay.

Ang mga makapangyarihan Mas mataas ang simbahan Mas mataas na ngayon ang
ay hawak ng simbahan. kaysa sa mga pamahalaan kaysa sa
makapangyarihan. simbahan.

Pagpapahalaga

Wag paniwalaan ang mga sabi-sabi ng ibang tao maslalo na kung itoy walang patunay.

Sanggunian:

Pluma 9

Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.
Araling 19

Bisperas ng Pista at Kinagabihan

(Kabanata XXVII at XXVIII)

Sa bayan ng San Diego, kitang-kita ang saya at ang paghahananda tuwing may mga
pistang ginaganap dito. Ngunit sa kabila ng paghahanda, hindi ito naging hadlang sa
paggawa ng pundasyon para sa paaralang ipinapatayo ni Crisostomo Ibarra. Si Kapitan
Tiago naman ay puspusan ang kanyang ginagawang paghahanda upang mahigitan ang
mga mayayamang pamilya sa kanilang lugar at upang mapasaya si Maria Clara at ang
kanyang magiging manugang na si Crisostomo. Ang bawat kabataang nakakita kay
Maria Clara ay hindi maiwasang mamangha sa kanya.

Symbolismo Implikasyon Pag-uunay sa Kasalukuyan

Hindi naging hadlang ang Kung ano ang gustong Ipapagliban muna ng mga
pista sa pagpapatayo ni gawin ng mga tao noon ay tao ang kanilang balak para
Crisostomo ng paaralan. walang makakahadlang sa sa pista at ipapagpatuloy sa
kanilang balak. ibang araw.

Hindi maiwasang Mahilig mamangha ang Hanggang ngayon ay hindi

mamangha ang mga mga kabataan noon sa mga parin maiwasan ang pag-
kabataan kay Maria Clara. magaganda at mga guwapo mamangha sa ibang tao.
at makisig na babae at
lalaki.

Pagpapahalaga

Wag nating hayaang may kahit-sinong tao ang humadlang sa ating plano/pangarap.
Kung ito ay ating hinahangad ay gawin ng may pagmamahal at pagtiyatiyaga.

Sanggunian:

Pluma 9

Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.
Aralin 20

Mga Sulat at Araw ng Pista

(Kabanata XXIX at XXX)

Sa araw ng pista ay inilarawan ito ni Jose Rizal sa pamamagitan ng isang sulat na

nakasaad rin dito ang mga pangyayari sa pista. Sa unang liham ay ipinakilala sa
entablado ang pinakamakapangyarihang taong dumalo sa pista at para sa magarang
pista ay paglabas mula sa entablado ay mayroong masasarap na pagkain at mga inumin.
Sa ikalawang liham naman ay maipapakilala ang mga taong mahilig magsugal tulad nila
Padre Damaso at Kapitan Tiago na kuwento ni G. Martin Aristorenas tungkol sa
kanyang karanasan. At ang huli ay liham ni Maria Clara na para kay Crisostomo na
sinasabing hindi siya makakapunta sa pista dahil sa masamang karamdaman. Sa araw
ng pista ay maraming nakasuot ng magagarang kasuotan at punong-puno ang
simbahan. Muntikan nang hindi mag-sermon si Padre Damaso dahil sa pagpapaos at sa
kanyang sipon. Normal ang prusisyon hanggang sa isang sanggol na mukhang kastila
ang nagtawag kay Padre Salvi ng "Pa-pa" "Pa-pa".

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Iniharap ni Crisostomo ang
mga katakam-takam na
pagkain para sa
pinakamayamang dumalo
sa pista.
Muntikan nang hindi mag-
sermon si Padre Damaso
dahil sa pagpapaos at sa
kanyang sipon.
Ang mga makapangyarihan Kapag ikaw ay dumalo sa
lamang ang binibigyan ng pista, makakakain ka ng
maayos na serbisyo. pagkaing katulad ng mga
kasamahan mo
makapangyarihan man o
hindi.
Naging hadlang ang Kapag ikaw ay dumalo sa
pagpapaos at ang sipon ni pista, makakakain ka ng
Padre Damaso sa muntikan pagkaing katulad ng mga
niyang hindi pag-sermon. kasamahan mo
makapangyarihan man o
hindi.

Pagpapahalaga

Kung may bisita tayo, dapat pantay-pantay ang pagtuturing sa kanila.

Sanggunian:

Pluma 9

Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.
 Araling
21

Sa Simbahan at Ang Sermon

(Kabanata XXXI at XXXII)

Hinihintay ng mga tao sa loob ng simbahan ang sermon ng paring binayaran ng

dalawang daan at limampung piso. Sa pagsimula sa misa ay wala sa tonong kumanta Si
Padre Damaso at sa pagsimula ng sermon, lahat ng tao ay natahimik at nakinig.Sa loob
ng Simbahan ay tahimik at taimtim na nakikinig ang mga tao sa loob. Ang kanyang
sermon ay tungkol sa impyerno, kaluluwa, kasamaan, kamunduhan ng mga tao at mga
ayaw magkumpisal. Iba't iba ang reaksiyon sa loob ng simbahan. Ngunit sa huli, ay tila
walang saysay ang kanyang sermon dahil sa haba at dahil dito, maraming tao ang
natulog at nainip.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa kasalukuyan

Binayaran si Padre Damaso
ng dalawang daan at
limampung piso upang
mag-sermon.
Nakikinig ang mga tao sa
sermon ni Padre Damaso
ngunit sa pagka-inip ay
maraming nakatulog.
Kapag iniharap ang pera ay
gagawin nila ang
kailangang gawin dahil sa
ibinigay na pera.
Hindi pa nagsisimula ang
sermon ngunit marami
nang inaantok at naiinip.
Iiaipin pa nila kung tama
ang kanilang gagawin.
Ngunit hindi parin
mawawala ang mga taong
katulad sa panahon noon.
Hindi pa nagisismula ang
srmon ay marami nang
naiinip at inaantok.

Pagpapahalaga

Marunong maghintay at sa ating paghihintay ay may mas malaking biyaya ang dadating.
Wag matukso sa pera dahil maraming namamatay sa pera.

Sanggunian:

Pluma 9

Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.
Araling 22

Ang Paghugos at Malayang Isipan

(Kabanata XXXIII at XXXIV)

Ang araw ng seremonya ay dumating na para sa paaralang nais ipatayo ni Crisostomo.

Dahil sa makina at sa matibay na pagkakagawa ng paaralan ay naging usap-usapan ito
sa bayan. Ngunit ito'y nagiba sa hindi inaasahang pangyayari sa pagbaba ni Crisostomo
sa hukay. Ang isang maputlang lalaki ang hindi inaasahang natamaan at namatay at siya
rin ang sinasabing dahilan sa paghugos dito. Si Elias naman ay pumunta sa tahanan ni
Crisostomo upang balaan siya na mag-ingat sa kanyang mga kalabang lihim na
lumalaban. Sa puntong yun ay napagtantuan ng Crisostomo na malawak at malaya sa
buhay mag-isip si Elias.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Nagiba ang paaralan sa Madaling magiba ang mga Matibay ang mga paaralan
pagbaba sa hukay ni paaralan noon dahil sa ngayon dahil sa kalidad at
Crisostomo. gawa sa kahoy. gawa sa semento.

Napagatantuan ni Madaling masasabi na Tulad ngayon ay madali

Crisostomo na malawak at malawak o malayang mag- paring masasabi na
malayang mag-isip si Elias. isip ang isang tao. malawak o malayang mag-
isip ang isang tao.

Pagpapahalaga

Kung tayo 'y natumba man noon dapat tayo'y lumaban. Tayo'y aangat kung tayo'y
nagtiyatiyaga.

Sanggunian:

Pluma 9

Ordoa,Nathalie Lyn A.
 Platilla,Sherwin N.

Aralin 23

Ang Pananghalian at Reaksiyon

(Kabanata XXXV at XXXVI)

Nagtipon-tipon ang mga kilalang tao sa Bayan ng San Diego ngunit ito'y naputol sa
pagtanggap ng telegrama si Kapitan Tiago at ilang pinuno tungkol sa pagdating ng
Gobernador-Heneral sa kanilang bayan. Nagpatuloy ang kasiyahan sa pagkain at pag-
usap na ang lahat ngunit dumating si Padre Damaso ang tila dito ay ipinagpatuloy niya
ang kanyang sermon na karamihan ay tinutukoy si Crisostomo. Tahimik at pigil si
Crisostomo sa sinasabi ni Padre Damaso ngunit hindi napigilan ni Crisostomo ang
kanyang sarili at ito'y sinaktan niya ang muntikan pa niyang pinatay kung hindi lang
umawat si Maria Clara. Dahil dito, kumalat ang balita sa bayan ng San Diego at may
iba't ibang reaksiyon. May mga ibang tao ang sumang-ayon kay Crisostomo dahil
walang sinuman ang may karapatang banggitin ang isang namayapang ama, at ang iba
naman ay hindi sumang-ayon at ayon sa kanila ay dapat hinabaan pa ni Crisostomo ang
kanyang pasensya. Ang mga mahihirap ay nawalan ng pag-asa sa pinapatayo ni
Crisostomo na paaralan dahil pangyayaring ito.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Pag-insulto ni Padre
Damaso sa yumaong ama ni
Crisostomo.
Iba't-ibang reaksiyon ang
mga mamamayan sa
pangyayari.
Pagpapahalaga
Walang paki-alam ang ilang
kastilla noon yung yumao
na ang taong kanilang
pinag-uusapan.
Noon ay mahilig
magpahayag ng iba't ibang
reaksiyon.
Nirerespeto ng mga tao
ngayon ang mga
namayapang tao.
Hanggang ngayon ay
mahilig parin tayo
maghayag ng sariling
reaksiyon.

Wag tayong mawalan ng respeto sa mga namayapang tao dahil ang kanilang panahon
sa atin ay tapos na. Wag na natin balikan ang nakaraan kung hindi ito kinakailangan.

Sanggunian:

Pluma 9

Ordoa,Nathalie Lyn A.
 Platilla,Sherwin N.

Aralin 24

Unang mga Epekto at Ang Gobernador-Heneral

(Kabanata XXXVII at XXXVIII)

Dahil sa pangyayaring ito, naapektuhan si Kapitan Tiago at si Maria Clara. Inutusan ng

mga prayle si Kapitan Tiago na putulin ang relasyon ng magkasintahang si Crisostomo
at Maria Clara dahil sa ipinataw na parusang ekskomulgado. Dahil dito, umiyak si Maria
Clara maghapon at tinatanong sa Diyos kung bakit niya nararansan ang ganitong
kasawian. Sa pagdating ng gobernador-heneral sa bayan ng San Diego, ang simbahan at
halos lahat ng mga pinuno ay pumunta sa kanyang tanggapan upang magbigay galang.
Ngunit sinadya ni Crisostomo na ipinahanap para ito'y maka-usap. Namangha ang
gobernador-heneral sa pagmamahal at pagmamalasakit ni Crisostomo sa bayan ng San
Diego at dahil dito, nag-alok ang gobernador-heneral ng tulong at inutusan ang
gobernador-probinsiyal na tulungan si Crisostomo sa kanyang mga balak at
siguraduhing walang makakahadlang o manghihimasok dito. Pinuri niya rin si Kapitan
Tiago dahil sa kanyang magandang anak at kapuri-puring sinabi na mamanugangin niya
kaya't nagprisinta pa siyang maging ninong sa kasal ni Crisostomo at Maria Clara.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Inutusan ng mga prayle si
Kapitan Tiago na putulin
ang relasyon ng dalawa.
Nag-alok ng tulong ang
gobernador-heneral kay
Crisostomo.
Pagpapahalaga
Kung ano ang utos ng mga Ang mga magulang ngayon
pari ay kailangang itong lamang ang may karapatan
gawin dahil sila'y nasa na putulin ang relasyon ng
mataas na posisyon. kanilang anak.
Noon, kung ang isang tao Ngayon, kakaunti lamang
ay nabighani sa iyong ang naniniwala dahil
kuwento ay tutulungan ka mahirap maniwala sa
nito. ngayong panahon.

Wag tayong manghimasok sa relasyon ng ibang tao. Ngunit kung ito'y kinakailangan,
kailangan natin ang tama.

Sanggunian:

Pluma 9

Ordoa,Nathalie Lyn A.
 Platilla,Sherwin N.

Aralin 25

Ang Prusisyon at si Donya Consolacion

(Kabanata XXXIX at XL)

Maraming kilalang tao ang nanuod at nakisama sa pang-apat na prusisyon. Ang mga
ipinaradang imahe sa pangunguna ni San Juan Bautista, at sumunod ang mga santong
halos napalalamutian at nabihisan ng maganda at mamahaling hiyas at pailaw mula sa
nauna ay sina San Diego, Santa Maria Magdalena, at San Francisco. At sa magarbong
prusisyon ay sinamahan din ng pagpapasalamat at pagdadasal sa Diyos at matamis na
awitin na nagdulot ng lumbay at di maipaliwanag na pangangamba ni Crisostomo sa
gabing iyon. Sa kabila nang prusisyon ay nakakulong si Donya Consolacion sa kanyang
bahay dahil ikinakahiya siya ng asawa get Tenyete. Dahil dito, napagdiskitahan niya si
Sisa na pinaawit, pinsayaw, pinagsalitaan ng hindi kaaya-aya sa kastila, at humataw pa
nang latigo kapag hindi siya sumunod.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Mas nabigyan ng mga
magandang kagamitan at
kasuotan ang tatlong santo
kaysa sa mas naunang
santo.
Dati, ang kanilang sariling
hinahangaang santo
lamang ang gustong ayusan
ng magara.
Ang kasuotan ng iba't ibang
santo ngayon ay
magkakapareho ngunit
magkakaiba ang kulay ng
kasuotan.

Napagdiskitahan ni Donya Walang magawa ang mga Takot nang mang-api ang
Consolacion si Sisa at kapag baliw dati dahil hindi sila mga mamamayan ngayon
hindi ito sumunod, makalaban. ng mga baliw dahil
hahatawin niya si Sisa ng hahabulin sila ng baliw.
latigo.

Pagpapahalaga

Wag dapat bigyan ng especial na trato ang iba dahil ang lahat ay pantay-pantay lamang.
Wag din apihin ang wala sa tamang kaisipan dahil wala tayong karapatang saktan ang
ating kapwa tao.

Sanggunian:

Pluma 9

Ordoa,Nathalie Lyn A.
 Platilla,Sherwin N.

Aralin 26

Karapatan at Kapangyarihan at Dalawang Panauhin

(Kabanata XLI at XLII)

Sa huling gabing pista ay napuno ang plasa ng tao upang manood ng dula na
pinamamahala ni Don Filipo. Halos matapos na ang dula nang dumating si Crisostomo
na hindi gusto ng mga prayle. Kaya naman ay inutusan nila si Don Filipo ngunit hindi
ito maaaring gawin ni Don Filipo dahil malaki ang kanyang abuloy at dahil na rin sa
kautusan ng Gobernador-Heneral. Nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan at nauwi sa
malaking kaguluhan. Sa pag-uwi ni Crisostomo ay hindi siya makatulog dahil sa
pangyayari kanina kaya naman naisipan niyang gumawa ng sariling aklatan. Unang
bumisita ay si Elias na ipinaalam na may sakit si Maria Clara at kung may ipinagbibilin
ba si Crisostomo dahil pupunta na siya ng Batangas. At sumunod naman si Lucas na
kinulit si Crisostomo kung ilang pera ang makukuha ng kanyang pamilya sa pagkamatay
ng kanyang kapatid. Magiging magkaibigan lamang sila Lucas at Crisostomo kung
malaking pera ang ibibigay ni Crisostomo kay Lucas para sa kanyang yumaong kapatid.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Hindi nagustuhan ng mga Kung hindi gusto ng prayle Walang magawa ang mga
prayle ang pagdating ni noon sa isang tao ay pari ngayon dahil malaya
Crisostomo kaya inutusan pinapaalis at matutupad ang mga tao at
nila sa Don Filipo na dahil sila'y nasa mataas na naiintindihan ito ng mga
paalisin siya. posisyon sa lipunan. pari.

Paghingi ni Lucas ng pera Inuuna ang pera kaysa sa Uunahin muna ang
para sa kanyang yumaong pagpapalibing sa yumaong pagpapalibing kaysa sa pera
kapatid. kamag-anak. ng yumaong kamag-anak.

Pagpapahalaga

Wag gamitin ang posisyon upang makontrol ang ibang tao. Mas mataas ang ating
yumaong kamag-anak kaysa sa pera kaya unahin muna ang ating yumaong kamag-anak.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 27

Ang Mag-asawang De Espadaa, Mga Balak, Ang pangungumpisal

(Kabanata XLIII, XLIV, at XLV)

Madarama ang kalungkutan sa loob ng bahay ni Kapitan Tiago habang hinihintay ang
balita mula sa doktor na si Dr. Tiburcio De Espadaa na asawa ni Donya Victorina. May
kakaiba at kakatwang kuwento sa buhay ng mag-asawa ngunit maipapakita nito na
hindi masaya ang dalawa sa pag-iisang dibdib. Ang tanging dahilan ng pag-iisang dibdib
ng dalawa ay upang matugunan ang kanilang pangangailangan. Nagbigay ng
magandang balita si Dr. Tiburcio na nagbigay ng pag-asa sa pamilya ni Maria Clara at
pati narin si Padre Damaso. Ipinakilala ni Donya Victorina si Alfonso Linares kay Padre
Damaso ang inaanak ng bayaw ni Padre Damaso. May dalang liham si Alfonso Linares
para kay Padre Damaso. Habang sila ay nagkuwekuwentuhan, dumating si Lucas at
sinabi na sinadya na sinigawan at pinapaalis ni Padre Salvi. Pagkatapos nangumpisal si
Maria Clara, siya ay nabinat at nag-usap-usap sila upang gumaling ang dalaga.
Magkaiba ang panayam ni Donya Victorina at ni Padre Salvi ngunit sa huli ay ang kura
ang nanalig ang mangngomunyon ang dalaga.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Hindi masaya ang pag- Noon ay marami ang Masaya ang mga tao sa pag-
iisang dibdib ni Donya ipinagkakasundo ang mga iisang dibdib dahil pinili
Victorina at ni Dr. Tiburcio. anak na magpakasal ng nila ang tamang tao.
mga magulang.

Nanalig parin ang kura sa Mataas ang posisyon ng Ang kagustuhan ng

pagdedesisyon. kura kaya sila ang magulang ang mananaig
mananaig. kung ano ang ikinabubuti
para sa kanilang anak.

Pagpapahalaga

Wag tayo gumawa ng gawaing bukal sa ating loob kahit na ito'y para sa ating
pangangailangan dahil mas mahirap ang pagsisisi.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 28

Ang mga Api

(Kabanata XLVI)

Si Pablo ang matandang lalaki na tumulong kay Elias noong nakalipas ang ilang buwan.
Hinanap siya ni Elias sa gitna ng kagubatan. Nagtatago si Pablo dahil itinuturing siyang
isang rebelde ng pamahalaang Espanyol. Ibinahagi ni Pablo ang mapait na sinapit ng
kanyang pamilya. Niyaya siya ni Elias na magbagong buhay sa pamamagitan ng pag-
usap ni Elias sa mayamang paglilingkuran ni Pablo na sa tingin niya ay makatutulong sa
kanilang mga api. May pagdududa si Pablo Kay Elias ngunit walang ibang magawa
kundi manalig.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Niyaya ni Elias na Gagawin ang magandang Kung ayaw nila, hindi na
magbagong buhay si Pablo. kapakanan para sa nila pinipilit magbago ang
kaibigan. isang tao.

Nanalig si Pablo kay Elias Madaling maniwala ang Mahirap paniwalaan ang
sa kanyang balak. mga tao noon. mga tao ngayon dahil
maraming sinungaling.

Pagpapahalaga

Tulungan natin ang nangagailangan at sila din ay tutulungan tayo.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 29

Ang Sabungan at ang Dalawang Donya

(Kabanata XLVII at XLVIII)

Ang pagharap ng dalawang Donya ay ipinagsabay ng dalawang tunggalian o sagupaan

ng mga manok. Ang sabong ng manok ay isang sugal na nakasanayan ng mga Pilipino.
Nagbunga na away sa dalawang Donya sa kadahilanang pagtingin ni Donya Victorina na
mababa si Donya Consolacion. At dahil sa sumbatan, nagkabukinan ng mga sikreto. At
sa huli, bumalik sila sa bahay ni Kapitan Tiago at pinagbantaan si Linares na kapag
hindi hinamon ng duwelo ang tenyete ay ibubunyag niya ang lihim nito.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Nag-away ang dalawang Hindi papayag ang mga Tatawanan nalang nila ang
Donya dahil sa mababang kastila na mababa ang isa't isa at mag-aasaran
tingin ni Donya Victorina tingin sa kanila. ngunit mahirap malantad
kay Donya Consolacion. ang lihim.

Dahil sa sumbatan, Hindi talaga natin Sa mga magkakapatid,

nagkabukinan ng sikreto. mapipigilan ang mga madaling mabuking ang
bunganga ng mga babae. sikreto kung sila'y nag-
aaway.

Pagpapahalaga

Wag natin husgahan ang mga ibang tao na sila'y mababa dahil lahat tayo ay pantay-
pantay.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 30

Isang Talinghaga at ang Tagapagbalita ng mga Api

(Kabanata XLIX at L)

Bumalik si Crisostomo na dala ang balitang pinatawad na siya ng arsobispo sa pagiging

ekskumulgado. Una niyang dinalaw si Maria Clara at nagulat siya nang nakita niya si
Linares sa bahay ni Kapitan Tiago. Hindi naman kasali si Elias sa mga manggagawa
ngunit siya'y nagtratrabaho kay Maestro Juan na ipinagtataka ni Crisostomo. Sinabi ni
Elias ang balak ng mga hinaing ng mga maghihimagsik. Napagtanto ni Elias na
magkaiba pala ang pananaw niya tungkol sa guardia sibil at korporasyon ng mga prayle.
Sa huli ay hiningi ni Crisostomo ang kuwento ni Elias sa kanyang buhay upang mas lalo
niyang maunawaan.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Napagtanto ni Elias na
makaiba pala ang kanyang
pananaw tungkol sa
guardia sibil at korporasyon
ng mga prayle.
Hindi ito malalaman ng Alam ito kaagad ng mga tao
mga wala sa bayan at hindi sa pamamagitan ng
alam ang lahat ng taong telebisyon.
hindi tutok dito.

Hiningi ni Crisostomo ang Kapag may gustong Tulad ngayon, ganon parin.
kuwento ni Elias. malaman, tinatanong.

Pagpapahalaga

Ibahagi ang ating kuwento sa mga taong mapapagkatiwalaan.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 31

Ang Kasaysayan ni Elias at Ang mga Pagbabago

(Kabanata LI at LII)

Sa kasaysayan ni Elias ay ipinakita ang kalupitan ng tao sa kapwa tao. May malaking
pagitan sa mga mamayaman at mahihirap. Kung ikaw ay isang mahirap at
napagbintangang may kasalanan at walang pera upang makakuha ng tagapagtanggol,
ikaw ay mapaparusaan kahit na ikaw ay inosente. Ang mga mayayaman naman ay
malayang magbintang kahit walang katotohanan. Naging biktima ang ama ni Elias sa
ganitong kawalan ng hustisya. Tumanggi si Crisostomo sa hiling ni Elias sa pagbabago
dahil wala pa sa tamang panahon ngunit sinabi rin ni Elias ang pagbago ng damdamin
ng ibang tao tulad nila Maria Clara at Padre Salvi.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Kalupitan ng tao sa kapwa Ang mga mayayaman ay Walang nagpapaapi kahit
tao. malupit sa mga mahihirap. na mahirap sila.

Maraming nabibiktima sa Madaling mamintang ang Kapag walang ebidensiya,

kawalan ng hustisya. mga mayayaman dahil walang kaso.
sila'y maraming pera.

Pagpapahalaga

Wag gamitin ang ating kayamanan sa sariling kagustuhan o kaaliwan.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 32

Ang Mapalad na Baraha at Ipinakilala ng Umaga ang Magandang Araw.

(Kabanata LIII at LIV)

Sa sementeryo ay may nagtagpo upang pag-usapan ang kanilang balak. Ngunit sinundan
sila ni Elias at siya'y nakinig sa kanilang usapan . Nagkaharap si Elias at Lucas na
nagkakakilanlan, ngunit naghiwalay matapos matalo ni Elias sa sugal. Nagbigayan sila
ng kanilang narinig at kunwari'y nakita nila. Binista ni Don Filipo si Pilosopo Tasyo at
maraming karunungang salita ang sinabi ni Pilosopo Tasyo. Hindi na rin siya umiinom
ng gamot dahil magagamit ito ng mga maiiwan. At ibinilin niya rin na gusto niyang
makausap si Crisostomo.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Nagtagpo ang dalawang tao
para sa kanilang balak sa
sementeryo.
Ang ibang tao ay walang
galang sa mga yumao at
ginagamit pa ang
sementeryo bilang isang
tagpuan para sa masamang
balak.
Takot ang mga tao
pumunta sa sementeryo ng
gabi dahil takot ang
karamihan sa multo.

Hindi umiinom ng gamot si Iniisip nang ibang tao ang Kung sila'y sakit, iniisip
Pilosopo Tasyo para sa mga iba bago ang sarili. nalamang nila ang kanilang
maiiwan. sarili.

Pagpapahalaga

Wag mawalan ng respeto sa mga yumaong tao dahil nung sila'y buhay pa, may respeto
naman sila sa atin.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 33

Ang Sabuatan

(Kabanata LV)

Mapapansin ang kakaibang kilos ni Padre Salvi sa kabanatang ito. Pumunta siya sa
bahay ng alperes upang ibalita ang sabuatan. Pinayuhan niya din na wag na humingi ng
tulong sa garison upang madaling mahuli ang may pakana ng lahat. Natuklasan ni Elias
ang plano na ito kaya dali-dali pumunta kay Crisostomo upang tumakas habang wala pa
ang sisi. Ang inakalang pagtulong ni Elias kay Crisostomo ay isang malaking susi upang
matuklasan ang balak nito.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Naniwala kaagad ang Maniniwala ang lahat sa Kapag walang ebidensiya,
Alperes sa balita ng prayle. mga prayle dahil sa antas may maniniwala parin
ng posisyon nito. dahil isa siyang pari.

Ang pagtulong ni Elias Kay Ang mga tunay na kaibigan Mahirap makahanap ng
Crisostomo. lamang ang makakagawa katulad ni Elias na kiabigan
ng ganitong pagtutulong. sa panahon ngayon.

Pagpapahalaga

Wag maniwala sa mga taong nagsasabi ng walang patunay dahil kapag tayo'y naniwala,
tayo rin ang magsisisi sa huli.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 34

Ang Kapahamakan at Ang mga Sabi-sabi

(Kabanata LVI at LVII)

Huhuliin si Crisostomo dahil pinagbintangang lulusubin ang kuwartel. Natuklasan din

ni Elias na ang lolo pala sa tuhod ni Crisostomo ang naging dahilan kung bakit namatay
ang kanyang pamilya at ang kanyang lolo. Ngunit hindi siya nakatiis at pumunta siya sa
bahay ni Crisostomo at tangkang kukunin ang mga bagay na magdidiin kay Crisostomo.
Ngunit nung nakita niya ang guardiya sibil ay nalaglag niya ang lahat ng papeles at ang
pinakamahalaga lamang ang kanyang kinuha at sinunog niya ang bahay ni Crisostomo
upang walang ebidensiyang makuha. Sa nagdaang gabi ay may iba't ibang sabi-sabi
tungkol sa paglusob ng kuwartel. Sa pagtapos ng araw ay natuklasan ang bangkay ni
Lucas na nakatali ang leeg na inakalang nagpakamatay ngunit si Elias lamang ang
nakakita ng buong pangyayari.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Sinunog ni Elias ang bahay Gagawin ang lahat upang
ni Crisostomo para walang wag lamang mahuli ang
ebidensiya na makuha mula kaibigan.
sa kanya.
Ang alam ng taong bayan Walang nang magagawa
ay nagapakamatay si Lucas. kung paano malalaman ang
katotohanan dahil yumao
na ang tao.
Hanggang ngayon ay may
mga katulad ni Elias.
Malalaman kung paano
namatay ang isang tao sa
pamamagitan ng pag-bukas
sa katawan at pag-obserba
ng mga eksperto kung ano
nga ba ang tunay na
pangyayari.

Pagpapahalaga

Wag sumuko ng hindi nalalaman ang katotohanan dahil may pag-asa na malaman pa
ang tunay na pangyayari.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 35

Silang mga Nalupig at Siyang Dapat Sisihin

(Kabanata LVIII at LIX)

Maipapakita kung anong kalupitan ang ginagawa sa mga taong may balak sa kuwartel.
Ang kulungan ay mabaho at napakadilim. May dalawang nakabilanggo at ang isa doon
ay si Tarsilo na nakaranas ng matinding kalupitan. Ipinagdiinan din na sabihin na si
Crisostomo ang nag-utos sa kaniya ngunit tumanggi siya at pinanindigan niyang ginawa
niya lamang iyon para sa kanyang yumaong ama. Pinatay si Tarsilo dahil hindi niya
sinabi ang gusto nilang marinig. Kumalat sa bayan na lilipat ang mga bilanggo kaya
naman ang mga kamag-anak ng mga nasa preso ay nagmakaawa para wag na lumipat
ng preso ngunit hindi sila nakinig. Dahil sa masasakit na ginawa ng mga taong bayan
kay Crisostomo, naniwala siya na wala na siyang tahanan, bayan, taong nagmamahal sa
kanya, walang kaibigan, at walang kinabukasan.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Namatay si Tarsilo dahil Kung hindi nila makamit Kung hindi nila makamit
hindi nila nakuha ang ang kagustuhan nila sa iyo, ang kagustuhan ngayon,
kasagutan na gusto nilang ika'y mawawalan ng buhay. wala silang magawa dahil
makuha mula sa kanya. ang pagpatay ay bawal.

Sinaktan ng mga taong Dahil sa mga pangyayari, Kung ganito ang

bayan si Crisostomo sa nagalit ang mga nangyayari, natatakot ang
salita at sa gawa. mamamayan kay mga tao sa mga balita.
Crisostomo.

Pagpapahalaga

Wag pumatay ng ibang tao dahil wala tayong karapatang kunin iyon.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 36

Pagkamakabayan at Kapakanang Pansarili

(Kabanata LX)

Naging isang malaking usap-usapan ang nangyari sa San Diego mas lalo na nang
umabot ito sa Maynila. Papuri ang natatanggap ni Padre Salvi ngunit si Crisostomo ay
puro insulto. Ang mga tao ay natakot kay Crisostomo dahil sa balita mas lalo na ang
pamilya ni Kapitan Tiago dahil inimbitahan pa nila ito magpananghalian at nakikipag-
usap dito kapag may kasayahan. Pinayuhan ng kamag-anak ni Don Primitivo na
magregalo nang mamahaling bagay. Pero mas lalo siyang pinagdudahan Ang
inimbitahan siyang "magbakasyon" sa tanggapan ng pamahalaan.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Puro insulto ang natanggap Mahilig mang-insulto ang Hanggang ngayon ay ganon
ni Crisostomo. mga tao mas lalo na kapag parin.
nahihirapan na yung tao.

Mas lalong pinagdudahan Walang sinuman ang hindi Hanggang ngayon ay ganon
si Don Primitivo dahil sa magdududa sa biglaang parin.
pagregalo niya ng pagregalo ng isang tao.
mamahaling bagay.

Pagpapahalaga

Wag natin insultuhin ang mga taong nahihirapan o nasasaktan na dahil sobra sobra na
ang kanilang naransasan.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 37

Ang Kasal ni Maria Clara

(Kabanata LXI)

Kasayahan ang nadarama ni Kapitan Tiago dahil walang anuman ang nangyari sa kanya
hindi tulad ni Kapitan Tinong. At ang akala niya ay dahil siguro sa pagpapakasal ni
Maria Clara kay Linares. Dumating ang mga panauhin at pinag-usapan ang kasal at
pinag-usapan na rin ang sinapit ni Crisostomo. Nang matapos ang kasayahan ay nasa
balkonahe si Maria Clara at nasa kabila naman si Crisostomo at pinapatawid niya si
Maria Clara. Ngunit sinabi ni Maria Clara na nabasa niya ang liham ng kanyang ina na
nagsasaad na ama niya si Padre Damaso.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Pagpapasya ni Kapitan Normal lamang ito noon Hindi na uso ang
Tiago na ipakasal si Maria dahil sa mga kayamanan. ipagkasundo ang anak.
Clara kay Linares.

Sinabi ni Maria Clara na Sinasabi si kanilang Tatapatin muna ang

ang tunay niyang ama ay si minamahal upang magulang bago sabihin sa
Padre Damaso. matanggap sila ng lubusan. iba.

Pagpapahalaga

Ampon man o hindi, wag dapat magalit dahil inalagaan naman kayo ng maigi.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 38

Tugisan sa Lawa

(Kabanata LXII)

Pagkatapos ang pag-uusap nila Crisostomo at Maria Clara, naglayag ng barko sila
Crisostomo at Elias habang pinag-uusapan ang pananaw ukol sa buhay . Nagkaroon ng
magkasalungat na pananaw tungkol sa plano sa buhay. Nagkaroon ng laban ngunit ayaw
gumamit ni Elias ng marahas ng paraan kaya naman ay tinakpan niya ng damo si
Crisostomo upang di makita. Hanggang nakita sila ng lantsa ng patrulya at dito
nasimula ang habulan o tugisan sa lawa. Tumalon si Elias upang makatakas si
Crisostomo. Ang kapag inangat nito ang ulo, ay babarilin ito. Hanggang sa hindi na
nakitang inangat ni Elias ang kanyang ulo.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Nagsakripisyo si Elias para Ang ilang tao noon ay Ngayon, tatakbo para
kay Crisostomo. ililigtas nila ang ibang tao maligtas ang sariling
kapag alam nilang may buhay.
papel pa sila sa bayan.

Inisip ni Elias si Crisostomo Kakaunting tao lamang ang Ngayon, ang mga grupo ng
bago ang kanyang sarili. iniisip ang kapakanan ng magkakaibigan lamang ang
ibang tao. may paki sa isa't isa.

Pagpapahalaga

Mas mabuti nang isakripisyo ang sariling buhay para sa bayan.

Sanggunian:

Pluma 9
 Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.

Aralin 39

Nagpaliwanag si Padre Damaso, Noche Buena, at ang Katapusan

(Kabanata LXIII, LXIV at LXV)

Sa pagtanggap ni Maria Clara na nalunod si Crisostomo ay inurong niya ang kasal at

sinabi niya ito kay Padre Damaso. Humingi ng tawad si Padre Damaso sa
panghihimasok nito sa kanilang relasyon. Sa kabilang dako ay may isang pamilya na
tumulong kay Basilio. Isang araw mag noche buena ay nagpaalam ang bata para
puntahan at ibigay ang pinakamahalagang regalo sa kanyang ina. Sa pagdating ni
Basilio sa kanilang bayan ay nalaman niyang nabaliw ang kanyang ina. Hinanap niya si
Sisa pero hindi siya namukahan ng kanyang ina ang tumakbo sa mahiwagang gubat ng
mga Ibarra. Tumalon si Sisa at tauhan ngunit huli na ang lahat. Paggising ni Basilio ay
nakita niya ang kanyang ina na patay na at may isang di kilalang lalaking sugatan at
malapit na ring mamatay ang nakita niya at naghabilin ng gagawin kapag siya'y
namatay.

Symbolismo Implikasyon Pag-uugnay sa Kasalukuyan

Humingi ng tawad si Padre Palaging nasa huli ang Hanggang ngayon ay nasa
Damaso Kay Maria Clara sa pagsisisi. huli ang pagsisisi.
paghihimasok niya sa
kanilang relasyon.

Natauhan si Sisa bago siya Noon, kung mahal mo Mahirap patinuin ang mga
mamatay. talaga yung tao ay baliw ngayon.
matatauhan ka.

Pagpapahalaga

Wag gumawa ng mga gawaing pigsisisihan sa huli dahil wala ka nang maibabalik.

Sanggunian:

Pluma 9
Ordoa,Nathalie Lyn A.

Platilla,Sherwin N.