Noli Me Tngere

Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Noli Me Tngere

Ang orihinal na pabalat ng Noli Me Tngere.

Buod
May-akda

Jos Rizal

Bansa

Pilipinas

Wika

Kastila (orihinal)

(Mga) Uri

Kathang-isip

Naglimbag

Tinustusan ni Maximo Viola

Petsa ng paglimbag

1887

Uri ng midya

Aklat

Bersiyon sa Tagalog
Nagsalin

Pascual Hicaro Poblete

Virgilio Senadren Almario
Mga aklat ni Jos Rizal

Sinundan ng

El Filibusterismo

Ang Noli Me Tngere[1] ay isang nobelang isinulat ni Jose Rizal, at inilathala noong 1887,
sa Europa. Hango sa Latin ang pamagat nito na may kahulugang "huwag mo akong salingin (o
hawakan)". Sinipi ito mula sa San Juan 20:17 kung saan sinabi ni Hesus kay Maria Magdalena na
"Huwag mo akong salingin sapagkat hindi pa ako nakaaakyat sa aking ama.". Mas madalas itong
tinatawag na Noli; at ang salin nito sa Ingles ay Social Cancer. Sinundan ito ng El Filibusterismo.

Mga nilalaman
[ipakita]

Kasaysayan
Unang nobela ni Rizal ang Noli Me tangere. Inilathala ito noong 26 tang gulang siya.
Makasaysayan ang aklat na ito at naging instrumento upang makabuo ang mga Pilipino ng
pambansang pagkakakilanlan. Sa di-tuwirang paraan, nakaimpluwensiya ang aklat ni Rizal sa
rebolusyon subalit si Rizal mismo ay isang nananalig sa isang mapayapang pagkilos at isang
tuwirang representasyon sa pamahalaang Kastila. Sinulat sa wikang Kastila ang Noli, ang wika ng
mga edukado noong panahong yaon.
Sinimulan ni Rizal ang nobela sa Madrid, Espanya. Kalahati nito ay natapos bago siya umalis
ng Paris, at natapos ito sa Berlin,Alemanya. Inilaan ni Vicente Blasco Ibez, isang bantog na
manunulat, ang kaniyang serbisyo bilang tagapayo at tagabasa.
Ang nobela ni Rizal ay tumatalakay sa mga kinagisnang kultura ng Pilipinas sa pagiging kolonya nito
ng Espanya. Binabatikos din ng nobela ang mga bisyo na nakasanayan ng mga Pilipino at ang
kapangyarihang taglay ng Simbahang Katoliko na nahihigit pa ang kapangyarihan ng mga lokal na
alkalde.
Bumuo ng kontrobersiya ang nobelang ito kung kaya't pagkatapos lamang ng ilang araw na pagbalik
ni Rizal sa Pilipinas, tinanggap ni Gobernador-Heneral Terrero sa Malacaang at inabisuhang puno
ng subersibong ideya ang Noli. Pagkatapos ng usapan, napayapa ang liberal ng Gobernador
Heneral ngunit nabanggit niya na wala siyang magagawa sa kapangyarihan ng simbahan na
gumawa ng kilos laban sa nobela ni Rizal. Mahihinuha ang persekusyon sa kaniya sa liham ni Rizal
sa Leitmeritz:

Gumawa ng maraming ingay ang libro ko; kahit saan, tinatanong ako u

Mga Pangunahing Tauhan

Crisostomo Ibarra
Si Juan Crisostom Ibrra y Magslin (o Crisostomo o Ibarra), ay isang binatang nag-aral sa
Europa; nangarap na makapagpatayo ng paaralan upang matiyak ang magandang kinabukasan ng
mga kabataan ng San Diego.

Maria Clara
Si Mari Clara de los Santos y Alba (o Maria Clara), ay ang mayuming kasintahan ni Crisostomo;
mutya ng San Diego na inihimatong anak ng kaniyang ina na si Doa Pia Alba kay Padre Damaso.

Padre Damaso
Si Dmaso Verdolagas (o Padre Damaso), ay isang kurang Pransiskano na napalipat ng ibang
parokya matapos maglingkod ng matagal na panahon sa San Diego. Siya ang tunay na ama ni
Maria Clara.

Kapitan Tiago
Si Don Santiago de los Santos (o Kapitan Tiago), ay isang mangangalakal na tiga-Binondo; amaamahan ni Maria Clara.

Elias
Si Elias ay isang bangkero at magsasakang tumulong kay Ibarra para makilala ang kaniyang bayan
at ang mga suliranin nito.

Sisa, Crispin, at Basilio

Si Narcisa (o Sisa), ay isang masintahing ina na ang tanging kasalanan ay ang

pagkakaroon ng asawang pabaya at malupit.

Sina Basilio at Crispin ay mga magkapatid na anak ni Sisa; sila ang sakristan at tagatugtog
ng kampana sa simbahan ng San Diego.

Pilosopo Tasyo
Si Don Anastasio o Pilosopo Tasyo, ay isang pantas at maalam na matandang tagapayo ng
marurunong na mamamayan ng San Diego. Kadalasan siyang tinatawag na baliw dahil hindi
maunawaan ng mga mangmang ang katalinuhan niya.

Donya Victorina
Si Donya Victorina de los Reyes de Espadaa o Donya Victorina, ay isang babaing
nagpapanggap na mestisang Kastila kung kay abot-abot ang kolorete sa mukha at maling
pangangastila. Mahilig niyang lagyan ng isa pang "de" ang pangalan niya dahil nagdudulot ito ng
"kalidad" sa pangalan niya.

Ibang Tauhan

Padre Salvi o Bernardo Salvi- kurang pumalit kay Padre Damaso, nagkaroon ng lihim na
pagtatangi kay Maria Clara.

Alperes - matalik na kaagaw ng kura sa kapangyarihan sa San Diego (itinuring ni Rizal

na Hari ng Italya ng San Diego habang ang kura ang Papa ng Estado Pontipikal)

Donya Consolacion - napangasawa ng alperes; dting abandera na may malaswang bibig

at pag-uugali.

Don Tiburcio de Espadaa - isang pilay at bungal na Kastilang napadpad sa Pilipinas sa

paghahanap ng magandang kapalaran; napangasawa ni Donya Victorina.

Alfonso Linares - malayong pamangkin ni Don Tiburcio at pinsan ng inaanak ni Padre

Damaso na napili niya para mapangasawa ni Maria Clara.

Don Filipo - tenyente mayor na mahilig magbas ng Latin

Seor Nyor Juan - namahala ng mga gawain sa pagpapatay ng paaralan.

Lucas - kapatid ng tong madilaw na gumawa ng kalong ginamit sa di-natuloy na pagpatay

kay Ibarra.

Tarsilo at Bruno - magkapatid na ang ama ay napatay sa palo ng mga Kastila.

Tiya Isabel - hipag ni Kapitan Tiago na tumulong sa pagpapalaki kay Maria Clara.

Donya Pia Alba - masimbahing ina ni Maria Clara na namatay matapos na kaagad na siya'y
maisilang.
Inday, Sinang, Victoria, at Andeng - mga kaibigan ni Maria Clara sa San Diego

Kapitan-Heneral - pinakamakapangyarihan sa Pilipinas; lumakad na maalisan ng pagkaekskomunyon si Ibarra.

Don Rafael Ibarra - ama ni Crisostomo; nakainggitan nang labis ni Padre Damaso dahilan
sa yaman kung kaya nataguriang erehe.

Don Saturnino - lolo ni Crisostomo; naging dahilan ng kasawian ng nuno ni Elias.

Balat - nuno ni Elias na naging isang tulisan

Don Pedro Eibarramendia - ama ni Don Saturnino; nuno ni Crisostomo

Mang Pablo - pinn ng mga tulisan na ibig tulungan ni Elias.

Kapitan Basilio - ilan sa mga kapitn ng bayan sa San Diego Kapitan Tinong at Kapitan
Valentin; ama ni Sinang

Tenyente Guevarra - isang matapat na tenyente ng mga guwardiya sibil na nagsalaysay

kay Ibarra ng tungkol sa kasawiang sinapit ng kaniyang ama.

Kapitana Maria - tanging babaing makabayan na pumapanig sa pagtatanggol ni Ibarra sa

alaala ng ama.

Padre Sibyla - paring Dominikano na lihim na sumusubaybay sa mga kilos ni Ibarra.

Albino - dting seminarista na nakasma sa piknik sa lawa.

Buod ng aklat na Noli Me Tangere

Silipin din: Talaan ng mga Kabanata sa Noli Me Tangere

Ang Noli Me
Tangere ni Jose Rizal

Buod ng Nobela

Mga tauhan

Buod ng Bawat
Kabanata:

1: Isang
Pagtitipon

2: Si
Crisostomo
Ibarra

3: Ang
Hapunan

4: Erehe at
Pilibustero

5: Pangarap
sa Gabing
Madilim

6: Si Kapitan
Tiyago

7: Suyuan sa
Isang Asotea

8: Mga
Alaala

9: Mga
Bagay-bagay
sa Paligid

10: Ang
Bayan ng
San Diego

11: Mga
Hari-harian

12: Todos
Los Santos
(Araw ng
mga Patay)

13: Mga
Babala ng
Bagyo

14: Si Tasyo:
Pilosopo o
Baliw?

15: Ang mga

Sakristan

16: Si Sisa

17: Si
Basilio

18: Mga
Kaluluwang
Naghihirap

19: Mga
Kapalaran
ng Isang
Guro

20: Ang
Pulong sa
Tribunal

21: Kwento
ng Isang Ina

22: Mga
Liwanag at
mga Anino

23: Ang
Pangingisda

24: Sa Gubat

KnK: Elias
at Salome

25: Sa Bahay
ng Pilosopo

26: Bisperas
ng Pista

27: Sa
Takipsilim

28: Mga
Liham

29: Kinauma
gahan

30: Sa Loob
ng Simbahan

31: Ang

Sermon

32: Ang
Kabriya

33: Malayan
g Pag-iisip

34: Ang
Tanghalian

35: Usapusapan

36: Unang
Ulap

37: Ang
Kaniyang
Kataastaasan

38: Ang
Prusisyon

39: Si Donya
Consolacion

40: Karapata
n at
Kapangyarih
an

41: Dalawan
g Panauhin

42: Ang
Magasawang de
Espadaa

43: Mga
Balak

44: Pagsusur
i ng Budhi

45: Mga
Inuusig

46: Ang
Sabungan sa
San Diego

47: Ang
Dalawang
Senyora

48: Hiwaga

49: Tinig ng
mga Inuusig

50: Ugat ni
Elias

51: Mga
Palitan at
Pagbabago

52: Baraha
ng mga Patay
at ang mga
Anino

53: Ang
Mabuting
Araw Ay
Nakikilala sa
Umaga

54: (Pagbub
unyag)

55: Malaking
Sakuna

56: Sabi-sabi
at Kuro-kuro

57: Vae
Victis! (Ay,
ang mga
Natalo!)

58: Isinumpa

59: Pambaya
n at mga
Pansariling
Kapakanan

60: Ikakasal
Si Maria
Clara

61: Pagtakas
Hanggang
Lawa

62: Nagpali
wanag si
Padre
Damaso

63: Noche
Buena

64: Epilogo

Ang kahong ito:

tingnan

usapan

baguhin

May handaan sa bahay ni Don Santiago de los Santos. Maraming handa, dumalo ang mga
kaibigan at kakilala ng Don. Nagsidalo rin pati na ang mga tong hindi inimbita, simbolo ng
isang sakt sa lipunan (ang gatecrashing). Masaya ang lahat sa nasabing pagtitipon. Kay
lmang ay nauwi sa pagtatalo ang pagsasaya ng iba, tulad ng nangyari kina Padre Damaso at
sa tenyente ng guwardiya sibil. Talo pa nila ang mga walang pinag-aralan. Dumating mula sa
Europa si Crisostomo Ibarra, anak ng namatay na si Don Rafael. Hinangaan siya at binati ng
maraming panauhin sa bahay ni Kapitan Tiago. Nagulat si Crisostomo Ibarra sa pagtatakwil ni
Padre Damaso sa kaniyang pag-aalala nang lapitan siya ni Tenyente Guevarra at purihin niyon
ang kaniyang ama.
Masaganang hapunan ang inihanda ni Kapitan Tiago blang pasasalamat sa Mahal na Birhen sa
pagdatng ni Crisostomo Ibarra mula sa Europa. Ang ilang panauhin ay humanga kay Ibarra sa
pagsasalaysay nito. Marami ang namasid at nagbigay ng palagay tungkol sa kalagayan ng mga
bansang nalakbay na niya. Ang opinyon ni Padre Damaso ay pagsasayang lmang ng salapi
ang gayon. Nainsulto si Ibarra sa ipinahayag ng datng pari sa kaniyang bayang San Diego.
Umalis siya nang hindi pa tapos ang hapunan.

Isinalaysay ni Tenyente Guevarra kay Crisostomo Ibarra ang naging dahilan ng

pagkakabilanggo at pagkamatay ni Don Rafael. Dahil sa pagtatanggol ni Don Rafael sa isang
batang lalki na gustong saktan ng artilyero ay naitulak niya iyon. Nabagok ang ulo ng artilyero.
Hindi na yaon muling natauhan at tuluyan nang namatay. Hinli ng pulisya si Don Rafael Ibarra.
Tumagal ang paglilitis ng kaniyang usapin hanggang sa namatay na siya sa loob ng bilangguan
nang may sakit. Sa tinuluyang silid ni Crisostomo Ibarra ay iba-ibang pangitain ang nakita niya
sa kaniyang isipan. Naging abalang lubha ang kaniyang pag-iisip sa malupit at malungkot na
kapalarang sinapit ng kaniyang ama. Hindi na tuloy niya napag-ukulan ng pansin ang mga
tanawing makapagpapaligaya sa puso.
Mauuri ang mga tong naglalarawan sa pagkatao ni Kapitan Tiago. May humahanga at
natutuwa sa kaniya. May namimintas at naiinis. May mga nasusuklam dahil sa kaniyang mga
pandaranas at katusuhan sa negosyo. Salapi ang ginagamit niya sa pagliligtas ng kaniyang
kaluluwa. Marahil ay dahil sa pag-aakalang mabibili niya pati na ang Diyos. Ngunit, ano man
ang kapintasan ni Kapitan Tiago ay sinasabing mahal na mahal niya ang anak na si Maria Clara
kahit na hindi niya ito kamukha. Inakala ng mga kamag-anak ni Kapitan Tiago na gawa ng
paglilihi sa mga santol ng asawa niyang si Donya Pia ang pagka-mestisa ni Maria Clara.
Sinasabi ring ang donya ang isa sa mga dahilan ng lubhang pagyaman ng Don.
Dumalaw si Crisostomo Ibarra sa kasintahan niyang sa Maria Clara sa bahay ni Kapitan Tiago
sa Binondo. Sinariwa nila ang mga alalala nila noong sila ang bata pa, ang alaala nila sa dahon
ng sambng. Ipinakita rin ni Ibarra ang tuyong dahon ng sambng na itinago niya. Samantala,
ay isang matandang pari sa kanilang korporasyon ang dinalaw ni Padre Sibyla. Nasabi ng
paring may sakt na kailangan nang magbago ng pamamalakad ang mga prayle sa Pilipinas
sapagkat namumulat na ang isipan ng mga tao sa katotohanan kinabukasan ay Todos Los
Santos o Araw ng mga Patay. Kailangan niyang umuwi sa San Diego upang dalawin ang libing
ng kaniyang amang si Don Rafael Ibarra.
Nasisiyahang pinanood ni Ibarra ang mga nadaraanan niyang mga taot bagay-bagay sa mga
lansangan at mga pook na binagtas ng kaniyang karwahe mula sa Binondo. Itinulad niya ang
mga iyon sa mga naobserbahan niya sa kaniyang paglalakbay sa mga bansa sa Europa. Nasabi
niyang higit na mauunlad ang mga bansa sa ibayong dagat kaysa sa sarili niyang bayan. Nakita
niya rin ang isang karwaheng hinihila ng kalabaw na simbolo ng mabagal na pag-unlad ng
Pilipinas. Kinausap ni Padre Damaso si Kapitan Tiago tungkol sa isang mahalagang bagay na
sila pa lmang ang nakakaalam. agkasuyo ang masasaya at malulungkot nilang karanasan.
Dahil sa matamis nilang pag-uulayaw ay muntik nang malimutan ni Ibarra na. Dting isang maliit
na nayon lamang ang bayan ng San Diego. Mayaman ito sa anking mga bukirin at lupaing
pinag-aanihan ng palay, asukal, kape, at prutas na naipagbibili sa iba pang mga bayan. Bukod
sa ilog na parang ahas gubat sa gitna ng luntiang bukid ay angkin pa rin ng San diego ang isang
gubat na nagtatago ng maraming alamat. Isa na rito ang kuwento ukol sa mga ninuno ni
Crisostomo Ibarra.
Dadalawa ang talagang makapangyarihan sa bayan ng San Diego. Silay ang kura ng kinatawan
ng Papa sa Batikano, at ang alperes na kumakatawan sa mga tauhang sa halip na mag-utos ay
siyang inuutusan. Bagamat magkaaway, hindi nila ito pinakikita sa taumbayan, blang tanda ng
kanilang pagkapropesyonal. Dumalaw si Crisostomo Ibarra sa libingan. Hinananap nila ng
kasamang katulong ang puntod ng kaniyang amang si Don Rafael, ngunit hindi nila iyon
natagpuan. Isinalaysay ng sepulturro ang kahilahilakbot na nangyari sa bangkay ng Don dahil
sa utos ng Malaking Kura". Nilisan ni Ibarra ang libingan na gulong-gulo ang isip. Diniinan niya
sa balikat ng kurang si Padre Salvi nang nakasalubong niya ito sa pag-aakalang iyon ang
humamak sa bangkay ng kaniyang ama. Sinabi naman nito na ang totoong gumawa nito ay ang
pumalit sa kaniya, si Padre Damaso. Kakaiba sa karaniwan ang mga kilos at paniniwala ni
Pilosopong Tasyo. Kaya may mga nagbabansag sa kaniyang pilosopo at may nag-aakala ring
siya ay isang baliw. Sa mga ipinahayag niyang kaisipan ay mapupunang makasiyensiya,
makatao, at maka-Diyos ang kaniyang mga paniniwala sa bhay.

Mga Nobela ni Jose

Rizal

Noli Me Tangere

El filibusterismo

Makamisa

Mga sakristan sa simbahan ng San Diego sina Basilio at Crispin. Gabi nay nasa kampanaryo
pa ang magkapatid. Ayaw silng pauwiin ng sakristan mayor hanggat hindi nila naililitaw ang
salaping (tatlumpu't dalawang piso) ibinibintang sa kanila na ninakaw ni Crispin. Pinag-uusapan
ng magkapatid ang nararapat na gawin para makauwi na sila sa kanilang ina nang dumating sa
kampanaryo ang sakristan mayor. Kinaladkad niyang pabab si Crispin at pinagsabihan si
Basilio na huwag munang umuwi, lampas alas diyes na raw siya ng gab makauuwi. Ang
sinasabing curfew ay alas nuwebe lang ng gab.
Maraming katangian si Sisa, mabuti at masam. Nakaimpluwensiya nang malaki sa asawa ni
Sisa ang nasasabing mga katangian. Sa pamamagitan ni Sisa ay nailantad ni Dr. Rizal ang
mabubuti at masasmang katangian ng babaing Pilipina. Hindi maitatanggi na ang
masasamng kaangkinan ay nagbubunga rin ng masam.
Sa pag-uwi ni Basilio mula sa kumbento ay sinita siya ng guardia civil. Nagtatakbo siya nang
takt lalo pa ngat hindi niya naintindihan ang itinanong ng Kastila. Pinaputukan siya at
nadaplisan ng bla sa noo. Binalak niyang iwan ang pagsasakristan at pumasok na lmang
blang pastol kay Crisostomo Ibarra. Ipinagtaka ng mga namamahala sa pista ang hindi
pagpapahalik sa kanila ng kamay ng pari. Samantala, napabilang si Sisa sa mga nagdurusang
kaluluwa nang malmang wala sa kumbento ang susunduin sana niyang anak na si Crispin.
Gayon na lmang ang pagkabahala ni Sisa. Naipayak siya sa kusina ng kumbento kayat
ipinagtabuyan siya ng kusinero.
Nagtanong si Crisostomo Ibarra sa guro ng paaralan sa San Diego ng tungkol sa problema sa
edukasyon. Isinalaysay ng guro ang ibat ibang problema pa rin ang kahirapan ng mag-aaral at
kakulangan sa mga kagamitan sa pagtuturo. Nakabibigat pa sa lahat ng ito ang kawalan ng
kalagayan ng guro sa kaniyang pagtuturo at ang wikang gamit sa panturo.
May plong sa tribunal ng San Diego. Mga namumuno sa mga nayon at bayan ang
nagpupulong. Adyenda ng pagpupulong ang mga gagawing pagdidiriwang para sa pista ng San

Diego. Naging mainit ang pagtatalo sa mga mungkahing iniharap, lalo na ang ukol sa balak na
iminungkahi ni Don Filipo. Gayunamay pinagtibay ang mungkahi ng isang karaniwang kasap.
Nang nagkakasundo na ang lahat tungkol sa idaraos na mga pagdiriwang ay saka ipinaalam ng
kapitan na hindi maisasagawa ang pinagkasunduan ng dalawang partido sapagkat iba ang
gusto ang kura para sa pista. Si Sisa ay hinli ng dalawang guardia civil dahil sa hindi
natagpuan ang dalawa niyang anak na pinagbintangang magnanakaw. Gayon lmang ang hiya
ni Sisa nang dalawang oras siyang makulong sa kuwartel ng mga sundalo. Pinalaya naman siya
ng alperes pagka't pakana lmang daw ng kura ang pagsusuplong kay Sisa. Maraming
pangyayaring pinatindi ng pagkakakita ni Sisa sa duguang kapirasong damit ni Basilio ang
siyang ngging dahilan ng kaniyang tuluyang pagkabaliw.
Dumating na sa San Diego sina Maria Clara at Tiya Isabel. Halos magkapasabay na pumunta
sa bahay ng dalaga sina Ibarra at padre Salvi. Gayunpaman ay nagbatian ang dalawa.
Inanyayahan ni Ibarra si Salvi sa piknik na gagawin sa gubat ng mga magkakaibigang binata at
dalaga sa San Diego. Tinanggap ng pari ang paanyaya. Nagmamadaling nagpaalam si Ibarra sa
kasintahan upang ihanda ang mga kailangan sa piknik. Sa daan ay isang lalki ang kumausap
sa kaniya. Natupad ang kahilingan ni Maria Clara kay Ibarra na magpapiknik sa kanilang mga
kaibigan. Dalawang bangkang malaki ang pinangayan ni Ibarra. Ang mga ito ang ginamit nilang
magkasma sa pangingisda ng kanilang pananghalian at sa pagtawid sa lawa patungo sa gubat
na pagpipiknikan. Ang kasayahan ng magkakaibigan ay pinalungkot sandali ng inawit ni Maria
Clara. Nabahiran din iyon ng pangamba nang pumasok sa baklad na unang pinangisdaan ang
isang buwaya. Sa nasabing sitwasyon ay iniligtas sa kapahamakan ni Ibarra ang pilotong
sumasagwan ng bangka ng kanilang sinasakyan. Sa gubat idinaos ang masaganang
pananghalian na inihanda ni Crisostomo Ibarra para sa mga panauhing inanyayahan; sina
Padre Salvi at ang alperes o tenyente ng guardia civil. Nagturu-turuan sa pananagutan ang
dalawang batang sakristan. Namagitan sa kanila si Ibarra nang hindi na lumala pa ang
pagkakakitan ng dalawa. Kinaawaan ng mga nagsisipagpiknik si Sisa na nakarating sa gubat sa
pagpapalabuy-laboy. Binalak ni Ibarra na ipagamot si Sisa at ipahanap ang dalawang anak
niyon. Sa pagtatapos ng piknik ay dumating naman ang sarhento ng mg guardia civil. Hinanap
nila ang piloto na Elias ang pangalan dahil sa pagkakagulpi niyon kay Padre Damaso at dahil
din sa pagkakahulog ng tenyente sa luba na puno ng putik.
Isang kubo sa tabi ng batis ang tinungo ni Elias, o piloto, pagpanggaling niya sa piknik. Ang
kaibigan niyang dalaga, si Salome, ang naninirahang mag-isa sa nasabing kubo. Hindi malubos
ang pag-iibigan ng dalawa dahil sa kahirapan nila ni Salome ang kanilang magiging anak, kayat
hindi niya pinigilan ang dalaga sa balak niyang paglayo upang manirahan sa mga kamag-anak
niya sa Mindoro.
Sinadya ni Crisostomo Ibarra ang bahay ni Pilosopong Tasyo upang humingi ng payo tungkol sa
balak niyang pagtatayo ng paaralan sa San Diego. Unang ipinayo ni Pilosopong Tasyo ang
paglapit ni Ibarra sa kura upang isanguni ang plano. Bukod dito kailangan paring sumangguni
ang binata sa iba pang makapangyarihan sa bayan. Sa simulay tinutulan ni Ibarra ang gayong
mga payo. Ikinatwiran niyang mabuti ang kaniyang layunin kayat tiyak na magtatagumpay sa
tulong ng ilang matitinong tao sa bayan. Ipinaalaala ni Pilosopong Tasyo kay Ibarra na hindi
maaaring makibagay sa pari at iba pang makapangyarihan ang binata, ipinayo ni Pilosopong
Tasyo na isaisantabi na muna iyon ang balak sa pagpapatayo ng paaralan. Abala ang lahat sa
paghahanda para sa pista ng San Diego. Natatangiang mga pagkain ang inihanda sa malalak
at maliliit mang bahay. Ang kasiglahan ay higit na kapansin-pansin sa mga lansangan sinabitan
ng mga papel na iba-iba ang kulay at pinaparadahan ng mga banda ng musiko. Bukod sa
paghahanda ng mga pagkain ay naghahanda rin pa sa isang malakasang sugalan ang
mayayaman. Tila tampok ng pista ang pagsisimula ng paggawa para sa ipinatayong paaralan ni
Crisostomo Ibarra. Gayon na lmang ang paghanga ng marami sa binata dahil sa
kapakipakinabang na proyekto niyon. Tanging si Pilosopong Tasyo ang hindi malubos ang
kasiyahan gawa ng kung anong pangitain niya. Kagabihan ng bisperas ng pista sa San Diego
ang kagandahan ng dalaga. Tumingkad ang gayong kagandahan dahil sa anyang taglay na

kabaitan at kagandahang-loob. Pinaunayan ito ng ibat ibang mga pangyayaring naganap sa

kanilang pamamasyal.
Dalawa sa nasabing sulat ang nagbabalita at naglalarawan ng maulay na selebrasyon para sa
pista ng San Diego gayong bisperas pa lmang. Makikita ang mga kapintasan ng mga Pilipino
sa gayong paglalarawan. Ang isa ang isa pang sulat para kay Ibarra na mula kay Maria Clara.
Punong ng pag-aalaala at hinampo ang sulat ng dalaga. Araw ng pista sa San Diego.
Masasasihan ang iba-ibang bagay na ginanap bilang selebrasyon sa pista. Mga bagay na sa
palagay ni Pilosopong tasyo ang mga pagmamalabis na lalo lmang nagpapahirap sa bayan,
ngunit taon-taon ay pilit na ipinagagawa sa mga Pilipino para mapagtakpan ang paghihirap ng
bayan. Ni walang naipasok na pagbabago ang isang pinnong Pilipino na tulad ni Don Filipo,
pagkat halimbawa siya ng mga pinnong dinidiktahan ng mga dayuhan.
Nasa loob na nga simbahan ang mga mamamayan ng San Diego, ang mayayaman at
mahihirap, ang pinnong bayan at magbubukid. Masikip sa loob ng simbahan kayat sarisaring
dama sa bhay ng tao ang mapapanood. Saisari din ang mararamdaman. Si Padre Salvi ng
nagmisa at naging kapuna-puna ang madalas sa pagkawala niya sa tono ng kaniyang binigkas
at kinakanta. Sa maraming pangyayari ay naipamalas ni Dr. Jose Rizal ang kaniyang
katatawanan sa pagsulat. Punng-pun ng mga tao ang simbahan ng San Diego. Maganda ang
simula ng sermon ni Padre Damaso. Hinangaan ng marami ang sermon lalo na ng mga paring
naunang nagsermon. Naga-alaala ang mga iyon na mahigitan ni Padre Damaso sa
pagsesermon. Ngunit mga barbaro tuloy sila sa paningin niyon. Lumalabas na tila nasang ang
buong umaga ni Padre Damaso sa pagsesermon. Isang lalking may maputlang mukha ang
nagprisenta sa namamahala ng pagpapatayo ng paaralan. Naprisinta siyang magtay ng
panghugos na gagamitin sa sermonya sa paglalagay ng pulok na bato sa itatayong paaalan sa
San Diego. Mukhang namang matibay at matatag ang itinayo niyang paghugos. Ngunit sa hindi
malmang dahilan ay bigla iyong nagiba at bumagsak nang si Ibarra na ang nasa hukay sa
katapat ng panghugos. Kataka-taka na ang lalking nagtay ng panghugos ang nabagsakan
niyon, at hindi si Ibarra. Dumalaw sa tahanan si Ibarra si Elias. Muli niyang pinaalalahanan ang
binatang mag-ingat sa mga kaaway niyon. Sa pag-uusap nina Elias at Ibarra ay pinagtakpan
nitong huli. Ang matatayog ng mga aisipang ipinahayag ng kahaap. Naunawaan ni Ibarra na
lalong tumindi ang pananalig ni Elias sa Diyos nang mawalan iyon ng tiwala sa tao. Subalit
ninais niyang maligtas sa kapahamakan si Ibarra para sa kapakanan ng bayan. Maayos ang
simula ng handaan. Sagana sa pagkain. Masigla ang lahat. Pinasuan ng munting pag-aalala
ang ilang makapangyarihan sa pagdating ng telegramang mula sa gobernado-heneral. Gayon
pa man ay nagpatuloy ang kasiglahan, subalit muling nauntol sa pagdating ni Padre Damaso.
Dinugtungan niyon ang mga pagpaparungit na sinimulan sa anyang sermon sa simbahan. Nang
banggitin niyang muli ang tunkol sa alaala ni Don Rafael Ibarra ay hindi na nakapagpigil si
Cisostomo Ibara. Galt na galt na hinarap ng binata ang pari.
Kumalat ang balita tungkol sa nangyari kina Ibarra at Padre Damaso sa handaan. Bawat grupo
ng mamamayan ng San Diego ay iba ang nagging palagay sa dapat o hinda dapat ginawa ni
Ibarra at ng pari. Bawat isay humuhula rin sa iba pang mangyayari dahil sa naganap sa dalawa.
Ang mahihiap na magbubukid ang higit na nalulungot at nag-aalaala dahil sa maaaring hindi na
matuloy ang pagpapatayo ng paaralan. Hindi na rin maaaring makapag-aaaral ang anilang mga
anak. Pati sina Kapitan Tiago at Maria Clara ay napasam o naapektuhan sa nangyari kina
Padre Damaso at Ibarra. Naeksumulgado si Ibarra. Pinagbilin naman si Kapitan Tiago na putulin
ang relasyon niyon kay Ibara at iurong na ang kasal nina Maria Clara at Ibarra. Iniluluha ni Maria
Clara ang nanganganib na pag-iibigan nila ng binat. Pinoproblema naman ni Kapitan Tiago ang
malaking halagang utang niya kay Ibarra na kailangang bayaran niya kaagad kung puputulin
niya nag elasyon sa sanay mamanugangin niya.
Dumating ang goberndor-heneral sa San Diego. Maraming humarap sa kaniya upang
magbigay-galang. Isa na rito si Ibara na sadya niyang bayan at sa mga makabgong ideya nito
sa pamamalakad sa bayan. Hinangad niyang matulungan ang binat, ngunit sinabi niyang

maaaring hindi niya iyon laging magagawa. Inakit niyang manirahan si Ibarra sa Espanya
sapagkat nanghihinayang siya sa binata.
Hindi naipagsaya sa araw ng kapistahan ng San Diego si Donya Consolacion. Pinagbawalan
siyang magsimba ng kaniyang asawa sa ikinahihiya siya niyon. Nag-iisa sa kanilang bahay si
Donya Consolacion habang nagsasaya ang karamihan sa mga mamamayan, kayat si Sisa ang
napagbalingan niya at pinaglupitan.
Isa pang pagdidiriwang para sa kapistahan ng San Diego ang ginanap sa plasa. Itoy ang
pagtatahanghal ng stage show. Sarisaring kilos at katangian ng iba-ibang uri ng tao ang
maoobserbahan sa dulaan. Maaming tao ang naligalig ngunit iba-iba ang dahilan ng kanilang
pagkakabalisa. Kayat ang magarbong pagdiriwang ay nagwakas sa kaguluhan. Hindi
makatulog si Ibarra dahil sa iba-ibang kaisipang gumugulo sa kaniya kayat inumaga siya sa
pagtitimpla ng kung ano-anong kemikal sa kaniyang aklatan. Naabala siya sa pagdating ni Elias
na nagbabalita sa kaniya ng patungo nito sa Batangas at pagkakasait ni Maria Clara. Buong
pusong pinasalamatan ni Ibarra si Elias sa pagiging maalalahanin niyon. Kabaligtaran ng
gayong kilos ang ipinamalas niya sa ikalawang panauhin dahil sa nahalata niyang
pangunguwarta niyon. Malungkot noon sa bahay ni Kapitan Tiago sapagkat may sakt si Maria
Clara. Dahil dito ay naipatawag si Dr. Tiburcio de Espadaa, na asawa ni Donya Victorina,
upang siyang tumingin kay may Maria Clara. Naging magasawa ni Don Tibucio at Donya
Victorina pagkat natugunan ng bawat isa sa kanila ang magkaiba nilang mahigpit na
pangngailangan. Mahuhulaan nang hindi kasiya-siya ang kanilang pagsasama dahil sa
nasabing dahilan ng pagkakasal nila sa isat isa. Isang bagong tauhan ang nakilala sa
kabanatang ito, si Alfonso Linares na inaanak ng bayaw ni Padre Damaso. Naging administrado
sana siya ng mga ari-arian ni Donya Victorina ung totoo lmang pinamalita niyong
pagdadalantao.
Labis na ikinalungkot ni Padre Damaso ang pagkakasakit ni Maria Clara. Nahalata ng mga
tong nakapaligid sa kaniyang pagkabalisa. Tila nalibang lamang siay nang aunti nang ipakilala
sa kaniya ni Donya Victorina ang binatang Kastilang si Alfonso Linares. Waring nag-iisip si Pade
Damaso nang makilala niya ang inaanak ng kaniyang bayaw na ipinagbilin sa kaniya sa sulat
nito. Samantala, takangtaka si Lucas nang sigawn siya at ipagtabuyan ni Padre Salvi nang
ibinalita niya rito ang pagbibigay sa kaniya ni Ibara ng limadaang pisong bayad-pinsala. Nabinat
si Maria Clara pagkatapos makapangumpisal at iba- iba ang hatol ng mga taong nakapaligid sa
kaniya inihanda ni Tiya Isabel si Maria Clara sa isang mabuting pangungumpisal na muli.
Siyang-siya si Tiya Isabel sa naitang pagluha ng dalaga pangkat nangangahulugan iyon ng
pagsisisi ayon sa kaniya.
Isang matandang lalaking dating kumupkop kay Elias ang kasalukuyang nagtatago sa mga
abundukan sapagkat siya ay naging rebelde laban sa pamahalaang Kastila. Natagpuan siya ni
Elias sa kaniyang pinagtataguan at pinakiusapang magbagong-bhay. Ipinaliwanag ni Elias na
may mapakikiusapan siyang isang mayamang binata para maging tagpagsalita nila sa Cortes sa
Espanya tungkol sa mga karaingan ng mga mamamayang naaapi sa Pilipinas tulad ng
matandang lalai, Tandang Pablo. Pinagduduhan ni Tandang Pablo kung papanigan ang mga
naapi ng binata sapagkat iyon ay mayaman, at ang mga mayayaman ay walang hangarin kundi
ang lalong magpayaman. Ang sabong ay bahagi na ng kultura ng mga Pilipino. Sa sugal na ito
ay makiita ang katangain at kapintasan ng mamamayang Pilipino. Hindi lang paglilibangan ang
nagaganap sa sabungan. Makikita rin na isang pook tiong panangyayarihan ng iba-ibang klase
ng pandaraya at pakan. Para itong baying kaikitaan ng mga tong nagsasamantala at
pinagsamantalahan.
Namasyal sina Donya Victorina at Don Tiburcio sa mga hayag na lansangan ng San Diego.
Nakakahawak pa ang donya sa asawa at may pagyayabang na mababakas sa kaniyang anyo.
Kay, gayon na lamang ang kaniyang pagkainis nang hindi siya pansinin ng mga tong
nakasalubong, lalo na nga ng komandante. Nagyay na tuloy siyang umuwi. Nag-away sila ni
Donya Consolacion nang mapatapat silang mag-asawa sa bahay ng komandante. Dahil sa

nangyayaring pagkampi ng komandante kay Donya Consolacion ay pinagbantaan ni Donya

Victorina si Linaes na ibubunyag niya ang lihim ng binat kapag hindi niyon hinamon ng duwelo
ang komandante. Dumating na muli sa San Diego si Ibarra pagkatapos ng ilang araw na pagaasikaso sa kaniyang kaso. Napatawad siya sa pagkaeskandalo ng mismong arsobispo.
Kaagad niyang dinalaw si Maria upang ibailta iyon. Ngunit tila may namagitang hindi
pagkakaunawaan sa dalawa dahil sa dinatnan ni Ibarra si Linares sa bahay ni Kapitan Tiago.
Samantala, nagtak si Ibarra nang Makita niyang nagtatrabaho si elias kay Maestor Juan
gayong wala iyon sa talaan ng mga manggagawa.
Dumating si Ibarra sa tipanan nila ni Elias. Habang namamangang patungo sa kabilang bayan
ay sinabi ni Elias kay Ibara ang mga karaingan ng mga manghihimagsik. Inakala ni Elias na
makatulong si Ibaa sa pagpapaating sa nasbing mga kanilang palagay ni Ibarra tungol sa
guardia civil at oporasyong ng mga prayle. Matapos na maibulalas ni Elias ang kasaysayan ng
kaniyang angkan. Nagulumihan si Ibarra sa kaniyang nairinig na alupitan ng tao sa kapwa tao.
Hiniling ni Elias kay Ibarra na manguna iyon sa pagpapaating ng mga karaingan ng
mamamayan sa pamahalaang Kastila sa Espanya upnag magkaroon ng pagbabago sa
pamamalakad ng pamahalaang sa Pilipinas. Tumanggi si Ibarra sa pag-aakalang hindi pa
napapanahon ang gayong kahilingan. Ipinasya ni Elias na tupain ang ipinangako niya ay
Kapitan Pablo.
May mga nagbagong-kilos sa ilan sa mga tauhan sa nobelang ito. Hindi pa matukoy ang dahilan
ng ilan din sa mga pagbabagong ito, lalo na ang may kinalaman kina Maria Clara at Padre Salvi.
Ngunit kapuna-punang hindi nakabubuti para kay Maria Clara ang mahiwagang nangyari sa
kaniya. Palihim na nagtungo si Lucas sa sementeryo upang katagpuin ang ilan pang lalki.
Pinagbilinan ni Lucas ang mga iyon sa dapat isigaw sa paglusob sa kuwartel at sa kumbento.
Sinundan ni Elias si Lucas, at inalam niya ang dahilan ng pagtatagpo-tagpo sa sementeryo.
Ngunit napilitan siyang iwang mag-isa doon si Lucas nang makaharap na sila sapagkat natalo
siya sa suhal sa baraha.
Pinagtatalunan ng mga manang sa San Diego ang bilang ng kandilang may sinding kanilang
nakita o kunwariy nakita nagdaang gabi. Iba-iba rin pakuhulugan ang kanilang ibinigay sa
gayong pangyayari. Samantala ay hindi ang mga kaluluwa sa purgatoryo ang paksa ng usapan
nina Pilosopo Tasyo at Don Filipo, kundi ang pag-unlad na sinasang-ayunan ng mga Heswita at
hinahangaan sa Pilipinas, bagamat tatlundaang taon na itong luma sa mga bansa sa Europa.
Ayon kay Padre Salvi ay natuklasan niya sa pamamagitan ng isang babaeng nangumpisal sa
kaniya ang isang malaking sabwatan laban sa pamahalaan at simbahan. Pinuntahan ng kura
ang komandante at isinumbong niya ang kaniyang natuklasan. Pinagpayuhan niyang magiangat
at mahinahon sa pamaraan ang pun ng guardia civil para madakip at mapagsalita ang mga
may-pakana. Naghiwalay ang dalawang makapangyarihan na kapwa umaasa sa tatamuhing
pag-asenso sa tungkulin at parangal. Samantala, natuklasan naman ni Elias ang pangalan ng
tong siyang ugat ng lahat ng kasawian ng kaniyang mga kaanak.
Dumalaw si Ibarra kay Maria Clara kinagabihan. Ngunit papsok pa lmang siya sa bulwagan
ay umalingawngaw na ang sunod-sunod ng mga putkan mula sa kabayanan. Takot at kalituhan
ang naghari sa mga nasa tahanan ni Kapitan Tiago, matangi kay Ibarra. Nanaog siyang
natitigilan. Nang makabalik siya sa kaniyang bahay ay naghanda siyang para sa pag-alis, subalit
inabutan siya ng mga papeles ni Ibarra, pagkat sinunog ni Elias ang kaniyang bahay. Hindi iilang
pala-palagay o sabi-sabi tungkol sa naganap na tungkol sa putkan ang kumalat sa kabayanan
kinaumagahan. Inilantad ng gayong pangyayari ang kalikasan ng pagkatao ng mamamayan.
Mapupunanag walang nagging mabuting palagay sa nangyari. Ang isa pang napapabalita ay
tungkol sa nagbigting lalking may pilat sa bakurang malpit kina Sister Pute. Isang nag-anyong
magbubukid ang napansing nangingilala sa nagbigting lalaki. Siya si Elias na nagtungo rin sa
kumbento at nagpamisa. Sinabi niya sa sacristan mayor na ang nasabing pamisa ay para sa
isang malpit nang mamatay.

Dalawa sa mga lumusob sa kwartel ang nahuli nang buhay. Sinikap ng komandante/alperes na
imbestigahin sina Tarsilio at Andong. Ipinaghihigante lamang ni tarsilio ang kaniyang amang
pinatay sa palo ng gwardia civil. Wala nang ano mang pahayag na nakuha si tarsilio kahit na
nang timbain siya hanggang sa mamatay. Si Andong na nagkataong nanabihan sa bakuran ng
kwartel dahil sa inabot ng sakit na tiyan ay pinalo at ipinakulong na muli ng komandante.
Inilabas sa kulungan ng munisipyo ang mga bilanggo upang dalhin sa ulumbuyan. Walang
malamang gawin ang kaanak ng bilanggo para makalya ang mga iyon. Tanging kay Ibarra
lmang walang nagmalasakit nang gayon. Sa halip ay inulan siya ng mga batot dumi ng kaanak
ng mga bilanggo. Isinisisi sa kaniya ang lahat ng nangyaring mga kapahamakan. Nakarating sa
Maynila ang nangyaring kaguluhan sa San Diego na marami at iba-iba na ang bersiyon. Naging
tampulan ng pamumuna ang mga tauhan sa pangyayari. Nangunguna rito sina padre Salvi at
Ibarra. Marami ring ipinaaalam na kalagayan sa mamamayang Pilipino noon ang nangyari kay
kapitan Tinong. Mahuhulaang inggit sa kapwa at hindi lagging ang tunay na dahilan ang
ikinapapahamak ng tao. Kadalasan ding ang inaakalang walang magagawang pinsala ay siyang
nakapagpapahamak sa kapwa.
Ipakakasal ni Kapitan Tiago si Maria Clara kay Liares, isang kamag-anak ni Padre Damaso,
upang makatiyak siya ng tahimik na pamumuhay. Dahil ditoy nagging paksa ng tsimis ang
dalaga. Pati si Tenyente Guevarra ay naghinala sa kaniya. Ipaliwanag ni Maria Clara kay Ibarra
ang tunay na mga pangyayari na siyang dahilan ng paglalayo nilang magkasintahan.
Nagpatuloy sa pagtakas si Ibarra sa tulong ni Elias. Ipinayo ni Elias sa kasama na mangibang
bansa na. Ngunit may ibang balak si Ibarra. Nais niyang makapaghihiganti sa mga tong
nagsadlak sa kaniya sa bilangguan at sa mga humamak sa kaniyang kapitn. Hindi sinagayunan ni Elias ang gayong balak sapagkat maraming walang-malay ang maaaring madamay.
Ipinasiya ni Ibarra ng ituloy ang nasabing balak na hindi kasma si Elias. Nagpahatid siya sa
bundok, pero natuklasan na ang kaniyang pagtakas at itinugis sila ng patruya at isa pang
bangkang lulan ang mga guardia civil. Tumalon sa lawa si Elias at nagpahabol sa mga
tumutugis upang makalayo ang bangkang kinahihigaan ni Ibarra.
Nabsa ni Maria Clara sa pahayagan ang balitang napatay si Ibarra sa tugisan sa lawa.
Ipinasya niyang huwag nang pakasal kay Liares itoy ipinaalam niya kay Padre Damaso.
Minabuti pa ng dalagang magmongha pagkat wala na siyang pag-asang mangunita man lmang
si Ibarra. Nadama ni Padre Damaso ang bigat ng pakakaslang nagawa niya sa pakikialam sa
pag-iibigan nina Ibarra at Maria Clara. Ipinagtapat niya sa dalaga ang tunay na dahilan ng gayon
niyang panghihimasok.
Bisperas ng Pasko. Napasalamat ang batang si Basilio sa mag-anak na kumupkop sa kaniya sa
kabundukan. Nagpaalam na rin siya upang umuwi sa kanila. Nagpag-alaman niyang nabaliw
ang kaniyang ina at nagpagala-gala sa bayan ng San Diego. Hinanap niya iyon at nang magkita
silay hindi siya kaagad nakilala ni Sisa kayat muli iyong tumakas. Nakarating ang kaniyang ina
sa gubat. Nang noche buenang iyon ay isa pang wariy takas din ang dapat gawin ni Basilio.
Iba-ibang klase ng kasawiang-palad ang naganap sa buhay ng mga tauhan ng nobelang ito.
Tanging ang alperes/komandante ng guardia civil sa San diego ang matagumpay na nagbalik sa
Espanya at gayon din naman si Padre Salvi na nataas ng tungkulin. Sarisaring balita ang
kumalat kay Maria Clara mga balitang hindi napatunayan pagkat nilukuban ng maykapal na
pader ng monasteryo ng Sta. Clara.

SanggunianJump up Poblete, Pascual Hicaro [1857-1921] (tagasalin). Noli Me Tangere

ni Jose Rizal, Gutenberg.org, 30 Disyembre 2006

Noli Me Tangere: Mga Tauhan

Sinimulang sulatin ni Dr. Jose P. Rizal ang mga unang bahagi ng "Noli Me Tangere" noong 1884 sa Madrid
noong siya ay nag-aaral pa ng medisina. Nang makatapos ng pag-aaral, nagtungo siya sa Paris at doon
ipinagpatuloy ang pagsusulat nito. At sa Berlin natapos ni Rizal ang huling bahagi ng nobela.
Ang pagsusulat ng "Noli Me Tangere" ay bunga ng pagbasa ni Rizal sa "Uncle Tom's Cabin" ni Harriet
Beacher Stowe, na pumapaksa sa kasaysayan ng mga aliping Negro sa kamay ng mga panginoong putting
Amerikano. Inilarawan dito ang iba't ibang kalupitan at pagmamalabis ng mga Puti sa Itim. Inihambing niya
ito sa kapalarang sinapit ng mga Pilipino sa kamay ng mga Kastila.
Sa simula, binalak ni Rizal na ang bawat bahagi ng nobela ay ipasulat sa ilan niyang kababayan na
nakababatid sa uri ng lipunan sa Pilipinas at yaon ay pagsasama-samahin niyang upang maging nobela.
Ngunit hindi ito nagkaroon ng katuparan, kaya sa harap ng kabiguang ito, sinarili niya ang pagsulat nang
walang katulong.
Ipinaliwanag ni Rizal sa kanyang liham sa matalik niyang kaibigang si Dr. Ferdinand Blumentritt ang mga
dahilan kung bakit niya isinulat ang "Noli." Ang lahat ng mga ito ay maliwanag na inilarawan sa mga
kabanata ng nobela.
Ang pamagat ng "Noli Me Tangere" ay salitang Latin na ang ibig sabihin sa Tagalog ay "Huwag Mo Akong
Salingin" na hango sa Ebanghelyo ni San Juan Bautista. Itinulad niya ito sa isang bulok sa lipunan na
nagpapahirap sa buhay ng isang tao.

Ang nobelang El filibusterismo (literal na "Ang Pilibusterismo") o Ang Paghahari ng

Kasakiman[1] ay ang pangalawang nobelang isinulat ng pambansang bayani ng Pilipinas na

si Jos Rizal, na kaniyang buong pusong inialay sa tatlong paring martir na lalong kilala sa
bansag na Gomburza o Gomez, Burgos, at Zamora.[2] Ito ang karugtong o sequel sa Noli
Me Tangere at tulad sa Noli, nagdanas si Rizal ng hirap habang sinusulat ito at, [3] tulad din
nito, nakasulat ito sa Kastila. Sinimulan niya ang akda noong Oktubre ng 1887 habang
nagpapraktis ng medisina sa Calamba.
Sa London, noong 1888, gumawa siya ng maraming pagbabago sa plot at pinagbuti niya
ang ilang mga kabanata. Ipinagpatuloy ni Rizal ang pagtatrabaho sa kaniyang manuskrito
habang naninirahan sa Paris, Madrid, at Brussel, at nakompleto niya ito noong 29 Marso
1891, sa Biarritz. Inilathala ito sa taon ring iyon sa Gent. Isang nagngangalang Valentin
Ventura na isa niyang kaibigan ang nagpahiram ng pera sa kanya upang maipalimbag at
mailathala ng maayos ang aklat noong 22 Setyembre 1891. [kailangan ng sanggunian]
Ang nasabing nobela ay pampolitika na nagpapadama, nagpapahiwatig at nagpapagising
pang lalo sa maalab na hangaring makapagtamo ng tunay na kalayaan at karapatan
ng bayan.[kailangan ng sanggunian]
Mga nilalaman
[ipakita]

Mga tauhan
Ito ang mga tauhan sa El filibusterismo ni Jose Rizal.[4]

Simoun - ang mayamang mag-aalahas, na nakasalaming may kulay, na umano'y

tagapayo ng Kapitan Heneral ngunit siya ay siJuan Crisostomo Ibarra na nagbalik
upang maghiganti sa kanyang mga kaaway.

Isagani - ang makatang kasintahan ni Paulita, pamangkin ni Padre Florentino.

Basilio - ang mag-aaral ng medisina at kasintahan ni Juli.

Kabesang Tales - ang naghahangad ng karapatan sa pagmamay-ari ng lupang

sinasaka na inaangkin ng mga prayle.

Tandang Selo - ama ni Kabesang Tales na nabaril ng kanyang sariling apo.

Senyor Pasta - Ang tagapayo ng mga prayle sa mga suliraning legal.

Ben Zayb - ang mamamahayag sa pahayagan.

Placido Penitente - ang mag-aaral na nawalan ng ganang mag-aral sanhi ng

suliraning pampaaralan.
Mga Nobela ni Jose
Rizal

Noli Me
Tangere

El
filibusterismo

Makamisa

Padre Camorra - ang mukhang artilyerong pari.

Padre Fernandez - ang paring Dominikong may malayang paninindigan.

Padre Salvi - ang paring Franciscanong dating kura ng bayan ng San Diego.

Padre Florentino - ang amain ni Isagani

Don Custodio - ang kilala sa tawag na Buena Tinta

Padre Irene - ang kaanib ng mga kabataan sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang

Kastila

Juanito Pelaez - ang mag-aaral na kinagigiliwan ng mga propesor; nabibilang sa

kilalang angkang may dugong Kastila

Macaraig - ang mayamang mag-aaral na masigasig na nakikipaglaban para sa

pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila ngunit biglang nawala sa oras ng kagipitan.

Sandoval - ang kawaning Kastila na sang-ayon o panig sa ipinaglalaban ng mga

mag-aaral

Donya Victorina - ang mapagpanggap na isang Europea ngunit isa namang

Pilipina; tiyahin ni Paulita.

Paulita Gomez - kasintahan ni Isagani ngunit nagpakasal kay Juanito Pelaez.

Quiroga - isang mangangalakal na Intsik na nais magkaroon ng konsulado sa

Pilipinas.

Juli - anak ni Kabesang Tales at katipan ni Basilio.

Hermana Bali - naghimok kay Juli upang humingi ng tulong kay Padre Camorra.

Hermana Penchang - ang mayaman at madasaling babae na pinaglilingkuran ni

Juli.

Ginoong Leeds - ang misteryosong Amerikanong nagtatanghal sa perya.

Imuthis - ang mahiwagang ulo sa palabas ni Ginoong Leeds

Pepay - ang mananayaw na sinasabing matalik na kaibigan daw ni Don Custodio.

Camaroncocido - isang espanyol na ikinahihiya ng kanyang mga kalahi dahil sa

kanyang panlabas na anyo.

Tiyo Kiko - matalik na kaibigan ni Camaroncocido.

Gertrude - mang-aawit sa palabas.

Paciano Gomez - kapatid ni Paulita.

Don Tiburcio - asawa ni Donya Victorina.

Buod
Nagsimula ito sa isang paglalakbay ng bapor sa pagitan ng Maynila at Laguna. Kabilang sa
mga pasahero ang mag-aalahas na si Simoun, si Isagani, at si Basilio. Labintatlong taon na
ang nakalipas mula nang mamatay si Elias at si Sisa.
Nakarating si Basilio sa San Diego at sa isang makasaysayang pagtatagpo ay nakita niya si
Simoun na pagdalaw sa libingan ng kanyang ina sa loob ng libingan ng mga Ibarra. Nakilala
niyang si Simoun ay si Ibarra na nagbabalatkayo; Upang maitago ang ganitong lihim, ay
tinangka ni Simoun na patayin si Basilio. Nang hindi ito naituloy ay hinikayat niya ang binata
na makiisa sa kanyang layuning maghiganti sa Pamahalaang Kastila. Si Basilio ay
tumanggi dahil gusto niyang matapos ang kanyang pag-aaral.
Habang ang Kapitan Heneral ay nagliliwaliw sa Los Baos, ang mga estudyanteng Pilipino
ay naghain ng isang kahilingan sa Kanya upang magtatag ng isang Akademya ng Wikang
Kastila. Ang kahilingang ito ay di napagtibay sapagka't napag-alamang ang mamamahala
sa akademyang ito ay mga prayle. Sa gayon, sila'y di magkakaroon ng karapatang
makapangyari sa anupamang pamalakad ng nasabing akademya.
Samantala, si Simuon ay nakipagkita kay Basilio at muling hinikayat ang binatang umanib
sa binabalak niyang paghihimagsik at mangulo sa isang pulutong na sapilitang
magbubukas sa kumbento ng Sta. Clara upang agawin si Maria Clara. Subali't hindi
naibunsod ang ganitong gawain dahil sa si Maria Clara'y namatay na nang hapong yaon.
Ang mga estudyante naman, upang makapaglubag ang kanilang sama ng loob ukol sa
kabiguang natamo, ay nagdaos ng isang salu-salo sa Panciteria Macanista de Buen Gusto.
Sa mga talumpating binigkas habang sila'y nagsisikain ay tahasang tinuligsa nila ang mga
prayle. Ang pagtuligsang ito ay nalaman ng mga Prayle kaya ganito ang nangyari:
Kinabukasan ay natagpuan na lamang sa mga pinto ng unibersidad ang mga paskin na ang
nilalaman ay mga pagbabala, pagtuligsa, at paghihimagsik. Ang pagdidikit ng mga pasking
ito ay ibinintang sa mga kasapi ng kapisanan ng mga estudyante. Dahil dito ay ipinadakip
sila at naparamay si Basilio, bagay na ipinagdamdam nang malabis ni Juli na kanyang
kasintahan.
Ang mga estudyanteng ito ay may mga kamag-anak na lumakad sa kanila upang
mapawalang-sala sila, si Basilio ay naiwang nakakulong dahil wala siyang tagapagmagitan.
Sa isang dako naman ay ipinamanhik ni Juli kay Pari Camorra na tulungan siya upang

mapalaya nguni't sa halip na makatulong ang paring ito ay siya pang nagging dahilan ng
pagkamatay ni Juli, gawa ng pagkalundag nito sa durungawan ng kumbento.
Upang maisagawa ni Simoun ang kanyang balak na paghihiganti, ay nakipagsama siya sa
negosyo kay Don Timoteo Pelaez, ang ama ni Juanito. Sa ganitong paraan ay nagawa
niyang maipagkasundo ang kasal nina Juanito at Paulita Gomez. Ang magiging ninong sa
kasal ay ang Kapitan Heneral. Naanyayahan din niya upang dumalo sa piging na idaraos,
ang mga may matatas na katungkulan sa Pamahalaan at mga litaw na tao sa lunsod.
Pagkaraan ng dalawang buwang pagkapiit ay nakalaya rin si Basilio sa tulong ni Simoun.
Kaagad siyang nagtungo kay Simoun upang umanib sa paghihimagsik. Sinamantala ni
Simoun ang ganitong pagkakataon upang ipakita sa binata ang bomba na kanyang ginawa.
Ito ay isang lampara na may hugis Granada at kasinalaki ng ulo ng tao. Ang magarang
ilawang ito ay siya niyang handog sa mga ikakasal na sina Juanito at Paulita. Ipalalagay ni
Simoun ang lamparang ito sa gitna ng isang kiyoskong kakanan na ipasasadya niya ang
pagkakayari. Ang ilawan ay ay magbibigay ng isang maningning na liwanag at pagkaraan
ng dalawampung minuto ay manlalabo. Kapag hinagad na itaas ang mitsa upang
paliwanagin, ay puputok ang isang kapsulang fulminato de mercurio, ang Granada ay
sasabog at kasabay nito ay ang pagkawasak at pagkatugnaw ng kiyoskong kakanan --- at
walang sinumang maliligtas sa mga naroroon. Sa isang dako naman, ay malakas na
pagsabog ng dinamita sa lampara ay siyang magiging hudyat upang simulan ang
paghihimagsik na pangungunahan ni Simoun.
Mag-iikapito pa lamang ng gabi ng araw ng kasal, at si Basilio ay palakad-lakad sa tapat ng
bahay ng pinagdarausan ng handaan. Di-kawasa'y nanaog si Simoun upang lisanin niya
ang bahay na yaong di malulutawan ng pagsabog. Ang nanlulumong si Basilio ay sisinod
sana nguni't namalas niyang dumatng si Isagani, ang naging katipan at iniirog ni Paulita.
Pinagsabihan niya itong tumakas nguni't di siya pinansin kaya't napilitan si Basilio na
ipagtapat kay Isagani ang lihim na pakana subali't hindi rin napatinag ang binatang ito.
"Nanlalamlam ang lampara," ang pansin na di mapalagay na Kapitan Heneral. "Utang na
loob, ipakitaas ninyo, Pari Irene, ang mitsa."
Kinuha ni Isagani ang lampara, tumakbo sa azotea at inihagis ito sa ilog. Sa gayon ay
nawalan ng bisa ang pakana ni Simoun para sa isang paghihimagsik sa sandatahan.
Tumakas sya sa bahay ni Pari Florentino, sa baybayin ng karagatang Pasipiko. Nang
malapit nang mapagabot ng mga alagad ng batas ang mag-aalahas,

uminom siya ng lason upang huwag pahuli nang buhay. Ipinagtapat niya sa pari ang tunay
niyang pagkatao at isinalaysay niya sa dito ang malungkot na kasaysayan ng kanyang
buhay. Mula nang siya ay bumalik sa Pilipinas buhat sa Europa, labintatlong taon na ang
nakalipas, ang pag-iibigan nila ni Maria Clara at pagbabalatkayo niya na mag-aalahas sa
pakay na maiguho ang Pamahalaan at makipaghiganti sa pamamagitan ng isang
paghihimagsik. Pagkatapos na mangungumpisal ay namatay si Simoun.
Sa nais na maiwaksi ang napakalaking kayamanang naiwan ng mag-aalahas, kayamanang
naging kasangkapan nito sa pagtatanim ng mga bukto't na Gawain ay itinapon ni Pari
Florentino sa karagatan ang kahong asero na kinatataguan ng di-matatayang kayamanan ni
Simoun.

Tingnan din

Jos Rizal

Buod ng Mga Ibong Mandaragit ni Amado V. Hernandez

Mga sanggunian
1.

Jump up El filibusterismo/The Reign of Greed ni Jose Rizal, salin ni Charles

Derbyshire, Project Gutenberg, Gutenberg.org

2.

Jump up "Pinag-alayan ni Rizal". Hinango noong 2008-06-29.

3.

Jump up "Nagdana si Rizal ng hirap". Hinango noong 2008-06-29.

4.

Jump up "Mga Tauhan ng El Filibusterismo". Hinango noong 2008-06-29.

Mga panlabas na kawing

Buong teksto: mga larawan, OCR (Espanyol)

El filibusterismo, sa JoseRizal.ph

El Filibusterismo, salin ni Charles Derbyshire noong 1926, Filipiniana.net (Ingles)

El filibusterismo, salin ni Charles Derbyshire, Project Gutenberg,

Gutenberg.org (Ingles)

El filibusterismo, mga buod at mga gabay pag-aaral sa wikang Filipino, ElFili.web1000.com

El filibusterismo, mga buod ng kabanata (Ingles)

Caigat Cayo!, isang pampletong sinulat ni Padre Jose Rodriguez, isang pagtuya
sa El fili ni Dr. Jose Rizal na nagpapayong huwag basahin ito sapagkat katumbas ang
gawaing pagbasa nito ng pagkakamit ng kasalanang mortal ng isang tao.

Caigat Cayo!, mga wangis ng orihinal na mga pahina ng pampletong isinulat noong
1889. (Ingles)

El Filibusterismo: Mga Tauhan

Ang nobelang "El Filibusterismo" ay isinulat ng ating magiting na bayaning si Dr. Jose Rizal na buong pusong inalay sa
tatlong paring martir, na lalong kilala sa bansag na GOMBURZA - Gomez, Burgos, Zamora.
Tulad ng "Noli Me Tangere", ang may-akda ay dumanas ng hirap habang isinusulat ito. Sinimulan niyang isulat ito sa
London, Inglatera noong 1890 at ang malaking bahagi nito ay naisulat niya sa Bruselas, Belgica. Natapos ang kanyang
akda noong Marso 29, 1891. Isang Nagngangalang Valentin Viola na isa niyang kaibigan ang nagpahiram ng pera sa kanya
upang maipalimbag ang aklat noong Setyembre 22, 1891.
Ang nasabing nobela ay pampulitika na nagpapadama, nagpapahiwatig at nagpapagising pang lalo sa maalab na hangaring
makapagtamo ng tunay na kalayaan at karapatan ang bayan.
Mga Tauhan:
Simoun
Ang mapagpanggap na mag-aalahas na nakasalaming may kulay
Isagani
Ang makatang kasintahan ni Paulita
Basilio
Ang mag-aaral ng medisina at kasintahan ni Juli
Kabesang Tales
Ang naghahangad ng karapatan sa pagmamay- ari ng lupang sinasaka na inaangkin ng mga prayle
Tandang Selo
Ama ni Kabesang Tales na nabaril ng kanyang sariling apo
Ginoong Pasta
Ang tagapayo ng mga prayle sa mga suliraning legal

Ben-zayb
Ang mamamahayag sa pahayagan
Placido Penitente
Ang mag-aaral na nawalan ng ganang mag-aral sanhi ng suliraning pampaaralan
Padre Camorra
Ang mukhang artilyerong pari
Padre Fernandez
Ang paring Dominikong may malayang paninindigan
Padre Florentino
Ang amain ni Isagani
Don Custodio
Ang kilala sa tawag na Buena Tinta
Padre Irene
Ang kaanib ng mga kabataan sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila
Juanito Pelaez
Ang mag-aaral na kinagigiliwan ng mga propesor; nabibilang sa kilalang angkang may dugong Kastila
Makaraig
Ang mayamang mag-aaral na masigasig na nakikipaglaban para sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila ngunit
biglang nawala sa oras ng kagipitan.
Sandoval
Ang kawaning Kastila na sang-ayon o panig sa ipinaglalaban ng mga mag-aaral
Donya Victorina
Ang mapagpanggap na isang Europea ngunit isa namang Pilipina; tiyahin ni Paulita
Paulita Gomez
Kasintahan ni Isagani ngunit nagpakasal kay Juanito Pelaez
Quiroga
Isang mangangalakal na Intsik na nais magkaroon ng konsulado sa Pilipinas
Juli
Anak ni Kabesang Tales at katipan naman ni Basilio
Hermana Bali
Naghimok kay Juli upang humingi ng tulong kay Padre Camorra
Hermana Penchang
Ang mayaman at madasaling babae na pinaglilingkuran ni Juli
Ginoong Leeds
Ang misteryosong Amerikanong nagtatanghal sa perya
Imuthis
Ang mahiwagang ulo sa palabas ni G. Leeds

Ibong Adarna
Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Ang artikulo o bahaging ito ay maaring kinakailangang isa-Wiki upang

matugunan ang pamantayan sa kalidad ng Wikipedia.

Maari po kayong makatulong sa pagpapaunlad ng artikulong ito, lalo na sa pambungad, kaayusan

ng mga bahagi, at mga kaugnay na kawing paloob. (tulong)

Ang artikulong ito ay maaaring nangangailangan ng pagsasaayos upang

matugunan ang pamantayan sa kalidad ng Wikipedia.
Maari po kayong makatulong sa pagpapaunlad ng artikulong ito. (Enero 2014)

Mitolohiya ng Pilipinas

Pamagat

Ibong Adarna

Paglalarawan Ang Makapangyarihang Ibon ng Piedras Platas

Rehiyon

Pilipinas

Katumbas

Peniks (Mitolohiya)

Ang Ibong Adarna ay isang korido na isinulat noong panahon ng Espanyol na ngayon ay bahagi na
ng Panitikan at Mitolohiyang Pilipino [1]. Noong panahon ng pananakop ng mga Kastila sa Pilipinas,
kilala ito sa pamagat na Corrido at Buhai na Pinagdaanan ng Tatlng Principeng Magcacapatid
na anac nang Haring Fernando at nang Reina Valeriana sa Cahariang Berbania[2]. May malaepikong istilo ng pagkakasalaysay ang Ibong Adarna na tumatalakay sa kabayanihan, pag-ibig at
kababalaghan. Nakasentro ang kuwento sa Adarna, isang ibon na nagtataglay ng mahiwagang
kapangyarihan na nakapagpapagaling ng anumang karamdaman sa sandaling umawit at marinig
ang tinig nito. Umiikot din ang kuwento sa pakikipagsapalaran ni Don Juan, isang prinsipe ng
Kahariang Berbanya sa kanyang paghahanap sa Ibong Adarna, paglalagalag sa iba't ibang lupain at
pakikipag-ibigan kina Donya Maria Blanca at Donya Leonora [3]. May ilang mga kritiko[sino?] ang
nagsasabing maaaring ang sumulat ng Ibong Adarna ay si Jose de la Cruz o kilala sa tawag na
Huseng Sisiw.[kailangan ng sanggunian]

Florante at Laura
Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Florante at Laura
Buod
May-akda

Francisco Balagtas

Bansa

Pilipinas

Wika

Tagalog

(Mga) Uri

Tula, Kathang-isip

Ang Florante at Laura ni Francisco Baltasar (na kilala din bilang Balagtas) ay isang obra-maestra
sa panitikang Pilipino. Daglat lamang ang katawagang Florante at Laura sapagkat binigyan ito ng
aktuwal at buong pamagat na:

Pinagdaanang bhay ni Florante at ni Laura sa kaharing Albanya: K

Isa itong mahabang tulang itinuturing na pinakamahalaga sa lahat ng mga korido [1] (corridos[2])
sa Pilipinas noong ika-19 dantaon, ayon kay Fray Toribio Minguella, isang paring
Rekolekto[3] at pilologo[4][5]

Mga nilalaman
[ipakita]

Kasaysayan
Ayon sa kay Epifanio de los Santos (isang historian), nalimbag ang unang edisyon ng Florante at
Laura noong 1838. 50 taong gulang na si Francisco Baltasar ng panahong iyon. Noong 1906,
nalimbag naman ang Kung Sino ang Kumatha ng Florante ni dalubhasang sa Tagalog na si
Hermenegildo Cruz, sa tulong ni Victor Baltasar, anak ni Francisco Baltasar, at ng iba pang kasapi
sa mag-anak ng huli.[5]

Unang Paglimbag
Maraming lumabas na mga edisyon ng Florante at Laura na nasa wikang Tagalog at Ingles, subalit
natupok ang mga ito noong 1945, nang magwakas ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Sapagkat
kabilang nga ito sa mga korido noong ika-19 dantaon, nalimbag lamang ang mga kopya ng akda ni
Baltasar sa mga mumurahing klase ng papel (papel de arroz ayon kay Epifanio de los Santos) na
yari sa palay na ipinagbibili tuwing may misa at mga kapistahan sa halagang 10 centavo bawat isa.
Natatanging ang Aklatang Newberry ng Chicago, Estados Unidos lamang ang nakapagtabi ng mga
kopya nalimbag noong 1870 at 1875, kabilang sa tinatawag na Koleksiyong Ayer. Nabanggit ang
mga kopyang ito sa Biblioteca Filipina ni T. H. Pardo de Tavera. Magkatulad na magkatulad ang
kopyang pang-1870 at ang gawa noong 1875. [5]
Nalilimbag ang pamagat ng bersiyong pang-1870 sa ganitong paraan ng pagbabaybay: [5]
PINAGDAANANG BUHAY NI FLORANTE AT LAURA, SA CAHARIANG ALBANIA.
QUINUHA SA MADLANG CUADRO HISTORICO O PINTURANG NAGSASABI SA MANGA
NANGYAYARI NANG UNANG PANAHON SA IMPERIO NANG GRECIA.
at tinula nang isang matouain sa versong tagalog.

Paglalarawan
Pangunahing tagpuan ng Florante at Laura ang madilim na gubat ng Quezonaria, at ang
nagsasalaysay ay mismong si Florante, habang nakikinig naman ang muslim na siAladdin. Batay
ang pagsasalaysay ng tauhan ng kuwentong si Florante mula sa sariling karanasan at kasawian ni
Francisco Baltasar, sapagkat nakulong ang huli dahil sa bintang ni Mariano Kapule (kaagaw ni
Selya) at kawalan ng katarungan - si Maria Asuncion Rivera o MAR - ay napakasal kay Mariano

Kapule o Nano Kapule, na isang karibal sa pag-ibig. Isinulat ni Baltasar ang Florante habang nasa
piitan.

Buod
Kinakailangang isulat muli ang artikulong ito.
Pag-usapan ang mga pagbabago sa pahina ng usapan.

Nagsimula ang kuwentong patula sa isang madilim na kagubatan. Nakatali si Florante, isang tagakaharian ng Albanya, sa isang puno ng Higera, habang namimighati sa pagkawala ng kaniyang
amang si Duke Briseo. Halos ikabaliw niya ang pagkakaisip na mapasakamay ng kaaway niyang
si Konde Adolfo ang kaniyang minamahal na si Laura. Anak si Konde Adolfo ni Konde Sileno.
Narinig ng isang moro, na naglalakbay noon sa kagubatan, ang mga pagtangis
ni Florante. Aladin ang pangalan ng moro, na naantig ng mga pananalita ni Florante. Dalawang mga
gutom na liyon ang biglang umatake kay Florante subalit naligtas ni Aladin ang binata. Nawalan ng
malay tao si Florante. Nagpasya si Aladin na pangalagaan si Florantehanggang sa manumbalik ang
lakas nito.
Nang lubusang gumaling si Florante, nagulat siya noong una nang mapagmasdan ang morong
si Aladin. Hindi siya makapaniwalang ang isang kalaban ng mga Kristiyano ang kaniyang naging
tagapagligtas sa tiyak na kamatayan. Matapos ang ilang mga pagpapaliwanag, naging lubos ang
pasasalamat ni Florante kay Aladin, at dito siya nagsimulang magsalaysay hinggil sa kaniyang
buhay. Bilang anak ng isang prinsesa at ng isang tagapag-payong maharlika, lumaking masiyahin at
puno ng pagmamahal at kalinga siFlorante. Sapagkat mahilig ngang maglaro noong may anim na
gulang pa lamang, muntik na siyang mapaslang ng isang buwitreng nagtangkang dumagit sa batong
hiyas na nasa dibdib ni Florante. Sa kabutihang palad, nasagip siya ng pinsang si Menalipo, isang
mamamana mula sa Epiro.
Sa edad na 11, ipinadala si Florante ng kaniyang mga magulang - na sina Duke Briseo at Prinsesa
Floresca sa Atenas, Gresya upang mag-aral sa ilalim ng kilalang guro na siAntenor. Sa Atenas
niya natagpuan si Adolfo, na nagmula rin sa bayan ni Florante. Si Adolfo ang pinakamatalinong
mag-aaral sa paaralan nang mga panahong iyon, subalit makaraan lamang ang anim na taon,
nalampasan na ni Florante ang mga kakayahan, kagalingan at katalinuhan ni Adolfo. Nagtamo ng
katanyagan at pagkilala si Florante, na lubhang hindi ikinatuwa ni Adolfo.
Habang gumaganap sa isang dulang pampaaralan, pinagtangkaang patayin ni Adolfo si Florante. Sa
kabutihang palad, madaliang nakapamagitan si Menandro, ang kaibigan niFlorante. Dahil sa
pagkaunsiyami ng balak, umuwi si Adolfo sa Albanya. Pagkalipas ng isang taon, nakatanggap
si Florante ng isang liham mula sa ama na naglalahad ng balitang pumanaw na ang kaniyang inang
si Prinsesa Floresca. Bagaman namimighati, naghintay ng dalawang buwan bago nakabalik
si Florante sa Albanya. Sumama siMenandro kay Florante. Sa pagsapit nila sa Albanya, isang
kinatawan ng kaharian ng Krotona ang humiling ng pagtulong mula kay Florante hinggil sa nalalapit
na digmaan laban sa mga Persa (Persian). Wala kakayahang tumanggi si Florante sapagkat lolo
niya ang hari ng Krotona.
Sa kaniyang paglalagi sa Albanya, naimbitahan si Florante sa palasyo ng hari, kung saan nabighani
siya sa pagkakakita kay Laura, ang anak na babae ni Haring Linseo, ang hari ng Albanya.
Sa pagpapaunlak sa hinihinging tulong ng Krotona, nakipagdigma si Florante laban sa heneral
ng Persiya na si Osmalik. Tumagal ang tunggali ng may limang oras. Nagtagumpay si Florante sa
pagpatay kay Heneral Osmalik. Namalagi sa Croton si Florante ng limang buwan bago nagbalik sa
Albanya para makita si Laura. Nang magbalik na nga sa Albanya, nagulat si Florante nang
mapagmasdan ang watawat ng Persiya na nagwawagayway sa kaharian, ngunit muli namang
nagapi ni Florante ang mga kalabang Persa (Persian). Nailigtas ni Florante sina Duke
Briseo, Adolfo, Haring Linceo at Laura mula sa mga kamay ni Emir. Muntikan nang mapatay

ni Emir si Laura. Itinalagang Tagapagtanggol ng Albanya si Florante dahil sa kaniyang naipakitang

kagitingan at katapangan, isang bagay na lubhang ikinamuhi at ikinaiinggit ni Adolfo.
Muling ipinagtanggol at ipinagsanggalang ni Florante ang kaharian ng Albanya mula sa puwersa ng
mga taga- Turkiya. Pinamunuan ni Heneral Miramolin, isang kilalang mananakop, ang mga tagaTurkiya. Naganap ang labanan sa Etolya, kung saan tumanggap si Florante ng isang liham mula sa
kaniyang ama. Pinabalik si Florante sa Albanya, kung kayat naiwan sa pangangalaga ni Menandro,
ang kaibigan ni Florante, ang hukbong pinamumunuan. Nang makauwi sa bayan si Florante, tinugis
si Florante ng 30,000 mga kawal na sumusunod sa paguutos ni Adolfo. Nabilanggo si Florante ng
may 28 araw. Sa piitan na lamang nalaman ni Florante ang kinahinatnan ng kaniyang ama at hari,
na kapwa pinapugutan ng ulo ni Adolfo. Ipinadala si Florante sa kagubatan at itinali sa isang puno
ng akasya.
Isinalaysay ni Florante ang kaniyang kaugnayan at pag-ibig kay Laura, nilahad rin niya ang
pagkainggit sa kaniya ni Adolfo, at maging ang kagustuhan ng huling angkinin ang trono ng Albanya.
Dahil sa mga ito, ibig siyang patayin ni Adolfo. Pagkalipas ng ilang panahon ng paglalakbay sa
kagubatan, binanggit ni Aladin na isa palang Persa (Persian) ang katotohanan na katulad rin ng
kay Florante ang kaniyang kapalaran. Pinagbintangan si Aladin ng sariling ama, si Sultan Ali-Adab,
ni iniwan ni Aladin ang kaniyang mga alagad na naging sanhi ng pagkagapi mula sa kanilang
kaaway. Inibig ni Ali-Adab na papugutan ng ulo si Aladin. Ngunit dahil sa pag-ibig sa kaniya
ni Flerida, hiniling ng huli sa hari na huwag nang pugutan ng ulo si Aladin, sa halip ay palayasin na
lamang mula sa kaharian. Bilang kapalit, pumayag si Flerida na magpakasal sa sultan.
Nagambala ang paglalahad ni Aladin nang makarinig sila ng mga tinig. Isang babae ang
nagkukuwento hinggil sa kaniyang pagtakas mula sa isang kaharian at sa kaniya sanang
pagpapakasal. Hinahanap ng babae ang kaniyang minamahal na kasintahan, isang paghahanap na
tumagal ng may anim na taon. Sinabi pa nito na habang nasa loob ng kagubatan, nakarinig siya ng
mga iyak ng paghingi ng tulong. Nang matagpuan niya ang isang babae na inaalipusta ng isang
lalaking ibig gumasa dito, ginamit ng naglalahad na babae ang kaniyang pana para paslangin ang
lumalabag sa puring lalaki. Nagpakilala ang babae bilang si Flerida.
Si Laura ang babaeng sinagip ni Flerida. Nagumpisa siyang maglahad ng kaniyang kuwento. Nang
malayo sa piling niya ang kaniyang kasintahan, naging kaayaaya at bantog siKonde Adolfo sa mga
mamamayan ng Albanya, kahit na pulos kasinungalingan naman ang ginagawa nito. Nagtagumpay
si Adolfo na sirain ang hari sa mga mata ng mamamayan. Naangkin at naupo sa trono ng Albanya
si Adolfo, kung kayat napilitang maging reyna nito si Laura. Isang hukbo na nasa ilalim ng
pamumuno ni Menandro, ang kaibigan mula sa pagkabata ni Florante, ang naging dahilan ng
pagkalupig ni Adolfo. Tumakas si Adolfo na tangay si Laura bihag, patungo sa kagubatan.
Matapos ang paglalahad ni Laura, nagsibalik sina Florante at Aladin sa piling ng kanilang mga
mahal sa buhay. Nagbalik si Florante at Laura sa Albanya, kung saan naging hari at reyna sila.
Nagbalik naman sina Aladin at Flerida sa Persiya, kung saan naging sultan si Aladin sapagkat
namatay na ang kaniyang ama. Namuhay ng mapayapa at matiwasay ang dalawang kaharian.

Mga tauhan

Florante - tagapagtanggol ng Albanya at isang mabuting anak ni Duke Briseo

Laura - anak na babae ni Haring Linseo ng Albanya; iniibig ni Florante

Aladdin / Aladin - anak ni Sultan Ali-Adab ng Persiya, isang moro na nagligtas at tumulong
kay Florante
Flerida - kasintahan ni Aladin na inagaw ng kanyang amang si Sultan Ali-Adab

Haring Linseo - hari ng Albanya, ama ni Laura

Sultan Ali-Adab - sultan ng Persiya, ama ni Aladin

Prinsesa Floresca - ina ni Florante, prinsesa ng Krotona

Duke Briseo - ama ni Florante; Kapatid ni Haring Linceo

Adolfo - kalaban ni Florante, tinawag na mapagbalat-kayo; malaki ang galit kay Florante

Konde Sileno - ama ni Adolfo

Menalipo - pinsan ni Florante na nagligtas sa kanya noong siya ay sanggol pa lamang mula
sa isang buwitre

Menandro - matalik na kaibigan ni Florante, pamangkin ni Antenor; nagligtas kay Florante

mula kay Adolfo.

Antenor - guro ni Florante sa Atenas

Emir - moro/muslim na hindi nagtagumpay sa pagpaslang kay Laura

Heneral Osmalik - heneral ng Persiya na lumaban sa Crotona

Heneral Miramolin - heneral ng Turkiya

Heneral Abu Bakr- Heneral ng Persiya, nagbantay kay Flerida.

Ang akda at mga bayani

Sinasabi na nagdala ng kopya ng Florante at Laura si Jos Rizal noong kapanahunan ng kaniyang
mga paglalakbay sa Europa. Samantalang pinaniniwalaan na sumipi si Apolinario Mabini naman sa
kopyang nalimbag noong 1870 o 1853 para malalang ang isang kopya ng Florante at Laura na nasa
sarili niyang sulat-kamay. Ginawa ito ni Mabini, habang nasa Guam noong 1901, ayon sa mungkahi
ng isang kapitan ng hukbong-katihan ng Estados Unidos. Walang pahintulot na makabalik pa sa
Pilipinas si Mabini noong panahong ginawa ito ni Mabini.[5]
May ginawang mga pagbabagong may kaugnayan sa ortograpiya si Mabini sa kaniyang
isinagawang kopya, ayon na nga sa mungkahi ni Jose Rizal. Isang kopyang holograpo isang
kopyang kalarawan ng orihinal na nasa sulat kamay ni Mabini ang ipinagbili sa pamahalaan ng
mga kaanak ni Mabini. Unang nalimbag ang 700 kopya ng gawang-kamay na ito ni Mabini noong
1964, sa ilalim ng pamamahala ng The National Heroes Commission ng Pilipinas, bilang parangal
kina Francisco Baltasar at Apolinario Mabini. Muling naglimbag ng 1,000 kopya ang komisyon noong
1972.[5]

Mga sanggunian
1.

Jump up "Korido". Literal na salin ng corrido [isahan], corridos [maramihan].

2.

Jump up Nagmula ang salitang corridos sa occurridos ng wikang

Kastila, happenings sa Ingles, mga pangyayari o kaganapan; ayon kay Quirino,
Carlos. Preface for Apolinario Mabinis Hand-Written Version of Francisco Baltasars
Florante at Laura (Pambungad para sa Kopya ng Florante at Laura ni Francisco Baltasar
na nasa sulat-kamay ni Apolinario Mabini), nasa wikang Ingles, ang kopya ni Mabini ay
isinalin sa Ingles ni Tarrosa Subido (nasa kaliwa ang Tagalog samantalang nasa kanan ang
katumbas sa Ingles), National Historical Commission, Bureau of Printing, Manila, 1964
(unang paglilimbag), at Vertex Press, Lungsod ng Quezon, 1972 (pangalawang
paglilimbag), may 119 pahina, nasa bukod na mga pahinang v-xx ang pambungad (preface)
at paunang-salita ng tagapagsalinwika (translators foreword).

3.

Jump up "Rekolekto". Literal na salin ng Recollect [Ingles], kongregasyon ng mga

pari.

4.

Jump up "Literal na salin ng philologist [Ingles], isang dalubhasa sa pag-aaral ng

wika at mga dokumento, philology [Ingles] o pilolohiya [literal na salin din] ang tawag sa
larangang ito". The Scribner-Bantam English Dictionary (Ang Talahulugang Ingles ng
Scribner-Bantam). 1991.

5.

Jump up to:5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 Quirino, Carlos. Preface for Apolinario Mabinis Hand-Written
Version of Francisco Baltasars Florante at Laura (Pambungad para sa Kopya ng Florante
at Laura ni Francisco Baltasar na nasa sulat-kamay ni Apolinario Mabini), nasa wikang
Ingles, ang kopya ni Mabini ay isinalin sa Ingles ni Tarrosa Subido (nasa kaliwa ang Tagalog
samantalang nasa kanan ang katumbas sa Ingles), National Historical Commission, Bureau
of Printing, Manila, 1964 (unang paglilimbag), at Vertex Press, Lungsod ng Quezon, 1972
(pangalawang paglilimbag), may 119 pahina, nasa bukod na mga pahinang v-xx ang
pambungad (preface) at paunang-salita ng tagapagsalinwika (translators foreword)

Mga kawing panlabas

Mayroon aklat sa Wikibooks ng patungkol sa Florante at Laura.

Florante at Laura kopya sa internet mula sa Proyektong Gutenberg. Mayroon din sa ibang
anyo

Baltazar, Francisco. Pinagdaanang Buhay Nina Florante at Laura sa Kahariang

Albanya (bersiyong Pilipino). Mula saFilipiniana.net Online Digital Library, nakuha noong 7
Marso 2008.

Florante at Laura
Upang basahin ang artikulong ito sa Ingles, pindutin ang kawing na ito.

Ang Florante at Laura ay isang obra maestra ni Francisco Baltazar, na kilala rin bilang Balagtas.
Itinuturing ito bilang isa sa mga pinaka-maimpluwensiyang tulang naisulat sa Pilipinas. Ang pamagat
ng "Florante at Laura" ay isang pagdadaglat ng aktuwal na pamagat ng tula. Ito ay may
titulong Pinagdaanang bhay ni Florante at ni Laura sa kaharing Albanya: Kinuh sa madlng
cuadro histrico o pinturang nagsasabi sa mgg nangyari nang unang panahn sa imperyo ngg
Gresya, at tinul ngg isng matuwan sa bersong Taglog.
Ang Florante at Laura ay sinasabing resulta ng pagkabigo ni Baltazar sa pag-ibig matapos mawala
sa kaniya ang babaeng kaniyang iniibig nang lubos, si Maria Asuncion Rivera sa isang mayaman at
makapangyarihang lalake na si Mariano Capule. Si Rivera ay umano ang babaeng tinutukoy ni
Baltazar bilang Celia at MAR sa kaniyang tula. Ang Florante at Laura ay isinulat din upang
isalarawan ang sitwasyon ng bansa sa ilalim ng pamamahala ng mga Kastila. Ipinakikita ng tula na
hindi dapat gamitin ang pagkakaiba ng relihiyon para diskriminahin ang isat isa. Ang Florante at
Laura ay itinuturing na awit ngunit patula ang anyo. Ito ay mayroong 399 na saknong at nakasulat sa
isang makatang paraan na may mga sumusunod na katangian:

Mayroong apat na linya bawat saknong

Mayroong 12 pantig bawat linya

Ang tugma nito ay AAAA

Mayroong sandaling pagtigil sa ika-anim na pantig

Bawat saknong ay kumpleto at tama sa gramatikong pangungusap

Ang bawat saknong ay puno ng talinghaga

[baguhin]Mga

tauhan

Florante anak na lalake ni Duke Briseo at Prinsesa Floresca; minamahal ni Laura;

tagapagtanggol ng Albanya

Laura anak na babae ni Haring Linceo; minamahal ni Florante

Aladin isang sundalong Muslim; anak na lalake ni Sultan Ali-Adab ng Persya; iniibig ni
Flerida

Flerida Prinsesa ng Persya; iniibig ni Aladdin; ang babaeng nagligtas kay Laura

Konde Adolfo taksil; anak na lalake ni Konde Sileno; mortal na kaaway ni Florante

Duke Briseo Pangalawang Puno ng Albanya; ama ni Florante; asawa ni Prinsesa Floresca

Prinsesa Floresca nanay ni Florante; asawa ni Duke Briseus, prinsesa ng Krotona

Haring Linceo hari ng Albanya; ama ni Laura

Antenor guro ni Florante habang siya ay nag-aaral sa Atenas

Konde Sileno ama ni Konde Adolfo

Menandro kaklase at kaibigang matalik ni Florante

Menalipo pinsan ni Florante

Sultan Ali-Adab ama ni Aladdin; hari sa Persya

Heneral Osmalik isang heneral ng Persya na gustong sakupin ang Krotona

Heneral Miramolin heneral ng Turkiya; nanguna sa grupo ng Persya para sakupin ang
Albanya

[baguhin]Buod
Ang hindi matutularang obra maestro ni Francisco Balagtas Baltazar, ang prinsipe ng mga
makatang Pilipino, ang Florante at Laura ay isang salaysay ng pag-ibig at alegorya ng kalagayan ng
Pilipinas sa ilalim ng kolonya ng mga Espanyol.
Ang kapanahunan ng tula ay nasa oras ng digmaang pangrelihiyon, kaya madalas ang lugar ng tula
ay nasa nakakatakot at mapanglaw na kagubatan, kung saan si Florante na isang batang
Cristianong maharlika ay itinali sa puno at iniwanan para kainin ng dalawang leon. Siya ay binalak
patayin ng kaaway na pumatay sa kaniyang ama at umagaw kay Laura, ang kaniyang iniibig. Si
Florante ay nailigtas ng hindi niya inaasahang tagapagligtas: si Aladin, isang prinsipeng Muslim na
lumayas sa kaniyang sariling kaharian. Ang bagong magkaibigan ay nagpalitan ng kuwento ng

mapait na pag-ibig, pagtataksil, at pagkakatapon sa kanila, natutunan nila na hindi lamang sila ang
may kapalarang tulad nila na nagdala sa kanila sa kagubatan. Ang kanilang pagkakadiskubre ay
nagdulot para dalhin ang istorya nitong sagisag ng panitikan ng Pilipinas sa resolusyon nito.

Makapal na panitik[[[Pamagat ng kawing] == Talaksan:Paulong teksto[[Midya:Halimbawa.ogg-114.108.226.237 08:27, 19 Enero 2016 (UTC)

]] == ]]==Saggunian==

Full text of Florante at Laura. In Filipiniana.net Online Digital Library. (Hinango noong 18
Agosto 2014).

Florante at Laura. Vibal Foundation. (Hinango noong 18 Agosto 2014).

[baguhin]Pagkilala

IDIOMA

Ang Idyoma ay isang pagpapahayag

na ang kahulugan ay hindi
kompusisyonal. Sa ibang salita, hindi

binubuo ng tumpak na kahulugan ang

mga kanya-kanyang salita na nabuo.

Ang mga Halimbawa nito ay ang mga

sumusunod:
Anghel ng Tahan - anak
Binuksan ang dibdib - Ipinagtapat ang nasa loob
Kabagang - kaibigan/Kasundo
Kabatakan - tropa o kaibigan
Di mahapayang gatang - hindi magpatalo
Di mahulugang karayom- maraming tao
Durugin ang puso - pasakitan
Guhit ng Palad - kapalaran
Haharap sa magaling - mag-aasawa
Hubad sa katotohanan - hindi totoo
I-krus sa noo - tandaan
Isang kahik, Isang tuka - mahirap na pamumuhay
lumaki ang ulo - naging mayabang
Humanap ng batong ipinukpok sa ulo - naghahanap ng gulo o away
Ibong mababaw ang lipad - babaeng bayaran
Iguhit sa tubig - kalimutan
Mabubulaklak na Landas - kabuhayang maginhawa
Magaan ang dugo - magiliw
Magdilat ng mata - nag-iisip ng mabuti
Magsagap ng Alimuom - paghahanap ng tsimis
may gatas pa sa labi - bata pa
May uod sa katawan - Malikot
Mat utak - matalino
Magbuhat ng sariling banko - nagyayabang
naghahalukipkip ng kamay - nagwawalang bahala sa mga nakikita
Nasa mga balikat o kamay - nasa kanya ang responsibilidad
Nagmumurang kamyas - matanda na nag-iisip bata
nagpanting ang tenga - nagalit; nainis
nagpasan sa krus - nagtitiis
sumama sa agos - sumang-ayon
Walang ilaw ang mga mata - bulag
nagdilang anghel - nagkakatotoo ang sinabi
nagbibilang ng poste - walang trabaho
suntok sa buwan - mahirap abutin
matigas ang ulo - pasaway
Banal na aso, santong kabayo - nagbabanalbanalan

Magsunog ng kilay - mag-aaral ng mabuti

Bumaha ng dugo - pagbabanta ng kamatayan na may masusugatan; madugong labanan
ningas kugon - panandalian
anak-pawis - batang mahirap
Balat- Sibuyas - sensitibo, maiyakin
Kahiramang suklay - matalik na kaibigan
Pampatabang puso - bagay na nagbibigay ng ligaya
May tali sa bibig - walang kalayaang magsalita
sumugba sa ningas - sumuong sa panganib
Alisin sa ala-ala - kalimutan na
Antabayanan sa lahat ng oras - bantayan sa lahat ng oras
alagad ng batas - pulis
alsabalutan - lumipat ng tirahan
Amoy-tsiko - lasing, may alak
ampaw - lampa
Anak sa labas - anak ng hindi kasal na magulang
asal hayop - masama ang ugali, salbahe
asal hudas - manloloko, taksil
atat na atat - gustong-gusto
ataduhang patas - pantay
babaeng-babae - mahinhin, maayos kumilos
bakal ang kalooban - matapang
bakas ng kahapon - alaala ng nakaraang pangyayari
bagong daigdig - bagong kapaligiran
bagong salta - kakalipat lang ng lugar
bagong tao - binata
bagsakan ng sisi - ginawang dahilan sa kapahamakan sa kapwa
bagyong magsalita - mayabang
bahag ang buntot - walang lakas ng loob, duwag
balat-kalabaw - hindi kaagad nantatablan, Walang pakiramdam
balat ng lupa - mundo o daigdig
Balikatan - tulong-tulong sa paggawa upang maabot o matupad ang layunin
Balikatin - Pagtutulungan upang lamutas ang suliranin
Butas ang bulsa - walang pera
balitang barbero - tsimis
banig ng pakiramdam - may sakit
bantay salakay - pinagkatiwalaan upang ingatan ang isang mahalagang bagay na siya rin ang nagnanakaw
basa ang papel - pangit o sira ang reputasyon
basag ulo - away
basang sisiw - aping kalagayan
batak ang katawan - malusog at masigla
batong tungtungan - pndasyon ng tagumpay
bigatin - mataas o kilala ng mga tao, mayaman
bigayan - kooperasyon
bigay kaya - sagad-sagaran, pagbubuhos ng kakayahan
bilang na ang araw - malapit ng mamatay
binawian ng buhay - namatay
bilugin ang ulo - lolokohin o tansunin
biro ng tadhana - kalamidad
boses ipis - mahina ang boses
bukas ang palad - mabait, matulungin
bukas ang aklat - bantog; alaman ng lahat

bugbog sirado - sobrang ginulpi

bugtong-anak - solong anak
buhay manok - nangangnib ang buhay
bulaklak at dila - salitang nagpupuri
bulaklak ng lipunan - sikat at respetadong babae sa lipunan
Bumangga sa pader - lumaban sa makapangyarihan at mayaman
Bunga ng Pag-ibig - anak
Bungang araw - sakit sa balat na dulot ng init ng panahon
Bungang-isip - kathat o nobela
Buntong hininga - himutok o hinagpis
Buto't Balat - sobrang kapayatan
Buwaya - gahaman
Kabungguang balikat - matalik na kaibigan
Kalabasang naiiwan ang bunga - taong walang kibukasan
kalamayin ang loob - payapang pakiramdam
Kalam ang tiyan - gutom
kalog ang utak - sira ang ulo , ulol
akmay na bakal - sobrang higpit ng magpatupad ng utos
kalagayan ng loob - pinagkaktiwalaan, matapat na kaibigan
kape at gatas - magkaparehong ang isa ay maitim at ang isa nama'y maputi
kapilas ng puso - asawa
kapupalad - kawawa
kaputol ng pusod - kapatid
kinain ng apoy - natupok, nasunog
kinakasama - nagsasama na hindi kasal
kinukulili ang taynga - sobrang ingay na nakakairita
kinupasan ng bango - matandang dalaga
kisap mata - kasimbilis ng segundo
kukulo-kulo ang tiyan - nighihikahos, dukha
kulang- kulang - hindi wasto ang kaisipan
kumita ang unang liwanag - ipinanganak
kumukulo ang dugo - galit na galit, napopoot
kusang palo - gumagawa na hindi naman inuutusan
kutong lupa - sobrang liit
dibdibin - seryosohin
di makabasag pinggan - mahinhin
di maliparang uwak - malawak na lupain o bukirin
di malirip o di madalumat - himdi kayang maunawaan
dinapuan ng karamdaman - nagkakasakit
dugo ng kanyang dugo at laman ng kanyang laman - anak
gabay sa pagtanda - mga anak
gagapang na parang ahas - sobrang maghihirap o naghihikahos
galit sa pera - gastador
ginituang puso - matulungin, mabait
hagisan ng tuwalya - umamin na ng pagkatalo
haharap sa dambana - ikakasal
haharap sa maykapangyarihan - sumuko sa pulis
halang ang bituka - masamang tao
haligi ng lupa - taong grasa, pulubi
hampas ng langit - parusa ng diyos
hanggang sa labi ng langit - hanggang kamatayan
Hari ng daldal - tsimosa, tsismoso
hawak taynga - sobrang masunurin
Hilong tatilong - litong-lito
Hinabol ng gunting - sobra na ang haba ng buhok
hindi masikmura - hindi kayang tanggapin

hinipang pantog - sobra ang nag-asenso

hinog sa pilit - pinuwersahan upang sumang-ayon
huling hantungan - libingan
humukay ng sariling libingan - gumawa ng bagay na nagbunsod ng sariling kamatayan
hunos-dili - pigilan ang sarili
ibabaw ng lupa - daigdig o mundo
ibaon sa limot - kalimutan ang sanhi nga pagaaway
ibayong dagat - ibang bansa
ibilanggo sa bisig - yakapin ng buong higpit
ibong malaya - binata o lalaking wala pang asawa
ibuhos ang kalooban - buong pagtitwala
ibuhos ang ispi - matamang pag-iisip
ilaw ng tahanan - ina
Iluwag sa tahanan - ina
iluwag ang dibdib - sobrang nenerbiyos
Inagaw sa kamatayan - nailigtas sa bingit ng kamatayan
Ipakita ang tunay na kulay - magsabi ng buong katotohanan
Ipinagbili ng buo - nanaloloko
isang bulata na lang ang hindi pumipirma - malapit ng mamatay
inaawitan - lambingin
- See more at: http://randomdiblog.blogspot.com/2012/11/ano-ang-idyoma-at-mgahalimbawa-nito.html#sthash.EavgdilE.dpuf

Bahagi ng pananalita
Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya
Sa balarila, ang bahagi ng pananalita/panalita (Ingles: Part of speech), o kauriang panleksiko, ay
isang lingguwistikong kaurian ng mga salita (o mas tumpak sabihingbahaging panleksiko) na
pangkalahatang binibigyang kahulugan sa pamamagitan ng sintaktiko at morpolohikong asal ng
bahaging panleksikong tinutukoy.
Sa aklat na Balarila ng Wikang Pambansa (1939;1944) ni Lope K. Santos (kilala rin sa tawag
na Balarilang Tagalog at Matandang Balarila) ay may sampung bahagi ng pananalita. Ang mga ito
ay pangngalan, panghalip, pandiwa, pang-uri, pang-abay, pantukoy, pangatnig, pang-ukol, pangangkop at pandamdam. Sinimulan itong ituro sa mga paaralan sa Pilipinas noong 1940 matapos
maipahayag ng dating Pang. Manuel Quezon ang Tagalog bilang siyang saligan ng wikang
pambansa.

Dala ng sunod-sunod na pagbabago at modernisasyon ng wikang pambansa (na kilala na ngayon

bilang Filipino) ay maraming aklat ang nalimbag na nagmumungkahi ng pagbabago sa Matandang
Balarila. Isa na rito ang Makabagong Balarilang Filipino (1977;2003) nina Alfonso O. Santiago at
Norma G. Tiangco. Sa aklat na ito'y napapangkat ang may sampung bahagi ng pananalita sa
ganitong pamamaraan:
A. Mga salitang pangnilalaman (mga content word)
1. Mga nominal
a. Pangngalan (noun) - mga salitang nagsasaad ng pangalan ng tao, hayop, bagay, pook,
katangian, pangyayari, atbp.
b. Panghalip (pronoun) - mga salitng pnghalil sa pangngalan.
2. Pandiwa (verb) - mga salitang nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa isang lipon ng
mga salita
3. Mga panuring (mga modifier)
a. Pang-uri (adjective) - mga salitang nagbibigay-turing o naglalarawan sa pangngalan at
panghalip
b. Pang-abay (adverb) - mga salitang nagbibigay-turing o naglalarawan sa pandiwa, panguri at kapwa nito pang-abay
B. Mga Salitang Pangkayarian (Function Words)
1. Mga Pang-ugnay (Connectives)
a. Pangatnig (conjunction) - mga salitang nag-uugnay ng dalawang salita, parirala o sugnay
b. Pang-angkop (ligature) - mga katagang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan
c. Pang-ukol (preposition) - mga salitang nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang
salita
2. Mga Pananda (Markers)
a. Pantukoy (article/determiner) - mga salitang laging nangunguna sa pangngalan o
panghalip
b. Pangawing o Pangawil (linking o copulative) - salitang nagkakawing ng paksa (o simuno)
at panaguri
Hindi na isinama ang Pandamdam (interjection; mga salitang nagsasaad ng
matinding damdamin) sapagkat ayon sa mga may-akda ng Makabagong
Balarila ay maaaring magamit bilang pandamdam ang kahit anong salita kung
bibigkasin nga ng may matinding damdamin.
Samantala, sa Balarilang Ingles ay may walong tradisyunal na bahagi ng
pananalita bagama't higit pa itong nahahati sa iba't ibang kaurian sang-ayon na
rin sa mga pag-aaral ng mga kasalukuyang lingguwistiko. Ito ay
ang pangngalan, panghalip, pandiwa, pang-uri, pang-abay, pangatnig, pangukol at pandamdam.

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]

Santos, Lope K. (1944), Balarila ng Wikang Pambansa (2nd ed.),

Lungsod ng Maynila: Kawanihan ng Palimbagan

Santiago, Alfonso O.; Tiangco, Norma G (2003), Makabagong

Balarilang Filipino (2nd ed.), Sta. Mesa Heights, Lungsod ng Quezon:

Rex Book Store, Inc., pp. 121-126, 164, 174, 199, 213, 221, 224-225,
228-232

Raflores, Ester (2006), Bagong binhi, Lungsod ng Valenzuela: JO-ES

Publishing House.,, pp. 77, 112, 181, 219 ,232 , 286, 326, 338, 351