2016 Budget NG Bayan (Tagalog)

BUDGET ng bayan peb
2016
Republic of the Philippines
Department of Budget and Management

BUDGET ng bayan
2016
Inilathala ng Department of Budget and Management (DBM)
Pebrero 2016
Para sa malawak na pagpapalaganap ng publikasyong ito, hinihikayat ng DBM ang paggawa ng kopya,
pagpapaimprenta at/o pagpapakalat ng kabuuan o mga bahagi ng publikasyong ito, sa kundisyong
para lamang sa personal at di-komersyal na gamit, at may karampatang pagkilala sa DBM bilang
tagapaglimbag ng publikasyong ito, liban na lang sa mga impormasyong galing sa iba.
Pinagbabawalan ang pagbebenta, paggawa ng derivative works, at iba pang gamit na komersiyal na
walang tiyak at nakasulat na pahintulot mula sa DBM. Dagdag pa, kahit pinahihintulutan at hinihikayat
ang reproduksyon at distribusyon nito ninuman para sa di-komersiyal na gamit, dapat nilang gawin ito
nang hindi nagpapahiwatig na ini-endorso sila o ang kanilang layunin ng DBM. Gagamitin ng DBM ang
lahat ng legal na rekurso sa bawat paglabag ng mga kundisyong ito.
Grupo sa Produksyon:
Knowledge Management Technical Working Group
Punong Manunulat:
John Alliage Tinio Morales
Katuwang na Manunulat: Data Integrity Team Interns

Mercelle Therese Rupert Francis Mangilit, Mark Hatol and
Cabauatan Matundan Fritzie Mirzi Mamawag, Jaq Tamondong
Krisna Parrera and Justine Dinglasan
Special Projects Manager Erika Mayoni

Project Manager IV & TWG Head Francis Capistrano
Koordinasyon ng Impormasyon:
Fiscal Planning and Reforms Bureau
Budget Technical Bureau
Budget and Management Bureaus
Legal Service
OSEC-Reforms and Innovations Unit
Pangkalahatang Pag-eedit:
Isabel Beatriz Canto
Tagasalin:
Jay-ar Manuel Igno
Sining at Disenyo:
Lead Designer Adrienne Ponce
Some Illustrations from Dan Matutina
Layout Support Emmie Alma Albangco at Egon Layson
Tagapayo:
Undersecretary Clare G. Amador
Para sa mga katanungan, maaaring manghingi ng mga kopya, at iba pang impormasyon, mga komento,
at mga suhestyon sa pamamagitan ng pagpapadala ng email sa publicinfo@dbm.gov.ph
Talaan ng Nilalaman
Paunang Salita mga prayoridad na programa
Mga tampok na Nilalaman ng 2016 2 Mabuting Pamamahala at Paghahatid 24

Pambansang Budget
ng Hustisya
ang daang tinahak ng reporma sa budget 4 Proteksyon at Serbisyong Panlipunan 30
Pangunahing Edukasyon 34
balangkas ng fiscal program 6
Kalusugang Pangkalahatan 36
Mga Kita 8 Pabahay para sa Mahihirap 38
Paglago ng Ekonomiya 40
panghihiram at pagbabayad-Utang 9
Pag-unlad ng Transportasyon 42
Ang Ekonomiya at ang Budget 10 Pag-unlad ng Agrikultura 46
Dimensyon ng Budget
Pag-unlad ng Turismo 50
Muling Pagsigla ng Manufacturing 52
Batay sa Sektor (Dating Sistema) 11
TechVoc at Mataas na Edukasyon 54
Batay sa Sektor (COFOG) 12
Pag-iwas sa Panganib na Dulot ng Sakuna 56
Batay sa Expense Class 14
Build Back Better 58
Batay sa Rehiyon 15
Risk Resiliency 60
Batay sa Departamento 16

Kapayapaan at Seguridad 62
at Special Purpose Funds
Kapayapaan at Kaunlaran 64
Special Purpose Funds at Unprogrammed 17
Kaligtasan ng Publiko at Pagtatanggol 66
Appropriations
sa Teritoryo
New General at Automatic Appropriations 18
Off-Budget Accounts 19
Ang Top 10 na mga Departamento/Ahensiya 20
Pagbibigay-Kapangyarihan sa Mamamayan
Ang Budget Cycle 68

Budget priorities framework Saan Matatagpuan ang Datos tungkol sa Budget? 70
Limang Prayoridad na Programa 22 Paano Ginugugol ng Iyong Pamahalaan 72
44 Focus Geographic Areas 23 ang Budget?
Savings at Augmentation 74
glossary 75
Paunang Salita
Paggugol na
Matuwid
s
a ilalim ng Administrasyong Aquino, nanindigan ang Department of Budget and Management
(DBM) para sa bukas at may pananagutang paggugol sa pondo ng bayan. Isa sa mga pamamaraan
para isulong ito ang Budget ng Bayan: isang publikasyon na naglalayong bigyang-kakayahan ang
mamamayan na makakalap ng impormasyon ukol sa Pambansang Budget.
Sa pamamagitan ng mga nakamit natin noong 2015, ipinapakita natin na pinakamabisa ang mga
reporma sa Budget kapag matibay ang suporta ng gobyerno at aktibong nakikilahok ang mamamayan.
Paggastos ayon sa ating kakayahan Paghahatid ng mabilis at nasusukat na resulta

Tinugis natin ang mga umiiwas sa pagbabayad Inilunsad natin ang GAA-as-Release Document at iba
ng buwis at ang mga smuggler, nirepaso ang mga pang reporma upang maisaayos ang pagpapatupad ng
ahensiya at proseso ukol sa pagkolekta ng kita ng Budget at mapalakas ang kakayahan ng mga ahensiya
pamahalaan, at isinara ang mga tagas sa paggasta. na maghatid ng serbisyo. Dahil sa mga ito, Enero pa
Dahil dito, napalago natin ang Budget mula P1.54 lang ng bawat taon ay nagsisimula nang gumulong ang
trilyon noong 2010 patungong P3.0 trilyon ngayong mga programa at proyekto.
2016.
Pagmumuhunan sa mga tamang prayoridad Pagbibigay-kapangyarihan sa mga mamamayan

Sa taong 2015, humigit-kumulang P65 sa bawat Siniguro nating abot-kamay sa mamamayan ang
P100 ng Budget ang nakalaan para sa mga mga susing dokumento at iba pang impormasyon
serbisyong panlipunan at pang-ekonomiya (social ukol sa Budget. Bukod dito, nagbukas na rin ng mga
and economic services). Nagpundar tayo nang oportunidad para makilahok ang mamamayan sa
mas higit sa imprastruktura at pinalawak naman pamamagitan ng Bottom-Up Budgeting at iba pa.
ang social protection programs upang mapababa Ayon sa 2015 Open Budget Survey, nagunguna na ang
ang kahirapan at makalikha ng mas maraming Pilipinas sa ASEAN pagdating sa fiscal transparency at
oportunidad at trabaho. panglima naman sa mundo pagdating sa participatory
budgeting.
Binubuod ng 2016 Budget ng Bayan ang mga polisiya at mga prayoridad na sinusuportahan ng 2016 GAA. Bukod
dito, ikinukuwento ng publikasyong ito ang pakikibaka natin sa nakaraang anim na taon: kung saan nagpatupad
Malayo na ang pamahalaan ng malawakang mga reporma upang mas mapabuti ang pangongolekta, paglalaan, paggasta,
at pagbabantay sa pondo ng bayan, at upang masigurong tunay na nakikinabang ang mga Pilipino sa ibinabayad
ang naabot ng nilang buwis.
Pambansang Inilalarawan din ng publikasyong ito ang mga kinakailangan pang gawin para maipagpatuloy ang pagiging
Budget bilang transparent, accountable, and participative ng Budget upang bigyang-kapangyarihan ang mamamayan sa
proseso ng pagba-budget. Dahil dito, nagbibigay ang publikasyong ito ng mga praktikal na impormasyon
isang hindi para matulungang maging kabahagi ang mamamayan sa implementasyon ng 2016 Budget at sa pagbubuo at
matatawarang pagsasakatuparan sa mga susunod pang Budget.
kasangkapan Ang 2016 Peoples Budget ang huling edisyon ng publikasyon sa ilalim ng Administrasyong Aquino.
para makamit Gayumpaman, panata ng DBM na ipagpatuloy ang paglilimbag sa publikasyong itoat ang pagtataguyod ng
isang bagong tradisyon ng pagiging bukas ng impormasyon, pakikilahok ng mamamayan, at pananagutan ng
ang inklusibong mga pampublikong institusyonsa ilalim ng mga susunod administrasyon.
pag-unlad.
Florencio Butch Abad

Secretary
MGA TAMPOK NA NILALAMAN NG
2016 pambansang BUDGET
N
ilalayon ng 2016 Budget na suportahan ang 7 hanggang 8
porsyentong paglago ng ekonomiya upang mapababa ang bilang
ng mga mahihirap sa 18 hanggang 20 porsyento ng populasyon.
Pinagtitibay ng Budget na ito ang pangunahing ideya na bawat

isa ay kabahagi sa pagpapalago ng ekonomiya, pagsugpo sa kahirapan, at
pagpapatatag ng lipunan.
Paggugol nang ayon sa Kakayahan Pamumuhunan sa Tamang mga Prayoridad

Sinisiguro ng Budget na ito ang maayos na pamumuhunan sa pamamagitan Binibigyang prayoridad ng Budget na ito ang mga programang nagdudulot ng
ng pangangalap ng higit pang kita, pagbabawas ng panghihiram, at mas maginhawang buhay.
pagpapalakas sa paggasta ng publiko para makamit ang pag-unlad para
sa lahat. Binibigyang prayoridad ng Budget ang limang mahahalagang mga
programa:
Mas masikhay na lilikom ng kita ang revenue
collecting agencies tulad ng BIR at BOC. Pagtitibayin
din ang kanilang kampanya laban sa mga smuggler
at tax evader.
Pagsusulong Kaunlaran Para sa

Pagbubutihin ang debt management sa ng Mabuting Lahat
Pamamahala
pamamagitan ng pagpapaliit ng kasalukuyang utang
sa 40 porsyento ng Gross Domestic Product (GDP)*.
Sinimulan ang Two-Tier Budgeting Approach

tier 1
upang siguruhing may sapat na pondo para sa mga Pagpapanatili ng Adaptasyon sa Pangmatagalang
prayoridad na programa. Growth Momentum Climate Change at Kapayapaan at
tier 2 Pag-iwas sa Banta Kaayusan
ng Kalamidad
Malaking bahagi ng budget ang ibinubuhos sa

mga probinsya na may pinaka maraming bilang
Mga tala: ng mahihirap at nasa bingit ng kalamidad. Dahil
1) Para sa consistency, ang mga datos ay round off sa tenth decimal sa potensyal ng mga probinsyang ito na umunlad,
place, maliban na lang kung nabanggit na hindi. mapapababa pang lalo ang kahirapan
2)Ang mga datos na ito ay mula sa updates noong Enero 26, 2016.
*Ang Gross Domestic Product ang pinagsamang halaga ng lahat

ng kita at serbisyo ng isang bansa sa loob ng isang taon.
2 budget NG BAYAN pEB 2016

Upang makamit ang hangaring hangarin ng pamahalaan, ang 2016
Budget ang siyang huling budget na binuo ng administrasyong
Aquino ay binuo sa kunteksto ng mga repormang nagbago sa mukha
ng public financial management.
Paghahatid ng may Resultang Nasusukat Pagbibigay ng Kapangyarihan sa Mamamayan

Sa pamamagitan ng 2016 Budget, nakapaghahatid ang mga ahensya ng malinaw Sa kabuuan, nagbibigay-kapangyarihan ang Budget na ito sa mga
at nasusukat na resulta sa bawat pisong inilaan para sakanila. mamamayan upang malaman kung saan napupunta ang kanilang mga
buwis at magkaroon ng pananagutan ang mga ahensya sa wastong
Pinabilis ng pamahalaan ang implementasyon GAA-as- paggamit ng pondo.
Release Document at early procurement policy, na ginawa
upang makapagpatupad na ang mga ahensiya ng mga pro- Nagbibigay ang Budget ng komprehensibong
grama sa unang quarter pa lamang ng taon. impormasyong alinsunod sa mga pamantayan tulad ng
Open Budget Survey.
Kumuha ng masa maraming procurement personnel at Binibigyang direktiba ng Budget na ito ang mga
bumuo ng mas maraming Bids and Awards Committees para ahensya na ilathala ang mga ulat at impormasyon sa
mas mapabilis ang paghahatid ng serbisyo. kani-kanilang Transparency Seals.
Minomonitor ng mga Full-Time Delivery Unit ang lagay ng Binibigyang pagkakataon ng Bottom-Up
mga programa at proyektong inihain ng bawat ahensiya. Budgeting ang mga mamamayang nasa laylayan o na
makipagtulungan sa pamahalaan upang matugunan
ang mga pangangailangan ng kanilang komunidad.
Ipinagpapatuloy ng local government units ang mga

makabuluhang proyekto gamit ang Pambansang Budget.
Aktibong nakikilahok ang pribadong sektor sa pagpapaunlad

ng bansa sa pamamagitan ng Public-Private Partnership na siya
ring instrumento sa paghahatid ng ilang susing imprastraktura.
Sa pamamagitan ng Performance-Informed Budgeting,

nasusukat na ang pagpapatupad ng ahensiya ng kanilang
itinakdang mga performance commitments.
Department of budget and management 3
Tuwid na Paggugol
Ang Daang Tinahak ng Reporma sa Budget
I
lang dekada naging marupok sa panga-abuso ang Budget ng Mula 2010, nagsulong ang inyong pamahalaan ng mahirap
bansa. Sa nagdaang mga taon, nasayang ang mga yamang ngunit kinakailangang mga reporma upang masiguro na ito ay
pampubliko; higit na malala pa rito, napunta pa sa bulsa ng gumagasta ayon sa kakayahan nito, ginagamit ang mga yaman
iilan ang mga limitadong yaman na ito. sa tamang mga prayoridad, at sumusuporta sa mga programang
may nasusukat na mga resulta.
2010 2011 2012
Zero-Based Budgeting. Lubos Peoples Budget Series. Program Budgeting. Nagbigkis ang ibat-
na pinag-aralan ang mga programa Ginawan ng maikling bersyon at ibang mga ahensyang responsable para sa
upang masuri ang pagiging epektibo inilathala ang Proposed at Enacted parehong Key Result Area upang masuri ang
ng mga ito. Budgets sa wika ng pangkaraniwang kanilang mga layunin at mga benepisyaryo
mamamayan. bago magsumite ng indibidwal na mga mung-
Pakikilahok kasama ang mga kahing budget sa DBM.
Civil Society Organization (CSO). Public Financial Management
Isinasama ng pamahalaan ang mga Reform (PFM) Roadmap. Binuo ang Account Management Teams. Itinalaga
organisasyon ng civil society sa ibat- isang komprehensibong PFM Reform ang mga grupong ito sa mga ahensya upang
ibang antas sa proseso ng budget. Agenda upang umangkop at mapabuti masipat ang mga hadlang sa maayos na
ang mga proseso sa pampublikong paggamit ng pondo.
Public-Private Partnership. pinansya.
Kinukuha ng pamahalaan ang suporta Bottom-Up Budgeting. Nakikipagtrabaho
ng mga pribadong sektor upang Budget Partnership Agreement. ang civil society groups at mga Local
maisagawa ang mga proyekto. Pumirma ang mga ahensya at mga Government Unit para bumuo ng mga
katuwang na CSO sa isang kasunduang
proyektong magpapababa ng kahirapan,
nagbibigay-pagkakataon sa civil society
gamit ang pondo mula sa Pambansang
na mag-monitor at magbigay mungkahi
Budget.
sa mga proyektong popondohan ng
Budget.
Transparency Seal. Inatasan ang lahat ng
mga ahensyang ilathala sa kanilang website
Key Result Areas.
ang mahahalagang dokumento para sa isang
Tumutukoy ito sa limang programang
budget na mas bukas at mas nananagot sa
kumakatawan sa mga prayoridad ng
administrasyong Aquino at sa mga mamamayan.
layuning panlipunan at pang-ekonomiya
ng bansa. Ito ang naging basehan ng Performance-Based Incentive System.
Budget Priorities Framework. Iniugnay ang mga pinansyal na insentibo sa
performance ng bawat ahensya at empleyado.
Disyembre 27, 2010: Disyembre 15, 2011: Disyembre 19, 2012:

Isinabatas ang Pambansang Isinabatas ang Pambansang Isinabatas ang Pambansang Budget
Budget para sa 2011. Budget para sa 2012. para sa 2013.
4 budget NG BAYAN peb 2016

Nakasandig ang bawat Budget na naipasa at ipinatupad sa ilalim ng
Administrasyong Aquino sa mga repormang nagpatatag sa kultura ng
pagiging bukas, may pananagutan, at nagbibigay-daan sa pakikilahok ng
mamamayan sa pamamahala.
2013 2014 2015
Budget Priorities Framework. GAA-as-Release Document. Two-Tier Budgeting.

Binabalangkas ng dokumentong ito Ang GAA na ang nagsisilbing Pinagbukod ang mga pagdinig ukol
ang mahahalagang programa na release document para sa gastusin sa budget para sa mga kasalukuyang
popondohan ng fiscal space. ng pamahalaan. Ibig sabihin, maaari isinasagawang programa at sa mga
nang makapagbigay ang mga bagong programa upang masiguro
Open Data Philippines. Isinasapubliko ahensya ng mga proyekto sa unang na nagba-budget ang mga ahensiya
ang mga pinanghahawakang impormasyon bahagi pa lang ng taon. para sa mga susing prayoridad.
at datos ng pamahalaan.
Cashless and Checkless Mga hakbang upang mapalakas
Performance-Informed Budgeting. Payment. Bank-to-bank na ang ang kapasidad ng mga ahensiya.
Nakasaad sa General Appropriations lahat ng transaksyon sa pagitan ng Bumuo ng karagdagang mga BAC
Act (GAA) ang performance targets at pamahalaan at mga kontraktor nito. at nagdagdag ng budget para
mga susing impormasyong pinansyal. sa pagha-hire ng mga bagong
Unified Accounts Code suportang kawani. Nagtayo rin
Medium-Term Information Structure. Binibigyan na ng ID ng mga Full-Time Delivery Unit
and Communication Technology number ang lahat ng mga programa na binubuo ng DBM at mga
Harmonization Initiative. at proyekto para sa mas mabisang ahensiya upang bantayan ang
Nagsama-sama ang lahat ng mga pagmo-monitor ng paggugol. implementasyon ng mga programa
ahensya upang masiguro na lahat at proyekto.
ng mga gastusin at kagamitang Treasury Single Account. Tinipon
may kinalaman sa ICT, maging ang ang lahat ng bank account ng mga Open Budget Index (OBI).
mga programa at proyekto sa mga ahensiya sa iisang account upang Kahanay na ngayon ng Pilipinas
ahensiya, ay magkakaugnay. ma-check ng pamahalaan ang cash ang mga bansang nagpapamalas
standing nito anumang oras. ng substantial transparency; sa
katunayan, nangunguna ito sa ASEAN
sa huling OBI.
Disyembre 20, 2013: Disyembre 23, 2014: Disyembre 22, 2015:

Isinabatas ang Pambansang Isinabatas ang Pambansang Isinabatas ang Pambansang
Budget para sa 2014. Budget para sa 2015. Budget para sa 2016.

BALANGKAS NG
FISCAL PROGRAM
S
a ilalim ng Administrasyong Aquino, ang gobyerno ay mas mabisa at masigasig
na nangungolekta ng buwis, gumagasta nang mas maayos, at mas mabisang
pinangangasiwaan ang kakulangan o deficit ng Budget. Investment-grade
credit ratings ang hatid nito sa pamahalaan: patunay ng pagtitiwala ng mga
mamumuhunan sa katatagan ng pinansyal na estado ng bansa.
Fiscal Operations
20 11.7 16.4 13.6 15.9 12.7 15.4 14.9 16.8 15.2 18.3 16.0 17.9 16.2 17.3
10
0 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992

1986-1992
Corazon Aquino -10 -4.6 -2.2 -2.6 -1.9 -3.1 -1.9 -1.1
20 15.9 17.3 17.9 17.1 17.1 16.6 17.1 16.8 17.5 17.5 15.7 17.4
10
0.9 0.5 0.3 0.1
0 1993 1994 1995 1996 1997 1998

1993-1998
Fidel Ramos
-10 -1.3 -1.7
20 14.7 18.2 14.4 18.1
10
0 1999 2000
1999-2000
Joseph Estrada
-10 -3.4 -3.7
20 14.6 18.4 13.8 18.8 14.1 18.5 13.8 17.5 14.4 17.0 15.6 16.7 16.5 16.7 15.6 16.5 14.0 17.7 13.4 16.9
10
0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2001-2010
Gloria Macapagal-Arroyo
-10 -3.8 -5 -4.4 -3.7 -2.6 -1 -0.2 -0.9 -3.7 -3.5
20 14.0 16.0 14.5 16.8 14.9 16.3 15.1 15.7 16.0 16.8
10
0 2011 2012 2013 2014 2015

Source: Fiscal Statistics Tala: Ang datos sa buong taong 2015 ay kinalkula gamit ang aktwal
2011-2015 Handbook na mga datos mula Enero hanggang Nobyembre, kasama ang mga
Benigno Aquino III estima sa Disyembre.
-10 -2 -2.3 -1.4 -0.6 -0.8

Nakaaapekto ang Budget sa ekonomiya dahil sa inyo
nanggagaling ang pondo para sa mga pampublikong
serbisyo, tulad ng edukasyon, para magbigay-pagkakataon
sa bawat Pilipino na maging mas produktibo at maunlad.
REVENUEs Ngayong taon, P3 trilyon ang gagastusin Kung naibabahagi nang pantay-pantay ang
Mahusay na nakalikom ng pamahalaan. Mag-aambag ito ng halos budget sa populasyon, kabuuang P29,075 ang
ng mas malaking kita P19.50 sa bawat P100 ng GDP. gugugulin para sa bawat Pilipino.
ang Administrasyong
Aquino bagamat walang
bagong mga naipasang REVENUES Revenues (sa Bilyong Piso)
pinagbubuwisan liban na Para sa taong ito, nilalayon
lang sa Sin Tax Reform 2,696.8 3,040.0 3,390.2
ng pamahalaang makalikom
Law. Mas masigasig din ng kitang aabot sa 17.5 4.0 T
itong naghabol sa mga porsyento ng GDP. Sa
smuggler at tax evader. susunod na dalawang taon, 3.5 T
18.0
nais ng pamahalaan na mas 3.0 T 17.9
maayos na makakolekta
ng mga buwis mula sa 2.5 T 17.5
kabuuang produksyon
(output) ng bansa. 2.0 T
DISBURSEMENTS*
Nabago ng
Bilang porsyento ng GDP
Administrasyong Aquino
ang hulma ng mga
prayoridad na gugulin DISBURSEMENTS Disbursements (sa Bilyong Piso)
ng pamahalaan tungo Aabot ang inaasahang
sa paglalaan ng higit na paggugol ng pamahalaan 3,005.5 3,379.9 3,766.8
pondo sa serbisyong sa 19.5 porsyento ng GDP. 4.0 T
panlipunan at pang- Mula 2016 hanggang 2018, 20.0
ekonomiya. inaasahang makatutulong 3.5 T
ang pamahalaan sa pag-
19.9
3.0 T 19.5
unlad sa pamamagitan ng
FISCAL DEFICIT**
mas maayos na paggasta sa 2.5 T
Gumasta lamang
Budget ng Bayan.
ang Administrasyong 2.0 T
Aquino ayon sa abot
ng makakaya nito Bilang porsyento ng GDP
upang mabawasan ang
kasalukuyang utang
ng bansa dulot ng FISCAL DEFICIT Deficit (sa Bilyong Piso)
budget deficit. Kaya Mananatili ang kakulangan
naman, napanatili ng (308.7) (340.0) (376.6)
(deficit) sa hindi hihigit sa 2
pamahalaan ang deficit porsyento ng GDP. Sa pagitan 400 B
sa 2 porsyento ng GDP ng 2016 at 2018, pananatilihin -2
mula 2011. ang deficit sa 2 porsyento 350 B -2
ng GDP upang hindi na 300 B
kailanganin ang dagdag na -2
panghihiram. 250 B
*Tumutukoy ang disbursements sa mga bayarin 200 B
ng pamahalaan mula sa mga obligasyon ng
nakaraan at kasalukuyang taon. Ang obligation
budget ay tumutukoy sa halagang ginagasta ng
pamahalaan na maaaring gugulin sa loob ng isang As % of GDP
taon ayon sa batas.
** Nagkakaroon ng deficit ang pamahalaan
kung mas mababa ang nalikom na kita o revenues
Tala: Ang mga datos para sa taong 2015
kumpara sa disbursements. Maaaring ibaba
ay batay sa pagtataya ng BESF. Ilalapat ito
ng pamahalaan ang deficit ng hanggang sa
ng DBCC batay sa pinakahuling galaw ng
2016 2017 2018
maipagpatuloy ang 2 porsiyentong antas ng GDP.
ekonomiya.

MGA KITA
U
maasa ang pamahalaan na mapataas
sa P2.7 trilyon ang kita, kung saan
ang kalakhan dito ay manggagaling
sa inyong mga buwis.
Detalye NG mga PANGGAGALINGAN ng Kita

(sa Bilyong Piso)
Non-Tax Revenues and Privatization
5.7% Distribution 151.4
Taxes on International Trade and Transactions
18.5% Distribution 498.7 Net Income and Profit Taxes

Total
46.1% Distribution 1,243.4
2,696.8
Taxes on Domestic Goods and Services

Property Taxes
Mga Tala:
1)Maaaring hindi makuha ang eksaktong kabuuan dahil sa rounding off.
2)Nakabase ang mga datos sa 2016 BESF na mga target at babaguhin
base sa pinakahuling galaw ng ekonomiya.
MGA PAGBABAGONG DULOT Batid ng lahat ang mga kwento ng hindi maipaliwanag na yaman ng ilang mga tauhan sa Bureau
NG REPORMA of Internal Revenue (BIR), gayundin ang mga kaso ng hindi wastong pagbabayad ng buwis at
Sa mahabang panahon, ang Bureau of korupsyon sa panahon ng tax audits. Noong 2014, inilunsad ng ahensya ang isang Reform Master
Customs ang naging mukha ng korupsyon Plan, na naglayong mas mapahusay ang proseso sa pagrerehistro at pagbabayad ng buwis, mas
sa pamahalaan. Subalit simula nang epektibong paglikom ng buwis, at iba pang mga serbisyo.
maupo ang Administrasyong Aquino,
nagkaroon ng pagbabago sa pamunuan Ginawang posible ng BIR ang mga sumusunod:
at tauhan, at inayos ang mga proseso,
dahilan upang mapagtagumpayan ang
mga sumusunod: Pinahusay ang mga serbisyong Pinatibay na mabuting pamamahala:
nagbibigay-ginhawa sa mga Binuo ang Strategic Performance
Itinalaga ang mga opisyal taxpayer: Management System upang maiugnay
na may paniniwala sa BIR Contact Center ang mga indibidwal sa bisyon ng isang
reporma sa customs. eBIR Forms ahensya.
Binuo ang Office eLounges sa mga Revenue Inilatag ang Integrity Management Plan,
of Revenue Agency District Office isang paraan sa pagpigil sa pagkakaroon
Modernization na tumatayo ng korupsyon.
bilang tagapagdala ng Pinahusay ang pagtulong,
pagbabago. pagtugon, at pagpapatupad: Pinahusay ang kawastuhan at integridad
Itinatag ang Customs Electronic Tax Information ng taxpayer database:
Policy Research Office na System (eTIS) Project Sentralisado ang pagpoproseso ng
tumatayong sangay ng Electronic Certificate mga dokumento sa mga Regional Office
ahensya na nangangasiwa Authorizing Registration Asset Information Management
sa mga polisiya. (eCAR)
Source: BIR Annual Report 2014

PANGHIHIRam at
pagbabayad-utang
K
ailangang manghiram ng pamahalaan upang mapondohan ang mga
serbisyo ng gobyerno, mabayaran ang ibang mga utang, at mapahusay ang
iba pang mga serbisyo, nang sa gayon ay buo nitong masuportahan ang
layuning pag-unlad para sa lahat.
Ngayong taon, hihiram ang pamahalaan ng P674.8 bilyon* upang mapunan ang fiscal
deficit at mabayaran ang mga pangunahing pagkakautang ng bansa.
Ang Kakulangan Bayad sa Utang

P308.7 bilyon para matugunan ang P347.7 bilyon para mabayarang muli ang
kakulangan sa budget kautangan ng bansa
*Kasama rin nito ang P18.4 bilyon para sa pagkakaroon ng nakahandang pondo.
NATITIRANG PAGKAKAUTANG
Nasa mas maayos na posisyon ang pamahalaan Ngayong taon, ang natitirang pagkakautang
sa ngayon para makapagbayad ng mga utang nito
dahil sa mas pinahusay na koleksyon ng kita at ng pamahalaan ay katumbas ng 41.8 porsyento
pagsusuri sa mga karagdagang panghihiram. ng GDP.
NG Outstanding Debt as % of GDP
80
73.8 74.4
70
68.5
67.1
60 60.5 61.3 61.4
54.7 54.8
53.9 52.4
50 51 51.5
49.2
45.4 44.7
40 41.8
39.9
38
30
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Sources: Bureau of Treasury at DBMs Fiscal Statistics Handbook

Tala: : Nakabase ang mga datos sa mga target sa 2016 BESF at babaguhin base sa pinakahuling macroeconomic developments. Base sa programa o projections

ANG EKONOMIYA
M
agkarugtong ang ekonomiya at ang budget.
Kapag umuunlad ang ekonomiya, kumikita
nang mas malaki ang bawat isa, mas maraming
AT ANG BUDGET
produkto at serbisyo ang nabibili, at mas
maraming buwis at kita ang nalilikom ng
pamahalaan.
Sa mas malaking kita, dekalidad na serbisyo ang naihahatid ng

pamahalaan sa taumbayan at mas lumiliit ang pangangailangang
umutang.
6.8%-7.8%* 6.6%-7.6%* 7%-8%

7.6%
7.1%
6.7%
6.1% 5.8%
Real GDP 3.7%
Growth
1.1%
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Aktwal Aktwal Aktwal Aktwal Aktwal Aktwal Aktwal Projection Projection Projection
Kapag gumugugol nang tama ang pamahalaan, umuunlad ang ekonomiya. Nakabatay sa
mga sumusunod na mga salik ang halaga ng pampublikong paggasta:
Inflation Foreign Exchange

Ang pagtaas ng presyo ang siyang nagpapataas ng kita mula sa Kapag bumababa ang palitan ng Piso laban sa US Dollar, tumataas
mga produkto at serbisyo na binubuwisan ng pamahalaan. Subalit ang halaga ng foreign borrowings. Sa taong ito, kailangang
kailangang kontrolado ang pagtaas ng presyo para mapanatili ang mapanatili ang antas ng palitan sa P45 hanggang P48 bawat US
kakayahan ng mga mamimili na bumili ng produkto at serbisyo. Para Dollar*.
sa taong 2016, pananatilihin ng pamahalaan na nasa 2 hanggang 4
na porsyento ang inflation.*
Katumbas ng
karagdagang P20.8
bilyong kita ang bawat
1 porsyentong dagdag
P20.8 B Katumbas ng P10.5
bilyong kita ang bawat 1 P10.5 B
sa pagtaas ng presyo.
1% pagbaba ng halaga
ng piso.
Interest Rates Paglago ng mga Angkat

Maaaring tumaas ang halaga ng utang dahil sa pagtaas ng halaga ng Napapataas din ng merchandise imports ang kita ng bansa. Para sa
interes. Para sa taong 2016, kailangang mapanatili sa 2.5 hanggang 2016, inaasahang tumaas ng 10 porsyento ang bilang at halaga ng
4 na porsyento ang domestic 364-day Treasury Bill Rate, habang mga angkat*.
kailangan namang mapanatili sa 1 hanggang 2 porsyento ang
pagtaas ng London Interbank Offer Rate o LIBOR*.
Katumbas ng dagdag na 1%
Katumbas ng karagdagang P4.3 bilyon sa kita ang
Treasury Bill bawat 1 porsyentong
P2.6 bilyon sa pagkakautang
ang bawat 1 porsyentong pagtaas ng halaga ng mga
pagtaas sa Treasury angkat.
Bill Ratena siyang P2.6 B
pamantayan para sa halaga 1%
ng domestic interest rates.
Katumbas ng karagdagang
P4.2 bilyong halaga
ng deficit ang bawat 1 LIBOR
P4.3 B
porsyentong pagtaas P4.2 B
sa LIBOR na siyang 1%
pamantayan para sa foreign
interest rates.
Pinanggalingan ng datos ukol sa Real GDP Growth: 2009-2013 Real GDP Growth ay mula sa Philippine Statistics Authority; 2014 -2018 ay mula sa Development Budget Coordination Committee (DBCC)
Tala: Nakabatay ang mga representasyon sa 2016 BESF. Iaangkop ito batay sa pinakahuling galaw ng ekonomiya. *Nakabase ang mga numero sa pinakahuling pagtataya ng DBCC.

DIMENSYON
NG BUDGET
Batay sa Sektor (Dating Sistema*)
W
ala pang ibang administrasyon mula noong 1986
ang nakapagbuhos ng kapantay na mga rekurso
para sa panlipunan at pang-ekonomikong serbisyo
tulad ng sa kasalukuyan.
Katampatan o Average na Porsyento ng Bawat Sektor sa Budget Economic Services Social Services Debt Burden
33.8 32.2 35.4

28 28.6
25.5 24.2 25.7 25.5
23.2 22.2 21.4 22.9
19.9
17.1
1986-1992 1993-1998 1999-2000 2001-2010 2011-2016

Corazon Aquino Fidel Ramos Joseph Estrada Gloria Macapagal-Arroyo Benigno Aquino III
Sa unang pagkakataon sa loob ng 30 taon, magkakaloob ang Budget ng pinakamataas na alokasyon sa serbisyong panlipunan at pang-
ekonomiko sa pamamagitan ng pagsusulong ng mga reporma sa pagba-budget at pagpapaliit ng debt burden. Para sa 2016, P65 sa
bawat P100 ng Pambansang Budget ang gagamitin sa panlipunan at pang-ekonomikong serbisyo para maisakatuparan ang hangaring
pag-unlad para sa lahat.
Debt Burden Economic Services

P419.3 B 14%** P834 B 27.8%
General Public Services

P498 B 16.6%
Defense Social Services

P130.7 B 4.4% P1,119.8 B 37.3%
Tala: Maaaring hindi makuha ang eksaktong kabuuan dahil sa rounding off
*Ang mga bilang ay kinompyut gamit ang lumang pamamaraan, kung saan ang budget ng ahensiya ay nakapaloob sa sektor na
kinakatawan nito.
**Binubuo ang Debt Burden ng pinagsamang Interest Payments (13.09%) at Net Lending to Government Corporations (0.88%).

DIMENSYON
P
inopondohan ng 2016 Budget ang mga serbisyong
magtitiyak ng pag-unlad ng mamamayan. Kung
hahatiin ang budget ayon sa Classification of the
NG BUDGET
Functions of Government (COFOG) (tingnan ang
kahon sa pahina 13), kalahati ng Budget ang napupunta
sa social protection, kalusugan, edukasyon, at mga gastusing pang-
ekonomiya.
Batay sa Sektor (COFOG) 41.7%
General Public Services
of which:
12.3%
14% of total Budget
Social Protection Public Debt Transactions
16.1% of total Budget

Intergovernmental Transfers
16.3%
Education 3.4%
Defense
4.6%
Public Order & Safety
0.2% 16.6%
Recreation, Culture, & Religion Economic Affairs
4.2%
0.2%
Health
Environmental Protection
0.5%
Tala: Maaaring hindi makuha ang
Housing & Community Amenities eksaktong kabuuan dahil sa rounding off
41.7% P1,250.6 B 16.6% P499.2 B 12.3% P370.4 B
General Public Services Economic Affairs Social Protection

kung saan: kung saan: kung saan:
General Services Agriculture, Forestry, Fishing, & Hunting Old-age Pensions

P258.3 B 8.6% P107.8 B 3.6% P117.2 B 3.9%
Public Debt Transactions Transport Housing Development

P419.3 B 14% P347.7 B 11.6% P32.5 B 1.1%
Intergovernmental Transfers Conditional Cash Transfers

P483.8 B 16.1% P62.7 B 2.1%
0.2% P6.7 B 16.3% P490.6 B
4.6% P137.7 B Environmental Protection Education

Public Order & Safety kung saan:
kung saan: Basic Education (pre-primary,
primary, & secondary)
Police Services
P92.5 B 3.1% 0.5% P14.3 B P315.2 B 10.5%
Housing & Community Tertiary Education

Law Courts P37.3 B 1.2%
P19 B 0.6% Amenities
School Buildings
P91.2 B 3%
3.4% P100.5 B 4.2% P125.4 B 0.2% P6.4 B

Defense Health Recreation, Culture, & Religion

Nakikinabang ang General Public Services Public Order and Safety
Itinataguyod ng sektor na ito
Nakapaloob sa sektor na ito ang mga
buong lipunan susing administratibong serbisyo ang seguridad ng mamamayan
sa unang limang ng gobyerno tulad ng paggawa ng
mga batas, pamamahala, fiscal
sa pamamagitan ng law
enforcement at pagpapairal ng
sektor na ito. management, foreign affairs, at iba rule of law.
pang kaugnay na mga serbisyo.
Kabilang din sa sektor na ito ang
alokasyon para sa debt servicing, Economic Affairs
maging ang Internal Revenue Isinusulong ng sektor na ito
Allotments (IRA) para sa Local ang pag-unlad ng ekonomiya,
Government Units (LGUs). pagpapatatag ng mga
industriya, at paglikha ng mga
trabaho.
Defense
Kabilang sa sektor na ito ang mga
guguling magbibigay-proteksiyon Environmental Protection
sa bansa mula sa mga banta sa Isinusulong ng sektor na ito
seguridad. ang pagbawas sa polusyon
at pagbibigay-proteksyon sa
biodiversity.
Tala: Hindi kinakatawan ng budget na ito ang kabuuang budget

para sa climate change adaptation and mitigation. (tingnan ang
mga pahina 60-65).
Housing and Community

Amenities
Direktang Tinitiyak ng sektor na ito na may Education
Tinitiyak ng sektor na ito
nakakatulong sa pabahay para sa mamamayan, at
ang malawak na access sa
ang bawat housing community
mga indibidwal na ay may access sa mga batayang primarya, sekundarya, at
pangkolehiyong edukasyon.
mga mamamayan pangangailangan tulad ng tubig na
maiinom*.
ang susunod na
limang mga sektor. Health
Sinisiguro ng sektor na ito na Social Protection
makakakuha ang mamamayan Tinitiyak ng sektor na ito ang
ng dekalidad na serbisyong pagkakaloob ng social safety
pangkalusugan, tulad ng health nets tulad ng conditional cash
insurance at access sa ospital at transfers at social pensions.*
iba pang dekalidad na pasilidad
pangkalusugan.
*Tala: Nakapailalim sa sektor na nangangalaga sa lipunan ang

Recreation, Culture, and Religion budget para sa socialized na pabahay.
Isinusulong ng sektor na ito ang
pagpapatibay sa pambansang
pagkakakilanlan sa pamamagitan
ng pagpapayabong ng kayamanang
kultural at paglulunsad ng aktibidad
sa palakasan.
ANO ANG COFOG?

Ang COFOG ay isang pandaigdigang batayan para sa paggawa ng budget na sinimulang pagbatayan ng Pilipinas noong
2015. Bilang pandaigdigang pamantayan, ipinakikita nito ang ambag ng bawat ahensya sa budget para sa bawat sektor.
Bago ang COFOG, halimbawa, nakapaloob ang buong budget ng Department of Labor and Employment (DOLE) sa Social
Services bagamat may ambag din ito sa General Public Services at Economic Services.

MGA DIMENSYON
U
pang mapangahalagahan kung paano naisasakatuparan
ang Budget, maaaring tingnan kung para saan ang mga
ginagastos ng pamahalaan.
SA BUDGET Ngayong taon, nagtabi ang pamahalaan ng 25 porsyento

ng Pambansang Budget para magamit sa mga imprastraktura at ang
isa pang 27 porsyento ay para sa pampasweldo ng pamahalaan at
Batay sa Expense Class iba pang mga pangangailangan sa yamang-tao.
MGA DETALYE (sa Bilyong Piso) 2015 Adjusted 2016 GAA Growth Rate
Current Operating Expenditures 1,911.44 2,101.75 9.96%

Personnel Services 745.96 811.79 8.82%
Maintenance and Other Operating Expenses 463.33 524.09 13.11%
Financial Expenses 1.68 1.66 -1.19%
Allotment to LGUs (IRA) 311.89 342.90 9.94%
Subsidy to Government Corporations 15.72 28.52 81.42%
Interest Payments 372.86 392.80 5.35%
CAPITAL OUTLAYS 668.06 873.55 30.76%

Infrastructure 595.77 759.58 27.50%
Special Shares to LGUs 25.23 35.92 42.37%
Equity to Government Corporations 1.04 8.96 761.54%
Other Capital Outlays 46.02 69.09 50.13%
NET LENDING 26.50 26.50 0%
Total 2,606.0 3,001.8 15.19%

Personnel Services regular na maintenance works Infrastructure and Other
Nasasaklaw ng Personnel Services ng DPWH, at marami pang iba. Capital Outlays
ang pasweldo, pambayad, at Nagmumula rin sa MOOE ang Ang guguling ito, na lumaki nang
benipisyo ng mga permanente, pondo para sa conditional cash 29.1 porsyento**, ay para sa
pansamantala, at mga kaswal na transfers. pagtatayo ng imprastruktura at iba
manggagawa. Tumaas nang 8.8 pang capital goods na magpapalawig
porsyento ang guguling ito para Allocations to LGUs (ALGU) sa kabuuang pagmamay-ari o
maitaas ang sweldo ng mga kawani Binibigyang tuon ng ALGU ang asset ng pamahalaan. Pangunahing
gobyerno upang matapatan ang IRA at iba pang bahagi ng LGU halimbawa ng guguling ito
pasweldo sa pribadong sektor, sa kabuuang kitang pambansa. ang mga silid-aralan, health
iangkla ang mga benepisyo ayon Lumaki ang guguling ito nang facilities, mga daan at tulay, at
sa performance ng bawat kawani, 12.39 na porsyento* dahil iba pang imprastrakturang pang-
at para makahikayat ng mas sa mas malaking koleksyon transportasyon.
maraming mga guro, nars, pulis, at ng buwis noong 2013 ang
iba pang mga kawaning naghahatid basehan sa pagtukoy ng IRA
ng mga krikal serbisyo sa gobyerno. para sa 2016 at karagdagang
alokasyon sa LGU ayon sa
Maintenance and Other Operating kanilang epektibong paggawa.
Expenses (MOOE)
Kasama sa MOOE ang mga Equity to Government
gastusin para sa mga kagamitan, Corporations
pasilidad at propesyunal na mga Nakapaloob sa guguling ito
serbisyo na kailangan para sa ang karagdagang kapital para
pang-araw-araw na operasyon ng sa government corporations,
Mga Tala:
pamahalaan. Tinutugunan ng 13.1 gayundin ang subsidyong *Ang mga account para sa IRA at mga Special shares sa mga LGU
porsyentong pagtaas ng MOOE ang ipinagkakaloob sa service- **Ang mga account para sa Infrastructure and Capital Outlays
pagpapalawak ng K to 12 Program, oriented agencies.

MGA DIMENSYON
S
inasalamin ng pantay na distribusyon ng Budget sa
bawat rehiyon, lalo na sa pinaka-nangangailangan,
ang layuning maging makabahagi ang bawat isa
NG BUDGET sa pag-unlad. kaya naman, P59 sa bawat P100 ng
Budget ang isinantabi para sa mga rehiyon.
Batay sa Rehiyon
region ix
NCR REGION IV B P69.9 B
P445.7 B P62.2 B
region x
REGION I REGION V P84 B
P79 B P96.5 B
region xi
CAR REGION VI P70 B
P44 B P109.3 B
region xii
REGION II REGION VII P65.8 B
P64.2 B P100.9 B
Caraga
REGION III REGION VIII P53.5 B
P140.9 B P88.1 B
armm
REGION IV A P53.7 B
Budget (sa Bilyong Piso)
P141.5 B
Mga Tala:
1434.2 1769.2 1.2% 1130.3 1232.5
1.1%
*Habang ipinapatupad ang Unified Accounts
Code Structure, nakabatay ang balangkas ng 1500
Budget sa bawat rehiyon sa lokasyon ng mga
programa at implementing unit ng mga ito.
1000
**Kasama sa Budget para sa NCR ang alokasyon

para sa mga opisina ng National Agencies na 500
matatagpuan sa nasabing rehiyon, tulad ng Office
of the President at Lehislatura.
0
***Tumutukoy ang Nationwide sa, mulit-user

Special Purpose Funds. Regionalized Budget Non-Regionalized Budget
****Tumutukoy ang Central Office sa alokasyon NCR** P416.7 B P445.7 B 7% Nationwide*** P660.3 B P747.7 B 13.2%
o proyektong pinapangasiwaan ng Central Office
ng mga departamento at ahensya. Luzon P450 B P628.3 B 39.6% Central Office**** P470 B P484.8 B 3.2%
Visayas P243.5 B P298.3 B 22.5%
Mindanao P324 B P396.9 B 22.5%
2015 GAA 2016 GAA
Note: Maaaring hindi magtugma ang kabuuang bilang dahil sa rounding off.

MGA DIMENSYON ng BUDGET
Batay sa mga Departamento at mga SPF
departamento (in Thousand Pesos)
Congress of the Philippines 13,883,661

Office of the President 2,860,076
Office of the Vice President 503,829
Department of Agrarian Reform 10,386,022
Department of Agriculture 48,942,572
Department of Budget and Management 1,422,613
Department of Education 433,383,160
State Universities and Colleges 49,661,330
Department of Energy 1,865,939
Department of Environment and Natural Resources 22,270,376
Department of Finance 20,219,965
Department of Foreign Affairs 20,777,044
Department of Health 124,954,946
Department of the Interior and Local Government 125,399,335
Department of Justice 13,782,192
Department of Labor and Employment 18,773,305
Department of National Defense 117,733,660
Department of Public Works and Highways 397,108,480
Department of Science and Technology 18,217,101
Department of Social Welfare and Development 110,905,794
Department of Tourism 3,644,611
Department of Trade and Industry 4,301,046
Department of Transportation and Communications 44,298,274
National Economic and Development Authority 5,786,782
Presidential Communications Operations Office 1,245,662
Other Executive Offices 20,453,645
Autonomous Region in Muslim Mindanao 29,412,953
Joint Legislative-Executive Councils 2,883
The Judiciary 26,790,898
Civil Service Commission 1,317,005
Commission on Audit 9,334,560
Commission on Elections 16,155,045
Office of the Ombudsman 2,063,013
Tala: Maaring hindi
magtugma ang mga halagang Commission on Human Rights 460,026
ito sa mga halagang nakatala
sa pahina 21 hanggang 22.
Mga Budget sa mga Departamento 1,718,317,803
Ipinapakita sa talaang ito ang
budget ng bawat ahensya
habang ang mga budget para
sa sampung pinakamataas
Special Purpose Funds Tingnan ang adisyunal na diskusyon sa kasunod na pahina 1,283,482,197
na departamento sa nasabing
mga pahina ay may dagdag
na alokasyon mula sa Special KABUUANG TOTAL 3,001,800,000
Purpose Funds.
Unprogrammed Fund 67,500,000

Special Purpose Funds
N
akakatanggap din ang mga ahensya ng Special Purpose Funds (SPFs), na
ginugugol para sa mga tiyak na layunin. Para sa 2016 Budget, binawasan ng
pamahalaan ang bilang ng mga SPF, at marami sa mga ito ay pinaloob sa
budget ng mga ahensya.
LUMP SUM SPFs DISAGGREGATED SPFs

Hindi na binibiyak ang mga pondong ito sa ispisipikong mga Nabibiyak na ang mga pondong ito at ipinaloloob sa mga budget ng
kadahilanan. Matutukoy lamang ang mga proyektong popondohan bawat ahensya para sa dadgdag na transparency.
nito sa oras na maisakatuparan na ang budget.
Miscellaneous Personnel Benefits Fund (MPBF)

National Disaster Risk Reduction and Management Fund Ginamit ang SPF na ito para ipagkaloob ang performance
Ginamit ang pondong ito bilang pagtugon sa mga bonus ng mga empleyado, mapunan ang mga bakanteng
kalamidad at sakuna. Nakalaan sa ilalim ng pondong ito posisyon, at makagawa ng mga bagong posisyon. Bumaba
ang P18.9 bilyong Budget para sa pagsasaayos at muling ang MPBF nang 18 porsyento sa mula sa P117 bilyon noong
pagpapatayo ng mga kumunidad na nasalanta ng bagyong 2015 patungong P96 bilyon para sa taong ito.
Yolanda. P1 bilyon dito ay para sa Peoples Survival Fund
na magpopondo sa mga proyektong magpapatatag ng Pension and Gratuity Fund
kakayahan ng komunidad na tumugon sa nagbabagong Ginamit ang SPF na ito para sa mga pensyon ng mga
klima. unipormadong tauhan, sa retirement and terminal leave
benefits, seperation pay, at iba pa.
Contingent Fund
Ginamit ang pondong ito para maipatupad ang mga Budgetary Support to Government Corporations
proyekto at programang na aprubahan ng Pangulo at Ginamit ang SPF na ito para suportahan ang government
kailangang maipatupad sa lalo madaling panahon. corporations sa anyo ng equity at subsidyo.
UNPROGRAMMED
M
aliban sa mga SPF at regular na budget, maaaring
makatanggap ang mga ahensya ng pamahalaan ng
karagdagang pondo mula sa mga Unprogrammed
APPROPRIATIONS Appropriation, na sumusuporta sa mga prayoridad

na programa oras na makalikom ng karagdagang
kita (halimbawa, koleksyon ng labis na kita sa non-tax sources, at
bagong mapagkukunan ng kita) at kung nakakuha ng bagong loan
para sa programa o proyekto.
Support for Infrastructure and Fund Adjustments for the Share

Social Programs RA
9054 of ARMM Pursuant to RA 9054
P25 B P1.5 B
AFP Modernization Programs Fund Adjustments for Use of

Excess Income by Agencies
P10 B
67.5 B P200 M
Support for Foreign-Assisted Unprogrammed Risk Management Program

Projects Appropriations
P800 M
P1.5 B
Total Administrative Disability of Landbank of the Philippines-

Living Post-World War II veterans Loan Portfolio
P1.3 B P6 B
45%
decrease from 2015
NEW GENERAL AT AUTOMATIC
APPROPRIATIONS
Binubuo ang 2016 Budget ng New General Appropriations at Automatic
Appropriations.
P2,071.1 b P930.7 B
New General automatic
Appropriations appropriations
Nangangailangan ang guguling Ang bahaging ito ay hindi na
ito ng awtorisasyon mula sa kailangan ng pagsang-ayon mula
Kongreso. sa Kongreso dahil itinadhana
na ng mga umiiral na mga
batas ang gugulin para sa mga
programang ito.
P3,001.8 B P428.6 B
Internal Revenue
Total Allotment
Sang-ayon sa Local Government
Code, bahagi ng kitang
pambansa ay ibinibigay sa
mga LGU upang makapaghatid
ng mga serbisyong
P392.8 B pangkomunidad.
Interest payment
Binabayaran ng bahaging ito ang interes
ng kasalukuyang pagkakautang ng
bansa.
P64.4 m P331,000
grant proceeds Pension for former
Tumutukoy ang bahaging ito sa fund presidents and their
transfers mula sa pribado at banyagang WIDOWS
mga ahensya. Ipinambabayad ang bahaging ito
para sa pensyon ng dating mga
pangulo at kanilang mga nabalo,
alinsunod sa Batas Pambansa
2087 and 5059.
P26 B P26.5 B P25.5 B P31.2 B

Special Accounts in the net lending tax expenditure fund Retirement and Life
General Fund Tumutukoy ang bahaging ito bilang Sa pondong ito kinukuha ang Insurance Premiums
Tumutukoy ang bahaging ito sa mga kitang advance payments ng gobyerno customs duties at mga buwis ng Ginagamit ang pondong ito para
nalikom ng ibat-ibang ahensya na may para sa utang ng mga government mga government corporation. sa mandatory insurance ng mga
kaukulang gamit alinsunod sa ispesipikong corporation. kawani ng pamahalaan.
mga batas. Kabilang dito ang Malampaya
Fund, na nagmumula sa royalties mula sa
natural gas na nakukuha sa Malampaya
Project sa Palawan. Ginagamit ito para
lamang sa mga guguling may kinalaman
sa enerhiya.

Off-Budget
I
lang mga ahensya ang gugugol ng P52.3 bilyon ng kanilang
kabuuang estimated revenues na nagkakahalagang P63.4
bilyon, na nagsisilbi bilang off-budget accounts. Maaari
Accounts
lamang gamitin ang kitang ito sa mga layuning itinakda ng
ispesipikong mga batas (tignan ang kahon).
Kabuuan ng Lahat ng mga Departamento (sa Milyong Piso)
p63,381.0 b
Revenue
State Universities and DOH Hospitals

Colleges (SUCs) (20.3% ng kabuuang off-budget
(27.5% ng kabuuang na kita)
off-budget na kita) Ipinapalagay na kikita ang mga
Pinahihintulutan ng R.A. 8292 ospital na pinananatili ng DOH
ang mga SUC na maningil ng P9.1 bilyon mula sa mga
at magtaas ng kani-kanilang bayad sa pagpapaospital, at
matrikula at iba pang bayarin. iba pa. Sa ilalim ng DOH-DOF-
Para sa 2016, inaasahan ang DBM Joint Circular No. 2003-1,
mga SUC na kumita ng P17.5 maaaring gamitin ang kitang
bilyon. Mula sa kitang ito, ito para patakbuhin ang mga
P16.7 bilyon ang gagamitin
P52,307.8 b nasabing ospital. Gagastos ang
para mapasweldo ang mga mga ospital ng DOH ng P8.9
Expenditure
tauhan, matugunan ang mga bilyon ng kanilang retained
kagastusang operasyunal, at income para matugunan ang
mamuhunan sa dagdag na mga gastusin sa paggawa, mga
imprastraktura. kagamitan, mga teknolohiya
para sa mga pagsusuri, at iba
pa.
ALAM NIYO ba?

Sa pagtatapos ng 2014, mayroong balanse ang off-budget accounts na
nagkakahalagang P122.2 bilyon. Kalakhan nito ay mula sa mga SUC.
ANO BA ANG OFF-BUDGET NA MGA ACCOUNT?

Nakapaloob sa off-budget accounts ang mga kita at tubo ng mga ahensiya na hindi ipinapasok sa Budget.
Ginagamit ang mga ito para pondohan o tugunan ang mga ispesipikong paggugol na nasasaad sa batas.
Ang mga off-budget na account ay kinakategorya sa: 1) retained income and receipts; 2) revolving fund; at
3) receipts mula sa halagang hinihiram ng Bureau of the Treasury (BTr). Hindi kabilang ang mga pondong
ito sa General Fund ang pinagsama-samang mga pondo na pinangangasiwaan ng BTr.
Tulad ng lahat ng pondo ng bayan, sinisiyasat ng Commission on Audit ang koleksyon at paggamit ng mga
off-budget accounts.

ang top 10 na mga
departamento/ahensiya
P
54 sa bawat P100 ng Pambansang Budget ang gagamitin ng
sampung pinakamataas na departamento, na may kritikal na
gampanin sa pagtamasa ng kaunalarang para sa lahat.
1 2 3 4
Department of Department of Department of Department of the
Education Public Works and National Defense Interior and Local
Highways Government
2015 Grand Total P398,110,695 P316,808,825 P154,224,444 P148,357,439
Agency Specific Budget P411,905,257 P384,287,164 P117,521,116 P124,229,290
Automatic Appropriations: Retirement and

Life Insurance Premiums, Grant Proceeds, & P21,477,903 P12,821,316 P212,544 P1,170,045
Special Accounts in the General Fund
Subtotal P433,383,160 P397,108,480 P117,733,660 P125,399,335
Provisions under/Transfers for

Pension and Gratuity Fund P2,518,807 P1,214,208 P56,758,338 P27,502,392
Miscellaneous Personnel Benefits Fund P559,896 P735,164 P682,353 P1,640,873
Budgetary Support to Government P1,394,547

Corporations
Subtotal P3,078,703 P3,343,919 P57,440,691 P29,143,265
2016 Grand Total P436,461,863 P400,452,399 P175,174,351 P154,542,600

5 6 7 8 9 10
Department of Department of Department Department of Department of Department of
Health Social Welfare and of Agriculture Transportation and Finance Environment and
Development (including FPA*) Communications Natural Resources
P103,453,291 P108,379,871 P90,811,846 P61,033,025 P18,357,715 P22,081,428
P123,510,788 P110,816,621 P48,523,415 P42,680,486 P 18,742,524 P21,843,120
P1,444,158 P89,173 P498,548 P1,617,788 P1,477,441 P427,256
P124,954,946 P110,905,794 P49,021,963 P44,298,274 P20,219,965 P22,270,376
P337,064 P540,805 P882,494 P175,784 P194,280
P701,645 P85,345 P1,091,995 P585,525 P4,748,519 P2,287,387
P2,469,331 P43,312,975 P2,742,886 P8,029,000
P3,508,040 P85,345 P44,945,775 P4,210,905 P12,953,303 P2,481,667
P128,462,986 P110,991,139 P93,967,738 P48,509,179 P33,173,268 P24,752,043
*Fertilizer and Pesticide Authority

Budget priorities
framework
Limang Prayoridad na mga Programa
P
8 sa bawat P10 ng P3 trilyong
budget ang nagpopondo
sa mga programa at mga
proyektong kasalukuyang
ipinatutupad ng pamahalaan,
maging ang mga sweldo at operating
expenses. Ang natitirang P2 o tinatayang
P582.7 bilyon, na tinatawag ding fiscal
space, ang tutugon sa mga programa at
proyektong magsusulong ng pag-unlad.
Para magamit nang maayos ang fiscal Pagsusulong ng Mabuting Pamamahala

space, bumuo ang pamahalaan ng limang Mabuting Pamamahala at Pagsugpo sa Korupsyon
pinakamahahalagang programa, sa ilalim Mabilis ang pag-unlad ng mga lipunang maayos na
ng Budget Priorities Framework. pinamumunuan. Tutugunan ng Budget ang pagsugpo sa
korupsyon, pagpapahusay ng mga frontline service, at paglikha
Layon ng mga programang ito na ng mas maraming mga oportunidad para sa pakikibahagi ng
magkaroon ng isang ekonomiyang kasali mga mamamayan.
ang bawat mamamayan sa pag-unlad.
Kaunlaran para sa Lahat

Social Protection at Social Services
Anuman ang pinagmulan, kasarian, o tirahan, walang sinuman
ang maiiwan sa pag-unlad ng bansa. Palalawakin ng Budget
ang social safety nets sa pamamagitan ng mas mahusay na
paghahatid ng serbisyong panlipunan.
Pagpapanatili ng Growth Momentum

Pagpapalago ng Ekonomiya at Paglikha ng mga Trabaho
Makalilikha ng mas maraming trabaho at kabuhayan ang isang
lumalagong ekonomiya. Itatawid ng Budget ang mamamayan sa
mas maraming oportunidad sa pamamagitan ng pagpapatayo
ng mga imprastraktura at pagsuporta sa mga pangunahing
industriya tulad ng manufacturing, turismo, at agrikultura.
Adaptasyon sa Climate Change at Pag-iwas sa Banta ng

Kalamidad
Climate Change Adaptation and Disaster Risk Reduction
Balakid sa pag-unlad ang mga sakuna at kalamidad. Popondohan
ng Budget ang pagtatayo ng mga imprastrakturang magbibigay
proteksyon sa nagbabagong klima at mas pahuhusayin ang
pagtugon ng mga komunidad na apektado o nasa panganib ng
mga kalamidad.
Pangmatagalang Kapayapaan at Kaayusan

Kapayapaan at Kaayusan
Tuluy-tuloy ang pag-unlad sa mga mapayapang komunidad.
Sinusuportahan ng Budget ang negosasyong pangkapayapaan,
pagpapababa sa mga insidente ng krimen, at pagpapatatag ng
territorial defense.
Budget priorities
framework
44 Focus Geographic Areas
M
aliban sa pagpopondo kinakailangang
naihahatid ng gobyerno ang mga kritikal
na serbisyo para sa mga mahihirap at nasa
laylayan.
Binibigyang prayoridad ng 2016 Budget ang 44 probinsyang

pinakamahihirap at pinakamalapit sa sakuna.
Binigyang prayoridad ang mga probinsyang ito sa fiscal space

dahil sa taglay nilang potensyal na makaambag sa kaunlaran ng
bansa at ng bawat mamamayan.
Mga Probinsyang may Mataas na Mga Probinsyang Mataas ang Mga Probinsyang nasa Bingit ng mga
Antas ng Kahirapan (High Poverty Insidente ng Kahirapan (High Poverty Lindol at Kalamidad (Vulnerable to
Magnitude) Incidence) Shocks and Disasters)
Mga probinsyang may pinakamataas na Mga probinsya na may pinakamataas na Mga probinsyang malapit sa mga kalamidad
bilang ng mga mahihirap na pamilya bilang ng mga mahihirap na indibidwal Sa oras ng mga sakuna, mas nalulugmok
Uunlad nang tuloy-tuloy ang mga Ang mga probinsyang may maliit pang lalo sa kahirapan ang mga
probinsyang nagsimula ang kaunlaran na populasyon ay matatagpuan sa mahihirap. Dahil dito pinagtutuunan
sa komunidad. Makatutulong ang malalayong lugar. Habang umaaangat ng Budget ang pangangailangan ng
pamumuhunan sa mga kagyat na ang mga lokal na industriya, kailangan mga probinsyang malapit sa sakuna sa
pangangailangan ng mga mahihirap bumuo ng masasandigang social safety pamamagitan ng mga programa para sa
upang magkaroon sila ng trabaho at nets para sa mahihirap. Kailangang Climate Change Adaptation, at dagdag
pagkakataong makibahagi sa pag- maitaguyod din ang mga programang na kabuhayan at social safety nets.
unlad. magdadala sa mahihirap tungo sa mga
sentro ng pag-unlad.

MABUTING PAMAMAHALA AT
PAghahatid ng hustisya
N
akasalalay ang matatag PAGBABALIK NG TIWALA NG PUBLIKO
na ekonomiya sa isang Sa pagsusulong nito ng Tuwid na Daan, mas malaking tiwala mula sa
sistemang naghahatid mamamayan ang isinukli sa Administrasyong Aquino. Nakatulong ang
ng mabilis na hustisya at muling pagtitiwalang ito upang maipatupad ng pamahalaan ang ilang
tapat na pamamahala. kritikal na mga reporma.
47
50
37 38
40 33
30
20
10
0 -7
-10
Corazon Aquino Fidel Ramos Joseph Ejercito Estrada Gloria Macapagal-Arroyo Benigno Aquino III
May 1986 - Apr 1992 Sep 1992 - Apr 1998 Sep 1998 - Dec 2000 Sep 1998 - Dec 2000 Sep 2010 - Dec 2015
Average Net Satisfaction Rating of the President Source: Social Weather Stations
Sa pamamagitan ng mga reporma ng Administrasyon, malaki ang iniunlad ng

pamahalaan lalo na sa pagsugpo sa korupsyon at pagsusulong ng isang epektibong
pamahalaan.
Percentile Ranks in World Governance Indicators (1996-2006)

1996
1998
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1996
1998
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1996
1998
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
100
80
60
40
20
0
Control of Corruption Government Effectiveness Political Stability & Absence of Violence/Terrorism
1996: 51.2 1998: 55.1 2000: 40 2002: 39 1996: 49.8 1998: 57.1 2000: 50.2 2002: 53.7 1996: 30.3 1998: 32.7 2000: 11.1 2002: 18.8
2003: 38.5 2004: 30.2 2005: 34.6 2006: 22 2003: 56.6 2004: 48.8 2005: 56.1 2006: 53.7 2003: 7.2 2004: 5.3 2005: 13.5 2006: 8.2
2007: 25.7 2008: 25.2 2009: 23.9 2010: 22.4 2007: 54.9 2008: 56.8 2009: 54.1 2010: 55.5 2007: 8.2 2008: 8.1 2009: 5.7 2010: 5.2
2011: 26.1 2012: 32.5 2013: 43.5 2014: 39.9 2011: 57.3 2012: 57.9 2013: 57.4 2014: 61.5 2011: 9.9 2012: 14.2 2013: 16.6 2014: 22.8
Tala: Batay sa ranking, ang mas mataas na puntos ang nagpapakita ng mas mahusay na kinalabasan.

Lalong lumaki ang kumpyansa ng
mga mamumuhunan sa Pilipinas,
moodys Ba3 Baa2 fitch BB BBB-
2009 2014 2009 2015
na siyang pinatunayan ng 24
na positibong credit upgrades,
ang pinakamataas na naabot
S&P BB- BBB nice BB+ BBB
2009 2015 2011 2016
ng anumang bansa sa loob ng
limang taon.
PAGsugpo SA PAGHAHATID NG HUSTISYA

KORUPSYON Pinaigting din ng sistema ng paghahatid ng hustisya sa
Napagbuti ang mga pamamagitan ng mga inisyatiba para mabawasan ang mga
inisyatiba ng pamahalaan kasong hindi nareresolba.
upang mapanagot ang mga Tala: Ang ratio na mas mababa sa 1 ay nagpapakita ng papataas na backlog. Ang ratio na
tiwaling opisyal; patunay nito higit sa 1 ay nagpapakita ng bumababang bilang ng backlog. Ang ratio na katumbas ng 1 ay
nagpapakita na hindi nadagdagan o nabawasan ang backlog.
ang bilang ng mga kasong
nakahain sa Sandiganbayan.
Kabuuang bilang ng mga kasong nakahain sa

Sandiganbayan bawat taon
4,000
0.71 1990 0.63 2000 0.79 2010 0.76 2013
3,000 Source: Philippine Statistics Authority
2,000 Mas maraming mahihirap ang napagkalooban ng mga libreng

serbisyong ligal sa pamamagitan ng Public Attorneys Office
1,000
(PAO).
0
= 1 milyon
mga
3,207 cases 2,298 cases kliyenteng
natulungan
171,367 1,221,325 1,975,467 4,596,481 4,495,534 4,802,494 7,126,565
2001-2010 2011-2014 1986 1990 1995 2000 2005 2010 2013
ng PAO
1996
1998
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1996
1998
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1996
1998
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
100
80
60
40
20
0
Regulatory Quality Rule of Law Voice and Accountability
1996: 59.9 1998: 62.7 2000: 56.9 2002: 50 1996: 50.7 1998: 52.2 2000: 38.3 2002: 38.3 1996: 55.8 1998: 60.1 2000: 52.4 2002: 52.4
2003: 52.5 2004: 46.1 2005: 51.5 2006: 50.5 2003: 36.4 2004: 34.4 2005: 42.1 2006: 44 2003: 51.4 2004: 51 2005: 48.6 2006: 45.2
2007: 51.5 2008: 52.4 2009: 50.7 2010: 45 2007: 39.2 2008: 36.1 2009: 34.1 2010: 33.6 2007: 45.2 2008: 44.7 2009: 48.3 2010: 48.3
2011: 44.5 2012: 51.7 2013: 51.7 2014: 51.9 2011: 35.7 2012: 36.5 2013: 41.7 2014: 43.3 2011: 47.4 2012: 46.9 2013: 47.9 2014: 52.7
Source: World Bank, World Governance Indicators

mabuting pamamahala at paghahatid ng hustisya
Naiibsan ang Malinis at Tapat na Halalan

Sinisiguro ng Commission on Elections (COMELEC) ang pagdadaos ng isang
kahirapan kapag malaya, tapat at malinis na halalan.
ang pondo ng bayan
Naisaproseso nang maayos ang lahat ng rehistrasyon ng mga botante
ay nakararating sa Tumaas ng 5 porsyento ang voter turnout
mga mahihirap at Tumaas ng 40 porsyento ang pagresolba sa mga electoral protest sa loob
ng itinakdang panahon
nangangailangan.
Patuloy ding lumalago
ang ekonomiya kapag Pagsugpo sa Korupsyon
naghahari ang hustisya Naglalayong isulong ng Office of the Ombudsman ang isang bukas at
at kaayusan. naninindigang pamahalaan sa pamamagitan ng pag-iimbestiga sa mga
alegasyon ng katiwalian ng mga pampublikong opisyal.
Pinopondohan ng Budget ang
mga programang nagsusulong
ng mabuting pamamahala at
nagpapatatag sa Rule of Law.
Lumilikha ang rehimen ng mabuting
pamamahala ng isang lipunang 20,064 4,275 3,664 3,966
nagsusulong ng pag-unlad para sa mga reklamo fact finding preliminaryong administratibong
lahat. at protesta ang investigations imbestigasyon kaso ang
natugunan ang naisagawa ang naisagawa nadesisyunan/
nahatulan
Layon ang Sandiganbayan na makapagsagawa ng mabilis at patas na paglilitis sa mga

tiwaling opisyal at gawain.
418 3,480
kaso ang naaksyunan kaso ang naisa-proseso
Supreme Court Municipal Trial Courts Sharia District Courts

42 sa bawat 100 mga in Cities 42 sa bawat 100 mga
kaso ang naaksyunan 53 sa bawat 100 mga kaso ang kaso ang naaksyunan
naaksyunan
Regional Trial Courts Municipal Circuit Trial Sharia Circuit Courts

28 sa bawat 100 mga Courts 29 sa bawat 100 mga
kaso ang naaksyunan 46 sa bawat 100 mga kaso ang kaso ang naaksyunan
naaksyunan
Agarang Paghahatid ng
Hustisya Metropolitan Trial Municipal Trial Courts Child and Family Courts
Nangako ang Korte Courts 45 san bawat 100 mga 33 sa bawat 100 mga
Suprema at Lower Courts 67 sa bawat 100 mga kaso kaso ang naaksyunan kaso ang naaksyunan
ang naaksyunan
na bibigyang aksyon ang
mga kaso ng mabilis,
mahusay, at malaya sa Tumutugon din ang Tinitiyak ng National Bureau Layon ng PAO na magkaloob ng
anumang impluwensya. Department of Justice (DOJ) of Investigation (NBI) na maayos na legal service para sa mga
sa paghahatid ng hustisya: makapagsasagawa ng maayos mahihirap at iba pang mga indibidwal:
at masusing imbestigasyon:
75 sa bawat 100 kaso ang Tumaas ng 7 porsyento patungong
nabigyan ng hatol 41,395 kaso ang may pinal 258,502 ang bilang ng mga kasong
97 sa bawat 100 na rekomendasyon sa loob ng nabigyan ng hatol
serbisyong legal ang itinakdang panahon Tumaas ng 5 porsyento patungong
naipagkaloob ng 15 araw Tumaas ng 5 porsyento 421,756 ang mga kahilingan para sa
mula ng natanggap ang mula sa 973 patungong 1,022 abugado o anumang legal assistance
requests ang bilang ng mga kasong na naaksyunan sa loob ng dalawang
sumailalim sa prosekusyon araw

Mas Pinahusay na Revenue Collection

Layon ng BOC na mapahusay ang koleksyon ng kita Sinisiguro ng Budget na makapagdadaos ang
upang madagdagan ang kaban ng bayan: pamahalaan ng malinis na halalan at
Pinataas ang collection targets makapag-bibigay ito ng hustisya.
Itinaas ng 40 porsyento sa pagtatapos ng 2015
ang kita mula sa procedes ng pagbebenta ng mga
produktong may multa o abandonado
Tumutugon din ang BIR sa pagpapalawak sa kaban P6.8 B

ng bayan upang mapondohan ang mga programang
nagsusulong ng pag-unlad para sa lahat: para sa Local at National Elections
Nakamit ang collection targets

Tumaas ng 10 porsyento ang bilang ng bagong-
rehistrong mga business tax payer
Malinis at Tapat na Halalan
P6.5 B
3 kaso ng tax evasion ang inihahain sa DOJ kada buwan.
Huhulmahin ng inyong
para sa Sangguniang Kabataan at
boto ang susunod na anim
Barangay Elections
na taon ng pamamahala.
Para masiguro ang malinis
na halalan, naglaan ng
P0.2 B
P13.5 bilyon para sa mga
sumusunod:
Pagpapadali sa Proseso ng Pag-nenegosyo para sa Overseas Absentee Voting
(Ease of Doing Business)
Tumutugon ang DTI sa mas maayos at mabilis na
proseso ng kalakalan:
Makatutungtong ang Pilipinas sa Upper Third ng mga

bansang nasa Global Competitiveness Index ng World
Economic Forum
P660.6 M
Layon ang Department of Foreign Affairs na patatagin
ang foreign relations at mga serbisyong konsular:
sa Office of the Ombudsman para
Higit pa sa satisfactory na representasyon ng resolbahin ang 20,064 reklamo,
posisyon Pilipinas sa mga internasyunal na negosasyon maisagawa ang 4,275 fact finding
Pagsupil sa Korupsyon investigations, at maisampa ang
at fora
Dahil sa korupsyon, 2,821 kaso ng korupsyon
napagkakaitan ang
Tumaas ng 5 porsyento kada taon ang client
taumbayan lalo na ang
satisfaction rating
mahihirap. Pinatatatag ng
Budget ang mga inisyatibang P374.2 M
susugpo sa korupsyon
at pandarambong sa para sa Sandiganbayan para
pamamagitan ng mga maresolba ang 418 kaso,
sumusunod: tumanggap at makapagproseso ng
Pag-bibigay Kapangyarihan sa mga Mamamayan
3,480 kaso, at mapagpasiyahan at
Layon ng Department of Budget and Management
(DBM) na mag-bigay kapangyarihan sa mga mamamayan
12 porsyento ng mga kaso
sa pamamagitan ng mga inisyatibang nagsusulong
ng isang Budget na bukas at nagbibigay puwang sa
pakikibahagi:
Tumaas ng 25 porsyento ang pondo para sa

Bottom-Up Budgeting
8 hanggang 10 mga proyekto sa ilalim ng Local
Government Support Fund ang naisagawa o nasimulan.
Pinagkalooban ang DOJ ng P13.3 bilyon para matiyak ang

agarang paghahatid ng hustisya:
P3.2 B P145 M
para imbestigahan at para aksyunan ang 20,000
Agarang Paghahatid ng P2.3 B maresolba ang 320,000 kahilingan para sa serbisyong
Hustisya para mabawasan ang labis na pag-asa ng reklamong kriminal legal
Bawat pagka-antala sa mababang korte sa suporta ng LGU para sa
pagkamit ng hustisya ay pangaraw-araw na operasyon
may dalang dalamhati sa Binibigyan ang PAO ng P2 bilyon para bigyan
mga biktima. Tutulungan ng P1.5 B ng libreng legal services ang mga mahihirap:
Budget ang mga mahihirap para magbuo ng information and
na makakuha ng serbisyong para mapagsilbihan ang 5 milyong mga
communications technology systems
legal at mablis na mahatulan kliyente
ang mga kasong nililitis. para magbigay ng 1.9 milyong
Makatatanggap ang Judiciary P1.2 B legal advisories
ng P26 bilyon para sa maayos para mabayaran ang lupa sa Fort Bonifacio
na pagpapatupad ng batas: na siyang pagtatayuan ng bagong complex
Nakatangap ang NBI ng P1.2 bilyon:
para sa Korte Suprema
P210 M
P239 M para maisaproseso ang 5.5 milyong
para maitayo at maisaayos
aplikasyon para sa clearance
ang mga bulwagan ng para kumuha ng mga court decongestion
para aksyunan ang 53,700 imbestigasyon
hustisya sa buong bansa officer
Sinusuportahan ng Budget ang maayos na pamamalakad sa kaban ng bayan at

pagpapabilis ng proseso ng kalakalan.
Mas Mapahusay na Koleksyon P5.5 B P1.9 B
ng Kita
Dahil sa mataas na koleksyon ng kita, para sa BIR na makalikom para sa BOC na makalikom
mas masusuportahan ang lumalaking ng P2 trilyong halaga ng ng P456.5 bilyong kita
pangangailangan para sa mahusay na buwis
serbisyong pampubliko. Naglaan ang
Budget ng:
Pangangasiwa sa Pondo ng Bayan P3.5 B P726.6 M P12.5 M

Kailangang gamitin ang kaban ng
bayan sa mga tamang prayoridad para makapagsagawa ang para sa Bureau of the para sa DBM upang magtayo
at nang may nasusukat na resulta. COA ng 24,020 audits, 131 Treasury upang ipatupad ng mga pasilidad para sa
Naglaan ang Budget ng: special audits, at 76 fraud ang Treasury Single mga testing at training
audits Account, isang real-time at facilities para sa Public
unified portal para sa cash Financial Management
management
P4.5 M
para sa DBM upang buuin ang Comprehensive Human Resources Information System
(CHRIS), isang sistemang web-based para pangasiwaang mabuti ang human resources at
payroll
Ease of Doing Business P10.8 B P164 M P132.8 M

Kikita ng mas malaki ang mga
negosyo at magbubukas ng mas para magbigay tulong ang para sa DTI upang sa Department of Finance,
maraming oportunidad kung DFA sa 20,000 Overseas makapagproseso ng para maaprubahan at
naisasagawa nang mas madali Filipinos at makapag- 374,200 aplikasyon para sa makapag-isyu ng 11,500
ang mga transaksyon sa gobyerno. isyu ito ng 3.9 milyong pagpapangalan ng negosyo mga lisensya at makapag-
Naglaan ang Budget ng: dokumentong konsular at at 34,300 aplikasyon para monitor ng 70,780 target
legal sa lisensya, permit, at na entities, reports, o
pagpaparehistro disclosures

Binibigyang kapangyarihan ng
Budget ang mga mamamayan na
magpasya kung alin ang bibigyang
prayoridad ng ibinayad nilang buwis. CAR
587
Tumaas ang mga alokasyon para sa Bottom-Up
Budgeting upang suportahan ang pagtutulungan P1.15 B
ng civil society groups at local government units
para bumuo ng mga programang susugpo sa
Region II
kahirapan. Halos P24.7 bilyon ang isinantabi para
mapondohan ang 14,324 proyekto sa 1,514 siyudad 891
at munisipalidad. P1.40 B
Region I
1,166 Region III
P1.9 B 1,342
P1.95 B
NCR
182
P331.5 M
Region V
1,086
Region IV A P1.99 B
1,473
P2.1 B
Region VIII
1,105
P2.25 B
Region IV B CARAGA
700 Region VI 782
P1.1 B 776 P1.22 B
P1.5 B
NIR
641
P1.1 B
Region VII
844
P1.8 B
Region IX
656
P1.16 B Region X
800
Total Number of Projects P1.63 B
Region XI
Total Budget
Region XII 583
710 P916.5 M
Tala: : Pansamantalang hindi makatatanggap ang ARMM ng P1.06 B
alokasyon para sa BUB ngayong 2016 habang hinihintay na maipasa
ang Bangsamoro Basic Law.

PROTEKSYONG PANLIPUNAN AT
SERBISYONG PANLIPUNAN
S
Bawat mamamayan ay susi sa pag-unlad. Dahil a pamamagitan ng ibat-ibang social safety
dito kailangang maiangat ang kalagayan ng nets at mga serbisyong pampubliko, naiangat
ng Administrasyong Aquino ang maraming
mga mahihirap at nasa laylayan ng lipunan pamilyang lugmok sa kahirapan.
upang matamasa nila ang bunga ng umuunlad
na ekonomiya.
Mas kaunting Pilipino sa ngayon ang tumuturing sa sarili nila bilang Sukatan ng hindi pagkakapantay-pantay ng kita ang Gini Coefficient.
mahihirap kumpara sa nakaraang mga dekada. Kapag mas malapit sa zero ang numero ay nangangahulugan ng
hindi pagkakapantay-pantay. Mas maliit na ang agwat na ito ngayon
Full-Year Poverty Statistics kumpara sa dekada 90.
34.4 Gini Coefficient

0.4872 0.4822
0.468 0.4605 0.4641 0.4605
0.4507 0.458
29.7 0.4466 0.4446
26.6 26.3
24.9 25.2
20 21 20.5
19.7
1991 2003 2006 2009 2012
First Semester Poverty Statistics 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012
Lumiliit na rin ang agwat ng kita ng mayayaman at mahihirap na pamilya.
Share of Top 10% Richest Families to Total Income

28.8
28.6
27.9 35.8 37.8 35.5 39.3 38.3 36.3 36.0 35.3 30.5
25.8
24.6
23.4 60
22.9 22.3 20
18.8
40
2006 2009 2012 2013 2014 20
Poverty Incidence Poverty Incidence

0
Among Population Among Families
1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012
Source: Philippine Statistics Authority Source: Family Income and Expenditure Survey, Philippine Statistics Authority

Lalong napaghusay ng Administrasyong Aquino ang balangkas ng
social protection programs ng pamahalaan, na tumutugon hindi
777,505 = 400,000 households
Households 2009
lamang sa pagsugpo ng kahirapan, kung hindi pati sa pagpapatatag
ng mga komunidad laban sa sakuna.
Mula noong 2008, nagkakaloob ang Conditional Cash Transfer 4.5 M

(CCT) Program ng tulong-pinansyal para sa mga mahihirap na Households 2014
pamilya kapalit ng kanilang pagtugon sa mga kondisyong may
kinalaman sa edukasyon at kalusugan.
Sa pamamagitan ng polisiyang K to 12, nagiging sapat ang kaalaman at kakayahan ng mga

kabataang Pilipino para maging mas handa sa dumarating na mga oportunidad at trabaho. Cohort Survival Cohort Survival
Rate for Rate for Secondary
Elementary Education
Dahil din sa K to 12, mas maraming Grade 1 hanggang 7 na mga mag-aaral ang makakapasok Education
at makakapagtapos.
69.7 76.4 69.3 71 74.4 78.4 80.6 80.6

7 in 10 8 in 10 7 in 10 7 in 10 7 in 10 8 in 10 8 in 10 8 in 10
1990-1991 1999-2000 2009-2010 2013-2014
Tumaas din ang average scores sa National Achievement Test nitong Inaasahan din ng pamahalaan na mas tataas ang average test
mga nakaraang dekada. scores ng mga mag-aaral sa hayskul.
Elementary Children 2000 2011 Highschool Children 2000 2011
Mathematics English Science Mathematics English Science

49.8 | 68.4 47.7 | 65.1 49.3 | 60.4 51.8 | 42 51 | 46.5 45.7 | 39.4

PROTEKSYONG PANLIPUNAN AT SERBISYONG PANLIPUNAN
Mas maraming HIV and AIDS Antas ng mga Namamatay

Nananatiling mas mababa sa sa Malaria
Pilipino ngayon 1 porsyento ng populasyon Mula 1.4 porsyento noong
ang nakakatamasa ang bilang ng mga taong may 1990 patungong 0.01
HIV porsyento noong 2013
ng dekalidad
na serbisyong Antas ng Pag-detect ng Mamamayang Saklaw
Tuberkulosis
pangkalusugan dahil Mula 53 porsyento noong
ng PhilHealth
Mula 38 porsyento
sa Universal Health 2001 patungong 83 noong 2000 patungong
Care Program ng porsyento noong 2014 88 porsyento noong mga
pamahalaan. Nutrisyon ng mga bata bandang Abril Hunyo
ng 2015
Bumaba ang bilang ng mga batang 0-5
taong gulang na kulang sa timbang
mula 23.8 porsyento noong 1993
patungong 19.9 porsyento noong 2013
Mas kakaunting sanggol ang Mas maraming ina ang nanganganak ngayon Mga panganganak na Mga panganganak
namamatay pagkasilang. sa tulong ng mga propesyunal at sa mga ospital isinagawa sa health facilities na isinagawa ng mga
at health facilities. Propesyunal
Source: Department of Health

80
Pagkamatay ng
73
mga Sanggol
Mula 14 sa 62
60 61
bawat 1,000 56
50 53
ipinapanganak 44
nang buhay noong 38
1995 patungong 34
28
9 sa bawat 1,000 20
noong 2012
1993 1998 2003 2008 2013
Bahagi ng pagbibigay- Kabuuang bilang ng mga pamilyang napagkalooban ng

pagkakataon sa mga housing unit o housing loan ng pamahalaan
mamamayan na
guminhawa sa buhay ang
pagsigurong natutugunan 280,829 383,915 561,954 334,876 273,583 323,604 381,496 440,676
ang kanilang mga
600,000
batayang pangangailan,
tulad ng pabahay.
500,000
Nangakong magkaloob
ang Administrasyong 400,000
Aquino ng socialized
housing para sa maralita,
mga informal settler, at 300,000
mga biktma ng kalamidad.

200,000
100,000
1990-1992 1993-1995 1996-1998 1999-2001 2002-2004 2005-2006 2008-2010 2011-2013
Source: Philippine Statistics

Authority

PROTEKSYONG PANLIPUNAN AT SERBISYONG PANLIPUNAN
Pinalawak pa lalo ng Budget ang suporta para sa

kapakanan ng mga mahihirap at nasa laylayan.
Ang mahihirap at nasa laylayan
ang laging nasa bingit ng sakuna
at kalamidad. Pantawid Pamilyang Pilipino Program (4Ps)
Sa pamamagitan ng financial incentives, nabibigyang pagkakataon ng 4Ps na
Upang mailayo sila sa banta ng kalamidad, isang makapasok ang bawat mahihirap na kabataan sa paaralan at makakuha ang mga
malawakang social protection program ang nanay at kanilang mga anak ng regular na check-up.
maari nilang sandigan.
Ngayong taon, isinulong ng Department of Modified CCT Regular CCT

Social Welfare and Development (DSWD) ang Tinutulungan ng Modified Gagastos ang Regular
pag-angat ng antas ng pamumuhay ng mga CCT ang mga pamilyang CCT program ng P59.4
mahihirap: walang permanenteng bilyon para suportahan
tahanan, mga katutubo, at iyong mga ang 4.4 milyong mahihirap na mga
1 milyong benepisyaryong pamilya sa ilalum nangangailangan ng mas malawak pamilya. Sinusuportahan din nito
ng Pantawid Pamilya Program and maitatawid na proteksyon, sa pamamagitan ng ang pag-aaral ng halos 1.2 milyong
mula sa survival patungo sa subsistence pagkakaloob ng karagdagang mga benepisyaryo na may edad na 15
tulong at interbensyon. Naglaan ang hanggang 18 sa halagang P5.2 bilyon.
150,000 benepisyaryo ng Pantawid Pamilya 2016 na Budget ng P3.3 bilyon para
ang ganap na makatatamasa ng self-suffiency matulungan ang 218,377 mga pamilya.
9 sa bawat 10 mahihirap na pamilya ang

tatanggap ng hindi bababa sa 2 serbisyong
panlipunan Community-Driven Development
Sa pamamagitan ng KALAHI-CIDDS National Community-Driven Development,
makapipili, makapagdidisenyo, at makapagpapatupad ng mga proyekto ang mga
mahihirap na komunidad.
Para sa taong ito, P11 bilyon ang magpopondo sa 7,713 mga proyekto.
Sustainable Social Pension para

Livelihood Program sa mga Mahihirap na
Senior Citizen
Karagdagang P9.6 bilyon ang inilaan Makatatanggap ng buwanang

para sa: pensyon na P500 ang 1,368,941 na
mga mahihirap na senior citizen na
pagtulong sa 170,470 mga may edad na 60 pataas. Naglaan ang
pamilya na magkaroon ng mga Budget ng halagang P7.5 bilyon para
Isinusulong ng DSWD ang pagbibigay maliliit na negosyo sa programang ito.
proteksyon sa karapatan at interes ng mga magbigay ng mga technical-
batang Pilipino: vocational na mga pagsasanay
para sa 208,352 mga pamilya
9 sa bawat 10 bata sa daycare ang
magkakaroon ng tamang timbang sa
pamamagitan ng mga programa sa nutrisyon

PANGUNAHING EDUKASYON
A
ng pamumuhunan sa edukasyon ng
mga kabataan ay pamumuhunan din sa
kinabukasan ng bansa.
Layon ng Budget na mamuhunan sa

kabataan sa pamamagitan ng pagpopondo
sa K to 12, isang repormang naglalayong baguhin ang
kasalukuyang kurikulum, mapabuti ang pasilidad sa
edukasyon, at mapahusay ang kakayahan ng mga guro.
Tinitiyak ng Department 99 sa bawat 100 99 sa bawat 100 83 sa bawat 100 80 sa bawat 100
of Education (DepEd) na mag-aaral na dapat mag-aaral na dapat batang magsisipag- magsisipag-enrol sa
bibigyang- pagkakataon ang nasa elementarya nasa hayskul ay enrol sa Grade 1 ay Grade 7 ay kailangang
bawat mag-aaral na magkaroon ay makakapag- makakapag-enrol. kailangang umabot umabot sa huling
ng dekalidad na edukasyon. enrol. sa huling baitang sa baitang sa hayskul.
elementarya.
Sinisiguro ng DepEd ang Ang marka ng mga mag-aaral sa Grade 10 sa Ang bilang ng mga magsisipagtapos sa
kahandaan ng mga mag-aaral kanilang National Achievement Test ay tataas Alternative Learning System na pumasa sa
sa kolehiyo at mga trabaho ng 6 porsyento. Accreditation and Equivalency Test ay tataas
at oportunidad sa patuloy na ng 2 porsyento.
pagpapatupad ng K to 12.

Para sa K to 12, nilalayon ng Budget na tugunan ang karagdagang input gaps, kumuha
ng karagdagang manggagawa, at mabigyan ng sapat na educational materials para
sa mga mag-aaral.
P61.8 B P4.2 B P6.8 B
Basic Educational Facilities Textbooks and Instructional Materials Computerization Program

Upang makapagpatayo ng 43,000 silid- Para makakuha ng tinatayang 103.2 milyong Para makabili ng 7,368 information and
aralanang karamihan nito ay tutugon textbook at materyales sa pagtuturo68.3 communication technology6,653 nito
sa mga pangangailangan sa senior high milyon nito ay para sa mga Grade 11 at 12. ay para sa mga senior high school sa
school. buong bansa.
P13.5 B P445.5 M P21.2 B
Pagkuha ng mga Guro Alternative Learning System Government Assistance to Students and
Pagdadagdag ng 62,320 gurokabilang Para masuportahan ang edukasyon Teachers in Private Education
dito ang 40,320 para sa senior high ng mga mag-aaral na huminto o hindi Upang mabigyan ng subsidy sa matrikula
school. makapasok sa regular na klase. ang 1.8 milyong mag-aaral na nagnanais
mag-aaral sa mga pribadong hayskul.

KALUSUGANG
PANGKALAHATAN
M
abigat sa bulsa ang pagkakasakit para sa mga mahihirap at nasa laylayan.
Marami sakanila ay walang health insurance o kaya ay nakatira sa mga lugar
na walang pasilidad pangkalusugan o health worker.
Naglalaan ng karagdagang pondo ang Budget para sa Kalusugang

Pangkalahatan upang pagkalooban ang lahat, lalo na ang mahihirap, ng abot-kaya at angkop
sa serbisyong pangkalusugan.
Prayoridad ng Department of Health Labis na mapapabuti ang daan upang Nakatuon ang pansin ng DOH sa ligtas
(DOH) ang pagsugpo sa karamdaman makatanggap ng dekalidad na serbisyo sa at dekalidad na kagamitan at pasilidad
upang panatilihing malusog at produktibo ospital: pangkalusugan:
and bawat mamamayan:
Ang net death rate sa ospital ng Titiyaking hindi hihigit sa 1 porsyento
95 sa bawat 100 bata ang DOH ay 2.5 porsyento. ang kaso ng mga paglabag ng mga
makatatanggap ng kumpletong pasilidad pangkalusugan.
imunisasyon bago mag-isang taong Magtatala ng 85 porsyentong
gulang. bed occupancy rate ang mga Pananatilihin sa 2 porsyento lamang
specialty hospital ng DOH at mga o mas mababa pa ng mga sinuring
8 sa bawat 10 ina ang manganganak sa regional hospitals. establisimiyento na nagtitinda ng
pasilidad pangkalusugan. pagkain, gamot, kolorete, kagamitang
Titiyakin ng mga ospital na hindi tataas pang-medisina, at pestisidyo sa bahay
9 sa bawat 10 kaso ng tuberkulosis ang ang infection rate sa 2 porsyento. ang makikitaan ng paglabag.
matagumpay na nagagamot.
65 sa bawat 100 na pabrika at pasilidad-
paggawa ang sumusunod sa Current
Good Manufacturing Practice.
Pinakamahalaga rito, nangangako ang DOH na palawakin ang bilang ng mga Pilipinong may
health insurance.
Masasaklaw na sa Philhealth ang lahat 75 porsyento ng mga ina ang

ng mga mahihirap na pamilya sa ilalim ng makakagamit ng Primary Care Benefit
National Household Targeting System for Package.
Poverty Reduction.
36 budget ng bayan peb 2016

Layon ng Budget na Health Insurance para sa mga Mahihirap
Malaking suliranin para sa mga pamilyang mahihirap at nasa laylayan ang
mapanatiling malusog kakulangan ng paraan upang maabot ang sapat na pera o insurance para punan
ang mga Pilipino upang ang isang pangangailangan pangkalusugan.
maiwasan nilang Kaya naman, P43.8 bilyon ang ilalaan upang tustusan ang premium ng 15.4
gumastos para sa milyong mahihirap na pamilya at 2.8 milyong senior citizens.
karamdaman at maging Health and Human Resource
aktibong kabahagi sa Kadalasan, nagkakasakit ang mahihirap na hindi man lamang nakapagpapasuri sa
pag-unlad. mga health professional. Samakatuwid, ang karagdagang P7.1 bilyon ay tutugon para
sa dagdag na pampublikong health professionals:
Doctors Nurses Midwives

946 15,727 3,100
Dentists Public Health Medical

Associates Technologists
324
713 308
First 1,000 Days Programa para sa Pampublikong Kalusugan

Intervention Package Mas mapagbubuti ng Budget ang abot at
Naglaan ng P3.5 bilyon para sa dekalidad na programang pangkalusugan
programang ito, na magtitiyak na sa pamamagitan ng pagpopondo sa mga
Pagsasaayos ng Pasilidad bawat sanggol na may edad tatlo sumusunod:
Pangkalusugan pababa at kanilang mga ina ay
Hindi nakatatanggap ang mananatiling malusog at ligtas sa
mga mahihirap ng regular na anumang sakit. P4 B
konsultasyon kahit may mga
ospital o health center na Programa para sa Imyunisasyon: Upang makapagbigay
malapit o nasa loob ng kanilang ng kumpletong imyunisasyon sa 2.2 milyong bata,
komunidad. at bakuna laban sa pulmunya para sa 1.4 milyong
Responsableng Pagpapalaki at matatanda at 429,000 na sanggol
Samakatuwid, P29.6 bilyon ang Pagpaplano ng Pamilya
P1.1 B
ilalaan upang: Malinaw ang pangangailangan para
sa mga programa ukol sa wastong TB Control: Upang gamutin ang 253,381 na mga kaso
Isaayos ang 3,886 na paanakan pagpaplano ng pamilya.
P793 M
at 796 PHIC-TSEKAP na barangay
Naglalaan ng P2.3 bilyong budget Pagsugpo sa Public Health Diseases: Upang magamot
health stations (BHSs);
upang: ang 3,885 na kaso ng malaria, 2.5 milyong kaso ng
Magpatayo ng 3,200 na BHSs
schistosomiasis, at 17.9 milyong kaso ng filariasis
sa tabi o sa loob ng paaralan; at
Magpatayo ng 2,623 na rural Makapagbigay ng micronutrient P1.1 B
health units. supplements sa 4.4 milyong bata; at
Makapagkaloob ng mga produkto Pag-iwas sa iba pang Nakakahawang Sakit: Upang
para sa family planning para sa 2.7 matukoy at mabigyan ng antiretroviral na gamot ang
milyong kababaihan. karagdagang 35,000 na kaso ng HIV at AIDS, at iba pa

pabahay para sa mahihirap
N
akapamumuhay nang maayos ang
mga mahihirap sa pamamagitan Layon ng National Housing Authority (NHA) na magpatayo ng sapat na
ng dekalidad at abot-kayang pabahay para sa mga pamilyang walang sapat na kita para magka-bahay:
pabahay, na siyang nagbibigay
proteksyon mula sa mga banta ng
nagbabagong klima.
Nakapagpatayo ng 118,498 Naabot ang 26 porsyentong

housing units target ng Philippine Development
Plan (PDP) para sa pabahay mula
2011 at 2016
Nais ng Social Housing Finance Corporation (SHFC) na matulungang

magkabahay ang mga mahihirap na pamilya:
Tutulungan sa pamamagitan Tutulungan ang 2.3

ng High Density Housing porsyentong target ng bilang ng
Program ang 1,882 pamilyang mga pamilya na makakuha ng
salat sa pribilehiyo at walang pabahay batay sa nakasaad sa
tahanan na kabilang sa legal Property Disposition Program
na mga grupong nakatira sa
mapanganib na mga lugar.

Prayoridad ng Budget na mapagkalooban ng maayos
na pabahay ang mga mahihirap at nasa laylayan.
Pabahay para sa Informal Settlers
P4.3 B Magkakaloob ng P4.3 bilyon sa NHA para sa relokasyon ng 12,148 pamilyang informal
settlers na nasa pinakamapanganib na lugar sa Metro Manila.
P909 M Makatutulong ang P909 milyon ng SHFC upang mailipat ang 1,882 pamilyang informal
settlers na nakatira sa mapapanganib na lugar sa Metro Manila.
Regular na Programang Pabahay

Pabahay para sa Biktima ng Kalamidad
P1 B Gagamitin ang P1 bilyon para bigyan ng sariling
P25.6 B Gagamitin ang P25.6 bilyon upang magtayo ng lupa ang 19,015 mga taong naninirahan sa lugar
pabahay para sa 87,405 mahihirap na pamilyang na lugmok sa kahirapan sa ilalim ng Community
apektado ng bagyong Yolanda. Mortgage Program.
P577 M Maglalaan ng P577 milyon para sa 7,215

benepisyaryo ng Resettlement Program ng NHA,
lalo na ang mga pamilyang napaalis sa kani-
kanilang tirahan dahil mapanganib o matatamaan
ng mga proyektong pampublikong imprastraktura.

PAGLAGO NG EKONOMIYA
U
pang makabahagi ang bawat isa sa pag-usad ng bansa, kailangang lumago ang
ekonomiya sa tulong ng paglikha ng mas maraming trabaho at pagbibigay ng
pantay na oportunidad para sa lahat. Sa nakaraang limang taon, lumago ang
ekonomiya nang mas mabilis sa inaasahan.
average GDP growth

Ang patuloy na paglago ng ekonomiya ay susi Katumbas din ng paunlad ang pag-
Source: PSA sa pagdami ng trabaho. angat ng antas ng pamumuhay.
8
6.2 Unemployment Rate average GDP PER CAPITA

6
4.5
(current prices)
8 8.0
4
7.5 1986-1992 P15,651
2.7 7.3 7.4 7.3
7 7.0 7.0 7.1 1993-1998 P29,384
2 1.7 6.8
1999-2000 P44,442
0 6 2001-2010 P70,584
1980-1989 1990-1999 2000-2009 2010-2015 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2011-2014 P114,000
Mabilis ang paglago ng ekonomiya dahil sa pamumuhunan ng Administrasyong

Aquino sa mga sektor ng imprastraktura, turismo, agrikultura, at manufacturing.
Sa loob ng tatlong dekada 432.52 1.66 693.36 1.72 702.48 1.26 1,593.48 1.86 3,313.3 2.7
at apat na administrasyon 3,600 9
ang paggastos ng bansa
para sa imprastraktura ay
hindi kailanman umaabot sa 2,800 7
pandaigdigang pamantayan
na 5 porsyento ng GDP.
2,000 5
Budget para Imprastraktura

Per Capita (sa Milyong piso) 1,200 3
Budget para Imprastraktura

bilang porsyento ng GDP
400 1
*Lahat ng numero ay batay sa aktwal na

halaga; ang Budget sa 2015 ay batay sa
ipinapatupad na Pambansang Budget sa 1991-1995 1996-2000 2001-2005 2006-2010 2011-2015*
kasalukuyan.
Nangyari ang mga

sumusunod dahil sa mas
pinalaking budget para
sa imprastraktura:
98 porsyento ng 364,693 2,862 na barangay 85.5 porsyento ng 86,478 mga silid-
lineal meter ng mga tulay health stations ang 32,526.5 kilometro ng aralan ang naipatayo
ay ginawa nang permanente naipagawa na noon daan ay nakumpuni na hanggang Pebrero 2015.
noon pang 2014. pang 2014. noon pang 2014.

Mas produktibo na ang sektor ng pagsasaka at pangingisda. Mas marami nang ani ang mga
magsasaka at mas masagana na pati ang huli ng mga mangingisda.
PALAY AT MAIS (MT) ISDA (milYON MT) net returns

P31,375
Umangat ang kita sa bawat
2.2 2.6 2.8 3.9 5.2 4.9 hektarya ng mga pananim sa
19 nakaraang apat na taon
14.5 15.8
P15,830 P16,712
7.8
9.1 8.6
8.5 6.4 P10,498
5.4 P6,126 P2,739 P5,760
P5,853
4.6
4.3 3.8
1987 1992 1998 2004 2010 2014

2002 2006 2010 2014*
Dami ng produksyon ng palay (Milyon MT)
Dami ng produksyon ng mais (Milyon MT) Magsasaka ng palay Magsasaka ng mais
1987 1992 1998 2004 2010 2012
*Preliminary estimates
Dahil sa mas pagbigay-prayoridad ng Budget sa mga sektor Napakalaki ng kaunlarang nakamit ng bansa mula sa sektor ng
ng agrikultura at pangingisda, nangyari ang paglagong ito. turismo. Taun-taon, lumalaki ang bilang ng mga turistang dumadayo
na siya namang nakapag-aambag sa paglago ng ekonomiya.
KARANIWANG TAUNANG PAGLAKI NG Budget $3,736.28
para SA AGRIKULTURA $1,266.93 $2,467.29 $2,343.73 $2,453.75
991,127 1,854,555 2,081,342 2,616,358 4,290,524
1986-1992 1993-1998 1999-2000 2001-2010 2011-2013

8.1% 11.41%
2001-2010 2011-2014 Karaniwang Bilang ng Arrivals Karaniwang Kita (sa Milyong Dolyar)
Upang makatulong sa lalong pagsigla ng manufacturing, mas maraming manggagawa ang

Kapansin-pansin ang muling pagsigla
bibigyan ng dekalidad na edukasyon at pagsasanay.
ng sektor ng manufacturing dahil sa
pagsasa-prayoridad dito ng pamahalaang Patuloy ang pagdami ng mga manggagawang Mas marami ring kabataan ang
Aquino mula sa unang araw ng kanyang may sertipikasyon para sa pagsasanay na nagsisipagtapos ng kolehiyo:
administrasyon. Technical-Vocational:
Ambag ng Sektor ng Paggawa

sa Gross Value Added sa GDP (sa
porsyento):
249,488 564,769
25.7 24.8 22.2 21.4 22.8 1986 1990 2000 2010 2013 college graduates college graduates
1990 2014
51 sa 41 sa 64 sa 83 sa 89 sa
1980 1990 2000 2010 2013 bawat 100 bawat 100 bawat 100 bawat 100 bawat 100 Source for all data: PSA

PAG-UNLAD NG
TRANSPORTASYON
M
abilis ang paglago ng ekonomiya kung maihahatid nang mas
mabilis ang mga produkto sa merkado at mas malapit ang
mga tao sa mga sentro ng oportunidad. Dahil dito, layon ng
Budget na maglaan ng katumbas sa 5 porsyento ng GDP sa
pagpapalawak ng imprastraktura.
Nakatuon ang Department Layon ng DPWH na idugtong Tulad ng naipangako ng DOTC, Nakatuon din ang DOTC sa mas
of Transportation and ang merkado sa sakahan mas ligtas na makapaglalakbay mabilis na transfer time sa mga
Communication (DOTC) sa at iba pang produskyon sa ang mga biyahero sa 2016: tren:
pagbawas ng mga aksidenteng may pamamagitan ng ligtas at
kinalaman sa transportasyon: maayos na mga daan:
52 aksidenteng pang Mababawasan ang LTFRB: Bababa sa Babawasan ang

panghimpapawid oras ng biyahe ng 20 9,900 mga prankisang transfer time mula 10
mula sa 53 porsyento. magkakaroon ng minuto patungong 5
paglabag. minuto.
10,907 aksidente Makukumpuni ang

sa kalsada mula sa 6,600 kilometro ng LTO: Bababa sa Bababa ang load
11,130 daan. 985,223 ang bilang factor ng MRT mula
ng mga nahuhuling 171.4 patungong
517 aksidenteng kolorum, smoke 157.7.
pandagat mula belching, seat belt,
sa 544 overspeeding, at iba pa.
Magkakaroon ng 3 o
4-star na grado ang 1
sa bawat 100 national
road.

Sisiguraduhin ng Philippine Tataas ng 37.2 milyon Tataas ng 42,372 Bababa ang
National Railways (PNR) ang ang bilang ng pasahero ang bilang ng pamasahe sa PNR
ligtas at maasahang serbisyo ng ng PNR. biyahe ng tren. nang 40 porsyento.
tren:
Nangangako ang Light Rail Transit Authority (LRTA) na magdudulot ng

mas mabuting serbisyo para sa mas ligtas at mas mabilis na biyahe:
Oras ng pagtugon sa panahon Interruption time sa bawat Bilang ng minuto ng pagitan ng mga
ng mga medical emergency: insidente: biyahe tuwing peak hours:
lrt 1 Hindi hihigit sa 10.5

lrt 1 3 minuto minuto lrt 1 34 minuto
lrt 2 2 minuto
lrt 2 Hindi hihigit sa 14.5 lrt 2 56 minuto
minuto

pag-unlad ng transportasyon
ROAD TRANSPORT AIR TRANSPORT

Ihinahatid ng mga daan ang bawat tao at produkto sa mga sentro ng Nagsisilbing pintuan ng daigdig mula at
oportunidad. Dahil dito, maglalaan ng P393.2 bilyon para mapabuti pabalik sa bansa, lalo na sa mga atraksyong
ang mga daang pangtransportasyon. panturista ang mga paliparan. Dahil dito, ang
P9.3 bilyon ay gagamitin sa pagpapaayos ng
Mula sa halagang ito, P264 bilyon ang ilalaan upang makatulong mga pasilidad sa paliparan.
sa DPWH na magawa ang 31,242 kilometro ng national roads at
magawang permanente ang lahat ng mga tulay.
Makatutulong naman sa DOTC ang P1.8 bilyon para mapaluwag ang

daloy-trapiko sa mga daan:
P2.1 b para sa Clark International Airport New

P1.3 b para sa Cebu Bus Rapid Transit Project Terminal Building
P188 M para sa Metro Manila BRT-Line

P2.1 b para sa bagong Bohol (Panglao) Airport
P20 M para sa Metro Manila BRT-Line 2

P1 b para sa Camarines Sur (Naga) Airport
P2.8 B para sa Integrated Transport Systems Project
P578 m para sa Sanga-Sanga (Tawi-Tawi) Airport
P251 m P200 m
para sa PUV Rationalization para sa PPP Strategic Fund

P700 m para sa Regional Airports Projects (PPP)

pag-unlad ng transportasyon
Hatid ng mga tren ang alternatibong

transportasyon para sa mga pasahero at Dahil dito, P10.2 bilyon ang inilaan sa ilalim
ng DOTC, LRTA, at PNR upang mapabuti ang
mga kargamento. mass railway.
para sa pagpapahaba at pagkukumpuni ng

P8 b LRT 1 at 2
P2.3 B
para sa mga PNR

North-South Projects
at iba pang kaugnay na
proyekto.
P3.6 b Karagdagang P3.6 bilyon bilang subsidyo para sa MRT 3
MARINE TRANSPORT
Ang pagdami ng mga kargamento sa transportasyong pandagat
ay nangangailangang tumbasan ng pagtatayo at pagkukumpuni
ng mga daungan sa buong bansa. Dahil dito, may inilaang P2.6
bilyon para sa mga sumusunod:
P1.5 B P800 m
upang makapagpatayo at maisaayos ang para sa Maritime Safety

ibat-ibang pantalan Capability Improvement
Project

PAG-UNLAD NG AGRIKULTURA
K
agyat ang pangangailangang Sinusuportahan ng Budget ang Agriculture Development
palaguin ang sektor ng
pagsasaka at pangingisda Program na layong na maitaas ang kita ng mga
para sa tuloy-tuloy na pag- magsasaka, maparami ang ani, at gawing matatag ang
unlad ng sektor at ng buong
ekonomiya. farming communities sa panahon ng mga sakuna.
Dahil dito, layon ng Department of Agriculture (DA) na maiangat ang produksyon sa sektor na ito.
Itaas ang ani at produksyon ng mga Itaas ang ani at produksyon ng mga Itaas ang ani at produksyon ng mga
pananim para sa sapat na supply ng pangunahing commodity: pananim na high value crops:
pagkain:
Palay (MT/ha): Dilaw na Mais Saging (MT/ha):

mula 4 patungong 4.08 (MT/ha): mula 20.7 patungong
mula 4.17 21.12
patungong 5.16
Puting Mais (MT/ha): Kape (MT/ha): Pinya (MT/ha):

mula 1.75 patungong mula .64 patungong mula 40.67 patungong
2.26 .72 44.09
Kamoteng Kahoy Kakaw (MT/ha): Mangga (MT/ha):

(MT/ha): mula .45 patungong mula 4.71 patungong
mula 11.72 patungong .62 4.73
15.76
Bangus (000 MT): Goma (MT/ha): Abaka (MT/ha):

mula 401.97 patungong mula 2.08 patungong mula .50 patungong
459 2.51 .64
Tilapia (000 MT): Baboy (million MT): Seaweed

mula 313.38 patungong mula 2.03 patungong (million MT/ha):
353 2.10 mula 1.55 patungong
1.71
Manok (million MT):

mula 1.57 patungong
Tala: Iba ang datos sa dami ng produksyon sa baitang
na ito kaysa sa datos sa pahina 48. Ilan sa mga datos sa
1.82
pahinang ito ay tumutukoy sa produksyon kada hektarya,
habang ang datos sa pahina 48 ay tumutukoy sa
kabuuang bilang ng produksyon.

Iniuugnay ng DA ang mga sektor
ng pagsasaka at pangingisda sa
+4% Sa taong 2016, dapat tumaas
mga serbisyong makatutulong nang 2 hanggang 4 na
sa mga magsasakang salat sa porsyento mula sa P17,582
kabuhayan upang makakita noong 2009 ang karaniwang
ng dagdag na trabaho o mga kita ng bawat kabahayan sa
trabahong mas mataas ang kita. sektor na ito.
Hangad ng National Irrigation Administration (NIA) na iangat Layon ng National Food Authority (NFA) na mapanatili ang
ang produksyon sa pagsasaka sa pamamagitan ng pagpapatayo at sapat na supply ng bigas:
pagkukumpuni ng mga pasilidad at serbisyo sa patubig:
1,127,387 na 916,059 na 941,380 na Pagtugon sa kinakailangang Pagpapanatili ng DRC buffer

benepisyaryo ang hektarya ng lupa ang hektarya ng lupa ang buffer stock na katumbas ng na pang-30 araw pagsapit ng
makatatanggap ng magkakaroon ng magkakaroon ng daily rice consumption (DRC) Hunyo 30 o Hulyo 1
irigasyon. irigasyon sa panahon irigasyon sa panahon na pang-15 araw sa kahit
ng tagtuyot. ng tag-ulan. anumang panahon
Itinakda ng Department of Agrarian Reform (DAR) ang agarang Layunin ng DAR na maisulong ang pagiging produktibo
pamamahagi ng lupa sa mga benepisyaryo ng repormang agraryo at pagkita ng mga ARB:
(agrarian reform beneficiaries-ARBs):
15% 45% 10%

15 porsyentong 45 porsyentong Pagtaas ng
69 sa bawat 100 na ARB ang pagtaas ng ani ng pagtaas ng ani ng 10 porsyento sa
makatatanggap ng kanilang bigas ng mga ARB mais ng mga ARB taunang kita ng
Emancipation Patents/Certificate of mula sa pambansang mula sa pambansang mga ARB kumpara
Land Ownership Award. karaniwang ani karaniwang ani sa 2015.
(average yield)
pag-unlad ng agrikultura
Hangad ng Budget na madagdagan ang ani sa pagsasaka upang maitaas ang kita
ng mga magsasaka, sa pamamagitan ng pagpapabuti ng imprastraktura ng bansa,
pagpapabuti ng kapasidad ng mga magsasaka, pakikipag-ugnayan sa sektor ng
industriya, at patuloy na pamamahagi ng mga lupaing pansaka.
aGRICULTURE COMMoDITY PROGRAM

Kailangan siguruhin ang mabilis na pag-unlad ng agrikultura upang mabawasan ang bilang ng mamamayang kailangang magtrabaho sa
mga bukirin habang sapat pa rin ang naaaning pagkain para sa kailangan ng bansa.
Rice Program Livestock and Poultry Fisheries Program

Program
P7.1 B P4.5 B
P1.2 B
Popondohan ang extension
work para sa bukiring hindi Isusulong ng P1.2 bilyon ang Matutulungan ng P4.5 bilyon
gaanong napagkakalooban produksyon ng 2.10 milyong ang mga mangingisdang
ng serbisyo, pagpapasikhay MT ng baboy at 1.82 milyon makakahuli ng 4.92 milyong
ng pananaliksik sa bigas at MT ng manok. MT isda at iba pang yamang
pagpapaunlad ng teknolohiya, dagat.
at pagpapatataas ng ani
patungong 20.09 milyong MT.
High Value Commodity

Crops Program
P2.9 B
Corn Program Coconut Program Sugar Industry Development
Aani ang P2.9 bilyong halaga
P2.3 B P1.3 B P1.8 B ng High Value Crops lalo na
Maglalaan ng P2.3 bilyon para Naglaan ng P1.3 bilyon upang Tutustusan ng P1.8 bilyon sa mga mahihirap na lugar.
makaani ng 3.08 milyong mapaunlad ang kapakanan ang Block Farm Program na Dekalidad na mga kagamitan sa
MT ng puting mais at 6.78 ng mga magsasaka ng niyog naglalayong magbuo ng mga pagtatanim at produksyon ang
milyong MT ng dilaw na mais. at upang maka-ani ng 2.11 sakahan ng tubo, gumawa ng gagamitin upang magkaroon
Sa budget na ito, mapalalawak milyong MT ng kopra. 76.2 kilometro ng daan mula ng 9.5 milyong MT ng saging,
ang paggamit ng hybrid na sakahan hanggang kiskisan, 2.7 milyong MT ng pinya, 892
mais, kamoteng kahoy, at iba suportahan ang pananaliksik libong MT ng mangga, 513
pang pananim, makabibili ng at pagpapaunlad, magbibigay libong MT ng goma, 87 libong
dekalidad na materyales at ng access sa pagpapautang, at MT ng kape, at 10 libong MT
teknolohiya upang mabawasan magpapalakas ng kapasidad ng kakaw.
ang gastusin sa pagtatanim, ng magsasaka.
at makapagtatayo ng mga
postharvest facility.

pag-unlad ng agrikultura
IMPRASTRAKTURA SA AGRIKULTURA
Dapat maihatid sa mga pamilihan ang ani sa lalong madaling panahon. Dahil dito, humigit-kumulang P35 bilyon ang inilaan para sa
mga sumusunod na proyekto:
P21.1 B para sa NIA upang P13.2 B para sa pagpapagawa ng P813 M para sa pagpapagawa ng 271
makalikha ng mga bagong 1,317.97 kilometro ng farm- fish landings
lugar para sa serbisyo ng to-market roads
patubig. Kukumpunihin ang
mga hindi na nagagamit dati
agrarian reform
Kasiguraduhan sa kita at pagmamay-ari ang dulot ng pagbibigay ng lupa sa mga magsasaka.
P3.7 B para sa pagkuha at P1.3 B para sa 397,604 ARBs P793.7 M para litisin ang 57,160 na
pamimigay ng natitirang ang susuportahan sa kaso at magkaloob ng
105,000 hektarya ng lupa pamamagitan ng capacity libreng legal assistance
sa ilalim ng CARPER building para sa mga para sa 63,988 mga
magsasaka, pagbibigay ng magsasaka at may lupa
access sa mga kaugnay na
serbisyo, at pagbubuo ng
mga komersyo

PAG-UNLAD NG TURISMO
D
agdag na trabaho at kita ang handog
ng masikhay na turismo. Layon ng
Department of Tourism (DOT)
na makabuo ng industriyang may
kakayahang makipagsabayan sa ibang
mga bansa sa pamamagitan ng pagpapalaki ng kita
at trabaho sa turismo, gayundin ang bilang ng mga
dayuhang nagbabakasyon sa bansa.
Aabot sa 7.4 milyon ang Madadagdagan mula 8.2

trabahong bunga ng turismo milyon tungong 10 milyon ang
sa 2016 mula sa 6.3 milyon. mga banyagang turista.
Madadagdagan mula 51.7 Aabot ang dagdag na kitang

milyon tungong 56.1 milyon maiaambag ng turismo (Gross Value
ang mga lokal na turista. Added) sa GDP mula P974 bilyon
tungo P1.1 trilyon.
Hangad ng Tourism Promotions Board (TPB) na itaguyod ang Pilipinas

na maging pangunahing destinasyon upang makahikayat ng mas maraming
lokal at dayuhang turista.
Hindi bababa sa 5 milyong turista ang

manggagaling sa labas ng bansa sa mga destinasyong
pagtutuunan ng pansin ng TPB.

Layunin ng Budget na bumuo ng siyam na pangunahing grupo ng mga kilala at potensyal na
destinasyon sa pamamagitan ng mabisang branding at pagpapabuti ng imprastrakturang
pangturismo.
Ang Siyam NA Clusters
1
Laoag-Vigan Cluster
Pagtataguyod ng Turismo
Bahagi ng paghalina sa mga manlalakbay
ang pagbuo ng promotional drive na
mabisang magtataguyod sa tanawin at
kultura ng bansa.
2 6
Central Luzon
Metro Manila P2.7 B ipopondo sa mga sumusunod
and Calabarzon na programa ng DOT:
Branding Market
7 Campaign and Product
Bicol (P1.2 bilyon) Development
(P497 milyon)
P1.6 B gagamitin bilang budget ng TPB

CAR
CARAGA
NCR
3 8 Region 1
Region 2
Palawan Central Visayas
Region 3
Region 4A
Region 4B
4 Region 5
Western Visayas Region 6
Region 7
Region 8
Region 9
Imprastraktura
Region 10 sa Turismo*
Region 11
Sa maayos
Region 12 na imprastraktura, masisilayan
ng mas maraming turista ang maririkit na
tanawin ng bansa.
5
Cagayan de Oro Island upang maisaayos ang mga
P7 B
and Hinterlands
paliparan
upang makumpuni ang 22.6

9 P24 B
kilometro na daan patungo sa
Davao Gulf mga lugar pangturismo
and Coast
P112 M upang maisaayos ang mga

daungan.
*Ang budget ay kabilang sa Transport Development Program.
Muling pagsigla
ng manufacturing
M
alaki ang potensyal ng manufacturing sector na makalikha ng
mas maraming trabaho, makaambag sa ekonomiya, at masugpo
ang kahirapan sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan sa sektor
ng agrikultura. Pasisiglahin ng Budget ang sektor na ito upang
maisulong ang paglago ng ekonomiya.
Ang Department of Trade and Industry Titiyakin ng DTI ang paglago ng Magbibigay-ambag din ang DTI sa
(DTI) ay nangakong suportahan ang Micro, Small, and Medium Enterprises pagpapalago ng pamumuhunan:
pagbuo ng industriyang tutugon sa hamon (MSMEs):
ng industriyalisasyon:
24 porsyento ng GDP ay magmumula Tutulungan ang 106,884 na MSME sa Pahihintulutan ang kabuuang P678.6
sa industriya ng manufacturing. manufacturing, retail trade, konstruksyon, milyon na puhunan mula sa mga
at services sector. negosyong lokal at banyaga.

Muling pasisiglahin
ng Budget ang
manufacturing sector
sa pamamagitan
ng pagbibigay
ng teknolohiya, DTIs NEGOSYO CENTERS PROGRAM DOSTs SMALL ENTERPRISE
pagkakabit ng magtatayo ng 168 na
TECHNOLOGY UPGRADING PROGRAm
P394 M
kuryente sa mga lugar Negosyo Centers na P780 M maghahandog ng
na may potensyal magbibigay-tulong sa
16,800 na MSME.
tulong at kaalamang
pangteknolohiya sa 2,150
para sa kaunlaran at na kompanya.
iba pa.
NEAs SITIO ELECTRIFICATION DOEs HOUSEHOLD ELECTRIFICATION

PROGRAM PROGRAM IN OFF-GRID AREAS
P1.8 B magdadala ng kuryente sa P169 M paiilawan ang 5,400 na

3,150 na sityo. kabahayan.

TEChVOC AT MATAAS
NA EDUKASYON
TERTIARY EDUCATION Layon ng Commission on Higher Education (CHED) na magbigay ng dekalidad na

Upang makipagsabayan edukasyon na nakahanay sa mga layunin ng pag-unlad na para sa lahat:
sa mauunlad na bansa,
kailangan palakasin Tataas ng 3 porsyento mula sa 1,640 ang Tataas sa 1 porsyento o higit pa mula sa
ang kakayahan ng lakas bilang ng mga Higher Education Institution 556 ang bilang ng mga HEI na nagpapatupad
paggawa. Dahil dito, (HEI) na sumusunod sa batayang pamantayan ng mga estratehiyang binuo para sa mga
mamumuhunan ang ng CHED. pangunahing programa ng CHED.
Budget sa pagsasanay at
pagtuturo ng mga bagong
Hangad din ng CHED na bigyang Tataas nang 1 porsyento o higit pa
kaalaman sa bawat mula sa 13,937 ang mga benepesyaryo ng
pagkakataon ang mahihirap na mag-aaral
manggagawa. iskolarsyip na nakatapos ng kanilang kurso
na makakuha ng dekalidad na edukasyong
pangkolehiyo: sa mga prayoridad na programa.
Nangako ang CHED na magsasagawa ng Tataas ng higit sa 3 porsyento mula sa 70

mga pananaliksik at extension work upang ang bilang ng mga pananaliksik at extension
tugunan ang pangagailangan sa agro- work na kikilalanin ng CHED.
industriyalisasyon:
Magbibigay ang University of the Philippines (UP)* ng dekalidad na edukasyon na

kakabit ng adyendang pag-unlad para sa lahat (inclusive development):
Tataas mula sa 79.8 porsyento patungong 2,025

85.5 porsyento ang passing rate ng mga
sa mga nagsipagtapos ang makakukuha ng
nagsipagtapos sa UP sa mga programang may
trabahong may kinalaman sa kanilang tinapos
licensure exams. na kurso.
Hangad ng UP na makapagbigay ng mas 14,807

magagandang oportunidad sa mga karapat-
mga mag-aaral sa mga prayoridad na kurso
dapat na Iskolar ng Bayan: ang gagawaran ng tulong pinansyal.
Isusulong din ng UP produkto ng R&D** produkto ng R&D ang

ang mas masikhay na 18 na sasailalim sa mga 27 gagamitin ng mga industriya,
*Ang UP ay isang patenting. mga LGU, o komunidad.
halimbawa dito; maaring pananaliksik tungo sa
magkakaiba ang target inaasam na kaunlaran: produkto ng na R&D ukol sa agro-
ng bawat SUC
**Research and 8 R&D ay patent o 48 industriya ang mailalathala
Development komersyalisado. sa mga refereed na journal
na kinikilala ng CHED.
EDUKASYONG TECHNICAL-VOCATIONAL
Hangad ng Technical Education and Skills
Development Authority (TESDA) na agad na
makahanap ng trabaho ang mga nagsitapos sa
Technical and Vocational Education and Training Tatanggap ng sertipikasyon ang 85 sa Magkakatrabaho ang 63 sa
bawat 100 na nagsipagtapos sa TVET. bawat 100 na nagsipagtapos ng
(TVET).
Technical-Vocational.
Titiyakin ng Department Tataas ng 1 hanggang 2 porsyento ang mga 8 sa bawat 10
of Labor and Employment benepisyaryong nasa ilalim ng Special Program for the na naghahanap
(DOLE) na may sapat Employment of Students na nagsipagtapos ng kolehiyo ng trabaho ang
na trabaho ang bawat o technical-vocational. makakahanap ng
manggagawa: papasukan.
Layunin ng Budget na paghusayin ang kaalaman at kasanayan ng mga manggagawa ng

bansa na may kakayahang tugunan ang pangangailangan ng mga industriya.
TECHNICAL-VOCATIONAL EDUCATION
Mas madali makakuha ng trabaho ang mga manggagawa na may TERTIARY EDUCATION
kasanayan sa technical-vocational. Sa tulong ng mga scholarship, Sa pamamagitan ng scholarship, hindi na hadlang sa mahihirap
makakakuha ng mga kaukulang pagsasanay ang mga manggagawa ang kawalan ng pambayad para sa mga primyadong unibersidad
para sa mga kakayahang angkop sa pangangailangan ng industriya. at kolehiyo.
Training for Work Scholarship Program (TESDA) Student Financial Assistance Program (CHED)
P2.2 B upang magbigay ng skills training sa P2.3 B upang tustusan ang 166,906 na
232,210 mag-aaral at tulungan ang mag-aaral sa pamamagitan ng mga
208,989 na mga nagsipagtapos. scholarship, grants-in-aid, at pautang.
Special Training for Employment Program (TESDA) Expanded Students Grants-In-Aid Program for
Poverty Alleviation (CHED)
P566 M upang tulungan ang 41,524 na
benepisyaryo na makakuha ng P2.5 B bilyon upang bigyan ng pagkakataon
angkop na kasanayan batay sa ang 40,453 na mahihirap ngunit
pangangailangan ng kanilang mga karapat-dapat na mga mag-aaral
komunidad. na makapasok sa mga pangunahing
programang tukoy ng CHED sa state
universities and colleges (SUCs).
Private Education Student Financial Assistance
(TESDA)
P200 M upang magbigay ng P9,500 sa 21,053
na mga benepisyaryo na mag-aaral ng Tulong Dunong Program (DOST)
kaukulang kasanayan na kinakailangan upang palawigin ang tulong pinansiyal
P853 M
ng mga umuusbong at in-demand na sa 71,049 na karapat-dapat na mga
trabaho dito at sa ibang bansa. mag-aaral na naka-enrol sa mga SUC.
JobStart Philippines (DOLE)

P107 M upang bigyan ang 3,200 kabataan
ng paraang makakuha ng dagdag na
training at mentorship.

PAg-iwas sa PANGANIB NA
DULOT NG SAKUNA
A
ng pangangalaga sa kalikasan ay susi sa isang masayang
P
Kabuuan ng Halaga ng Pinsala
ekonomiya. Magagawa ito sa pamamagitan ng pagtulong sa Apektadong Nasawi
(sa Milyong Piso)
mga komunidad na maiwasan ang panganib na dala ng mga Populasyon
pagbabagong dulot ng climate change. Source: PSA
100,000 M
80,000 M
60,000 M
40,000 M
20,000 M
84,599,191 3,577,992 8,917,608 1,512,798 2,877,992 7,945,998 4,994,915 9,037,662 4,269,677 4,845,182 4,087,955 817,843 1,410,263 12,281,355 4,011,029 9,144,570 14,026,590 7,197,386 13,268,437
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
2,000
1,500
1,000
500
989 399 1,719 489 339 1,155 616 1,557 511 233 382 57 98 1,418 219 815 1,262 195 1,783
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
P50,000
P40,000
P30,000
P20,000
P10,000
P21,141.00 P4,449.00 P18,573.00 P3,832.00 P3,718.00 P27,745.00 P12,474.00 P9,774.00 P8,418.90 P1,861.70 P4,821.00 P395.00 P2,929.80 P21,236.80 P4,284.60 P22,964.70 P45,103.70 P25,076.10 P24,861.00
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Gumugugol nang mas 150,000 6
129,000
malaking pondo ang
128,585
pamahalaan upang maibsan 120,000 5
ang panganib mula sa 5
sakuna, patibayin ang mga 90,000 4
imprastraktura ng bansa 70,535

4.3
ayon sa nagbabagong
klima, at tulungan ang 60,000
36,668
3
35,272 3.1
mga nasalanta ng mga
kalamidad.*
25,369
30,000 2
16,792 17,495
1.9
1.8
Alokasyon (sa Milyong Piso)
0 1.6 1
Bahagi ng Climate Budget sa
Kabuuang Budget (sa porsyento) 1.1 1.2
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016*

*Ang mga numero sa taong 2016 ay base sa Source: World Bank
Panukalang Budget.
Ipinapatupad ng Kabuuang lugar ng kagubatang natamnang muli

ng pamahalaan at pribadong sektor (sa hektarya)
Administrasyong Aquino
ang National Greening 593,691 288,696 69,799 272,729 683,483
Program. 1986-1992 1993-1998 1999-2000 2001-2010 2011-2013
Kaya naman, matagumpay na

natamnan muli ang daan-daang
hektarya ng mga kagubatan sa
loob ng unang tatlong taon ng
Administrayson.
Source: PSA

build back better
D
ahil sa sunud-sunod na pagdating ng mga kalamidad, nahimok
ang pamahalaan na pagtibayin ang Build Back Better. Layon
nitong ibangon mulli ang mga komunidad at mas lalo silang
patatagin sa panahon ng sakuna.
Nakatuon ang Department of the Palalakasin ng Office of the Civil Defense Ligtas na kapaligiran ang hangad ng
Interior and Local Government (DILG) sa (OCD) ang Disaster Risk Reduction Department of Public Works and
pagbubuo ng mga komunidad na handa and Management Councils (DRRMCs) Highways (DPWH) kaya tutulong ito
sa anumang mga sakuna: ng bawat probinsya, lungsod, at sa pangangalaga sa buhay at ari-arian
munisipalidad: sa mga komunidad na nasa paligid
Karagdagang 5 porsyento ng mga LGU ng 18 pangunahing river basin at 38
ang makapagbibigay ng mga programa sa 80 porsyento ng mga DRRMC ng 22 pangunahing ilog:
Disaster Risk Reduction and Management probinsya na malapit sa sakuna, 443
at pagtugon sa Climate Change. munisipalidad, 48 lungsod, at 12,391 Bababa ng 1.8 porsyento ang mga lugar
komunidad na nasa paligid ng Major River na madaling bahain.
Basins ang mapabubuti ang kapasidad at
kakayahang tumugon sa sakuna. Bababa ng 1 porsyento ang
mga masasawi at halaga ng mga
mapipinsalang ari-arian.
Bababa ng 1 porsyento ang mga lugar

na binabaha.
1
Former Calamity Fund

Sa pamamagitan ng Budget, maaari nang magtayo
ang mga mamamayan ng mas matatag at mas ligtas
na komunidad.
Ang Yolanda Comprehensive Rehabilitation and Reconstruction Program

P18.9 bilyon mula sa P38.9 bilyong pondo ng NDRRMF ay ilalaan sa mga
komunidad na winasak ng Yolanda. Mapupunta ang budget sa mga sumusunod:
1 7
Department of Department of Trade
Agriculture and Industry
P5.6 B P803 M
2 8
Department of Department of
Environment and Transportation and
Natural Resources Communications
P420 M P1 B
3 9
Department of Commmission on
Finance Higher Education
P48 M P541 M
Upang lalong patatagin ang mga komunidad,

4 10
Department of Housing and Land
gugugol ang pamahalaan para sa mga
Health Use Regulatory Board
gawaing may kaugnayan sa paghahanda para
P439 M P29 M
sa sakuna at pagbangon nito:
P38.9 B
inilaan sa National Disaster Risk
Reduction and Management 5 11
Fund (NDRRMF). Department of Labor National Commission
and Employment on Indigenous Peoples
Kung saan: P1.1 B P62 M
P1 bilyon ang gagamitin para

sa Peoples Survival Fund. 6 12
Department of Philippine Coconut
P18.9 bilyon ang gagamitin Tourism Authority
para sa pagsasaayos at P1.1 B P7.7 B
pagbubuong muli ng mga
komunidad na sinalanta ng
Yolanda. P6.2 bilyon para sa Quick Response Fund
Tutulungan ng pondong ito ang mga ahensaya tulad ng DA, DepEd, DILG, DOH,
DND-OCD, DPWH, DSWD, DOTC, at NIA na muling maibalik sa kaayusan ang
mga komunidad na sinalanta ng sakuna sa lalong madaling panahon.
RISK RESILIENCY
N
amumuhunan ang pamahalaan sa mga
programang aalalay sa mga komunidad
sa pagharap sa hamon ng nagbabagong
klima. Patuloy na susuportahan ng Budget
ang pananaliksik at pag-angkat o pagbuo
ng mga makabagong sistema upang
magbigay babala at pagtatayo ng mga imprastrakturang
matatag sa sakuna.
Nangangako ang Department of Science and Technology (DOST) na magkaloob sa mga

komunidad ng mahahalagang impormasyon para sa sapat na kahandaan tuwing may
tumatamang sakuna:
28 na probinsyang nasa peligro ang pagkakalooban ng access sa siyentipikong

impormasyong pampanahon mula sa Philippine Atmospheric, Geophysical, and
Astronomical Services Administration (PAGASA).
Tutugunan ng Metro Manila Development Authority (MMDA) at DPWH ang problema

sa pagbaha sa pamamagitan ng maayos na pagtatapon ng basura:
Mababawasan ng 10 porsyento ang mga binabahang lugar.

Huhupa ang tubig-baha sa loob ng 40 minuto hanggang 1 oras.
Tataas ng 12 porsyento ang Waste Diversion Rate sa mga LGU.
Tutulungan ng Department of Environment and Natural Resources (DENR) ang mga

komunidad na madaling tamaan ng lindol at pagguho ng lupa:
22,028 barangay ang tuturuan kung paano gumamit ng geohazard maps.

Kailangang makatayo ang mga komunidad sa sarili nilang mga paa matapos ang
bawat sakuna. Layon ng Budget na bawasan ang pagbaha, matamnang muli ang
mga nakalbong kagubatan, at mabigyan ang mga komunidad ng mapa at iba pang
impormasyon para sa mabilis na pagtugon sa mga kalamidad.
Flood Control and Drainage National Greening Program Clean Air Regulation
Layon ng programang ito na maibsan ang Nais ng programang ito na masubaybayan
P59 B ang mapupunta sa DPWH epekto ng polusyon sa hangin, mabawasan ang kalidad ng hangin sa mga pangunahing
upang magtayo at mapanatili ang pagbaha mula sa bundok o downstream lungsod.
ang 1,090 flood control flooding, at mapigilan ang pagguho ng lupa.
structures sa buong bansa.
P8.2 B ang ilalaan para sa DENR ang gagamitin upang
P280 M
makakatulong sa MMDA upang bumili ng 415.46 magpatayo ng 28 istasyong
P503.8 M
na makapagpagawa at milyong punla na itatanim sa susubaybay sa kalidad ng
makapagpatayo ng 66 flood 246,524 hektarya ng lupa. hangin (air quality monitoring
control structures at drainage stations).
sa buong Metro Manila.
Nais ng mga proyektong ito na mabawasan ang

pagbaha sa 18 pangunahing river basin, lugar
na mas mababa sa sea level, at iba pang mga
mapanganib na lugar.
Geohazard Assessment Program

Sinusuportahan ng proyektong ito ang pagsasanay ng mga LGU at komunidad na gumamit ng
mapa at mga datos para sa mas madaling pagtugon sa mga kalamidad.
P397 M gugugulin sa:
Pagtuturo ng Pagsasagawa ng Pagbibigay Pagsasagawa

22,028 barangay sa vulnerability and risk ng 101,000 kopya ng subsurface
paggamit ng mga assessments sa 200 ng mapa na may assessment sa 15
geohazard map munisipyo 1:10,000 scale lungsod/munisipyo

KAPAYAPAAN AT SEGURIDAD
P
rayoridad ng pamahalaang Aquino ang pagtamasa ng kapayapaan upang
tulungan ang mga komunidad na nasa gitna ng mga kaguluhan na matamasa
ang mapayapang pamumuhay. Isang malaking hakbang tungo sa kapayapaan
ang paglalagda ng kasunduang pangkapayapaan sa Moro Islamic Liberation
Front (MILF).
Nobyembre 1997: Nilagdaan ang

Operational Guidelines of the
Sinimulan ang usaping Oktubre 1999:
Government of the Republic
pangkapayapaan sa Pormal na binuksan Marso 2000: Nagdeklara ng
of the Philippines (GRP)-MILF
pagitan ng MILF at sa Maguindanao all-out war ang dating
Agreement on the General
pamahalaan. ang usaping Pangulong Joseph Estrada.
Cessation of Hostilities.
pangkapayapaan.
1996 1997 1999 2000
Mayo 2002: Nilagdaan ang Marso 2001:

Hunyo 2010: : Oktubre 2008: Inihayag Implementing Guidelines Nilagdaan ang
Nilagdaan ang ng Korte Suprema na on the Humanitarian Kasunduan sa
Declaration of Rehabilitation, and 2001 Pangkalahatang
labag sa Konstitusyon Pebrero 2003: Naglunsad
Continuity para sa ang Memorandum ng opensibang militar Development Aspects sa Balangkas para
Peace Negotiation of Agreement sa sa lugar ng MILF Central ilalim ng GRP-MILF Tripoli sa pagpapatuloy
sa pagitan ng GRP Ancestral Domain. Command Headquarters Agreement of Peace 2001. ng usaping
at MILF. sa Maguindanao. pangkapayapaan
2010 2008 2003 2002

Enero 2011:
Nagsagawa ng
impormal na
pulong sa ilalim ni
Pangulong Aquino.
24 Abril 2012: Isinagawa
12-17 Nobyembre 2012:
2011 ang ika-27 na Formal
4 Agosto 2011: 5-8 Setyembre Ginanap ang unang 17 Disyembre 2012: Nilagdaan
Exploratory Talks Signing 2012: Nilagdaan ang Executive Order 120
Pinulong ni pagtitipon ng
ng decision points ang Framework na lumilikha ng Transition
Pangulong Technical Working
ng mga prinsipyong Agreement on the Commission upang balangkasin
Aquino si MILF Group para sa
pagkakasunduan ng Bangsamoro ang Bangsamoro Basic Law
Chair Muhad Normalisasyon
gobyerno at MILF
Ebrahim sa
Japan. 2012
25-27 Pebrero 2013:

Nilagdaan ang Annex on
10 Setyembre 2014: Ipinasa Transitional Agreements 13 Pebrero 2013: Pinirmahan
ng Ehekutibo ang and Modalities, na siyang ang Terms of Reference 11 Pebrero 2013: Inilunsad
panukalang Bangsamoro babalangkas sa paglikha para sa Third Party ang Sajahatra
Basic Law sa Kongreso ng rehiyong Bangsamoro Monitoring Team Bangsamoro Program
2014 2013
Source: OPAPP

Kasabay ding
nangyayari
MNLF* Nananatili ang maayos na samahan ng pamahalaan at MNLF upang
ang usaping ganap na mabalangkas ang mga kasunduan na magbibigay ng
pangkapayapaan komprehensibong solusyon sa mga isyu ng Bangsamoro.
sa pagitan ng CPP-NPA-NDF**
Patuloy ang mga pagsisikap upang maisagawa ang mga usaping
pamahalaan at pangkapayapaan.
iba pang grupong

CBA-CPLA*** Pinirmahan na ang Closure Agreement; malapit nang matapos ang
nagsusulong ng pagsasakatuparan nito.
armadong pakikibaka. Abala ang parehong partido sa pagsisikap na ihanda ang mga komunidad
RPM-P/RPA/ABB****
para sa pagpirma at pagsasakatuparan ng Closure Agreement.
Source: OPAPP
PAgpapalakas ng pwersa ng pulis

Mas madali na ngayong mapangangalagaan ng mga pulis ang bawat
mamayan dahil nailapit na ang kanilang bilang sa minimithing 1 pulis sa
bawat 500 mamamayan.
= 1,131 = 1,127 = 707 = 689 = 550

1986 1990 2000 2010 2015
Sources: PSA, PNP
*Moro National Liberation Front

**Communist Party of the Philippines-National Peoples Army-National Democratic Front
***Cordillera Bodong Administration-Cordillera Peoples Liberation Army
****Rebolusyanoryong Partido ng Manggagawa-Pilipinas/Revolutionary Proletarian Army/Alex Boncayao Brigade

KAPAYAPAAN AT KAUNLARAN
S
a ngalan ng kapayapaan, layon ng pamahalaan ang agarang pagtugon
sa mga pangunahing sanhi ng armadong pakikibaka. Maaabot ng mga
komunidad na nasa gitna ng kaguluhan ang minimithing kaunlaran sa
tulong ng mga alternatibong paraan para tapusin ang kaguluhan.
Pagsisikapan ng pamahalaan na maipagpatuloy

ang mga usaping pangkapayapaan sa mga
armadong grupo sa pamamagitan ng OPAPP:
Usaping Pakikipagpulong sa Pag-monitor sa Subaybayan ang Pagtatalaga ng

pangkapayapaan MILF upang buuin ang pagsasakatuparan pagsasakatuparan kinatawan mula
sa CPP/NPA/NDF Bangsamoro Transition ng Comprehensive ng Annex of sa MNLF para sa
upang maiwasan ang Authority Agreement on Normalization Transition Authority
karahasan laban sa mga Bangsamoro
sibilyan
Nagtutulungan ang mga ahensya ng pamahalaan upang maghatid ng

mga pampublikong serbisyo sa mga lugar sa gitna ng kaguluhan.
Pagtitibayin ang 100 porsyento 100 porsyentong 100 porsyento ng

mga institusyong ng programang may matutugunan ang kagyat programang maglilinang ng
tumutugon sa interes kaugnayan sa kapayapaan na pangangailangan ng mga matatag na komunidad
ng karapatang-pantao, ang mabubuo gamit ang mga lugar na nasa ilalim masisimulan.
katutubo, pagmimina, at mga pamamaraang conflict ng Payapa at Masaganang
repormang agraryo. sensitive. Pamayanan (PAMANA).

Habang kasalukuyang isinasagawa ang mga usaping pangkapayapaan, itinatayong
muli ang komunidad na winasak ng kaguluhan upang makabalik sila sa maayos na
pamumuhay.
Suporta para sa Bangsamoro Peace Agreement

Magbibigay ang P388.3 milyon ng mga oportunidad sa mga dating hukbo at mga pamilyang
napaalis sa kanilang komunidad sa pamamagitan ng pagpapatupad ng Annex on Normalization.
Ang Programa sa PAMANA

Sumibol ang digmaan sa mga komunidad dahil sa kahirapan at kawalan ng pagkakapantay-pantay. Dahil dito, naglaan ng humigit-
kumulang P12.8 bilyon upang tugunan ang kagyat na pangangailangan ng mga komunidad na nasa loob ng conflict areas sa ilalim ng mga
sumusunod na ahensya:
DILG DA ARMM DSWD

Community Infrastructure Agriculture Community-Driven Community
and Support Development Development Support
P1.8 B P587 M P3.5 B P427 M
PHIC
DPWH DENR Health Insurance CHED
Road Construction Forest Protection Premiums Study Grants
P6.3 B P84 M P54 M P15 M

KALIGTASAN NG PUBLIKO AT
PAGTATANGGOL SA TERITORYO
S
usi ang ligtas at matiwasay na
kapaligiran sa maayos na buhay at
kabuhayan ng bawat mamamayan.
Pinag-uukulan ng Philippine National Hangad ng Bureau of Fire Protection Titiyakin ng Philippine Army, Philippine
Police (PNP) ang paghahatid ng (BFP) na mapangalagaan ang mga Air Force, at Philippine Navy ang
kapayapaan sa mga komunidad sa komunidad mula sa sunog: kahandaan ng kani-kanilang mobile units
pamamagitan ng pagsisiguro ng sa anumang misyon:
kaligtasan ng mga ito: 0 hanggang 1 sunog sa bawat 10,000
populasyon 90 porsyento ng lahat ng sasakyan ng
66 sa bawat 100 Pilipino ang dapat Army Ground Force units ay ipagkakaloob
maramdaman na silay ligtas ayon sa 0 hanggang 1 pagkamatay sa bawat sa Unified Commands.
National Safety Index. 200,000 populasyon
85 porsyento ng lahat ng Air Force
Kailangang mapababa sa 37.11 kada 0 hanggang 1 sugatan sa bawat Units ay ipagkakaloob sa Unified
100,000 mamamayan ang National Index 100,000 populasyon Commands.
Crime Rate.
100 porsyento ng lahat ng Navy Units
Kailangan malutas ang 30 sa bawat ay ipagkakaloob sa Unified Commands.
100 krimen, batay sa Crime Solution
Efficiency Rate.
Tuloy-tuloy ang pag-unlad kung bawat komunidad

ay malaya sa anumang sagupaan.
Naninindigan ang Budget na maaari lamang mangyari ang pag-unlad kapag ang
mga komunidad ay malaya sa krimen at panlabas na mga banta.
Pampublikong Kaayusan at Kaligtasan
PNP BFP
P73.6 B P609 M P1.6 B P7.7 B
upang magsagawa ng upang magsagawa ng 802,201 upang magsagawa Para sugpuin ang mga
7.2 milyon foot at 6.28 imbestigasyon. ng programang sunog at magsagawa ng
mobile patrol. pang-iwas-sunog. imbestigasyon sa mga
insidente ng sunog.
Pagpapalakas sa Pagtatanggol ng Teritoryo

Tatanggap ang AFP ng sumusunod na
suportang pinansyal:
Philippine Army Philippine Air Force Philippine Navy
P47.5 B P16.4 B P16.3 B
para tustusan ang 189 para tustusan ang para tustusan ang 124
pantaktikang batalyon. 140 sasakyang mission-ready fleet
panghimpapawid. marine units.

pag bib ig ay- kapan gyar i h an sa mamamaya n
ang budget cycle
1 PREPaRATION
Budget Call Citizen Program Agency Budget Presentation Consolidation,

enero ng naunang Engagement Budgeting Proposal Hearing to the Validation,
fiscal year (fy)*
Sinisimulang ihanda ang
enero-marso ng
naunang fy
enero ng marso ng at Review President Confirmation
naunang fy naunang fy
paglalabas ng Budget abril-hunyo ng
Inimbitahan ang hunyo ng hunyo ng naunang fy
Call, na siyang nagtatakda Nagpupulong ang Isinusumite ng naunang fy
mga mamamayang naunang fy
ng mga alituntunin mga ahensiya na may bawat ahensiya Pinagtitibay ng DBM
makibahagi sa Susuriin ang mungkahing
kinalaman sa ilang ang kanilang Ipinipresenta ng ang mga inaprubahang
at pamamaraan paghahanda ng budget ng mga ahensiya
susing programa mungkahing budget DBM, Department mungkahing budget
upang gabayan ang panukalang budget, sa sa bawat Technical Budget
ng pamahalaan gamit ang Online of Finance (DOF), at ng Pangulo at mga
mga ahensya sa pamamagitan ng mga Hearing. Matapos suriin ang
(halimbawa, turismo) Submission of National Economic ahensiya at isinasama
paghahanda ng kanilang mekanismo tulad ng mga mungkahi, isusumite
at pinagbibigkis Budget Documents, and Development ang mga ito sa Budget
mungkahing budget. Budget Partnership ng teknikal na kawanihan
ang kani-kanilang isang pasilidad na Authority (NEDA) of Expenditures and
Kalakip nito ang Budget Agreements kasama ng DBM ang kanilang mga
mungkahing budget kamakailan lamang ang nabuo nilang Sources of Financing
Priorities Framework ang civil society rekomendasyon sa Executive
upang matugunan ang binuo ng DBM. mungkahing Budget (BESF), at iba pang
na nagpapakita ng groups at Bottom-Up Review Board, na binubuo ng
pangangailangan ng sa Pangulo para sa budget documents.
mga programang Budgeting. Kalihim ng DBM at matataas
mga programa. kanyang pag-apruba.
bibigyang prayoridad nitong mga pinuno.
Kasama ang Gabinete
at mga lokalidad na
sa talakayan ukol sa
may pinakahigit na
mungkahing Budget.
pangangailangan.
4 Accountability
Audit Mid-Year Performance Public Accountability Performance

sa loob ng susunod at Year-End Review Disclosures Reports Targets
na fy
Reports BUong taon BUong taon ENERO ng FY (kasama
Sinisiyasat ng COA ang Regular ding sinusuri ng buwanan O KADA ng GAA)
SETyEMBRE ng FY at Kailangang mailathala
mga financial account ng Sa loob ng susunod mga technical bureau ng KWARTER Nagsisimula ang
ng mga ahensiya pananagutan sa Budget
bawat ahensiya upang na fy DBM ang pinansyal at Nagsusumite ang mga
ang mga ulat at iba sa pagtakda ng mga
matiyak ang epektibo at Naglalathala ng mga pisikal na performance ng ahensiya ng Financial
pang mahahalagang ahensya ng kani-kanilang
tamang paggamit ng budget. ulat ang Development bawat ahensiya batay sa Accountability Reports
impormasyon hinggil sa performance targets.
Ginagamit ng DBM ang Budget Coordination kani-kanilang mga target. kada buwan o kada
budget sa kani-kanilang tatlong buwan, batay sa Simula 2014, ang GAA sa
mga audit report ng COA Committee hinggil sa Bukod pa rito, naglagay website gamit ang mga hinihingi ng DBM at ng ilalim ng Performance-
para siguruhing naisagawa lagay ng macroeconomic ang DBM ng mga Transparency Seal. Commission on Audit Informed Budget ay
ng ahensiya ang mga development, fiscal Account Management naglalaman ng targeted
Regular na naglalabas (COA). Hinihingi rin
proyektong pinondohan, position ng bansa, at Team sa mga kritikal na outcome, mga ouput, at
ang DBM, DOF, at NEDA ng DBM mula sa mga
gayundin upang itakda ang performance ng ilang departamento upang mga performance indicator
ng ulat hinggil sa antas ahensiya ang Physical
budget level ng ahensya susing programa at masubaybayang mabuti ng bawat ahensiya.
ng pagpapatupad ng Reports of Operation kada
at masolusyunan ang mga proyekto nito. ang pagpapatupad ng mga tatlong buwan upang
budget at kalagayang
suliranin sa paggamit ng proyekto at masolusyunan iulat ang mga gawaing
pampiskalya o fiscal
pondo. agad ang mga problema natapos na nila gamit ang
scenario.
sa implementasyon. kaukulang pondo.
*Ang Fiscal Year ay binubuo ng 12 buwan kung saan pinaplano ng pamahalaan ang pamamahala ng salapi nito.

2 Legislation
Presidents House Senate Bicameral Ratification at Enactment

Budget Deliberations Deliberations Deliberations Enrolment Disyembre ng
agosto-oktubre ng SEtyembre-nobyembre nobyembre-disyembre Disyembre ng naunang fy
hulyo ng naunang fy ng naunang fy ng naunang fy naunang fy
naunang fy Natatapos ang
Nagsasagawa ang Nagsasagawa ang Matapos aprubahan ng Isinusumiteng pagsasabatas ng Budget
Isinusimite ng House Committee Senado ng sarili nitong Kongreso at Senado ang muli ang bersyong sa pagpirma ng Pangulo sa
Pangulo ang kanyang on Appropriations deliberasyon ng GAB. kani-kanilang bersyon napagkasunduan o General Appropriations Act
panukulang Budget ng pampublikong Upang pabilisin ang ng GAB, bubuo sila Bicam sa Kongreso (GAA). Bago ito, maaaring
pagkatapos ng mga pagdinig para sa proseso, karaniwang ng tig-isang panel ng at Senado upang tanggihan ng Pangulo
State of the Nation panukalang Budget. sinisimulan ng Committee mambabatas na siyang pagbotohan at pinal na o kayay magbigay siya
Address, ayon sa Pagkatapos ng mga ito, on Finance ng Senado bubuo ng Bicameral mapagtibay ang GAB. ng mga kondisyon bago
itinakda ng 1987 ipinipresenta nila sa ang mga pagdinig bago Conference Committee. Isinusumite ng Kongreso mapondohan ang ilang mga
Konstitusyon. plenaryo ang mungkahing pa man ang pormal na Ang Komiteng ito at Senado ang pinagtibay items sa GAA; isinasama
General Appropriations pagsumite ng GAB. ang magtatalakay na GAB sa Pangulo. ang mga kondisyong ito sa
Bill (GAB). Isusumite at magtutugma ng kanyang Veto Message.
naman ng Kongreso ang mga probisyong hindi
inaprubahang GAB sa nagtutugma.
Senado.
3 EXECUTION
Cash Allocation Disbursement Obligation Allotment Budget Early Bidding for

ENERO (komprehensibo) buong taon (Bidding at Release Program Infrastructure
at sa buong taon Binabayaran ang bawat Award) ENERO (komprehensibo) nobyembre-disyembre
obligasyon mula sa Bureau at sa buong taon ng naunang fy
Naglalabas ang DBM buong taon oktubre-DISYEMBRE
ng mga disbursement of the Treasury. Dahil sa Sa pamamagitan ng Isinusumite ng mga
Sa pagpapatupad ng mga NG naunang fy
authority, tulad ng Notice Expanded Modified Direct allotments, pinahihintulutan ahensiya ang Budget
programa, gawain, at Bago isabatas ang GAA,
of Cash Allocation (NCA) Payment Scheme, hindi na proyekto, nagkakaroon ng ng DBM ang mga ahensiya na Execution Documents
halos naglalabas ng tseke pumasok sa mga obligasyon nagsasagawa na ng bidding
upang pahintulutan ang liability ang bawat ahensiya, upang balangkasin ang
o salapi ang pamahalaan (tignan ang sumusunod na ang Department of Public
mga ahensiya na bayaran na siyang babayaran ng kanilang financial plans
upang magbayad. pamahalaan. Nagkakaroon hakbang). Dahil sa GAA- Works and Highways (DPWH)
ang obligasyon nito. at performance targets
ng mga obligasyon ang mga as-Release Document, ang at iba pang mga ahensiya
naisabatas na Budget ang siya para sa parating na taon.
ahensiya kung, halimbawa, para sa kani-kanilang mga
nang nagsisilbing batayan Pinagsasama-sama ng
kukuha ng bagong empleyado proyektobagamat hindi
para mailabas sa mga DBM ang mga planong
o kaya ay papasok sa isang pa mapagkakaloob ang
ahensya ang takdang budget, ito sa budget program, na
kontrata para bumili ng mga kontrata. Ngunit dahil
kagamitan o umupa ng maliban sa mga bagay na siyang magsasaayos ng
maaga ang bidding, maari
serbisyo (tingnan din ang Early nakapaloob sa negative list, iskedyul ng pamamahagi
na nangangailangan parin ng nang ipagkaloob ng ahensya
Bidding). at paglabas ng pera kada
Special Allotment Release ang kontrata para sa mga
buwan.
Order. inaprubahang proyekto sa
unang araw ng bagong FY.

pag bib ig ay- kapan gyar i h an sa mamamaya n
SAAn matatagpuan ang

datos tungkol sa budget?
S
a pagbabantay sa paggastos ng LIstahan ng impormasyon na makikita sa Seal:
ibat-ibang ahensiya, mahalagang
1. Agencys Information
malaman ng bawat isa kung saan
Kasama sa dokumentong ito ang mandato at tungkulin ng ahensiya.
mahahanap ang mga datos. Pero
Makikita rin dito ang pangalan ng mga pinuno at impormasyon sa
alam niyo bang nakalathala na sa
pag-kontak.
internet ang mga mahahalagang dokumento ukol
sa Budget bago pa man magkaroon ng demand
para sa Freedom of Information?
2. plans and reports
Binubuo ang mga dokumentong ito ng ibat-ibang pinansyal at pisikal na
Simula 2012, inatasan na ng National Budget ang
mga ulat ng bawat ahensiya.
mga ahensiya na ilathala ang mga mahahalagang
dokumentong maaaring gamitin ng mamamayan
Budget Execution Documents
para panagutin ang mga ahensiya ng pamahalaan
Isinusumite ang mga dokumentong ito bago maipatupad ng ahensiya ang
at siguruhin ang responsableng paggugol ng
kanilang budget. Ito rin ang nagsisilbing plano ng ahensiya sa paggasta.
pondo ng bayan.
Ang mga dokumentong ito, mula sa aprubadong

panukalang budget ng mga ahensiya hanggang
sa mga ulat hinggil sa kalagayan ng mga proyekto
at hanggang sa mga kontrata, ay nakalathala sa Physical and Financial Monthly Cash List of Obligations
Transparency Seal ng bawat ahensiya. Plan: Kasama rito Program: Itinakda (Not Yet Due and
ang pisikal na target nito ang buwanang Demandable):
Hanapin at i-klik ang imaheng ito: ng bawat ahensiya at pagtatantiya ng Nakatala rito ang mga
ang katumbas nitong disbursement obligasyon ng mga
budget sa kasalukuyan at requirements ng ahensya ng gobyerno
naunang taon. bawat yunit ng isang na kailangang bayaran
transparency
departamento at sa lalong madaling
seal ahensiya. panahon o sa hinaharap.
8 Mahahalagang Dokumento 2 The Presidents Budget

ng Budget Binubuo ng mga dokumentong ito ang panukalang Pambansang Budget na isinusumite sa
Batay sa 2015 Open Budget Survey (OBS), Kongreso upang pagtibayin. Kasama dito ang:
nakapagbibigay na ang pamahalaan ng sapat
na impormasyon sa budget para sa publiko at Presidents Budget Message: Sa mensaheng ito inilalatag ng Pangulo ang mungkahing polisiya at mga
sa pamamagitan ng regular na paglalathala sa prayoridad na nakasaad sa panukalang Budget.
mga susing dokumento ukol sa budget. Dahil
Budget of Expenditures and Sources of Financing: Ang dokumentong ito ay hinihingi ng Konstitusyon at
sa mga dokumentong ito, masusubaybayan nagpapakita ng macroeconomic assumptions ukol sa budget, target ng koleksyon ng kita at buwis at halagang
na ninyo kung paano kinolekta, inilaan, ginasta uutangin, at breakdown ng gugulin batay sa klasipikasyon.
at tinuos o inaccount ang pambansang pondo.
National Expenditure Program: Inilalathala ang dokumentong ito sa anyo ng panukalang batas. Naglalaman ito
ng mga programa, aktibidad, at proyekto ng ibat-ibang ahensiya, at ang halagang kailangan para sa mga ito; pati na
ang performance targets ng bawat ahensiya.
1
Staffing Summary: Ipinapakita nito ang kasalukuyang lakas-tao (human resources), at mga bakanteng posisyon
sa pamahalaan, kasama ang budget para bayaran ang mga employado at punan ang mga bakanteng posisyon.
Technical Notes to the Proposed Budget: Ipinapaliwanag ng mga talang ito ang macroeconomic assumptions,
Budget Priorities Framework fiscal targets, at prayoridad na gugulin sa panukalang Budget.
Ipinapaliwag ng dokumentong ito ang
tanatayang kita, gastusin at utang ng Fiscal Risks Statement: Inilalarawan ng pahayag na ito ang posibleng paglihis ng pagtatayang pang-ekonomiya,
pamahalaan batay sa ipinapalagay at pampinansyal mula sa inaasahan, maging ang panganib dulot ng nagbabagong klima. Nakasaad din dito ang mga
na kalagayan ng ekonomiya, maging paraan upang tugunan ang mga nasabing paglilihis at panganib.
ang mga prayoridad na programa at
mga probinsiyang pagbubuhusan ng
panukalang Budget. Tinuturing ng OBS 3
ang dokumentong ito bilang Pre-Budget General Appropriations Act
Statement. Tinatawag din itong Enacted Budget o naisabatas na budget. Ang GAA ay ang Budget na inaprubahan
ng Kongreso at nilagdaan ng Pangulo bilang batas.

Budget and Financial
Accountability Reports
Isinusumite ng ahensiya ang mga
dokumentong ito kada buwan o minsan sa
tatlong buwan upang ipakita ang paggasta
ng ahensiya ng kanyang budget at ang 3. Report of income
pagpapatupad nito sa mga itinakdang Ipinapakita sa ulat na ito hindi lang ang kita ng bawat ahensiya, kundi maging
proyekto. ang mga pinagmulan ng kita at ang target, at aktwal na koleksyon. Ipinapakita
rin ng ilan sa mga ahensiya, tulad ng DPWH ang kita mula sa kanilang off-
Quarterly Financial Report of budget accounts.
Operations: Ipinapakita kung paano
ginagasta ng ahensiya ang pondo nito kada
tatlong buwan. 4. Approved budget and targets
Inilalarawan sa ulat na ito ang taunang fiscal program ng bawat ahensiya at
Quarterly Physical Report of ang mga target output na tutustusan ng kanilang budget.
Operations: Ipinapakita kung aling mga
proyekto ng ahensiya ang natapos na kada
tatlong buwan. 5. major programs and projects
Nakatala sa ulat na ito ang mga programa at proyekto ng ahensiya, sang-ayon
Quarterly Income Report: Idinidetalye sa limang Key Result Areas ng Administrasyong Aquino.
ang aktwal na koleksyon ng isang
ahensiya.
6. procurement information
Monthly Statement of Allotments, Idinidetalye ng ulat na ito ang taunang aktibidad ng ahensiya na may
Obligations, and Balances: Ipinapakita kinalaman sa pag-procure ng kagamitan o serbisyo kada taon, kasama ang:
ang mga kasalukuyang paglabas ng
laang-gugulin o appropriations ng isang
ahensiya. Annual Procurement Plan: Naglalaman ng listahan ng mga
gamit at serbisyo na bibilhin ng ahensiya sa loob ng isang taon, ang
Monthly Report of Disbursements: kabuuang halaga, ang paraan ng pagbili, at iba pa.
Ipinapakita ng mga pinahintulutang
disbursements ng ahensiya para sa isang Contracts Awarded: Kabilang ang pangalan ng programa;
buwan. pangalan ng mga nanalong kontraktor, supplier o consultant, ang
halaga ng nanalong bid price, at iba pa.
5 6 7
DBCC Year-End Report*
Nasa ulat na ito ang kabuuang pagsusuri
ng aktwal na lagay pang-ekonomiya
ng pamahalaan, kita, mga gastusin, at
In-Year Reports pagkakautang sa pagtatapos ng taon. Iniuulat
DBCC Mid-Year Report*
Inuulat ng mga dokumentong ito ang din ang nasimulan at naisagawang mga
Nagsisilbi itong
kasakukuyang kita, pagkakautang at gastusin ng programa at proyekto. Inihahambing din dito
komprehensibong buod ng
pamahalaan kada buwan o kada tatlong buwan. ang kabuuang nagastos ng ahensiya sa budget
economic performance ng
Kasama dito ang mga sumusunod: na itinakda sa GAA.
pamahalaan, maging ang kita,
gastusin at pagkakautang, pati
Treasury Reports: Mga ulat na may kaugnayan
na rin ang kalagayan ng mga
sa kita, gastusin, kakapusan, at pamamahala ng
ipinatutupad na programa at
utang ng bawat ahensiya.
proyekto sa unang anim na
Revenue Reports: Mga dokumentong inilalabas
buwan ng taon. Ipinapaliwanag
ng Treasury, BIR, at BOC.
din dito kung mayroong
Assessment of Disbursements: Buwanang ulat 8 Annual Audit Reports**
pagkakaiba sa pagitan ng
sa lagay ng paggasta ng mga ahensya na siyang
aktwal na mga natapos sa Sa mga ulat na ito inilalathala ng COA ang
inilalathala ng DBM.
performance targets, at kanilang suri sa pamamaraan ng paggastos
Iba pang Expenditure Reports: Mga ulat ukol sa
kaugnay nito, kung kailangang ng pamahalaan at indibidwal na ahensiya,
Status of Allotment Releases at Utilization of Cash
isaayos ang mga target para sa mga lokal na pamalahaan, at mga GOCC, sa
Allocations. Inilalathala rin ito ng DBM.
natitirang panahon sa loob ng buong taon.
isang taon.
4 Budget ng Bayan
Binubuo ang Budget ng Bayan ng mga publikasyon at iba pang
multimedia outputs na naglalayong isalin ang teknikal na impormasyon *Pangkalahatang Tala: Saklaw ng ** Naglalabas din ang COA ng Special
mga ulat na ito hindi lamang ang Audit Reports ukol sa mga partikular
ukol sa Budget sa paraang naiintindihan at malikhain. Taun-taong
mga gastos, kundi pati mga kita, na isyung pampinansyal, tulad ng
naglalathala ang DBM ng Budget ng Bayan sa panahong binubuo ang pagkakautang, at macroeconomic paggamit ng kabubuwag lamang na
Proposed at Enacted Budget. outturns. pork barrel funds.

PAGBIBIGAY- KAPANGYaRIHAN SA MAMAMaYAN
PAANO GINUGUGOL NG IYONG

PAMAHALAAN ANG BUDGET?
A
no ang nangyayari pagkatapos maihanda ng
Pangulo ang kanyang panukalang Budget at
maaprubahan ito ng Kongreso? Kinakailangang STAGE 2: ALLOTMENT
gugulin ng bawat ahensiya ang kanya-kanyang
budget ayon sa proseso ng Budget Execution na
binalangkas ng pamahalaan.
Special Allotment Release Orders
Upang matiyak na ginugugol nang tama ng bawat ahensiya ang General Appropriatons Act
budget nito, mabusisi ang proseso ng pagpapatupad o execution

budget.
Bawat programang nakatala sa GAA ay may kaukulang pondo.

STAGE 1: Appropriation
Sa mga nakaraang taon, sa ibat-ibang mga dahilan, kinailangang maglabas ang DBM ng
mga dokumento para ipamahagi o i-allot ang budget, tulad ng mga Special Allotment
Release Order (SARO). Halimbawa, dahil nakabiyak sa Budget ang paglalaanan ng mga
pondong lump sum, kinailangang maglabas ng DBM ng mga SARO upang maipatupad
ang mga proyektong popondohan nito.
Una, itinatakda ng Kongreso Ang appropriation ang nagsisilbing Sa kasalukuyan, dahil nabawasan na ang pondong lump sum at mas
ang budget para sa partikular na ligal na awtoridad mula sa Kongreso maraming programa at proyekto na ang ispesipikong nakatala sa GAA,
proyekto o aktibidad ng pamahalaan upang gastusin ang nakalaang pondo nabawasan ang pangangailangang maglabas ng SARO. Ngayon, ang GAA
sa pagsasabatas ng General sa bawat ahensiya. na mismo ang magsisilbing dokumento para sa pamamahagi ng Budget para
Appropriations Act (GAA). sa mga nakatalang mga programa at proyekto.
Stage 5: Disbursement stage 4: Allocation
Naglalabas ang DBM ng mga Notice of Cash Allocation (NCA) at iba pang disbursement authority para
sa bawat ahensiya. Sinasabi ng NCA na mayroon nang inilaang pera sa account ng isang ahensiya upang
mabayaran ang kanilang mga empleyado, supplier, at kontratista.
Releases
Treasury/ BANK
Notices
Government
of Cash
Servicing Bank
Allocation
Agencys bank Suppliers bank
Disbursement ang tawag sa aktwal na paggamit ng

pondo. Ang pera mula sa Treasury o government servicing cash
banks ang ginagamit para sa sistematikong pagbabayad. available DBM
Advises
in agencys
Implementing Agency
account
Agency of Cash
Allocation
Checkless and Cashless
BANK Payment Scheme:
Mula 2014, bangko-sa-bangko
na ang bawat transaksyon ng
pagbabayad sa mga supplier para Upang mapabilis ang paggastos ng ahensiya, naglalabas na sa kasalukuyan
sa mga proyekto ng pamahalaan. ang DBM ng mga komprehensibong NCA na sumasaklaw sa pangangailangan
BANK Naiwasan ng inisyatibong ito ang ng bawat ahensiya sa unang anim na buwan ng taon. Noon, inilalabas ang
magastos at matrabahong proseso mga NCA kada tatlong buwan o kada buwan, kaya kinakailangan pang paulit-
ng pag-iisyu ng tseke. ulit na humiling ng NCA ang mga ahensiya.

Paano ko MASUSUBAYBAYAN ANG PAGGASTOS
NG AHENSIYA?
Mas maraming instrumentong magagamit ang
mamamayan para masubaybayan ang paggugol ng mga
ahensiya. Tandaan, nasa Transparency Seal ang lahat ng
sa ilalim ng GAA-As-Release Document impormasyong kailangan ninyong malaman ukol sa bawat
ahensiya. Nasa DBM website naman ang iba pang mga
datos at impormasyon. I-click lamang ang:
for comprehensive AGENcy

release (SUBSTAGE 2.1) www.dbm.gov.ph
AGENcy
Allotment Allotment
for later release DBM order Budget Programming Rate
(SUBSTAGE 2.2)
Ipinakikita ng pormulang ito ang
Substage 2.1: FOR COMPREHENSIVE Substage 2.2: FOR LATER RELEASE pagbibigay-prayoridad ng mga ahensiyang
RELEASE May ilang pondong nananatiling lump sum (halimbawa, tulad ng DBM sa mga programa at proyekto
Tinuturing na saklaw ng aktwal na Calamity Fund) kung kayat kinakailangang humiling ang ng bawat kagawaran. Maaaring makuha
ahensiya ng mga SARO para mapondohan ang mga partikular
pondo ang mga programa at proyektong
na proyekto. Kasama rin sa kategoryang ito ang mga guguling ang mga datos mula sa Status of Allotment
nakabiyak sa GAA; ibig sabihin, maaari may kaakibat na kondisyon bago mailabas ang pondo Releases ng DBM.
nang pumasok ang ahensiya sa mga (halimbawa, dapat pahintulutan ng Pangulo ang paglabas ng
kontrata para sa mga proyektong ito. confidential and intelligence funds).
Allotment
Mga iTEM para sa Later Release:
Pondong lump sum sa budget ng bawat ahensiya
Intelligence fund na nakasalalay sa pag-apruba ng Pangulo Appropriation
Iba pang mga item sa budget na alinsunod sa Presidents Tala: Kung mas mataas ang budget program rate, mas maayos na nailalabas ng DBM ang
Veto Message na kailangan pang sumunod sa ilan pang budget tungo sa mga ahensiya.
mga alituntunin bago ilabas
Obligation Rate (Budget Utilization Rate)

Sinusukat ng pormulang ito ang paggamit
ng ahensiya sa kani-kanilang allotment.
Ipinakikita rin nito kung gaano kabilis
naisasagawa ang mga programa at
proyektong nakaprogramang gawin
sa taong ito. Makukuha ang datos sa
Statement of Allotments, Obligations, and
stage 3: obligation Balances ng bawat ahensiya.
Matapos mailabas ang mga allotment, magkakaroon ang mga ahensiya ng mga
obligasyong kailangang ibayad sa mga tauhan, kontraktor, supplier, at iba pang Obligation
tagakaloob ng mga kalakal at serbisyo. Nagkakaroon ng pananagutan ang isang
ahensiya kapag halimbawa, pumasok ito sa isang kontrata pagkatapos ng bidding o
anumang ligal na paraan upang bumili o umupa ng kagamitan o serbisyo.
Allotment
stages in procurement Tala: Kapag mas mataas ang rate, mas mabilis na nagugugol ng ahensiya ang
kanyang budget.
D Pinipili ng BAC ang nanalong
A Inaanunsyo ng isang
bidder batay sa pinakamababang
ahensiya sa publiko ang
halaga. Para sa mga consultancy,
pagbubukas ng bidding.
binibigyang halaga rin ang kalidad Disbursement Rate
ng mga proposal. Inilalarawan ng instrumentong ito
ang paggamit ng ahensiya sa perang
B Isinusumite ng mga
e Oras na aprubahan ng
natatanggap nito mula sa Bureau of the
posibleng supplier ang kanilang
selyadong mga bid sa mga pinuno ng ahensiya ang resulta Treasury. Idinidetalye rin nito, halimbawa,
ahensiya bago ang takdang ng bid, maglalabas ang ahensiya kung gaano kabilis maisagawa at
ng Notice of Award.
deadline. makumpleto ang isang proyekto.
C Sinisiyasat ng Bids and Cash Allocation Utilized

Awards Committee (BAC)
ng ahensiya kung sumunod F Pipirmahan ng ahensiya at ng
ang bidder sa mga itinakdang nanalong bidder ang kontrata Cash Allocation Released
requirement. gugulong na ang proyekto!
Tala: Kapag mas mataas ang rate, mas mabilis na naihahatid ng ahensiya ang
serbisyo sa taumbayan.

PAGBIBIGAY- KAPANGYaRIHAN SA MAMAMAYAN
SAVINGS AT AUGMENTATION
P
inahihintulutan ng Konstitusyon ang Pangulo, Pinuno ng Senado, Pinuno ng
Kongreso, Chief Justice, at pinuno ng mga Constitutional Commission na gumamit
ng savings upang punuan ang mga pagkukulang sa budget ng kani-kanilang mga
ahensiya.
ANO ANG SAVINGS?

Sa pangkalahatan, ang savings Kapag kinansela o inabanduna ng pinuno ng ahensiya ang P/A/P dahil sa mga salik na hindi
ay tumutukoy sa natitirang kontrolado ng ahensiya. Halimbawa, kung kailangang kanselahin ang isang road project dahil sa mga
balanse sa budget matapos isyu sa right of way.
mailabas ang perang nakalaan
sa isang programa, aktibidad, Kung hindi masimulan ng ahensiya ang P/A/P dahil hindi nito ma-obligate ang pondo para sa isang
o proyekto (P/A/P) ng isang P/A/P dahil sa sakuna at ibang pang mga salik na hindi kontrolado ng ahensiya.
ahensiya.
Kung may kakayahan ang ahensiya na paliitin ang gastos sa isang P/A/P dahil nagawa nitong maabot
ang performance target sa isang P/A/P sa mas episyenteng paggugol at implementasyon.
Nagkakaroon Kung ang kontratang nanalo sa bidding at iba pang paraan ng procurement ay mas mababa sa
lamang ng inaprubahang budget para sa nasabing P/A/P.
savings sa Kung mayroong hindi nagamit na gastusin para sa personnel services dahil sa mga sumusunod na
ilalim ng mga salik:
sumusunod na A Mga posisyong

hindi napunan o
B Hindi
naaprubahang
C Mga leave
of absence na
D Mga dahilang may kaugnayan sa
pagkamatay ng mga pensyonado, lumiit
sitwasyon: tinanggal mga allowance hindi bayad na bilang ng mga retirado, at iba pa
ANO ANG ANO ANG REALIGNMENT?

AUGMENTATION? Magkaiba ang realignment ng 1. Mula sa isang operating unit ng ahensiya papunta sa isa pa -
pondo sa savings. Maling sabihin halimbawa, mula sa regional office nito papunta sa isa pang regional
na nire-realign o nililipat ang office. Kailangang aprubahan muna ito ng DBM.
savings para sa ibang pang
gastusin sa ilalim ng GAA. Sa 2. Sa pagitan ng allotment classes - halimbawa, mula sa personnel
halip, ginagamit ang savings services tungo sa maintenance and other operating expenses
Ang augmentation ay paggamit upang punuan ang kakulangan (MOOE). Kailangan nito ng pahintulot ng DBM.
ng savings mula sa isang P/A/P sa pondo ng isa pang proyekto
upang mapunuan ang kakulangan sa GAA. 3. Sa loob ng isang allotment class ngunit sa pagitan ng dalawang
sa isa pang P/A/P na nakapaloob object of expenditures - halimbawa mula professional services
sa Budget. Tumutukoy ang realignment sa tungo sa gastusin para sa mga training. Maaari itong gawin ng
limitadong awtoridad ng bawat mga pinuno ng bawat ahensiya.
Nagkakaroon ng kakulangan ahensiya na i-adjust ang detalye
mula sa hindi inaasahang ng paggastos ng pondo sa isang 4. Pagbabago sa proyekto - pinahihintulutan sa ilalim ng mga
adjustment o modipikasyon partikular na proyekto o item of special provision ng GAA, na maaaring isagawa ng mga pinuno ng
sa P/A/P, gayundin sa muling appropriation. mga ahensiya. Halimbawa, bukod sa iba pang kondisyon, maaaring
pagsusuri ng paggamit, baguhin ng Kalihim ng DPWH ang mga detalye ng isang proyekto
pagbibigay-prayoridad o Maaaring isagawa ang nang isang beses lamang at hanggang Hunyo 30, 2016 lamang.
pamamahagi ng budget. realignment kung ang adjustment
o pagbabagong gagawin sa 5. Iba pa:
mga gastusing nakapaloob sa A Kinakailangan ang pahintulot ng Pangulo: para punan ang
Kailangang lapat ang bawat
P/A/P, bastat pareho pa rin ang intelligence funds sa loob ng ehekutibo.
paggagamitan ng savings sa
kabuuang halaga na nakalaan B Kinakailangan ng pahintulot ng DBM: para sa pagbabayad ng
saklaw ng P/A/P na io-augment.
para sa P/A/P. Ilan sa mga magna carta benefits, mga gastusing nakapaloob sa special purpose
Hindi maaaring i-augment ang
pagbabagong maaring gawin ay: fund, at sa Unprogrammed Appropriations.
anumang P/A/P na wala sa
Budget.

GABAY SA ilang mga salitang
pang-BUDGET
Augmentation Capital Outlays: Pondo para sa pagbili Realignment of Funds
Ang pagpapahintulot sa sinumang ng produkto o serbisyong makadaragdag Ang realokasyon, modipikasyon, o
constitutional officer (tingnan ang sa asset ng pamahalaan, kasama na ang pagsasaayos sa detalye ng isang
pahina 74) na gamitin ang savings para gastos sa imprastruktura, pagbili ng mga kasalukuyang P/A/P sa kondisyon na
punan ang kakulangan sa anumang sasakyan, at pamumuhunan sa capital hindi tataas o bababa ang halagang
P/A/P ng kanilang mga ahensiya. stock ng mga government corporation. nailaan sa nasabing P/A/P.
Nagkakaroon ng kakulangan kung may
mga hindi inaasahang pagbabago sa Pinahihintulutan lamang ang
mga P/A/P o kailangang suriin muli ang Major Final Output (MFO) realignment sa loob ng isang P/A/P
paggamit at pamamahagi ng budget. Tumutukoy sa mga produkto at at maaring mangyari sa pagitan
serbisyo na kailangang maihatid ng ng allotment classes, object of
Appropriation bawat departamento o ahensya sa expenditure sa loob ng isang
Ang pagpapahintulot na pinagtibay ng pamamagitan ng pagpapatupad ng allotment class, o operating units; at
lehislatibo, sa pamamagitan ng isang kani-kanyang P/A/P. Sinusuri ang mga sa mga modipikasyon sa proyekto
batas na nag-uutos sa pamahalaan na MFO gamit ang mga performance na pinahihintulutan ng mga special
maglabas ng pondo sa ilalim ng mga indicator at target na batay sa quality, provision sa GAA. Magkaiba ang
ispisipikong kondisyon. quantity, at timeliness. realignment sa savings (tingnan
ang pahina 74 para sa dagdag na
Allotment Class Organizational Outcome impormasyon).
Klasipikasyon ng mga gastusin ng Mga resulta na nagbibigay kahulugan
pamahalaan. sa mga layunin ng mga organisasyon o Savings
ahensya na makakamit sa paghahatid Tumutukoy sa balanse matapos
ng mga MFO at pagsasagawa ng mga mailabas ang budget na nakalaan sa
Personnel Services: Tumutukoy sa P/A/P. isang P/A/P ng ahensya. Nagkakaroon
mga sweldo at iba pang bayarin
ng savings dahil sa mga sumusunod:
(halimbawa, mga salary increase, Program/Activity/Project
allowance, honorarium) para sa 1 Kinansela o inabandona ang P/A/P
(P/A/P)
mga permanente, pansamantala, dahil sa mga salik na hindi kontrolado
Mga gugulin na binigyang pahintulot
kontraktwal, at kaswal na ng mga ahensya.
ang gobyerno para pondohan
empleyado ng pamahalaan, pati sa pamamagitan ng General
na ang mga retirement benefit 2 Hindi nasimulan ang P/A/P dahil
Appropriations Act:
(halimbawa, terminal leave, hindi na-obligate ng ahensiya ang
retirement gratuity). pondo sa mga kadahilanang hindi
Program: Tumutukoy sa grupo ng kontrolado ng ahensiya o hindi
gawain na nagsasakatuparan na resulta ng kapabayaan nito.
Maintenance and Other Operating
tumutugon sa layunin ng isang
Expenditures (MOOE): Tumutukoy
ahensiya. Maaring kabilang sa mga 3 Napaliit ang gastusin para sa
sa pondong sumusuporta sa
ito ang General Administration and isang P/A/P dahil sa mas episyenteng
pangaraw-araw na operasyon ng
Support at Support to Operations. implementasyon nito.
mga ahensiya, kasama na ang
para sa mga suplay at kagamitan;
Activity: Isang gawain na nasa 4 Nagkataong mas mababa ang
transportasyon at pagbyahe; at
ilalim ng isang programa, sub- contract price ng nanalong bidder sa
bayarin sa kuryente, tubig, at mga
program, o proyekto (halimbawa, aktwal na budget ng proyekto.
gawaing kaugnay ng maintenance.
mga research, survey, at
monitoring). 5 Nagkaroon ng balanse sa gastusin
Financial Expenditures: Tumutukoy
sa pondong pambayad sa mula sa personnel services tulad
Project: Isang mahalagang gawain ng unused compensation at mga
management supervison at
na kailangang matapos sa isang posisyong hindi napunan.
trusteeship, gastusin sa interes,
takdang panahon. Dinisenyo ito
bayarin sa bangko, at iba pang
upang maghatid ng mga serbisyo
bayaring kaugnay ng pananalapi.
at output tulad ng pagpapalawak
ng daan, pagpapa-ilaw ng kalsada,
at iba pa.

General Solano St., San Miguel, Malacaang, Manila
Trunkline: +632 791-2000 Email: publicinfo@dbm.com.ph
Twitter: @DBMph Facebook: /DBMPhilippines
Visit: www.dbm.gov.ph www.budgetngbayan.com

2016 Budget NG Bayan (Tagalog)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2016 Budget NG Bayan (Tagalog)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BUDGET ng bayan peb

Republic of the Philippines

Department of Budget and Management

Katuwang na Manunulat: Data Integrity Team Interns

Special Projects Manager Erika Mayoni

Paunang Salita mga prayoridad na programa

Mga tampok na Nilalaman ng 2016 2 Mabuting Pamamahala at Paghahatid 24

Ang Budget Cycle 68

Paggastos ayon sa ating kakayahan Paghahatid ng mabilis at nasusukat na resulta

Pagmumuhunan sa mga tamang prayoridad Pagbibigay-kapangyarihan sa mga mamamayan

Florencio Butch Abad

Pinagtitibay ng Budget na ito ang pangunahing ideya na bawat

Paggugol nang ayon sa Kakayahan Pamumuhunan sa Tamang mga Prayoridad

Pagsusulong Kaunlaran Para sa

Sinimulan ang Two-Tier Budgeting Approach

Malaking bahagi ng budget ang ibinubuhos sa

*Ang Gross Domestic Product ang pinagsamang halaga ng lahat

2 budget NG BAYAN pEB 2016

Paghahatid ng may Resultang Nasusukat Pagbibigay ng Kapangyarihan sa Mamamayan

Ipinagpapatuloy ng local government units ang mga

Aktibong nakikilahok ang pribadong sektor sa pagpapaunlad

Sa pamamagitan ng Performance-Informed Budgeting,

2010 2011 2012

Disyembre 27, 2010: Disyembre 15, 2011: Disyembre 19, 2012:

4 budget NG BAYAN peb 2016

2013 2014 2015

Budget Priorities Framework. GAA-as-Release Document. Two-Tier Budgeting.

Disyembre 20, 2013: Disyembre 23, 2014: Disyembre 22, 2015:

Department of budget and management 5

0 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992

0 1993 1994 1995 1996 1997 1998

20 14.7 18.2 14.4 18.1

0 2011 2012 2013 2014 2015

6 budget NG BAYAN peb 2016

Department of budget and management 7

Detalye NG mga PANGGAGALINGAN ng Kita

5.7% Distribution 151.4

Taxes on International Trade and Transactions

18.5% Distribution 498.7 Net Income and Profit Taxes

Taxes on Domestic Goods and Services

29.3% Distribution 791.1

Source: BIR Annual Report 2014

8 budget NG BAYAN peb 2016

Ang Kakulangan Bayad sa Utang

60 60.5 61.3 61.4

Sources: Bureau of Treasury at DBMs Fiscal Statistics Handbook

Department of budget and management 9

Sa mas malaking kita, dekalidad na serbisyo ang naihahatid ng

6.8%-7.8%* 6.6%-7.6%* 7%-8%

Inflation Foreign Exchange

Interest Rates Paglago ng mga Angkat

10 budget NG BAYAN peb 2016

33.8 32.2 35.4

1986-1992 1993-1998 1999-2000 2001-2010 2011-2016

Debt Burden Economic Services

General Public Services

Defense Social Services

Department of budget and management 11

16.1% of total Budget

41.7% P1,250.6 B 16.6% P499.2 B 12.3% P370.4 B

General Public Services Economic Affairs Social Protection

General Services Agriculture, Forestry, Fishing, & Hunting Old-age Pensions

Public Debt Transactions Transport Housing Development