1

YONA LAIKA A KARAI MUNGGA

I. SHINGDU LABAU NI (HISTORICAL CONTEXT OF JONAHS WORK)

A. Myihtoi wa a lam (The prophet)

Yona ngu ai mying a lachyum gaw U hkrudu (dove) ngu ai lachyum re. Ga Shaka
Dingsa shara nkau myi hta Israela hpe U Hkrudu hte shadawn nna shaleng da nga ai (Hosea
7:11;11:11; Sh.K 74:19). Dai majaw Yona ngu ai lachyum mung Israela mungdan ting hte seng ai
lam hpe ga shadawn hku shaleng dan ai lam rai nga ai. Yona laika hta Yona a lam hpa mung tsun
dan da ai lam n mu lu ai. Rai tim II Hkawhkam 14:25 hpe la kap nna, Nazareth mare makau na
Gat-hehpera mare masha Amiti a kasha rai nna, Hkawhkam Yeroboam II wa Israela mungdan
hpe up ai aten hta myihtoi htoi ai wa re ngu ai hku chye na la lu ga ai. Asuri mung a mare daju
Ninewe mare de Yehowa a mungga htawn tsun na shangun dat hkrum ai wa re majaw, tara
maigan amyu ni hpang de shawng ningnan sasana sa galaw ai kasa (the first apostle to the
gentile) ngu nna labau hta ka matsing da hkrum ai wa re.

B. Myihtoi Htoi Ai Shaning (The Date)

II Hkawhkam 14:25 hpe mahta nna Yona gaw Israela mungdan hta hkawhkam Yeroboam
II up ai aten (BC 782-753), Asuri mare a mare daju Ninewe mare hta myithtoi ga tsun ai re ngu
chye na la lu ga ai. Dai majaw myithtoi htoi ai shaning hpe BC 760 hta re ngu chyum ninghkrin
ni law malawng sawn la ma ai.

C. Mung Masa Shingdu Labau (Political Background)

Yeroboam II a lak htak hta gaw Israela mungdan ngwi pyaw simsa ai hte nga mu nga mai
ai aten re. BC 805 hta Asuri hkawhkam Adadnirari III, Suri hte Israela mungdan ni hpe gasat
dang la kau ai re. Rai tim, Asuri ni BC 802 hta tinang a mungdan kata, yak hkak lam ni nga wa ai
majaw shi a hpyen dap ni hpe Israela mungdan kaw na bai dawm la kau sai. Dai majaw Israela
mungdan gaw hkawhkam Yosha hte Yeroboam II ni a lak htak hta mungdan shanglawt bai lu sai.
Dai zawn Suri hte Asuri mung ni, mung masa shingkang gawngkya mat wa ai aten hta Yeroboam
II gaw Israeal mungdan a dingdung maga de Dawi hte Shawlumon ni a lak htak hta madu da lu
ai lamu ga yawng hpe bai gasat madu la lu wu ai (II Hkawhkam 14:23-27). BC 787 hta
Yeroboam II gaw Arabia panglai du hkra maden jat la lu let, Samari mare gaw sut su nga mai ai
mare tai wa ai re. Dai zawn Israela mungdan mung masa, sut masa rawt jat galu kaba ai hte
hpaga yamga ngai ai aten hta Yona gaw Asuri mungdan a mare daju Ninewe mare de myihtoi ga
tsun na matu shangun dat hkrum ai re.
 2

D. Myihtoi laika a lak lai ai lam

(1) Myihtoi laika ni yawng gaw Yehowa gaw myihtoi ni a ga hku nna tsun ai mungga ni hpe ka
matsing da ai laika ni rai ma ai. Rai tim Yona laika a lak lai ai lam gaw myihtoi wa a mahkrum
madup hku nna Yehowa hpa baw hpe yaw shada nga ai ngu ai lam chye na la shangun ai mungga
rai nga ai.
(2) Yehowa jai lang ai myihtoi ni hta na, Yona langai chyu sha Yehowa Karai Kasang shangun ai
hpe ningdang nna hprawng ai myihtoi hku chyum laika hta mu lu ai.
(3) Yona laika hta sha tara maigan mungdan ni a matu Israela ni lit nga ai lam tsun sharin da nga
ai.
II. MYIHTOI LAIKA A GA HKRANG MASA (OUTLINE)

(A) Karai Kasang shangun ai hpe koi yan ai lam (1:1-16)

1:1-2 Yona hpe Karai Kasang Ninewe mare de shangun ai lam
1:3 Yona Yehowa a man na hprawng na matu Tarshi de sanghpaw li hte sa wa ai lam
1:4-16 Yona nammukdara hta jahkrat bang kau hkrum ai lam
(B) Yona nga kaba mayu kau ai hkrum nna Karai Kasang hpe hpyi nem ai lam (2:1-10)
2:1 Yona nga kaba kan kaW masum ya masum na tup rawng nga ai lam
2:2-10 Yona Yehowa hpe hpyi nem ai lam
2:11 Nga kaba gaw Yona hpe hkarang ntsa de nhpat shapraw kau dat ai lam
(C) Yona Yehowa a ga bai madat mara ai lam (3:1-10)
3:1-2 Yehowa kalang bai Yona hpe Ninewe de mungga sa tsun na matu hkang dat ai lam
3:3-4 Yona Ninewe mare hta Yehowa tsun shangun ai ga jahtau tsun ai lam
3:5-9 Ninewe masha ni myit malai lu ai lam
3:10 Ninewe masha ni myit malai ai majaw Yehowa Ninewe mare hpe n jahten kau ai lam
(D) Yona a ga san hte Yehowa a mahtai (4:1-11)
4:1-4 Yona myit npyaw nna masin pawt ai lam
4:5 Ninewe mare hta hpa byin wa na kun ngu nna Yona dung ala yu ai lam
4:6-8 Yehowa Taudwi ru hte Yona hpe sharin shaga ai lam
4:9-11Yehowa gaw matsan dum lama ai hte n-gaw nwai myit hpring ai wa re lam

III. AHKYAK AI GA LAMI NI (KEY WORDS)

A.Yehowa gaw shinggyim masha yawng a Karai re
Yehowa Karai Kasang gaw Yona hpe Asuri mung a mare daju Ninewe de mungga sa tsun
shangun ai lam hku nna, Shi gaw shinggyim masha yawng a Karai Kasang rai nga ai ngu ai hpe
chye na la shangun nga ai. Nammukdara sang hpaw ntsa na tara mai gan ni, Yehowa hpe hkrit
hkungga ai hte hpyi jahtau ai (1:14) hte hkungga nawng ya let ga sadi tawn da ma ai (1:16).
 3

Asuri hkawhkam hte Ninewe mare masha ni Yehowa a man hta myit malai lu ai hte tinang a n
hkru ai lam koi kau ma ai (3:5-10).

B.Yehowa gaw hpan da ai yawng mayawng a ntsa up hkang nga ai wa re

Laru kaba ru wa shangun ai (1:4) hte bai shazim (1:15) ai lam; nga kaba san tsawn da
nna Yona hpe mayu shangun ai (2:1), hkarang ntsa de bai nhpat shapraw shangun ai (2:11) lam ni
hku nna, Yehowa gaw yawng mayang a ntsa e up hkang nga ai ngu ai hpe shaleng dan ai lam re.
C.Yehowa gaw matsan dum lama ai Karai re
Yehowa gaw madat mara lam n nga ai Yona hpe nga kaba a kan kaw nna bai hkye mawai
la ai (2:11); tinang a ga madat na matu lahkawng lang ngu na ahkaw ahkang bai jaw ai (3:1);
Asuri hkawhkam hte Ninewe mare masha ni myit malai ai shaloi matsan dum lama ai (3:10);
Ninewe mare hpe lahpawt dum ai (4:11) lam ni hku nna Yehowa a tsaw ra matsan dum lama ai
myit masa ningja hpe shaleng dan da nga ai.

VI. KARAI MASA MUNGGA (THEOLOGICAL MESSAGE)

A.Yehowa a daru magam hte dam lada ai shawang myit

Yona laika a mungga madung gaw Yehowa Karai Kasang gaw yawng mayawng hpe jum tek
up hkang nga ai wa rai nna, Shi hpang de myit malai ai hte sit shang ai shinggyim masha ni
yawng a ntsa chyeju jaw nga ai Karai re ngu ai rai nga ai. Gyip gyeng ai myu tsaw myit rawng
ai Yona hpe shaga la nna tara mai gan ni rai nga ai Ninewe mare na ni hpe mungga sa tsun
shangun ai mahkrum madup hku nna, Karai Kasang a dam lada ai shawang myit hpe Israela myu
ni hpe sharin ya ai lam mung rai nga ai. Yehowa Karai Kasang gaw Israela ni a Karai sha n rai,
mungkan shinggyim masha ni yawng a Karai re, shinggyim masha yawng hte seng ai Karai re.
Israela amyu ni hkrai tinggyeng madu da n mai ai. Amyu ru sai, mungdan langai a prat labau
kata hta sha bungli galaw nga ai Karai n re. Shi hpan da ai ndai ninggawn tawa ting hpe up
hkang let bungli galaw nga ai Karai re. Tara rap ra ai hte yubak galaw ai masha yawng hpe daw
dan jeyang nga ai. Myit malai ai hte Shi hpe hpyi jahtau let nhkru ai lam hte, tinang a lata a
kashun kashe amu hpe kau da ai ni yawng a n tsa chyeju jaw nga ai Karai re (3:9-10). Tara mai
gan ni, Israela hpe hpyen tai ai ni yawng mung Yehowa Karai Kasang a chyeju, matsan dum ai,
myit galu kaba ai, n-gaw nwai myit kata hta e asak hkrung ai ni re ngu ai hpe chye na la shangun
ai mungga rai nga ai.

B. Mungkan amyu baw sang yawng a matu Israela hta lit nga ai
 4

Yehowa Karai Kasang Israela hpe shaga la nna, Karai Kasang a amyu hku lata la ai lam gaw
lak san ahkaw ahkang hte arawng sadang a matu n rai, Karai Kasang a hkye hkrang la ai lam hpe
lamu ga htum du hkra myu baw sang ni yawng hpe sakse hkam ai magam lit hpe gun hpai na
matu she re. Karai Kasang mungdan gaw gap ai lam hta Karai Kasang a dat kasa, lakung lakap
tai let dawjau na matu she re. Yehowa Israela hpe hkye la ai hte amyu shatai la ai lam gaw sasana
galaw ai amyu hku mungkan hpe daw jau na matu she re, ngu nna kaga amyu ni hta grau dum,
hkik hkam dum ai, gumrawng gumtawng ai Israela amyu ni hpe shadum sharin ai mungga rai
nga ai.

V. SHARIN LA NA LAM NI (LESSONS FROM THE BOOK OF JONAH)

1. Yehowa Karai Kasang gaw mungkan shinggyim masha yawng hpe tsaw ra nga ai hte yawng
hpe Shi a hkye hkrang la ai kabu gara shiga na la shangun mayu nga ai.

2. Anhte langai hkrai mung kalang lang Yona zawn Karai Kasang a man hta na hprawng hkawm
chye ga ai. Rai tim anhte koi hprawng makoi lu na n rai. Karai Kasang gaw yawng mayawng hpe
chye ai Karai rai nga ai hte anhte hpa galaw nga ai, kade sa wa nga ai ngu ai yawng hpe chye ya
nga ai Karai re.

3. Karai Kasang gaw shi a ga n madat ai ni, shi shangun ai bungli n galaw ai hte, lale ai ni hpe
mung myit malai lu na matu bai shaga la ai hte Shi sharawng awng ai asak hkrung lam hta asak
hkrung na matu kalang bai ahkaw ahkang jaw let lakawn la nga ai Karai Kasang re.

4. Myit malai ai hte Shi hpe hpyi jahtau let nhkru ai lam hte tinang a lata a kashun kashe amu
hpe kau da ai ni yawng a n tsa chyeju jaw nga ai Karai re.

Ginlen Shalai Ai,

Rev.Dr. Lahpai Awng Li

MIT, Insein.
Nhtoi 7 May, 2017.