Karayollar Genel Mdrl

BTML KARIIMLAR LABORATUVARI

ALIMALARI

Hazrlayan
Fatma ORHAN
naat Yk. Mh.

Aratrma Gelitirme Dairesi Bakanl

styap Gelitirme ubesi Mdrl
Ankara 2012
1- YOL STYAPISI

Yol gvdesi, altyap ve styap olmak zere iki ksmdan oluur. Altyap yarma ve
dolgular ierir. styap ise trafik yklerini tayan ve azaltarak altyapya aktaran tabakal bir
yapdr.
styaplar, tabakalardan kullanlan malzemelerin zelliklerine gre Esnek, Rijit ve Yar-
Rijit olmak zere e ayrlrlar.

1.1.Rijit styap: Yklerin byk blmnn Portland imentosundan yaplm beton

plaka tarafndan tand, kalan ksmnn altyapya aktarld styap tipidir. styap
tabannn dayanmna bal olarak plakann altna temel tabakas yaplabilir ya da
yaplmayabilir.

Beton plak
Temel tabakas

1.2.Esnek styap: Yklerinin byk bir ksmnn styapy oluturan bitml balaycl
ya da balaycsz tabakalar tarafndan tand, kalan ksmn tabana aktarld styap
tipidir. Stabilitesi, agrega kenetlenmesine, dane srtnmesine ve kohezyona baldr. Esnek
styap belirli zelliklere sahip malzemelerden olumu bir seri tabakay ierir. Tabaka
kalnlklar tabann tama gc ve trafik yklerine bal olarak hesaplanr.

Kaplama Tabakas
Temel
Alttemel
styap Taban tesviye yzeyi
(dolgu/yarma)

1.3.Yar-Rijit styap: Bitml kaplama ve bir ya da birden fazla hidrolik balaycl

tabakay ieren ve ykleri geni bir yzeye yayarak tabana aktaran bir styap tipidir.

Kaplama Tabakas
Temel her ikisi ya da birisi
Alttemel hidrolik balaycl
Taban

1.4.styapnn Grevleri

- Trafik yknden dolay oluan gerilmeleri zerine olarak tabakalar boyunca datmak
ve taban toprana fazla yk gelmesini nlemek.
- zerinde trafiin akabilecei dzgn bir yzey oluturmak.
- Yol gvdesini doann bozucu etkilerine kar korumak.

1.5. Esnek styap Tabakalar

STYAPI TABANI: Tesviye yzeyi altnda kalan, yarma veya dolgularda styapnn
tama gcne etkisi olabilecek bir derinlie kadar (25-85 cm) devam eden tabakadr.
Tabann CBR (Kaliforniya Tama Oran) deeri styap tabakalarnn kalnlklarn belirliyen
en nemli faktrlerden birisidir.

2
 TESVYE YZEY: Yol styaps ve banketlerin oturduu altyap zeminin st
yzeyidir.

ALTTEMEL: Temel tabakasn tamak zere taban zerine yerletirilen, belirli

fiziksel zelliklere sahip malzemeden olumu bir styap tabakasdr.

TEMEL: Alttemel zerine hesaplanan bir kalnlkta ina edilen, belirli fiziksel
zelliklere sahip malzeme ile oluturulan iyi bir drenaj salamak, don etkisini azaltmak gibi
fonksiyonlar olan bir styap tabakasdr.
Temel ve alttemelin ana grevi , yzeye uygulanan ykleri kendi iinde datmak ve
bu ekilde tabanda kesme ve oturma deformasyonlarnn olumasn nlemektir.
Karayollarnda farkl temel tipi kullanlmaktadr.
- Granler Temel (GT)
- Plent-miks Temel (PMT)
- imento Balaycl Granler Temel (BGT)

KAPLAMA TABAKASI: styapnn en st tabakas olup, genellikle;

-asfalt betonu (AB)veya
-sathi kaplama olarak ina edilir.
Ana ilevi, trafik yklerini tamak (AB iin) kaymaya (yeterli przllge sahip), trafiin
andrma ve iklim koullarnn ayrtrc etkisine kar koymak, seyahat konforu ve su
yaltm salamaktr.

2-BTML KAPLAMALARIN SMLENDRLMES

Bitml kaplamalar, kullanm amac, yolun trafik yk ve retilme yntemlerine bal

olarak ok deiik tiplerdedirler.
Bitml kaplamalar genel olarak;
-Karm tipi kaplamalar (Bitml Karmlar )
-Sathi kaplamalar
olarak iki snfa ayrlrlar. Bu snflandrma dnda, kullanlan asfaltn cinsine bal olarak;
-Souk kaplamalar
-Scak kaplamalar
olarak iki snfa ayrlabilir. Souk kaplamalarda bitml balayc olarak, sv petrol asfaltlar
ya da emlsiyon asfaltlar kullanlr. Scak kaplamalardan ise 140o C-1700 C ye kadar stlm
bitml balayclar (bitm, modifiye bitm) kullanlr.
Bakm ve onarm malzemesi olarak kullanlan rodmiks bir souk karmdr ve yolda
hazrlanabilir.Souk karmlar plentte de retmek mmkndr.

2.1. Bitml Karmlarn Gradasyonlar Gre simlendirilmesi

Scak karm kaplamalar karmdaki agrega gradasyonuna ve kullanm amacna bal

olarak;
-Ak Gradasyonlu Karmlar,
-Kesikli Gradasyonlu Karmlar,
-Youn Gradasyonlu Karmlar ,
-Har Tipi Karmlar , olarak snflandrlabilir.

Ak gradasyonlu karmlarda ince agrega oran ok az, boluk yzdesi fazladr.

3
 Kesikli gradasyonlu karmlarda, malzeme, belirli elek aralarnda fazla, belli elek
aralklarnda hi ya da ok azdr. Bu tr karmlar przl bir yzey olutururlar.
Youn gradasyonlu karmlarda agrega gradasyonu dk boluk verecek ekilde
sreklilik gsterir. Yzey przll azdr.
Har tipi karmlarda ince malzeme oran fazla ve kaba malzeme ince malzeme-bitm
karm iinde dalm haldedir. Bu karmlarda boluk oran az, przllk azdr. Beton ve
elik kprler zerinde kullanlabilen bu tr kaplamalara mastik asfalt rnek olarak
verilebilir.

2.2. Bitml Kaplamalarda Kullanlan Agregalarn ,Gradasyonlarna Gre

simlendirilmesi

MNERAL AGREGA : Kum, krlm akl, krlmam akl, krlm ta, curuf,
tatozu gibi beton, bitml kaplama, temel ve alttemel yapmnda kullanlan sert ve salam
doal mineral bileiklerine mineral agrega denir.
KABA AGREGA: Agrega karmlarnn No.4(4.75mm) elek zerinde kalan
ksmdr.
NCE AGREGA : Agrega karmlarnn No.4-No.200(4.75-0.075mm) elekler
arasnda kalan ksmdr.
MNERAL FLLER : En az % 65i No.200 (0.075 mm) elei geen agregadr.
GRADASYON : Agrega karmlarndaki agrega danelerinin boyutlar dikkate
alnarak ve toplam arln %si olarak ifade edilen dane boyutu dalmna gradasyon denir.
YOUN (Y) GRADASYONLU AGREGA : Bitml karmlarda kullanldnda
dk boluk ve yksek stabilite veren, kabadan fillere her boyuttan yeterli dane ieren
agregalardr.
KESKL GRADASYONLU AGREGA : Gradasyonunda ara boyut agregaya hi ya
da ok az ieren agrega karmlardr.
AIK GRADASYONLU AGREGA : Filler ya da ince boyutta dane iermeyen ya da
ok az ieren agrega karmlardr .
TEK BOYUTLU (NFORM) AGREGA : Daneciklerin ou yaklak ayn boyutta
olan agrega karmlardr.

3. BTML KAPLAMALARDA KULLANILAN AGREGALAR

3.1Agrega zellikler

Bitml kaplamalarda kullanlacak agregalarn seiminde, malzemenin retilebilirlii,

maliyeti ve kalitesi dikkate alnr. Agregann uygun olup, olmad aadaki fiziksel
zellikleri dikkate alnarak belirlenir.

- Maksimum Dane Boyutu ve Gradasyonu : Maksimum dane boyutu ve gradasyonu

kullanlaca tabakaya gre belirlenir.
- Temiz Olup Olmamas : Agregalar bitki atklar, yumuak malzemeler, kil topaklar
ve yabanc madde iermemelidir.
- Dane ekli : Agregann dane ekli, ilenebilirlii, skabilirlii ve stabiliteyi etkiler
Keli, krlm danelerin kullanm tercih edilir.

Yuvarlak Az Yuvarlak Az Keli Keli

4
 0.075 0.177 0.42 2.00 4.75 9.52 12.7 19.1 25.437.5

100

Y DERECELENM
90

KESKL DERECELENM
80

70
UNFORM DERECELENM

60 AIK GRADASYON
% GEEN

50

40

30

20

10

No.200 No.80 No.40 No10 No.4 1" 1"

3/8" 1/2" 3/4"
ELEK AIKLII

5
Danelerin Yzey Yaps : Bitml karmlarda yk tama kapasitesini etkilerler. ok
przl yzeylere sahip agregalar kayma gerilmelerine kar yksek diren gsterirler.

Cilalanm Az Przl Przl ok Przl

- Gzeneklilik : Karmda, absorpsiyonu ve bitm yzdesini etkiler. Karm

agregalarnda, agrega-bitm adezyonunu salamak iin bir miktar gzeneklilik
gerekir.

ok Gzenekli Az Gzenekli Gzeneksiz

- Salamlk : Bitml kaplamada kullanlacak agregalar, krlmaya, degradasyona

(ince malzemeye dnme) su ve don etkisiyle ayrmaya kar dayankl
olmaldr.
- Bitmle Kaplanabilme (Soyulmaya Kar Dayanm): Bitml kaplamalarda
kullanlan agregalar bitm ile kaplandklarnda, su etkisi ile soyulma (asfaltn
agrega yzeyinden ayrlmas) gstermemelidir. Soyulma dayanm dk agregalar
bitme zel katk maddeleri ilave edilerek kullanlabilir.

3.2 Agrega Deneyleri

Agregalarn yukarda belirtilen zelliklerini belirlemek iin yaplan deneyler,zet
olarak aada aklanmaktadr.

3.2.1-ELEK ANALZ DENEY (ASTM C136,ASTM C117)

Bitml kaplamalarda kullanlacak agregalarn, dane boyutu dalmn bulmak iin
aada aklklar verilen kare delikli elekler kullanlmaktadr.

Elek Akl
mm nch
37.5 11/2
25.0 1
19.1
12.7
9.52 3/8
4.75 No.4
2.00 No.10
0.42 No.40
0.177 No.80
0.075 No.200

Deney, agregann dane boyutu dalmnn bulunmas amacyla yaplr. Deney sonucu
bulunan gradasyon snflandrmada, gradasyonun artnameye uygunluunun kontrolunde ve
agrega karm oranlarnn hesabnda kullanlr.

6
 Deney numunesi, agregann maksimum dane boyutuna gre aada verilen
miktarlarda temsili olarak drtleme metodu ya da blge ile alnr ve 110o 5oClik
scaklktaki etvde ya da havada kurutulur.

Normal Maksimum Boyut,(mm,in) Deney Numunesi Arl, min.(kg)

4.75 (No.4) 0.50
9.5 (3/8) 1
12.5 (1/2) 2
19.0 (3/4) 5
25.0 (1) 10
37.5 (11/2) 15

Kurutulmu numune tartldktan sonra No.200 elekten ykanr (elek ypranmasn diye
zerine No.80 ya da No.40 elek yerletirilir). Ykanan numune 110o 5oClik etvde
kurutulur. Malzemenin % 100n getii eleklerden balamak zere alt eleklerden ayr ayr
elenir. Her elek zerinde kalanlar kmlatif (toplu olarak) tartlr. Tartmlar elek analizi
formuna geilir. Rutubeti giderilmi numune arl kullanlarak her elek zerinde kalan
miktarlarn yzdesi ve daha sonra % geen miktarlar hesaplanr.

3.2.2. LOS ANGELES AINMA DENEY (ASTM C131, AASHTO T96, TS EN 1097-2)

Los Angeles Anma deneyi, darbelenme ve andrma etkisiyle agrega danelerinde

oluan anmann bulunmasn salar.
Bu deneyle dane boyutu 75 mmden kk olan iri agregalarn Los Angeles anma
makinesi ile anmaya kar mukavemeti bulunur.
Deneyde ii bo, iki ucu kapal bir silindir eklinde olan makine ierisine agrega ile
birlikte metal andrc kreler konularak, makine belirli bir hzla, belirli bir devirde
altrlr. Sonuta, metal krelerin zerine dmesi sonucu anan malzemenin deney
banda alnan malzemeye gre arlka yzdesi anma kayb olarak verilir.

3.2.3 HAVA TESRLERNE KARI DAYANIM DENEY (DONMA DENEY)

(AASHTO T104, TS EN 1367-1)

Bu deney,uzun zaman hava tesirleri altnda kalan agregalarn donma ve zlmeye

kar mukavemetlerinin llmesinde kullanlan abuklatrlm bir deneydir. Deneyde
Na2SO4 ve MgSO4 zeltileri kullanlabilir. Deney 4.75 mm zerinde kalan agregaya,5
donma-zlme periyodu olarak uygulanr ve bu ilemler sonunda oluan kayp yzdesi
hesaplanr. Agrega zerinde oluturulan etki, doada olan yaklak 500 donma ve zlme
olayna denktir.

3.2.4 YASSILIK NDEKS DENEY (BS 812)

Kalnl, nominal boyutunun 0,6sndan daha kk olan agrega danelerinin yass

olarak tanmlanmasna dayanan bir metoddur. Agrega numunelerinin yasslk indeksi, belirli
aklklar olan bir ablon kullanarak ayrlan yass danelerin arlnn, toplam numune
arlna orannn yzdesi olarak ifade edilir.

7
3.2.5 CLALANMA DENEY (TS EN 1097-8)

Bu deney, agregann, trafik altnda srtnme ile andrldnda ne dereceye kadar

cilalanaca belirlenmek amacyla yaplr. Laboratuvarda yol yzeyindekine benzer koullar
oluturularak, agregann cilalanma deeri tayin edilir. Deneyde 10 mmlik BS eleinde geip
10-14 mmlik yasslk eleinde kalan agrega kullanlr. Bu agregalardan briketler
hazrlanarak, cilalandrma makinesinde hzlandrlm anmaya maruz braklr. Daha sonra
srtnme aleti ile cilalanma deeri llr.
Sert ve przl agregalarda, (bazalt,granit,v.b) cilalanma deeri yksektir. ok sert
olmayan ve przll az olan agregalarda (kalker gibi) cilalanma deeri dktr.
Cilalanma deeri yksek agregalar ile yaplan kaplamann przll ve buna bal olarak
kaymaya kar direnci fazladr. Ancak kaymaya kar diren gradasyona ve karm tipine de
baldr.

3.2.6.VALT YNTEM LE YAPIMA DENEY (KT Ksm 403 Ek-B)

Deneyin amac, agrega ile bitml balayc arasndaki yapmann su etkisi altnda
azalmasnn bulunmasdr. Deney genellikle sathi kaplama yapmnda kullanlacak mcrlara
yaplr.

3.2.7.SOYULMA MUKAVEMET DENEY (KT Ksm 403 Ek-A)

Soyulma deneyinde, su ve scaklk etkisiyle agrega bitm adezyonundaki azalma

belirlenir. Soyulma miktar, kullanlan agrega cinsine (kalker, bazalt, gibi) ve bitml
balayc tipine baldr. Soyulma mukavemeti dk agregalarda, kullanlacak asfalt
imentosuna katk maddeleri deneyle belirlenen oranda katlarak, soyulma mukavemeti
artrlr.
Ayn agrega ile menei farkl, fakat ayn asfalt snfnda (rnei; AC 60/70 pen) yer
alan asfalt imentolar ile deney yapldnda dahi soyulma miktar deikenlik
gstermektedir. Bu nedenle, uygulama srasnda antiyeye gelen her parti bitml balayc
ile soyulma deneyi yaplmal ve soyulma mukavemeti artrc katk maddesi gerekip
gerekmedii ve gerekli ise oran doru olarak belirlenmelidir.

3.2.8. ZGR AIRLIK VE ABSORPSYON DENEY ( ASTM C127, TS EN 1097-6)

Agregann zgl arl, o agregann birim hacimdeki arlnn , ayn hacimde ve

250Cdeki suyun arlna orandr. Danenin, hacim tanmlamasna bal olarak, tane
zgl arlk tr vardr

1-Zahiri zgl Arlk (Gsa):Belirli bir scaklkta agregann geirimsiz boluklarn

ieren birim hacminin havadaki arlnn, ayn scaklkta ve ayn hacimdeki havas alnm
destile suyun arlna orandr.

2- Hacim zgl Arl (Gsb): Belirli bir scaklkta agregann geirgen olan ve
olmayan boluklarn ieren birim hacminin havadaki aarlnn, ayn scaklk ve hacminin
havadaki arlnn, ayn scaklkta ve ayn hacimdeki havas alnm destile suyun arlna
orandr.

8
 3- Efektif zgl Arlk (Gse): Belirli bir scaklkta agregann asfalt geirimli
boluklar hari geirimli ve geirimsiz boluklarnn ieren birim hacminin havadaki
arlnn, ayn scaklk ve hacimdeki havas alnm destile suyun arlna orandr.

Sktrlm kaplamann, hava boluu hesabnda efektif zgl arlk, agrega

tarafndan absorbe edilen asfalt miktarn dikkate alnarak bulunan, kullanlr.
Belirlenen karm gradasyonuna uygun olarak hazrlanan numuneler zerinde kaba
agrega hacim ve zahiri zgl arlk, ince agrega hacim ve zahiri zgl arlk ile
absorbsiyonu ve filler zahiri zgl arl deneylerle bulunur. Kaba, ince ve filler
malzemenin zgl arlklar kullanlarak, agrega karmnn zgl arlklar aadaki
formllerden hesaplanr

%K+%+%F
Gsb =
%K + % + %F
Gkb Gib Gfa

%K+%+%F
Gsa =
%K + % + %F
Gka Gia Gfa

Gsb = Agrega karmnn hacim zgl arl

Gsa = Karmnn Zahiri zgl arl
%K, %, %F= Agregalarn arlka yzdeleri
Gkb,Gib = Agregalarn hacim zgl arlklar
Gka, Gia, Gfa = Agregalarn Zahiri zgl arlklar

Agrega efektif zgl arlk ise iki ekilde belirlenir;

a) Agrega zgl arlklarndan aadaki ekilde hesapla bulunur.

Gef = Gsb+ Gsa Gef = Agrega efektif zgl arl

2
b) Bitml karmn maksimum teorik zgl arlk deneyi ile bulunur.
Beklenilen optimum bitm yzdesinden hazrlanan karmn maksimum teorik zgl
arl (boluksuz) deneyle belirlenir ve efektif zgl arlk aadaki ekilde hesaplanr.

Gef = 100______
100+Wa _ Wa
Dt Gb

Dt= Karmn maksimum teorik zgl arl

Wa= Agregann yzdesi olarak bitm miktar
Gb= Bitm zgl arl

9
4-BTML BALAYICILAR

Bitm, doal kkenli hidrokarbonlarn bir karm veya pirojenik kkenli

hidrokarbonlarn bir karm veya bunlarn her ikisinin bir kombinasyonu olup ok defa
bunlarn gaz sv, yar kat ve kat olabilen, metal-d trevleri ile bir arada bulunan,
yaptrc zellikleri olan ve karbon dislfrde tamamen znen madde olarak tanmlanr.
Bitml balayclar esas olarak iki ksma ayrlrlar: Asfaltlar ve katranlar.
Asfaltlar doal asfaltlar ve yapay asfaltlar diye iki gruba ayrlabilir. Doal asfaltlar,
mineral maddelerle karm halde bulunan kaya ve gl asfaltlardr. Yapay asfaltlar ise, ham
petroln artlmasndan elde edilir.
Katran, balca kmrn veya odunun kapal bir sistem ierisinde kuru kuruya
damtlmasndan elde edilir. Artldktan sonra kullanlr.

4.1. DOAL ASFALTLAR

Doal asfaltlar doada genellikle mineral maddelerle karm halde bulunurlar.

Konumlarn gre gl ve kaya asfalt diye adlandrlr. Trinidad gl asfalt, en yaygn
kullanlan gl asfaltdr. Trinidad adas Venezuela snrlarnda Gney Amerikadr. Rezervi
10-15 milyon tondur. Rafine edildikten sonra yaklak %55 asfalt ierir. Dnyada bundan
baka gl asfaltlarnda bulunmaktadr. Kaya asfaltlar daha ok kum ta, kalker vb. mineral
maddeler ile maksimum %12 bitm ierirler. Gilsonite (resin) ve Unitaite en ok
kullanlanlardr.
Bitml karmlarda gl ve kaya asfaltlar, asfalt imentosuna katlarak ya da plentte
agregaya ilave edilerek,modifiye bitm ya da modifiye karm hazrlamakta kullanlmaktadr.
Doal asfaltlar, mastik asfalt, poruz asfalt ve asfalt betonu yapmnda kullanlabilmektedir.
Doal asfaltl karmlarda, plastik deformasyonlara kar dayanm ve bitm agrega adezyonu
artmaktadr.

4.2.BTMLER

Bitml Scak karmda ve sathi kaplamalarda kullanlmak zere hazrlanm petrol

kkenli bitmlerdir. Bitmler genellikle penetrasyonlara gre snflandrlr. Amerikada
viskoziteye , son yllarda, superpave sistemde performans derecesine gre
snflandrlmaktadr. Deiik penetrasyon dereceleri, petroln artlmas srasndaki
iletmelerle salanr. Ayrca, bitmler, sv petrol asfaltlarnn (cutback asfalt) ve bitm
emlsiyonlarnn hazrlanmasnda da kullanlr.

4.3. SIVI PETROL ASFALTLARI

Sv petrol asfaltlar, stlm bitmlere (B 70/100, B 100/150 gibi) benzin, gazya ya

da bakiye ya kartrlmas ile retilir. Asfalt imentosuna;
- Benzin ilavesi ile abuk kr olan (RC) sv petrol asfaltlar
- Gazya ilavesi ile orta hzda kr olan (MC) sv petrol asfaltlar
- Bakiye ya ilavesi ile yava kr olan (SC) sv petrol asfaltlar,retilir.
Kullanlan bitmn snf ve oran ile zc miktarna gre, deiik snflarda sv
petrol asfalt tipleri hazrlanr. Aadaki tablolarda sv petrol asfaltlar tipleri ve kullanm
yerleri verilmektedir.

10
 BTML MALZEMELER

ASFALTLAR KATRANLAR

DOAL YAPAY KMR ODUN

KKENL KKENL
GL KAYA PARAFN KARMA ASFALT RT1,RT2,RT3,RT12,RTCB5,RTCB6
KKENL KKENL KKENL

PETROL ASFALTLARI

ASFALT MENTOLARI(BTMLER) OKSDE(BLOWN) ASFALTLAR SIVI ASFALTLAR

KALINTIYA PENETRASYONA ORJ.VSKOZTEYE KATBEKLER ve

GRE GRE GRE YOL YALARI
AR-16,000 20/30 AC 40 abuk orta hzda yava
AR-8,000 30/45 AC 20 kr olan kr olan kr olan
AR-4,000 35/50 AC 10 RC-70 MC-30 SC-70
AR-2,000 40/60 AC 5 RC-250 MC-70 SC-250
AR-1,000 50/70 AC 2,5 RC-800 MC-250 SC-800
70/100 RC-3000MC-800 SC-3000
100/150 MC-3000
160/220
250/330

BTM EMLSYONLARI

KATYONK ANYONK
abuk orta hzda yava abuk orta hzda yava
kesilen kesilen kesilen kesilen kesilen kesilen
CRS 1 CMS 2 CSS 1 RS 1 MS 1 SS 1
CRS 2 CMS 2h CSS 2 RS 2 MS 2 SS 1h
MS 2h
HFMS 1
HFMS 2
HFMS 2h

11
 abuk Kr Olan Orta Hzda Kr Olan Yava Kr Olan
(RC) (MC) (SC)
MC-30
RC-70 MC-70 SC-70
RC-250 MC-250 SC-250
RC-800 MC-800 SC-800
RC-3000 MC-3000 SC-3000

Sv petrol asfaltlarnn kullanm yerleri

Astar tabakasnda MC-30,MC-70
souk karmda MC-800, RC-800

4.4. BTM EMLSYONLARI

Geni anlamda, emlsiyon, normal koullarda birbiri iinde znmeyen ve

karmayan, iki ayr faz halinde kalan svlarn, baz kimyevi maddeler aracl (emlgatr)
ile tek faz halinde, datlan fazn, (asfalt) datan faz (su) iinde mikron mertebesinde,
homojen bir ekilde datlmasdr.
Bitm emlsiyonlar da bitm kreciklerinin su iinde datlmasndan oluur. Ancak,
bitmn su ierisinde datlmas ile oluturulan emlsiyon uzun mrl olmaz, ksa sre
sonra asfalt krecikleri birbirine yaparak sudan ayrlr. Bu durumu nlemek amacyla,
emlgatr (emlsiyon verici madde) kullanlarak, asfalt krecikleri evresinde emlgatr
filmi oluturulur ve kendi aralarnda birlemeleri nlenir.
Yol styaplarnda kullanlan asfalt emlsiyonlar emlgatr cinsine bal olarak iki
snfa ayrlr.
1- Anyonik Bitm Emlsiyonlar
2- Katyonik Bitm Emlsiyonlar

Bitm emlsiyonu, agrega ile kartrldnda ya da yolun yzeyine pskrtldnde

kesilir, yani asfalt krecikleri sv ortamdan ayrlarak agregalarn zerine yaprlar. Bu arada
serbest kalan su da buharlar. Yol styaplarnda kullanlan asfalt emlsiyonlarnn,
viskozitelerine gre tipleri ve kullanm yerleri aadaki tablolarda verilmektedir.

Bitm abuk Orta Hzda Yava

Emlsiyonu Kesilen Kesilen Kesilen
RS-1 MS-1 SS-1
Anyonik RS-2 MS-2 SS-1h
MS-2h
CRS-1 CMS-2 CSS-1
Katyonik CRS-2 CMS-2h CSS-1h

12
 Bitm Emlsiyonlarnn kullanm yerleri
Astar tabakasnda SS-1,SS-1h,CSS-1,CSS-2
Yaptrma tabakasnda RS-1,RS-2,CRS-1,CRS-2
sathi kaplamada RS-1, CRS-1,CRS-2
souk karmda MS-2,SS-1

Yol yapmnda kullanlan bitml malzemelerin uygulama scaklklar aadaki

tabloda verilmitir.

UYGULAMA SICAKLIKLARI
Scaklk Aral
minimum-maksimum,oC
Bitml Asfaltn tipi ve Pskrtme Kartrma
snf Scaklklar Scaklklar (1)
Sv Petrol Asfalt
MC-30 30- (2) -
RC,MC-70 50- (2) -
(2)
RC,MC-250 75- 60-80(3)
RC,MC-800 95- (2) 75-100(3)
(2)
RC,MC-3000 110- 80-115(3)
Asfalt Emlsiyonu
RS-1 20-60 -
RS-2 50-85 -
MS-1 20-70 20-70
MS-2,M5-24 - 20-70
SS-1,1h,CSS-1,1h 20-70(4) 20-70
CRS-1 50-85 -
CRS-2 60-85 -
CMS-2,CMS-2h 40-70 50-60
Bitmler
tm snflar maks 180 maks 180
(1)Mikserden bolatldktan hemen sonra llen karm scakl
(2)Maksimum scaklk, kprme ya da sislenmenin olmad scaklktr.
(3)Scaklk parlama noktasnn zerinde olabilir. Patlama ve alevi
nlemek iin nlem alnmal
(4)Yaptrma tabakas iin

13
4.5. POLMER MODFYE BTMLER (PMB)

Modifiye bitmler, normal bitme (asfalt imentosuna) kimyasal katklar eklenerek,

bitmn kimyasal yapsnn ve/veya fiziksel ve mekanik zelliklerinin deitirilmesi ile
hazrlanrlar. PMB ya iyerinden uzakta merkezi bir plentte ya da zel mobil nitelerde,
kullanmdan nce, antiyede retilirler.

Modifiye bitmlerin ve karmlarn kullanm amalar aada zetlenmitir.

1. Dk scaklklar iin daha yumuak karmlar elde etmek ve atlaklar azaltmak.

2. Yksek scaklklar iin daha sert karmlar elde etmek ve tekerlek izinde oturmay
azaltmak.
3. Yapm scaklklarnda viskoziteyi drmek.
4. lenebilirlii ve skmay iyiletirmek
5. Karm dayanmn ve stabilitesini artrmak.
6. Karmn anma dayanmn iyiletirmek ve agrega kopmasn azaltmak.
7. Kaplamann dk scaklk atlaklarn azaltmak.
8. Karmn yorulma dayanmn iyiletirmek.
9. Marjinal asfalt imentolarnn kalitesini ykseltmek.
10. Yalanm asfalt balaycy tekrar genletirmek
11. Marjinal agregalarn kullanm salamak.
12. Asfalt balaycnn mrn uzatmak
13. Agrega zerinde daha kaln asfalt filmi oluturmak.
14. Yapmay iyiletirmek ve asfalt imentosunun agrega yzeyinden soyulmasn
azaltmak
15. Kusmay azaltmak.
16. Gelitirilmi atlak dolgusu salamak
17. Yakt dktlerine kar dayanm art salamak
18. Yalanmaya ya da oksidasyona kar dayanm artrmak
19. Kaplama tabakalarnn kalnl azaltmak
20. Kaplaman mr-dng maliyeti azaltmak
21. Kaplamalarn tm performansn gelitirmek

Karmn yaplaca blgenin iklim koullar ve yolun trafii dikkate alnarak,

kaplamann iyiletirilmek istenilen zelliklerine uygun modifiye bitm tipi seilir. Farkl
modifiye edici katklar kullanlarak, istenilen zellikleri salayan modifiye bitm retimi
mmkndr. Modifiye bitmlerde kullanlan kimyasal katklar aada verilmektedir.

14
 Modifiye bitmlerde kullanlan ana kimyasal katklar
Elastomerik Termoplastik Polimerler
Styrene- Butadiene-Styrene Copolymer SBS
Styrene- Isoprene- Styrene Copolymer SIS
Styrene-Butadiene SB
Random Copolymer SBR

Plastomerik Termoplastik Polimerler

Ethylene- Vinyl acetate copolymer EVA
Ethylene- methyl acrylate copolymer EMA
Ethylene- butyl acrylate copolymer EBA
Polyisobutylene PIB
Latex
Plychloroprene
SBR
Natural rubber
Crumb rubber

Modifiye bitm, kullanlan polimerin erime noktasnn zerinde bir scaklkta bitm ve
polimerin, fazlarn (bitm-polimer) tamamen karmn salayacak uygun kartrc ile
homojen olarak kartrlmas sonucu retilir.

Belirlenen scakl kadar stlm bitm ierisine katk malzemesi belirlenen oranda
eklenerek kartrlr ve genellikle bu karm bir deirmenden geirilerek fazlarn karmas
ve homojenlik salanr. Aadaki tabloda modifiye bitm artnamesinde yer alan modifiye
bitm tipleri verilmektedir.

PMB snf, yolun yaplaca blgenin en yksek ve en dk hava scaklklar esas

alnarak, yolun ar tat trafii ile geometrik profiline gre seilmektedir.

15
Tablo 412-2 Modifiye Bitmn Fiziksel zellikleri

Sra
DENEY ADI STANDARDI BRM PMB 64-28 PMB 70-16 PMB 70-22 PMB 70-28 PMB 76-16 PMB 76-22 PMB 76-28 PMB 82-16
No

1 PENETRASYON (25C,100g,5sn.) T S EN 1426 0,1mm 50-90 30-70 30-90 30-90 20-60 20-70 20-70 10-50
2 YUMUAMA NOKTASI min.
min. T S EN 1427 C 52 62 62 62 67 67 67 72
3 KUVVET LML DKTLTEa (25Cde, 5cm/dk) min. T S EN 13589
min. J 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 1 1
4 ELASTK GER DNME (25C) min.
min. T S EN 13398 % 80 60 70 80 60 70 80 60
5 PARLAMA NOKTASI min.
min. T S EN ISO 2592 C 220 220 220 220 220 220 220 220
6 ZGL AIRLIK T S EN 15326 g/cm3 1.0-1.1 1.0-1.1 1.0-1.1 1.0-1.1 1.0-1.1 1.0-1.1 1.0-1.1 1.0-1.1
7 DEPOLAMA STABLTES b
7,1 YUMUAMA NOKTASI FARKI maks.
maks. T S EN 13399 C 5 5 5 5 5 5 5 5
7,2 PENETRASYON FARKI maks.
maks. 0,1mm 12 12 12 12 9 9 9 9
DNAMK KESME REOMETRES T S EN 14770
8 Yenilme Scakl min. AASHT O T 315
C 64 70 70 70 76 76 76 82
(DSR) (G*/sind >1kPa)
9 DNMEL NCE FLM ETV DENEY c T S EN 12607-1
9,1 KTLE KAYBI maks.
maks. % 1,0 1,0 1,0 1,0 0,8 0,8 0,8 0,5
9,2 YUMUAMA NOKTASI min.
min. C 50 60 60 60 65 65 65 70
9,3 Yumuama Noktasndaki Deiiklik
T S EN 1427
artma maks.
maks. C 8 8 8 8 8 8 8 8
azalma maks.
maks. C 5 5 5 5 5 5 5 2
9,4 KALICI PENETRASYON min.
min. T S EN 1426 % 50 50 50 50 45 45 45 40
DNAMK KESME REOMETRES T S EN 14770
9,5 Yenilme Scakl min. AASHT O T 315
C 64 70 70 70 76 76 76 82
(DSR) (G*/sind >2,2kPa)
T S EN 14769
10 RTFOT+PAV le Yalandrlm Modifiye Bitme Yaplan Deneyler
AASHT O R28
T S EN 14770
10,1 DSR (G*sind <5000kPa) Yenilme Scakl maks. AASHT O T 315
C 22 31 28 25 34 31 28 37
KR EME REOMETRES (BBR) T S EN 14771
10,2 Eilme-S nme S ertlii S caklk maks. AASHT O T 313 C -18 -6 -12 -18 -6 -12 -18 -6
(S 300 MPa, m0,300) AST M D6648
a
Bu koul gerekli olduunda aranacaktr.
b
Modifiye bitm depolanmadan kullanlacaksa, depolama stabilitesi deneyinin yaplmas zorunlu deildir.
c
Yksek viskoziteli modifiye bitmlerde RTFO deneyi 163 o C 'den daha yksek (180o C gemeyen) scaklkta yaplabilecektir.
TFO deneyi darenin izni ile RTFO yerine kullanlabilecektir.
NOT: 1,2,4,9.1,9.2 ve 9.4 sra nolu deneylerin antiyede yaplmas zorunludur.

16
4.6 BTML BALAYICILARA UYGULANAN DENEYLER

Bitmlere Uygulanan Deneyler

- Penetrasyon
- Yumuama Noktas
- Trikloretilende znrlk
- nce film halinde stma
- Parlama noktas (Cleveland ak kap)
- zgl Arlk
- Fraass krlma noktas
- Parafin mumu ierii

Sv Petrol Asfaltlarna Uygulanan Deneyler

Yava Kr Olan (SC) Orta Hzda Kr Olan (MC) ve

abuk Kr Olan (RC)
- Saybolt-Furol viskozitesi - Saybolt-Furol viskozitesi
- Kinematik Viskozite - Kinematik Viskozite
- Parlama noktas (Cleveland ak kab) - Parlama noktas (Cleveland ak kab)
- Destilasyon - Destilasyon
Destilasyon kalntsnda: Destilasyon kalntsnda:
-Yzme deneyi - Penetrasyon
-Belirli penetrasyonlu kalnt 100 - Dktilite
penetrasyonlu kalntda: - Trikloretilende znrlk
-Yzme deneyi - Su miktar
-Trikloretilende znrlk - zgl arlk
-Su miktar
-zgl Arlk

Bitm Emlsiyonlarna Uygulanan Deneyler

Anyonik Bitm Emlsiyonlar Katyonik Bitm Emlsiyonlar

-Saybolt Furol viskozitesi -Saybolt-Furol viskozitesi
-kme -kme
-Depolanma stabilitesi -Depolanma stabilitesi
-Emlsiyon kesilmesi -Emlsiyonun kesilmesi
-rtme kabiliyeti ve suya kar diren -rtme kabiliyeti ve suyu kar dine
-imento ile kartrma -Partikl yk
-Elek deneyi -Elek deneyi
-Destilasyon -imento ile kartrma deneyi
Destilasyon kalntsnda: -pH tayini
-Penetrasyon -Destilasyon
-Duktilite Destilasyon kalntsnda:
-Triklorelitende znrlk -Penetrasyon
-Kl miktar -Dktilite
-Trikloretilende znrlk
-Kl miktar

17
Modifiye Bitmlere Uygulanan Deneyler

-Penetrasyon
-Kuvvet lml Duktilite
-Yumuama Noktas
-Elastik geri dnme
-Parlama noktas
-Depolama stabilitesi
-RTFOT (dnmeli ince film etv testi) / TFOT (nce film halinde stma)
-zgl Arlk
-DSR (dinamik kesme reometresi)
-BBR (kiri eme reometresi)

Bitml balayclara yaplan deneylerin amalar aadaki blmlerde ksaca

aklanmaktadr.

-Penetrasyon Deneyi (TS EN 1426, ASTM D5)

Bitml balaycnn sertlik veya kvamlklar belirlenir. Standard bir inenin belirli
bir yk (100g) altnda belirli bir sre ( 5sn) asfalt imentosu iine dikey olarak batt mesafe
0,1mm cinsinden bulunur. Penetrasyon deeri kvamllkla ters orantldr. Penetrasyon
ykseldike bitm yumuar. Kvamllk artka bitm sertleir.

-Yumuama Noktas Deneyi (TS EN 1427,ASTM D36)

Bitml balaycnn scakla kar duyarlln lmek iin (hangi scaklkta
bitmn akmaya balad) yzk-bilya yntemi ile yumuama noktas olarak ifade edilen
scakl belirlenir. Yumuama noktas ok yksek bitmlerin viskozitesinde yksek
olduundan, scak karm yapm scaklklar da yksek olmaktadr.

-Kuvvet lml Dktilite Deneyi ( TS EN 12589)

Dktilitenin kelime anlam uzama veya ekebilme demektir. Bitml balaycnn
dk scaklkta (25oC, 13oC 7oC gibi) kohezyondan oluan (Cohesive) dayanm dktilite ile
belirlenir. Belirlenen scaklktaki su banyosu ierisinde 50mm/dk hz ile bitm ekilerek
kopma anndaki uzama miktar cm olarak bulunur ve yk uzama erisinde deformasyon
enerjisi hesaplanr.

-Trikloretilende znrlk (TS EN 12592)

Deney, ierisinde mineral madde bulunmayan ya da ok az bulunan bitml
balaycnn organik zcler (trikloretilen, karbon slfr, benzen gibi) znrln
belirlemek iin yaplan. bitmlerin trikloretilende en az % 99 zlmesi gerekir.

-nce Film Halinde Istma Deneyi, TFOT (TS EN 12607-2),

-Dnmeli nce Film Etv Deneyi, RTFOT (TS EN 12607-1)
Deneyde, karm hazrlama, serme-sktrma srasnda bitml balaycda oluan
yalanma rneklenir. Deneyin iki amac vardr. a) yalanm bitm zerinde fiziksel deneyler
yaplr. b) ilem srasnda asfalta oluan ktle kayb belirlenir. Bitmn yalanmasnda dolay
bir ktle kayb oluur ancak baz asfaltlarda okside rnler oluumundan dolay bir arlk
artnda sz konusudur.

18
 -(PAV) Basnl Yalandrma Kab (AASHTO R 28)
Deneyde, RTFOT deneyinden kan numuneler her birine 50 gr olacak ekilde
numune kaplarna konur. Numune kaplar 10 adet numune kab alabilen rafl numune
taycya yerletirilir. Sonra basnl yalandrma kabna alnarak 2,2 MPa basn altnda
100oCde 20 saat sre ile yalandrlr. Bylece kaplamann hizmet srasnda karlaaca
yalanma etkileri yanstlm olur.

-Parlama Noktas Deneyi (TS EN ISO 2592,TS 1171)

Parlama noktas, bir maddenin buharnn alev temasnda geici olarak parlad fakat
yanmaya devam etmedii en dk scaklk olarak tanmlanr. Parlama noktas, bitml
balaycnn uygulama srasnda stlrken meydana gelebilecek herhangi bir tutuma ve alev
alma riskini nlemek bakmnda nemlidir.
Parlama noktas, asfalt imentolar ve SC sv petrol asfaltlarnda Cleveland Ak Kab
ile, MC ve RC sv petrol asfaltlarnda Tagliabue Kapal Kab (15-74oC aral iin) ile
belirlenmektedir.

-zgl Arlk Deneyi (TS 1087)

Bitml malzemenin zgl arl 25oC scaklktaki, hacminin havadaki arlnn
ayn scaklk ve ayn hacimdeki havas alnm destile suyun arlna orandr. Genellikle
piknometre yntemi ile zgl arlk belirlenir.

-Viskozite (TS 117)

Viskozite asfaltn kvamll ile ilgili ve akmaya kar olan direncin bir lsdr.
Kvamllk artka,yani asfalt yar-kat hale yaklatka vizkozite deeri ykselir.
Viskozite deneyinin amac, asfaltlarn uygulama srasnda stldklar scaklk snrlar
ierisindeki akma zelliini tayin etmektedir.
Saybolt-furol viskozite sv petrol asfaltlar ve Bitm emlsiyonlar iin kullanlr.
Bitmlerin, pompalama ve doldurma, boaltma srasndaki akma zelliini belirlemek
iin Brookfield Viskozimetre aleti kullanlr. Ayrca ayn aletle scak karmlarn kartrma
ve sktrma scaklklarnda viskoziteye bal olarak bulunur. Asfaltn viskozitesinin 17020
santistok olduu scaklk kartrma scakl ve viskozitesinin 28030 santistok olduu
scaklk sktrma scakl olarak belirlenir.

-Destilasyon (TS 122),Buharlatrma Kalnts(TS 132)

Sv petrol asfaltlar ve asfalt emlsiyonlarnda, asfalt imentosu miktarn belirlemek
iin farkl yntemler ile destilasyon ve buharlatrma yaplr.

-Bitm Emlsiyonlarnda kme ,5 gnlk,(TS 132)

Deney, Bitm emlsiyonu depoland zaman oluabilecek ayrmay belirlemek iin
yaplr. Mezr ierisinde oda scaklnda 5 gn bekletilen emlsiyonun alt ve st ksmndan
rnek alnarak asfalt kalnt miktarlar belirlenir. Alt ve st arasndaki fark %5den az
olmaldr. Emlsiyon depolanmadan kullanlacaksa bu deney yaplmayabilir.

-Modifiye Bitmlerde Depolama Stabilitesi (TS EN 13399)

Modifiye bitmler depolandnda polimer-bitm ayrmasnn olup olmadn
belirlemek iin uygulanan bir deneydir. Modifiye bitm 3 gn 180oCde mezr ierisinde
bekletilir ve daha sonra st ve alt ksmdan rnek alnarak yumuama noktas ve penetrasyon
deneyleri yaplarak fark olup olmadna baklr.

19
 -Fraass Krlma Noktas Deneyi (TS EN 12593)
Bitmn dk scaklktaki davran belirlemek iin yaplan bir deneydir. Deneyde,
bitmn kritik sertlie (stiffness) ulat ve krld scaklk (-30oCye kadar) belirlenir.
Bitme ve modifiye bitmlere yaplabilen bir deneydir. zellikle souk blgelerimizde
kullanlacak bitmn tipini belirlemek iin uygun bir deneydir.

-Elastik Geri Dnme Deneyi (TS EN 13398)

Deneyde, dktilite aleti kullanlarak istenilen scaklkta (25oC) bitmn elastik geri
dnmesi, geri dnen elastik deformasyon ,belirlenir. Deney, genellikle elastomerik modifiye
bitmlere uygulanr, ancak dier bitmlere de uygulandndan az miktarda geri dnme
bulunur. Modifiye bitm artnamesine gre elastomerik modifiye bitmlerde elastik geri
dnme min. %60 olmaldr.

-DSR, Dinamik Kesme Reometresi aleti ile Kompleks Kesme Modl ve Faz As
Tayini Deneyi (TS EN 14770, AASHTO T315)
Bitmn davran, hem ykleme zamanna hem de scakla bal olduu iin ideal
deney her iki faktr de iermelidir. Dinamik Kesme Reometresi bitml balayclarn
zamana bal orta ve yksek scaklklarda reolojik zellikleri (kompleks kesme modl ve
faz as) belirlenmektedir.
DSR, bitmn viskoz ve elastik davrann belirlemek amacyla kompleks kesme
modl(G*) ve faz asn() ler. G* malzeme kesme gerilmesine maruz brakldnda
deformasyona kar gsterdii direntir. ki bileenden oluur: elastik(geri dnml) ve
viskoz(geri dnmsz). ise geri dnml ve geri dnmsz deformasyonlarn greli
miktardr. G* ve deerleri deney scaklna ve yklemenin frekansna baldr.

-BBR, Kiri Eme Reometresi aleti ile Eilme-Snme Rijitliinin Tayini Deneyi
(TS EN 14771, AASHTO T313)
BBR, bitmn dk scaklklardaki davrann belirlemek amacyla yaplr. BBR
basit olarak balaycnn belirli bir scaklkta ve sabit bir yk altnda ne miktarda snme veya
defleksiyona maruz kaldn gsterir.

5. BTML KAPLAMALARIN ZELLKLER

5.1 Sathi Kaplamalar

Sathi kaplama yapmnn amalar aada zetlenmektedir.

a) Dk trafikli (T8.2<3x106) olan yollarda kaplama tabakas olarak

b) Maliyeti ucuz, kayma kar direnci yksek bir yol yzeyi elde etmek (Kayganlaan
asfalt betonu zerinde)
c) Yol yzeyine gelen sularn temel, alttemel ve taban zeminine gemesini nlemek
d) Hizmete almas dnlen granler temel tabakalarna geici olarak bir kaplama
ile tekil etmek
e) Bozulmu kaplamalarn bakm ve onarmlarnda,

Sathi Kaplamann Performansn Etkileyen Faktrler aada sralanmtr.

-Trafik; gnlk ticari tat (bo arl >1.5 ton olan aralar) says, mcrn yol
yzeyine gmlme orann etkiler.

20
 -Mevcut yol yzeyi; mcrlarn yol yzeyine batmasn yol yzeyinin sertlii ve ticari
tat says ile ilikilidir. Yzey poroz ise yzeydeki asfalt film tabakas kalnl azalr.
-Mcrn tipi ve boyutu; mcr ok kk boyutlara ise ok abuk gmlr, ok iri
boyutla olursa trafik tarafndan sklr. Mcr uygun boyutta ve cilalanmaya kar dayankl
olmaldr.
-Bitml balayc; bitml balaycnn fonksiyonu, yzeyi su geirmez hale
getirmek ve mcrlar alt tabakaya yaptrmaktr. Mcrlarn yapabilmesi iin, mcr
serilirken, bitm yeterli viskozitede olmaldr. Yol trafie aldnda mcrlar yerlerinden
kmamal ve uzun sreli dk scaklklarda bitm atlamamaldr.
-Pskrtlen bitml balaycnn oran; pskrtlen balayc miktar mcrlarn
yapmasn salayacak miktarda olmal, yeterli yzey doku derinlii salanabilmesi iin
mcrlar arasndaki boluklar bitm ile dolmamaldr.
-evre koullar; iklim, yer ve trafik durumu ile ilikilidir. Balaycnn kr olma
miktar, kaplamann yapld alan kapal ise, (rnei; aalarn alt ya da kpr altlar gibi)
bu durumdan etkilenir. Sathi kaplama yapld aylar ve kaplamann trafie ald
zamandaki hava koullar performans zerinde etkendir. Trafik, zellikle kavaklar ve ada
etrafnda ilave gerilmeler oluturarak mcr sklmesine neden olabilir, rampalarda ise ar
ykl aralar mcr gmlmelerini artrr.

5.2 Bitml Scak Karmlar

Orta ve Ar trafikli yollarda, trafik yklerini tamak ve styapdaki dier tabakalar,

doa koullarnn olumsuz etkilerinden korumak amacyla kullanlr.
Bitmll Scak Karm, scak agrega karmnn, stlm asfalt imentosu ile homojen
olarak kartrlp, kaplanmas ile elde edilir. Bitml karmlar, sathi kaplamaya gre ok
daha pahaldrlar. Bu kaplamalarn fiziksel zelliklerinin bilinmesi ve belirli koullar
salamas gerekir. Bu nedenle karmlarn dizaynlar hazrlanr ve bu aamada aada
verilen zelliklerine baklr.

1. Stabilite
2. Durabilite
3. Geirimsizlik
4. lenebilirlik
5. Esneklik
6. Yorulmaya Kar Diren
7. Kaymaya Kar Diren

Bu zelliklerin aklamalar aada verilmektedir.

1. STABLTE : Trafik yklerine, telenme ve tekerlek izleri olumayacak ekilde

diren gsterme yeteneidir. Stabilite trafik yklerini karlayacak kadar yksek olmaldr.
Ancak ok yksek stabilite, ok sert bir karm anlamna gelir ki bu tr kaplamalar trafik
ykleri altnda oluan defleksiyonlara uyamayp atlarlar (esneklik azalr).Bu nedenle
karmlarn belli stabilitede olmas gerekir.
2. DURABLTE : Karmdaki asfaltn zelliklerinin deimesine (oksidasyon, v.s.)
agregann krlmasna ve asfaltn agrega yzeyinden soyulmasna kar gsterdii dayanm
olarak ifade edilir. Bu faktrler iklim, trafik veya her ikisinin birleimi sonucu ortaya kar.
3. GERMSZLK : Asfalt kaplamann hava veya su geiine olan direnci olarak
tanmlanabilir. Geirimsizlik, karmdaki hava boluu yzdesi ile belirlenir. Dk asfalt

21
yzdesi ve dizayndaki yksek boluk tabakay yksek geirimli yapar.Bu nedenle karmlar
belli esneklii salayacak boluk yzdesinde dizayn edilir.
4. LENEBLRLK : Karmn hazrlanmas ve serilmesi ve sktrlmas
srasndaki kolaylk olarak ifade edilebilir.
5. ESNEKLK : Asfalt kaplamann, temel, alttemel ve tabanndan gelen geici
oturma ve hareketlere kar, atlamaya neden olmadan uyum gsterebilmesidir.Bitm yzdesi
ve gradasyon esneklii etkileyen faktrlerdir.
6. YORULMAYA KARI DRENC : Asfalt kaplamann, trafik yklerinden dolay
oluan, tekrarlanan eilmeye (deformasyona) kar direncidir. Karmdaki boluk yzdesi ve
asfaltn viskozitesi yorulmaya kar direnci zerinde etkilidir.
7. KAYMAYA KARI DREN : Asfalt kaplamann, tatn, her hava koulunda,
kabul edilebilir bir mesafede durabilmesi iin, yeterli srtnmeye sahip olmasdr. Yksek
kayma direnci, sert ve przl agrega kullanlarak ve karm gradasyonunda orta malzeme
miktarn artrarak salanabilmektedir. Bitm yzdesi fazla ve youn gradasyonlu
karmlarda kayma direnci daha dktr. Aadaki tabloda, dk kayma direncini
oluturan sebepler ve bunun etkileri verilmitir.

DK KAYMA DRENC
Sebep Etki
Fazla Bitm %si Kusma, dk kayma direnci
Agrega gradasyonun iyi olmamas ok dzgn yzeyli kaplama, suyun yzeyden
drene olmamas ve dk kayma direnci
Agrega cilalanma deerinin dk olmas Przlln azalmas ve dk kayma direnci

6-MARSHALL METODU LE BTML SICAK KARIIM DZAYNI

Agregalarn kurutulmas ve iyi bir kartrma ve ilenebilirlik iin stlmas, asfalt

imentosunun ise uygun bir akcla gelmesi amacyla stlmasndan sonra,agrega ve
bitmn bir tesiste kartrlmas ile hazrlanan karmlara bitml scak karm (BSK)
denilmektedir.

Asfalt kaplamalarn karm dizaynnn amalar aadaki gibi zetlenebilir.

-Salam (durabil) bir styap elde etmek iin gerekli bitm miktarn belirlemek

-Trafik ykleri altnda deformasyon gstermeyecek yeterli dayanm oluturmak

-Sktrlm tabakada, trafik altnda oluabilecek ok az miktarda skmaya; kusma,

akma ve stabilite dkl olmadan salayacak, ancak tabakann iinde rutubet ve fazla hava
barndrmayacak lde boluu salamak.

-Segregasyona olmadan uygun serimi salayacak bir ilenebilirliine sahip ekonomik

bir karm ve agrega gradasyonunun belirlenmesi.

22
 Marshall Karm Dizaynnn Aamalar

1-Agrega gruplarnn.ya metoda gre elek analizinin yaplmas ve antiye sonular

ile karlatrlarak dizayn esas gradasyonlarn belirlenmesi
2-Agrega karm oranlarnn ve karm gradasyonunun ilgili, artname gradasyon
limitleri ierisinde kalacak ekilde, hesaplanmas
3- Agrega zgl arlklar ve briket agregas tartm iin gerekli hesaplarn yaplmas
4- Karm gradasyonunda hazrlanan agregalar zerinde kaba ve ince zgl arlk
deneyleri ile filler zahiri zgl arlk deneyinin yaplmas
5- Beklenen optimum bitm ile optimum bitmn 0.5 ve 1.0 bitm deerlerinde,
her bitm yzdesi iin en az 3 briket olmak zere , artnameye gre, 2x75 ya da
2x50 darbe uygulanarak briketlerin sktrlmas.
6- Karmn maksimum teorik zgl arlk deneyi iin, beklenen optimum bitm
yzdesinde, iki numune hazrlanmas ve deneyin yaplmas.
7- Briketlerin yksekliklerinin llmesi
8- Briketlerin hacim zgl arlklarnn belirlenmesi
9- Briketler zerinde Marshall stabilite ve Akma deneyinin yaplmas
10- Marshall formuna ilenen tm deney ve lm sonularna gre, her bitm yzdesi
iin briketlerin ortalama ykseklikleri, Dpler (pratik yogunluk) hesaplandktan
sonra, Dt (teorik zgl arlk), Vh (hava boluu), VMA (agregalar aras
boluk), Vf (asfaltla dolu boluk),briket yksekliine gre dzeltilmi stabilite ve
ortalama stabilite ve akma deerleri hesaplanr. Aadaki grafikler izilir.

-Bitm %si - Dp
- Bitm %si - Stabilite
- Bitm %si - Akma
- Bitm %si - Boluk
- Bitm %si - VMA
- Bitm %si - Vf

Optimum bitm yzdesi belirlenirken, genellikle boluk deeri gz nnde bulundurulur.

-anma tabakas iin %4 boluk

-binder tabakas iin %4-%5 boluk
-bitml temel tabakas iin %5-%6 boluk

Boluk esas alnarak dier deerlerin artname kriterlerine uygun olup olmadna
baklr. Karmn kullanlaca blgenin iklim koullarnda gz nnde bulundurularak bitm
miktar belirlenir. Souk blgelerde, durabilite ve dk scaklk atlaklarna kar dayankl
bir tabaka oluturmak iin bitm daha zengin fakat kusma meydana getirmeyecek karmlar,
scak blgeler iin plastik deformasyonu azaltacak ancak yeterli durabiliteyi salayacak
karmlar oluturulmaldr.
Ayrca yzey tabakas olan asfalt betonu anma tabakasnda przll artrmak ve
kaplamay kaymaya kar direnli hale getirmek iin;

-Sert ve przl agrega kullanm,

-Karm gradasyonunda orta malzemeyi artrarak bir miktar kesiklilik,

ekonomik koullarda gz nnde bulundurularak, tercih edilmelidir.

23
6.1 AGREGA KARIIM ORANLARININ VE KARIIM GRADASYONUNUN
BELRLENMES
Bitml scak karm tabakalarnn yapmnda kullanlacak agrega en az ayr dane
grubunun (kaba, orta, ince) karmndan olumaldr. Konkasrde, agrega gruplarnn
krmlar, agregann kullanlaca tabakann gradasyonununu salayacak ekilde yaplmaldr.
retilen agregalar ile uygun karm gradasyonunun elde edilip edilmeyeceini belirlemek
iin, retime baland gnden, agrega karm oranlarnn hesabnn yaplmas gereklidir.
ya da daha fazla agrega grubunun istenilen artname gradasyonunu verecek ekilde
kartrlmas iin gereken oranlar deiik metodlarla belirlenebilmektedir. Laboratuvarmzda
genellikle deneme-yanlma metodu kullanlmaktadr.Karm oranlar ve karm
gradasyonunun nasl belirlendii aada bir rnekle aklanmtr.

RNEK:Aada verilen agrega gruplarnn gradasyonlarna gre, Asfalt Betonu Binder

Tabakas agregalarnn karm oranlar ve karm gradasyonu belirlenecektir.

Elek Akl % GEEN

X Y Z Binder
n mm (1-1/2) (1/2-No.4) (No.4-0) artname Limitleri
1 25 100 100
3/4 19.0 81.7 80-100
1/2 12.5 25.9 100 58-80
3/8 9.5 1.0 92.4 100 48-70
No.4 4.75 0.9 11.7 96.1 30-52
No.10 2.00 0.7 3.0 62.3 20-40
No.40 0.42 0.7 1.0 27.0 8-22
No.80 0.18 0.7 0.8 16.1 5-14
No.200 0.075 0.6 0.8 12.3 2-8

nce malzemenin yaklak tm No4-0 fraksiyonundan geleceinden nce bu malzemenin

oran belirlenir.
No.4 artname limitleri 30-52 ortas (30+52)/2=41
96.1xZ/100=41 eitliinden Z=%43 olarak bulunur,
Z=%43 olduunda; No.200 ---12.3x0.43=5.3
No.80 ----16.1x0.43=6.9
No.40 ----27x0.43=11.6
No.10 ----62.3x0.43=26.8 olarak hesaplanr.

No.80 ve No.40 eleklerde geen miktarlar artname alt limitlerine yakn olduundan
No4-0 oran %46 olarak seilebilir.
Z= % 46 iin ; No.200 ------- 5.7
No.80 -------- 7.4
No.40 --------12.4
No.10 --------28.7 olarak hesaplanr.

No4-0 oran belirlendikten sonra orta malzemenin, 1/2-No.4 fraksiyonunun, oran hesaplanr.

3/8 artname limitleri 48-70 ortas (48+70)/2=59

92.4x(Y/100)+46=59 Y=%14 hesaplanr.
Z=%46 ve Y=%14 iin; X=100-46-14= %40 olur.

24
 Bulunan karm oranlarna gre karm gradasyonu aadaki ekilde hesaplanr.
Elek Akl
nc mm %40X+%14 Y+%46Z
1 25 100
3/4 19.0 92,7 (81.7x0.4+14+46)
1/2 12.5 70.4 (25.9x0.4+14+46)
3/8 9.5 59.3 (1.0x0.4+92.4x0.14+46)
No.4 4.75 46.2 (0.9x0.4+11.7x0.14+96.1x0.46)
No.10 2.00 29.4 (0.7x0.4+3x0.14+62,3x0.46)
No.40 0.42 12.8 (0.7x0.4+1x0.14+27x0.46)
No.80 0.18 7.8 (0.7x0.4+0,8x0.14+16,1x0.46)
No.200 0.075 6.0 (0.6x0.4+0,8x0.14+12,3x0.46)

% KULLANIM 40 14 46 TOPLAM Y.F. BNDER

LMTLER
ELEK AIKLII 1-1/2 1/2-No.4 No.4-0 100 ARTNAME TOLERANS
1" 25,0 mm 100 100 100 100,0 100 100 100 100
3/4" 19,1 mm 81,7 100,0 100,0 92,7 80 100 88,7 96,7
1/2" 12,7 mm 25,9 100,0 100,0 70,4 58 80 66,4 74,4
3/8" 9,52 mm 1,0 92,4 100,0 59,3 48 70 55,3 63,3
No.4 4,75 mm 0,9 11,7 96,1 46,2 30 52 42,2 50,2
No.10 2,00 mm 0,7 3,0 62,3 29,4 20 40 26,4 32,4
No.40 0,42 mm 0,7 1,0 27,0 12,8 8 22 9,8 15,8
No.80 0,177 mm 0,7 0,8 16,1 7,8 5 14 4,8 10,8
No.200 0,075 mm 0,6 0,8 12,3 6,0 28 4,0 8,0

0.075 0.177 0.42 2.00 4.75 9.52 12.7 19.1 25.4

37.5
100.0

GRADASYON
90.0
ARTNAME-U

80.0 TOLERANS-A

70.0

60.0
% GEEN

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0
1"
No.200 No.80 No.40 No10 No.4 3/8" 1/2" 3/4" 1"
ELEK AIKLII

25
Bitm Penetrasyonu =
: 65 Kaba Agregann Hacim zgl Arl,Gk-h 2.680 Gef-deney : 2.701
Bitm zgl Arl,Gb : 1.038 Kaba Agregann Zahiri zgl Arl,Gk-z 2.709 Gef-hesap : 2.700
Agregann Bitm Absorpsiyonu Pba : 0.17 nce Agregann Hacim zgl Arl,Gi-h 2.691 Karm. Mcr :1150 gr
Agregann Effektif zg. Arl,Gef : 2.700 nce Agregann Zahiri zgl Arl,Gi-z 2.712 Darbe Says : 75
Agregann Hacim zg. Arl,Gsb : 2.688 Fillerin Zahiri zgl Arl,Gf-z 2.728
Agregann Zahiri zg. Arl,Gsa : 2.711

ASFALT BETONU AINMA Alacaatl KalkerTaoca

Havada Sudaki Doy.Yz.Hacim Hacim Maks.Teo. % Asf.Dol Dzltm. Dzeltm V=B-C
No BTM Scaklk YKSEKLKLER,mm Arlk,g Arlk,g Arlk,g cm zg.Arlzgl A.Boluk % Boluk Akma Stabilite Faktr Stabilite Dp=A/V Dt=(100+W a)/(100/Geff+W a/Gb)
W a,% g C 1 2 3 ortlm A C B V Dp Dt Vh V.M.A Vf mm kg kg Vh=(Dt-Dp)100/Dt
1 3.50 40.3 135 64.2 64.3 64.5 64.3 1193.5 696.2 1203.3 507.1 2.354 1.52 1111 0.979 1088 Gsb=100/(%K/Gk-h+%/Gi-h+%F/Gf-z)
2 3.50 40.3 135 64.6 64.3 64.6 64.5 1193.5 698.8 1205.8 507.0 2.354 1.78 1111 0.975 1084 Gsa=100/(%K/Gk-z+%/Gi-z+%F/Gf-z)
3 3.50 40.3 136 65.9 66.0 66.1 66.0 1194.8 702.6 1210.8 508.2 2.351 1.52 1134 0.943 1070 VMA=100-(Dp(100-W a/(1+W a/100))/Gsb)
2.353 2.561 8.14 15.43 47.3 1.61 1080 Vf=(VMA-Vh)100/VMA
4 4.00 46.0 137 64.1 64.2 64.3 64.2 1202.9 706.5 1211.9 505.4 2.380 2.03 1247 0.982 1225 Pb=100Gb(Gef-Gsb)/(GefGsb)
5 4.00 46.0 135 65.1 65.3 65.2 65.2 1199.9 704.6 1210.6 506.0 2.371 2.28 1202 0.960 1154
6 4.00 46.0 136 65.1 65.4 65.2 65.2 1202.8 701.6 1209.1 507.5 2.370 2.03 1202 0.959 1153 1" 100.0
2.374 2.543 6.67 15.08 55.8 2.11 1177 1" 100.0
7 4.50 51.8 135 64.1 64.2 64.2 64.2 1207.7 709.2 1214.1 504.9 2.392 2.28 1270 0.983 1248 3/4" 100.0
8 4.50 51.8 136 64.5 64.5 64.5 64.5 1204.2 704.8 1209.1 504.3 2.388 2.54 1225 0.975 1195 1/2" 90.6
9 4.50 51.8 137 64.4 64.4 64.6 64.5 1203.4 703.5 1207.3 503.8 2.389 2.54 1293 0.976 1262 3/8" 79.5
2.389 2.526 5.40 14.93 63.8 2.45 1235 No.4 47.6
10 5.00 57.5 137 64.4 64.6 64.5 64.5 1219.1 716.4 1221.4 505.0 2.414 2.54 1361 0.975 1328 No.10 27.8
11 5.00 57.5 135 64.2 64.7 64.5 64.5 1212.5 709.8 1214.5 504.7 2.402 2.28 1383 0.976 1350 No.40 13.1
12 5.00 57.5 136 63.6 64.2 63.9 63.9 1212.4 710.1 1214.5 504.4 2.404 2.79 1361 0.989 1346 No.80 8.9
2.407 2.509 4.07 14.73 72.4 2.54 1341 No.200 5.2
13 5.50 63.3 135 62.5 63.6 63.1 63.1 1215.2 713.8 1215.9 502.1 2.420 2.79 1406 1.010 1420
14 5.50 63.3 136 63.3 63.2 63.3 63.3 1217.9 715.8 1218.6 502.8 2.422 3.05 1429 1.005 1436 Kaba=% 52,4
15 5.50 63.3 137 63.6 63.9 63.7 63.7 1216.8 715.2 1217.1 501.9 2.424 3.30 1383 0.993 1374 nce=% 42,4
2.422 2.492 2.80 14.58 80.8 3.05 1410 Filler=% 5,2
16 6.00 69.0 135 63.1 62.9 63.0 63.0 1219.7 715.2 1220.3 505.1 2.415 3.30 1315 1.012 1330
17 6.00 69.0 136 63.8 63.4 63.6 63.6 1220.2 717.4 1220.9 503.5 2.423 3.30 1338 0.997 1333
18 6.00 69.0 137 62.9 62.8 62.9 62.9 1221.6 716.4 1222.2 505.8 2.415 3.56 1293 1.015 1313
2.418 2.476 2.34 15.14 84.6 3.39 1325
19 6.50 74.8 137 62.9 63.2 62.9 63.0 1216.8 711.1 1217.2 506.1 2.404 3.56 1225 1.012 1239
20 6.50 74.8 135 63.3 63.1 63.2 63.2 1219.2 712.9 1219.5 506.6 2.407 3.81 1202 1.007 1210
21 6.50 74.8 136 63.2 63.1 63.2 63.2 1218.1 713.1 1220.0 506.9 2.403 4.06 1179 1.007 1188
2.405 2.460 2.24 16.00 86.0 3.81 1212
5.00 OPTMUM BTM SONULARI (Grafikten) 2.407 2.509 4.00 14.65 72.6 2.60 Fill/Bit Stb/akm 1342
5.00 OPTMUM BTM SONULARI (Hesapla Geff_deneyle) 2.407 2.510 4.09 14.7 72.2 2.60 1342
5.00 OPTMUM BTM SONULARI (Hesapla Geff_hesapla) 2.407 2.508 4.04 14.7 72.6 2.60 1.04 516 1342
AINMA DZAYN KRTERLER (3-5) min14 (65-75) (2-4) max1.5 min900

26
27
7-BTM MKTARI TAYN (ASTM D2172)

Bitml karmlarda bitm miktarnn tayini aadaki amalar iin yaplr;

-malat srasnda, karmdaki bitmn dizayn deerine uygun verilip verilmediini
belirlemek,
-Karmdaki agrega gradasyonunu belirlemek,
-Bozulmu kaplamlardan alnan karotlar zerinde, bitm miktar ve gradasyon
belirleyerek, kaplamann muhtemel bozulma sebeplerini aratrmak.

Karmdan ya da kaplamadan alnan numune, spatula veya kk bir krek ile

ayrtrlabilecek kadar yumuak deilse bir tepsiye konarak yumuamas iin 1105oC etvde
bekletilir.

Santrifjl ya da stcl cam ekstraktr aleti kullanlarak deney yaplabilir. Santrifjl

ekstraktr ile deney daha ksa zamanda bitmekte ancak filler kayb yksek olmaktadr. Istcl
cam ekstraktr ile deney yaklak 2-4 saat srmekte ancak filler kayb daha az olmaktadr.

Ayrca, Asfalt analizatr cihaz ile TS EN 12697-1 deney standardna gre bitm
miktar, hi filler kayb olmadan belirlenebilmekte ve deneyden kan bitm-etilen karm
alnarak, Dner Buharlatrc aleti kullanlarak TS EN 12697-3 deney standardna gre
bitml balayc geri kazanlmakta ve zerinde istenilen deneyler yaplabilmektedir.

Bitm yzdesi tayini deneyinin, yaygn olarak kullanlan cam ekstraktr ile yapl
aada zetlenmitir.

Karmn Dmaksna gre uygun miktarda malzeme filtre kad yerletirilmi tel sepet
iine konulur. Cam silindire ayrtrc, trikloretilen, seviyesi tel sepetin koni ucundan aada
olacak miktarda konulur. Tel sepet cam silindire yerletirilir. Younlatrc cam silindirin
zerine yerletirilir ve younlatrc iinden srekli souk su gemesi salanr.Cam silindirin
altnda bulunan stcnn scakl, ayrtrc yavaa kaynayacak ve younlatrcdan sepet
iine dzenli bir ak salanacak ekilde ayarlanr. Etilen kaynamaya baladnda buharlaan
ksm steki souk younlatrcya arparak younlar ve karmn stne damlamaya
balar ve karmn iindeki bitm ayrtrr. Sepetin alt konik ucundan etilenin rengi, ak
kehribar, grnene kadar ileme devam edilir. Daha sonra bitm alnm agrega tel sepetten
kartlarak etileni umas iin oda scaklnda bir sre bekletildikten sonra 1105oClik
etvde sabit arla kadar kurutulur. Daha sonra karm ve agrega arlnda, bitm miktar
hesaplanr. Gradasyonun belirlenmesi isteniyorsa, deneyden kan agregann elek analizi
yaplr. Agregay ykama srasnda,ince danelerin yzmemesi iin, bir miktar, ok kprme
oluturmayacak, sv bulak deterjan kullanlr.

Bitm yzdesi tayini srasnda, karmdaki bir miktar filler malzemesi etilen ve
bitmle birlikte filtre kadndan szlr. Bu nedenle, bitm miktar ve agrega gradasyonu
hesaplanrken filler kaybnn dikkate alnmas gerekir, Filler kayb her farkl karm , filtre
kad ve ekstraktr iin nceden belirlenmelidir.

28
8-SATH KAPLAMA DZAYNI

Sathi kaplama dizaynnda Shell metodu kullanlmaktadr. Dizaynda, kullanlacak

agregann gradasyonu ve yasslk indeksi belirlendikten sonra trafik hacmi, iklim tipi, mcr
tipi (kbik, yass, yuvarlak gibi) mevcut sath durumu dikkate alnarak tablolar ve abaklar
yardm ile m2ye verilecek bitml balayc ve mcr miktar bulunur.

9-TA MASTIK ASFALT (SMA) KARIIMI

Ta Mastik Asfalt (SMA) 1960l yllarn sonunda Almanyada ivili kar lastiklerinin
oluturduu plastik deformasyonlara kar koymak amacyla gelitirilmi bir karm tipidir.
Bugn SMA Avrupa lkeleri ile Japonya ve ABDde de kullanlmaktadr.

SMA, iri agregadan olumu bir iskelet ile boluklar dolduran ince agrega filler-bitm
harcnn (mastik har) karmdr. Kaba agrega yksek dane temas ve i kenetlenme ile trafik
yklerini tar. Mastik har ise boluklar doldurarak yksek bitm oran nedeniyle
durabiliteyi artrr. SMA karmna, bitm oran yksek olduundan, bitm ve bitm+fillerin
karmdan szlmesini nlemek iin, elyaf ilave edilir. SMA yapmnda fiber kullanm
bitm miktarn artrmakta, durabiliteyi ykseltmekte ve plastik deformasyonlara kar
dayanm artrmaktadr.

SMA yapmnn amalar:

yksek hava scaklklar ve ar dingil ykleri nedeniyle oluan tekerlek izinde

oluklama eklindeki plastik deformasyonlara kar dayanm artrmak,
dk scaklkl atlaklarn geciktirmek,
agrega soyulmasna nlemek
kesikli gradasyon nedeniyle ,yzey przlln artrmak,
olarak saylabilir.

SMA yapmnda modifiye bitm kullanldnda zellikleri daha da artrlm olur.

Asfalt Betonu Anma ve SMA Gradasyonlarnn Karlatrlmas

0.075 0.177 0.42 2.00 4.75 9.52 12.7 19.1 25.4
37.5
100.0

AINMA
90.0

80.0 SMA

70.0

60.0
% GEEN

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0

No.200 No.80 No.40 No10 No.4 1"

3/8" 1/2" 3/4" 1"
ELEK AIKLII

29
 AINMA

SMA

SMA Yzey Dokusu

30
10-KARIIMIN ANTYEDE UYGULANMASI VE YER KARIIM
FORMLNN (KF) HAZIRLANMASI

Konkasrde retilen her boyut agregadan gnlk olarak numuneler alnarak ya elek
analizi ile gradasyon belirlenir. Plentte karm retilmeye balandnda plent ayarlarn
yapabilmek iin, souk silolardan numuneler alnarak gerekli oranlarn salanp salanmad
kontrol edilir. Scak silolardan numune alnarak gradasyon belirlenir ve scak silo oranlar
hesaplanr. Karm dizaynnda verilen oranlar souk silo oranlardr.

yeri karm forml, laboratuvar karm dizaynna gre plentin ayarlanmasndan

sonra retilen karmn fiziksel zelliklerinin belirlenmesi ve skma kontroluna esas olarak
younluunun tespitini kapsar. KF hazrlanmasnn aamalar aada verilmektedir.

BSK yeri Karm Formlnn (KF) Belirlenmesi

- Dizayn raporunda belirlenen karm oranlarna gre souk silo ayarlar yaplr.

- Souk silolardan ve banttan numuneler alnarak, gradasyona baklr.

- Scak silolardan numuneler alnarak dizayn karm gradasyonuna uygun scak silo
karm oranlar belirlenir.

- Dizayn raporunda belirtilen optimum Bitm ile karm hazrlanr.

- Karmdan numune alnarak 6 adet Marshall briketi hazrlanr.

- Briketler zerinde Hacim zgl Arlk (Dp) ve Stabilite, Akma deneyleri yaplr.

- Hazrlanan 6 adet briketin younluklarnn (Dp) ortalamas alnr. Her bir briketin
younluu, ortalama younluktan 0.015 farkl ise bu deerler atlarak ortalama
younluk (Dp) hesaplanr. Atlan deer 2den fazla ise tekrar 6 briket hazrlanr.

- Briketlerin, boluk (Vh), agregalar aras boluk (VMA), asfaltla dolu boluk (Vf)
deerleri hesaplanr.

- Stabilite, Akma, Vh, VMA ve Vf deerlerinin artnamede belirtilen dizayn

kriterlerine uygun olmas gerekir (Deil ise, sebep aratrlr, gerekli ise dizayn
yenilenir).

- Briketleri Dp ortalamalar alnarak iyeri karm younluu belirlenir. Bu deer

Dp arazi
skma kontrolunde kullanlr (Skma %si = ---------- x 100).
Dp KF

31
11-KARIIMIN UYGUNLUUNUN VE YAPIMININ KONTROLU
BSK yapmnda, retilen agregann gnlk olarak gradasyon kontrolu, gerek
duyulduunda agregann Anma, donma, zgl arlk ve absorpsiyon, yasslk, kil topaklar
ve ufalanabilir dane, metilen mavisi, likit limit, plastik limit deerlerine baklmaldr. Bu
deerlerdeki deiimler karm dizayn deerlerini az, baz hallerde ok fazla etkileyebilir.
Dizayn tekrar gerekebilir. BSK imalatnn ve yapmnn kontrolu ile ilgili tablo aada
verilmektedir.

BSK(Bitml Scak Karm) Kalite Kontrolu

Amac Deney Ad Skl, kriteri Deerlendirme
Malzeme Max. 200 m3de 10 adet elek analizi
Kaba
hazrlanmas Elek Max. 300 m3de (BT) ortalamasna gre
srasnda analizi Max.100 m3de dizayn gradasyonu
nce
gradasyon tespiti (A+B+BT) hazrlanr.
Konkasr krmn Min. 400 m3de bir
Elek analizi Dizayn ile karlatrlr.
kontrol etmek Min. 500 m3de bir(BT)
Gradasyon, Scak silo
Scak silo oranlar ve karm
gradasyon Elek analizi Her gn bir kez gradasyonunun IKFne
kontrolu uygun olup olmadna
baklr.
Briket hazrlama,Dp,
Karmn fiziksel Sonularn dizayn ve
Stabilite, Akma
zelliklerinin Min. gnde iki kez artnameye uygun olup
deneyleri ve Vh, Vf,
kontrolu olmadna baklr.
VMA hesaplar
Finier arkasndan
serimden sonra numune Karm gradasyonuna
Segregasyon olup
alnarak bitm %si Min. gnde iki kez. uygun olup olmad
olmadnn tespiti
tayini ve kan belirlenir.
agregann elek analizi
Tabakann skma Skmann yeterli olup
Karot alm
kontrolu olmad belirlenir.
Min.250 tda bir styap projesinde
Skma iin alnan min. 500 tda bir. (BT )
verilen kalnlnn
Kalnlk kontrolu karot numuneleri
0.1h toleranslarnda
kullanlr.
olmal
Kartrma Bitm Agrega
scaklklar 40/60, 50/70 145-160C 150-165C
Normal bitm iin 70/100 140-155C 145-160C
Hava Scakl (Glgede) Karm Scakl
5-15 C Min. 155 C Max 160 C
Karm scakl
15-35 C Min. 145 C Max 160 C
> 35 C Min. 140 C Max 160 C

Sktrma scakl lk silindiraj >130C -- Son silindiraj >80C

32
33
12-ARTNAMELER

Yollar Fenni artnamesinin bitml kaplamalarla ilgili blmlerinde yer alan kriterler
aadaki tablolarda verilmektedir.

GRADASYON LMTLER

Bitml scak karm yapmnda kullanlacak ,mineral agrega ,kaba,ince,mineral filler olmak
zere en az , TMA iin drt, ayr dane boyutu grubunun belli oranlarda kartrlmasndan
oluturulacaktr.

ELEK AIKLII K A R I I M T I P I (% geen)

nch mm B.TEML-A B.TEML-B BNDER AINMA SMA 12,5/0 SMA 9,5/0
1 1/2" 37,5 100 100
1" 25,4 72-100 80-100 100
3/4" 19,1 60-90 70-905 80-1004 100 100
1/2" 12,7 50-78 61-815 58-804 83-100 90-1004 100
3/8" 9,52 43-70 55-755 48-704 70-90 50-754 90-100
No.4 4,76 30-55 42-625 30-524 40-55 25-403 25-45
No.10 2,00 18-42 30-473 20-403 25-38 20-303 20-30
No.40 0,42 6-21 15-263 8-223 10-20 12-223 12-22
No.80 0,18 2-13 7-173 5-143 6-15 9-173 9-17
No.200 0,074 0-7 1-82 2-82 4-10 8-142 8-14

SATH KAPLAMA (% geen)

ELEK AIKLII
TEK TABAKA FT TABAKA
TP-1 TP-2
inch mm A Tipi TP-1 TP-2 TP-3 TP-4
1.tabk. 2.tabk. 1.tabk. 2.tabk.
1" 25,4 100 100 100
3/4" 19,1 0-30 90-100 100 90-100 100
1/2" 12,7 0-10 0-30 90-100 0-30 100 90-100
3/8" 9,52 0-10 0-35 100 100 0-10 90-100 0-35 100
1/4" 6,30 90-100
No.4 4,76 0-2 0-5 0-5 75-100 85-100 0-5 0-35 0-5 60-85
No.10 2,00 0-10 0-30 0-10 0-25
No.200 0,074 0-2 0-5 0-2 0-2

34
 AGREGA ZELLKLER

AGREGA DENEYLER AINMA BNDER B.TEMEL S.KAPLM SMA

AINMA, maks % 30 35 35 30 25
SALAMLIK,(MgSO4) maks % 16 18 18 18 14
SOYULMA MUKAVEMET, min % 50 50 50 50 60
YAPIMA, maks % - - - 12
CLALANMA DEER, min 50 - - 50 50
KIRILMILIK,min % 100 100 100 80
YASSILIK NDEKS, maks % 30 35 35 25 25
SU ABSORPSYONU,maks % 2,0 2,5 2,5 2,5 2,0
METLEN MAVS, maks % 1,5 1,5 2,0 2,0 1,5

KL TOPAKLARI VE UFALANABLR DANE maks, % 0,5 0,5 1,0 0,5 bulunmayacak

DZAYN KRTERLER

AINMA BNDER BTML TEMEL SMA

min. maks. min. maks. min. maks. min. maks.
DARBE SAYISI 75 75 75 50
STABLTE,Kg 900 - 750 - 600 - 750 -
AKMA,mm 2 4 2 4 2 5 2 4
2 4
BOLUK,% 3 5 4 6 4 7
3* 4*
ASF.DOLU BOLUK,% 65 75 60 75 55 70
Filler/Bitm Oran 1,5 - 1,4 - -
ASFALT MENTOSU,% 4,0 7,0 3,5 6,5 3 5,5
16 Tip1 -
VMA 14 - 13 - 12 -
17 Tip2 -
Elyaf miktar, % 0,3 1,5
Bitm szlme, % 0,3
Rut derinlii (30000 devir,
6
60oCde),%

SIKIMA ve KALINLIK KRTERLER

Bitm
SIKIMA KALINLIK Hava Boluu
Tolerans
BTML TEMEL Tek deer 96 0,1h ort. maks.%7,5
VE BNDER Ortalama 98 h h+0,1h ort. maks.%7
Tek deer 97 0,1h %0,3
AINMA maks.%6
Ortalama 98 h h+0,1h
SMA Ortalama 97 h h+0,1h maks.%6

35
 TABLO 1-YOL YAPIMINDA KULLANILAN KAPLAMA SINIFI BTMLERN ZELLKLER
(TS EN 12591)

BTM SINIFLARI
SIRA DENEY ADI STANDARDI
NO B 40/60 B 50/70 B 70/100 B 100/150 B 160/220
1 PENETRASYON, (25C) 0,1mm TS 118 EN 1426 40-60 50-70 70-100 100-150 160-220
2 YUMUAMA NOKTASI,C TS 120 EN 1427 48-56 46-54 43-51 39-47 35-43
3 FRAASS KIRILMA NOKTASI a, C maks. TS EN 12593 -7 -8 -10 -12 -15
4 NCE FLM HALNDE ISITMA DENEY
(163 Cde,5 saat) TS EN 12607-2
4,1 KTLE DEM, % maks. 0,5 0,5 0,8 0,8 1,0
4,2 KALICI PENETRASYON, % min. TS 118 EN 1426 50 50 46 43 37
4,3 YUMUAMA NOKTASI,C min. 49 48 45 41 37
TS 120 EN 1427
4,4 YUMUAMA NOKTASI YKSELMES,C maks. 9 9 9 10 11
5 PARLAMA NOKTASI , C min. TS EN ISO 2592 230 230 230 230 220
TS 1090 EN
6 ZNRLK, % min. 99,0 99,0 99,0 99,0 99,0
12592
TS EN 12606-1 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2
7 PARAFN MUMU ER b, % maks.
TS EN 12606-2 4,5 4,5 4,5 4,5 4,5
a
Souk blgelerde kullanlacak bitmlere yaplacaktr.
b
Gerek duyulduunda yaplacaktr.

36
Tablo-2. Yol st Yaplarnda Kullanlan Katyonik Asfalt Emlsiyonlar in zellikler. (TS - 1082)

Tipler abuk Kesilen Orta Hzda Kesilen Yava Kesilen

Trler CRS 1 CRS 2 CMS 2 CMS 2h CSS 1 CSS 1h
TS No: Min Maks Min Maks Min Maks Min Maks Min Maks Min Maks
Emlsiyonlar zerindeki Deneyler
Saybolt Furol viskozitesi, 25 C da, sn. TS 117 20 100 20 100
Saybolt Furol viskozitesi, 50 C da, sn. TS 117 20 100 100 400 50 450 50 450
kme (a), 5 gn % TS 132 5 5 5 5 5 5
Depolanma stabilitesi deneyi (b), 1 gn, % TS 132 1 1 1 1 1 1
Emlsiyon kesilmesi (c), 35 ml. 0.8 %
Sodyumdioktilsulfosuksinat, % 40 40
rtme kabiliyeti ve suya kar diren: TS 132
rtme (kuru agrega ile) iyi iyi
Su pskrtmesinden sonra orta orta
rtme (ya agrega ile) orta orta
Su pskrtmesinden sonra orta orta
Partikl yk deneyi TS 132 Pozitif Pozitif Pozitif Pozitif Pozitif Pozitif
Elek deneyi, % TS 132 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10
imento ile kartrma deneyi, % TS 132 2,0 2,0
pH 6,5 6,5 6,5 6,5
Destilasyon: TS 132
Ya destilat, emlsiyonun hacmen %si olarak 3 3 12 12
Kalnt, % 60 65 65 65 57 57
Destilasyon Kalnts zerindeki Deneyler
Penetrasyon, 25 C da, 100 g 5 sn. TS 118 EN 1426 100 200 100 200 100 200 40 90 100 200 40 90
Duktilite , 25 C da, 5 cm/dak, cm. TS 119 40 40 40 40 40 40
Trikloretilende znrlk, % TS 1090 98 98 97,5 97,5 97,5 97,5
Kl, % TS 135 2,0 2,0 2,0 2,0
Not: a) ayet asfalt emlsiyonu satn alndktan sonra 5 gnden daha ksa bir sre ierisinde kullanlacak ise kme deneyinin yaplmasndan vazgeilebilir. Ancak alc, malzemenin satn alnd
zamandan balayacak ve kullanlaca gne kadar devam edecek bir kme deneyinin yaplmasn isteyebilir.
b) 24 saatlik (1 gnlk) depolanma stabilitesi deneyi 5 gnlk kme deneyi yerine kullanlabilir.
c) Emlsiyonun kesilmesi deneyi, malzemenin sevk tarihinden itibaren 30 gn ierisinde yaplmaldr.

37
Tablo-3. Yol st Yaplarnda Kullanlan Orta Hzda Kr Olan Sv Asfaltlar in zellikler (TS - 1083)

MC 30 MC 70 MC 250 MC 800 MC 3000

Tipler TS No:
Min Maks Min Maks Min Maks Min Maks Min Maks
Saybolt - Furol viskozitesi : TS 117
25 C da, sn 75 150
50 C da, sn 60 120
60 C da, sn 125 250
82.2 C da, sn 100 200 300 600
Kinematik viskozite, 60 C da, cSt. TS 1093 30 60 70 140 250 500 800 1600 3000 6000
Parlama noktas, C (Tagliabue ak kab) TS 1080 38 38 66 60 66
Destilasyon TS 122
360 C a kadar toplu destilatn hacim olarak % si
225 C a kadar 25 20 10
260 C a kadar 40 70 20 60 15 55 35 15
316 C a kadar 75 93 65 90 60 87 45 80 15 75
360 C daki destilasyon kalnts, hacim olarak % 50 55 67 75 80
Destilasyon kalnts zerindeki deneyler :
TS 118
Penetrasyon , 25 C da 100 g, 5 sn. 120 250 120 250 120 250 120 250 120 250
EN 1426
Duktilite , 25 C da 5 cm/dak, cm. TS 119 100 100 100 100 100
Trikloretilende znrlk, arlka % TS 1090 99,0 99,0 99,0 99,0 99,0
Su, % TS 124 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2
Not : Kalntnn 25 C daki duktilitesi 100 den daha kk ise kalntnn 15,6 C daki duktilitesi tayin edilir.
15,6 C daki duktilite deeri 100 den daha byk karsa malzemenin standarda uygun olduu kabul edilir.

38
39