Khoa S Phm

Tm L Hc La Tui V Tm L
Hc S Phm

Tc gi: Vn Thng

Chng I: Nhp Mn Tm L Hc La Tui

Khi qut v tm l hc la tui v s phm

1. i tng, nhim v ca tm l hc la tui v tm l hc s phm

a. i tng:
- i tng ca tm l hc la tui l ng lc pht trin tm l theo la tui ca
con ngi ; s pht trin c th ca cc qu trnh tm l v cc phm cht tm l
trong nhn cch ca con ngi ang c pht trin (qu trnh con ngi tr
thnh nhn cch nh th no?);
Tm l hc la tui nghin cu c im ca cc qu trnh v cc phm cht
tm l ring l ca c nhn cc la tui khc nhau v s khc bit ca chng
mi c nhn trong phm vi mt la tui, nghin cu nhng kh nng la tui
ca vic lnh hi tri thc, phng thc hnh ng ;
Tm l hc la tui nghin cu cc dng hot ng khc nhau ca cc c nhn
ang c pht trin (vui chi, lao ng)
Do yu cu ca thc tin v thnh tu ca khoa hc, ngy nay tm l hc la
tui c nhiu phn ngnh : tm l hc tr em trc tui hc, tm l hc tui nhi
ng, tm l hc tui thiu nin, tm l hc tui thanh nin
- i tng nghin cu ca tm l hc s phm l nhng quy lut tm l ca vic
dy hc v gio dc.
Tm l hc s phm nghin cu nhng vn tm l hc ca vic iu khin
qu trnh dy hc, nghin cu s hnh thnh qu trnh nhn thc, tm ti nhng
tiu chun ng tin cy ca s pht trin tr tu v xc nh nhng iu kin
m bo pht trin tr tu c hiu qa trong qu trnh dy hc, xem xt nhng
vn v mi quan h qua li gia gio vin v hc sinh cng nh gia hc
sinh vi hc sinh.
Nhng phn ngnh ca tm l hc s phm: tm l hc dy hc, tm l hc gio
dc v tm l hc v ngi gio vin.
b. Nhim v:
T nhng nghin cu trn tm l hc la tui v tm l hc s phm c nhim
v : rt ra nhng quy lut chung ca s pht trin nhn cch theo la tui,
nhng nhn t ch o s pht trin nhn cch theo la tui ; rt ra nhng quy
lut lnh hi tri thc, k nng k xo trong qu trnh gio dc v dy hc, nhng
bin i tm l ca hc sinh do nh hng ca gio dc v dy hct cung
cp nhng kt qu nghin cu t chc hp l qu trnh s phm, gp phn
nng cao hiu qu ca hot ng gio dc v dy hc.
c. ngha:
Nhng thnh tu ca tm l hc la tui v tm l hc s phm c ngha l
lun v thc tin ln lao.
- V mt l lun, cc nghin cu ca tm l hc la tui v tm l hc s phm
s dng cc ti liu ca mt s khoa hc khc, nhng n lt mnh n li cung
cp ti liu c ngha quan trng cho cc khoa hc khc.
- V mt thc tin c th khng nh s hiu bit v tm l hc la tui v tm l
hc s phm l iu kin cn thit t chc c hiu qu v ng n qu
trnh hc tp v gio dc.

2. Quan h gia tm l hc la tui v tm l hc s phm

Tm l hc la tui v tm l hc s phm c mi quan h cht ch vi nhau v
chng quan h cht ch vi nhiu ngnh khoa hc khc, c bit l tm l hc
i cng, gio dc hc, phng php ging dy b mn
Tm l hc la tui v tm l hc s phm l nhng chuyn ngnh ca tm l
hc, u da trn c s tm l hc i cng. Tm l hc la tui v tm l hc
s phm gn b cht ch vi nhau, thng nht vi nhau, v chng c chung
khch th nghin cu.
Tm l hc la tui v tm l hc s phm u nghin cu tr em trong qu trnh
dy hc v gio dc.
S phn chia ranh gii gia hai ngnh tm l hc ny ch c tnh cht tng i.

L lun v s pht trin tm l hc ca tr

1. Khi nim v s pht trin tm l tr em:

a. Quan nim v tr em:

Da trn nhng quan im trit hc rt khc nhau, ngi ta hiu v tr em
rt khc nhau :
- C quan nim cho rng tr em l ngi ln thu nh li, s khc nhau gia
tr em v ngi ln khc nhau v mi mt (c th, t tng, tnh cm...) ch
tm c, kch thc ch khng khc nhau v cht.
- Theo J.J. Rtx (1712 - 1778) : Tr em khng phi l ngi ln thu nh li v
ngi ln cng khng phi lc no cng c th hiu c tr tu,nguyn vng
v tnh cm c o ca tr thv Tr em c nhng cch nhn, cch suy ngh
v cm nhn ring ca n.
- Tm l hc duy vt bin chng khng nh: Tr em khng phi ngi ln thu
nh li. S khc nhau gia tr em v ngi ln l s khc nhau v cht. Tr
em l tr em, n vn ng, pht trin theo quy lut ca tr em. Ngay t khi ct
ting khc cho i, a tr l mt con ngi, mt thnh vin ca x hi, c
nhu cu giao tip vi ngi ln. Vic nui nng, dy d tr phi theo kiu
ngi. Mi thi i khc nhau c tr em ring ca mnh.

b. Quan nim sai lm v s pht trin tm l tr em:

- Quan im duy tm coi s pht trin tm l tr em ch l s tng ln hoc gim
i v s lng ca cc hin tng ang c pht trin, m khng c s
chuyn bin v cht lng.
- Quan im ny xem s pht trin ca mi hin tng nh l mt qu trnh
din ra mt cch t pht m ngi ta khng th iu khin c, khng th
nghin cu c,khng nhn thc c.
- Quan im sai lm ny c biu hin cc thuyt sau:
b.1. Thuyt tin nh:
+ Thuyt ny coi s pht trin tm l l do cc tim nng sinh vt gy ra, con
ngi c tim nng ny t khi mi sinh ra v s pht trin ch l s trng
thnh, chn mui ca nhng thuc tnh c sng ngay t u v c quyt
nh trc bng con ng duy truyn ny.
+ Cc nh tm l hc t sn cho rng : nhng thuc tnh ca nhn cch, nng
lc cng c m ho, chng trnh ho trong cc trang b gien.
+ Tuy nhin, c nhng ngi theo thuyt ny c cp n yu t mi trng.
Nhng theo h, mmi trng ch l yu t iu chnh, yu t th hin mt
nhn t bt nin no tr.
Nh tm l hc M E. Tocai cho rng : T nhin ban cho mi ngi mt vn
nht nht nh, gio dc cn phi lm bc l vn l vn g v phi s dng
n bng phng tin tt nht v vn t nhin t ra gii hn cho s pht
trin, cho nn mt b phn hc sinh t ra khng t c kt qu no d
ging dy tt,s khc li t ra li c thnh tch d ging dy ti ...)
+ T quan im ny lm cho con ngi mt lng tin vo gio dc, vo s tu
dng v ci to bn thn, h cho rng vai tr ca gio dc l th yu, tr tt
hay xu.hc gii hay km khng phi do gio dc m do gien tt hay xu. T
, h i n kt lun : Tr em kh bo, nng lc tr tu km pht trin l do
bm sinh ch khng phi do gio dc,do mi trng.
Nh vy, vai tr ca gio dc b h thp. Gio dc ch l yu t bn ngoi c
kh nng lm tng nhanh hay km hm qu trnh bc l nhng phm cht t
nhin, b ch c bi tnh di truyn. V h rt ra kt lun sai s phm lm:
mi s can thip vo qu trnh pht trin t nhin ca tr u l s ty tin,
khng th tha th.
b.2 . Thuyt duy cm :
i lp vi thuyt tin nh, thuyt duy cm gii thch s pht trin ca tr ch
bng nhng tc ng ca mi trng xung quanh. Theo cc tc gi thuc
trng phi ny th :
+ Mi trng l nhn t tin nh s pht trin ca t em. V th, h cho rng,
mun nghin cu con ngi ch cn nghin cu, phn tch mi trng m con
ngi sng.
+ Quan im ny cho rng : mi trng x hi l ci bt bin, quyt nh trc
s pht trin tm l c nhn, cn con ngi c xem nh l i tng th
ng trc nh hng ca mi trng.
+ Mi ngi sinh ra u c sn nhng c im bm sinh nh nhau pht
trin tr tu v o c. S khc nhau gia cc c nhn v im ny hay khc
l do nh hng ca mi trng, nh hng ca nhng tc ng khc nhau.
Vi quan nim nh vy, chng ta khng th gii thch c v sao trong mt
mi trng sng nh nhau li c nhng nhn cch khc nhau.
b.3 . Thuyt hi t hai yu t :
Nhng ngi theo quan im ny cho rng: S tc ng qua li gia hai yu t
di truyn v mi trng quyt nh trc tip qu trnh pht trin, trong di
truyn gi vai tr quyt nh v mi trng l iu kin bins nhng c
im tm l c nh sn thnh hin thc.
Theo h, s pht trin l s chn mui ca nhng nng lc , nhng nt tnh
cch, nhng hng thm tr sinh ra c. Nhng nt v nhng c im
tnh cch do cha m truyn li cho tr di dng c sn, bt bin
Mt s ngi theo thuyt ny c cp n vai tr ca mi trng i vi tc
chn mui ca nng lc v nt tnh cch c truyn li cho tr em. Nhng
theo h, mi trng khng phi l ton b nhng iu kin v hon cnh m tr
em sng m ch l gia nh ca tr
Ph phn cc thuyt trn :
Mc d quan nim ca nhng ngi i din cho cc thuyt trn b ngoi c v
khc nhau, nhng thc cht u c nhng sai lm ging nhau: + H u tha
nhn c im tm l ca con ngi l bt bin hoc tin nh hoc do tim
nng sinh vt di truyn hoc nh hng ca mi trng bt bin. Nhng quan
im ny nhm phc v cho giai cp bc lt. (C ngha l s bt bnh ng
trong x hi l tt nhin, l hp l).
+ H nh gi khng ng vai tr ca gio dc, t thiu bin php gio dc,
bi quan trc sn phm xu ca gio dc. H xem xt s pht trin ca tr mt
cch tch ri v khng ph thuc v nhng iu kin c th m trong qu
trnh pht trin ca tr din ra.
+ H u cho rng tr em l i tng th ng, cam chu nh hng c tnh
cht quyt nh ca yu t sinh vt hoc mi trngH ph nhn tnh tch cc
ring ca c nhn, coi thng nhng mu thun bin chng c hnh thnh
trong qu trnh pht trin tm l ca c nhn, m khng thy c con ngi
va l sn phm ca hon cnh, va l ch th c thc sng to nn hon
cnh.

c. Quan im duy vt bin chng v s pht trin tm l tr em:

- Trit hc mcxit tha nhn : s pht trin l qu trnh bin i cu s vt t
thp n cao,t n gin n phc tp. l mt qu trnh tch lu dn v s
lng, dn n s thay i v cht lng, l qu trnh ny sinh ci mi trn c
s ci c do s u tranh gia cc mt i lp nm ngay trong bn thn s vt
hin tng.
- Nguyn l ny c vn dng xem xt s pht trin tm l tr em. Bn cht
ca s pht trin tm l tr em khng phi ch l s tng hay gim v s lng
m l mt qu trnh bin i v cht trong tm l, s thay i v lng ca cc
chc nng tm l dn n s thay i v cht v a n s hnh thnh ci mi
mt cch nhy vt (c ngha l lm xut hin nhng c im mi v cht) -
nhng cu to tm l mi nhng giai on la tui nht nh.
V d : Tr em ln 3 tui c nhu cu t lp. Thiu nin c cm gic mnh l
ngi ln...
- Nh vy, trong cc giai on pht trin khc nhau(s sinh, nh tr, mu gio,
nhi ng...) c s ci bin v cht ca cc qu trnh tm l v ton b nhn
cch ca tr.
- S pht trin tm l tr em l mt qu trnh tr em lnh hi vn ho - x hi ca
loi ngi di s hng dn, gip ca ngi ln thng qua hot ng ca
bn thn lm cho tm l ca tr c hnh thnh v pht trin. C th ni, s
pht trin tm l l mt qu trnh k tha. Bt c mt mc no ca trnh
trc cng l s chun b cho trnh sau. Yu t tm l lc u v tr th
yu, chun b cho tm l sau chuyn sang v tr ch yu.
Tr em khng t ln ln gia mi trng, n ch lnh hi c nhng kinh
nghim x hi khi c vai tr trung gian ca ngi ln. Ngi ln ch bo cho tr
rt nhiu iu, t tn cc vt n cch hnh ng vi cc vt
-S pht trin th hin hai hnh thi:
+ S pht trin v sinh l th hin s pht trin v c th, sc chu ng,
chng vi nhng nh hng bn ngoi ca c th, s hnh thnh v pht
trin h thng c, xng, thn kinh v s hon thin cc chc nng ca h
thng .
+ S pht trin v tm l - x hi th hin s hnh thnh nn con ngi vi t
cch l mt thnh vin ca x hi, tch cc tham gia ci to x hi, th hin:

s nhn thc th gii: nhn thc ca tr ngy cng pht trin cao hn,
su sc hn, t nhn thc cm tnh pht trin ln nhn thc l tnh...
thi i vi th gii xung quanh, ch, nhu cu, np sng, thi
quen...
s tch cc, t gic tham gia vo cc mt khc nhau trong i sng x
hi.
hot ng ci to th gii v ci to bn thn.

Tm li :
S pht trin ca tr y bin ng v din ra cc k nhanh chng, l mt qu
trnh lin tc ngay t khi mi sinh ra, n pht trin cng vi s pht trin sinh l.
Qu trnh ny khng phng lng m c khng hong v t bin. Chnh hot
ng ca tr di s hng dn ca ngi ln lm cho tm l ca tr c
hnh thnh v pht trin. ng thi, cc nh tm l duy vt bin chng cng
tha nhn rng, s pht trin tm l ch c th xy ra trn nn ca mt c s vt
cht nht nh (c th tr em). Nhng c im c th l iu kin cn thit, l
tin ca s pht trin tm l tr em. S pht trin tm l mi ngi da trn
nhng iu kin ring ca c th, nhng nhng iu kin ny khng quyt nh
trc s pht trin tm l, khng phi l ng lc ca s pht trin tm l. S
pht trin tm l cn ph thuc vo mt t hp nhng yu t khc na. Tr phi
sng v hot ng trong iu kin x hi tng ng th tm l ca n mi c
pht trin.
2. Quy lut chung ca s pht trin tm l tr em:

a. Tnh khng ng u ca s pht trin tm l:

S pht trin tm l tr em din ra mt cch khng ng u v y bin ng,
c ngha l trong iu kin bt k, thm ch ngay c trong iu kin thun li
nht ca vic gio dc th nhng biu hin tm l, nhng chc nng tm l khc
nhaucng th pht trin mc nh nhau. C nhng giai on cc em
pht trin bnh thng, nhng cng c nhng giai on t bin, pht trin mt
cch ti u ca mt biu hin no .
Tnh khng ng u ca s pht trin tm l cn th hin ch c s khc
bit v s pht trin tm l gia cc c nhn trong cng mt tui.

b. Tnh ton vn ca tm l:
- Cng vi s pht trin, tm l con ngi ngy cng c tnh trn vn, thng
nht v bn vng. S pht trin tm l l s chuyn bin dn cc trng thi tm
l thnh cc c im tm l c nhn.V d:tm trng vui v, thoi mi trong lao
ng c lp li thng xuyn s chuyn thnh yu lao ng.
- Tnh trn vn ca tm l ph thuc kh nhiu vo ng c ch o hnh vi ca
tr. Cng vi s gio dc, cng vi s m rng vn kinh nghim sng, nhng
ng c hnh vi ca tr ngy cng tr nn t gic, c ngha x hi v ngy
cng bc l r nt trong nhn cch ca tr.

c. Tnh mm do v kh nng b tr:

- H thn kinh ca tr em rt mm do. Da trn tnh mm do ca h thn kinh
m tc ng ca gio dc c th lm thay i tm l tr em. - Tnh mm do
cng to nn kh nng b tr gia cc chc nng tm l hoc sinh l.
d. S pht trin tm l ca tr em din ra di hnh thc xut hin nhng mu
thun gia cc kh nng hin c vi yu cu mi ca iu kin sng v hot
ng. Vic gii quyt nhng mu thun ny chnh l ng lc ca s pht trin
tm l
e. S pht trin tm l ca em c tnh k tc, giai on trc chun b cho giai
on sau, c nh hng n giai on sau.
S pht trin tm l tr em din ra trong s thng nht, s tc ng ln nhau
gia cc hin tng tm l ca tr.
y l mt s lut c bn ca s pht trin tm l tr em. S pht trin tm l
ca tr khng tun theo quy lut sinh hc m theo quy lut x hi.
3. Dy hoc, gio dc v s pht trin tm l:
Tr ch c th lnh hi kinh nghim x hi, pht trin tm l bn thn nh s tip
xc thng xuyn vi ngi ln, nhng s tip xc ny phi c t chc c
bit v chc ch (trong qu trnh s phm).
Gio dc gi vai tr ch o i vi s pht trin tm l ca tr. Gio dc v dy
hc l con ng c bit truyn t nhng kinh nghim x hi cho th h
sau. Ni ti vai tr ch o ca gio dc v dy hc, chng ta nhn mnh l
qu trnh tc ng c mc ch, c thc, c k hoch ca th h trng thnh
i vi th h tr ang ln ln, nhm hnh thnh nhng phm cht nht nh
ca c nhn, p ng nhng yu cu ca.
Gio dc c t chc cht ch c kh nng :
- Vch ra chiu hng cho s pht trin nhn cch v dn dt s hnh thnh,
pht trin nhn cch ca hc sinh theo chiu hng .
- Gio dc c th to iu kin thun li nhng tim nng sinh vt ca tr
c bc l, pht trin, bin kh nng ca tr thnh hin thc.
- Gio dc c th em li nhng ci m bm sinh, di truyn, mi trng t nhin
khng th em li c (hc c ting ni ca loi ngi)
- Gio dc c th b p nhng thiu ht do khuyt tt hoc bnh tt mang li.
- Gio dc c th un nn nhng nt tm l xu c hnh thnh do nh hng
t pht ca mi trng.
- Gio dc c th i trc hin thc, gip tr pht trin nhanh hn thc t.
Khi khng nh vai tr ch o ca gio dc v dy hc i vi s pht trin tm
l ca tr, chng ta cn lu rng tm l con ngi mang tnh ch th, con
ngi l ch th hot ng hn nacon ngi l mt ch th tch cc c th t
gio dc, thay i c chnh bn thn mnh, nhng n khng tch khi nhng
tc ng ca mi trng, ca gio dc. Do vy, nhng tc ng nh nhau, c
th nh hng khc nhau n tr.
- Mi quan h gia gio dc, dy hc v pht trin l mi quan h bin
chng.Hai qu trnh ny khgn phi l hai qu trnh din ra song song m
chng thng nht nhau.
- pht huy vai tr ch o, gio dc v dy hc phi kch thch, dn dt s
pht trin, phi i trc mt bc, phi n trc s pht trin, to nn tr
qu trnh gii quyt mu thun lin tc thc y s pht trin.
Tuy nhin dy hc v gio dc cng cn tnh n nhng c im la tui,
nhng c im ca mc t c tr v quy lut bn trong ca s
pht trin. V vy kh nng ca gio dc v dy hc l khng v hn m yu t
quyt nh s quyt nh tm l ca tr mt cch ng n l s t gio dc
ca tr trong tt c cc thi k ca cuc i.

S phn chia cc giai on pht trin tm l tr em

1. Quan nim v giai on pht trin tm l tr em:
- La tui l mt thi k pht trin nht nh, mang nhng c im chung, c
trng cho thi k . Khi chuyn t giai on la tui ny sang giai on la
tui khc bap gi cng xut hin nhng cu to tm l mi cha tng c trong
thi k trc. Giai on la tui ch c ngha tng i.
- Tui ch c ngha nh l yu t thi gian trong qu trnh pht trin ca tr,
ch khng quyt nh trc tip s pht trin nhn cch. Tui c th ph hp vi
trnh pht trin TL ca tr hoc c th i nhanh hn hoc c th chm hn

La tui c c trng bi mt lot nhng yu t:

- Nhng c im ca iu kin sng, hot ng v cc yu cu ra cho tr
giai on pht trin hin ti.
( mi la tui, cc em sng trong hon cnh nht nh, c nhng mi quan h
nht nh vi th gii bn ngoi, cc em chu s tc ng nht nh ca x hi,
phi p ng nhng yu cu nht nh ca ngi ln, ca x hi v.v... )
- c im v cu trc sinh l c th ca tr em v nhng bin i ca chng.
- Nhng c im tm l trong cu trc nhn cch ca a tr. mi la tui,
c nhng c im tm l mi khc vi la tui trc.
2. S phn chia cc giai on pht trin tm l ca tr
Cn c vo nhng thay i c bn trong iu kin sng v hot ca tr;
Cn c vo nhng thay i trong cu trc tm l ca tr v c s trng thnh
c th ca tr em, ngi ta chia ra mt s thi k ch yu trong s pht trin:
a. Giai on trc tui hc gm:

Tui s sinh : thi k 2 thng u

Tui hi nhi : t 2 - 12 thng
Tui nh tr : t 1 - 3 nm
Tui mu gio : t 3 - 6 nm

b. Giai on tui hc sinh gm:

Thi k hc sinh tiu hc : t 6 tui - 11 tui

Thi k hc sinh trung hc c s : t 11 tui - 15 tui
Thi k hc sinh trung hc ph thng : t 15 tui - 18 tui

*/ Mi thi k c mt v tr, vai tr nht nh trong qu trnh chuyn t a tr

mi sinh sang mt nhn cch trng thnh. Mt thi k pht trin c nt tm l
c trng ca mnh, m a tr phi tri qua.S chuyn t thi k ny sang thi
k khc bao gi cng gng vi s xut hin nhng cu to tm l mi v cht.

Chng II: Tm L Hc Sinh Trung Hc C S

V tr v giai on pht trin tm l ca la tui hc sinh trung hc c s
- Tui thiu nin l giai on pht trin ca tr t 11 - 15 tui, cc em c vo
hc trng trung hc c s (t lp 6 - 9). La tui ny c mt v tr c bit
v tm quan trng trong thi k pht trin ca tr em, v n l thi k chuyn
tip t tui th sang tui trng thnh v c phn nh bng nhng tn gi
khc nhau nh: thi k qu , tui kh bo, tui khng hong , tui bt tr
...
- y l la tui c bc nhy vt v th cht ln tinh thn, cc em ang tch
dn khi thi th u tin sang giai on pht trin cao hn(ngi trng
thnh) to nn ni dung c bn v s khc bit trong mi mt pht trin : th
cht, tr tu, tnh cm, o c ca thi k ny.
- la tui thiu nin c s tn ti song song va tnh tr con, va tnh
ngi ln ,iu ny ph thuc vo s pht trin mnh m v c th, s pht
dc, iu kin sng, hot ngca cc em.
- Mt khc, nhng em cng tui li c s khc bit v mc pht trin
cc kha cnh khc nhau ca tnh ngi ln - iu ny do hon cnh sng, hot
ng khc nhau ca cc em to nn. Hon cnh c c hai mt:

Nhng yu im ca hon cnh kim hm s pht trin tnh ngi ln:

tr ch bn vo vic hc tp, khng c nhng ngha v khc, nhiu bc
cha m c xu th khng cho tr hot ng, lm nhng cng vic khc
nhau ca gia nh, ca x hi.
Nhng yu t ca hon cnh thc y s pht trin tnh ngi ln: s gia
tng v th cht, v gio dc, nhiu bc cha m qu bn, gia nh gp
kh khn trong i sng, i hi tr phi lao ng nhiu sinh sng.
iu a n tr sm c tnh c lp, t ch hn.

- Phng hng pht trin tnh ngi ln la tui ny c th xy ra theo cc

hng sau:

i vi mt s em, tri thc sch v lm cho cc em hiu bi nhiu, nhng

cn nhiu mt khc nhau trong i sng th cc em hiu bit rt t.
C nhng em t quan tm n vic hc tp nh trng, m ch quan
tm n nhng vn lm th no cho ph hp vi mt, coi trng vic
giao tip vi ngi ln, vi bn ln tui bn bc, trao i vi h v cc
vn trong cuc sng, t ra mnh cng nh ngi ln.
mt s em khc khng biu hin tnh ngi ln ra bn ngoi, nhng
thc t ang c gng rn luyn mnh c nhng c tnh ca ngi ln
nh:dng cm, t ch, c lp cn quan h vi bn gi nh tr con.

-Trong nhng giai on pht trin ca con ngi, la tui thiu nin c mt v tr
v ngha v cng quan trng. y l thi k pht trin phc tp nht, v cng
l thi k chun b quan trng nht cho nhng bc trng thnh sau ny. Thi
k thiu nin quan trng ch : trong thi k ny nhng c s, phng hng
chung ca s hnh thnh quan im x hi v o c ca nhn cch c
hnh thnh, chng s c tip tc pht trin trong tui thanh nin.
- Hiu r v tr v ngha ca giai on pht trin tm l thiu nin, gip chng ta
c cch i x ng n v gio dc cc em c mt nhn cch ton din.

Nhng iu kin pht trin tm l la tui ca hc sinh trung hc c s

1. S bin i v mt gii phu sinh l
a. S pht trin c th ca thiu nin din ra mnh m nhng khng cn
i.
S hot ng tng hp ca cc tuyn ni tit quan trng nht (tuyn yn, tuyn
gip trng, tuyn thng thn) to ra nhiu thay i trong c th tr, trong s
nhy vt v chiu cao v s pht dc
- Chiu cao ca cc em tng ln mt cch t ngt, hng nm c th tng t 5 -
6 cm; Trng lng c th hng nm tng t 2,4 - 6 kg; tng vng ngcl
nhng yu t c bit trong s pht trin th cht ca tr.
- giai on di 14 tui vn cn c cc t sn hon ton gia cc t
xng sng, nn ct sng d b cong vo khi ng ngi khng ng t th.
- S tng khi lng cc bp tht v lc ca c bp din ra mnh nht vo cui
thi k dy th khin cc em khe ra r rt. Tuy nhin, s pht trin c ca cc
em trai khc bit nht nh bo hiu s hnh thnh cc em nhng nt khc
bit v c th : con trai cao ln, vai rng ra, con gi trn trn dn, xng chu
rng ra
S pht trin c th din ra khng cn i lm cho cc em lng tng, vng v,
lng ngng.
- Xng chn v tay chng di nhng c pht trin chm hn v lng ngc
pht trin chm, nn u tui thiu nin thng c thn hnh di, hi gy v t
nhiu khng cn i.
- S pht trin ca h tim - mch cng khng cn i : th tch tim tng nhanh,
hot ng mnh hn nhng ng knh pht trin chm hn. iu ny gy nn
ri lon tm thi ca h tun hon mu.
b. Hot ng thn kinh cp cao ca tui thiu nin cng c nhng nt
ring bit.
- tui thiu nin, qu trnh hng phn chim u th r rt, dn n thiu nin
khng lm ch c cm xc ca mnh, khng kim ch c xc ng mnh.
Cc em d b kch ng, d bc tc, cu gt, mt bnh tnh
- tui thiu nin, phn x c iu kin i vi nhng tnh hiu trc tip c
hnh thnh nhanh hn nhng phn x c iu kin i vi nhng tnh hiu t
ng. Do vy, ngn ng ca tr cng thay i. Cc em ni chm hn, hay nht
gng, cc lc Nhng hin tng ny ch tm thi, khong 15 tui tr ln
hin tng ny cn i hn.
c. Hin tng dy th
S trng thnh v mt sinh dc l yu t quan trng nht ca s pht trin c
th ca th thiu nin. Tuyn sinh dc bt u hot ng v c th cc em xut
hin nhng du hiu ph khin chng ta nhn ra cc em ang tui dy th.
Biu hin bn ngoi ch yu ca s chn mui ca cc c quan sinh dc cc
em trai l s xut tinh, cc em gi l hin tng thy kinh. Tui dy th ca
cc em n thng vo khong 12 - 14 tui, cc em nam bt u v kt thc
chm hn cc em gi khong 1,5 - 2 nm.
S pht dc cng vi nhng chuyn bin trong s pht trin c th ca thiu
nin c mt ngha khng nh trong s ny sinh nhng cu to tm l mi :
Cm gic v tnh ngi ln thc s ca mnh ; cm gic v tnh cm gii tnh
mi l, quan tm ti ngi khc gii.

2. S thay i ca iu kin sng

a. i sng gia nh ca hc sinh trung hc c s:
- n tui ny, cc em c nhng vai tr nht nh, c gia nh tha nhn
nh l mt thnh vin tch cc ca gia nh, c cha m, anh ch giao cho
nhng trng trch kh nng n nh : chm sc cc em nh, nu cm, dn dp
nh ca, chn nui gia sc,. Thm ch kh nhiu em tr thnh lao ng
chnh, gp phn tng thu nhp ca gia nh, cc em thc c cc nhim
v v thc hin tch cc.
- iu quan trng v c ngha ln i vi cc em l cha m khng cn coi cc
em l b nh na, m quan tm n kin ca cc em hn, dnh cho cc
em nhng quyn sng c lp hn, ra nhng yu cu cao hn, cc em
c tham gia bn bc mt s cng vic ca gia nh v bit quan tm n
vic xy dng, bo v uy tn ca gia nh.
Nhng s thay lm cho tr thc c v th ca mnh trong gia nh
v ng vin, kch thch cc em hot ng tch cc, c lp, t ch.
b. i sng trong nh trng ca hc sinh trung hc c s cng v nhiu
thay i.
Hoatj ng hc tp v cc hot ng khc ca cc hc sinh trung hc c s i
hi v thc y cc em c thi tch cc v c lp hn, to iu kin cho cc
em tha mn nhu cu giao tip ca mnh.
- S thay i v ni dung dy hc:

Vo hc trng trung hc c s, cc em c tip xc vi nhiu mn hc

khc nhau, c ni dung tru tng, su sc v phong ph hn, do i
hi cc em phi c s thay i v cch hc.
S phong ph v tr thc ca tng mn hc lm cho khi lng tri thc
cc em lnh hi c tng ln nhiu, tm hiu bit ca cc em c m
rng .

- S thay i v phng php dy hc v hnh thc hc tp:

 Cc c hc nhiu mn hc do nhiu thy, c ging dy, cho nn
phng php hc tp thay i cc b mn v mi thy, c c cch trnh
by, c phng php c o ca mnh.
Thi say sa, hng th hc tp, lnh hi, pht trin tr tu, vic hnh
thnh v pht trin cch lp lun c o cng nhng nt tnh cch qu
bu ca cc em iu do nh hng ca cch dy v nhn cch ca
ngi thy.

- Cc em c hc vi nhiu thy, nhiu bn, chu nh hng ca nhiu nhn

cch, phong cch x th khc nhau.
- Cc em c tham gia vo nhiu dng hot ng nh trng nh : lao
ng, hc tp nngoi kha, vn ngh, th thao...
c. i sng ca hc sinh trung hc c s trong x hi:
- la tui ny cc em c tha nhn nh mt thnh vin tch cc v c
giao mt s cng vic nht nh trn liu lnh vc khc nhau nh tuyn truyn
c ng, gi trt t ng ph, gip gia nh thng binh, lit s, b tc vn
ha...
-Thiu nin thch lm cng tc x hi:

C sc lc, hiu bit nhiu, mun lm c nhng cng vic c

mi ngi bit n, nht l nhng cng vic cng lm vi ngi ln.
Cc em cho rng cng tc x hi l vic lm ca ngi ln v c ngha
ln lao. Do c lm cc cng vic x hi l th hin mnh l ngi
ln v mun c tha nhn mnh l ngi ln.
Hot ng x hooij l hot ng c tnh cht tp th, ph hp vi s thch
ca thiu nin.

Do tham gia cng tc x hi, m quan h ca hc sinh trung hc c s c

m rng, kinh nghim cuc sng phong ph ln, nhn cch ca thiu nin c
hnh thnh v pht trin.
Tm li :
S thay i iu kin sng, iu kin hot ng ca thiu nin trong gia nh,
nh trng, x hi m v tr ca cc em c nng ln. Cc em thc c s
thay i v tch cc hot ng cho ph hp vi s thay i . Do , c im
tm l, nhn cch ca hc sinh trung hc c s c hnh thnh v pht trin
phong ph hn so cc la tui trc.

Hot ng hc tp v s pht trin tr tu ca hc sinh trung hc c

s
1. c im ca hot ng hc tp trong trng trung hc c s:
a. Tr cng ln ln, hot ng hc tp cng c v tr quan trng trong cuc sng
ca tr v vai tr ca n trong s pht trin ca tr ngy cng to ln.
Hc tp l hot ng ch o ca hc sinh, nhng vo tui thiu nin, vic hc
tp ca cc em c nhng thay i c bn.
Vic hc tp trng trung hc c s l mt bc ngoc quan trng trong i
sng ca tr. cc lp di, tr hc tp cc h thng cc s kin v hin
tng, hiu nhng mi quan h c th v n gin gia cc s kin v hin
tng . trng trung hc c s, vic hc tp ca cc em phc tp hn mt
cch ng k. Cc em chuyn sang nghin cu c h thng nhng c s ca
cc khoa hc, cc em hc tp c phn mn Mi mn hc gm nhng khi
nim, nhng quy lut c sp xp thnh mt h thng tng i su sc. iu
i hi cc em phi t gic v c lp cao.
b. Quan h gia gio vin v hc sinh cng khc trc. Cc em c hc vi
nhiu gio vin. Cc gio vin c cch dy v yu cu khc nhau i vi hc
sinh, c trnh ngh nghip v phm cht, uy tn khc nhau. Quan h gia
gio vin v hc sinh xa cch hn so vi bc tiu hc. S thay i ny to ra
nhng kh khn nht nh cho cc em nhng n cng to iu kin cho cc em
pht trin dn phng thc nhn thc ngi khc.
c. Thi t gic i vi hc tp tui thiu nin cng tng ln r rt. hc
sinh tiu hc, thi i vi mn hc ph thuc vo thi ca cc em i vi
gio vin v im s nhn c. Nhng tui thiu nin, thi i vi mn
hc do ni dung mn hc v s i hi phi m rng tm hiu bit chi phi. Thi
i vi mn hc c phn ha (mn hay, mn khng hay )
a s thiu nin, ni dung khi nim hc tp c m rng ; nhiu em
c yu t t hc, c hng th bn vng i vi mn hc, say m hc tp.
Tuy nhin, tnh t m, ham hiu bit nhiu c th khin hng th ca thiu nin
b phn tn v khng bn vng v c th hnh thnh thi d di, khng
nghim tc i vi cc lnh vc khc trong cuc sng.
Trong gio dc, gio vin cn thy c mc pht trin c th mi em
kp thi ng vin, hng dn thiu nin khc phc nhng kh khn trong hc
tp v hnh thnh nhn cch mt cch tt nht. Mt khc, cn ch ti ti liu
hc tp : Ti liu hc tp phi sc tch v ni dung khoa hc, phi gn vi cuc
sng ca cc em, lm cho cc em hiu r ngha ca ti liu hc, phi gi cm,
gy cho hc sinh hng th hc tp v phi trnh by ti liu, phi gi cho hc
sinh c nhu cu tm hiu ti liu , phi gip cc em bit cch hc, c
phng php hc tp ph hp.
2. c im ca s pht trin tr tu ca la tui hc sinh trung hc c s
la tui ny hot ng
a. Tri gic: cc em c kh nng phn tch, tng hp cc s vt, hin tng
phc tp hn khi tri gic s vt, hin tng. Khi lng tri gic tng ln, tri gic
tr nn c k hoch, c trnh t v hon thin hn.
b. Tr nh: ca thiu nin cng c thay i v cht. c im c bn ca tr
nh la tui ny l s tng cng tnh chtch nh, nng lc ghi nh c ch
nh c tng ln r rt, cch thc ghi nh c ci tin, hiu sut ghi nh
cng c nng cao.
Hc sinh trung hc c s c nhiu tin b trong vic ghi nh ti liu tru tng,
t ng. Cc em c nhng k nng t chc hot ng t duy, bit tin hnh cc
thao tc nh so snh, ht thng ha, phn loi nhm ghi nh ti liu. K nng
nm vng phng tin ghi nh ca thiu nin c pht trin mc cao,
cc em bt u bit s dng nhng phng php c bit ghi nh v nh
li. Tc ghi nh v khi lng ti liu c ghi nh tng ln. Ghi nh my
mc ngy cng nhng ch cho ghi nh logic, ghi nh ngha. Hiu qu ca tr
nh tr nn tt hn. Cc em thng phn i cc yu cu ca gio vin bt
hc thuc lng tng cu, tng ch c khuynh hng mun ti hin bng li ni
ca mnh. V th gio vin cn phi:

Dy cho hc sinh phng php ghi nh lgic.

Cn gii thch cho cc em r s cn thit phi ghi nh chnh xc nhng
nh ngha, nhng qui lut. y phi ch r cho cc em thy, nu ghi
nh thiu mt t no th ngha ca n khng cn chnh xc na.
Rn luyn cho cc em c k nng trnh by chnh xc ni dung bi hc
theo cch din t ca mnh.
Ch cho cc em, khi kim tra s ghi nh, phi bng s ti hin mi bit
c s hiu qu ca s ghi nh.(Thng thiu nin hay s dng s
nhn li)
Gio vin cn hng dn cc em vn dng c hai cch ghi nh my mc
v ghi nh ngha mt cch hp l.
Cn ch cho cc em thit lp cc mi lin tng ngy cng phc tp hn,
gn ti liu mi vi ti liu c, gip cho vic lnh hi tri thc c h thng
hn, a ti liu c vo h thng tri thc.

c. T duy :
Hot ng t duy ca hc sinh trung hc c s c nhng bin i c bn:
- T duy ni chung v t duy tru tng ni ring pht trin mnh l mt c
im c bn ca hot ng t duy thiu nin. Nhng thnh phn ca t duy
hnh tng - c th vn c tip tc pht trin, n vn gi vai tr quan trng
trong cu trc ca t duy.
- Cc em hiu cc du hiu bn cht ca i tng nhng khng phi bao gi
cng phn bit c nhng du hiu trong mi trng hp. Khi nm khi
nim cc em c khi thu hp hoc m rng khi nim khng ng mc.
- tui thiu nin, tnh ph phn ca t duy cng c pht trin, cc em bit
lp lun gii quyt vn mt cch c cn c. Cc em khng d tin nh lc
nh, nht l cui tui ny, cc em bit vn dng l lun vo thc tin, bit
ly nhng iu quan st c, nhng kinh nghim ring ca mnh minh ha
kin thc.
T nhng c im trn, gio vin cn lu :
 Pht trin t duy tru tng cho hc sinh trung hc c s lm c s
cho vic lnh hi khi nim khoa hc trong chng trnh hc tp.
Ch dn cho cc em nhng bin php rn luyn k nng suy ngh c
ph phn v c lp

Hot ng giao tip ca hc sinh trung hc c s

1. Giao tip ca thiu nin vi ngi ln:

a. tui thiu nin xut hin mt cm gic rt c o : cm gic mnh l
ngi ln. Cc em cm thy mnh khng cn l tr con na, nhng cc em
cng c cm gic mnh cha thc s l ngi ln.
Cm gic v s trng thnh ca bn thn l nt c trng trong nhn cch
thiu nin, v n biu hin lp trng sng mi ca thiu nin i vi ngi ln
v th gii xung quanh.
Cm gic mnh l ngi ln c th hin rt phong ph v ni dung v
hnh thc. Cc em quan tm n hnh thc, tc phong, c chv nhng kh
nng ca bn thn.
- Trong hc tp cc em mun c lp lnh hi tri thc, mun c lp trng v
quan im ring.
- Trong phm vi thc x hi, cc em mun c c lp v khng ph thuc
vo ngi ln mt mc nht nh.
- Cc em i hi, mong mun ngi ln quan h i x vi mnh bnh ng nh
i x vi ngi ln, khng can thip qu t m vo mt s mt trong i sng
ring ca cc em.
- Thiu nin bt u chng i nhng yu cu m trc y n vn thc hin
mt cch t nguyn. Cc em bo v kin ca mnh khng ch trong li ni m
c trong hnh ng.
Cm gic v s trng thnh v nhu cu c ngi ln tha nhn n l
ngi ln a n vn quyn hn ca ngi ln v cc em trong quan
h vi nhau. Cc em mong mun hn ch quyn hn ca ngi ln, m rng
quyn hn ca mnh; Cc em mong mun ngi ln tn trng nhn cch, phm
gi, tin tng v m rng tnh c lp ca cc em.
Nguyn vng mun c tin tng v c lp hn, mun c quyn bnh
ng nht nh vi ngi ln c th thc y cc em tch cc hot ng, chp
nhn nhng yu cu o c ca ngi ln v phng thc hnh vi trong th
gii ngi ln, khin cc em xng ng vi v tr x hi tch cc Nhng mt
khc nguyn vng ny cng c th khin cc em chng c, khng phc tng
nhng yu cu ca ngi ln.
C nhng nguyn nhn nht nh khin thiu nin c cm gic v s trng
thnh ca bn thn: Cc em thy c s pht trin mnh m v c th v sc
lc ca mnh; cc em thy tm hiu bit, k nng, k xo ca mnh c m
rng; thiu nin tham gia nhiu hn vo cuc sng x hi, cuc sng ca ngi
ln. Tnh t lp khin cc em thy mnh ging ngi ln nhiu im
Xu th cng iu ha ngha ca nhng thay i ca bn thn, khin cho cc
em c nhu cu tham gia vo i sng ca ngi ln, trong khi kinh nghim
ca cc em cha tng xng vi nhu cu . y l mt mu thun trong s
pht trin nhn cch thiu nin.
Cn phi thy: nhu cu v nguyn vng ca thiu nin l chnh ng, ngi ln
phi thay i thi i x i vi thiu nin.
Nu ngi ln khng chu thay i quan h vi cc em, th cc em s tr thnh
ngi khi xng thay i mi quan h ny.
Nu ngi ln chng i, s gy ra nhng phn ng ca cc em vi ngi ln
di dng bng bnh, bt bnh, khng vng li
Nu ngi ln thy s phn i ca cc em,m khng suy xt v pha mnh
thay i quan h vi cc em, th s xung t ca cc em vi ngi ln cn ko
di n ht thi k ca la tui ny.
Nhng quan h xung t gia cc em v ngi ln lm ny sinh nhng hnh vi
tng ng cc em: xa lnh ngi ln, khng tin tng vo ngi ln, cho
rng ngi ln khng hiu cc em v khng chu hiu cc em, kh chu mt
cch c thc vi nhng yu cu, nhng nh gi, nhng nhn xt ca ngi
ln. Tc ng gio dc ca ngi ln i vi cc em b gim st.
C nhiu yu t lm cho ngi ln vn gi nguyn quan h nh trc y i
vi cc em : cc em vn cn l hc sinh, vn ph thuc vo cha m v kinh t;
cha m v gio vin vn ang gi vai tr gio dc cc em; hn th na, cc
em vn cn nhng nt tr con trn khun mt, trong dng dp, trong hnh vi v
trong tnh cch. Mt khc, nhiu ngi ln cn thy vic tng quyn hn v tnh
c lp cho thiu nin l khng hp l.
Chnh s khng thay i thi ca ngi ln khi thiu nin ang tr thnh
ngi ln l nguyn nhn gy ra ng gia thiu nin vi ngi ln. Nu
ngi ln khng thay i thi , cc em s thi chng i, cc em s xa
lnh ngi ln, cho rng ngi ln khng hiu v khng th hiu mnh
b. Do vy, trong quan h vi thiu nin, ngi ln cn:
- Phi mong mun v bit cch tn trng tnh c lp v quyn bnh ng ca
thiu nin.
- Quan h gia thiu nin v ngi ln c th khng c mu thun nu quan h
c xy dng trn c s tn trng, gip ln nhau.
- Khi tip xc vi thiu nin cn gng mu, kho lo, t nh
Nh vy, tnh c lp v quyn bnh ng trong quan h ca cc em vi ngi
ln l vn phc tp v gay gt nht trong giao tip ca cc em vi ngi ln
ni ring, trong vic gio dc cc em la tui ny ni chung. Khng nn coi
y l biu hin ca s khng hong tui dy th, m l s khng hong trong
quan h ca thiu nin vi ngi ln, ch yu do ngi ln gy ra. Nhng kh
khn, mu thun c th hn ch hoc khng xy ra, nu ngi ln v cc em
xy dng c mi quan h bn b, quan h c hnh thc hp tc trn c s
tn trng, thng yu, tin cy, bnh ng v t nh trong c x vi thiu nin.
S hp tc ny cho php ngi ln t cc em vo v tr mi - v tr ca ngi
gip vic v ngi bn trong nhng cng vic khc nhau, cn bn thn ngi
ln tr thnh ngi mu mc v ngi bn tin cy ca cc em.

2. Giao tip ca hc sinh trung hc c s vi bn b

Nhu cu giao tip vi bn pht trin mnh l mt c im quan trng tui
thiu nin
a. S giao tip ca hc sinh trung hc c s vi bn b cng la tui:
- Quan h vi bn b cng la tui phc tp, a dng hn nhiu so vi hc sinh
tiu hc. S giao tip ca cc em vt ra ngoi phm vi hc tp, phm vi
nh trng, m cn m rng trong nhng hng th mi, nhng vic lm mi,
nhng quan h mi trong i sng ca cc em, cc em c nhu cu ln trong
giao tip vi bn b v:
Mt mt, cc em rt khao kht c giao tip v cng hot ng chung vi
nhau, cc em c nguyn vng c sng trong tp th, c nhng bn b thn
thit tin cy. Mt khc, cng biu hin nguyn vng khng km phn quan trng
l c bn b cng nhn, tha nhn, tn trng mnh.
- Hc sinh trung hc c s cho rng quan h bn b cng tui l quan h ring
ca c nhn, cc em c quyn hnh ng c lp trong quan h ny bo v
quyn ca mnh. Cc em khng mun ngi ln can thip vo chuyn bn
b ca mnh. Nu c s can thip th bo cu ngi ln, khin cc em cm
thy b xc phm, th cc em chng i li. Nhu cu giao tip vi bn b l mt
nhu cu chnh ng ca cc em. Cc em mong mun c mt tnh bn ring,
thn thit gi gm tm tnh. Cc em c nhiu nhn xt, bn khon v dng
v bn ngoi, v tnh cm, ngh tm t ca mnh, v quan h ca mnh vi
ngi khc v c quan h ca mi ngi vi nhauCc em cn trao i vi
bn b c c hiu bit y hn, ng hn v bn thn v mt s vn
khc
Nu nh quan h ca ngi ln v cc em khng ha thun, th s giao tip
vi bn b cng tui cng tng v nh hng ca bn b n vi cc em cng
mnh m.
S bt ha trong quan h bn b cng lp, s thiu thn bn thn hoc tnh
bn b ph v u sinh ra nhng cm xc nng n v tnh hung kh chu nht
i vi cc em l s ph bnh thng thn ca tp th, ca bn b; cn hnh pht
nng n nht i vi cc em l b bn b ty chay, khng mun chi vi mnh.
- Tnh bn trong i sng hc sinh trung hc c s su sc hn. Cc em
thch giao tip v kt bn vi nhau, nhng khng phi mi em trong lp u
c cc em thch v giao tip nh nhau. Cc em ch kt bn vi nhng em
c mi ngi tn trng, c uy tn v tin b r rt v mt no .
- Lc u phm vi giao tip ca cc em thng l rng, nhng khng c bn
vng, c tnh cht tm thi, l thi k la chn, tm kim ngi bn thn. V sau
nhng em c cng hng th, cng yu thch mt loi hot ng no , th gn
b vi nhau. Trong vic chn bn, thiu nin thng yu cu cao bn, u
quan trng kt bn l nhng phm cht v tnh bn phi trung thnh, thng
thn, ci m, tn trng, tin cy ln nhau, quan h bnh ng v gip ln
nhau.
- Phm vi giao tip ca cc em hp li, nhng quan h ca cc em gn b vi
nhau hn, chu nh hng ca nhau, d ly hng th ca bn (c th tr thnh
ngi tt hoc ngc li). V vy giao tip vi bn l ngun ny sinh hng th
mi. Bn b m cc em yu thch c th tr thnh hnh mu i vi cc em,
nht l cc bn c nhng u im.
- Tr chuyn gi mt v tr c ngha i vi la tui ny, cc em k cho
nhau v mi mt sinh hat, i sng v suy ngh ca mnh, k c nhng iu b
mt nhiu khi cc bn khng k vi bt c ai. V th m cc em yu cu rt cao
i vi bn, phi ci m, hiu nhau, t nh, v tha, ng cm v gi b mt cho
nhau.
- L tng tnh bn ca la tui ny l sng cht c nhau, ch ngt, x bi -
y l vn cc em thm nhp vo mi mt i sng ca nhau. Cng ln ln
s thm nhp v tm hn gia cc em ngy cng c ny n, pht trin.
l s ging nhau v i sng ni tm, l s hiu bit nhau, s trng hp v
nhng gi tr ca c nhn, v nhng hoi bo, v quan im trong cuc sng.
b. Mt c trng quan trng trong quan h vi bn b cng tui l s xut hin
nhng sc thi mi trong quan h vi bn khc gii - nhng cm xc gii tnh..
- T thc pht trin khin cc em nhanh chng nhn thc c nhng c
im gii tnh ca mnh. Cc em bt u quan tm ln nhau, a thch nhau,
t quan tm n v b ngoi ca mnh.
- cc em gi thi quan tm n bn thng th hin kh th ng v kn
o (lm dng hn trc ch n hnh thc ca mnh hn), cc em thng
che du tnh cm ca mnh bng cch t v th , lnh m vi bn trai. Cc
em trai th hin thi ny mt cch cng khai, ngang nhin, c khi th bo
(git tc, du cp).
Lc u s quan tm ca cc em trai c tnh cht tn mn v biu hin bng
phng thc c th ca tr con nh x y, tru chc cc em giCc em
gi nhiu khi rt bc, khng hi lng v nhng hnh vi nh th ca cc em trai
v khi cc em gi thc c th khng bc tc, gin di cc em trai.
V sau nhng quan h ny c thay i, mt tnh trc tip, xut hin tnh
ngng ngng, e thn, nht nht mt s em iu c bc l trc tip,
cn mt s khc th c che y bng thi th gi to khinh b i vi
ngi khc gii. Hnh vi ny mang tnh cht hai mt: s quan tm n nhau,
vi s phn bit nam n.
Tuy hnh vi bn ngoi c th khc nhau nhng cc em u c hin tng tm l
ging nhau l cc em ch nhiu n bn khc gii, mong bn khc gii ch
n mnh v a thch mnh.
- Trong tnh bn khc gii cc em va hn nhin, va c v thn trng. kn
oNhn chung, nhng xc cm ca cc em l trong sng, l ng lc thc
y cc em t hon thin mnh. Nhng khng phi tt c thiu nin u c
nhng rung cm nh vy. Mt s em b cun ht vo con ng yu ng.
Nhiu khi cc em cng khng hiu r tnh cm ca mnh v c nh hng nht
nh n kt qu hc tp. Ngi lm cng tc gio dc cn phi thn trng, t
nh, kho lo khi gii quyt vn ny. Cn hng dn, ung nn ch tnh bn
gia nam v n la tui ny tht lnh mnh, trong sng v n ng lc
gip nhau trong hc tp, trong tu dng. Khng nn can thip th bo, dng cc
bin php bo lc, p t i vi cc em
c. S giao tip la tui hc sinh trung hc c s l mt loi hot ng
c bit, m ni dung ca n l xy dng nhng quan h qua li v nhng
hnh ng trong quan h . Nh hot ng giao tip m cc em nhn thc
c ngi khc v bn thn mnh ng thi qua lm pht trin mt s k
nng nh k nng so snh, phn tch, khi qut hnh vi ca bn thn v ca
bn, lm phong ph thm nhng biu tng v nhn cch ca bn v ca bn
thn.
Do , lm cng tc gio dc phi to iu kin cc em giao tip vi nhau,
hng dn v kim tra s quan h ca cc em, trnh tnh trng ngn cm, hn
ch s giao tip ca la tui ny.

S pht trin nhn cch ca la tui hc sinh

1. S hnh thnh t thc ca hc sinh trung hc c s

Mt trong nhng c im quan trng ca s pht trin nhn cch la tui
thiu nin l s hnh thnh t thc
- Do s pht trin mnh m ca c th, c bit do s pht trin ca cc mi
quan h x hi v s giao tip trong tp th m cc em biu hin nhu cu
t nh gi nhu cu so snh mnh vi ngi khc. Cc em bt u xem xt
mnh, vch cho mnh mt nhn cch tng lai, mun hiu bit mt mnh, mt
yu trong nhn cch ca mnh.
Mc t thc ca cc em cng c s khc nhau.
- V ni dung, khng phi tt c nhng phm cht ca nhn cch u thc
c ht. Ban u cc em ch nhn thc hnh vi ca mnh, sau l nhn thc
nhng phm cht o c, tnh cch v nng lc ca mnh trong nhng phm
vi khc nhau, cui cng cc em mi nhn thc nhng phm cht phc tp th
hin nhiu mt ca nhn cch (tnh cm trch nhim, lng t trng).
- V cch thc, ban u cc em cn da vo nh gi ca nhng ngi gn
gi v c uy tn vi mnh. Dn dn cc em hnh thnh khuynh hng c lp
phn tch v nh gi bn thn. Nhng kh nng t nh gi ca thiu nin cn
hn ch, cha khch quanDo , ny sinh nhng xung t, mu thun
gia mc k vng ca cc em vi a v thc t ca chng trong tp th; mu
thun gia thi ca cc em i vi bn thn, i vi nhng phm cht nhn
cch ca mnh v thi ca cc em i vi ngi ln, i vi bn b cng la
tui.
ngha quyt nh nht pht trin t thc la tui ny cuc sng tp th
ca cc em, ni m nhiu mi quan h gi tr ng n, mi quan h ny s
hnh thnh cc em lng t tin vo s t nh gi ca mnh, l nhng yu cu
ngy cng cao i vi hnh vi, hot ng ca cc em cng ng thi gip cho
s pht trin v mc t thc ca cc em.
Vic nhn thc v mnh cn thng qua vic i chiu so snh mnh vi ngi
khc. Nhng khi nh gi ngi khc, cc em cn ch quan, nng cn, nhiu
khi ch da vo mt vi hnh tung khng r rng cc em vi kt lun hoc
ch ch vo mt vi phm cht no m quy kt ton b. V th, ngi ln
rt d m cng rt kh gy uy tn vi thiu nin. V khi c kt lun nh gi
v mt ngi no , cc em thng c n tng dai dng, su sc.
- S pht trin t thc ca thiu nin c ngha ln lao ch, n thc y
cc em bc vo mt giai on mi. K t tui thiu nin tr i, kh nng t
gio dc ca cc em c pht trin, cc em khng ch l khch th ca qu
trnh gio dc m cn ng thi l ch th ca qu trnh ny.
nhiu em, t gio dc cn cha c h thng, cha c k hoch, cc em cn
lng tng trong vic la chn bin php t gio dc. V vy, nh gio dc cn t
chc cuc sng v hot ng tp th phong ph, hp dn, li cun cc em vo
hot ng chung ca tp th, t chc tt mi quan h gia ngi ln v cc
em

2. S hnh thnh o c ca hc sinh trung hc c s

Khi n trng, tr c lnh hi chun mc v quy tc hnh vi o c mt
cch c h thng.
n tui thiu nin, do s m rng quan h x hi, do s pht trin mnh m
ca t thcm trnh o c ca cc em c pht trin mnh. S hnh
thnh thc o c ni chung, s lnh hi tiu chun ca hnh vi o c ni
ring l c im tm l quan trng trong la tui thiu nin.
Tui thiu nin l la tui hnh thnh th gii quan, l tng, nim tin o c,
nhng phn on gi tr
Do t thc v tr tu pht trin, hnh vi ca thiu nin bt u chu s ch
o ca nhng nguyn tc ring, nhng quan im ring ca thiu nin.
Nhn cch ca thiu nin c hnh thnh ph thuc vo vic thiu nin c
c kinh nghim o c nh th no thc hin o c no ?
Nhng nghin cu tm l hc cho thy trnh nhn thc o c ca thiu
nin l cao. Thiu nin hiu r nhng khi nim o c va sc i vi
chng
Nhng cng c c nhng kinh nghim v khi nim o c hnh thnh mt
cch t pht ngoi s hng dn ca gio dc, do nh hng ca nhng s
kin trong sch, phim, bn b xuDo vy, cc em c th c nhng ng nhn
hoc hiu phin din, khng chnh xc mt s khi nim o c Trong cng
tc gio dc cn ch gip cc em hiu c khi nim o c mt cch
chnh xc v t chc hnh ng thiu nin c c kinh nghim o c
ng n

3. S hnh thnh tnh cm ca hc sinh trung hc c s

Tnh cm ca hc sinh trung hc c s su sc v phc tp hn cc em hc
sinh tiu hc.
- c im ni bt la tui ny l d xc ng, vui bun chuyn ha d dng,
tnh cm cn mang tnh cht bng bt, hng sayiu ny do nh hng ca
s pht dc v thay i mt s c quan ni tng gy nn. Nhiu khi cn do hot
ng thn kinh khng cn bng, hng phn mnh hn c ch lm cho cc
em khng t kim ch ni.
- Thiu nin d c phn ng mnh lit trc s nh gi, nht l s nh gi
thiu cng bng ca ngi ln.
- Tm trng ca thiu nin thay i nhanh chng, tht thng, c lc ang vui
nhng ch l mt c g li sinh ra bun ngay hoc ang lc bc mnh nhng
gp iu g thch th li ti ci ngay. Do , nn thi ca cc em i vi
nhng ngi xung quanh cng c nhiu mu thun.
R rng, cch biu hin xuc cm ca thiu nin mang tnh cht c o. l
tnh bng bt, si ni d b kch ng v d thay i.
Kt lun :
- Trong nhng giai on pht trin ca con ngi la tui thiu nin c mt
ngha v cng quan trng. ay l thi k pht trin phc tp nht, nhiu bin
ng nht nhng cng l thi k chun b quan trng nht cho nhng bc
trng thnh sau ny.
- S pht trin tm l ca thiu nin c chu nh hng ca thi k pht dc.
Nhng ci nh hng quyt nh nht i vi s pht trin tm l chnh l
nhng mi quan h xung quanh, c bit l nhng mi quan h gia thiu nin
v ngi ln.
- y l la tui ca cc em khng cn l tr con na, nhng cha hn l
ngi ln. la tui ny cc em cn c tn trng nhn cch, cn c pht
huy tnh c lp nhng cng rt cn n s chm sc chu o v i x t nh.
Chng III: Tm L Hc La Tui Ca Hc Sinh Trung Hc Ph
Thng

Nhng yu t nh hng n tm l hc hc sinh trung hc ph thng

1. Khi nim tui thanh nin

Trong tm l hc la tui, tui thanh nin l giai on pht trin bt u t lc
dy th v kt thc vo tui ngi ln.
nh ngha ny ni ti 2 gii hn : gii hn sinh l (dy th) v gii hn x hi
(tui ngi ln ).
C nhiu quan im khc nhau v tui thanh nin :
Cc nh tm l hc mcxt cho rng cn nghin cu tui thanh nin mt cch
phc tp, phi kt hp quan im tm l hc x hi vi vic tnh n nhng quy
lut bn trong ca s pht trin. y l vn rt phc tp. V khng phi lc
no nhp iu v cc giai on ca s pht trin tm l, sinh l cng trng hp
vi cc thi hn trng thnh v mt x hi. S bt u trng thnh ca con
ngi nh l mt c th (s trng thnh v th cht), mt nhn cch (s
trng thnh mt cng dn), mt ch th nhn thc (s trng thnh tr tu) v
mt ch th lao ng (nng lc lao ng) l khng trng hp nhau v thi gian.
Tr em ngy nay ln nhanh hn v t c s trng thnh y ca mnh
sm hn. So vi hai, ba th h trc, s dy th v c kt thc sm hn 2
nm. Cc nh sinh l hc phn chia qu trnh ny thnh 3 giai on : giai on
trc dy th , dy th v sau dy th. Tm l hc la tui thng gn tui thiu
nin vi 2 giai on u cn tui thanh nin gn vi giai on 3.
i vi thanh nin th tui thanh nin l thi k t 14, 15 tui n 25 tui. Trong
chia l 2 giai on :
- T 14, 15 tui n 17,18 tui : giai on u tui thanh nin (thanh nin hc
sinh).
- T 17, 18 tui n 25 tui : giai on tui thanh nin.
T s phn tch trn cho thy : tui thanh nin l mt hin tng tm l x
hi.

2. c im c th
Tui u thanh nin l tui t c s trng thnh v mt c th. S khc
bit v c th gia thanh nin mi ln vi ngi ln khng ng k. Nhng s
pht trin th lc ca cc em cn km so vi ngi ln.
Tui u thanh nin bt u thi k pht trin tng i m v mt sinh l:
- S pht trin ca h xng c hon thin. C bp c tip tc pht trin.
Chiu cao v trng lng pht trin chm li. Cc em gi t c s tng
trng y vo khong 16-17 tui, cc em trai vo khong 17-18 tui. Sc
mnh c bp ca cc em trai tng nhanh.
- S pht trin ca h thn kinh c nhng thay i quan trng do cu trc bn
trong ca no phc tp v cc chc nng ca no pht trin. S lng dy thn
kinh lin hp, lin kt cc phn khc nhau ca v no tng ln
- H tun hon i vo hot ng bnh thng. S mt cn i gia tim v mch
chm dt.
- a s cc em qua thi k pht dc ; hot ng ca cc tuyn ni tit tr nn
bnh thng.
Tm li, y l la tui cc em c c th pht trin cn i, hi ha v p nht.

3. iu kin x hi ca s pht trin

- Hot ng ca thanh nin ngy cng nphong ph v phc tp, nn vai tr v
hng th x hi ca thanh nin khng nhng m rng v phm vi, s lng m
cn bin i v cht lng. Nhim v ch yu la tui ny l chn ngh.
- gia nh, thanh nin c nhiu quyn li v trch nhim ca ngi ln,
cha m bt u trao i vi cc em v mt s vn trong gia nh, cc em
c cha m tin tng v tn trng. Cc em cng quan tm n nhiu hot
ng trong gia nh. Cc em cng chm sc v gio dc cc em nh ca
mnh. nng thn, nhiu en tr thnh lao ng chnh trong gia nh.
- nh trng, hot ng hc tp ca thanh nin phc tp hn nhiu so tui
thiu nin, i hi cc em phi tch cc v n lc nhiu. Cc em n trng vn
chu s lnh o ca ngi ln v ph thuc vo cha m v vt cht
- Ngoi x hi, s giao tip ca thanh nin rt rng v tnh x hi cao hn nhiu
so vi thiu nin, cc em c tio xc vi nhiu tng lp x hi, nhiu mi
quan h x hi hn. Cc em c dp ha nhp vo cuc sng mun mu mun
v ca i sng x hi hn. X hi giao cho cc em quyn li v trng trch
nng n hn. Cc em phi thc hin ngha v ca mnh i vi x hi : ngha v
lao ng, ngha v qun s
V tr ca thanh nin c tnh cht khng xc nh ( mt ny h c coi l
ngi ln, mt khc li khng). y l mt tt yu khch quan, i hi ngi
ln phi khuyn khch hnh ng c thc trch nhim ca cc em v khuyn
khch s gio dc ln nhau trong la tui thanh nin.

Mt s c im nhn cch ch yu ca hc sinh trung hc ph

thng
S pht trin tr tu ca hc sinh trung hc ph thng

1. c im hot ng hc tp ca hc sinh trung hc ph thng:

- Ni dung v tnh cht ca hot ng hc tp thanh nin khc rt nhiu so vi
hot ng hc tp ca thiu nin. S khc nhau c bn khng phi ch ch
ni dung hc tp ngy mt nhiu hn m ch hot ng hc tp ca thanh
nin i su vo nhng tri thc c bn, nhng quy lut ca nhng b mn khoa
hc. Phng php ging dy ca gio vin cng c nhiu thay i. Chnh v
vy, hot ng hc tp i hi thanh nin phi c tnh nng ng, c lp v
sng to mc cao hn, i hi cc em phi pht trin t duy l lun.
- Thi v thc ca thanh nin i vi hc tp ngy cng pht trin. Cc em
hiu c rng, vn tri thc, k nng, k xo l iu kin cn thit cc em
bc vo cuc sng tng lai. Do , nhu cu tri thc ca cc em tng ln mt
cch r rt.
- Thi ca thanh nin i vi mn hc c la chn hn. cc em hnh
thnh hng th hc tp gn lin vi khuynh hng ngh nghip.
- ng c hc tp c ngha quan trng nht i vi thanh nin l ng c c
ngha thc tin, sau ti ng c nhn thc
- Tuy nhin, khng t thanh nin, cc em ch tch cc hc i vi mn hc
quan trng, c ngha i vi ngh chn v sao nhng i vi mn hc khc
hoc ch hc trung bnh. Hoc cng mt s hc sinh cho rng, mnh khng th
vo hc i hc c nn ch cn hc t yu cu l . V vy, gio vin cn
lm cho hc sinh hiu c ngha v chc nng ca gio dc ph thng
i vi mi gio dc chuyn ngnh, i vi s pht trin nhn cch ton din.

2. c im ca s pht trin tr tu hc sinh trung hc ph thng:

hc sinh trung hc ph thng, tnh ch nh c pht trin mnh tt c
cc qu trnh nhn thc.
- Tri gic: tri gic ca thanh nin c nhy cm cao, tri gic c mc ch t
ti mc rt cao. Quan st tr nn c h thng v ton din hn. Qu trnh
quan st chu s chi phi ca h thng tn hiu th hai nhiu hn v khng
tch ri khi t duy ngn ng. Thanh nin c th iu khin c hot ng
ca mnh theo k hoch chung v ch n mi khu. Tuy nhin tri gic ca
hc sinh trung hc ph thng cn c s hng dn ca gio vin. Gio vin cn
hng dn cc em quan st vo mt nhim v nht nh v yu cu cc em
khng nn kt lun vi vng khi cha tch ly y cc s kin cn quan st.
- Tr nh: hc sinh trung hc ph thng, ghi nh c ch nh gi vai tr ch
o trong hot ng tr tu, mt khc vai tr ca ghi nh lgc tru tng, ghi
nh ngha ngy mt tng r rt. c bit cc em to c tm th phn
ha trong ghi nh. Cc em bit ti liu no cn nh chnh xc, ti liu no
ch cn hiu m khng cn nhNhng c mt s em cn ghi nh i khi,
chung chung, nh gi thp ca vic n tp.
- Ch : Ch ca hc sinh trung hc ph thng c nhiu s thay i. Thi
la chn ca hc sinh i vi cc mn hc quyt nh tnh la chn ca ch .
Do c hng th n nh i vi mn hc nn ch sau ch nh ca cc em tr
thnh thng xuyn hn. Nng lc di chuyn v phn phi ch cng c
pht trin v hon thin mt cch r rt. Cc em c kh nng va nghe ging,
va chp bi, va theo di cu tr li ca bn. Tuy nhin, cc em khng phi
bao gi cng nh gi ng n ngha quan trng ca ti liu nn cc em hay
ch khng ch nh khi gio vin cp ti ngha thc tin v s ng dng
tri thc nht nh vo cuc sng.
- T duy: Do cu trc no phc tp v chc nng ca no pht trin, do s
pht trin ca cc qu trnh nhn thc v do nh hng ca hot ng hc tp
m t duy ca hc sinh trung hc ph thng c thay i quan trng v cht.
Hot ng t duy ca cc em tch cc, c lp hn. Cc em c kh nng t duy
l lun, t duy tru tng mt cch c lp, sng to. Cc em thch khi qut
ha, thch tm hiu nhng quy lut v nhng nguyn tc chung ca cc hin
tng hng ngy, ca nhng tri thc phi tip thu. T duy ca cc em cht ch
hn, c cn c v nht qun hn ; tnh ph phn ca t duy cng pht trin.
Nhng c im ny to iu kin cho hc sinh trung hc ph thng thc hin
cc thao tc t duy lgc, phn tch ni dung c bn ca khi nim tru tng
v nm c mi quan h nhn qu trong t nhin v x hiTuy nhin, hin
nay s hc sinh trung hc ph thng t mc t duy nh trn cha nhiu.
Thiu st c bn trong t duy ca cc em l thiu tnh c lp. Vic gip cc em
pht trin kh nng nhn thc l mt nhim v quan trng ca gio vin. Gio
vin cn hng dn cc em tch cc suy ngh trong khi phn tch hoc tranh
lun hc sinh t rt ra kt lun.

S pht trin t thc ca hc sinh trung hc ph thng

S pht trin t thc l mt c im ni bt trong s pht trin nhn cch
ca thanh nin mi ln, n c ngha quan trng i vi s pht trin tm l
la tui thanh nin. S pht trin t thc ca hc sinh trung hc ph thng c
mt s c im sau :
a. Nhu cu t thc pht trin mnh m. Ngay t tui thiu nin cc em ch
n hnh dng bn ngoi ca mnh v n tui thanh nin cc em vn cn ch
ti hnh dng bn ngoi ca c th mnh. Hnh nh v thn th mnh l mt
thnh t quan trng ca s t thc thanh nin mi ln.
S hnh thnh t thc l mt qu trnh lu di v tri qua nhiu mc khc
nhau. Nhng tui thanh nin, qu trnh pht trin t thc din ra mnh m
v c nhng nt c th ring.
Thanh nin c nhu cu tm hiu v nh gi nhng c im tm l ca mnh
theo quan im v mc ch sng ca mnh. c im quan trng trong s t
thc ca thanh nin l s t thc ca h xut pht t yu cu ca cuc sng
v hot ng. a v mi m trong tp th, nhng quan h mi vi th gii xung
quanh buc thanh nin mi ln phi thc c nhng c im nhn cch
ca mnh.
Ni dung ca t thc la tui thanh nin cng kh phc tp. Cc em khng
ch nhn thc c ci ti ca mnh trong hin ti m cn nhn thc c v tr
ca mnh trong tng lai. Phm vi ca t thc cng c m rng, cc phm
cht bn trong c nhn thc chm hn nhng c im bn ngoi nhng
cc em hay ch v coi trng nhng phm cht bn trong ca nhn cch.
Thanh nin thc r rng hn v c tnh ca mnh, v s khc bit ca mnh so
vi nhng ngi khc. Cc em cng hiu r nhng phm cht phc tp, biu
hin mi quan h nhiu chiu ca nhn cch (tinh thn trch nhim, lng t
trng)
Thanh nin khng ch nh gi nhng c ch, hnh vi ring l m bit nh gi
nhn cch mnh ni chung trong ton b nhng thuc tnh nhn cch.
Thanh nin khng ch c nhu cu nh gi m cn c kh nng nh gi su
sc hn v tt hn v nhng phm cht, mt mnh, yu ca nhng ngi khc
v cc em cng c khuynh hng c lp hn trong vic nh gi bn thn.
Nhng cc em hay c xu hng cng iu trong khi t nh gi (c khi cc
em nh gi qu thp hoc qu cao bn thn). Chng ta khng nn ch giu
kin t nh gi ca h, cn phi kho lo, t nh gip thanh nin hiu ng v
nhn cch ca mnh.
b. Trn c s t thc pht trin mnh, nhu cu t gio dc ca thanh nin
cng c pht trin. T gio dc cc em khng ch hng vo vic khc
phc mt s thiu st trong hnh vi hay pht huy nhng nt tt no m cn
hng vo vic hnh thnh nhn cch ni chung ph hp vi quan im ca
cc em. Gio vin cn hng dn cc em t gio dc, cn t chc tp th hc
sinh gip ln nhau, kim tra ln nhau.

S hnh thnh th gii quan v l tng

Thanh nin, la tui sp bc vo i, cuc sng mi t ra trc mt cc em
bit bao iu mi l, nhng nim phn khi hy vng, xen ln nhng bn khon
suy ngh. Nhn chung, cc em u mun tin b, u mun tr thnh ngi c
ch cho gia nh v cho x hi.

1. Tui u thanh nin l la tui quyt nh ca s hnh thnh th gii quan. S hnh
thnh th gii quan l nt ch yu trong s pht trin tm l thanh nin.
tui ny nhng iu kin v mt tr tu, nhn cch v x hi xy dng mt
h thng quan im ring c hnh thnh v chn mui. Ni dung hc tp
trng, quan h x hi rng ri, iu kin sng phong ph, a dng gip cho
cc em hnh thnh th gii quan v nhn sinh quan mc kh cao, su sc,
nht qun v khi qut.
Nhng c s ca th gii quan tuy c hnh thnh rt sm nhng ch n giai
on ny, khi nhn cch c pht trin tng i cao th cc em mi
xut hin nhu cu a nhng tiu chun, nhng nguyn tc hnh vi hnh
thnh vo mt h thng hon chnh. Mt khi c h thng quan im ring,
thanh nin khng ch hiu v th gii khch quan m cn nh gi c n, xc
nh c thi ca mnh i vi th gii na. Ch n tui thanh nin mi c
th xy dng c th gii quan hon chnh vi t cch l mt h thng quan
im.
S hnh thnh th gii quan c th hin tnh tch cc nhn thc. Ch s
u tin ca s hnh thnh th gii quan l s pht trin ca hng th nhn
thc i vi nhng quy lut ca t nhin v x hiThanh nin quan tm nhiu
n cc vn lin quan n con ngi, vai tr ca con ngi trong lch s,
quan h gia con ngi vi x hi, gia quyn li v ngha v
Tuy vy, mt b phn thanh nin ngy nay cha c gio dc y v th
gii quan. Th gii quan ca thanh nin cn chu nh hng ca tn d ca
qu kh (say m nhng sn phm vn ha khng lnh mnh, nh gi qu cao
cuc sng hng th )

2. L tng ca thanh nin

tui thanh nin , cc em bit kt hp nhng phm cht cao p ca
nhng con ngi u t trong lch s, trong hin thc to nn con ngi l
tng ca mnh. Mu ngi l tng c tc dng thc y cc em vn ln v
t hon thin nhn cch ca mnh.
Tuy nhin c mt s thanh nin hc sinh c l tng xa vi hin thc

ng i v xu hng ngh nghip

Khc vi tui thiu nin, thanh nin hc sinh c nt tm l c bit l s bn
khon suy ngh nh ot phng hng cuc i ca mnh. Cc em hay t
hi : mnh s lm g ?, mnh l ngi nh th no ?
Mt vn quan trng ca thanh nin l vic chn v tr x hi trong tng lai
cho bn thn m trc ht l vic chn ngh. Nhiu em bit so snh c
im ring v th cht, tm l, kh nng ca bn thn vi yu cu ca ngh
nghip. Tuy nhin, thanh nin cn nh hng cha ng vo hc trng i
hc.
Xu hng ngh nghip c tc dng quan trng trong vic iu chnh, thc y
cc hot ng ca cc em.
Ngh nghip tng lai chi phi i vi hng th mn hc.
Nhn thc yu cu v ngh nghip cng c th y , su sc bao nhiu th
s chun b i vi ngh nghip tng lai cng tt by nhiu. Do cng tc
gio dc hng nghip i vi hc sinh trung hc ph thng rt quan trng.
Cng v cui trung hc ph thng, xu hng ngh nghip cng pht trin r
rng c th v n nh.
Vic chn ngh ca cc em c nhiu ng c thc y (c nhn, x hi), cc
em khi chn ngh thng c xu hng i vo lnh vc tri thc lao ng mi
nhiu ngi ch . Chng hn thanh nin by gi thch chn ngh: vi tnh, tin
hc, ngoi thng ...
Hin nay, i vi thanh nin hc sinh vic chn ngh nghip tng lai cho mnh
rt phc tp. Trong vic gio dc cc em, gio vin cn ch hng nghip
cho cc em mt cch y v ng n.
Tnh bn v tnh yu

1. Tnh bn
i sng tnh cm ca hc sinh trung hc ph thng rt phong ph v a dng.
Cc em c thi xc cm khc nhau i vi i sng. c im ny c th
hin r nht trong tnh bn ca cc em
la tui cc em, nhu cu v tnh bn, tm tnh c nhn c tng ln r rt.
Hc sinh trung hc ph thng c yu cu cao i vi tnh bn (mong mun s
chn thnh, lng v tha, s tin tng v tn trng ln nhau). Tnh bn tui
thanh nin a s tm tnh thn mt, tnh cm m p, thi chn thnh ln
hng u.
la tui thanh nin, cc em u coi tnh bn l nhng mi quan h quan trng
nht ca con ngi. Tnh bn ca cc em mang mu sc xc cm nhiu hn.
Trong quan h bn b, cc em khng ch mong mun s gn gi v tnh bn
ca bn, khng ch c kh nng xc cm thn tnh m cn c kh nng p li
xc cm, tnh cm ca bn ang th nghim. Tnh xc cm cao trong tnh bn
cn khin thanh nin hay l tng ha tnh bn. H ngh v bn thng ging
vi nhng iu mnh mong mun bn hn l thc t.
Tnh bn la tui thanh nin rt bn vng. Cc en quan tm ti nhng nt
tnh cch v b mt tinh thn ca bn. Tnh bn la tui ny c th vt qua
th thch v c th ko di sut i.
Tuy nhin nhng quan nim v tnh bn tui thanh nin v mc thn mt
thc t ca n khng nh nhau gia nam v n. cc em gi, do s trng
thnh sm hn nn nhu cu tnh bn thn mt xut hin sm hn so vi cc
em trai v yu cu i vi tnh bn cng cao hn cc em trai.
Mt iu ng ch l hc sinh trung hc ph thng quan h gia nam v n
c tch cc ha r rt. Phm vi quan h bn b c m rng, nhu cu v
tnh bn khc gii c tng cng v mt s em xut hin nhng li cun
u tin kh mnh m, xut hin nhng nhu cu chn chnh v tnh yu v
tinh cm su sc. Tnh yu la tui thanh nin c nhng c im ring bit.
C THM :
@ Tnh bn l g ?
Kh c c mt nh ngha ngn gn v bao qut c ton b cc mt c
bn ca tnh bn. Theo cc nh tm l hc : tnh bn l mi quan h bn hu
c xc lp bi nhm ngi cng s thch v tinh thn, da trn s chung
nht v quan nim, mc tiu v l tng.
Ngi ta c th khc nhau v kh cht nhng khng khc nhau v quan nim,
mc tiu vn l bn ca nhau.
@ Tnh bn c c im :
- S n lc xy dng, hon thin tnh cch v gip ln nhau v mi mt,
chia s vui bun, v.v
- S tn trng v tin cy ln nhau. u khng c s tn trng v ton tng ln
nhau th khng c tnh bn.
- S king n, khoan dung v lng vi nhau.
@ Mt ngi bn chn chnh l ngi lun lun ngh n hnh phc ca ngi
khc. Ai mun c tnh bn chn chnh s khng bao gi i hi qu nhiu
ngi bn ca mnh, h cng chng yu cu g vt khi phm vi tnh bn, xui
khin ngi ta t ht nim tin vo mnh v hnh ng g m ngi phi
hi hn

2. Tnh yu:
la tui thanh nin quan h gia nam v n c tch cc ha r rt. Phm
vi quan h bn b c m rng. Bn cnh nhm thun nht c c nhm pha
trn (c nam ln n). V mt s em xut hin nhng li cun u tin kh
mnh m, xut hin nhu cu chn chnh v tnh yu v tnh cm su sc.
Tnh cm yu ng nam n l mt tnh cm p , trong sng, c nh hng
n ton b i sng tinh thn ca cc em. Tnh yu ca cc em c th do s
say m, s rung cm mnh lit trong tm hn i vi i tng, nhng n
thng xut hin t tnh bn, t s thng cm i vi hon cnh ca nhau, t
s ha hp tm hn, s qu mn cm phc ln nhau, Tnh yu ny sinh t
tnh bn nh vy thng c c im sau :
- Tnh yu ny thng e thn, thm kn, d dt, cc em thng yu nhau trong
tm hn hn l biu hin ra bn ngoi. Cc em thng che du tnh cm ca
mnh trong tnh bn. Nhiu khi cc em cng khng hiu r rng gia mnh v
i tng c quan h dt khot l tnh bn hay tnh yu.
- Mi tnh ny rt phc tp v gy nhng n tng mnh m v rt su sc, dai
dng trong tm hn cc em.
- Mi tnh ny d tan v, t tin ti hn nhn do cha c c s vng chc v
cuc sng ca cc em cn nhiu bin ng v vt cht v tinh thn
- Tnh yu la tui ny thng trong trng, ti sng, hn nhin, giu cm
xc, chn thnh. Tuy nhin, tnh yu mi ny sinh ny c th khng pht trin
bnh thng (khng c p li hoc c nhng hng th, rung ng khng
hon ton lnh mnh) khin cc em b phn tn qu mc, sao nhng vic hc
hnh hoc c th nhng hnh vi tiu cc khc.
Ngi lm cng tc gio dc khng c can thip th bo vo tnh cm thing
ling ny ca cc em. Cn c thi t nh v trn trng i vi n
Chng ta cn khuyn hc sinh, khng nn yu sm, v cc em la tui ny,
cn thiu kinh nghim sng, cha l tr xt on ngi yu. Trong khi
ng i ca cc em cn rng m, cc em cn phi tin xa hn na v vy
cn tp trung vo hc tp v rn luyn. Cc em cng khng nn c nh "tp
dt" tnh yu m phi lun lun thc rng : Tnh yu chn chnh phi dn
n hn nhn m nu nh vy la tui ny cc em cha t lp v kinh t,
cha th m bo cuc sng cho mt gia nh c.
C THM :
@ T chn chnh, cao thng gia nam v n, cng vi thi gian c th ny
sinh tnh yu chn tht v su sc.
@ Tnh yu l g ?
Trong thc t, tnh yu rt ring t, rt ch quan, mang tnh ch th su sc.
Mi ngi u c cch yu v cch th hin tnh yu ca mnh.
@ Tnh yu nam n c hai c im c bn :
- Phi c tnh yu tr li cho ngi mnh yu.
- Khi khng ly c nhau v phi xa nhau l iu au kh ln.
@ Biu hin ca tnh yu :
- Kht vng vn ti s ha hp cao nht.
- Hng th cao khi hn h.
- Hay m c.
- Thi v ha mi s vt, hin tng lin quan ti tnh yu.
- Coi ngi yu ca mnh l hnh nh l tng nht.
@ Bn cht ca tnh yu :
- Tnh yu mang yu t vn ha tinh thn.
- Tnh yu cha ng s ham mun tnh dc.
C ngi cho rng : tnh yu l s ha hp ca s say m v tr tu (dn n
s knh trng), s say m v tm hn (dn n tnh bn) v s say m v th
xc (dn n s ham mun) ?
Bn cht ca tnh yu l khng th chia s. Bn th c nhiu nhng ngi yu
ch c mt. Tnh yu tht s, t bn thn n bao hm s chung thy. S
chung thy khng bao gi c, li thi. Tnh yu c ch cho mi ngi nhng
khng chia u cho mi ngi.
@ Trong khi yu, cn phi tn trng c tnh ca ngi bn, cn phi hnh ng
bng l tr v tri tim, th hin cho v nhn, cn hnh dung r v ngi yu,
cn th hin cm xc lu di v cng c n, ph hp v nhu cu sinh l.
@ Tnh yu ch thc khng cha ng s a gin vi tnh yu. Tnh yu
khng c cng on yu chi, yu th, yu cho bit vi ngi ta, yu rt
kinh nghim
Mt s vn v gio dc i vi hc sinh trung hc ph thng
gio dc c thanh nin, trc ht cn xy dng c mi quan h tt
gia thanh nin v ngi ln.
Mun vy :
- Cn tin tng vo thanh nin, to iu kin h c tha mn tnh tch
cc, c lp trong hot ng, to iu kin thanh nin nng cao tinh thn
trch nhim
- Cn gip cc t chc thanh nin mt cch kho lo, t nh hot ng
ca h c phong ph v c lp hn. Ngi ln khng c quyt nh thay
hoc lm thay h.
- Cn t chc hot ng li cun thanh nin vo hot ng chung, kch thch
c tinh thn trch nhim ca tt c cc em v kicha thch c s t gio
dc v gio dc ln nhau.

Chng IV: Tm L Hc Dy Hc
Hot ng dy
Hot ng day l hot ng ca ngi ln t chc v iu khin hot ng ca
tr nhm gip chng lnh hi nn vn ha - x hi, to ra s pht trin tm l,
hnh thnh nhn cch ca chng.
hiu thc cht ca hot ng dy, chng ta cn lm sng t nhng ni dung
sau: hot ng day nhm mc ch g? Bng cch no t c mc ch
? tin hnh hot ng i hi ngi dy phi c nhng yu t tm l
no?

Mc ch ca hat ng dy
Mc ch ca hot ng dy l gip tr lnh hi nn vn ha - x hi pht trin
tm l, hnh thnh nhn cch.
- a tr t khi sinh ra, mt mt ha nhp vo cc quan h x hi, mt khc
lnh hi nn vn ha - x hi, bin nhng nng lc loi ngi thnh nng lc
ca chnh mnh.
- Bn thn tr khng th t mnh bin nng lc ca loi ngi thnh nng lc
ca bn thn, nht thit nhng mc khc nhau, tr phi da vo s gip
ca ngi ln, qua gip tr lnh hi nn vn ha - x hi, thc y s
pht trin tm l, to ra nhng c s trng yu hnh thnh nhn cch ca tr.

Bng cch no t c mc ch
Trc ht cn phn bit dy trong i sng hng ngy vi hot ng dy do
thy gio thc hin.
- Dy n, dy ni, dy gi, dy m trong cuc sng thng ch em li cho tr
nhng hiu bit mang tnh cht kinh nghim, khng gip tr thch nghi vi
cuc sng ngy cng pht trin.
- Cn vic dy cho tr nhng tri thc khoa hc, nhng nng lc ngi trnh
cao th x hi giao cho thy gio tin hnh theo mt phng thc chuyn
bit.
Do , t y khi ni n hat ng dy th ta s hiu l dy theo phng
thc nh trng.
- t c mc ch nu trn phi thng qua hot ng dy ca thy gio
nhm t chc qu trnh ti to nn vn ha - x hi. Ngi dy phi s dng
nhng tri thc nh l nhng phng tin, vt liu t chc v iu khin
ngi hc sn xut nhng tro thc y ln th hai cho bn thn mnh, thng
qua to ra s pht trin tm l cc em. Nh vy khi tin hnh hat ng
dy, ngi gio vin khng nhm pht trin chnh mnh m nhm t chc ti to
nn vn ha - x hi, nhm to ra ci mi trong tm l hc sinh .
Mun lm c iu , ci ct li trong hot ng dy l:

Phi to ra c tnh tch cc trong hot ng ca hc sinh.

Lm sao cho cc em va c thc c i tng cn lnh hi, va bit
cch chim lnh c i tng .
Thy gio phi c trnh t chc v iu khin hot ng hc.

Nh vy, hai hot ng dy v hc c tin hnh do hai ch th khc nhau

(thy v tr), thc hin hai chc nng (t chc v lnh hi) khc nhau. Hot
ng dy din ra l t chc v iu khin hot ng hc v hot ng hc
ch c y ngha ca n khi n c din ra di s t chc v hng
dn, iu khin ca hot ng dy. Vi ngha , hot ng dy v hot ng
hc hp li thnh hot ng dy - hc trong ngi thy c chc nng t
chc v iu khin hot ng hc, ngi hc c chc nng hnh ng tch cc
lnh hi kinh nghim m x hi tch ly c, bin kinh nghim x hi
thnh kinh nghim c nhn, to ra s pht trin tm l ca chnh mnh.
Tm li :
Dy l mt hot ng chuyn bit do ngi ln m nhn nhm gip tr lnh hi
nn vn ha x hi, pht trin tm l thng qua ti to nn vn ha . S ti
to nn vn ha phi c da trn c s tnh tch cc hot ng ca hc
sinh. tin hnh hot ng dy c hiu qu i hi ngi dy phi c nhng
yu t cn thit.

Nhng yu t tm l cn c trong hot ng dy

Hot ng dy thng din ra cc khu nh:
- Cng vic chun b: bao gm vch k hoch ging dy di hn, ngn hn,
son gio n...;
- Cng vic truyn t hay t chc s lnh hi ni dung: y l cng vic quan
trng trong cu trc ca hot ng dy, n quyt nh s lnh hi tri thc ca
hc sinh;
- Cng vic kim tra tin trnh v kt qu ca hot ng hc: y l cng vic
nhm bo m mi lin h ngc t hc sinh n gio vin.
lm tt cc phn vic ca cc khu trn, i hi ngi dy phi c mt t
hp cc yu t tm l, nhng nng lc tng ng, l:
- Hiu v nh gi ng trnh v kh nng hot ng nhn thc ca hc sinh
vch ra cc th thut, phng php dy hc va ph hp vi i tng, va
ph hp vi ti liu hc tp.
- nh gi ng n ti liu hc tp c ngha l xc lp c mi quan h gia
yu cu tri thc ca chng trnh vi trnh , c im ca i tng. Nng
lc ny c th hin ch, ngi dy bit phn tch ti liu , nm c trng
tm, c bn ca ti liu
- Nng lc ch bin ti liu hc tp, th hin mt gia cng v mt s phm
ca thy i vi ti liu hc tp nhm lm cho n ph hp vi trnh , c im
ca i tng hc sinh.
- La chn phng php, phng tin v cc hnh thc t chc dy hc khc
nhau, bit phi hp v iu chnh chng trong tin trnh dy hc.
- Hoch nh hnh vi v hnh ng cn thit ca hc sinh trong tin trnh dy
hc. Mun vy, gio vin phi nm c ngun gc xut pht ca tri thc v
qu trnh ti to tri thc .
- Phi c nng lc ngn ng: ngn ng l mt trong nhng cng c quan trng
m thy gio dng n truyn t thng tin, kch thch v duy tr s ch , t
chc v iu khin hot ng hc ca hc sinh. Nng lc ngn ng l nng lc
truyn t tri thc, nim tin cm xc ca mnh bng li ni, iu b v nt mt.
- S tinh s phm trong tin trnh dy hc - l k nng nhn ra ci quan
trng, ci cn pht hin m thot nhn t khi thy c.
- Thit lp bu khng kh tm l thun li v thc hin cc hnh thc giao tip
khc nhau. Nng lc ny biu hin trnh am hiu i tng v s tn trng
nhn cch ngi hc
- Ngoi cc yu t tm l nu trn, c mt yu t tm l bao trm, c bn,
chnh l nhn cch ca ngi thy gio, c xem l cng c ch yu tin
hnh hot ng dy, n c th hin trong lng tm, trch nhim, trnh v
tay ngh trong hot ng dy - hc.
Trong vic gio dc, tt c phi da vo nhn cch ngi gio dc, bi v sc
mnh ca gio dc ch bt ngun t nhn cch ca con ngi m cKhng
mt sch gio khoa, mt li khuyn rn, mt hnh pht v khen thng no c
th thay th nh hng ca nhn cch ngi gio vin i vi hc sinh
Hot ng hc
Khi nim v hot ng hc
a. Hot ng hc l hot ng c th ca con ngi c iu khin bi mc
ch t gic l lnh hi nhng tri thc, k nng, k xo mi, nhng hnh thc
hnh vi v nhng dng hot ng nht nh.
Lnh hi l mt khi nim ch s tip thu ca hc sinh nhng tri thc, nng
lcca loi ngi v s vn dng chng vo nhng trng hp c th
hnh thnh nhng nng lc v phm cht ring ca tng hc sinh, nh to
nn s pht trin ca cc em.
b. Phn bit cc cch hc:
lnh hi kinh nghim x hi, ngi ta c nhng cch hc khc nhau nh :
- Cch hc th nht : l nhm vo vic nm cc khi nim, k nng mi, xem
l mc ch trc tip ca mnh (hc c ch nh).
- Cch th hai :l cch tip thu cc tri thc v k nng trong khi thc hin cc
mc ch khc; cn gi l hc mt cch ngu nhin.(hc khng ch nh). Kt
qu ca cch hc ny l:

Nhng kinh nghim lnh hi qua cch hc ny khng trng hp vi nhng

mc tiu trc tip ca chnh hot ng hay hnh vi.
Ch lnh hi nhng g lin quan trc tip vi nhu cu hng th, cc nhim
v trc mt, cn nhng ci khc th b qua.
Ch a li cho ngi ta nhng tri thc tin khoa hc c tnh cht ngu
nhin, ri rt v khng h thng.
Ch hnh thnh nhng nng lc thc tin do kinh nghim hng ngy trc
tip mang li.

- Thng thng vic hc ca hc sinh c din ra theo hai cch, u hng

mt cch khch quan vo vic hnh thnh nhn cch hc sinh, trong hot
ng hc theo cch th nht l yu t trc tip nht, hng mt cch ch quan
vo vic hnh thnh nhn cch ca bn thn, p ng c nhng i hi ca
thc tin.
- Hc tp khng ng nht vi lnh hi, v hc tp l tin cn thit cho s lnh
hi; cn qu trnh lnh hi gn lin vi cc thao tc t duy. ng thi vic lnh
hi cng mt ni dung nh nhau li c th c thc hin bng nhiu phng
php v phng tin hc tp khc nhau.

Bn cht ca hot ng hc
a.i tng ca hot ng hc l tri thc v nhng k nng, k xo tng ng
vi n.
- Ci ch m hot ng hc hng ti l chim lnh tri thc, k nng, k xo ca
x hi thng qua s ti to ca c nhn.
- Mun hc c kt qu, ngi hc phi tch cc tin hnh cc hnh ng hc
tp bng chnh thc t gic v nng lc tr tu ca bn thn mnh.
b. Hot ng hc l hot ng hng vo lm thay i chnh mnh. Thng
thng hot ng khc lm thay i i tng nhng hot ng hc khng lm
thay i i tng m lm thay i chnh ch th ca hot ng hc.
- Ni dung tri thc m lai ngi tch ly c l i tng ca hot ng hc,
khng h thay i sau khi b ch th hot ng hc chim lnh. Chnh nh c s
chim lnh ny m tm l ca ch th mi c thay i v pht trin.
- Di nhin, hot ng hc cng c th lm thay i khch th, nhng khng
phi l mc ch t thn ca hot ng hc, m chnh l phng tin khng th
thiu ca hot ng ny nhm t c mc ch lm thay i chnh ch th
hot ng.
- Hot ng hc lm din ra nhng bin i trong bn thn hc sinh nh:

Nhng bin i cp tri thc, k nng, k xo.

Nhng bin i cp hnh thnh nhng yu t ca hot ng hc tp
hot ng ngh nghip.
Nhng bin i mc nng lc tr tu v nhn cch.

c. Hot ng hc l hat ng iu khin mt cch c thc nhm tip thu tri

thc, k nng, k xo.
d. Hot ng hc khng ch hng vo vic tip thu nhng tri thc, k nng, k
xo mi, m cn hng vo vic tip thu c phng php dnh tri thc . N
l cng c, l phng tin khng th thiu c t mc ch ca hot ng
hc.
T khi nim ca bn cht hc, cho ta thy vic hnh thnh hot ng cng phi
c xem l mc ch ca hot ng dy.

S hnh thnh hot ng hc

a. Hnh thnh ng c hc tp:
- ng c hc tp l ci thc y hot ng hc, l ci v n m hc sinh thc
hin hat ng hc.
- ng c hc ca hc sinh c hin thn i tng ca hot ng hc, tc
l nhng tri thc, k nng, thi m gio dc s a li cho h.
_ C hai loi ng c :

Nhng ng c hon thin tri thc : c lng kht khao m rng tri thc,
mong mun c nhiu hiu bit, say m vi qu trnh gii quyt nhim v
hc tp
Nh vy, tt c nhng biu hin ny u do s hp dn, li cun ca bn thn
tri thc cng nh nhng phng php ginh ly nhng tri thc . Mi ln
ginh c ci mi i tng hc th cc em cm thy nguyn vng hon
thin tri thc ca mnh c thc hin mt phn. Trng hp ny nguyn vng
hon thin tri thc c hin thn i tng hot ng hc. Do , ta gi loi
ng c ny l ng c hon thin tri thc.
Hot ng hc tp c thc y bi ng c ny l ti u theo quan im s
phm.

Nhng ng c c quan h x hi : hc sinh say sa hc tp v sc hp

dn, li cun ca mt ci ngoi mc ch trc tip ca vic hc tp nh
: thng v pht, e da v yu cu, thi ua v p lc, lng hiu danh,s
hi lng ca cha m, s khm phc ca bn b y, nhng tri thc,
k nng, k xo, thi , hnh vi ch l phng tin t mc tiu khc.
Trong trng hp ny, nhng mi quan h x hi ca c nhn c hin
thn i tng hc tp. Do , ta gi loi ng c hc tp ny l ng
c c quan h x hi.

+ Thng thng c hai loi ng c ny cn c hnh thnh hc sinh.

ng c hc tp khng c sn, cng khng th p t, m phi c hnh
thnh dn dn trong qu trnh hc tp ca hc sinh di s t chc, iu khin
ca gio vin. Trong dy hc, gio vin cn t chc cho hc sinh t pht hin ra
vn v gii quyt cc vn , hnh thnh hc sinh nhu cu hc tp, nhu
cu nhn thc, nhu cu chim lnh i tng hc.
b.Hnh thnh mc ch hc tp:
- i tng ca hot ng hc tp c c th ha thnh h thng cc khi
nim ca mn hc, mi khi nim ca mn hc th hin trong tng tit, tng bi
l nhng mc ch ca hat ng hc tp.
- Tan b nhng tri thc ca mn hc c phn chia thnh nhng nhim v
hc tp c th nh: bi hc, bi lm trn lp, bi lm nh, bi kim tra, bi
thi cng chnh l nhng mc ch hc tp, m nu gii quyt c n th
hc sinh s thc hin c mc ch c th no . Chng hn : lnh hi mt
khi nim khoa hc, mt k nng, mt phng php...
- Mc ch hc tp ch bt u c hnh thnh khi ch th bt tay vo thc
hin hnh ng hc tp, lc ny ch th bt u xm nhp vo i tng, ni
dung ca mc ch ngy cng c hin hnh, li cng nh hng cho hnh
ng v nh ch th chim lnh c tri thc mi, nng lc mi.
- Trn ng i ti chim lnh hc tp lun din ra s chuyn ha gia mc
ch v phng tin. Mc ch b phn c thc hin y , n lp tc tr
thnh phng tin cho s hnh thnh mc ch b phn tip theo. Chnh v l
m mc ch cui cng s c hnh thnh mt cch tt yu trong qu trnh
thc hin mt h thng cc hnh ng hc tp.
c. Hnh thnh cc hnh ng hc tp:
Hnh ng hc tp c xem l c s cho s pht trin tm l ca hc sinh.
lm sng t vn ny, cn nm c cc ni dung sau:
- Hnh thc tn ti khi nim:
Mt khi nim (vi t cch l sn phm ca tm l) c ba hnh thc tn ti c
bn:

Hnh thc vt cht: khi nim c khch quan ha, tr ng trn cc vt

tht hay vt thay th.
Hnh thc m ha : khi nim tr ng trong k hiu, m hnh, s
Hnh thc tinh thn: khi nim tr ng trong tm l c th.

- Hnh thc hnh ng hc tp:

ng vi 3 hnh thc tn ti ca khi nim, c ba hnh thc ca hnhh ng hc
tp.

Hnh thc hot ng vt cht trn vt cht (hay vt thay th) : y ch

th dng cc thao tc tay chn tho lp, chuyn divt cht
Hnh thc hnh ng vi li ni v cc hnh thc m ha khc tng
ng vi i tng, s chuyn logic ca khi nim pht hin hnh
ng vt cht vo trong tm l ch th hnh ng.
Hnh thc hnh ng tinh thn : n y lgic ca khi nim c chuyn
hn vo trong.

Nh vy, thng qua ba hnh thc ny ca hnh ng hc tp, chuyn ci vt

cht thnh ci tinh thn, ci bn ngoi thnhci bn trong tm l con ngi.
- Hnh ng hc tp:
Theo V.V.avp, hnh ng hc tp bao gm nhng hnh ng sau:

Hnh ng phn tch:

y l hnh ng nhm pht hin ra ngun gc xut pht ca khi nim, cng
nh cu to lgic ca n. N l cng c quan trng nht khm ph i
tng. Phn tch cng din ra 3 hnh thc hnh ng trn.

Hnh ng m hnh ha:

Gip con ngi din t lgic khi nim mt cch trc quan, c th xem m
hnh nh l cu ni gia ci vt cht v ci tinh thn, nh n khi nim c
qu chuyn vo bn trong.
Trong dy hc thng dng nhng loi m hnh sau :

M hnh gn ging vt tht .

 M hnh tng trng, mang tnh tru tng cao, y nhng ci khng
cn thit s c loi b, ch gi li nhng ci tinh ty nht ca i tng
v c m t mt cch trc quan.
M hnh m ha hon ton c tnh cht quy c din t mt cch thun
khit lgic ca khi nim. l cng thc hay k hiu.

Hnh ng c th ha gip hc sinh vn dng phng thc hnh ng

chung vo vic gii quyt nhng vn c th trong cng mt lnh vc.

R rng, vic hnh thnh khi nim nht thit phi tri qua hai giai on: giai
on nm ly mi quan h tng qut v giai on s dng mi quan h tng
qut y vic chim lnh cc hnh thc biu hin khc nhau ca khi nim.
Trong dy hc, ba hnh ng trn c hnh thnh v pht trin trong qu trnh
hnh thnh khi nim

S hnh thnh khi nim trong dy hc

C th xem s hnh thnh khi nim l nn tng ca ton b qu trnh hnh
thnh v pht trin tri thc.
1. Khi nim v khi nim
a. Trc y chng ta hiu khi nim l ton b tri thc ca loi ngoi khi
qut ha cc du hiu chung v bn cht v mt s vt hin tng no .
b. Ngy nay di nh sng ca l thuyt hot ng, chng ta quan nim :
- Khi nim l my nng lc thc tin c kt tinh li v gi vo i tng.
- Ngun gc xut ca khi nim l s vt, hin tng. T khi con ngi pht
hin ra n th khi nim c thm mt ch th hai l trong tm tr, tinh thn ca
con ngi..
- Nh vy, khi nim l ci nhn thy, c ln c, mun c mt khi nim no
th phi thm nhp vo i tng( bng cch thc hin hnh ng vi n)
lm l ra lgic tn ti ca n v ly li khi nim m loi ngi gi vo i
tng .
Mi ln lm nh th ch th c thm mt nng lc mi cha h c trc y.
Do , c th ni rng qu trnh dy hc ni chung v qu trnh hnh thnh khi
nim ni ring l qu trnh lin tc v to ra cho tr nhng nng lc mi.
c. Khi nim c vai tr rt to ln:

Khi nim va l sn phm, va l phng tin ca hot ng tr tu.

Khi nim l v kh, l sc mnh hot ng sng to, ci to v thch
nghi vi cuc sng.
Khi nim l vn m ca t tng v nim tin, l nhng vin gch
xy dng nn ta nh nhn cch.
2. Bn cht tm l ca qu trnh hnh thnh khi nim
Khi nim c trong u ch th l kt qu ca s hnh thnh bt u t bn
ngoi ch th, bt ngun t i tng ca khi nim.
Qu trnh chuyn ch nh vy l qu trnh hnh thnh khi nim ch th.
Mun to ra qu trnh chuyn ch nh vy, phi ly hnh ng ca ch th
thm nhp vo i tng lm c s.
Trong dy hc mun hnh thnh khi nim cho hc sinh, gio vin phi t chc
hnh ng ca hc sinh tc ng vo i tng theo ng quy trnh hnh thnh
khi nim m nh khoa hc pht hin ra trong lch s.
- Nh trn nu: tri thc v khi nim khoa hc khng phi c rt t u
ca thy sang u ca tr, m phi c hc sinh lnh hi bng hot ng ca
chnh mnh, di s hng dn ca thy.
- Ngun gc xut pht ca khi nim l vt, ni m con ngi gi
nng lc ca mnh. V vy, trong qu trnh dy hc, mun hnh thnh khi nim
cho hc sinh, thy gio khng th dng phng php m t cho tr hnh dung
c ci ang c trong u mnh, v khi nim c bn cht hnh ng, ch c
hnh ng ca hc sinh di s t chc v iu khin ca thy mi l phng
thc c hiu hnh thnh khi nim.
3. S hnh thnh khi nim trong dy hc
3.1. Mt s nguyn tc chung
- Xc nh chnh xc i tng cn chim lnh (khi nim) ca hc sinh qua
tng bi ging ; xc nh cng c, phng tin cho vic t chc qu trnh hnh
thnh khi nim.
- Dn dt hc sinh mt cch c thc qua cc giai on ca hnh ng tr tu.
Theo P.Ia.Ganprin : qu trnh hnh thnh khi nim tri qua 6 giai on sau:

Giai on lm quen s b vi mc ch ca hnh ng, to ng c cn

thit ngi hc.
Giai on thit lp s ca c s nh hng hnh ng : l mt h
thng cc vt nh hng v li ch dn gip con ngi thc hin hnh
ng
Giai on hnh ng di dng vt cht hay vt cht ho : l giai on
hnh ng vi cc vt tht, m hnh, s , bn v...
Giai on hnh ng ngn ng bn ngoi (ni hoc vit) m khng da
vo phng tin vt cht hay vt cht ha.

giai on ny hc sinh phi ni hoc vit tt c cc thao tc m n thc

hin theo ng c s nh hng hnh ng.

Giai on hnh ng ngn ng thm bn ngoi tc l ni thm cho mnh

cc thao tc c tin hnh.
 Giai on thc hin hnh ng trong c, ngha l hnh ng tr tu
c hnh thnh.

- V thc cht ca s lnh hi khi nim l s thng nht gia ci tng qut v
ci c th, cho nn trong qu trnh hnh thnh khi nim phi t chc tt c hai
giai on : giai on chim lnh ci tng qut v giai on chuyn ci tng qut
vo cc trng hp c th.
3.2. Cu trc chung ca qu trnh hnh thnh khi nim
Da vo nhng nguyn tc chung nu trn, dn dt hc sinh hnh thnh khi
nim , chng ta c th theo cc bc sau :
- Mt l, lm ny sinh nhu cu nhn thc hc sinh.
Theo quan im s phm, cch lm tt nht l to ra tnh hung s phm m t
xut hin trong thc ca hc sinh mt tnh hung c vn .
l tnh hung l thuyt hay thc tin, trong c cha ng mu thun gia
ci bit v ci cha bit. Mu thun ny c hc sinh thc v c nhu cu
gii quyt. Thng qua vic gii quyt mu thun ny hc sinh ginh c mt
ci mi (kin thc, k nng, k xo)
- Hai l, t chc cho hc sinh hnh ng, qua pht hin nhng du hiu,
thuc tnh cng nh cc mi quan h gia cc du hiu, thuc tnh v qua
phanh phui lgc ca khi nim ra ngoi.
- Ba l, dn dt hc sinh vch ra nhng nt bn cht ca khi nim v lm cho
cc em thc c nhng du hiu bn cht . Mun vy, gio vin cn ch
nhng bin php sau :

Da vo cc i tng in hnh phn tch v trn c s i chiu

vi cc i tng khc.
Dn dt hc sinh t mnh suy ngh vch ra nhng nt bn cht v
phn bit chng vi nhng nt khng bn cht .
Gip hc sinh lm quen vi mt s dng c bit v xa l ca khi nim
bn cnh dng in hnh v quen thuc.

- Bn l, khi nm c bn cht v lgc ca khi nim cn gip hc sinh

a nhng du hiu bn cht v lgic ca chng vo nh ngha.
- Nm l, h thng ha khi nim (a khi nim va hnh thnh vo h thng
nhng khi nim c).
- Su l, luyn tp vn dng khi nim hnh thnh .
Tm li, trong hai giai on hnh thnh khi nim th cc bc 1, 2, 3, 4, 5, thc
hin giai on chim lnh ci tng qut ca khi nim v bc 6 thc hin giai
on chuyn ci tng qut vo cc trng hp c th.
Nhng iu trnh by trn m bo mt cch cn bn qu trnh hnh thnh
khi nim.

S hnh k nng k xo trong dy hc

S hnh thnh k nng
a. K nng:
- K nng l kh nng vn dng kin thc (khi nim, cch thc, phng php,
) gii quyt mt nhim v mi.
K nng phi da trn c s l thuyt.
- c im ca k nng:

Mc tham gia ca ch rt cao, phi tp trung ch cao.

Ngi ta cha bao qut c ton b hnh ng m thng ch ch
vo mt phm vi hp hay cc ng tc ang lm.
Hnh ng lun c s kim tra ca th gic.
Hnh ng cn c nhiu ng tc tha, tn nhiu nng lng thn kinh
v c bp, m nng sut th khng cao.
Hnh ng cn chu nh hng khng c li ca nhng k xo c.

b. Cc yu t nh hng n s hnh thnh k nng

Ni dung ca bi tp, nhim v dt ra c tru tng ha r rng hay b

che ph bi nhng yu t ph lm lch hng t duy.
Tm th v thi quen.
Kh nng khi qut nhn i tng mt cch ton th.

c. S hnh thnh k nng

Thc cht ca s hnh thnh k nng l hnh thnh cho hc sinh nm vng mt
h thng phc tp cc thao tc nhm lm bin i v sng t nhng thng tin
cha ng trong bi tp, trong nhim v v i chiu chng vi hnh ng c
th.
Mun vy, khi hnh thnh k nng cho hc sinh cn ch :

Gip hc sinh bit cch tm ti nhn ra yu t cho, yu t phi tm

v mi quan h gia chng.
Gip hc sinh hnh thnh mt m hnh khi qut gii quyt cc bi tp,
cc i tng cng loi.
Xc lp c mi lin quan gia bi tp m hnh khi qut v cc kin
thc tng ng.

S hnh thnh k xo
a. K xo l hnh ng t ng ha nh luyn tp.
b. c im:

K xo khng bao gi thc hin n c, tch ri khi hnh ng c

thc phc tp.
Mc tham gia ca thc t, thm ch c khi cm thy khng c s
tham gia ca thc.
Khng nht thit theo di bng mt, m kim tra bng cm gic vn ng.
ng tc tha, ph b loi tr, nhng ng tc cn thit ngy cng chnh
xc, nhanh v tit kim, hnh ng tn t nng lng v c kt qu.
Thng nht gia tnh n nh v tnh linh hot, c ngha l k xo khng
nht thit gn lin vi mt i tng v tnh hung nht nh. K xo c
th di chuyn d dng ty theo mc ch v tnh cht chung ca hnh
ng.

c. iu kin hnh thnh k xo:

Cng c l iu kin hnh thnh k xo. Nhng cng c khng phi l vic
lm c gii m l qu trnh iu chnh, rt kinh nghim, hp l ha, ti u ha.
hnh thnh k xo cn phi m bo cc bc c bn sau y :

Mt l, phi lm cho hc sinh hiu bin php hnh ng. Hiu bin php
hnh ng c th thng qua cc cch : cho hc sinh quan st hnh ng
mu, kt qu mu, hng dn ch vKhi hng dn cn lu gip hc
sinh nm c cch thc, l li, quy tc, phng tin t kt qu.
iu quan trng l gip hc sinh thc c cc th thut then cht tng
khu, tng lc v ty hon cnh.
Hai l, luyn tp. Khi luyn tp cn m bo cc iu kin sau :

Cn lm cho hc sinh bit chnh xc mc ch ca luyn tp.

Phi thng xuyn kim tra, theo di.
Phi s ln luyn tp.
Bi tp phi l mt h thng xc nh, theo mt s k tc hp l, c k
hoch r rng v phc tp ha dn.
Qu trnh luyn tp khng c ngt qung trong mt thi gian di.

Ba l, t ng ha. Sau khi hnh ng c m hnh ha, qu trnh thc

hin c iu chnh, sa i, loi b nhng ng tc tha v lc ny
hnh ng c s thay i v cht. Hnh ng lc ny c nhng tnh cht
sau :

Bao qut hn, bt dn mc tiu b phn.

ng tc mang tnh cht khi qut, khng c ng tc tha.
iu luyn, gim dn s tham gia ca thc, c lc khng cn s c mt
ca thc.
Tc nhanh, cht lng cao v duy tr kt qu u n.
 Chuyn vo mt khu ca hnh ng phc tp v t tiu chun nhun
nhuyn cao.

Chnh lc l k xo hnh thnh, hnh ng c t ng ha.

Dy hc v s pht trin tr tu
Khi nim v s pht trin tr tu
Vn ny c nhiu kin khc nhau :
- nh ngha ca Rubinstin v Ananhiep : S pht trin tr tu l c im tm
l phc tp ca con ngi m bo s thnh cng ca hot ng hc tp v lao
ng.
- nh ngha ca N.X. Lytex : Nng lc tr tu ni chung, trc ht l phm
cht tr tu, biu th kh nng nhn thc l lun v hot ng thc tin ca con
ngi.
- nh ngha ca N.A. Mensinxcaia : S pht trin tr tu mang tnh cht nh th
no, chnh l do ci c phn nh trong thc v s phn nh din ra nh
th no.
- T quan im ca cc tc gi trn, chng ta c th rt ra nh ngha :
S pht trin tr tu l s bin i v cht trong hot ng nhn thc. S bin
i c c trng bng s thay i cu trc ci c phn nh v v
phng thc phn nh chng.
Theo quan im ny, ni ln cc ni dung sau :
- ni n pht trin l c s bin i, nhng khng phi mi s bin i u
pht trin.
- iu c trng ni ln bn cht ca s pht trin tr tu l ch va thay i
cu trc ci c phn nh, va thay i phng thc phn nh. Do , s
pht trin tr tu cn c hiu l s thng nht gia vic v trang tri thc v
vic pht trin mt cch ti a phng thc phn nh chng - con ng, cch
thc ginh ly tri thc .

Cc ch s ca s pht trin tr tu
S pht trin tr tu biu hin cc ch s sau y :
- Tc ca s nh hng tr tu (s nhanh tr) khi gii quyt cc nhim v,
cc bi tp, tnh hung... khng ging vi bi tp mu, nhim vu, tnh hung
quen thuc.
- Tc khi qut ha (chng hiu, chng bit). Tc ny c xc nh bi
s ln luyn tp cn thit theo cng mt kiu hnh thnh mt hnh ng khi
qut ha.
- Tnh tit kim ca t duy. N c xc nh bi s ln cc lp lun v i
dn kt qu, p s.
- Tnh mm do ca tr tu, thng bc l cc k nng nh :

K nng bin thin cch gii quyt vn ph hp vi bin thin ca iu

kin .
K nng xc lp s ph thuc nhng kin thc c sang mt trt t
khc ngc vi hng v trt t tip thu.
K nng cp cng mt hin tng theo nhng quan im khc nhau

Tnh ph phn ca tr tu, th hin ch khng d dng chp nhn,

khng kt lun mt cch khng c cn c, khng i theo ng mn, np
c...
S thm su vo ti liu, s vt, hin tng nghin cu th hin r s
phn bit gia ci bn cht v khng bn cht, ci c bn v ci ch yu,
ci tng qut v ci b phn...

Quan h gia dy hc v pht trin tr tu

Dy hc v pht trin tr tu c quan h cht ch vi nhau.
Trong qu trnh dy hc c s bin i thng xuyn vn kinh nghim ca hc
sinh, bin i c s lng v cht lng ca h thng tri thc, bin i v pht
trin cc nng lc ngi. Cng vi s bin i , trong qu trnh dy hc,
nhng nng lc tr tu ca hc sinh cng c pht trin. V rng :
- Trong qu trnh nm tri thc, hc sinh phi xy dng cho mnh nhng h
thng hnh ng tr tu sao cho ph hp vi h thng tri thc . Khi h thng
hnh ng tr tu ny c cng c, khi qut to thnh nhng k xo ca hot
ng tr tu. Chnh nh nhng k xo ny gip cho hc sinh c kh nng di
chuyn rng ri v thnh tho cc phng php hot ng tr tu t i tng
ny sang i tng khc nhn thc v ci to chng, v kh nng ny c
xem nh mt trong nhng iu kin c bn ca s pht trin tr tu.
- Ngoi ra, trong qu trnh nm tri thc, nhng mt khc ca nng lc tr tu
nh: c quan st, tr nh, tng tng cng c pht trin. Cho nn c th
ni, vic dy hc l mt trong nhng con ng c bn gio dc v pht
trin tr tu mt cch ton din.
- Vic nm vng tri thc khng ch nh hng n s pht trin nng lc tr tu,
m cn nh hng n ton b nhn cch con ngi nh : nhu cu nhn thc,
hng th hc tp, ng c hc tp, kht vng tm ti, v.v
Ngc li, tr tu ni ring v cc chc nng tm l khc ni chung c pht
trin li c nh hng tr li n qu trnh dy hc, qu trnh lnh hi tri thc.
Nh qu trnh pht trin cc nng lc tr tu, hc sinh ny sinh nhng kh
nng mi gip cc em nm kin thc tt hn, m bo cht lng cao ca vic
hc tp.
Tm li : Trong qu trnh dy hc, vic nm vng tri thc v pht trin tr tu
tc ng qua li ht sc cht ch vi nhau. S pht trin tr tu va l kt qu,
va l iu kin ca vic nm vng tri thc.

Tng cng vic dy hc v pht trin tr tu

Nhim v ca tm l hc l vch ra nhng iu kin thun li, ti u ca vic
hnh thnh v pht trin t duy tch cc, c lp v sng to trong dy hc.
thc hin nhim v ny, c 2 hng chnh sau y :
a. Mt l, Hng tng cng mt cch hp l hot ng dy hc
Theo L.X. Vgtxki : gio dc, dy hc phi hng vo vng pht trin gn
nht . chnh l ci m n s c hnh thnh di tc ng ca dy hc.
Ni cch khc, gio dc, dy hc phi i trc s pht trin tm l mt bc,
ch khng phi da vo ci pht trin ri t gio dc gp phn hon
thin .
T l lun nu trn, ra nhng nguyn tc sau y cho vic t chc dy
hc:
- Tn trng vn sng ca tr khi dy hc, n s lm tng lng ham mun hc
tp, thch tm hiu ca hc sinh, to cho tr khng kh lm vic thoi mi vi
thy, c khi trao i, thc mc...
- Xy dng vic dy hc trn mc kh khn cao v nhp iu hc nhanh.
- Nng t trng tri thc l lun khi qut.
- Lm cho hc sinh c thc v ton b qu trnh hc tp, t gic khi hc.
Cc nguyn tc trn c tnh cht tng h nhau. Thc hin ng b chng
trong dy hc s c tc dng :

Gp phn xy dng ng c hc tp, nhu cu i vi tri thc v tng

cng thi tch cc hc tp.
Tri thc su, chnh xc, phn nh ng bn cht, k nng, k xo chc
chn.
Quan st su, c tnh khi qut, trnh t duy, nng lc pht trin cao.

b. Hai l, Hng thay i mt cch c bn ni dung v phng php ca hot

ng dy hc :
b.1. Qu trnh pht trin tm l ca tr l qu trnh tr t ti to cc nng lc v
phng thc hnh vi c tnh ngi hnh thnh trong lch s. Do i hi tr
phi c hot ng thc tin v hot ng nhn thc ph hp vi hot ng ca
con ngi, hot ng hin thn, gi gm trong cc cng c v tri thc .
V vy, mun xy dng ni dung mn hc, cng nh phng php thc hin
mn hc, phi lm c hai vic :
 Phi vch cho c cu trc ca hot ng con ngi th hin trong mt
tri thc c th hay mt k nng c th.
Nghin cu mt cch c h thng cch t chc hot ng ca tr v kh
nng ca tr cc la tui trong vic thc hin cc hot ng .

b.2. Xut pht t quan im l lun trn, nguyn tc dy hc c bn ca hng

ny l :

Mt l, mi khi nim c cung cp cho hc sinh khng phi dng c

sn, m trn c s tr c xem xt trc tip t ngun gc pht sinh ca
khi nim v lm cho tr thy cn thit phi c khi nim .
Hai l, cho tr pht hin mi lin h xut pht v bn cht ca khi nim.
Ba l, hi phc li mi lin h y bng m hnh, k hiu.
Bn l, sau hng dn tr chuyn dn v kp thi t cc hnh ng
trc tip vi cc s vt sang cc thao tc v cc hot ng tr tu .

b.3. Dy hc theo hng ny s dn n nhng kt qu tch cc sau y :

Qu trnh hnh thnh khi nim da trn c s hnh ng vi i tng,

trn cc mi lin h bn cht gia cc s vt.
Tr nm c ci chung, tng qut, tru tng trc khi nm nhng ci
c th, ring, phc tp.
Tr nm c khi nim bng hot ng c lp di dng tm ti, khm
ph t nhng tnh hung v iu kin m nhu cu c ny sinh.

Chng V: Tm L Hc Gio Dc
o c l i tng ca nhiu b mn khoa hc. Trong cc khoa hc nghin
cu v o c con ngi, trc ht phi k n o c hc. o c hc
nghin cu nhng chun mc v nguyn tc o c, xc lp cc quy lut pht
sinh v pht trin ca cc chun mc v nguyn tc o c, lm sng t tnh
nhn vn trong o c con ngi.
Nhng vn o c c lin quan mt thit n vn gio dc o c. Do
, o c hc lin quan cht ch vi tm l hc v gio dc hc.
Tm l hc s phm nghin cu nhng quy lut pht sinh, pht trin, biu hin
v din bin ca tm l con ngi di nhng tc ng s phm. V vy, tm l
hc gio dc l mt b phn ca tm l hc s phm nghin cu quy lut hnh
thnh nhng phm cht nhn cch ca hc sinh di nhng tc ng gio dc,
phn tch v mt tm l cu trc ca hnh vi o c v c s tm l hc ca
cng tc gio dc o c cho hc sinh.

o c v hnh vi o c
Khi nim v o c
a. Quan im trit hc: o c l mt hnh thi thc x hi, n phn nh v
cng c nhng phm cht c bit ca hin thc x hi nh : thin ch, cng
bng, chnh ngha, tnh thng
b. Quan im o c hc:
- Trong quan h gia con ngi vi con ngi, cn phi tun theo nhng quy
tc, nhng yu cu, nhng chun mc nht nh. H thng nhng chun mc
c con ngi t gic ra v t gic tun theo trong qu trnh quan h vi
ngi khc, vi x hi c gi l o c.
o c l h thng nhng chun mc biu hin thi nh gi quan h gia
li ch ca bn thn vi li ch ca ngi khc v ca x hi.
- Nhng chun mc o c u chi phi v quyt nh hnh vi, c ch ca c
nhn v bao gi cng th hin quan nim v ci thin v ci c.
- Chun mc o c c thay i ty theo hnh thi kinh t x hi v ch
chnh tr x hi. X hi no th o c y.
- Ch : quan h gia o c vi php lut l quan h gia ci ton th vi
ci b phn. Mt ngi vi phm php lut th ngi s vi phm o c,
nhng mt ngi vi phm o c c th cha vi phm php lut.
c. Quan im tm l hc : o c l s phn nh vo thc ca c nhn
nhng nguyn tc v chun mc o c ca x hi, sc chi phi v iu
khin hnh vi ca c nhn trong quan h vi cng vic, vi nhng ngi khc
v vi chnh bn thn mnh.
Nh vy, tm l hc nghin cu o c nh l mt lnh vc nhn cch ca c
nhn, tm hiu nhng c ch v quy lut ca s chuyn o c x hi thnh
thc v hnh vi o c ca c nhn.

Hnh vi o c
a. Hnh vi o c bao gi cng din ra trong mt hon cnh x hi lch s vi
iu kin rt c th, c biu hin trong i nhn x th, trong li sng
Ngha l trong nhng iu kin lch s c th, con ngi c nhu cu o c v
cng vi thc o c s ny sinh hnh vi o c. H thng nhng quan
nim o c ch c th tn ti di hnh thc hnh vi o c
Hnh vi o c l mt hnh ng t gic c thc y bi mt ng c c
ngha x hi v mt o c.
b. Tiu chun nh gi hnh vi o c
nh gi mt con ngi c o c hay khng, ngi ta cn c vo hnh vi
ca ngi . Hnh vi o c c cc tiu chun sau :
- Tnh t gic ca hnh vi : ch th thc y v v mc ch, ngha ca
hnh vi ca mnh v t mnh thc hin di s thc y ca ng c.
V d : t nguyn nhng quyn li vt cht cho ngi khc.
- Tnh c ch ca hnh vi : thc y x hi tin ln theo hng c li cho cng
cuc chung ca T quc.
- Tnh khng v li ca hnh vi : hnh vi o c phi l hnh vi c mc ch v
ngi khc, v x hi (mnh v mi ngi), khng tnh ton n li ch ca mnh
m v ngi khc

Cu trc tm l ca hnh vi o c
Tri thc v nim tin o c
a. hnh vi ca mnh c gi tr o c, con ngi phi bit o l i hi
mnh iu g, mnh cn phi lm g v khng c lm g ? S hiu bit nh
vy gi l tri thc o c.
Tri thc o c l s hiu bit ca con ngi v nhng chun mc o c
quy nh hnh vi ca h trong mi quan h ca h vi ngi khc v vi x hi.
Tri rhc o c c c da trn c s ca qu trnh t duy su sc v c
lp ca c nhn khi h tip xc vi cc chun mc o c .
Trong thc t cn phn bit vic hiu tri thc o c vi vic hc thuc mt
cch hnh thc cc chun mc v nguyn tc o c. Vic hiu cc chun
mc v nguyn tc o c l rt quan trng nhng cha hon ton m bo
c hnh vi o c .
b. Nh vy, ngoi tri thc o c, cn c s tin tng no v li ch ca
cc chun mc o c i vi x hi. S tin tng ny l nim tin o c.
Nim tin o c l s tin tng mt cch su sc v vng chc ca con ngi
vo tnh chnh ngha v tnh chn l ca cc chun mc o c v s tha
nhn tnh tt yu phi tn trng trit cc chun mc y.
Nim tin o c l mt trong nhng yu t quyt nh hnh vi o c , l c
s bc l nhng phm cht ch ca o c nh lng dng cm cu ngi
b nn, tnh kin quyt u tranh chng thi h tt xu
Tri thc o c v nim tin o c c mi quan h cht ch vi nhau v l
hai yu t quan trng chi phi hnh vi o c.

ng c v tnh cm o c
a. ng c o c khng ch ny sinh trn c s nhng tri thc o c v
nim tin o c m phi c mt yu t quan trng na l ng c o c, v
hnh vi o c bao gi cng gn lin vi ng c. V d, mt ngi thanh nin
nhanh nhn nhy xung sng cu ngi b nn. Nguyn nhn ca hnh
ng l lng nhn o. Nguyn nhn ny tr thnh ng c.
ng c o c l nguyn nhn bn trong c con ngi thc, n tr
thnh ng lc chnh lm c s cho nhng hnh ng ca con ngi trong mi
quan h gia ngi ny vi ngi khc v vi x hi, bin hnh ng ca con
ngi thnh hnh vi o c.
Nh vy, ng c o c va bao hm ngha v mt mc ch, va bao
hm ngha v mt nguyn nhn ca hnh ng.
- ng c vi t cch l mc ch ca hnh vi o c s quy nh chiu
hng tm l ca hnh ng, quy nh thi ca c nhn i vi hnh ng
ca mnh.
- ng c vi t cch l nguyn nhn ca hnh ng s tr thnh ng lc tm
l, c tc dng pht huy mi sc mnh tinh thn hay vt cht ca con ngi,
thc y con ngi hnh ng theo nhng tri thc v nim tin o c.
b. Tnh cm o c l nhng thi rung cm ca c nhn i vi hnh vi ca
ngi khc v vi hnh vi ca chnh mnh trong qu trnh quan h gia c nhn
vi ngi khc v vi x hi.
Tnh cm o c to ra lc ht ca nhn cch, khi dy nhng nhu cu o
c, thc y con ngi hnh ng mt cch c o c trong mi quan h
gia n vi ngi khc v vi x hi.
C nhng tnh cm o c tch cc, nhng cng c nhng tnh cm o c
tiu cc.

Thi quen o c

Thi quen o c nhng hnh vi o c n nh ca con ngi, n tr thnh

nhu cu o c ca ngi v nu nh nhu cu ny c tha mn th con
ngi cm thy d chu, nu nh nhu cu khng c tha mn th con ngi
cm thy kh chu.

ch o c v ngh lc o c

a. ch o c ca con ngi hng vo vic to ra gi tr o c (

ch o c cn gi l thin ch).
b. Ngh lc o c (sc mnh ca ch o c) l nng lc phc tng
thc o c ca con ngi.
Khng c ngh lc o c con ngi khng vt qua c gii hn ca ng
vt, lc con ngi hnh ng theo bn nng

Mi quan h gia cc yu t tm l trong cu trc ca hnh vi o c.

Cc yu t trn c mi quan h cht ch vi nhau.
Tri thc o c l iu kin soi sng con ng dn n mc ch ca
hnh vi o c.
Tnh cm o c l ci pht ng mi sc mnh vt cht v tinh thn ca con
ngi.
Thi quen o c l cu ni gia thc o c v hnh vi o c.
ch o c l iu kin m bo cho con ngi c hnh vi o c nhng
n i hi phi c tri thc o c.
Ngh lc o c l iu kin m bo cho thc o c bin thnh thi
quen o c, m ngh lc o c ch c c khi hc sinh hiu su sc cc
chun mc o c, c nim tin o c, tnh cm o c v ng c o
c.
Nh vy, gio dc o c, thc cht l hnh thnh nhng phm cht o c
cho hc sinh, l to ra chng mt cch ng b cc yu t tm l ni trn.

C s tm l hc ca cng tc gio dc o to cho HS THCS v HS THPT

Qu trnh hnh thnh nhng phm cht o c cho hc sinh l mt qu trnh
phc tp. Mi phm cht o c ca hc sinh l kt qu tc ng ca nhiu
nhn t bn trong v bn ngoi.
1. T chc gio dc ca nh trng c ngha quan trng trong vic gio
dc o c cho hc sinh.
- Cung cp cho hc sinh nhng tri thc o c l mt khu quan trng trong
vic gio dc o c ca nh trng. Thng qua cc gi hc o c v cc
mn hc khc, hc sinh s c trang b nhng tri thc v o c mt cch
khi qut v h thng
- Thng qua cc hot ng ngoi kha.
- Thng qua vic tip xc vi ngi thc vic thc
2. Khng kh o c ca tp th l mi trng pht sinh, iu kin tn ti
v cng c nhng hnh vi o c.
* Trong nh trng, mt hc sinh c th ng thi l thnh vin ca mt s tp
th khc nhau. Khi sinh hot trong tp th, cc em quen dn vi vic tn trng
kin ca tp th. Trong tp th, d lun tp th cng c tc dng iu chnh,
kim tra vic thc hin cc chun mc o c ca tng thnh vin.
Do , gio vin phi ch :

Xy dng tp th hc sinh vng mnh (c mc ch thng nht, c tinh

thn trc x hi, c yu cu cht ch vi mi thnh vin, mi thnh vin
phi phc tng ch ca tp th, c s lnh o thng nht v c s bnh
ng gia cc thnh vin).
Xy dng c d lun tp th thng nht.
Hng d lun tp th theo mt hng nht nh v dp b nhng d
lun khng ng n, khng c li cho vic gio dc o c.
* Mi d lun tp th v nhng hnh vi o c s to ra khng kh o c
ca tp th. V chnh khng kh o c ca tp th li tr thnh mi trng,
iu kin tn ti v cng c nhng hnh vi o c ca hc sinh.
3. N np sinh hot v s t chc gio dc gia nh c ngha c bit
trong vic gio dc o c cho hc sinh
- Gia nh l ni din ra nhng mi quan h x hi u tin ca con ngi.
Trong gia nh, cc thnh vin c s gn b mt thit vi nhau. V vy, sinh
hot trong gia nh c nh hng ln n s hnh thnh o c cho hc sinh,
trong n np sinh hot v s t chc gio dc ca gia nh c ngha quan
trng. Cch n mc, ni nng ca cha m, cch trao i hay bn lun v mt
ngi no , cch cha m biu l nim vui, ni bun, thi ca cha m i
vi bn, thu c nh hng t nhiu n o c ca con ci.. Do ,
nghim khc i vi bn thn, kim sot tng hnh vi, c ch ca mnh v c
thi phong cch ng n trong sinh hot gia nh i vi cc bc cha m l
phng php gio dc o c u tin v quan trng nht.
Hn na, tr em khng ch nhn gio dc ca gia nh m cn c cc quan h
x hi khc, cc em cn chu s tc ng ca hon cnh x hi. V vy, cha m
phi lm gng v o c v phi gip tr chng li nhng nh hng xu
- Gia nh cn phi xc nh r mc ch ca vic gio dc o c cho con ci
ca mnh.
- Cha m c sc thuyt phc ln v quyn uy i vi con ci. V vy, cha m
cn xy dng quyn uy cho ng n.
4. T tu dng l yu t quyt nh trc tip trnh o c ca mi hc
sinh.
- S hnh thnh v pht trin o c ca mi c nhn l qu trnh lu di v
phc tp. Trong qu trnh , cc tc ng bn ngoi v bn trong thng
xuyn tc ng ln nhau v vai tr ca mi yu t thay i theo tng giai on
pht trin ca con ngi. S hnh thnh o c ca cc em do nh hng ca
tc ng bn ngoi m trc ht l do tc ng gio dc ca nh trng, ca
tp th, ca gia nh s dn dn chuyn thnh s t gio dc m trong s t
tu dng l yu t c bn.
- T tu dng v mt o c l mt hnh ng t gic, c h thng m mi c
nhn thc hin i vi bn thn mnh nhm khc phc nhng hnh vi tri o
c v bi dng nhng hnh vi o c ca mnh, thc y s pht trin
nhn cch.
- T tu dng l mt yu cu t nhin ca c nhn trnh thc pht
trin. Mi ngi u cn lm cho mnh tt hn, khc phc nhng thi h tt
xu, phn bit c iu thin vi iu c.
Chnh hon cnh sng, s gio dc v kinh nghim ca cc em l ngun gc
ca s t tu dng o c ca cc em.
- iu kin tin hnh t tu dng :
 Hc sinh phi nhn thc c bn thn mnh, nh gi ng mnh, lun
c thi ph phn nghim tc i vi nhng hnh vi o c ca mnh.
Hc sinh phi c vin cnh v cuc sng tng lai, v l tng ca i
mnh.
Hc sinh phi c ngh lc v phi c ch mnh.
C s gip ca tp th, c d lun tp th ng tnh ng h, c
s hng dn ca gio vin

- Chnh v vy, ngi gio vin cn gip mi hc sinh :

Nm vng mc ch, phng php v t chc t tu dng ca cc em.

Gio vin cn hng dn cc em lp k hoch t tu dng. Trong k
hoch t tu dng bao gm nhng nt o c m cc em cn rn
luyn, cng c hay khc phc.
Hiu c t tu dng din ra trong qu trnh hot ng thc tin mi
em li kt qu.
Bit t kim tra, t nh gi thng xuyn.

Chng VI: Tm L Hc Nhn Cch Ngi Thy

S cn thit trau di nhn cch i vi ngi thy gio.

1. Sn phm lao ng ca ngi thy gio l nhn cch hc sinh do

nhng yu cu khch quan ca x hi qui nh
- Sn phm ny l kt qu tng hp ca c thy ln tr nhm bin nhng tinh
hoa ca nn vn minh x hi thnh ti sn ring ca tr.
- Mun to nn cht lng cao ca sn phm gio dc th ngi thy phi c
nhng phm cht nhn cch ph hp vi nhng yu cu khch quan ca ngh
dy hc. R rng, s trao di nhn cch l mt yu cu cp thit i vi ngi
gio vin.

2. Thy gio l ngi quyt nh trc tip cht lng o to.

Trong trng hc, ngi trc tip thc hin quan im gio dc ca ng,
ngi quyt nh phng hng ca vic ging dy, lc lng ct cn trong
s nghip gio dc, vn ha l ngi thy gio nhn vt ch o trong nh
trng. V vy, cht lng gio dc ph thuc phn ln v i ng thy gio.
Trn pht trin ca gio dc d c xut hin cc phng tin dy hc hin
i v tinh xo n u chng na, n khng th thay th c vai tr ca
ngi gio vin. K. . Usinxki vit : Trong vic gio dc, tt c phi da vo
nhn cch ngi gio dc, bi v sc mnh ca gio dc ch bt ngun t nhn
cch ca con ngi m c
3. Thy gio l ci du ni gia nn vn ha nhn loi v dn tc
vi vic ti to nn vn ha trong chnh th h tr
Nn vn ha ca nhn loi, cng nh ca dn tc ch c bo tn v pht
trin thng qua s lnh hi nn vn ha th h tr.
Mun cho s lnh hi ca tr y , chnh xc v bin thnh ci ring ca
chnh n, t tr khng lm c vic m phi c hun luyn theo phng
thc nh trng, thng qua vai tr ca ngi thy gio. Nh vy, c ch lnh
hi nn vn ha x hi l gio vin t chc v iu khin hot ng lnh hi, hc
sinh hot ng lnh hi, chim lnh nn vn ha .
Vi t cch l ch th ca hot ng dy - hc, thy v tr u phi hot ng
tch cc. Hot ng ca thy khng c mc ch t thn, m c mc ch to ra
hot ng tch cc ca tr. Tr hot ng theo s t chc v iu khin ca
thy ti sn xut nn vn ha nhn loi v dn tc, to ra s pht trin tm l
ca chnh mnh. Nh vy, thy bin qu trnh gio dc ca mnh thnh qu
trnh t gio dc ca tr. Gio dc v t gio dc thng nht vi nhau to nn
sn phm gio dc nhn cch.
Lm c vic ny, thy gio xng ng l ci du ni gia nn vn ha x
hi v vic ti sn xut nn vn ha tr.
Tm li : S cn thit trau di nhn cch i vi ngi thy gio l tt yu. y
l mt qu trnh lu di, phc tp, i hi mt s hc tp, rn luyn kin tr v
giu sng to v mi mt ( chnh tr, chuyn mn, nghip v ) tng bc
hnh thnh l tng ngh nghip cao c v ti nng s phm hon ho.

c im lao ng ca ngi thy gio.

1. Ngh m i tng quan h trc tip l con ngi
Trong x hi, c nhiu ngh quan h trc tip vi con ngi. Nhng i tng
ca ngi thy gio l nhng con ngi ang trong thi k hnh thnh nhng
phm cht v nng lc cn thit ca con ngi nhm p ng yu cu ca x
hi ang pht trin. Do , hot ng ca ngi thy gio l t chc, iu khin
cho tr lnh hi, tip thu nhng tinh hoa vn ha ca loi ngi.
V i tng quan h trc tip vi con ngi, nn i hi ngi thy gio trong
quan h vi hc sinh cn c : s tn trng, lng tin, tnh thng, s i x cng
bng, thi n cn, lch s, t nh ...
2. Ngh m cng c ch yu l nhn cch ca chnh mnh
Ngh no cng cn c cng c lao ng, cng c cng tt, cng hin i th kt
qu lao ng cng cao. Cng c c th trong hay ngoi ngi lao ng.
Trong dy hc v gio dc, thy gio dng nhn cch ca chnh mnh tc
ng n hc sinh. l phm cht chnh tr, l s gic ng v l tng o to
th h tr, l lng yu ngh, mn tr, l trnh hc vn, l s thnh tho v
ngh nghip, l li sng, cch c x v k nng giao tip ca ngi thy gio.
K.D. Usinki khng nh : Dng nhn cch gio dc nhn cch
Hn na ngh dy hc l ngh lao ng nghim tc, khng c php c th
phm nh mt s ngh khc.
V cng c lao ng ch yu ca ngi thy gio l nhn cch ca chnh mnh,
cho nn ngh dy hc i hi ngi thy gio phi c nhng phm cht v
nng lc rt cao. Do , thy gio phi lun lun t tu dng v t hon thin
nhn cch ca mnh.
3. Ngh dy hc l ngh ti sn xut m rng sc lao ng x hi
tn ti v pht trin, x hi loi ngi phi sn xut v ti sn xut ra ca ci
vt cht v tinh thn. Mun vy, con ngi phi cn n sc lao ng.
Sc lao ng l ton b sc mnh vt cht hay tinh thn ca con ngi sn
xut ra sn phm vt cht hay tinh thn c ch cho x hi.
Chc nng ca gio dc, chnh l bi dng v pht huy sc mnh trong
con ngi, trong thy gio l lc lng ch yu to ra sc lao ng x hi
. V vy, u t cho gio dc l loi u t c li nht, sng sut nht.
Ngy nay, do thnh tu ca khoa hc, k thut, ngi lao ng chuyn t
vic lao ng bng c bp sang lao ng ch yu bng sc mnh tinh thn, sc
mnh tr tu. Chnh nh trng, thy gio l ni to ra sc mnh theo
phng thc ti sn xut m rng.
4. Ngh i hi tnh khoa hc, tnh ngh thut & tnh sng to cao
- Lao ng s phm l mt loi lao ng cng thng, tinh t, khng dp khun,
mt loi lao ng khng ng khung trong mt gi ging, trong khun kh nh
trng. Dy hc sinh bit gii mt bi tan, t mt cu ng ng php, bit
lm mt th nghim... khng phi kh, nhng dy sao cho hc sinh bit con
ng i n chn l, nm c phng php pht trin tr tu ... mi l cng
vic ch thc ca ng thy. Distervey (ngi c) nhn mnh : Ngi thy
gio ti l ngi mang chn l n sn, cn ngi gii l bit dy hc sinh i tm
chn l.
- Mun thc hin c cng vic dy hc sinh theo tinh thn , i hi ngi
thy gio phi da trn nhng nn tng khoa hc xc nh, khoa hc b mn,
cng nh khoa hc gio dc v c nhng k nng s dng chng vo tng tnh
hung s phm c th, thch ng vi tng c nhn. Cho nn cng vic ca
ngi thy gio va phi da trn nn tng khoa hc v i hi tnh sng to
cao. Lao ng ca thy gio trong mt mc ng k ging nh lao ng ca
mt ngi th c lng ngh, mt nh khoa hc, mt nh vn v mt ngh s ca
qu trnh s phm.
5. Ngh dy hc l ngh lao ng tr c chuyn nghip
- Khc vi ngi lao ng chn tay, ngi lao ng tr c trn tr ngy m, c
khi hng thng cng khng chc cho ra mt sn phm g. Lao ng ca
ngi thy gio cng c tnh cht nh vy, nht l khi phi gii quyt mt tnh
hung s phm phc tp v quyt nh.
- Lao ng ca ngi thy gio c qun tnh ca tr tu, c khi ra khi lp hc
thy gio cn min man suy ngh v cch chng minh mt nh l, suy ngh v
mt trng hp chm hiu ca hc sinh ...
- Do nhng c im trn, nn cng vic ca ngi thy gio khng hn ng
khung trong lp hc hoc thi gian lm vic nh gi hnh chnh c m l
khi lng, cht lng v tnh sng to ca cng vic.
Tm li :
T s phn tch trn cho thy, ngh s phm qu l ngh cao qu nht trong
cc ngh cao qu, ngh sng to nht trong cc ngh sng to. V vy, mun
cho hot ng s phm c kt qu th thy gio phi c nhng phm cht nhn
cch nht nh v nng lc s phm. V n cng t ra cho x hi phi dnh
cho thy gio mt v tr tinh thn v s u i vt cht xng ng, nh Lnin
ni : Chng ta phi lm cho gio vin nc ta c mt a v m t trc n
nay h cha bao gi c.

Cu trc nhn cch ca ngi thy gio

Ni n nhn cch l ni n tng th nhng phm cht v nng lc to nn
bn sc v gi tr tinh thn ca mi ngi.
Nh vy, cu trc ca nhn cch l mt h thng gm hai mt : phm cht v
nng lc. Phm cht v nng lc u l t hp ca ba yu t tm l c bn :
nhn thc, tnh cm, ch.
Trong cu trc nhn cch ca ngi thy gio gm c nhng thnh phn sau:
- Cc phm cht : th gii quan khoa hc, l tng o to th h tr, lng yu
tr, lng yu ngh, nhng phm cht o c ph hp vi hot ng ca ngi
thy gio.
- Cc nng lc s phm : nng lc hiu hc sinh trong qu trnh dy hc v
gio dc, tri thc v tm hiu bit, nng lc ch bin ti liu hc tp, nng lc
dy hc, nng lc ngn ng , nng lc vch d n pht trin nhn cch hc
sinh, nng lc giao tip s phm, nng lc cm ha hc sinh, nng lc i x
kho lo s phm, nng lc t chc hot ng s phm v.v...

Phm cht ca ngi thy gio

1.1. Th gii quan khoa hc
Th gii quan l yu t quan trng trong cu trc ca nhn cch, n khng
nhng quyt nh nim tin chnh tr m cn quyt nh ton b hnh vi, cng
nh nh hng ca ngi thy gio n tr.
Th gii quan ca ngi gio vin l th gii quan Mc - Lnin, bao hm nhng
quan im duy vt bin chng v cc quy lut pht trin ca t nhin, x hi v
t duy.
Th gii quan ca ngi gio vin c hnh thnh di nh hng ca nhiu
nhn t khc nhau :

Trnh hc vn.
S nghin cu ni dung ging dy v gio dc
S nghin cu trit hc

Th gii quan ca ngi gio vin chi phi nhiu mt v thi ca ngi gio
vin i vi hot ng ca mnh nh vic la chn ni dung, phng php gio
dc
1.2. L tng o to th h tr
L tng o to th h tr l ht nhn trong cu trc nhn cch ca ngi thy
gio, l ngi sao dn ng gip cho thy gio lun i ln pha trc, thy ht
c gi tr lao ng ca mnh i vi th h tr.
L tng o to th h tr ca ngi thy gio c biu hin ra bn ngoi
bng nim say m ngh nghip, lng yu tr, lng tm ngh nghip, tn ty hy
sinh vi cng vic, tc phong lm vic cn c, trch nhim, li sng gin d v
thn tnhChnh nhng ci s to nn sc mnh gip thy gio vt qua
mi kh khn v tinh thn v vt cht hon thnh nhim v o to th h tr,
xy dng v bo v T quc Vit Nam.
Mt khc, l tng ca thy gio c nh hng su sc v li nhng du n
m nt trong tm l hc sinh, n c tc dng hng dn, iu khin qu trnh
hnh thnh v pht trin nhn cch ca tr.
S hnh thnh v pht trin l tng o to th h tr l mt qu trnh hot
ng tch cc trong cng tc gio dc. Chnh trong qu trnh , nhn thc v
ngh cng c nng cao, tnh cm ngh nghip ngy cng su sc, hnh
ng trong ngh ngy cng t r quyt tm cao.
1.3. Lng yu tr
- Lng yu ngi, trc ht l lng yu tr l mt phm cht c trng trong
nhn cch ngi thy gio, v lng thng ngi, l o l ca cuc sng.
Lng thng ngi, yu tr cng su sc bao nhiu th cng lm c nhiu
vic v i by nhiu.
- Lng yu tr c th hin :

Ngi thy gio cm thy sung sng khi c tip xc vi tr, khi i su
vo th gii c o ca tr, lun lun t nim tin ni cc em.
Thi quan tm y thin v n cn i vi tr, k c cc em hc km
v v k lut.
Lc no cng th hin tinh thn gip h bng kin hoc bng hnh
ng thc t ca mnh mt cch chn thnh v gin d. i vi h khng
bao gi c thi phn bit i x d c nhng em cha ngoan hoc
chm hiu.
- Tuy nhin, lng yu tr ca ngi thy gio khng th pha trn vi nhng nt
y m, mm yu v thiu ra nhng yu cu cao v nghim khc i vi tr
m ngc li.
C th ni b quyt thnh cng ca nh gio xut sc l bt ngun t mt th
tnh cm v cng su sc - l tnh yu tr.
1.4. Lng yu ngh (Yu lao ng s phm)
- Lng yu tr v yu ngh gn b cht ch vi nhau, lng vo nhau. Cng yu
ngi bao nhiu, cng yu ngh by nhiu. C yu ngi mi c c s yu
ngh, sut i phn u v l tng cch mng, v l tng ngh nghip.
- Lng yu ngh th hin :

Hng th, nhit tnh trong ging dy v gio dc, h lun lun lm vic
vi tinh thn trch nhim cao, lun lun ci tin ni dung v phng
php, khng t tha mn vi trnh hiu bit v tay ngh ca mnh.
H thng c nim vui khi nhn thy hc sinh ca mnh trng thnh v
ln ln, to cho h nhiu cm xc tch cc v say m.
Thy gio phi c hng th v say m b mn m mnh ph trch.

Ngi thy gio c tnh yu trong cng vic l cho h tr thnh ngi gio
vin tt.
1.5. Mt s phm cht o c v phm cht ch ca ngi thy gio
- Hot ng ca ngi thy gio nhm lm thay i con ngi. Do vy, mi
quan h thy tr ni ln nh mt vn quan trng nht. Nu ngi thy gio
xy dng c mi quan h tt vi hc sinh th chc chn cht lng dy v
hc c nng cao. Hn na ngi thy gio dy v gio dc hc sinh khng
nhng bng nhng hnh ng trc tip ca mnh m cn bng tm gng ca
chnh mnh, bng thi v hnh vi ca chnh mnh i vi hin thc.
- lm c iu thy gio cn phi :

Phi bit ly nhng quy lut khch quan lm chun mc cho mi tc ng

s phm ca mnh.
Phi c nhng phm cht o c v phm cht ch cn thit nh : tinh
thn ngha v, tinh thn mnh v mi ngi, mi ngi v mnh; thi
nhn o, lng tn trng, thi cng bng, chnh trc, tnh tnh ngay
thng, gin d v khim tn, tnh mc ch, tnh nguyn tc, tnh kin
nhn, tnh t kim ch, k nng iu khin tnh cm, tm trng cho thch
hp vi cc tnh hung s phm v.v...

- T nhng phm cht nu trn cho thy nhng phm cht o c l nhn t
to ra s cn bng trong cc mi quan h gia thy v tr. Cn nhng phm
cht ch l sc mnh lm cho nhng phm cht v nng lc ca ngi
thy gio thnh hin thc v tc ng su sc n hc sinh.
Nng lc ca ngi thy gio (nng lc s phm)
Nng lc s phm gm cc nhm : nng lc gio dc, nng lc dy hc v
nng lc t chc cc hot ng s phm.
1. Nhm nng lc dy hc
a. Nng lc hiu trnh hc sinh trong dy hc v gio dc
- Nng lc hiu trnh hc sinh trong dy hc v gio dc l kh nng thm
nhp vo th gii bn trong ca tr, s hiu bit tng tn v nhn cch ca
chng, cng nh nng lc quan st tinh t nhng biu hin tm l ca hc sinh
trong qu trnh dy hc v gio dc.
- Nng lc hiu hc sinh c biu hin :

Xc nh c khi lng kin thc c v mc , phm vi lnh hi

ca hc sinh. T xc nh mc v khi lng kin thc mi cn
trnh by trong cng tc dy hc v gio dc.
Da vo s quan st tinh t, thy gio c th nhn bit c nhng hc
sinh khc nhau lnh hi li ging gii ca mnh nh th no, hoc ch
cn c vo nhng du hiu dng khng ng k m c th hiu c
nhng bin i nh nht trong tm hn hc sinh, d on c mc
hiu bi v c khi cn pht hin c c mc hiu sai lch ca chng.
D on c nhng thun li v kh khn, xc nh ng n mc
cng thng cn thit khi hc sinh phi thc hin nhng nhim v nhn
thc.

Nng lc hiu hc sinh l kt qu ca mt qu trnh lao ng y trch nhim,

thng yu hc sinh v su st hc sinh, nm vng mn mnh dy, am hiu y
v tm l hc tr em v tm l hc s phm cng vi mt s phm cht tm
l khc nh nng lc quan st, c tng tng, kh nng phn tch v tng hp
...
b. Tri thc v nng lc hiu bit ca thy gio
- y l mt nng lc c bn ca nng lc s phm, mt trong nhng nng lc
tr ct ca ngh dy hc. V :

Do tin b ca khoa hc, k thut, nn x hi ra nhng yu cu ngy

cng cao i vi trnh vn ha chung ca th h tr, mt khc cng
lm cho hng th v nguyn vng ca th h tr ngy cng pht trin.
Thy gio c nhim v pht trin nhn cch hc sinh nh mt phng
tin c bit l tri thc, quan im, k nng, thi , nht l nhng tri thc
khoa hc thuc lnh vc ging dy ca mnh.
To ra uy tn cho ngi thy gio.

- Ngi thy gio c tri thc v tm hiu bit rng th hin ch :

 Nm vng v hiu bit rng mn mnh ph trch.
Thng xuyn theo di nhng thnh t mi trong lnh vc khoa hc
thuc mn mnh ph trch.
C nng lc t hc, t bi dng b tc v hon thin tri thc ca
mnh.

- c nng lc ny, i hi ngi thy gio cn c :

C nhu cu m rng tri thc v tm hiu bit.

C nhng k nng lm tha mn nhu cu (phng php t hc).

c. Nng lc ch bin ti liu hc tp

- Nng lc ch bin ti liu hc tp l nng lc gia cng v mt s phm ca
thy gio i vi ti liu hc tp nhm lm cho n ph hp ti a vi trnh ,
vi c im nhn cch hc sinh v m bo lgic s phm.
- Nng lc ch bin ti liu hc tp c th hin :

nh gi ng n ti liu, xc lp c mi quan h gia yu cu kin

thc ca chng trnh vi trnh nhn thc ca hc sinh .
Bit xy dng li ti liu hnh thnh cu trc bi ging va ph hp vi
lgic nhn thc, va ph hp vi lgic s phm, li thch hp vi trnh
nhn thc ca tr.

- Mun lm c iu , thy gio cn phi m bo nhng yu cu sau :

C kh nng phn tch, tng hp v h thng ha kin thc.

Phi c c sng to.

c sng to ca thy gio khi ch bin ti liu th hin ch :

Trnh by ti liu theo suy ngh v lp lun ca mnh, cung cp cho hc

sinh nhng kin thc su sc v chnh xc, c lin h vn dng vo thc
tin cuc sng.
Tm ra nhng phng php mi, hiu nghim lm cho bi ging y
sc li cun v giu cm xc tch cc
Nhy cm vi ci mi v giu cm hng sng to.

d. Nng lc truyn t ti liu (Nm vng k thut dy hc).

Kt qu lnh hi tri thc ph thuc vo ba yu t : trnh nhn thc ca hc
sinh, ni dung bi ging v cch dy ca thy.
- Chun b bi tt nhng mun dy hc t kt qu cao, ngi thy gio phi c
nng lc truyn t ti liu. Nng lc truyn t ti liu l nng lc t chc v
iu khin hot ng nhn thc cho hc sinh qua bi ging.
- Nng lc ny c th hin ch :
 Nm vng k thut dy hc mi, to cho hc sinh v tr ngi pht
minh trong qu trnh dy hc.
Truyn t ti liu r rng, d hiu v lm cho n tr nn va sc vi hc
sinh.
Gy hng th v kch thch hc sinh suy ngh tch cc v c lp.
To ra tm th c li cho s lnh hi, hc tp.

- Vic hnh thnh mt nng lc nh vy, nm vng c k thut dy hc mi

nu trn qu l khng d dng m n l kt qu ca mt qu trnh hc tp
nghim tc v rn luyn tay ngh cng phu.
e. Nng lc ngn ng
- Nng lc ngn ng l nng lc biu t r rng v mch lc ngh, tnh cm
ca mnh bng li ni cng nh nt mt v iu b.
- Nng lc ngn ng l mt trong nhng nng lc quan trng ca ngi thy
gio. N l cng c sng cn m bo cho ngi thy gio thc hin chc nng
dy hc v gio dc ca mnh.
- Nng lc ngn ng ca thy gio cn m bo cc yu cu sau :

Ni dung ngn ng phi su sc :

T mi n v biu t n ton bi ging, ngn ng phi cha ng mt

thng tin ln, din t, trnh by phi chnh xc, c ng.
Li ni, cch trnh by, din ging phi m bo tnh lun chng, tnh k
tc tc l t ngha ny dn n ngha khc mt cch lgic.
Nhn cch ca thy gio l hu thun vng chc v duy nht cho li ni
ca mnh.

Hnh thc ngn ng ca ngi thy gio phi gin d, sinh ng :

Li ni giu hnh nh, biu cm vi cch pht m mch lc.

Li ni khng cu k, hoa m, nhng cng khng kh khan, t nht, ng
di dng nhng cng ng qu ngn, khi cn c th im qua mt vi s
pha tr nh nhng v s khi hi ng ch.
Phi c k nng v k xo s dng kh nng truyn cm ca mnh trc
hc sinh bng cch tn dng v phi hp gia li ni vi ngn ng ph
v nhng phng tin ca ngn ng .

2. Nhm nng lc gio dc

Nng lc gio dc bao gm :
a. Nng lc vch d n pht trin nhn cch hc sinh
- l nng lc bit da vo mc ch gio dc, yu cu o to, hnh dung
trc cn phi gio dc cho tng hc sinh nhng phm cht nhn cch no v
hng hot ng ca mnh t ti hnh mu trn vn ca con ngi mi.
- Nng lc ny thng c biu hin ch :

Va c k nng tin on s pht trin, va nm c nguyn nhn v

mc pht trin ca hc sinh.
Hnh dung c hiu qu ca cc tc ng gio dc nhm hnh thnh
nhn cch theo d n.

- vch d n pht trin nhn cch hc sinh, thy gio cn phi c :

c tng tng s phm.

Tnh lc quan s phm, nim tin vo sc mnh gio dc, tin vo con
ngi.
C c quan st s phm tinh t.

Nh c nng lc ny, cng vic ca gio vin tr nn c k hoch v ch ng

hn.
b. Nng lc giao tip s phm
- Nng lc giao tip s phm l nng lc nhn thc nhanh chng nhng biu
hin bn ngoi v nhng din bin tm l bn trong ca hc sinh v bn thn,
ng thi bit s dng hp l cc phng tin ngn ng v phi ngn ng, bit
cch t chc iu khin v iu chnh qu trnh giao tip nhm t mc ch
gio dc.
- Nng lc giao tip s phm c biu hin cc k nng chnh nh :

K nng nh hng giao tip : th hin kh nng da vo s biu l

bn ngoi nh : sc thi biu cm, ng iu thanh iu ca ngn ng, c
ch, ng tc, thi im v khng gian giao tip m phn on chnh xc
v nhn cch cng nh mi quan h gia gio vin v hc sinh.
K nng nh v : l kh nng bit xc nh v tr trong giao tip, bit t
v tr ca mnh vo v tr ca i tng v bit to ra iu kin i
tng ch ng, thoi mi giao tip vi mnh.
K nng iu khin qu trnh giao tip th hin : k nng iu khin i
tng giao tip, k nng lm ch trng thi cm xc ca bn thn v k
nng s dng phng tin giao tip.

*) K nng lm ch trng thi xc cm ca bn thn : bit kim ch trng thi

xc cm mnh, khc ph nhng tm trng c hi, khi cn thit c th bc l
nhng tnh cm m lc ny khng c hoc c nhng yu t. chnh l bit
iu chnh v iu khin cc din bin tm l ca mnh cho ph hp vi hon
cnh giao tip.
*) K nng s dng phng tin giao tip. Phng tin giao tip c trng ca
con ngi l li ni. K nng ny biu hin ch : gio vin bit la chn
nhng t t, thng minh, hin ha, lch strong giao tip ; mt khc bit s
dng nhng phng tin phi ngn ng nh c ch, iu b, nt mt, n ci
- Ngoi ra, thy gio cn c s tip xc vi ng nghip, vi ph huynh hc
sinh, vi cc t chc x hi khc. Thng qua s giao tip ny, thy gio ng
gp cng sc ca mnh vo vic thng nht tc ng gia cc lc lng gio
dc, to nn sc mnh tng hp trong s nghip o to th h tr.
Vic rn luyn nng lc giao tip khng tch ri vi vic rn luyn cc phm
cht ca nhn cch.
c. Nng lc cm ha hc sinh
- Nng lc cm ha hc sinh l nng lc gy c nh hng trc tip ca
mnh bng tnh cm v ch i vi hc sinh. Ni cch khc l kh nng lm
cho hc sinh nghe, tin v lm theo mnh bng tnh cm v nim tin.
- Nng lc cm ha hc sinh ph thuc vo mt t hp cc phm cht nhn
cch ngi thy gio nh :

Tinh thn trch nhim v nhit tnh trong cng tc.

Nim tin vo s nghip chnh ngha cng nh k nng truyn t nim tin

Lng tn trng hc sinh , phong cch dn ch nhng trn c s yu cu
cao i vi hc sinh (cn trnh s khoan dung v nguyn tc, s c tin
mt cch ngy th, s thiu kin quyt ca ngi thy gio...)
S chu o v kho lo i x ca gio vin.
Lng v tha v cc phm cht ca ch.

- c nng lc ny, thy gio cn :

Phi phn u v tu dng c np sng vn ha cao, phong cch

sng mu mc nhm to ra mt uy tn chn chnh v thc s.
Xy dng mt quan h thy tr tt p : va nghim tc, va thn mt; c
thi yu thng v tin tng hc sinh; bit i x dn ch v cng
bng, chn thnh v gin d; bit pht huy tnh tch cc, ch ng sng
to ca hc sinh.
C t th, tc phong mu mc trc hc sinh .

d. Nng lc i x kho lo s phm

Trong qu trnh gio dc, thy gio thng ng trc nhiu tnh hung s
phm khc nhau i hi ngi thy gio phi gii quyt linh hot, ng n v
c tnh gio dc cao. S kho lo i x s phm l mt thnh phn quan trng
ca ti ngh s phm.
- S kho lo i x s phm l k nng tm ra nhng phng thc tc ng
n hc sinh mt cch hiu qu nht, l s cn nhc ng n nhng nhim v
s phm c th ph hp vi nhng c im v kh nng ca c nhn cng
nh tp th hc sinh trong tng tnh hung s phm c th .
- Nng lc ny c biu hin :
 S nhy bn v mc s dng bt c mt tc ng s phm no :
khuyn khch, trch pht
Nhanh chng xc nh c vn xy ra v kp thi p dng nhng
bin php thch hp.
Quan tm y ,chu o, c lng tt, t nh, v tha, c tnh n c im
c nhn tng hc sinh .
Bit pht hin kp thi v gii quyt kho lo nhng vn xy ra bt
ng, khng nng vi, khng th bo.
Bit bin ci b ng thnh ci ch ng, gii quyt mt cch mau l
nhng vn phc tp t ra trong cng tc dy hc v gio dc.

3. Nhm nng lc t chc hot ng s phm

- Nng lc t chc hot ng s phm l kh nng t chc v c v hc sinh
thc hin cc nhim v khc ca cng tc dy hc v gio dc trong mi hot
ng ca hc sinh; Bit t chc lp thnh mt tp th on kt, thn i v c k
lut cht ch, ng thi cn bit t chc v vn ng nhn dn, cha m hc
sinh v cc t chc x hi tham gia vo s nghip gio dc theo mt mc tiu
xc nh.
- c c nng lc ny, i hi ngi thy gio :

Bit vch k hoch hot ng cho tp th hc sinh, kt hp yu cu trc

mt v lu di, m bo tnh nguyn tc v tnh linh hot ca k hoch,
bit vch k hoch i i vi kim tra nh gi hiu qu v sn sng
b sung k hoch.
Bit s dng ng n cc hnh thc v phng php dy hc v gio
dc khc nhau nhm tc ng su sc n t tng v tnh cm ca hc
sinh.
Bit nh mc v gii hn ca tng bin php dy hc v gio dc
khc nhau.
C ngh lc v dng cm tin vo s ng n ca k hoch v cc bin
php gio dc.

S hnh thnh uy tn ca ngi thy gio

Hiu qu ca gio dc v dy hc ph thuc rt nhiu vo uy tn ca ngi thy
gio. V vy hnh thnh uy tn ca ngi thy gio l mt vic quan trng trong
cng tc s phm.
Ngi thy gio c uy tn thng c nh hng mnh m n t tng v tnh
cm ca hc sinh. H c hc sinh tha nhn c nhiu phm cht v nng lc
tt p, h c cc em knh trng v yu mn.
Uy tn ni mt cch c ng v y - l tm lng v ti nng ca ngi
thy gio. V c tm lng, ngi thy gio mi c c tnh thng yu hc
sinh, tn ty vi cng vic v o c trong sng. Bng ti nng, thy gio mi
t c hiu qu cao trong cng tc dy hc v gio dc. Ngi thy gio c
uy tn c khi tr thnh hnh tng l tng ca cuc i ca nhiu hc sinh.
Khc vi uy tn l uy tn gi (to ra bng cch trn p, bng li sng d di, v
nguyn tc, nung chiu hc sinh).
Uy tn l kt qu ca s hon thin nhn cch, l hiu qu lao ng y kin tr
v giu sng to, l do s kin to quan h tt p gia thy v tr.
- Uy tn ca ngi thy gio l mt yu t v cng quan trng trong cng tc s
phm, v :

To cho vic dy hc v gio dc t hiu qu cao. Hc sinh c nghe, tin

v lm theo thy hay khng cng do uy tn ca thy m c.
Thy gio c xng ng cho nn gio dc tin b, cho iu hay l phi
hay khng, cng xut pht t uy tn ca ngi thy gio.
Lm cho kh nng cm ha ca ngi thy c uy tn c nhn ln gp
bi, n nh hng rt mnh m n t tng, tnh cm ca hc sinh,
c cc em knh trng v yu mn.

- Mun hnh thnh uy tn, ngi thy gio phi p ng cc yu cu sau :

Thng yu hc sinh v tn ty vi ngh.

Cng bng trong i x.
Phi c ch tin th.
C phng php v k nng tc ng trong gio dc v dy hc hp l,
hiu qu v sng to.
Tc phong m phm, gng mu v mi mt, mi lc v mi ni.

Tm li : Nhn cch ca thy gio l b mt chnh tr - o c, l cng c

ch yu to ra sn phm gio dc. S hnh thnh v pht trin nhn cch l
c mt qu trnh tu dng vn ha v rn luyn tay ngh trong thc tin s
phm. Nhn cch hon thin v c sc ta sng s to uy tn chn chnh cho
ngi thy gio.

Ti Liu Tham Kho

1. V.A.Cruchtxki - Nhng c s ca tm l hc s phm. Nxb GD, T1,

1980.
2. A.V.Ptrpxki - Tm l hc la tui v s phm. Nxb GD, T1, 1982.
3. L Vn Hng, L Ngc Lan, Nguyn Vn Thng - Tm l hc la tui v
s phm, H Ni, 1995.
4. L Vn Hng - Tm l hc s phm, Trng HSP H Ni I, 1994.
5. I.X.Cn - Tm l hc tnh bn ca tui tr, Nxb Thanh nin, H Ni, 1987.
6. Ph.N.Gnblin - Nhng phm cht tm l ca ngi gio vin, T1,2. Nxb
GD, 1968.
7. Phm Minh Hc (ch bin) - Tm l hc, Nxb GD, 1997
8. Nguyn Thc, Hong Anh - Luyn giao tip s phm,Trng HSP HNI,
1991.
9. Bi Ngc Onh, Triu Xun Qunh, Nguyn Hu Ngha - Tm l hc la
tui v tm l hc s phm, Trng HSP Tp HCM, 1995.