Ltfi Cengiz Vize Sonras zet

II. Maturidiyye:

Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed El-Maturidi (.333) takipcileri

Trkista, Semerkand Maturid kasabasi dogumlu
Imamul Hda, Reisussunne diye anilir
Akaidte ilim halkasi Imam Azama dayanir
Esari ve Maturidi Ehli Snnet Kelamin kurucularidir
Ehli Snnet akilciligi: Maturidi haberi sifatla ilgili Mtesabih ayetlerin kesin tevilinden
sakinmis ve tesbihe karsi cikmi. Akil naklin hizmetinde teyid ve aciklayici olarak kullanilmis
Mutezile akilciligi: Itikadi konularda tesbihe dsen ve akla nem vermeyenlere karsi cikmislar
ve bylece akil ile bagdasmayan ruyetullah, sefaat gibi konulari reddetmisler
Maturidiler Selef Imamlarina daha yakin
Maveraunnehir gibi kapali bir blgede olustugu icin pek Meshur olmamis
Imam Maturidinin grslerini bize aktaran eserleri:
1. Tevilatul Kuran 2. Kitabut-Tevhid 3. Kitabul Makalat

III. Esariyye:

Ebul Hasen Ali b. Ismail El-Esari el Basri (.324)

Mutezili Ebu Ali el Cubbaninin talebesi ve vey oglu
Ihve-i Selase diye bilinen tartisma sonucunda Mutezileden ayrilir (Salah-Aslah konusu)
Imam Ahmed b. Hanbelin grslerini benimsemistir
Esariler genelde akilcidir (tevile fazla girmisler)
Selcuklu Zamaninda Nizamiye medreselerinde okutulmus
Imam Esari Telif ettigi eserler 4 grup:
1. Kelam ile ilgili ve ehli bidat rede den
2. Filozoflar,yahudiler vb. Islam disi cereyanlari reddeder
3. Islami ve gayri Islami Mezheplerin grslerini aynen nakleden Makalat kitaplari
4. Tefsir, Hadis, Fikih ve Islami ilmeler
Esariden bize ulasan eserleri:
1. Makalatul Islamiyyin: Islami firkalardan tarafsiz olarak bahseder; Kelami konulardaki
ihtilaflari zikreder;Allahin isim/sifatlariyla Kuran hakkindaki grslerinden bahseder
2. El Ibane an usulid-diyane: Ahmed b. Hanbeli ver; Nbvvet hari nerdeyse her konuya
girer
3.El-Luma Fi Reddi ala EhlizZeygi vel Bida:10 Bab; Kelam Uslup (Kelamullah, irade, kader..)
4.Risale Fi Istihsanil Havdi Fil Kelam: 11 sayfa; nazar ve istidlalin Mdafaasi
5. Risaletl Iman (Usulu Ehlissnne vel Cemaa)

- Esari ve Maturidi Makasid ve Mesail de Mttefiktir

- Ihtilaf ettikleri Konular asagida Zikredilmektedir
 Maturidi Esari
Czi Irade Insanlarda Mstakil czi irade var Irade Mstakil degil, onu Allah
yaratir ve fiilin islenmesi
esnasinda insana verir
Kesb Kulun niyeti ile bir seyin hasil olmasi Insan gcnn takdir edilenle
birlikte meydana gelmesi
Husun ve Kubuh Akilla bilinmesi mmkn Seriat belirler
ilahi emir ona delalet eder; Allah ne emrederse iyi ne
Allah birsey iyi oldugu icin onu emreder, nehyederse ktdr
kt oldugu icin nehyeder
Marifetullah Teblig olmasa da insan Allahi akli ile Akilin kendisi birseyi vacib
bilmesi lazim kilmaz, seriattan haberi
olmayan bilmesi gerekmez
Tekvin Mstakil sifat Itibari sifat; kudret sifatina
taalluk eder
Nbuvvet Erkek olur sadece Kadinda olabilir
Teklifi Ma la Yutak Caiz degil, hikmeti yok Caiz ama vaki degil
Sebep ve Hikmet Allahin fiilleri Hikmet ile muallel ve bir Fiiller hikmet ile Muallel degil
sebebe dayali; Allah abesten mnezzehtir ve sebebi yok; Allah La yseldir
Kelami Nefsi Bizzat isitilmez, ona delalet eden seyin Isitilmezi caiz
duyulmasidir
Ezelde Maduma Yok, hikmeti yok Allah ezelde de Mtekellimdi
hitabet
Ibadet Mkellefiyeti Gayri Mslimler sadece Iman ile Hem iman hem ibadet ile
Mkellefler, ondan gayri ceza yok mkellef; ibadet etmezlerse
ona da ceza var
Irtidad Geri mslman olsa amelleri avdet etmez Yeniden iman etse amelleri
avdet eder
Tevbe-i yes mitsizlik halinde yapilan tevbe Makbul degil
makbuldur

F) Mutekaddimun Dnemi Kelam Alimleri ve Eserleri

Ehli Snnet Kelami ortaya cikinc, akaidle ilgilenen 4 cereyan gze carpar:
1. Selefiyye
2. Ehli Snnet Kelamcilari
3. Diger Islam Mezhepleri (Havaric)
4. Islam Filozoflari
Islam Felsefesi Ortaya Cikisi:
Emevi ve Abbasi Dneminde eski yunan ilimleri Arapcaya cevirilmis. Nitekim bylece h. 3
asrin ilk yarisinda ilk Islam filozofu zuhur etmis; Yakub ishak el kindi (.252). Kelam ilminin
tesirinden kurtulamadigi icin tefekkr tarihinde kelamdan felsefeye intikal devresinin
mmessili sayilmis. Asil islam felsefesi Ebu Nast el- Farabi ile kurulmus ve ibn Sina ile tekamul
etmis. Fazla akla dayandigi icin, Islam felsefesi Tenkidden kurtulamamis.
Ehli Snnet kelamcilarindan Esarinin yolunu kendisinden sonra mdafaa eden Bakillani (.
403) idi ve esari kelamini tamamlamis ve ayrica prensiplerini ortaya koymustur. Kelama yeni
bazi akli bahisler ilave etti ve ayrica inikasi edilleyi kabul etti
Bakillani eserleri: 1. Kitabut-temhid 2. Kitabul insaf 3. Kitabul beyan 4. Icazul Kuran
 G) Muteahhirin Dnemi Kelam Alimleri

Gazzalinin Kelama getirdigi Yenilikler:

a) Mantigi Kabul: Kelam ve fikih icin zaruri grd (Miyarul ilim, Mihakkunnazar)
b) Inikasi Edilleyi1 Redd: Mantiktaki celismezlik ilkesine ters dsyor; Birsey ayni anda hem
kendisi hem baskasi olamaz
c) Felsefi Konulara Yer verme: ne tm kabul ne de tmden reddetmis; incelemis ve tutarsizliklari
tehafutul felasife isimli eseri ele almis
Gazzalinin Islam Filozoflarinin Tenkidi:
- Ibn Sina ve Farabiye karsi cikmis
-Onlarin ilahiyat alanindaki grslerinin zann ve tahmine dayandigini syler
- 20 Meselede tenkid eder 3 de de Tekfir eder
Tekfir Noktalari:
1. Alemin Kidemi: Alem zatiyla hadis, zamanla kadim. Zaman hareket ile olur. Alem
yokken harekette yok, yleyse zamanda yoktu.
2. Hasrin Cismani olmayip ruhani olacagi: Maddenin sonu var, Ruhlarin sonu yok. Ahiret
cismani ise sonsuz olamaz, cnk sonu olan seyler sonsuz olan ruhlara yetmezler
3.Allahin cziyyati bilmedigi: Ilmi Cziyyata taalluk etmez. Cnk olaylar degisir bu ise
ona dayanan bilginin degiskenligini gerektirir. Bylece Allahin Zati da degismis olur bu ise
muhaldir.
Ibn Rsd Gazzaliye reddiye olarak Tahaft Tahaft Felasife yazmis (Filozoflar tekfir
edilmez)

Muteahhirin Dnemi alimlerin felsefi bahislere fazlaca yer vermelerinin iki nemli Sebebi

1- Felsefi Meseleleri izah edip islam akaidine uymayan ynlerini tenkid etmek
2- Felsefenin islam akaidine muhalif dsmeyen taraflarindan asli meseleleri ispat ve izah
etmede yararlanmak -> ayrica ehli bidati zayiflatmis

Yeni Ilmi kelam dnemi

19. Asrin ortalari itibari ile baslamis

Kelamin yapisi degisime aciktir. Kelam tarihinde bir dnem duraklama ve gerileme
dnemi olmustur. Alimler islam dsncesinde niye geri kaldigimiz sorusuna cevap
bulabilmek icin gayret sarfetmisler. Buna gre kadim kelam kitaplari muasir zamana kafi
gelmemektedir. Felsefe ve Kelamin muhataplari degismistir.
Yeni dnemde tabiatcilar, maddeciler ve dehriler ortaya cikmis. Onlara reddiye icin yeni
dsnceye ihtiyac var
Temel olarak dini savunmadan vazgecilmez ve ilmi kelamdan da vazgecilmez
Ilk eser verenler: Abdullatif Harputi tenkihul kelam fi akaidi ehlil islam
Filibeli Ahmet hilmi de katkida bulunmus
Izmirli Ismail Hakki yeni ilmi kelam isimli eseri ile katkida bulunmus. (bu dsnceye isim
vermis) -> der ki; Bu dnem de ispat-vucub konusu en nemli konudur (pozitivizm,
darvinizm vs)

1
Bir seyi isbat eden delilin crklg ortaya cikinca onunla isbat edilen hakikat de batil olur
 Bu cikan yeni akimlar (Pozitivizm Darvinizim vs.) kendi icinde tartisilabilir ama bunlar
baslangic itibari ile Allahi yok sayan akimlardir.
Yeni ilmi kelam bu grsleri mspet ilimden de istifade ederek elestirmis, islam akaidini
savunmustur
Yeni ilmi kelam projesinin yaninda ictimai ilmi kelam diye yeni bir anlayis ortaya
cikmistir. Kelam ilmi bir sosyal ilim olarak kabul edilmis.
Yurt disinda Muhammed Abduh yeni ilmi kelamin kurulmasini savunmus ve eski
kaynaklari kafi grmemistir
Gnmzde de bu konusmalar devam eder; Mesail konulari degismez ama vesail konulari
degisecektir. Yeni muasir konular (laiklik, kadinin toplumda yeri) konusulacaktir.
Yeni ilmi kelamin en nemli sorunu sudur: Eskiden yunan dsncesi akla, kiyasa
deyiniyordu ve islam akaidine ters dsen fikirleri akil ile reddediyordu. Modern felsefe
tecrbeye dayanir ve biz tecrbe metoduyla dini konular nasil aciklar, tecrbe yoluyla
anlar

KAVRAMLAR

SERI HKMLER (Insanin fert ve toplum olarak ycelmesi)

Hkm:iki sey arasinda baglanti kurmak. Mspet ya da menfi seyler arasinda baglanti kurmak.
Hkm Mantikta nerme olur. Konusu+yklem+bag=hkm

Itikadi Hkmler Ameli Hkmler (icten gelerek Ahlaki Hkmler (kalbi

Kalb ile Tasdik edilen ve kesin
inanilan dini meseleler
1) Tevhid ve Tenzih
2)Peyg(s) iman (Sehadet)
Peygamberi kabul etmek zaten
onun getirdigi hkmleri kabul
etmeyi ihtiva eder
asla degismez
1.Akli delillere itimad ->
esaslarin isbati (Allahin birligi,
ilim iradeye sahip, peygamber
gnderir vs.)
2.Akla aykiri olmayan ve nakil
ile bilinen
->kuran ve hadisle
->Dirilis, Ahiret gibi konular
semiyyattandir ve nakil ile
bilinir
Kati olan:
6 Iman esasi. Bu hkmler bir
btndr. Tm Peyg bunlari
teblig etmistir
Zanni olan:
Kisinin istedigi sekilde inandigi.
Zaten bu yzden 2 kelam ekol
cikmistir.
ve inanilarak yapilan isler) hkmler)
a)ibadetler: ancak Allah icin -nefsi Islah
-esaslari kuran da bildirilmis, -ruhu yceltmek
hadisle aciklanmis
-Peyg(s) nasil eda ettiyse yle 2 esas
eda edilir 1)Allahin emirlerine itaat
-tevatr ile gelir 2)onun yarattiklarina sefaat ve
-esas:Allah rizasi merhamet
b) Muameleler: Gaye:
-fert ve Toplumlarin hukuki, -fert ve Toplumu kemale
idari, soysal ve ekonomik erdirmek
alanda ihtiyac duyulan -Rasulallah (s) ahlaki hkmleri
hkmler pratikte bizim icin gstermis
-mekan, zaman ve rfe gre
degisebilir ->Bu hkmler Ahlak ve
-esasi adalettir Tasavvuf bilim dallarinda
-Allahin emir ve yasaklarinda incelenir
esas menfaat ve mefsedettir
Ibadat ve Muamelat eksiksiz
olarak yerine getirilmesi adina
verilen cezaya Ukubat
denmistir.
SERI HKMLERIN KAYNAKLARI (Edille-i Seriyye)
Kitap
-Hz Muhammed (s)e vahyolunan ve
tevatr yoluyla naklonulan Allah kelami.
Kuran Allahin zati Subuti sifatlarindan
kelam sifatinin bir tecellisidir
-Kiyamete kadar korunmustur
-Uslup ve Belagati ile essiz bir mucizedir
-Insanlari dareynde saadete ulastiracak
iman, ibadet, amel ve ahlak esaslarini
icerir
DELIL: Kendi vasitasiyla baska bir sey hakkinda bilgi elde etmeye yarayan seydir, birseyin dogru olup
olmadigi onunla bilinir
Kati
-Delil Medllden Spheyi kaldirir
-Tevile Mecal vermeyecek sekilde isbat eder
Dini
Vahye dayanir, nakli ve semi dir (isitilerek
grenilir)
Cesitleri:
1)Subutu ve Manaya delaleti Kati: Muhkem ayet
ve Mtevatir Snnet
2)Subutu kati ama manaya delaleti zanni
->Tevil edilebilecek ayetler/bazi mtevatir
hadisler
3)Subutu Zanni ama delaleti kati -> Ahad hadisler
4) Subutu ve manaya delaleti zanni -> bazi Ahad
hadisler
Snnet
-Peyg(s)in Kurandan baska sarfettikleri szler
-Kavli,Fiili,Takriri
-Kuranda peyg(s)e itaat emredilir
-Kurani tebyin,tasdik eder
-Islami nakillerin ilmi delilleri ilk c asra gre takdir
olunur
-Bu c devirdeki ravilerin durumlarina gre Hadis 3e
ayrilir:
Mtevatir: itikad ve amel her mkellefe vacib
Tereddt ve sphe caiz degil
Meshur: kesin bilgi degil, ama Ashab Peyg(s)e yalan
isnadtan uzak oldugu icin, ilk nesilden sonra tevatre
ulasmasi itibari ile ilmi tumanine ifade eder -> amel
vacib
Hidayet ve delalet arasi lc
Ahad: zann ifade eder, zayif olanlari fedail icin kullanilir
Zanni
-Medllden spheyi tamamen kaldirmaz
-Kesinlik ifade eden bir asla dayanmadikca
makbul olmaz
Akli
Hem Zanni Hem Kati olabilir:
-Kesin olarak Medll isbat edene->
Burhan/Hccet
-Zanna dayanan ve kesin isbat etmeyen
->Hatabe
Yakiniyyat: kesinlik ifade eden nermelerden
meydana gelir (6 kisim)
1)Bedihiyyat: (evveliyyat) Akilda ilk nazarda
meydana gelen acik bilgi (Bir ikinin yarisidir)
2)Fitriyyat: Aklin basit kiyasla hemen kabul ettigi
hkm (Drt sayisi cifttir)
3)Msahedeler: Duyu organlari ile verilen
hkmler (ates yakar)
Ic duyularin verdigi hkm ise -> Vicdaniyyat
4)Tecrbeler:Msahedelerin tekrari onucu
verilen hkm
5)Hadsler,Sezgiler:Mukaddimelerden neticelere
sratle intikal veya mukaddimelerle birlikte ayni
anda zihne neticenin dogu vermesi (bulut
yagmurun habercisidir)
6)Mtevatirler: Tevatr yoluyla gelen bilgi
 -Yakin Bilgileri ancak bilginler anlar

-Bunlar disindakiler nazari ve istidlali ilimlerdir,

yani bakmak, arastirmak gibi zihni faaliyetler
sonunda bilinenden bilinmeyeni elde etmek veya
bir delile basvurarak akil yrtmek suretiyle bilgi
elde etme seklidir ->Kesbidir

Zanniyyat:
1)Meshurat: Insanlar arasinda yaygin
2)Makbulat:z-sz bir byk zatlardan
sylenen szler
3)Msellemat:karsi tarafin kabul ettigi hkmler
olup onu susturmak icin kullanilir
4)Muhayyelat:Manevi bir duygu uyandirmak icin
hayalde canlandirilan hkmlerdir
5)Vehmiyyat:duyular alemine kiyas edilerek
verilen hkm (Her var olan mekan tutar)
6)Karinelerle Hkm Vermek: Isaret, ipucu grp
hkm vermek (Yogun Bulut -> yagmur yagacak)

ILIM

- Esyanin Hakikatini arastirir

- Ilim bir suje-obje mnasebetidir
- Ilmin amacia esyanin hakikatini ortaya cikartmaktir
- Hakikat: bir seyin asli ve o seyi vcuda getiren cevherdir
- Bir seyin kendisi oldugu sey
- Var olmayana sey denmez
- Sahsi inanca bagli degil, zati
- Dis alemin varligi ilimle kavranilir
I. Tarifi:
Ilim mezkur olani ilim sifatina sahip olan kimseye taninmasini syleyen

 II. Ilmin Sebepleri (Bilgi Vasitalari

Duyular Akil Haber

-Mahsusat (duyular -Mcerredat idrak eder -mana bakimindaan tam
alemi) idrak edilir -nazari,istidlali bilgilerin sebebidir -kendisinde hkm ve
-kesinlik ifade eder -insandan insana degisir nisbet var
-Saglam (selim) duyu Akli Bilgi Cesitleri -Bilgi sebebi olan haber
organlari: a)Zaruri sadik haberdir
1)Basira -akil yrtmeye gerek yok Sadik haber: haricteki
2)Samie -bedihi bilgiler gercege uygun olan
3)amme -herkes tarafindan bilinir haber, gecmiste ve
4)Zaiga b)Nazari bilgiler halde vakiaya mutabik
5)Lamise -akil yrtmeyi gerektirir olmasi gerekir
->zorunlu bilgi -istidlal:daha nceden bilinen bilgilerin slne =>hakikatin ifadesidir
meydana gelir gre tertipleyerek daha nce bilinmeyen yeni -Dini Bilgilerin cogu
bilgilere neticeye ulasmak haberi sadiktan elde
edilir
Mantik ilmine gre istidlal c trldr:
a)Talil, dedksyon: Sadik Haber:
-klli nermeler vasitasiyla czi bir nerme elde Mtevatir Haber: (2Sart)
etmeye ve bylece yeni ve czi bir neticeye 1)Duyu ve Msahedeye
varmaya talil denir dayanan seylerden
-sartlara uygun yapilirsa kesinlik ifade eder olmasi
b)Istikra,Endksyon 2)Aklen Mmkn olup
-Czden klle varmak muhal olmamasi
-Istikra tm cziyyata samil olursa tam, olmazsa
nakis olur RasulunHaberi:
c)Temsil, Analoji -Peygamberin(s) verdigi
-Bir czinin hkmn diger bir cziye vermek bilgiler mucizeden nce
nazaridir, sonra zaruri
Bakillani istidlal yollari: bilgiye dnsr
1)Ihtimaller icinden dogru olanin isbat
edilmesi:Cok ihtimal var ve yanlislarin batil
oldugunu isbat eederek, tek kalan ihtimalin dogru
oldugu
2)Birseyin Sihhati ve fesadiyla benzer bir seyin
sihhat ve fesadina hkmetmek
3)Mucize ile istidlal

Gazali istidlal yollari:

1)Hissiyyat 2) Bedihiyyat 3) Mutevatirat 4) Bu
cne dayanan kiyas 5)Semiyyat 6) Musellemat

En Fazla kullanilan
1) Hissiyyat: Dis ve ic duyularla idrak edilenler
Alemde hadisler vardir
2)Bedihiyyat: Asikar akli gercekler olan bedihi
deliller
Akli Hkmler -> Bir malumun vcud mefhumuyla mnasebeti hakkinda c trl hkm verilebilir

1)Vacib: Zati varligini gerektiren, vcudu zatinin muktezasi olan, yoklugu aklen mmkn olmayan
malum

zellikleri:
a)Vacib varligindan baskasina muhtac degil
b)Vacibin varliginin baslangici yoktur
c)Kendine Mahsus zel bir vcudu vardir
d)O ezelidir ve ebedidir, kadim ve bakidir
e)czlerden mrekkep degildir ->Suretten teskil etmemistir => Allah Teala azze ve celle

2)Mmkin,Caiz: Ne varligi ne de yoklugu tainin geregi olan, zatina nisbetle varligi da yoklugu da esit
olan malumdur ->varligi ve yoklugu imkan dahilinde olan malum

zellikleri:
a)bir sebeble var olup yok olur
b)Sebeblerinden nce veya onunla birlikte var olmaz ->daima sebebten sonra var olur
->daima sebebe muhtactir ->Mmkinin mucide ihtiyacinin sebebi imkandir ->Mmkin varligini
yokluguna veya yoklugunu varligina tercih edecek bir messire muhtactir

3)Muhal: yoklugu zatinin muktezasi olup, varligi aklen tasavvur edikemeyen, imkansiz olay
3=1 gibi ->Muhalin zati, yani mefhumu daima yoklugunu gerektirir.

ILIM DERECELERI

1)Ilmel yakin: Aklin ve naklin, nazar ve haberin ifade ettigi ilim. Akil ve nakil arasinda ihtilaf olursa ya
akil selim degil veya nakil sahih degildir

2)Aynel Yakin:elim duyu organlarinin bildirdigi bilgi, daha ikna edici ve sphe giderici.

3)Hakkel Yakin: Kalb ile secilen, bizzat yasanarak elde edilen bilgi. Bir seyin hakikati ve mahiyeti ancak
hakkal yakin ile bilinir, sz ile ifadesi gctr.

METODLAR:

I. Dini Metod (Muradi ilahiyi, hakki bulmak icin caba)

a) Selefi Metod: Nakle itimad eder -> Ayet ve sahih hadisteki herseye teslim olurkar.
Muteahhirin Dnemden Ibn Teymiyye,sarih aklin ve sahih naklin celismedigi syler
b) Kelam Metodu: Bunu ilk Kullanan Muteziledir ve esasi nakile dayanir. Mutekaddimin
dneminde akla pek yer verilmemistir. Akil ve istidlal vahyi arastirma vasitalaridir. Pozitif
ilimden faydalanilmis. Vesail icin akil ve his Kullanilir. Kelam Metodu Akli ilahiyat sahasinda
hataya dsmekten korur. Akil ilahi teklifleri icin nemli , Husun ve Kubuh temyiz edilebilir.
Naklin getirdigi Hkmleri anlar.
II. Felsefi Metod ->Kisisel dsnce ve grse dayanmakla, asli eski yunan felsefesidir.
Aslolan akildir ve sahsi dsncedir. Ilahiyat alaninda daima zann ifade eder.
zellikleri:

1) Elde edilen bilgiler Sahsi, neticenin baslangic noktasi Filozoftur ->Baska filozof crtebilir
2) Felsefi Sistemler degisiklik halinde olur ve birbirini takip eder, biri bir digeri ile baslar
3) Taminkar ve Kati degildir. Insan bir seyin mahiyetine nfuz edemez, cnk akil sadece
msahede dnyasinda sz sahibi
4) Felsefi Metod zeldir. Belli grup tarafindan takibedilir. Fert ve Toplum zerinde etkisi
sinirlidir. Hep bir kuran baska kuram tarafindan nakzolunur. Peygamberler ise birbirni tasdik
eder.
III. Kuran Metodu
- Insani Ruh ve Ahlak olarak Kemale erdirir.
- Akaid esaslari ancak kuran nassina bagli kalarak mmkndr
- Kuran nassi esastir. Akil bunu kavramakla ykmldr
- Kuranin takip ettigi metod, ilmi metodlara aykiri degildir
- Kurani anlamak icin farkli farkli ilimlerden Istifade edilebilir.

Iman Blm zeti:

TASDIK VE MARIFET

Tasdik: bir haberi veya hkm izan ile kesin larak kabul etmektir. Haberi ve sahibi yalanlamaktan
emin kilmaktir.
Izan: Insanin calismasi ve secmesidir. O halde tasdikte kesb (dogruyu bulmak icin caba) ve ihtiyar
vardir.
Marifet: Izan olmaksizin kalpte aniden bir uyanis ya da birseylerin meydana gelmesidir. Mesela bir
insan bir peygamberin mucizesini grdkten sonra inanmasi.

TASDIK:

1) Tasdik-i Suhudi: Inanilan ve tasdik edilen seyin grnen bir cinsten olmasidir
2) Tasdik-i Gaybi: Inanilan ve tasdik edilen sey grlmez olmasidir

-Iman esaslarinin kitap ve peygambere iman disindaki diger asillari gaybi konulardir.

TASDIKIN CESITLERI:

1) Kalp ile Tasdik: bir kimse, bir haber, sz ya da hkm sahibinin dogrulugunu kabul ile kalben
emin olarak sylemesidir. Kalp ile secim, istek ile sylemek. Ihtiyari vasif lazim, cnk birseyin
dogrulugunu bilmek yetmez, bilakis onu kalp ile secip kabul etmek lazim.
2) Dil ile Tasdik: Kisinin bir baskasina birsey duyurarak birseyi kabul ettigini ifade etmesi. Kalp ile
uyusmama durumunda bu kisi Mnafik sayilir
3) Fiil ile Tasdik: bir kisinin birseyi is olarak yapmasi, icap edeni yerine getirmesi, yapilmamasi
gerekeni yapmamasi. Kalbi Tasdik ile uyusmama durumunda Riya olur.

TASDIK BAKIMINDAN INSANLAR:

Allah ve Allahtan gelene hem diliyle hem de kalbiyle inananlar -> Mmin
Diliyle inanip kalbiyle inkar edenler -> Mnafik
Kalbiyle inanip diliyle inkar edenler ->Allah indinde Mmin, Insanlara gre Kafir
IMAN VE ISLAM

- Iman ve islam terimleri ehli Snnete gre ayrilmaz, cnk iman Allahi emir ve yasaklarini
tasdik etmek, Islam ise Allaha boyun egmektir. Tasidiklari hkm bakimindan iman ve islam
ayrilmaz. Kalbinde tasdik bulunan kisi mmin, diliyle ikrar edip amel eden ise Mslimdir
- Islam itaat etmek, boyun egmek ve teslim olmak anlaminda olmakla beraber sulh, hallis ve
salim olmak anlamindadir
- Islam Allahin Hz. Ademden Hz. Muhammede kadar btn beseriyete gnderdigi dinin adidir.
- Iman tasdikten, Islam ise boyun egmekten ibaret. Tasdik Allahin emirlerine Teslim olup isyani
ve inkari terketmek, islam ise onun kalp ile tasdik manasi yoktur. O halde her tasdik
teslimdir, fakat her teslim tasdik degildir
- Iman-Islam terimleri nasslarda, Mteradif bazen de Mtegayir bazen de Mtedahil mana da
kullanilmistir.

IMANIN DERECELERI

1) Icmali Iman: Inanilacak seylere toptan iman etmektir. Kisaca Kelime-i tevhid ve kelime-i
Sehadeti kalben tasdik edip sylemektir. Bunu yapan kimse Mslman olur. Bu imanin ilk
mertebesidir. Mslman olmanin temel sarti.
2) Tafsili Iman: Inanilacak seylerin her birine genis bir sekilde ayrintili olarak inanmaktir.
c mertebesi vardir.
1) Allaha, Peygambere ve Ahirete iman -> Icmaliye gre Ahiret ilave edilmistir
2) Allaha, Meleklerine, kitaplara, Peygamberlere, ahiret gnne, hasra, cennet ve
cehenneme, sevap ve ikaba, kaza ve kadere iman etmek
3) Imanin en mkemmeli. Kitap ve Snnet ile Hz. Muhammedin (s) teblig ettigi haber ve
hkmlerin hepsine ayri ayri iman etmektir

IMANIN HAKIKATI

1) Iman kalbin tasdikidir: Ehli Snnetin byk cogunluguna gre Iman; Hz. Peyg- Allahtan
getirdiklerine dinen olan haber ve hkmlerin gercek olduguna inanmaktir. (esari,Maturidi)
Dil ile ikrar Imanin bir rkn degil, sadece dnyevi ahkami tatbik edebilmek icin konulmustur.
2) Iman Kalb ile Tasdik Dil ile Ikrar: En Meshur grs. Onlara gre imanin biri tasdik digeri de
ikrar olmak zere iki rkn vardir. Bunlardan biri eksikse iman gerceklesmez (Pezdevi,Serahsi)
3) Iman Kalb ile Tasdik Dil ile ikrak ve ameldir: Bu 3 Rkn olmazsa insan dinden cikar.
Haricilere gre Kafir, Mutezileye gre Fasik. Haricilere gre nafileler bile vacip. Mutezililer icin
amel etmek vacip.
Mutezilenin Delilleri: 1) Kiyas: Dinen vacip olan seyleri yapmak dinen vaciptir;
Dinden Maksat islam-islamdan maksat imandir; O halde vacipleri yapmak imandir
2) Burdaki Iman namazdir (namaz imandan bir cz)
3) Zina eden zina ederken mmin degildir ->Amel imandan bir
cz
4) Iman dilin ikraridir: Murcie bu grstedir. Tasdiki kavli yeter
5) Iman Kalbin Marifetidir: onlara gre iman tasdik olmaksizin Allahin ve Hz. Peygamberin
Haber verdigi seyleri kalben bilmektir (Cehm b Safvan)
 Maturidi: Iman marifet olsaydi bilgisizlik kfr olurdu, dolayisiyla her cahilin kafir, her alimin
mmin olmasi gerekirdi bu mmkn degildir

IMANDA EKSILME VE ARTMA

- Iman kalp ile alakali bir seydir. Btn mminlerin birlesitigi noktadir ve bu nokta da herkes
esittir. Dolayisiyla artma ve skilmesi olmaz diyenler vardir.
- Esari ve mutezileye iman artar ve eksilir
- Ebu Hanife ve ehli snnetin byk cogunluguna gre iman ne de eksilir. Bu bir kisinin ayni
anda mmin ve kafir olmasidir bu da imkansizdir
- Iman iki ynde aran ya da eksilir
1) Kuvvet ve Zayiflik ynnden: tasdik, ferah, kzn gibi nefse ait keyifyetlerdendir. Byle
olmasaydi Hz. Peyg Imani ile herhangi birnin imani arasinda esitlik sz konusu olurdu. Hz
Ibrahim Misali
2) Tafsil bakimindan: artmasi da sz konusudur. Bu tasdikin nitelik nicelik bakimindan
artmasi demektir. Imanin artmasi ve eksilmesini kabul edenler bununla seri imani
kastetmektedirler. Bu ziyade de kuvvet ve zayiflik olarak anlamislardir. Ameller Kalpteki
imanin disardaki grnmdr. Zayif veya kuvvetli olusunun isaretidir.

IMANIN SIHHATI (SARTLARI)

1) Iman yeis ve mitsizlik halinde olmamalidir. Mslman olmayan birisi lm aninda ona
ahirettekei yeri gsterilince iman etmek ister ama kabul olmaz
2) Mmin zarurati diniyyeden sayilan seylerden birisini inkar veya tekzip etmemelidir.
Zarurati diniyye her mslmanin kesin olarak bilmesi gereken esaslaridir. Bunlarin bilinmesi
Hz Peygamberden tevatur yoluyla nakledilmesiyle olur. (Kuranin Allahin kelami oldugu)
Kuran da yer alan ve haram sayilan icki, zina gibiler de byledir
3) Dini Hkmlerin emir ve yasaklarin yce ilahi hikmet geregi oldugunu. Kabul etmek, bunlari
yerine getirmede tekebbr, gurur, kibir gibi gstermemek lazim

IMAN-AMEL MNASEBETI

- Ehli Snnete gre dil ile ikrar imandan bir cz olmadigi gibi amel de imanin hakikatinie dahil
olmayip bir itikad da degildir
- Aslinda iman sadece kalpte tahakkuk eden bir tasdiktir fakat disa grnmesi gereken bir istir.
Gercek bir iman da amel olarak insanin davranislarinda grnr
- Selef Iman:Tasdik, ikrar ve btn amellerdir der fakat burdaki amac her bakimindan tam bir
imandir. Bir imanin tam olmasi icin dini vacipleri yerine getirmek ve amelde bulunmak gerek
- Sadece kalpte kalmis bir imanin pek faydasi yoktur. Cnk iman kalbi aydinlattigi gibi onun
disinida aydinlatmalidir. Dolayisiyla Ibadet ve gzel ameller gerekir. Allahin ve peygamberin
emir ve yasaklarina dikkat etmek gerekir.. Disa grnmeyip ancak kalpte saklanmis bir imanin
bir gn yok olup gitmesinden korkulur.
- Iman edip de nefsine tabi amelelri yerine getirmeyen kisi kafir degil ama asi gnahkardir ve
Allah dilerse ona azab eder dilerse de bagislar
- Amelin imandan bir cz olmadigini gsteren ayetlerden burada
amel emredilirken zaten iman varmi cnk ey iman edenler buyurulur.
- Kuranda bazi ayetler imani amelin gecerliligi icin gerekli kilar.kim mmin oldugu halde salih
amel islerse..
 - Kuran da byk gnah isyleyn bahsedilirken ondan iman soyutlanmamistir.
- Asr-i Saadetten gnmze kadar, imanli olup da ameller de kusurlu olanlar alimlerce mmin
sayilmistir ve bu icma ile olmustur
- Mutezile ve havaric gibi firkalar ameli imandan bir cz sayilmistir

BYK GNAH: EL KEBIRE:Seriatin hakkinda tehdid edici bir nass, bir vaid tahsis ettigi suctur. Ayrica
kulun zerinde israr ettigi bir gnah kebire olur

- Gnah ve byk gnah arasinda bir ayrim yapmayanlar olmustur. Delil

- Gnah Allahin emirlerine aykiri olan istir. Arapca da Zenb ism, seyyie, masiyet gibi anlama
gelir
- Kebire mahserde azabi gerektiren, ykselmeye engel, fitrata aykiri olan seydir

BYK GNAH ISLEYENIN DURUMU

1) Muteziel: Kebire isleyen kisi ne mumindir ne de kafirdir o bir fasiktir. Iki menzil arasinda bir
menzildedir. Tvbesiz lrse ebediyyen cehenneme girer. Dnyada Mslman kabul edilir ve
ona islam ahkami uygulanir
2) Hariciler: kebire hatta sagire isleyen kisi kafirdir. Amel imandan bir rkndr. Iman ile kfr
arasinda bir rkn yoktur
3) Ehli Snnet: byk gnah isleyen kafir olmaz. Cnk iman tasdikten ibarettir, amel imandan
bir cz degildir. Fakat islenen gnahi helal saymak kfre dsrr.
Bu ayet byk gnah isleyen
sahiplerinden bahseder ve onlar mmin olarak anilir. Tevbe ancak gnah icin yapilir.

MUKALLIDIN IMANI

- Iman: Ikrar, Bilgi ve Amel diye tanimladiklari icin mutezile bilgisizce iman eden mukallidin
imanini faydali grmezler. Onlara gre insan dil ile ikrar, iyi amellerde bulunmak ve akli ile
islamin temel prensipleri bilmekle imana ulasir
- Ehli snnet ise taklid ederek iman eden kimsenin imani sahihtir derler
- Ama bunlari bilme gc varsa onlari bilmeye calismasi gnahtir. Imanini taklidden tahkike
gecirmesi lazimdir

TASDIK VE INKAR BAKIMINDAN INSANLAR

1) Mumin:
- Inanc esaslarini kalp ile tasdik, dil ile ikrar, bunlaral beraber Allahin emirlerini yapan,
yasaklardan sakinan kimsedir
- Bunlari yapip da byk gnahlarda bir kacini isleyen yine mmindir fakat imani kemale
ermemistir
- Iman edip, birseyin farz oldugun bildigi halde ameli olmayan kimse ancak ameli yoktur
2) Mnafik:
- Dil ile sehadet kelimesini syledigi halde ona kalben inanmayan kimsedir
 - Mnafik gizli kafirdir asla mslman degildir
- Onlar hakkinda kuranda cok siddetli hkmler vardir
- Dnya menfaati icin mslman gzkrler
- Mslman gzktg icin ona islam hkmleri uygulanir
3) Kafir:
- rtmek, nimeti inkar etmektir
- Iman edilmesi gereken seylerden birisini ya da hepsini kalben inkar eden ve bunu dil ile
syleyen kisidir

KFRN CESITLERI

1) Cehli Kfr: Allahin varligi ve sifatlarini cahilligi sebebiyle bilmemektir. Insan Allah ayetlerini
dinlemesi, kainatta Allahin yarattiklarin incelmesi bylece Allahi tanimasi gerekir bunu
yapmayan kisi cahilligi sonucu kfrdr.
2) Inkari Kfr: Kainati yaratanin Allah oldugunu bildigi halde inat ve inkardan dolayi iman
etmemektir.
- Bunun 3 sebebi vardir:
1)Kibir ve gurur (firavun)
2)Mevki ve Mansib endisesi (Heraklius)
3)Kinama ve ayiplanma korkusu (Ebu Talib)
3) Hkmi Kfr: Allahin ve Resulun tekzip alameti olarak bildikleri hareketleri yapmak ve szleri
sylemekle islamdan cikmaktir. Bunu bilmek biraz zor cnk kfr tasiyan sz ve hareketleri
tespit etmek kolay degil.

MSRIK: Allahin zat sifaat ve fiillerinde ortak kosan Allahin yaninda baska ilahlar edinen kimsedir

Sirkin cesitleri:

1) Sirk-i Istiklali: Allahtan baska ilahlari kabul etme, belli bir varliga tapmadir. ->agaca, gnese
vs.
2) Sirki Tebiz: Allaha inanmakla birlikte onun yaninda baksa ortaklari kabul etmektir, uluhiyeti
parcalamadir. -> Hiristiyanlarin teslis inanci gibi
3) Sirk-i Takrib: Allaha yakin olmak icin uluhiyette araci kabul etmektir. Onun huzurunda sefaatci
olmak zere putlara. Cansiz ya da baska esyaya tapmaktir.
4) Sirk-i Taklid: birini taklid ederek Allahtan baskasina tapmaktir. Bazi insanlarin kendi aralarinda
bazilarini rap etmeleri bu sirke girer. Yahudi ve Hiristiyanlarin byk adamlarini rabb
edinmeleri gibi
5) Sirki Esbab: Sebebleri ilahlastirmakla olan sirktir. Tabiat kanunlarini ilah mertebesine
cikartarak yapilan sirktir. Snnetullahi redderek herseyi sebeblere baglayan tabiiyyun gibi
 6) Sirki hafi: gizli sirkit. Mslman amelini gsteris riya olsin diye yapmasindan kaynaklanir. Bazi
insanlar kendi nefislerini haberleri olmadan olah derecesine ykeltirler.

SIRK VE KFR ARASINDAKI FARK

- Kfr iman ve islam esaslarinin hepsini veya bazisini inkar olurken sirk tevhid akidesine zit bir
inanc tarzidir
- Sirkte kapali tarz Allah inanci vardir
- Kfr sirke gre daha geneldir. Cnk kfr toptan inkar etmektir. Kafir mminin ziddi.
Msrik muvahhidin ziddidir. Her ikisi de mslman olmayan kisidir