Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi

Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA 2

vebe br. 3 (2 asa)

t.rs
GRANINO STANJE UPOTREBLJIVOSTI

KONTROLA PRSLINA

Prsline moraju da se ogranie kako se ne bi ugrozili funkcionisanje ili trajnost konstrukcije.

o
Pojava prslina je mogua u armiranobetonskim konstrukcijama izloenim savijanju, smicanju,
torziji, direktnim optereenjima, spreenim ili prinudnim deformacijama.

sp
Granina vrednost raunske irine prslina wmax u zavisnosti od predviene namene i prirode
konstrukcije, kotanju ogranienja prslina, date su u tabeli 1 (Vrednosti vae za kvazi-stalne
kombinacije optereenja u pogledu izgleda i trajnosti armiranobetonskih elemenata u zgradama;
Vrednosti vae za este kombinacije optereenja u pogledu izgleda i trajnosti prethodno
napregnutih elemenata).

og
Tabela 1. Preporuene vrednosti za wmax
.bl
-ns

Minimalne povrine armature

-bk

U zonama u kojima se oekuje zatezanje, kada se zahteva kontrola prslina, potrebna je

minimalna povrina armature sa prianjanjem sa betonom. U razuenim poprenim presecima, grede
T-preseka ili sanduasti nosai, minimalna armatura moe posebno da se odredi za pojedine delove
preseka (rebra, flane).
Ukoliko taniji proraun ne pokae da su dovoljne manje povrine armature, potrebne
minimalne povrine armature mogu da se sraunaju prema:
tbk

As,min s kc k fct ,eff Act

gde je:
Act - povrina betona u zategnutoj zoni (deo preseka koji je prema proraunu, u stanju
zatezanja neposredno pre pojave prve prsline);

1
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

s - apsolutna vrednost maksimalnog doputenog napona u armaturi neposredno posle

pojave prsline. Moe se uzeti da je to vrednost f yk (kod ogranienja irina prslina prema

t.rs
predvienom maksimalnom preniku ili rastojanju ipki armature, moe se uzeti i nii
napon);
f ct ,eff - srednja vrednost efektivne vrstoe betona pri zatezanju u trenutku pojave prvih
prslina, f ct ,eff f ctm ili f ctm (t ) , ukoliko se prsline oekuju u starosti manjoj od 28 dana;
k - koeficijent koji uzima u obzir uticaj linearno podeljenih ravnotenih napona na
smanjivanje sila usled spreenih deformacija:

o
= 1,0 za rebra visine h 300mm ili flane irine manje od 300mm,
= 0,65 za rebra visine h 800mm ili flane irine vee od 800mm,
za meuvrednosti vai linearna interpolacija;

sp
kc - koeficijent kojim se uzima u obzir dijagram napona u preseku neposredno pre pojave
prslina, kao i promena kraka unutranjih sila:
kc = 1,0 za isto zatezanje,
- za isto ili sloeno savijanje

kc 0.4 1

Fcr
kc 0.9

c

k1 h / h* f ct ,eff

og
1.0 za pravougaone preseke i rebra sanduastih i T-

preseka

0.5 za flane sanduastih preseka i T-preseka,

Act f ct ,eff
.bl
gde je:
c - srednja vrednost napona u betonu na posmatranom delu preseka
N
c Ed ,
bh
N Ed - aksijalna sila u graninom stanju upotrebljivosti koja deluje na
-ns

posmatrani deo poprenog preseka (pozitivna je sila pritiska);

h*
h h*
za h 1.0m
h* 1.0m za h 1.0m
k1 - koeficijent kojim se uzimaju u obzir uticaji aksijalnih sila na dijagram napona:
k1 1,5 ako je NEd sila pritiska
-bk

*
2h
k1 ako je N Ed sila zatezanja
3h
Fcr - apsolutna vrednost sile zatezanja u flani neposredno pre pojave prsline, usled
momenta savijanja pri kojem nastaje prslina, sraunatog sa f ct ,eff .

Ako se pretpostavi da kablovi za ptehodno naprezanje koji prianjaju sa betonom imaju uticaja na
kontrolu prslina u zategnutoj zoni na rastojanju 150mm od ose kabla, njihov uticaj se moe uzeti
tbk

u obzir izrazom:
As ,min s 1 Ap p kc k fct ,eff Act
gde je:
Ap - povrina prethodno ili naknadno zategnutih kablova na delu preseka povrine Ac,eff

2
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

Ac,eff - efektivna povrina zategnutog betona oko armature ili kablova za prethodno
naprezanje, visine hc,eff , slika 1, gde je:

t.rs
2.5 (h d )

hc,eff min (h x) / 3
h / 2

1 - korigovani odnos vrstoe prianjanja sa betonom kablova za prethodno naprezanje i
armature, uzimajui u obzir razlike u prenicima:

1 s ,

o
p
gde je:

sp
- odnos vrstoe prianjanja sa betonom kablova za prethodno naprezanje i
armature, prema tabeli 2;
s - najvei prenik ipke armature,
p - ekvivalentni prenik kabla (elika za prethodno naprezanje):

og
p 1.6 Ap - za svenjeve kablova za prednaprezanje,
p 1.75 wire - za pojedinanu uad od 7 ica,
p 1.20 wire - za pojedinanu uad od 3 ice.
ako se za kontrolu prslina koristi samo elik za prethodno naprezanje
1
.bl
p - promena napona u kablovima za prethodno naprezanje u odnosu na nulto stanje
dilatacija u betonu na istom nivou preseka.

Tabela 2. Odnos vrstoe prianjanja sa betonom kablova

-ns

za prethodno naprezanje i armature

-bk
tbk

3
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

o t.rs
sp
og
.bl
Slika 1. Efektivne povrine zategnutog betona

U prethodno napregnutim elementima, u presecima u kojima je za karakteristinu kombinaciju

optereenja i karakteristinu vrednost prethodnog naprezanja beton pritisnut, ili je apsolutna
vrednost napona zatezanja u betonu manja od ct,p, ne zahteva se minimalna povrina armature.
-ns

Kontrola prslina bez direktnog prorauna

Proraun irine prslina moe da se uprosti. Potrebno je da usvojeni prenici armaturnih ipki
nisu prekoraili vrednosti date u tabeli 3.
Tabela 3. Maksimalni prenik ipki *s za kontrolu prslina1
-bk
tbk

Ograniavaju se i rastojanja izmeu ipki prema tabeli 4.

4
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

Tabela 4. Maksimalno rastojanje ipki armature za kontrolu prslina1

o t.rs
Maksimalni prenik ipki treba da se koriguje:
- u sluaju savijanja (bar deo poprenog preseka je pritisnut)

sp
k h
s *s (fct ,eff / 2.9) c cr
2 (h d )
- u sluaju zatezanja (aksijalno zatezanje)
hcr
s *s (fct ,eff / 2.9)

gde je:
og
8 (h d )

s - korigovani maksimalni prenik ipke,

*s - maksimalni prenik ipke dat u tabeli 3,
h - ukupna visina preseka,
.bl
hcr - visina zategnute zone neposredno pre pojave prsline, uzimajui u obzir
karakteristine vrednosti prethodnog naprezanja i aksijalne sile za kvazi-stalnu
kombinaciju dejstava,
d - statika visina do teita spoljanjeg sloja armature.
Kada je ceo popreni presek zategnut, (h-d) je minimalno rastojanje od teita sloja armature do
-ns

ivice betonskog preseka (ako ipke nisu rasporeene simetrino treba uzeti u obzir obe ivice).

Grede visine 1000mm, u kojima je glavna armatura skoncentrisana samo na malom delu visine
preseka, treba armirati dodatnom povrinskom armaturom kako bi se kontrolisale prsline na bonim
stranama grede. Tu armaturu treba ravnomerno rasporediti izmeu zategnute armature i neutralne
ose, du unutranje konture uzengija. Kod sraunavanja povrinske armature, za k se uzima
vrednost 0.5, a umesto s uzima se fyk.
-bk

Proraun irine prslina

Karakteristina irina prslina wk sraunava se izrazom:

wk sr ,max ( sm cm )
gde je:
sr ,max - maksimalno rastojanje prslina;
tbk

sm - srednja vrednost dilatacije armature za merodavnu kombinaciju optereenja,

ukljuujui uticaj prinudnih deformacija i sadejstvo zategnutog betona. Uzima se u obzir
samo dodatna dilatacija zatezanja iznad nulte dilatacije betona u istom nivou preseka;
cm - srednja vrednost dilatacije u betonu izmeu prslina.

5
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

Razlika dilatacija sm cm se moe izraunati iz izraza:

f
s kt ct ,eff (1 e p ,eff )

t.rs
p ,eff s
sm cm 0.6
Es Es
gde je:
s - napon u zategnutoj armaturi, sraunat za presek sa prslinom. Za elemente sa prethodno
zategnutim kablovima, umesto s moe se uzeti promena napona u kablovima za prethodno
naprezanje u odnosu na stanje nulte dilatacije u betonbu p, na istom nivou preseka;

o
e - odnos modula elastinosti Es/Ecm
p,eff ( As 12 Ap ) / Ac,eff

sp
1 - koeficijent koji predstavlja korigovani odnos vrstoe prianjanja sa betonom kablova za
prethodno naprezanje i armature, uzimajui u obzir razlike u prenicima;
kt - koeficijent koji zavisi od trajanja optereenja
kt = 0.6 za kratkotrajno optereenje,
kt = 0.4 za dugotrajno optereenje.

izrazu:

gde je:
sr ,max k3 c k1 k2 k4 / p,eff
og
Kada je armatura koja prianja sa betonom rasporeena u zoni zatezanja na dovoljno malim
rastojanjima, 5 (c / 2) , maksimalno konano rastojanje prslina moe da se srauna prema
.bl
- prenik ipke. Kada su u preseku ipke razliitih prenika, treba raunati sa
ekvivalentnim prenikom eq . U preseku gde je n1 ipki armature prenika 1 i n2 ipki
prenika 2, eq iznosi:
n1 12 n2 22
eq ;
-ns

n1 1 n2 2
c - zatitni sloj betona do podune armature (cnom + u)
k1 - koeficijent koji uvodi svojstva prianjanja betona i armature
= 0.8 za ipke sa visokom prionljivou,
= 1.6 za ipke koje imaju praktino glatku povrinu (kablovi za prednaprezanje);
k2 - koeficijent koji uzima u obzir dijagram dilatacija:
= 0.5 za savijanje,
-bk

= 1.0 za isto zatezanje,

za sluajeve ekscentrinog zatezanja, ili za lokalne zone, koristi se izraz:

k2 1 2 , gde je 1 vea, a 2 manja dilatacija zatezanja na ivicama
2 1
posmatranog preseka, sraunate za presek sa prslinom.
k3 = 3.4
k4 = 0.425
tbk

Kada je meusobno rastojanje armature sa prianjanjem 5 (c / 2) , slika 2, ili kada u zategnutoj

zoni nema armature sa prianjanjem, gornja granica irine prsline moe se odrediti pretpostavljajui
maksimalno rastojanje prslina:
smax 1.3 (h x)

6
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

o t.rs
sp
Slika 2. irina prsline w, na povrini betonba, u zavisnosti od rastojanja od armature

PRIMER 1.
Kontrolisati irinu prslina armiranobetonskog elementa pravougaonog poprenog preseka dimenzija
b/h=40/60cm, klase betona C30/37, sa armaturom B500B i to 720 u zategnutoj zoni i 220 u

C30/37 fck = 30 MPa

fctm = 2.9 MPa=0.29 kN/cm2
og
pritisnutoj (d1=d2=4.80cm), usled momenta savijanja MG = 200kNm i MQ = 100kNm (korisno
kategorije B). Koeficijent teenja je , t0 2.350 .
.bl
Ecm = 33 GPa
Ec(28) = 1.05 Ecm = 34.65 GPa
B500B Es = 200 GPa

Moment pojave prsline Mcr u trenutku vremena t=t0:

I
-ns

M cr f ctm u
h xu
E 200
e s 5.772
Ec 28 34.650
za b/h=40/60cm, As1=22.0cm2 (720), d=55.2cm, As2=6.28cm2, d2=4.8cm
b h2
e 1 As1 d As 2 d2
-bk

xu 2 30.745cm
b h e 1 As1 As 2
2
b h3 h
b h xu e 1 As1 d xu As 2 xu d 2 804275.36cm4
2 2
Iu
12 2
Iu 804275.36cm4
M cr fctm 0.29kN/cm2 7972.70kNcm 79.727kNm
h xu 60cm 30.745cm
tbk

za karakteristinu kombinaciju:
M k M G M Q 300.0kNm M cr 79.727kNm - dolo je do pojave prsline u trenutku vremena
t=t0

7
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

Kontrola minimalne povrine armature

As,min kc k fct ,eff Act / s

t.rs
Act (h xu ) b 1170.19cm2
k 0.79
kc 0.4
As ,min 0.4 0.79 0.29kN / cm2 1170.19cm2 / 50.0kN / cm2 2.14cm2
As1 22.0cm2 As ,min 2.14cm2

o
Geometrijske karakteristike preseka sa prslinom u trenutku t=t0:
1
xc As1 e As 2 e 1 2 b As1 d e As 2 d 2 e 1 As1 e As 2 e 1
2

sp
b
xc 15.388cm
b xc3
e As1 d xc e 1 As 2 d 2 xc 253132.69cm 4
2 2
Ic
3

Karakteristina irina prslina u trenutku t=t0

wk sr ,max ( sm cm )
provera e 5 (c / 2) , c=cnom + u=3.0+0.8=3.8cm
e 3.06cm 5 (3.8 2.0 / 2) 24cm
og
.bl
sr ,max k3 c k1 k2 k4 / p,eff
k1 = 0.8
k2 = 0.5
k3 = 3.4
k4 = 0.425
p,eff As1 / Ac,eff
-ns

As1=22.0cm2
Ac,eff b hc,eff
2.5 (h d ) 2.5 (60 55.2) 12cm

hc,eff min (h xc ) / 3 (60 15.388) / 3 14.871cm
h / 2 60 / 2 30cm

-bk

hc,eff 12.0cm
Ac,eff b hc,eff 40 12.0 480.00cm2
p,eff As1 / Ac,eff 22.0 / 480.0 0.04581
sr ,max 3.4 3.8cm 0.8 0.5 0.425 2.0cm / 0.04581 20.34cm
f ct ,eff
s kt (1 e p ,eff )
p ,eff
tbk

s
sm cm 0.6
Es Es
Mk
s d xc e 272.340MPa
Ic
kt 0.6 - kratkotrajno optereenje

8
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

f ct ,eff f ctm 2.9MPa

Es 200GPa 200 103 MPa

t.rs
2.9MPa
272.340MPa 0.6 (1 5.772 0.04581)
sm cm 0.04581 0.001122m/m
200 103 MPa
272.340MPa
sm cm 0.001122m/m 0.6 s 0.6 0.000817m/m
Es 200 103 MPa

o
Karakteristina irina prslina u trenutku t=t0
wk sr ,max ( sm cm ) 20.34 102 m 0.001122m/m 0.000228m 0.228mm

sp
wk 0.228mm wmax 0.3mm

Geometrijske karakteristike preseka sa prslinom u trenutku t=

Ec 34.65GPa
Eeff 10.344GPa
1 t , t0 1 2.350
E
e s
Eeff 10.344
1
b
200
19.335

2
og
xc As1 e As 2 e 1 2 b As1 d e As 2 d 2 e 1 As1 e As 2 e 1

.bl
xc 23.688cm
b xc3
e As1 d xc e 1 As 2 d 2 xc 640543.10cm 4
2 2
Ic
3

Karakteristina irina prslina u trenutku t=

kvazi-stalna kombinacija: M QP M G 2 M Q 230kNm
-ns

Ac,eff b hc,eff
2.5 (h d ) 2.5 (60 55.2) 12cm

hc,eff min (h xc ) / 3 (60 23.688) / 3 12.104cm
h / 2 60 / 2 30cm

hc,eff 12.0cm
-bk

Ac,eff b hc,eff 40 12.0 480.00cm2

p,eff As1 / Ac,eff 22.0 / 480.0 0.04581
M QP
s d xc e 218.772MPa
Ic
kt 0.4 - dugotrajno optereenje
tbk

2.9MPa
218.772MPa 0.4 (1 19.335 0.04581)
sm cm 0.04581 0.000855m/m
200 103 MPa
218.772MPa
sm cm 0.000855m/m 0.6 s 0.6 0.000656m/m
Es 200 103 MPa

9
 Pripreme za vebe (radni materijal): Anka Starev-urin, Drago arkovi
Fakultet tehnikih nauka, Univerzitet u Novom Sadu

Karakteristina irina prslina u trenutku t=

wk sr ,max ( sm cm ) 20.34 102 m 0.000855m/m 0.174mm

t.rs
wk 0.174mm wmax 0.3mm

o
sp
og
.bl
-ns
-bk
tbk

10