Professional Documents
Culture Documents
K THUT BO CH
-
V SINH DIC HC
CC DNG THUC
SCH DNG O TO DC s I HC
> a
Tp 1
KY THUT BAO CHE VA
SINH DC HC CC DNG THUC
(Sch dng o tao dc s i hoc)
M S: 20 z 04
TP I
NH XUT BN Y HC
H NI - 2006
CH BIN:
CC TC G I:
THAM G IA T CHC BN TH O :
V KHOA HC V O TO
B Y T
3
MC
LC
Li ni d u 3
5
III. K th u t ch u n g iu c h d u n g d ch th u c 58
1 . Cn, ong dc cht v dung mi 58
2. Ho tan v cc yu t' nh hng 58
3. Lc dung dch 67
4. Hon chnh, ng gi v kim nghim th n h phm 72
5 . Pha ch dung dch thuc theo n 72
IV. Mt s d u ng d ch th u c u n g v d ng n goi 73
1 . Dung dch thuc nc 74
2. Siro thuc 77
3. Thuc nc chanh 86
4. Nc thm 88
5. Potio 91
6 . Elixir 94
7. Dung dch cn (ethanol) thuc 96
8 . Dung dch glycerin 97
9. Dung dch du 99
10. Dung dch cao phn t v dung dch keo 101
I. i cng v th u c tim
1. nh ngha 103
2 . Cc ng tim thuc 104
3. Phn loi thuc tim 105
4. Nhng u im v hn ch ca dng thuc tim 105
6
III. K th u t pha c h th u c tim 139
1 . C s, thit b dng pha ch - sn xut thuc tim 139
2 . Quy trnh pha ch - sn xut 147
V. S in h kh d ng c a th u c tim 157
1 . nh hng ca cc yu t" dc hc n sinh kh dng ca thuc tim 157
2 . nh hng ca yu t sinh hc n sinh kh dng ca thuc tim 161
VI. Mt s c n g th c th u c tim 163
I. i cng 166
1 . nh ngha 166
2 . c tnh ca thuc tim truyn 166
3. p dng lm sng 167
7
THUC NH MT 180
I. i cng 180
1 . Cc ng dng thuc trong iu tr bnh v m t 180
2 . Cc dng bo ch dng ti ch trong iu tr bnh m t 181
3. Mt s" c im sinh l ca m t lin quan n s hp th u dc cht 182
t thuc nh m t
8
4 . Cc phng php chit xut thng dng trong k th u t bo ch 211
5 . Cc yu t' nh hng n hiu su t v cht lng dch chit 219
6 . Cc giai on sau khi chit xut 222
II. Cc dn g th u c iu c h bng phng php c h i t xu t 222
1 . Cn thuc 222
2. Ru thuic 228
3. Cao thuc 229
4. Cao ng vt 235
9
8 . nh hng ca phng php phi hp cc pha 260
V. K th u t iu c h nh tng th u c u n g 267
1 . K th u t iu ch nh tng thin nhin 268
2. K th u t iu ch potio nh tng 269
3. K th u t iu ch nh tng du thuc 270
10
Chng 1
I CNG V BO CH V SINH DC HC
MC TIU
1. Trnh by c cc khi nim hay dng trong bo ch dng thuc, ch
phm , bit dc.
2. Trnh by c cc khi nim hay dng trong sinh dc hc: sinh dc
hc, sinh kh dng, tng ng.
3. Nu c cch nh gi v ngha ca sinh kh dng.
4. Nu c cc yu t thuc v dc cht nh hng n sinh kh dng.
NI DUNG
I. I CNG V BO CH
1. Khi nim v bo ch
11
- Gii thch c cch ng gi, bo qun dng thuc.
- Hng dn ng cch dng.
- Gip thy thuc v ngi bnh la chn c dng thuc tt.
T trc, trong bo ch, nhim v ca ngi dc s ch yu l pha ch theo
n thy thuic v cp ph t cho ngi bnh, do h thng i su vo vic rn
luyn cc th th u t pha ch v k nng thao tc chuyn mn. H in nay trong
cng nghip bo ch, vic sn xut c t ng ho mc cao, vai tr ca
ngi dc s trong sn xut ch yu l:
- T hit k dng thuc cho ph hp vi i tng iu tr,
- Xy dng cng thc bo ch thch hp n h t cho dng thuc.
- T rin khai v kim sot qu trn h sn xut theo quan im sn xu t tt
m bo cht lng ca dng thuc, trong c b it lu n ch t lng
sinh dc hc.
12
hn ng tim t ng...) c hnh thc trn h by p, hp dn th ay th dn cc
ch phm pha ch theo n hoc bo ch quy m nh.
Tuy nhin cng b t u t nhng nm 60, ngi ta nhn th y rn g mt
dng thuc c hnh thc p, cha chc c tc dng tt. N hng nghin cu bt
u t M cho thy mt lot bit dc tuy cng mt dng thuc, c hm lng
dc cht nh nhau (tng ng v bo ch), nhng p ng sinh hc li khng
ging nhau (khng tng ng v sinh hc). i su nghin cu nguyn n hn ca
nhng hin tng khng tng ng ny hnh th n h nn mn sinh dc hc
(biopharmacy). Sinh dc hc bo ch nhn m nh vai tr ca t dc, ca k
th u t bo ch, ca bai b i vi sinh kh dng (bioavailability) ca thuc. T
thc y s pht trin ca cng nghip t dc v cng nghip bao b. H ng lot t
dc mi v bao b mi ra i nng cao cht lng ca cc ch phm bo ch.
Vic ra i ca sinh dc hc (SDH) nh du mt giai on chuyn tip
t bo ch quy c (conventional pharm aceutics) sang bo ch hin i (modern
pharm aceutics). Trong bo ch hin i, cht lng ca dng thuic khng ch
c nh gi v m t l - ho hc m cn c nh gi v phng din gii
phng v hp th u dc cht (sinh kh dng). N hiu dng thuc c sinh kh dng
(SKD) ci tin (modied biovailability) ra i: Thuc tc dng ko di
(sustained release), thuc gii phng c kim sot (controlled release), thuc gii
phng theo chng trn h (programmed release),... y l nhng h iu tr
(therapeutic systems) c kh nng duy tr nng thuic trong m u trong vng
iu tr mt khong thi gian kh di nhm nng cao SKD ca thuc.
Trong nhng nm gn y, bo ch hin i ang c xu hng i vo th
gii siu nh, ch ra cc nanocapsule, nanosphere, liposome, niosome... c kch
thc c nanom et... trong nhng c gng nhm a thuc ti ch.
Hin nay, bn cnh cc bit dc c sn xut hng lot quy m cng
nghip, hnh thc pha ch theo n c duy tr b p cho s thiu h t ca
sn x ut ln v gip cho vic iu chnh thuc ph hp vi tng c th ngi
bnh trong dc lm sng.
nc ta, t lu nn y dc hc c truyn ra i v pht trin. Nhiu dng
thuc cao, n, hon, tn c dng kh ph bin trong nhn dn.
Cc danh y ln nh Tu Tnh (th k XIV), H i Thng Ln ng (th k
XVII) c nhiu pho sch ln m t cc v thuc v cc phng php ch bin,
bo ch cc dng thuc c truyn.
Di thi Php thuc, Trng i hc Y-Dc ng Dng c th n h lp
(1902), trong c B mn Bo ch (1935). N hiu bit dc c a vo nc ta,
mt s' ca hng pha ch theo n ra i cc th n h ph" ln pha ch cc dang
thuc thng thng: thuc bt, thuc nc, thuc m...
T nhng ngy u ca cuc k h n g chin chng P hp, "Vin kho cu v
ch to dc phm " thuc Cc Q un Y c th n h lp nghin cu v sn
x u t thuc bng nguyn liu trong nc. N gnh bo ch c nh ng ng gp
ng k trong vic pha ch thuc cung cp cho b i v n h n dn.
13
Sau ho bnh lp li, nhiu x nghip dc phm (XNDP) tru n g ng c
th n h lp. Cc khoa dc bnh vin cng pha ch nhiu loi thuc, n h t l cc
loi dch truyn.
Trong nhng nm khng chin chng M cu nc, hng lot cc x nghip
dc phm a phng ra i, to th n h mt m ng li pha ch, sn x u t thuc
rng khp, m bo c vic t tc nhu cu thuc phc v cho chin u v bo
v sc khe nhn dn.
Sau khi thng n h t t nc, n h t l t ngy c chnh sch i mi, nhiu
XNDP tch cc i mi tran g th it b v quy trn h cng ngh. N hiu th i t b v
k th u t mi c a vo nc ta: my dp vin nng su t cao, m y ng nang,
my p v, my bao m ng mng t ng, m y to h t tn g si, m y ng h n ng
tim t ng, ... Do vy, dng bo ch thc s c i mi v h n h thc.
Tuy vy, ngnh bo ch nc ta vn ch l bo ch quy c. Thuc ch mi
c nh gi v m t c, l - ho hc ch cha c ch tiu v SKD v tng ng
sinh hc. Cc t dc mi cha c s dng mt cch rng ri, cn k h nhiu
XNDP cha t tiu chun thc h n h tt sn xu t (GMP). Vic pha ch theo n
hu nh b b qun.
14
- Dc cht: l th n h phn chnh ca dng thuc, to ra tc dng dc l
iu tr, phng hay chn on bnh.
Khi th it k dng thuc phi xem xt k tn h cht l ho ca dc cht
la chn t dc, k th u t bo ch v bao b cho ph hp nhm p ng ti a yu
cu ca dng thuc.
Th d: vitam in c l dc cht t n nh v m t ho hc. Khi bo ch phi
la chn t dc, k th u t bo ch v bao b thch hp ko di tui th ca
vitam in trong qu trn h bo ch v bo qun dng thuc (vin nn, thuc tim...)
Khi a vo dng thuc, trong qu trn h bo ch, tc dng dc l ca dc
cht c th b thay i.
Th d: tetracyclin hydroclorid nu dp vin vi t dc dicalci phosphat,
khi ung, tc dng ca tetracyclin s b gim do to phc t tan vi dicalci
phosphat lm gim hp thu.
- T dc: nh trn ni, bo ch l qa trn h chuyn dc cht th n h
dng thuc, trong khi u l vic la chn t dc xy dng cng thc bo
ch (brmulation).
Trc kia ngi ta thng quan nim t dc l cht tr v ho hc v dc
l, nhng trn thc t t c cc cht tr nh vy. Trong qu trn h bo ch v bo
qun dng thuc, t dc nh hng trc tip n n nh ca dc cht v
ca dng thuic. Khi dng, t dc nh hng n kh nng gii phng v hp
thu ca dc cht trong c th, tc l nh hng n p ng lm sng ca thuic.
Do , t dc phi c la chn mt cch th n trng theo tng dng thuc v
tng cng thc bo ch c th.
- Bao b: dng ng, trn h by v bo qun dng thuc. Bao b gi cng
l mt th n h phn ca dng thuc v n tip xc trc tip vi dc cht v nh
hng n cht lng dng thuc. c bit l trong qu trn h bo qun, di tc
ng ca cc iu kin ngoi mi nh nhit , m, nh sng, bc x, c th
dn n nhng tng tc gia thuc v v ng lm bin cht dc cht, lm
gim tui th ca dng thuc.
Th d: v ng thu tin h kim c th lm k t t a dc ch t l mui
ancaloid trong thuc tim . Mt s tp cht trong l nh a ng dung dch thuc
nh m t c th lm tn g qu trn h phn hu dc ch t c trong dung dch.
Theo quan im ca bo ch hc hin i, th i t k dng thuc l k h u quan
trng quyt nh cht lng ca dng thuic. Khi th i t k dng thuc, phi xem
xt mi tng quan gia cc th n h phn trong dng thuc di s tc ng trc
tip ca k th u t bo ch nhm tm ra phng n ti u cho tng sn phm.
Trong bo ch hc hin i, k th u t bo ch lun lun c i mi v hon thin
nhm p h t huy ti a tc dng ca dc cht trong c th v to ra nhng dng
thuc mi c hiu qu iu tr cao.
15
Dng thuc c th c phn loi theo nhiu cch.
- Theo th cht:
+ Cc dng thuc lng: dung dch thuc, siro thuc, potio, cao lng, hn
dch thuc,...
+ Cc dng thuc mm: cao mm, thuc m...
+ Cc dng thuc rn: bt thuc, vin nn, nang cng, cm thuc...
- Theo ng dng-, l cch phn loi hay gp hin nay trong SDH bo ch,
gn dng thuc vi ng dng thuc.
+ Dng thuc dng theo ng tiu ho: bao gm cc loi thuc ung,
ngm hay nhai (trong dc cht c hp th u hoc gy tc dng ti ch ch
yu rut non), thuc t v thuic th t (gy tc dng t i ch hoc c hp thu
ch yu i trng).
Thuc dng qua ng tiu ho thng c vn v hp th u do b tc ng
ca nhiu yu t" nh pH dch tiu ho, men, thc n, chuyn ho qua gan ln
u, thi gian vn chuyn ca thuc...
+ Dng thuc dng theo ng h hp: bao gm cc dng thuc xng,
ht, phun m, nh mi... Cc dng thuc ny c th gy tc dng ti ch trn
nim mc ng h hp hay tc dng ton thn.
+ Dng thuc dng theo ng da: bao gm cc dng thuc m, thuc
bt, thuc nc, cao dn, h iu tr qua ng da, thuic phun m... P h n ln
thuc dng trn da l gy tc dng ti ch (cha m n nga, bo v da...),
nhng cng c nhng trng hp dc cht c hp th u qua da gy tc dng
ton th n (chng au th t ngc, say tu xe...)
+ Thuc tim: c nhiu loi thuc tim khc nhau: tim di da, tim
bp, tim hoc truyn nh git tn h mch.
ng dng nh hng nhiu n tc dng ca thuc. Mt dc ch t a
vo c th theo cc con ng khc nhau c th gy tc dng dc l khc nhau.
Th d: m agnesi sulfat nu ung th c tc dng li m t; n h u n ty; cn nu
tim th c tc dng chng ph n.
- Theo cu trc h ph n tn:
Cc dng thuc, thc cht l nhng h phn t n khc nhau, tu theo mc
phn tn ca dc cht trong h, ngi ta c th xp cc dng bo ch th n h cc
nhm sau:
+ Cc dng thuc thuc h phn t n ng th: bao gm cc dng thuc c
dc cht phn tn di dng phn t hoc ion (dung dch thuc ung, thuc
tim,...). H micel (dung dch keo, dch chit dc liu...) tr n thc t l h phn
tn siu vi d th (c ng knh tiu phn phn t n t 1 - lOOnm) nhng trong
bo ch thng c iu ch bng phng php ho ta n v lc qua v t liu lc
thng thng nn c xp vo h phn tn ng th.
16
+ Cc dng thuc thuc h phn t n d th: dng thuc bao gm 2 pha
khng ng tan: pha phn tn v mi trng phn t n (nh tng v hn dich
thuc), trong kch thc tiu phn phn t n thay i t hng trm nanom et
n hng trm micromet. y l nhng h phn t n km n nh v m t nhit
ng hc.
+ Cc dng thuc thuc h phn t n c hc: l h phn tn gia cc tiu
phn rn, c kch thc t hng chc n hng trm ngn micromet, bao gm cc
dng thuc rn nh thuc bt, nang cng, thuc vin...
S phn loi trn y ch l tng i. Trn thc t, trong mt s" ch phm
bo ch c th gm nhiu h phn tn.
- Theo ngun gc cng thc:
+ Thuc pha ch theo cng thc dc dng: l nhng ch phm bo ch
m th n h phn, cch pha ch, tiu chun cht lng v cch nh gi,... u
c quy nh trong cc ti liu chnh thng ca ngnh (dc in, dc th, cng
thc quc gia,...). Khi pha ch, kim nghim cht lng phi theo ng nhng quy
nh c thng nht. Th d:
Dung dch iod 1% (DVN II)
Iod lg |
Kali iodid 2g
Nc ct v. lOOml
C h phm phi p ng cc yu cu v tnh cht, nh tn h v nh lng
nh quy nh.
Thuc pha ch theo cng thc dc dng c th pha quy m nh trong
cc ca h n g ph a ch theo n hoc c sn x u t ln quy m x nghip.
+ Thuc pha ch theo n: l nhng ch phm pha ch theo n ca thy
thuc.
Ni dung mt n thuc thng bao gm: m nh lnh pha ch (Rp.)> cng
thc pha ch (th n h phn, s lng), dng bo ch cn phi pha s' lng
cn pha, hng dn cch dng (D.S). Th d:
Rp. A spirin 0,5g
B cacao v. l,5g
M.f. supp. D .t.d No 6
D.S: t mt vin khi au
Trc khi pha ch, ngi pha phi kim tra li n thuc, xem xt li liu
dng, cch phi hp thuc trong (ch tng k), dng bo ch,... Nu p h t
hin c nhng iu cha hp l th trao i li vi ngi k n. Khi cp p h t cho
ngi bnh phi hng dn r cch dng, cch bo qun.
P ha ch theo n thng c tin hnh quy m nh, ti cc khoa dc
bnh vin hoc cc quy pha n ca hiu thuc. Pha ch theo n r t ph hp
vi tnh trn g bnh ca tng c th ngi bnh, do hiu qu iu tr cao, cn
c duy tr v p h t trin.
17
3.2. C h phm
3.3. B i t dc
L ch phm bo ch lu hnh trn th trng di m t tn thng m i do
nh sn xut t ra v gi bn quyn nhn hiu hng ho.
T mt dc cht tn gc thng c nhiu bit dc khc n h au do cc nh
sn xut khc nhau t ra. Th d: t paracetam ol hin nay tr n th trng c ti
hng trm bit dc nh: Pamol, Panadol...
4. V tr ca mn bo ch
18
II. I CNG V SINH Dc HC
1. Mt s khi nim hay dng
19
Theo Benet, ni mt cch tng qut "SDH l khoa hc a thuc vo c th
Thuc phi c dng cho ngi bnh di mt dng bo ch ti u v cch dung
thch hp pht huy cao n h t hiu qu iu tr, m bo an ton, kinh t.
Nh trn ni, ni dng ca SDH gm 2 lnh vc: sinh hc v dc hc. i
su nghin cu cc yu t" sinh hc thuc v ngi dng thuc (nh gii tnh, la
tui, ng dng, ch liu,...) thuc v mn SDH lm sng (climcal
biopharmacy). Trong khi SDH bo ch ch yu tm hiu nh hng ca cc yu
t dc hc (nh dc cht, t dc, k th u t bo ch,...) n qa trn h gii phng,
hp thu dc cht trong c th.
Khi a mt dng thuc vo c th, mun gy c p ng lm sng, trc
ht dc cht phi c gii phng khi dng thuc v ho tan ti vng hp thu.
- Dc cht
- T dc
- K thut bo ch
20
1.2. K h i nim v sin h kh dng (SKD)
nh gi qu trn h SDH ca dng thuc, ngi ta dng khi nim sinh
kh dng.
SKD l i lng ch tc v mc hp th u dc cht t mt ch phm
bo ch vo tun hon chung mt cch nguyn vn v a n ni tc dng.
Nh vy, thuc tim tnh mch c coi l c SKD 100%. Mt vin nn
vitam in c c cng hm lng vi thuc tim tnh mch, nu khi ung ch c 70%
vitam in c c hp thu vo tun hon th SKD ca vin nn so vi thuic tim
tnh mch l 70%.
Thc ra, hiu qa iu tr ca thuc ph thuc vo lng dc cht ti ni
tc dng (c quan ch). Hin nay, do cha c kh nng nh lng c dc cht
ti c quan ch, nn theo quan im dc ng hc ngi ta da vo nng
dc cht trong m u nh gi hiu qu iu tr ca thuc trn c s cng nhn
c s tng quan ng bin gia nng dc cht trong m u v ni tc dng.
Nh vy, do phn nh nng dc cht trong m u nn SKD gn lin vi tc
dng lm sng ca thuc (s 1 .2 ).
Thuc ti
ni dng
Hp
(Ngoi
ng tnh Thu
mch)
21
Khi nim SKD u tin c p dng cho cc dng thuc r n dng ung
(nh vin nn, nang cng), trong dc cht c hp th u qua ng tiu hoa.
Dn dn, vic nh gi SKD c tin h nh vi c cc dng thuc m dc cht
khng hp thu (nh thuc m dng ngoi, thuc nh mt...). Trong trng hp
ny ngi ta nhn m nh n tc v mc gii phng dc ch t khi dng
thuc v a ti b m t tc dng.
Nh vy, da trn SKD ta c th a ra nh ngha chnh xc hn v SDH
nh sau: "SDH l mn hc nghin cu cc yu t nh hng n SKD v cc bin
php nng cao SKD cho cc dng thuc". y chnh l ni dung c bn ca bo
ch hc hin i.
Nh trn trn h by, cc yu t" nh hng n SKD ca thuc c chia
th n h 2 nhm:
- Nhm cc yu t sinh hc: bao gm cc yu t thuc v ngi dng thuc,
trong SDH bo ch quan tm nhiu n h t n ng dng. V trong SDH,
ng dng chnh l mi trng gii phng - ho tan v hp th u ca duc cht.
- Nhm yu t'dc hc: bao gm cc yu t' thuc v dc cht (thuc tnh
l - ho, c tnh hp thu,...), v t dc, v k th u t bo ch, v bao b, bo qun.
Bin php c bn nng cao SKD ca ch phm bo ch l trong qu trnh
thit k dng thuc, xy dng cng thc bo ch phi xem xt nh hng ca t t
c cc yu t" ni trn n kh nng gii phng - ho tan v hp th u ca dc cht
nhm tm ra cng thc bo ch t u p h t huy cao n h t hiu qu iu tr ca
thuc, hn ch tc dng khng mong mun.
1.3. K h i nim v tu n g ng
22
nh nhau v do cha chc to ra c p ng lm sng ging nhau. iu
chng t tng ng bo ch cha phn nh c cht lng dng thuc, cho
nn trong bo ch hin i, ngi ta a ra ch tiu cht lng mi l tng
ng sinh hc phn nh hiu qu tc dng ca thuc. Ch c hai ch phm tng
ng sinh hc mi c dng thay th cho n hau trong iu tr.
23
2.1.1. Cu to thit b thho tan (dissolution tester)
a. M y gi quay (rotary basket):
24
Ly mu
Mi trng
ha tan
Cch khuy
B iu nhit
25
2.1.3. Cch th v nh gi kt qu
Cho mi trng ho tan c qui nh vo cc, un nng n 37c. Cho
mu th vo cc (ch trn h bt kh trn b m t mu) v cho m y chy tc
qui nh. Ly m u th (b sung mi trng ho tan nu cn) v nh lng dc
cht theo m t trong chuyn lun. Cch nh gi kt qu ph thuc vo tiu
khun:
Tiu chun Dc in: Trong Dc in, ngi ta quy nh gii h n dc cht
ho tan ti thiu (Q), sau mt khong thi gian n h t nh (30, 45, 60 pht).
- Dc in Vit Nam III (2002) qui nh th tr n 6 vin, khng c c
vin no gii phng thp hn 70% lng dc cht quy nh. Nu c 1 vin khng
t th th tip ln 2 vi 6 vin khc v 6 vin ny u phi t yu cu..
- Dc in M qui nh th giai on u vi 6 vin, nu khng t th
th tip giai on 2 vi 6 vin khc v tnh kt qu trn 12 vin. Nu giai on 2
vn cha t th th giai don 3 v tnh kt qu trn 24 vin theo bng sau:
26
s iu kin sinh hc nh trn trn h by, nhng cn xa vi iu kin thc t
tr n c th sng.
- SKD in vitro l cng c kim sot cht lng cc dng thuc rn ung
(vin nn, nang thuc, thuc bt, pellet,...), c bit l m bo s ng n h t
cht lng gia cc l m sn xut, gia cc nh sn xut.
- SKD in vitro dng sng lc, nh hng cho nh gi SKD in vivo: Vic
nh gi SKD in vivo r t t tin, tn km, khng th lm tr n lan do trc
ht phi dng SKD in vitro sng lc, nh hng cho vic th in vivo gim bt
chi ph, thi gian.
- SKD in vitro dng thay th cho SKD in vivo trong trng hp chng
minh c c s tng quan ng bin gia SKD in vitro v in vivo vi iu kin
cng thc v qui trn h sn xut khng thay i. Thc ra do tn km nn SKD in
vivo thng ch c nh gi mt ln khi lp h s xin php sn xut: T v
sau phi dng SKD invitro kim sot qu trn h sn xut, m bo tn h n nh
cho SKD in vivo.
- SKD in vitro l cng c c bn xy dng cng thc, th it k dng thuc
trn c s coi t l ho tan dc cht l thng s cht lng ca u ra, t la
chn c dng thuc v cng thc bo ch ti u.
27
SKD c nh gi trn ngi hoc sc v t th nghim nn s dao ng gia
cc c th thng l kh ln. V vy khi nh gi cn c cng quy nh r cac
iu kin nh gi nh:
- i tng th : ngi tnh nguyn kho m nh, tt n h t l gii, c
n ung v sinh hot theo ch quy nh (nhn n qua m t n h t 10 gi trc
khi dng thuc v 2 gi sau khi dng thuc). Ngi tnh nguyn phi c kim
tra k v cc hng s sinh l, sinh ho trc khi th thuc v phi c thng bo
y v mc tiu, phng php th, nhng quyn li v nguy c c th c (nh
phn ng ph ca thuc). Phi c nhng tho th u n bng vn bn gia ngi
tnh nguyn v ngi nh gi theo ng cc quy ch v th thuoc tr n ngi.
Nguyn tc la chn ngi tnh nguyn l gim nh dao ng gia cc c th, chi
dng s lng ngi mc ti thiu cn thit.
- Ly m u th : nu th trn m u th s lng m u phi c tr n g cho
pha hp thu v pha th i tr, xc nh c nh nng v cho php xc
nh c din tch di ng cong ca th t n h t 3 ln thi gian bn thi
ca dc cht. Nu th liu n theo phng php th i t k cho th thng ly
10 - 15 mu.
- M u i chiu: phi t cc tiu chun quy nh nh: phi l m u
c xt duyt cp giy php sn xut v lu hnh trn c s c th lm
sng. Tt nht l dng sn phm gc ca nh p h t minh hoc sn phm c uy tn
trn th trng.
- B tr th nghim v x l kt qu: thng dng phng php th i t k
cho ngu nhin. Ngi tnh nguyn (thng l 12 - 24 ngi) c chia th n h 2
nhm ung thuc 2 ln. Mi ngi trong nhm chn ngu nhin 1 trong 2 sn
phm (th hoc i chiu). Thi gian gia 2 ln dng thuc t n h t bng 5 ln
thi gian bn thi (t 1/ 2 ) ca dc cht m bo thuc ca ln dng trc
c o tho ht ri mi dng thuc ln th 2 . S liu th u c c x l bng
phng php thng k. Phng php x l nh hng nhiu n k t qu, do
cn c quy nh r trong cng nh gi SKD v TSH.
DTDC = c.dt
0
28
6 -I
5-
= 4 -
E
u 2-
1-
2 4 6 8 10 12
t(h)
Trong thc t, ngi ta c th tnh ton n gin hn theo quy tc hnh thang
(hnh 1.4).
DTDC c tnh theo cng thc:
DTDC0_>X=
6 -
5-
0
0 4 8 12 16 20 24
t(h)
Hnh 1.4. M hnh tnh din tch di ng cong theo quy tc hnh thang
29
- Nng cc i (Cmax): nng cc i th hin cng tc dng ca
thuc. Thuc c hp th u cng nhiu v cng nhanh th cng d t nng cc
i. Nng ny phi vt qua nng ti thiu c tc dng th thuc mi the
hin c p ng lm sng. Tuy nhin nu nng cc i vt qu nng an
ton ti thiu th thuc d gy tc dng khng mong mun.
- Thi gian t nng cc i (tmax): th hin tc hp th u c ch t t
dng thuc, t max cng ngn tc l thuc c hp th u cng n h an h v cng chng
t nng iu tr. Tuy nhin thuc hp th u nhanh th thng th i tr n h an h
do thi gian iu tr khng di.
Khi nh gi SKD, phi xem xt ng thi c 3 yu t trn th mi nh gi
y mc v tc hp th u dc cht t ch phm th. C th c 2 ch phm
c DTDC nh nhau nhng do tc hp th u khc n hau nn tc dng lm sng
khc nhau (hnh 1.5).
T h i gian (h)
30
DTDCth x Dt m
SKDtuyt di = ______------ ----- X 100%
DTDCt m X Dth
Nu liu ca 2 ch phm nh nhau v trng lng ngi th thuc bng
nhau th:
DTDCth
SKDtuvtdi = --------------- X 100%
DTDCtm
Trn thc t, ngi ta hay dng SKD tng i khi ch phm i chiu l
thuc ung.
DTDCth
SKDtungdi = ------------------------------ X 100%
D T ^D
DPVyi- ch i u (th u -c -
ung)
31
2.3. Tng quan gia sin h kh dng in vitro v in vivo
Trong c th, mun c hp thu th dc cht phi c ho tan trong dch sinh
hc bao quanh mng. Do , ho tan ca dc cht nh hng nhiu n SKD.
Vi dc cht t tan th chnh tan l yu t hn ch hp thu. Theo cc nh
nghin cu th chnh cc ch phm cha dc cht t tan ( tan < 1%) thng c
vn v SKD. Trong trng hp ny, mun tng SKD cua thuc th phai tm
bin php lm tng tan ca dc cht (dng cht lm tn g tan, dng hn
hp dung mi, ch h phn tn rn...).
32
Vi dc cht d tan v hp thu, khi ung d gy tc dng khng mong
mun hay c tnh do nng nh vt qu gii hn an ton. Trong trng hp
ny, ngi ta phi lm chm qu trn h gii phng v ho ta n ca dc cht ko
di tc dng ca thuc v lm gim tc dng ph.
Tc ho tan ca dc cht theo phng trn h Noyes - W hitney c biu
th nh sau:
= K .A (C s-C )
dt
Trong : K l hng s' tc ho tan
A l din tch b m t tip xc ca dc cht vi mi trng ho tan
Cs l nng bo ho ca dc cht
c l nng dc cht ti thi im t.
D
Nu thay K = ------ th ta c phng trn h N erst - B runer
h
^ ( C s - C )
dt h
M i ng ho tan
Mng hp thu
33
Tm li, c th ni mt cch tng qut: t t c cc yu t nh hng n
tan v tc ho tan ca dc cht u c kh nng n h hng n SKD cua
dng thuc. Tm cc bin php tc ng ln tan v tc ho ta n l mt hng
i ci thin v nng cao SKD.
Bng 1.1: Nng novobioxin trong mu ch sau khi ung dng kt tinh v v nh hnh
(mcg/ml).
34
V vy, khi bo ch, ngi bo ch phi bit chnh xc dng th hnh cua
duc cht m bo SKD ca thuc.
Progesteron 5 Sulphathizol 3
Aspirin 2 -7 Testosteron 3
Barbital 4 Novobioxin 2
Hydrocortison 4 Hydrocortison acetat 2
Prednisolon 3 Prednison 2
Cloramphenicol palmitat 3 Methyl prednison 2
35
3.1.4. Hin tng hydrat ho
Trong qu trn h kt tinh, duc cht c th dng k han hay dng hyd rat
ho. Dng khan hay ngm nc c lin quan n ho tan ca duc cht, do o
c th to ra cc ch phm tng ng v bo ch nhng li c SKD khc nhau.
Thng thng dng khan ho ta n trong nc n hanh hn dng ngm nc, cho nen
s c hp th u nhanh hn. Th d:
Ampicilin khan ho tan trong nc n hanh hn ampicilin trih y d rat. Nghin
cu SKD ca hn dch v nang thuc am picilin lu h nh trn th trng ngi ta
thy: Ch phm Omnipen (cha ampicilin khan) c SKD cao hn ch phm
Polycilin (cha lng tng ng am picilin trihydrat). Kt qu nghin cu v
th ho tan, v hp thu trn sc vt v trn ngi u ging nhau v ph hp vi
tan ca nguyn liu ban u (hnh 1 .6 ).
t (pht)
36
Trn thc t, vo u nhng nm 1970, ngi ta p h t hin mt s ch
phm lu hnh trn th trng khng c tc dng iu tr. i su vo nghin cu,
cc nh SDH chng minh rng nguyn nhn l do KTTP khng thch hp lm
cho duc cht khng ho ta n c. Th d:
Vin grisesofulvin dng bit dc Grifulvin V khng c tc dng chng nm.
Nguyn nhn l do vin c bo ch t bt mn. Alinson v cng s chng
m inh rng tc hp th u ca griseofulvin tuyn tn h vi logarit din tch BMTX
ca dc cht (hnh 1.7): 0,5g griseofulvin micronise cho mt nng m u tng
ng vi lg griseoulvin dng bt mn. Do kt qu nghin cu ny U SP
chp nhn griseofulvin siu mn vi liu dng gim i mt na so vi dng bt
thng thng.
30
25
20
q 15
10
5 1
0
0
K h o n g 1 JJT1
0.5 1 1.5
Khong 10 fim
2.5
lgA
Hnh 1.7. th biu th nh hng ca kch thc tiu phn ti sinh kh dng ca grisecfJvin
37
Trong mt s bt thuc hay hn dch, nu bt mn qu s d to nn cc vn.
Bi v vt cht lun c xu hng bo ton nng lng b m t nn cc tiu phn
siu m n c xu hng tp hp nhau li gim b m t t do. Trong cc cc vn
thng cha nhiu khng kh, lm cho duc cht kh thm mi trng ho tan,
cho nn lm gim tc ha tan v hp th u ca thuc. Khi nghin mn, bt cng
d h t m (do BMTX tng), do cng kh bo qun hn.
Ngoi ra, vic nghin bt mn, cng tiu tn nhiu nng lng v thi gian,
c th khng li v kinh t. Ngoi tc ho tan, KTTP cn nh hng n cc
thng s khc trong qu trn h bo ch nh trn chy ca bt, kh n ng lin ket
khi dp vin,... Cho nn cn phi xem xt KTTP mt cch ton din, trong tng
dng thuc c th.
Tm li, khi bo ch cc dng thuc c cha tiu phn duc cht r t t tan, cn
tiu chun ho KTTP cho tng ch phm m bo SKD ca thuc.
3.1.6. n nh ho hc ca dc cht
Nhiu duc cht khng bn v m t ho hc di tc ng ca ngoi mi b
oxy ho, thu phn, phn ging bi enzym, mi trng acid... (vitam in, aspirin...).
SKD ca cc ch phm bo ch t cc duc cht ny s b gim dn trong qu
trn h bo ch v bo qun. Do cc nh bo ch phi ch tm cc bin php
khc phc m bo SKD ca thuc (bao bo v, bao tan rut, vi nang ho...)-
= 5 5 x S x ( c , - c 2)
dt 1
Trong :
K l h s phn b" ca dc cht gia mi trng v m ng
D l h s' khuch t n ca dc cht qua m ng
s l din tch BMTX gia mi trng v m ng
1 l b dy ca m ng
Cj - c 2 l chnh lch nng dc cht hai bn m ng
Vi mt loi m ng sinh hc n h t nh th cc thng s v m ng l khng
thay i. V vy, s hp th u ph thuc ch yu vo bn cht ho hc ca duc
cht, trong ng lu l:
H s phn b (HSPB) D / N ca duc cht: bn ch t m ng sinh hc l
lipoprotein. Cc duc cht ch th n nc, s kh phn b vo phn lipid ca m ng.
38
Ngc li, cc duc cht qu th n du s kh ho tan trong mi trng v d b
gi li trong phn lipid ca mng. Thc t cho thy, ch c nhng duc cht m
HSPB D/N tng cn bng mi d i qua mng. HSPB D/N thc nghim c
xc nh bng cch cho duc cht ho tan trong 2 dung mi thuc pha du v pha
nc (thng l octanol/nc), sau xc nh nng dc cht trong 2 dung
mi tnh HSPB K.
3.2.2. To mui
Vng micro pH
/ (pH = 5 - 6)
Mng hp thu
39
Cc tiu phn mui acid yu d tan trong nc, khi vo da dy lp phn t
b m t tiu phn s nhanh chng phn ly v ho tan vo lp nc bao q u a n h tiu
phn to ra mt vng micro pH (c pH 5 - 6 ) c tc dng nh mt h m tng
cng s khuch tn ca duc ch't. Cc phn t ion ho t lp khuch tn ny
khuch tn nhanh vo mi trng dch v v kt ta li di dng tiu phn siu
mn to ra BMTX ln nn acid yu nhanh chng ho tan li v khuch tn qua
mng. V d:
Vi penicilin V, dng dng mui kali hoc calci penicilin V cho nng mu
cao hn nhiu so vi penicilin V (hnh 1.8).
E
~5>
o
t(h )
Tuy nhin, c nhng trng hp khi dng dng mui d tan li gy tc dng
ph. cho nn vn phi dng dng acid. V d nh tolbutam id, khi dng dng mui
n atri do hp thu nhanh nn d gy h ng huyt t ngt trong gi u. khng
c li cho ngi bnh, trong khi . dng acid gim ng huyt u n trong
vng 10 gi. nn trong thc t, ngi ta vn dng tobutam id (hnh 1 .9 ).
Vi cc base yu. s hp thu rut cng tng ln khi dng dng mui. V d
nh tetracylin hydroclorid.
Mt s duc cht c bn cht l acid yu hoc base vu khi to mui s tng
tan nh: acic aminosalicylic. acid nalidicic, acid salicvlic. ampicilin. a sp in n .
barbituric. clorphem ram in. dextrom ethorphan, novobiocin. phenytoin
erythrom ycin, quimn, sulfamid. thiam in...
4fl
t(h )
41
4.1. C c yu t 'sin h l
42
Vic suy gim chc nng th gic lm ngi cao tui kh c c nhn
thuc hoc t gii thiu thuc hoc ch in trn vin thuc, nang thuc (thng
c in c ch nh) kh phn bit c cc loi thuc c hm lng khc nhau.
Ngi cao tui cng kh nh ch liu, thi gian dng thuc, cch dng thuc do
gim tr nh.
Ngi cao tui cng kh ung thuc do gim tit nc bt v chc nng nut
nn hay b sc, b nghn, n h t l khi ung thuc vin, nang thuc do vin thuc to
v nang thuc hay b dnh vo thc qun.
Hin nay, nhiu loi thuic c ng gi kh chc chn tr n h tr em d
ly nhm thuc. iu ny trn thc t li gy kh khn cho ngi cao tui khi
phi t dng thuc, v sc yu tay run nn h li r t kh m bao b ly thuc.
Do tui th ngy cng c nng cao nn t l ngi cao tui trong x hi
ngy cng nhiu. Tui gi thng gn vi bnh t t cho nn y l mt i tng
dng thuc ng o. Tuy nhin, do c nhng c im ring v sinh l tc ng
n qu trn h dc ng hc, cho nn cn phi ch nghin cu cc dng bo ch
thch hp cho ngi gi m bo SKD v p ng lm sng ca thuic.
4.1.2. C thai
4.1.3. Th trng
43
4.2. C c yu t bnh l
44
Chng 2
MC TIU
1. Trinh by c c im, phn loi dung dch thuc, cht tan v dung mi.
2. Trnh by c k thut iu ch nc ct v nc kh khong.
3. Phn tch c cc yu t nh hng n tan v tc tan ca dc
cht, vn dng trong k thut iu ch dung dch thuc.
4. Trnh by c k thut iu ch cc dung dch thuc thng thng dng
ung v dng ngoi.
NI DUNG
I. I CNG V DUNG DCH THUC
1. nh ngha v c im
Dung dch thuc l nhng ch phm lng, c iu ch bng cch ho tan
mt hoc nhiu dc cht, trong mt dung mi hoc mt hn hp dung mi. Dung
dch thuc c th dng trong hoc dng ngoi.
Cc dng bo ch, xt v mt cu trc ho l, c coi l cc h phn tn.
Mt h phn tn bao gm cht phn tn v mi trng phn tn. khc vi pha
phn tn b phn chia gin on, mi trng phn tn m ang tnh cht lin tc.
H phn tn c chia lm 3 loi theo kch thc ca cc tiu phn tn nh sau :
H ng th (h phn tn phn t); H d th; H siu v d th (hay h phn
tn keo). th sau y minh ho cch phn loi trn.
Hnh 2.1. th biu din s ph thuc ca din tch b m t ring (S) trong h phn tn
theo kch thc tiu phn tn (a).
45
th trn cho thy, v tr ca dung dch thuc trong h thng phn loi cc
dng bo ch theo h phn tn. Thc ra, dung dch thuc ni chung bao gm 3 loi
theo c tnh l ho, l dung dch tht, dung dch keo v dung dch cao phn
t. c tnh ca 3 loi dung dch ny c nu trong mn hc ho l- V d
nh dung dch th t v dung dch keo, c c im chung l trong sut, ng n h t
nhng khc bit l dung dch keo, c s tn x nh sng ca tiu phn phn tn
(hin tng c m khi chiu nh sng i qua). Dung dch cao phn t l trng
hp c bit nm ngoi cch phn loi trn, c c tnh chuyn th sol v th gel
mt cch th u n nghch. Cc tiu phn c kch thc ln hn 10 ln tiu phn keo
nhng khng phi l h d th m l h phn tn ng th (tiu phn phn t n l
phn t).
- Phn loi theo cu trc ho l: Dung dch thuc bao gm dung dch tht,
dung dch keo, dung dch cao phn t.
- Phn loi theo trng thi tp hp: Dung dch cht r n trong cht lng,
dung dch cht lng trong cht lng, dung dch cht kh trong cht lng.
Cn lu khi nim dung dch trong h phn tn c th mm v rn , l
khi nim m rng ngoi phm vi cc dng thuc lng. V d, thuc m
c cu trc dung dch. Trong ngnh dc, gn y p dng cc phng
php to ra dung dch dc cht rn t tan trong cc cht r n th n nc,
lm tn g tan ca dc cht, t tn g sinh kh dng ca cc dng
thuc rn.
- Phn loi theo bn cht dung mi: Dung dch nc, dung dch du, dung
dch cn.
- Phn loi theo xut x cng thc pha ch: Dung dch pha ch theo cng
thc quy nh trong Dc in, gi l dung dch dc dng. Cc dung
dch pha ch theo n ca bc s, gi l dung dch pha ch theo n.
46
4. Thnh phn ca dung dch thuc
Dung dch c hai hp phn, thng c gi l dung mi v cht tan. Cht tan
trong dung dch thuc bao gm dc cht v cc cht ph, vi cc vai tr nh sau:
- C ht ph n nh (chng oxy ho, chng thu phn...)
- Cht lm tng tan.
- C ht bo qun (chng vi khun, nm mc)
- C ht to h m pH, iu chnh pH (m bo n nh, sinh kh dng
ca thuc, trn h kch ng...)
- Cc cht ng trng (thng dng trong dung dch thuc tim, thuc
nh mt).
Cc dung mi c la chn cho dung dch thuic, tu theo mc ch, tc
dng iu tr v ng dng thuc...
Dc cht v dung mi, c dng pha ch dung dch thuic phi t cc
ch tiu ra theo tiu chun Dc in v l ho tnh, tinh khit, gii hn tp
cht... Dung mi phi khng c c tc dng dc l, khng c hi, khng tng
k vi dc cht v bao gi.
47
Nguyn tc c bn xt on kh nng ho tan l cc cht c tnh cht
tng t (v phn cc, cu trc ho hc, nhm ho chc...) th ho tan trong
nhau. V d: Saccharose c nhiu chc - OH d tan trong nc, lu hunh d tan
trong carbon sulfua...
Nh vy, cc cht phn cc tan trong dung mi phn cc, khng tan trong
dung mi khng phn cc v ngc li, vi cht khng phn cc ch tan trong
dung mi khng phn cc.
H ng s' in mi biu th mc phn cc ca mt dung mi, dung mi
phn cc m nh c hng s in mi ln, dung mi cng km phn cc c hng s
in mi cng nh (bng 2 . 1).
I 80 Nc Mui v c, hu c
50 Cc glycol ng, tanin
30 Ethanol, methanol Du thu du, tinh du
20 Cc aldehyd, ceton, cc alcol bc cao, Nha, tinh du, cc alcaloid,
ether, ester,... cc phenol...
5 Benzen, tetraclorid carbon, ether du Cht bo, parain, cc
ho, du khong vt, du thc vt hydrocarbon...
48
Bng 2.2. Cch gi quy c v tan ca dc cht
D tan T 1 n 10ml
Tan c T 10 n 30ml
t tan T 30 n 100ml
Nng ca dung dch l t s' gia lng cht tan v lng dung mi ca
chnh dung dch .
Trong k th u t bo ch thng dng loi nng phn trm khi lng trn
th tch (vit t t l % kl/tt).
Nng phn trm khi lng trn khi lng (vit t t l % kl/kl), c s khc
bit so vi nng % kl/tt, do t trng ca dung mi khc 1. Nng % kl/tt th u n
li cho pha ch v tnh ton liu lng khi s dng, bng cch ong o th tch.
1. Nc - k thut iu ch nc ct v nc kh khong
1.1. K thut iu c h n c ct
49
1.1.1. X l ngun nc trc khi ct nc
V nguyn tc, nc cn phi c lm sch s b, trc khi a vo ni ct
iu ch nc ct. Phng php lm sch ph thuc vo tp cht c trong nc.
cc c s c my ct nc lin tc hin i, ngun nc sinh hot, trc khi dn
vo ni ct, c i qua b phn c cc m ng lc v cc cht nha hp ph trao
i ion, nhm loi cc tp ion, loi Ca^2, Mg+2 gim cng ca nc.
Trong iu kin n gin, vic loi tp trong ngun nc dng iu ch
nc ct c th thc hin nh sau :
Tp cht c hc loi b bng cch lng v lc.
Cc tp cht hu c c ph hy bng kali perm an g an at. Lng kali
perm anganat dng ph thuc vo hm lng cc cht hu c trong nc.
2K M n0 4 + H20 -> 2 KOH + 2M n0 2 + 30
Oxy mi sinh s ph hu cc tp cht hu c.
Thng ngi ta thm kali p erm anganat vo nc cho n khi c m u hng
bn vng. Khuy u, yn nc trong 6 - 12 gi. Sau lc v em ct.
C th loi tr cc tp cht bay hi (amoniac) bng cch un si nc trong
nhng dng c khng np hoc cho nc tc dng vi nhng ho ch t c kh
nng c" nh amomac. Mt trong nhng ho cht thng dng c nh
amoniac l phn chua. Do tc dng ca acid sulfuric (to th n h khi phn chua b
thu phn) vi amoniac, s th u c amoni sulfat khng bay hi.
2KA1(S0 4)2 + 6 NH4OH -> K2S 0 4 + 2A1(0H )3 + 3(NH 4)2SO,
Lng phn chua ph thuc vo lng amoniac v thng dng l 0,5%.
Nu trong nc c cc ion c r , vo cui giai on ct, c th x u t hin acid
hydrocloric do thu phn nhm clorid to th n h t phn chua:
2KA1(S0 4)2 + 6 NaCl -> K 2S 0 4 + 2N a 2S 0 4 + 2 AIC3
AICI3 + 3H20 -> A1(0H )3 + 3HC11
HC1 bay hi lm cho nc ct th u c khng t ch tiu, vi vy, cho thm
mui dinatrihydro phosphat vi lng bng 2/3 lng phn chua, ngn cn phn
ng to acid hydrocloric theo c ch sau y :
2 AICI3 + 3Na 2H P 0 4 -> A12(H P 0 4)3 + 3NaCl
Ngoi cc tp cht c hc v tp cht bay hi, nc cn cha cc tp ch t v
c. Thng hay gp n h t l calci hydrocarbonat v m agnesi hydrocarbonat. Nc
cha mt lng ln mui calci v m agnesi goi l nc cng. cng ca nc ph
thuc vo s miligam ng lng ca cc ion calci, m agnesi c trong mt lt nc:
- Nc r t mm cha 0 - 1,5 mg ng lon lng Ca2+ v Mg+ trong 1 lt.
- Nc mm cha 1,5 - 3 mg ng lng ion Ca2+ v Mg-+ trong 1 lt.
- Nc trung bnh cha 3 - 6 mg ng lng ion Ca2+ v Mg2+ trong 1 lt.
- Nc cng cha 6 - 10 mg ng lng ion Ca2+ v Mg2t trong 1 lt.
50
Nu iu ch nc ct t nc cng, trong qu trn h un nng, di tc dng
ca nhit, calci hydrocarbonat v magnesi hydrocarbonat s cho mui carbonat
tng ng:
CaCl 2 + N a 2C 0 3 - C aC 0 3 i + 2 NaCl
51
Ni ct nc c ch to theo nhiu kiu khc nhau c th l nhng ni
ct nc hot ng lin te hoc khng Mn tc.
Ni ct nc thng thng :
Tu theo v tr ca b phn ngng t i vi V tr ca b phn bc hi, ngi
ta chia ra 3 loi ni ct nc.
- Kiu ni c b phn ngng t cnh b phn bc hi (hnh 2.2)
- Kiu ni c b phn ngng t pha trn b phn bc hi (hnh 2.3)
- Kiu ni c b phn ngng t pha i b phn bc hi (hnh 2.4)
Vi loi ni ct hot ng khng lin tc, thng thu c nc ct t nhng
phn nc ring bit. Mun nc vo b phn bc hi, phi tm ngng qu
trn h ct. Thng ch c nc n 2/3 ung tch ni, khi si, nc khng
bn sang b phn ngng t. lm sch ng dn hi nc v ng sinh hn, trc
khi hng nc ct, phi cho hi nc nng i qua trong 5 - 10 pht khng lm
lnh. Sau , cho nc lnh vo b phn ngng t v hng nc ct. Phn nc
ct u thng cha nhng tp cht bay hi nn b i vi lt. Khi qu trnh ct
kt thc, nc cn li trong ni khng c t hn 1/4 so vi lng nc ban u.
52
Hnh 2.3. S kiu ni ct c b phn Hnh 2.4. Sd kiu ni ct c b phn
ngng t trn b phn bc hi ngng t di b phn bc hi
1. B phn t nng 1. B phn t nng
2. ng dn hi nc 2. B phn lm lnh
3. B phn ngng t 3. ng dn nc ct
Hnh 2.5. S cu to ni ct nc kp
53
do nc s si 110c. Hi nc do ni 2 cung cp s ngng t trong ng xon
ca bnh ngng t 3 v truyn nhit cho nc dng ct. Nc ngng t y,
tip tc ngui trong bnh lm lnh 4 v hp vi hi nc ca ni 1 ngng t trong
ng xon ca ni 2 .
My ny c th dng iu ch nc ct 2 ln. Mun vy ch cn cung cp
nc ct ln 1 cho ni s 2 nh h thng vi 3 chc, t sau ni hi ny. My ct
kp c hiu sut nhit cao hn ni ct thng thng (1,5 - 1,7 ln).
My ct nc nhit nn:
My ct nc nhit nn vn hnh theo nguyn tc khc vi cc m y ct
thng thng. c im chnh ca my :
- Ct p su t hi thp hn p su t thng.
- Sau khi b nn, s ngng t ca hi nc xy ra cng n h it ca nc
ho hi, nhng p su t hi cao hn p su t bnh thng, khng cn nc lm
lnh (do truyn nhit cho ngun nc cn ho hi ni 1)
- My c un nng bng in v c cch nhit hon ton trnh hao
h t nhit lng. Hiu su t nhit ca my ny r t cao (khong 30W cho 1 lt nc
ct i vi my cng su t 150 lt/gi).
54
c n kim tra nh k tinh khit ca nc ct theo quy nh cua Dc
in. m bo v khun nc ct cn c dng ngay sau khi ct hoc lun
c bo qun 80c.
55
RH++ Na+ + c r - R 'N a+ + H+ + c r
2 RH+ + Ca2+ + 2HCO_3 -> R-2Ca24 + 2H+ + 2H C 0'3
Khi tip tc i qua ct anionit di dng kim (dng hot ng) cc anion b
hp ph v trao i ion OH vo dung dch, to thnh nc tinh k hit v tru n g
tnh.
R+OH' + H+ + c r -* R+c r + H,0
2R+O H '+ 2H++ s o r -> R 2+S O |' + 2H 20
Cc ct ionit c th c lp t, b- tr kiu thng thng l ct cationit
trc ct anionit, kiu b tr ngc l ct anionit t trc. Ngoi ra cn c kiu
b tr hn hp, trong 1 ct cha c 2 loi cationit v anionit c trn u. T l
cc cationit v anionic tu thuc vo dung lng trao i ion ca 2 loi m
bo loi sch tp ion.
Cc mui carbonat v hydrocarbonat to th n h s b phn hu trong mi
trng acid. Kh carbonit c loi tr bng cch un si nc.
Khi cationit v anionit khng cn kh nng trao i ion, ngi ta hon
nguyn chng, bng cch ra nha cationit vi dung dch acid HC1 3 - 6 % v ra
nha anionit vi dung dch NaOH 3 - 4%. Thc cht, y l qu trn h phn hp
ph, tr cc ionit v dng hot ng, vi phng trn h trao i ion nh sau :
56
2. Cc dung mi phn cc thn nc
Cc alcol, ni chung, l nhng dung mi phn cc, do s c m t ca cc
nhm hydroxyl trong phn t ca chng. Alcol bc n h t l nhng ch t tan trong
nc v l dung mi tt cho cc cht phn cc m nh.
Mch hydrocarbon trong dy ng ng cng tng, tnh phn cc v kh nng
trn ln vi nc ca alcol cng gim. Cc alcol bc cao, c nhiu nhm hydroxyl, c
tnh phn cc m nh hn cc alcol tng ng, ch c mt nhm hydroxyl.
2.1. E th a n o l
R R
J_ J
H H
2.2. G ly ce rin
57
2.3. G ly c o l v c c dn ch t
3.1. Du thc vt
3.2. C lorotorm
2. Ho tan v cc yu t nh hng
58
AG = AH - TAS
Trong , AH l nhit to ra hay thu vo khi qu trn h xy ra (nhit ho
tan), AS l entropy - biu th mc khng tr t t ca h, T l nhit .
N hit ho tan (AH), c m quan h vi nhit solvat ho (AHsolv) v nng
lng ph v cu trc tinh th ca cht rn (E), theo phng trn h sau y :
AH = E + AHsolv
Trong , lun lun E > 0 v AHsolv < 0.
Trong hu ht cc trng hp, E > AHsolv, do vy, AH > 0, qu trn h ho tan
khi AH > 0 l qu trn h thu nhit. Trong mt s" trng hp, AHsolv > E, do
AH < 0, qu trn h xy ra khi to nhit. Nguyn l nhit ng hc nu trn, l
c s xt on nh hng ca nhit n tan, cng nh tc ho tan.
nh hng ca nhit :
Nh nu phn trn, i vi qu
trn h ho tan dc cht c s th u nhit
(AH > 0) theo nguyn tc Le Chatelier,
vic tng nhit (cung cp nhit) s
thc y qu trn h ho tan, lm tng
tan ca dc cht. Ngc li khi dc
cht ho tan to nhit (AH < 0), vic tng
nhit s lm gim tan ca dc
cht.
mt s cht trong nc theo nhit
59
Tuy nhin, i vi phn t kt tinh ngm nc, trong qu trn h ho tan,
nhit c th nh hng n tan theo chiu hng ngc nhau, do c s m t
nc kt tinh chuyn sang dng khan.
V d: Na2S 0 4.10H20 , c tan tng khi nhit n di C2,5c ( th
hnh 2.7), trn nhit ny tan s gim khi tng nhit . Nguyn nhn l
N a2S 0 4.10H20 ho tan th u nhit (endothermic), cn N a2S 0 4 ho ta n to nhit
(exothermic).
nh hng ca bn cht v c im cu trc phn t ca cht tan v dung mi:
Bn cht v c im cu trc phn t ca cht ta n v dung mi l nhng
yu t' ho hc ni ti nh hng n tan. Yu t ny c phn tch trong
phn c tnh phn cc ca dung mi v cht tan. Cu trc p hn t, cng nh cc
nhm chc c trong phn t cht tan v dung mi quyt nh c tn h phn cc.
V d in hnh nh phenol khi c thm nhm OH tng tan trong nc gp 100
ln so vi benzen. Cc nhm chc th n nc OH, NH2, SH,... c trong phn t
cht tan, s lm tng tan ca cc cht ny trong nc, do tn g phn cc.
Vic chuyn mt s' dc cht dng acid yu sang dng mui, s lm tng
tan, do cc mui ny c phn ly ln hn. Trong mt s trng hp cn lm
gim tan bng cch chuyn dc cht sang dng ester ho, nhm hn ch s
phn hu v v ng nh cloramphenicol chuyn sang dng cloramphenicol
palm itat, erythrom ycin chuyn sang dng erythrom ycin propionat.
A nh hng ca c tnh kt tinh, hin tng a hnh v s solvat ho n tan:
Mt dc cht c th kt tinh di nhiu dng tin h th khc nhau, tu theo
iu kin kt tinh. Cc dng kt tinh khc nhau, s c cu trc tin h th bn vng
mc khc nhau, t c tan khc nhau. V d, am picilin k h an c tan
ln hn ampicilin trihydrat.
Dng kt tinh c cu trc tinh th bn vng nn thng kh ta n hn dng
v nh hnh. Novobiocin c dng v nh hnh d ta n hn dng k t tin h 10 ln.
A n h hng ca kch thc tiu p hn dc cht n tan:
tan ca dc cht tng ln khi kch thc tiu phn gim, do nng lng
t do trn b m t tip xc tng ln, biu th trong phng trn h sau y:
s 2EM
lg ------ = ------- _ _
s 0 2,303 RTpr
60
n h hng ca p H dung dch n tan:
i vi cc cht in ly yu, nh hng ca pH dung dch n ta n c
xem xt trong 3 trng hp khc b i t : Cht tan l cc acid yu, base yu v lng
tn h (mang c 2 tnh acid yu v base yu):
- Vi acid yu: Nh cc barbituric, phenylbutazon, nitrouratoin..., mi
quan h gia tan s vi pH v pKa biu th bng phng trnh:
l o g ^ ^ = pH-pKa
l o g - ^ - = p H -p K a
l o g - ^ - = p H -p K a ,
^ 0
pH ln hn im ng in, phng trn h biu th m quan h gia
tan pKa v pH s l :
lo g ^ ^ - = pH-pKa 2
0
Nh vy, tn g pH di im ng in s lm gim ta n ca cht tan
lng tnh v trn im ng in s lm tng tan.
th trong hnh 2.8 m inh ha 3 trng hp nu trn.
61
Hnh 2.8. th biu din logarit tan ca mt s cht theo s thay i pH
62
= K.A(Cs-Ct)
dt
Trong :
K : Hng s tc ho tan
A : L din tch b m t tip xc ca dc cht vi dung mi
Cs : L nng bo ho ca dc cht
C t : L nng dc cht ti thi im t.
= (C s -Q )
dt h 7
T ro n g : D: L h s k h u c h t n c a dc c h t tro n g d u n g m i
h: L b dy lp k h u c h t n .
Cc yu t' nh hng ti tc ho tan c th c xem xt trn c s tc
ng ca chng n cc i lng trong phng trn h biu th tc ho tan.
n h hng ca nhit n tc tan:
Tr mt s" t trng hp, cht c qu trn h ho tan to nhit, vic tng
nhit s lm gim tan, t gim tc ho tan, phn ln cc cht c
tan v tc tan tn g khi tng nhit , do h s" khuch tn ca cht tan trong
dung mi tng cao, nht ca dung mi gim.
V d: Cafein t tan trong nc nhit thng nhng d tan n hit
cao. i vi cc dung mi c nht cao (glycerin, propylen glycol, ...), ho tan
nhanh, cn un nng nh khi ho tan n a tri borat trong glycerin, cloramphenicol
5% trong propylen glycol. n a tri benzoat trong siro n...
H s khuch tn
Dc cht
20c 70c
Kali clorid 1,71 4,98
Natri clorid 1,34 3,88
Kali sulat 1,05 3,04
Natri sulfat 0,89 2,58
Magnesi sultat 0,46 1,32
Acid citric 0,57 1,65
Acid tartric 0,62 1,81
Saccharose 0,37 1,07
Albumin 0,0088 0,0255
63
N ghin nh cc dc cht:
Lm tng nhanh tc ho tan do
lm tng din tch b m t tip xc ca
cht tan vi dung mi.
Khuy trn trong qu trnh ho tan:
Lm tng tc ho tan, do cu
trc cc lp khuch tn b ph v, a
lp dung mi mi vo gn b m t cht
tan, ni c lp dung dch bo ho, do
lm tng s chnh lch nng , b dy
lp khuch tn tr ln v cng nh. Kt
qu tc ng vo hai i lng ny lm
tn g n hanh tc ho tan.
Cn lu khi ho tan cc tiu phn
cht keo: c n yn cho cc cht keo Hjnh 2 .9 . S qu trnh ho tan t trn
h t nc trng n hon ton, tr n h xung (per descensum)
khuy trn, lm keo dnh cc tiu phn,
lm gim din tch tip xc ca cht tan vi dung mi. Trong trng hp ny cn
p dng phng php ho tan t trn xung (per descensum ) hay cn gi l
phng php ho tan quay vng.
Dc cht c rc ln m t thong ca dung mi hoc cho vo m t t i vi
treo ngp trong b m t dung mi. Do tip xc vi lp dung mi b m t, dc
cht s tan v to th n h mt lp dung dch bo ho. Lp dung dch ny c t trng
ln nn chuyn ng xung y bnh, y lp dung mi mi c t trng nh ln
b m t, tip tc ho tan mt lng cht tan mi (hnh 2.9).
Phng php ny thng c s dng ho tan cc ch t bc keo hoc
iu ch siro ng n.
2.3. C c ph ng p h p h o tan c b i t
64
lugol (dung dch iod 1% theo DVN III, c th n h phn iod 1 g, kali iodid 2 g, nc
va u 100 ml). Trong , KI c vai tr to vi I2 (cht r t kh ta n trong nc
ta n 1:2000) th n h dn cht KI3) r t d tan trong nc.
I2 + KI -> KI3
Tc ho tan c quyt nh bi tc phn ng to ra KI3. Nng KI
cng m c, tc phn ng cng nhanh. Do , d dng ho tan I2, ch cn
lng nc ti thiu to dung dch KI bo ho (ng lng cht tan). Khng c
dng nhiu nc trong giai on ny, lm qu trn h ho tan v cng chm, do
gim tic to cht KI3 d tan. Khi I2 chuyn th n h KI3 v ho ta n ht mi
thm nc pha long ti th tch.
Tng t, ho tan thy ngn II iodid trong nc, KI kt hp vi H gl2 to
phc kali tetraiodom ercuriat.
H gl2 + Ki - K2[HgIJ
65
hoc mch vng. Trong thc h nh bo ch, thng dng acid hu c nh a c id
lactic, acid tartric, n a tri salicylat, antipyrin, uretan, sorbitol, glucose, m anitol...
Vai tr trung gian ho tan ca cc cht ny l do, mt m t chng c phn
hu c c i lc vi phn s nc ca cht kh tan, m t khc chng c nhng
nhm chc th n nc, c i lc i vi phn t nc. Tng tc tnh in ca cc
phn t cht trung gian ho tan vi c hai loi phn t cht ta n v dung mi,
phn tn phn t cc cht t tan vo dung mi nhiu hn, lm tng tan.
Trong bo ch, t lu ngi ta bit dng n a tri benzoat ho ta n cafein,
anestezin, dng acid citric ho tan calci glycerophosphat, dng an tip y rin hoc
u retan tng tan ca quinin.... Ngi ta cng n h n th y hin tng trung
gian ho tan trong thin nhin. Aglycon ca cc glucosid thng kh ta n trong
nc nhng cc glucosid tng ng, trong aglycon c k t hp vi cc ng
(manitol, sorbitol, ructose, glucose...) l cc cht d tan.
Bng phng php ny, c th thu c kt qu ho ta n tt, nhng i khi
cn phi s dng cc cht trung gian ho tan vi t l ln, i khi ln hn c
lng cht cn ho tan.
2.3.4. Phng php ho tan dng cc cht din hot (cht hot ng b mt)
Trong k th u t bo ch hin i, ngi ta cn hay dng cc ch t din hot
lm cht trung gian ho tan. C ht din hot l nhng cht khi ta n trong dung
mi, c kh nng lm gim sc cng b m t phn cch pha . c im cu to ca
cc cht din hot l phn t ca chng gm 2 phn: phn th n nc v phn
th n du. 0 nng thp, cc cht din hot c th phn tn di dng phn t
trong nc to th n h cc dung dch tht. Nu nng tn g ln n mt gii
h n no , cc phn t cht din hot tp hp th n h cc micell v dung dch tr
th n h dung dch keo. Nng ny c gi l nng micell ti hn. Trong
micell, cc phn t cht din hot c th c sp xp th n h hnh cu, th n h cc
lp song song hoc th n h hnh tr. Cc phn t hoc tiu phn cht ta n c
phn tn, hp th vo trong cu trc ca cc micell hoc vo gia cc lp micell.
Cc phn t cht tan c gi li trong micell khng tham gia vo cn bng ca
dung dch trng thi bo ha, do nng cht tan trong dung dch tn g ln.
thm nhp ca cc tiu phn dc cht vo trong micell cht din hot ph
thuc vo tnh phn cc ca cc phn t dc cht.
Nh vy, iu kin cht din hot c tc dng lm tn g ta n ca mt
cht khc l cn c dng vi lng ln, to nng ln hn nng micell
ti hn. C ch lm tng tan ca cht din hot l hp th cht ta n vo micell.
Dung dch thu c ngoi cu trc l dung dch th t cn l dung dch keo.
Trong thc hnh bo ch, cc Tvveen l nhng cht din hot hay c dng
lm cht trung gian ho tan. Dung dch Tween 20 (5%) trong nc c th lm tan
mt s cht kh tan hoc khng tan trong nc. Tween c th ho ta n trong nc
cc cht st khun dn cht ca phenol, cc hormon steroid, cc vitam in tan
trong du, cc khng sinh (cloramphenicol, griseofulvin...), cc sulam id, cc
barbituric... Tween cn c dng ho tan tinh du trong nc iu ch nc
thm. Vi mt lng Tween gp 5 ln lng tinh du, c th iu ch dung dch
66
tin h du 1 - 2% trong nc, trong sut v n nh lu di. iu cn ch l trong
cc dung dch thuc ung, khng nn dng qu 3% Tween v ch phm c v kh
chu. M t khc, cht din hot cng c th lm gim hiu lc ca mt s dc
ch t (khng sinh v cht st khun).
3. Lc dung dch
Lc l qu trn h loi tiu phn cht rn khng tan trong dung dch, bng
cch cho dung dch i qua vt liu lc th u uc dung dch trong.
3.1. Q u trnh l c
v = rcSr4( P - p )
8rjl
Trong :
r : Bn knh tru n g bnh l xp ca m ng lc
P- p : Hiu s' p lc tc dng ln hai pha ca m ng lc
s : Din tch b m t lc
r| : nht ca cht lng cn lc
1 : Chiu di l xp
67
Phng trn h cho thy tc lc t l th u n vi din tch b m t lc, vi lu
th a bc 4 ca bn knh l xp, vi hiu s p sut tc dng ln 2 m t m ng lc,
t l nghch vi chiu di ca cc mao qun trong m ng lc v nht ca dung
dch cn lc.
3.2. C c vt li u l c, dng c l c v ph ng p h p l c
C th dng cc vt liu lc khc nhau, tu theo kch thc ca cc tiu
phn cht rn trong dung dch, tu theo tnh cht, lng dung dch cn lc v
trong mun c.
qu trn h lc c nhanh chng v th u c dch lc trong, khi la chn
vt liu lc, cn ch cc iu kin sau y :
- Vt liu lc phi c nhng l lc c kch thc n h t nh v ng nht.
- Phi bn vng v m t c hc v ha hc i vi cht em lc, (khng
tham gia phn ng ha hc vi cc cht trong dung dch, khng lm
nhim bn dch lc...)-
- Phi d ra v d phc hi kh nng lc.
- C th p dng cc phng php lc thch hp (lc nn, lc chn khng...).
C th chia vt liu lc thnh cc loi nh sau :
- Vt liu i t si cellulose (giy, bng, vi).
- Vt liu l thy tinh xp : cc m ng lc thy tin h xp.
- Vt liu lc l s xp : cc nn lc s xp.
- Vt liu lc ch to t cc cht polyme hu c tng hp (nh cc e ster ca
cellulose : cellulose acetat, cellulose nitrat...).
68
+ Giy lc khng tro c phm cht cao dng nh lng. C ng
knh l lc trong khong 1 - 1,5 micromet.
Giy lc cha kim loi nng c th lm bin i dung dch thuc sau khi lc.
Dung dch n a tri salicylat, cc dn ch^t phenol, adrenalin s c m u hng nu lc
qua giy lc c vt st. Giy lc cng c th hp th cc cht ta n trong dung dch
nh cc alcaloid, cc cht mu. Cc dung dch c tnh oxy ha nh iod, kali
perm anganat... c th b kh trong qu trn h lc qua giy lc.
Khi dng giy lc, bng lc phi dng cc phu thy tinh lm gi . Nu
loi cn v ly dch lc, dng giy lc c gp np v phu thy tinh c nghing
ca thnh phu l 45. Nu mun ly cn, dng giy lc khng gp np v phu
thy tinh c thnh nghing 60. Hnh 2.11 gii thiu mt s' phu lc thng gp
trong thc hnh bo ch. Loi giy lc gp np din tch b m t lc tng ln nhiu,
m t khc giy khng dnh cht vo thnh phu nn tc chy nhanh hn.
B n g : thng dng bng lc cc dung dch thuc dng ngoi, thuic ung...
Bng dng lc phi t cc yu cu sau: khng c m, c si di t 14 - 20
mm, khng cha acid, kim, cht kh v cc tp cht khc, c m ti a 9%;
phi thm nc sau 10 giy.
Cc v t liu loc vi, len , da: c u im l bn v m t c hc v ha hc.
Nhc im ch yu l khng cho dch lc c trong cao. Thng lc
nhng khi lng ln cc cht lng snh nh cc siro thuc.
T m loc S e z t (si cellulose kt hp am ian) t trong khung ca m ng lc c
kch thc l lc nh sau:
K hiu ng knh l lc
69
n g lc K N IK F I. ng lc ny do Vin nghin cu ha dc Kharcov ch to.
Nguyn tc cu to ca ng lc nh m t hnh 2 11* ong loc da tr n s
chnh lch p sut tnh, hiu su t lc c th t 30 lgi
Dch cn lc
lU t
Li hnh tr bng thp khng g
ng tr bng thp khng g c nhiu l c qun nhi lp vi
ti thnh mng lc
Dch lc
K hiu ng knh l lc
G - 00 500 - 200 mcm
G -0 200 - 150 mcm
G- 1 1 5 0 - 9 0 mc m
G-2 90 - 45 mcm
G -3 4 5 - 1 5 mc m
G-4 1 5 -5 mcm
G -5 1 ,5 -1 mcm
- Nn lc s xp Cham berland:
K hiu ng knh l lc
L1 8,9 - 4,7 mcm
L2 4,7 - 2,2 mcm
L3 2,2 - 2,0 mcm
L4 2 - 1 mcm
70
3.2.3. Cc mng lc polyme tng hp
Mng lc c ch to t ester ca cellulose, nh cellulose acetat, cellulose
n itra t c kch thc l lc t 0,05 - 10 mcm, thng dng loi c l lc 0,45 mcm
lc trong dung dch thuc v m ng c l lc 0,22 mcm v khun dung dch
bng cch lc (loi b vi khun). Mt s m ng cn c ch to t nguyn liu
polyme nh teflon, polyvinylclorid, polypropylen... Cc m ng lc polyme c m t
lc cao (108 l/cm2) m bo hiu sut lc cao.
Cc phng php lc:
Theo phng trn h Hagen-Poisseuille tc cht lng i qua cc l ca vt
liu lc ph thuc vo hiu s" p sut tc dng ln hai m t ca m ng lc. Ty
theo s chnh lch p sut gia hai b m t ca m ng lc, c th chia ra ba
phng php lc:
- Lc di p su t thy tnh.
- Lc di p su t gim (lc h t chn khng).
- Lc vi p su t cao (lc nn).
Trong trng hp lc di p sut thy tnh cht lng i qua m ng lc di
p lc t l th u n vi chiu cao ct cht lng. tn g tc lc cc dung dch
snh nht c th dng bin php lc nng vi nhng phu c th n h i. gia
hai th n h phu c nc nng hoc hi nc nng lu thng, hoc t nng bng
dng in. Trong phng php lc di p su t gim ngi ta tn g hiu s p lc
gia hai b m t ca m ng lc bng cch thc hin chn khng pha di ca
m ng lc nh cc loi bm chn khng hoc sc h t ca vi nc. Khi lc cc dung
dch nng trn h lm chn khng cao v c th lm si dung dch. lc di p
su t gim, thng dng phu lc thy tin h xp, s xp, lc B uchner (Hnh 2.12,
2.13).
Hnh 2.1 3: S phu lc Buchner Hnh 2.1 4: S cc loi phu lc thy tinh xp
71
4. Hon chnh, ng gi v kim nghim thnh phm
Dung dch thuc trc khi ng gi th n h phm, c kim tra cht lng,
phi t tiu chun cht lng ra v cc ch tiu l ha nh trong, t trng,
nh tnh, nh lng cc th n h phn dc cht, dung mi...
Dung dch thuic thng c ng l thy tin h hoc l cht do
(polyethylen, polyvinylclorid, polystyren). L thy tinh, cht do cn t yu cu
cht lng theo Dc in nh v trung tnh, khng tng k vi dc cht,
dung mi...
Cc np, n t cao su khng c hp th dc cht cng nh a tp ch t (c
trong th n h phn cao su) vo dung dch thuic.
72
(6) Ngy k n (ngy k tn trn n thuc).
(7) Mu n thuc c m bo tnh hp php theo quy ch hin hnh hay khng.
(8) Ngi pha ch cn thc hin ng k th u t bo ch, ch m bo ng
quy ch v nhn v vt liu bao gi.
(9) Lu n thuc, vo s theo di m bo cng tc theo di qun l,
th an h tra ca c s pha ch cng nh ca cc c quan chc nng qun l
ca ngnh.
73
1. Dung dch thuc nc
1.2. K thut iu c h
74
1.2.2. Dng phng php ho tan c bit
Cc phng php ho tan c bit c p dng nh nu trong mc k
th u t chung.
M t s v d:
D n g p h n g p h p ta o d n c h t d ta n :
Dung dch iod 1% (dung dch Lugol) (theo DVN III 2002)
Cng thc: Iod 1g
Kali iodid 2g
Nc ct v 100 ml
Cch iu ch: Ho tan kali iodid, iod trong khong 2 - 3 ml nc ct. khuy
k cho n khi tan hon ton, thm nc va 100 ml, lc nhanh qua bng.
D n g c h t d i n h o a t l m t n g ta n :
Dung dch cloroxylenol 5% (Dc in Anh 1988)
Cng thc: Cloroxylenol 50 g
Kali hydroxyd ' 13,6 g
Acid oleic 7,5 g
Du th u du \ 63 g
Terpineol 100 ml
E thanol 96% 200 ml
Nc tinh khit (va un si ngui) v 1000 ml
Cloroxylenol r t kh tan trong nc ( tan 1:3000). X phng kali ricinoleat
c to th n h t KOH v du th u du c vai tr l cht din hot lm tng
tan cho cloroxylenol. Acid oleic dng trung ho KOH cnd, m bo dung
dch tru n g tnh, khng gy kch ng n mn da. n nh dc cht. Terpineol c
vai tr trn h t a cloroxylenol khi pha thm nc do c kh nng ho tan tt
eloroxylenol, m t khc to mi c tr ng cho dung dch thuc, ethanol l dung
mi m bo cho phn ng to x phng xy ra nhanh.
Cch iu ch: Ho tan KOH trong mt ng nc ti thiu, thm dung
dch du thu du trong ethanol. khuy k (khong 1 gi) cho n khi th 1 phn
nh hn hp vi 19 phn th tch nc to c dung dch trong. Thm acid oleic
trung tnh dung dch x phng.
Ho tan cloroxylenol trong phn ethanol cn li. Dung dch ny c khuy
trn vi tex-pineol v dung dch x phng. Va khuy lin tc va thm dn lng
nc cn li cho th tch lOOOml.
Dung dch cloroxylenol 5% trong sut nhng s to nh dch c trn g khi
pha long (20 ln), dng st khun da.
75
1.2.3. Trng hp dung dch thuc c cc cht phn ng vi nhau to ra cht c tc
dng dc ly
76
D ung dch kali asenit 1% (dung dch Fowler) (theo DVN I):
Thnh phn c As20 3 (lg), K2C 0 3 (lg). Tinh du qu (1 git) lm thm,
ethanol 10ml, HC1 10% va trung tnh, nc va 100 ml. As20 :i phn
ng vi K2C 0 3 khi un nng to ra K A s02.
1.2.4. Trng hp trong dung dch thuc c cht lm gim tan ca dc cht
Nh nu trong mc k th u t chung, cc cht to mui km tan vi dc
cht, cc cht in gii, c ion cng tn lm gim tan ca dc cht trong dung
dch. Cn pha long nng cc cht ny khng gy kt t a dc cht khi ha
V d :
Rp. Codein phosphat 0,5 g
N atri bromid 10 g
Nc v. 200ml
M.f. Sol
Trong dung dch c m t ion bromid, codein phosphat d tan ( tan 1 : 3,5)
chuyn th nh codein hydrobromid t tan ( tan 1 : 100) cn ha tan ring, pha
long ri phi hp hai dung dch dc cht.
2. Siro thuc
2.1. nh ngha, p hn lo i
77
2.2. Thnh phn
2.3. K thut iu ch
2.3.1. iu ch siro thuc bng cch ha tan dc cht, phi hp dung dch dc cht vo
siro n
Cch iu ch ny thng p dng cho trng hp cc siro thuc c dc
cht d tan trong siro n, cc dc cht c cn phi ha tan trong mt dung mi
thch hp sau phi hp vi siro n, m bo ng hm lng cc dc cht.
Cc giai on tin hnh nh sau:
iu chsiro n:
Siro n c th c iu ch bng cch ha tan sacharose trong nc nng
hay ha tan nhit thng.
- Cng thc siro n khi iu ch bng cch ha ta n nng: 16 g ng,
lOOg nc. Saccharose c ha tan trong nc t trn ni cch thy, n h it
khng nn qu 60c. Lc nng siro n qua nhiu lp vi gc. Kim tra t trng
ca siro n 105c l 1,26 (hoc 20c l 1,314) tng ng vi nng 64%
ng c trong siro n.
- Cng thc siro n iu ch nhit thng: 180g ng. lOOg nc.
Saccharose c t trong ti vi nhng ngp b m t nc, yn, qu trnh
ha tan t xy ra theo cch i lu t trn xung. Khi ng ha tan ht mi
khuy u, th u c siro n c nng ng cho theo cng thc (do khng c
s bay hi dung mi nh khi ha tan nng). C th dng dng c kiu bnh ngm
kit iu ch siro n nhit thng.
Cc siro n ca cc loi ng c iu ch tng t nh tr n vi hm
lng ng ty theo cng thc (nh siro ng sorbitol 70%, glucose 60%...).
Chun bi dung dch dc cht (nu c):
Trong th n h phn siro thuc nu c cc dc cht c bng A hoc bng B
cn phi dng mt lng dung mi thch hp ti thiu ha tan. to th n h dung
78
dch dc cht. Cc dc cht c thng c hm lng nh, mt lng nh dung
dch cc dc cht c nh hng khng ng k n nng ng trong siro,
nhng m bo cc dc cht c ha tan hon ton, trn u ng n h t
trong siro thuc.
Mt s' dch chit dc liu c c c th u n tin khi pha siro thuc theo
cch phi hp vi siro n. Thng t l phi hp dch chit m c v siro n l
1 : 10 .
Ha tan dc cht, phi hp dung dch dc cht v siro n:
Siro n c nht cao, cn un nng d dng ha tan cc dc cht. Vic
ha tan cc dc cht vo siro n c u im khng lm gim t l ng v nc
c trong siro thuic.
Cc dung dch thuc c iu ch vi dung mi nc hoc th n nc (nh
ethanol, glycerin, propylen glycol...) d dng phi hp trn u ng n h t vi siro
n.
Cc cht ph khc c trong thnh phn c ha tan vo dung dch thuc
hoc siro n mt cch hp l ty theo vai tr ca cht ph v tnh cht ca dc
cht.
Hon chnh thnh phm :
Siro thuc c lc trong (lc nng), kim nghim phi t cc ch tiu ra
trc khi ng gi th n h phm.
79
a nng ng n gii hn quy nh:
Nng ng trong siro c th c xc nh bng cch o t trng hoc o
nhit si, do c tng quan gia nng - t trng, nng - n hit SI (bang
2.4 & bng 2.5).
65 1,3207
64 1,3146
60 1,2906
55 1,2614
80
Cch tnh lng nc cn thm vo siro c nng cao qu quy nh nh
sau (tnh ra gam):
ad2( d ,- d )
d ,( d - d 2)
Trong :
X: Lng nc cn thm (g)
a : Lng siro cn pha long (g)
d2 : T trng nc = 1; (nu dng siro c nng thp c t trng d2 thay
cho nc, khi X l lng siro nng thp cn ly thm vo
siro nng cao).
dj : T trng ca siro cn pha long.
d : T trng quy nh ca siro cn t c.
Khi dng ph k Baume, lng nc cn dng pha long siro n nng
quy nh c tn h theo cng thc :
x = 0,033 a.D
Trong : X : lng nc cn dng pha long
a : Lng siro (g)
b : S' Baume o c ca siro cn pha long vt qu 35 Baume
Lm trong siro:
Siro thuc cn c lc nng qua nhiu lp vi gc, vi d, loi giy lc c
bit dy v xp, c l lc ln c th c dng lc siro thuc.
Nu i t dch qu, dch chit dc liu, vic lm trong c th phc tp hn
do cc cht kt t a dng cc h t keo. v nguyn tc cc dung dch dc cht cn
c lc trong trc khi ho tan ng. Nu dng cch un nng khng lm ng
vn cc t a keo c th p dng cc bin php lm trong nh sau:
- Dng bt giy lc: lg bt giy nghin th n h bt nho trong ci s vi mt
t nc nng, vo 1000 g siro ang nng, un si vi pht. Sau lc qua vi.
Cch ny c u im khng a tp cht l vo siro thuc.
- Dng lng trn g trng: mt lng trn g tr ng dng cho 10 lt siro. Ho
tan lng trn g tr ng trong siro, khy trn, album in lng trn g tr ng s k t t a li
cun cc tiu phn nh l lng kh lc trong siro. Ht b k t ta, lc siro qua vi.
Cch ny c nhc im a mt s' protein phn t nh ta n c vo trong siro,
c th gy tng k vi dc cht.
81
bo qun, trong thnh phn so thuc thng c cc ch t chng n a m
mc nh nipagin, nipasol (t l 0,03 - 0,05%). Siro thuc c ng chai l kin.
khng nn ni lnh v c th kt tinh ng trong siro.
82
Tn nh cnh kin trng trong c s, cho vo b t s c np, thm 500 ml
nc, un cch thu si trong 2 gi lin, thnh thong khuy bng a thu tinh.
ngui gn ly nc v lc qua vi tha.
Thm 500 ml dung dch amoniac 1% vo b, un cch thu si trong 1 gi
thnh thong khuy. ngui, gn nc, lc qua vi th a ri tp tru n g vo dch
sc u.
Chit mt ln na bng 200 ml dung dch amoniac 1% theo cch trn, cui
cng vo dch sc tp trung trn cho va 1000 ml.
Thm 1,8 kg ng vo 1000 ml dch sc, y kn, un cch thu, thn h
thong khuy cho ta n ht ri lc qua vi. Siro th u c lng snh, m u vng hi
nu, c th hi c l, mi thm cnh kin trng, thong m i vani, v ngt.
T trng 25C: 1,298 - 1,32
c. Siro st I I sulfat (theo USP 23)
S t II sulfat 40 g
Acid citric 2,1 g
Cn bc h 2 ml
Saccharose 825 g
Nc ct v. 1000 ml
Ho tan s t II sulat, acid citric, cn bc h v 200 g saccharose trong 450ml
nc, lc dung dch th u c. Ho tan phn ng cn li trong dch lc, thm
nc 1000 ml (lc li siro nu thy cn thit). Bo qun trong l kn, tr n h nh
sng.
d. Siro loratadin 0,5%
L oratadin 0,1 g
Propylen glycol 7,2 g
Glycerin 18,0 g
Acid citric khan 0,7 g
N atri benzoat 0,1 g
Saccharose 54 g
C ht m u v
C ht lm thm v
Nc tin h k hit v. 100 ml
L siro thuc c tc dng khng histam in m nh, tc dng ko di, iu tr
vim mi d ng, s mi thi tit, vim da d ng, m y ay.
83
e. S iro terbulatin 0,3%
Cng thc: Terbutalin sulfat 0,3 g
Glyceryl gaiacolat 13,3 g
Nipagin 0,9 g
Nipasol 0,2 g
Saccharose 600 g
Glycerin 125 g
N atri dihydro phosphat 1,2 g
Acid citric khan 1,2 g
C ht thm v
Nc tinh khit v. 1000 ml
L siro thuc c ch nh iu tr hen ph qun, vim ph qun, kh ph
thng v cc bnh phi khc c km co tht.
2.5.2. iu ch siro thuc bng cch ho tan dc cht, dung dch dc cht vo siro n
84
Dung dch glucose 60% 100,00 g
NaOH v. pH 4,75
C ht thm v
Nc tinh khit v. 100 ml
Thuc c tc dng du ho khng gy nghin thay cho codein v cc ch phm
cha morphin gy nghin.
d. Siro bromhexidin
Bromhexidin hydroclorid 0,08 g
Carboxymethyl cellulose 0,35 g
Glycerin 2g
Acid benzoic 0,1 g
Propylen glycol 5g
N atri saccharin 0,03 g
N atri cyclamat 0,3 g
Acid tartric 0,16 g
Dung dch sorbitol 70% 25,8 g
Ethanol 2,7 ml
C ht mu, cht thm v.
Nc tin h khit v. 100 ml
L siro thuc c tc dng tiu cht nhy, ch nh iu tr vim th an h qun
km hen,...
85
3. Thuc nuc chanh
3.1. nh ngha
3.2. K thut iu c h
3.3. M t s v d
86
N atri hydrocarbonat 4,0 g
Siro n 15,0 g
Nc v 100 ml
- Dung dch 2 :
Acid citric 3,5 g
Siro acid citric 15,0 g
Nc v. 100 ml
Trong mt chai ho tan n a tri hydrocarbonat trong nc sau thm siro
n. Trong mt chai khc, ho ta n acid citric ri thm siro n.
Khi dng, ung mt tha dung dch 1, sau ung mt tha con dung dch 2.
Kh carbonic to th n h ngay trong d dy, c tc dng chng nn.
Nu mun pha ch (ch ng vo mt chai), dng cng thc sau:
Acid citric 15,0 g
N atri hydrocarbonat 2,0 g
Siro n 15,0 g
Nc v. 100 ml
Cho acid citric v n a tri hydrocarbonat vo y chai. Thm siro. Sau cho
nc t t v cn th n vo chai tr n h xo trn lp nc siro. y n t kn, lc
trc khi dng.
87
3.3.3. Thuc nc chanh ty natri tartrat
4. Nc thm
4.1. nh ngha
4.2. K thut iu c h
88
4.2.1. Phng php ct ko bng hi nc
89
Nghin trn bt talc vi tinh du. Sau thm nc v k huy lc k. yn
24 gi, thn h thong khuy. Sau lc dung dch qua giy lc th m nc.
H s tan ca cc tinh du trong nc l 0,05 tng ng vi nng 0,5 g/1.
Trong cng thc trn phi dng tha tinh du v nc ch ho ta n cc phn thn
nc m r t t ho tan cc phn s nc v cc hydrocarbon kiu terp en c mt
trong tinh du. y, bt talc ng vai tr cht gy phn tn. Nc thm iu
ch bng phng php ny thng khng c trong do cc tiu p h n tin h du
hoc bt talc lt qua giy lc. Gp trng hp ny cn phi lc li ch phm.
Nhc im ca phng php l bt talc hp ph mt lng ln tin h du.
Mc d nc thm iu ch bng phng php ny khng c m i thm d
chu nh nhng ch phm thu c bng phng php ct, nhiu Dc in vn
quy nh dng phng php ny v bo m c nng tin h du xc nh v
cho php iu ch c tng lng nh nc thm.
Trong nhng nm gn y, nhng cht din hot kiu Tween c dng
ngy cng nhiu ho tan tin h du trong nc khi iu ch nc thm . Cng
thc nc thm i t tinh du nh sau:
Tinh du 2,0 g
Tween 20 20,0 g
Ethanol 200,0 ml
Nc ct v. 1000,0 ml
Cc th n h phm iu ch vi Tween lm cht tru n g gian ho ta n c mi
thm m nh hn, nng tin h du xc nh v c th bo qun c lu hn.
90
4.4. M t s v d n u c tham
4.4.1. Nc thm l o
Cng thc: L o ti 100 g
Nc ct 400 ml
Ct nh, gi dp l o cho vo dng c ct ko bng hi nc. Tin hnh
ct v hng 100 ml nc thm. Lc nc thm qua giy lc thm nc.
Sau khi ct xong phi nh lng acid cyanhydric ton phn (kt hp v t
do). Nc thm l o phi trong, mi d chu, cha 0,1% acid cyanhydric. ng
l y, n t kn, ch ti.
4.4.2. Nc thm bc h
Cng thc: Ngn bc h ti 100 g
Nc ct v.
Ct nh ngn bc h. Ct ko vi hi nc. Hng ly 100 g th n h phm . Nu
khng c bc h ti, dng bc h kh, 20 g bc h kh ng vi 100 g bc h ti.
Thnh phm l cht lng hi c, m i bc h, v m t d chu. 100 ml nc
thm bc h cha 0,03 - 0,04% tinh du.
C th iu ch nc thm bc h bng phng php ho tan tinh du nh sau:
Tinh du bc h 1,5 g
Nc ct v. lOOml
Bt talc 15 g
Nghin tinh du bc h vi bt talc, sau lc m nh vi nc ct un si
ngui n 40 - 50c. yn 24 gi. Thnh thong khuy. Sau lc qua giy lc
thm nc. Dung dch trong hoc hi c, khng m u, c m i v bc h.
5. Potio
5.1. nh ngha, phn lo i
Potio l dng thuc nc ngt, cha mt hay nhiu dc cht, thng pha
theo n v cho ung tng tha (10 - 15ml).
91
Cc potio thng hay gp trong pha ch theo n, tuy vy cc Dc in
cng c quy nh mt s cng thc potio nh: potio cn qu, potio chng nn...
C th phn potio thnh 3 loi:
- Potio chnh tn (potio dung dch)
- Potio hn dch
- Potio nh dch
Dung mi v cht dn ca potio l nc, nc ct thm, nc hm hoc nc
sc dc liu. Cng c trng hp dng cn thp (potio cn qu).
Dc cht tham gia vo th n h phn ca cc potio r t a dng. C th l cc
cn thuc, cao thuc, cc ho cht d tan trong nc hoc t tan trong nc, cc
ho cht d bay hi (ether, ethanol, tinh du...).
Ngoi ra trong th n h phn cc potio cn c cc cht lm ngt (siro n, siro
thuc hoc hn hp cc siro).
Nh nu, trong cng thc ca potio c th c cc cht khng ta n trong
nc phi phn tn di dng hn dch mn hoc nh tng (potio n h dch).
Potio hn dch, potio nh dch p dng cc phng php iu ch hn dch,
nh tng s c nu trong chng hn dch, nh tng.
5.2. K thut iu c h
92
Do cha mt lng nh ng, cc potio l mi trng th u n li cho s pht
trin ca vi khun, nm mc. Ch nn iu ch khi dng hoc dng trong 1 - 2
ngy, ng vo chai 60 - 125 ml. Nn bo qun cc potio trong chai n t kn,
ch mt.
5.3. M t s v d
5.3.2. Potio gm
Cng thc: Bt gm arabic 10 g
Siro n 10 ml
Nc ct v. 150ml
Nghin gm vi siro. thm nc hoa cam, ri thm nc ct v 150 ml.
Cht lng trong hoc hi c, m u vng nht, v ngt mi hoa cam.
C th iu ch potio gm theo cng thc sau:
Dch nhy gm arabic 25% 20 g
Siro cam 20 g
Nc ct v. 100 gml
Potio gm thng dng lm cht dn cho cc potio c dc cht rn
khng tan trong nc.
A ntipyrin 2g
Cn aconit Hai mi lm git
Siro hoa cam 30 g
Nc ct v. 150 ml
93
Cn 30 g siro hoa cam vo chai. Dng ng m git hp thc, nh vo chai
25 git cn aconit. Lc trn. Ho tan ring antipyrin trong nc. Lc dung chch
antipirin vo chai. Trn u.
Cao mm canhkina 2g
Cn qu 10 g
Siro v cam ng 30 g
Nc ct v. 150 ml
Ly mt na lng siro v cam ng, un nng ho tan cao mm canhkina.
Trn cn qu vo lng siro cn li. Hp hai siro vi nhau, trn u ri thm
nc va 150 ml. trn h ta cc alcaloid trong cao canhkina nn th ay nc
ct bng dung dch nhy gm arabic 5%.
6. Elixir
6.1. nh n g h a - k thut iu c h
Elixir l nhng ch phm thuc lng, cha mt hay nhiu dc cht, thng
cha t l ln ethanol v saccharose hoc polyalcol (nh glycerin) cng m t s"
ch t ph thch hp (nh cht bo qun chng nm mc...).
Elixir thng c bo ch sao cho liu dng c tn h bng s th a cafe
(5ml). Elixir c th c iu ch di dng gi bt, cm kh trc khi s dng
mi ha tan cm hoc bt trong nc. K th u t iu ch elixir c bn ging nh
94
iu ch dung dch thuc nc, siro thuc. Do th n h phn c ethanol, glycerin,
propylen glycol nn elix c n nh v sinh kh dng tt hn, bo qun c
lu hn.
6.2. M t s v d
95
7. Dung dch cn (ethanol) thuc
7.1. nh n gh a - k thut iu c h
Dung dch cn l nhng ch phm lng dng trong hoc dng ngoi, gm c
mt hoc nhiu dc cht ho tan hon ton trong ethanol.
Dung mi iu ch dung dch cn l ethanol v cc hn hp ethanol -
nc, c th ho tan c cc cht nha, tinh du, alcaloid base, v m t s cht
hu c khc (resorcin, long no, menthol, acid salicylic...)-
tan ca cc ho cht trong ethanol ph thuc vo nng ethanol.
Thng iu ch dung dch bng cch ho tan hon ton dc ch t trong
dung mi. Cc dung dch ethanol c tnh cht cm quan, l ho tn h ring, c
trng cho cc thnh phn c trong dung dch.
kim nghim cc dung dch cn thng tin h n h nh tnh, nh lng
hot cht, xc nh hm lng ethanol v o t trng ca dung dch.
7.2. M t s v d
96
Khi c m t kali iodid, cc phn ng s xy ra nh sau:
I2 + H20 -> HI + HOI
HI + HOI + KI -> KI3 + H20
Do nng iod t do khng b bin i v ch phm khng c tnh cht
kch ng.
Bo qun cn iod trong bnh c n t thu tin h mi, ch mt.
7.2.3. Cn bc h
Cng thc: Tinh du bc h 20 g
Ethanol 90 v. 1000 ml
Cho tinh du bc h v ethanol 90 vo mt chai c n t kn. y n t v lc
cho tan. Dung dch trong, khng mu, c mi v bc h.
8.1. nh n gh a - k thu t iu ch
97
8.2. M t s v d
h 2- o h ho c h 2- o v
I \ I \
C H -O H + B OH C H - O - B - O H +2H20
CH2- OH ho h ,2--
c 'OH
98
8.2.4. Dung dch digitalin 0,1% (theo DVNI)
Cng thc: D igitalin Mi centigam
E thanol 90 46 g
Glycerin 40 g
Nc ct v. 100 ml
Ho tan digitalin trong ethanol, thm glycerin v cui cng thm nc va
lOOml.
Dung dch trong, khng mu, v ng. C h phm c t trng gn bng nc
nhng c sc cng b m t nh so vi sc cng b m t ca nc. Mt gam ch
phm cha 0,001g digitalin v cha 50 git.
9. Dung dch du
9.1. nh ngha - k thut iu c h
Dung dch du l nhng ch phm th u c bng cch ho ta n mt hoc
nhiu dc cht trong du.
Trong bo ch ngi ta thng dng du oliu, du hng dng, Vit Nam
hay dng du lc v du th u du.
Ngi ta iu ch du lc bng cch p lnh h t lc. D u lc l cht lng
mu vng sng, c mi v v d chu. T trng ca du lc bin i trong khong
0,914 - 0,920 20c. Ch s" x phng ho : 185 - 195. Ch s acid khng qu 3. Ch
s iod 84 - 100.
Du lc c th n h phn ch yu l cc glycerid ca cc acid arachidic,
linoxeric, oleic v linoleic. D u lc t ta n trong ethanol, ta n trong ether, cloroform
v ether du ha.
Du th u du l du bo p lnh t h t cy th u du (R icinus communis.
Lin), h C sa (Euphorbiaceae)\ l cht lng trong, sng v nht, khng m u
hoc vng r t nht; v kh chu. T trng ca du th u du khong 0,953 - 0,964.
Ch s x phng ho 176 - 186. Ch s" acid khng qu 3. Ch s iod 82 - 90. Ch s
acetyl khng di 140. Du th u du ta n theo bt c t l no trong ethanol tuyt
i v trong acid acetic long. Tan trong mt th tch ethanol 95% v trong hai
th tch ethanol 90%.
Ngoi du lc, du th u du, c th dng du vng, du h n h nhn, du h t
thuic phin, du ng vt (gan c).
99
Du c th ho tan c cc cht bo, cc tin h du, nha, alcaloid base, mt
s cht v c (phosphor, iod...)
Thng thng, dung dch du c pha ch bng cch ho ta n dc cht
trong du. Dc cht cn phi kh tr n h lm c dung dch v tr n h lm bin
i du trong khi bo qun.
tng tc ho tan, c th un nng nh du. Ho ta n nng cc ch t bay
hi (tinh du) phi tin hnh trong l n t kn.
Mun ho tan nhanh dc cht, c th dng mt dung mi tru n g gian trn
ln c vi du nh ether, cloroform, aceton... Dc cht c ho ta n trong
dung mi trung gian thch hp ri trn ln vi du, sau lm bay hi dung mi
tru n g gian bng cch hm nng.
i vi nhng cht kh tan trong du, c th dng cht tru n g gian ho tan.
Mt s alcaloid base s ho tan trong du n hanh hn nu dc ch t chuyn thnh
mui oleat.
Sau khi pha ch, c th lc dung dch du qua giy lc c l xpln v
c sy kh. tng tc lc, thng lc nng.
Tnh cht ca dung dch du ph thuc vo dc cht c trong ch phm .
Dung dch du phi khng c c mi i kht. Nu khng c bo qun
cn thn, dung dch du d b bin cht (thu phn v oxy ho) di tc dng ca
oxy trong khng kh, ca m, nh sng, vi khun. N hng sn phm phn hy
du c th gy kch ng da v lm bin cht cc dc cht c trong ch phm .
ngn nga hin tng oxy ho du, c th dng cc ch t chng oxy ho (BHA,
BHT, tocoferol).
Bo qun dung dch du trong l kh, y kn, trn h nh sng, ch kh mt.
9.2. M t s v d
100
10. Dung dch cao phn t v dung dch keo
101
Cch p h a ch\ Cho mt lng nc ct khong 150ml vo cc c b m t ln.
Rc nh nhng mt lp mng protargon ln b m t ca nc v yn cho n
khi protargon h t nc, trng n v ho ta n hon ton vo dung dch. Khng
nn khuy khi protargon cha tan hon ton, v s lm bt protargon dnh li
th n h cc, v trong khi vn cc c bt kh, cn tr qu trn h tan. S au khi
protargon tan hon ton khuy u, lc dung dch qua bng vo l. Ra bng vi
nc ct v b sung cho n th tch quy nh.
Dung dch protargon r t nhy cm vi nh sng. Di tc dng ca nh
sng, bc oxyd c trong protargon s b phn hu, chuyn th n h bc kim loi. Bo
qun dung dch trong l thy tinh mu.
102