Habits of A Happy Brain - TR

11.08.2017 Hab ts of A Happy Bra n - Loretta Graz ano Breun ng.
htm
alkanlk s
A'dan
Happ y Bra n
alkanlk s
f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Happ 1/113
11.08.2017 Hab ts of A Happy Bra n - Loretta Graz ano Breun ng.htm
A'dan
Happ y
Bra n
Beyn n z Artracak E t n
Loretta Graz ano Breun ng, Doktora
Avon, Massachusetts
Tel f Hakk 2016 Loretta Graz ano Breun ng tarafndan. Her hakk sakldr. Bu k tap ya da
onun b r blm, yayncnn zn olmadan herhang b r b mde oaltlamaz. Yaynlanm
ncelemelerde kullanlan ksa alntlar n st snalar yaplr.
Adams Med a, F + W Med a, Inc.' n b r blm tarafndan yaynland. 57 L ttlef eld Street,
Avon, MA 02322. ABD
www.adamsmed a.com
13: 978-1-4405-9050-4 eISBN 10: 1-4405-9051-6 eISBN 13: 978-1-4405-9051-1
Amer ka B rle k Devletler 'nde baslmtr.
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
Bu k tap yalnzca genel b lg amaldr ve salk durumunu teh s etmek veya tedav etmek n
kullanlmamaldr. Salk sorunlarnn karmak, b reysel ve zel n tel kler nda, bu k tap
profesyonel tbb tavs yeler n yer ne gemek n de ld r. Bu k tabn f k rler , prosedrler ve
ner ler , e t ml b r tp uzmannn tavs yes n n yer n almaz, tamamlamay amalar. Bu
k taptak ner ler n yan sra tan ya da tbb mdahale gerekt reb lecek herhang b r koulu kabul
etmeden nce doktorunuza dann. Yazar ve yaync, dorudan veya dolayl olarak bu k tabn
kullanmyla lg l herhang b r sorumluluu reddetmekted r.
ret c ler n ve satclarn rnler n ayrt etmek n kulland tanmlamalardan ounun t car
marka olduu dd a ed lmekted r. Bu tanmlarn bu k tapta grld ve F + W Med a, Inc.' n b r
t car marka dd asndan haberdar olduu durumlarda, atamalar lk ba harflerle yazdrlmtr.
Sylv a McArdle tarafndan kapak tasarm.

Bu k t, toplu almlar n m ktar nd r m nde bulunur. B lg n ltfen 1-800-289-0963 numaral

telefonu arayn.
Doadak atmay ve har ka kocam B ll' anlatan Dav d Attenborough n
er k s
G r . . . 9 1 | tek Memel . . . 11 2 | Mutlu K myasallarnla tan. . . 33 3 | Neden Beyn n z
Mutsuzluk Yaratr. . . 59 4 | Mutluluun ksr dngs. . . 87 5 | Beyn n Nasl Balandn. .
. 117 6 | Her Mutlu K myasal n Yen Alkanlklar. . . 143 7 | Eylem Plannz. . . 169 8 |
Engeller Mutlulua Amak. . . 177 9 | Sen nle Her zaman yanmda olan Aralar kullann. .
. 197 Dokunmat k olarak tutun. . . 213 ner len Kaynaklar. . . 215 Endeks. . . 229 Yazar
Hakknda. . . 237
Gr
y h ssett n zde, beyn n z dopam n, seroton n, oks tos n veya endorf n salglar. Bu har ka
h slerden daha fazlasn st yorsanz, nk beyn n z onlar aramak n tasarlanmtr.
Ama sen her zaman anlamyorsun, bu da doal. Bes n, gvenl k ve sosyal destek g b
hayatta kalma ht yacn karlayacak b r yol bulana kadar beyn m z mutlu b r k myasal
aa kmaz. Ve sonra, beyn n z ntr olarak dnmeden nce yalnzca hzl b r at elde
eders n z, bu yzden b r sonrak "sur n hazrdr"V val frsat. "Bu yzden aa yukar
h ssed yorsun. Doann let m s stem !
B rok nsann hayatta kalmas n kt alkanlklar vardr. Beyn m z hayatta kalmak n y

olan davranlar dllend yse bu nasl olur? Mutlu b r k myasal patlama b tt nde, b r eyler n
yanl olduunu h sseders n. Hzl ve y h ssetmek n gven l r b r yol aryorsun. Daha nce
e yarayan her ey beyn nde b r yol na ett . erezlemeden egzers z yapmaya, harcama ya da
tasarruf etme, part veya yalnzlk, tartmaclk ya da telaf etme g b mutlu alkanlklarmz var.
Ancak beyn n bu ek lde almad n bu alkanlklardan h b r s z mutlu edecekt r. Her
mutlu k myasal atm hzla metabol ze olur ve daha fazlasn elde etmek n daha fazlasn
yapmak zorundasnz. Mutsuzluk asndan mutlu alkanlklardan fazla kalab l rs n z.
Mutlu k myasallarnz yen yollarla aab lseyd n z har ka olmaz myd? S z n n gerekten y
olan eyler yaparken y h ssetmek ho olmaz m? Memel beyn n anladn zaman yapab l rs n.
Daha sonra doadak mutlu k myasal maddeler n neler olduunu ve beyn n z n esk alkanlklar
n yen alkanlklarn yer n alab lece n b leceks n z. Yen b r mutlu alkanlk tasarlayab l r
ve nronlarnza balayab l rs n z. Bu k tap krk be gn nde yapmanza yardmc oluyor.
Yen b r s n r yolu oluturmak n fazla zaman ya da paraya ht yacnz yok; Cesarete ve

odaklanmaya ht yacnz var, nk krkbe gn boyunca y h ssedecek olmasa da yen b r
davran tekrarlamanz gerek r.
Neden yen b r alkanla balamak y gelm yor? Esk alkanlklarnz beyn n zdek asfalt
yollar g b d r. Yen davranlar harekete ge rmek zordur, nk bunlar sadece ormandak
ormanda dar zlerd r. B l nmeyen pat kalar tehl kel ve yorucu h ssett r yor, bu nedenle tandk
otoyollarmza sadk kalmaya caz p oluyoruz. Ancak cesaret ve ballk le yen b r otoyol na
edeceks n z ve Krk Alt Gn'nde b r bakas na edecek kadar y h ssedeceks n z.

Uyar: Bu k tap hakknda s z n de l bakalarnn bey nle lg l , bey ndek . Nrok myasal
madalyonun bakalarna dayandrlmas alkanl altnda sen z, burada destek
bulamayacaksnz. Ancak kend n z sulamanza gerek yok - memel ler n nrok myasna bar
yapab l r, bunun yer ne arza bulamazsnz. Bu k tap nasl yaplacan gster r.
B z mutlu ve mutsuz yapan bey n k myasallarn kefedece z. Hayvanlarda nasl

altklarn ve n ye yapacak b r ler n n olduunu grece z. O zaman beyn n alkanlklar
yarattn ve ktler n krlmasnn ok zor olduunu grece z. Son olarak, yen b r davran
semey ve cesaret nasl bulacanz ve baarszl tekrarlamanz gereken odaklanmay
aklayan krkbe nc gnlk b r plana balayacaz. K tabn bu basksnda, her adm atmanza
yardmc olan b rok yen altrma ve etk le ml zell kler bulunmaktadr. Sonular
beeneceks n z -en daha salkl, daha mutlu!
1 | Sen Mammal r
Hayatta Kal Odakl Bey n
Bey n hayatta kalan nsanlardan m ras kalmtr. Bu aka grleb l r, ancak gem n
byk hayatta kalma zorluklarna daha yakndan baktnzda , dorudan atalarnzn
heps n n genler n canl tuttuu b r muc ze benz yor . Hayatta kalmaya odaklanm b r
bey n m ras aldnz. Hayatta kalmaya odaklandnz dnmyor olab l rs n z, ancak b r
toplantya ge kalmay veya yanl y yecek yemey dndnzde hayatta kalma
beyn n z bandadr. B r part ye davet ed lmek veya kt b r sa gn ge rmekten
end e edersen z, hayatta kalma beyn n z atalarnz n gerek b r tehd t olan sosyal
dlanma r sk n grr. Alk, souk ve predatrler g b ac l tehd tlerden kurtulduktan
sonra, beyn n z d er potans yel tehd tler tarar. Kurtulmak kolay de ld r!
B l nl b r ek lde, kt salarn hayatta kalma tehd d olmadn b l yorsunuz, ancak

sosyal frsatlara gre ayarlanm bey nler kend ler n n daha fazla kopyasn yapt. Doal
seleks yon, genler n z n b r frsat grdnzde s z y b r h s le dllend ren b r bey n
na ett ve frsat kaybett n zde kt b r h sle s z uyaryor. Doal alarm s stem n z
tet klemek n kk b r sosyal ger leme n genler n z yaymak n b l nl b r n yet
gerekl de ld r.
Bu tepk ler beyn n z n hayatta kalma ste ne bal olmakla b rl kte, kablolu de ld r.
Bel rl gdalar aramaya veya hayvanlarn sklkla olduu ek lde spes f k yrtclardan
kanmamz n domadk. Hayat deney m nden kend m z balamak n doarz. Inaata
balyoruzBu kablolar doum anndan t baren. Kend n z y h ssett ren her ey, "ben m
n y " d yen mutlu k myasallarn yollarn na ett . "Ney n ktye g tt n syleyen
yollar" ben m n kt "d yenlere ne yaparsa yapsnlar, yed yandayken, ek rdek
devreler n z na ed lm . Yed , gen g b grneb l r, nk yed yandak b r n n uzun
vadel sakalm ht yalarna da r ok az b lg vardr. Fakat yed yl doadak b r canlnn
neredeyse savunmasz olmas uzun zaman alyor. Bu yzden ek rde buluyoruz
Nevrok myasal devreler her zaman hayatta kalma gereks n mler yle uyumuyor. Ksacas
beyn n z n baz tuhaflklar vardr:
1. Vcuduna nem verd g b , genler n z n ac len ac l yet ne devam etmes n umar.

2. O, yet k nler n hayatta kalmas n eks k b r klavuz olmasna ramen, kend s n

erken tecrbelerden almaktadr.
Bu yzden nrok myasal yataklarmzn mantkl grnmes ok zor olab l r.
K myasallar b z nasl mutlu ed yor?

"Mutluluk" ded m z duygu drt zel bey n k myasalndan gel r: dopam n , endorf n ,
oks tos n ve seroton n . Bu "mutlu k myasallar" beyn n z hayatta kalmak n y b r ey
grdnde alr. Ardndan kapanrlar, bu nedenle, yolunuz y get nde tekrar
etk nlet rmeye hazrdrlar.
Her mutlu k myasal, farkl b r y h s uyandryor:
R5 Dopam n , ht yalarnz karlayan eyler bulma sev nc - "Eureka! Anladm! " R5

Endorf n , maskeler arnn sk sk for yle ard unutkanlk ret r. R5 Oks tos n
bakalar le gvenl olma h ss ret r - md balanma den r. R5 Seroton n , bakalar
tarafndan sayg duyulma h ss ret r-gurur.
"Ben bu artlarda mutluluk tanmlamyorum" d yeb l rs n z. nk nrok myasallar

kel meler olmadan alrlar. Ancak, bu mot vasyonlarn d erler nde ne kadar gl
olduunu kolayca greb l rs n z. Ve aratrmalar, bu drtler hayvanlarda aydnlatyor.
Kend kend ne gel nce, szl ses , memel n n k myasn b lene kadar tm dnce
srec ne benzeyeb l r.
Drt Mutlu K myasallar
Dopam n: Grdkler n bulmann nezaket k Endorf n: maskeler n arnn unutulmas

Oks tos n: sosyal tt faklarn rahatl Seroton n: toplumsal nem n gvenl
Mutlu K myasallar Nasl alr?

Mutlu k myasallar tm memel ler n ortak olduu kk bey n yaplar tarafndan kontrol ed l r:
h pokampus, am gdala, h pof z, h potalamus ve l mb k s stem olarak b l nen d er ksmlar. nsan
l mb k s stem byk b r korteks le evr l d r. L mb k s stem n z ve korteks n z, s z canl tutmak
ve DNA'nz canl tutmak n da ma b rl kte alr. Her b r kend zel vardr:
R5 Korteks n z gem te baladnz kalplar arar.
R5 L mb k s stem n z beden n ze "bu s z n n y , ona doru g d n" ve "bu s z n n kt"

ded n z nevrok myasal maddeler bertaraf eder. Vcudunuz her zaman bu mesajlarda
bulunmaz; nk korteks n z onlar geers z klab l r . Korteks b r mesaj geers z klarsa, b r
alternat f ret r ve l mb k s stem ona tepk ver r. Korteks n z l mb k s stem n anlk olarak nh be
edeb l r, ancak memel bey n z, s z n k m olduunuzun ek rde d r. Korteks n z d kkat
ynlend r r ve b lg y de t r r, ancak l mb k bey n eylem kvlcmlar.
Her K myasal B r Var
Hayatta kalmak n y b r ey yaptnzda, memel n z y duygularla dllend r r. Mutlu

k myasallarn her b r farkl b r hayatta kalma davran mot ve eder:

R5 Dopam n , ok aba gerekt rd nde b le, ht yacnz olan elde etmen z salar. R5 Endorf n
s z acy grmezden gelmeye tev k eder; bylece yaralandnzda zarar grrsnz. R5
Oks tos n s z bakalarna gvenme, arkadaln gvenl n salamaya mot ve eder. R5 S
eroton n , s z ftleme frsatlarn gen leten ve yavrularnz koruyan sayg duymaya mot ve
eder.
Szl beyn n zde farkl mot vasyonlarla karlaab l rs n z, ancak memel n z ne h ssett ne
karar ver r.
Mutlu Hayatta Kalma Sebepler
Dopam n: dller arar Endorf n: f z ksel ar yok say Oks tos n: sosyal tt faklar kurmak
Seroton n: bakalarndan sayg olsun
Memel bey n, b r beden , mutlu k myasallar tet kleyen eylere yneltmeye ve mutsuz
k myasallar tet kleyen eylerden kanmaya mot ve eder. Kend n z nrok myasal b r darbeyle
hareket ett rmekten alkoyab l rs n z, ancak beyn n z hayatta kalma gereks n mler n z
karlamann en y yolunu arayan b r baka drt ret r. Hayvan t c l n z n kle de ls n z,
ancak ne yaptnz dnsen z b le saf ver ler zer nde almazsnz. Kend n z y h ssetmek,
zer nde hareket ed p etmeyece n ze karar vermek n b r yol arar ve y h ssetmen n b r
sonrak en y yolunu ararsnz.
y Duygular Hayvanlarn ht yalarn Karlamasna Yardm

Ed yor
Hayvanlar, szel mantksal b r gereke gstermeden nrok myasal drtler n kabul eder. Bu
yzden hayvanlar kend bey n k myasallarmz anlamamza yardmc olab l r. Burada ama
hayvanlar veya lkel drtler yceltmek de ld r; Mutlu k myasallarmza neler dndn
b lmekt r.
rne n, a b r aslan ulaab lece av grdnde mutludur. Bu felsef mutluluk de l, av n

enerj brakan f z ksel b r uyarlma hal d r. Aslanlar genell kle avlarnda baarsz olur, bu
yzden enerj tkenmes n ve alktan lmey nlemek n hedefler n d kkatle seerler. B r
aslan alab lece b r ceylan grdnde ok heyecanl. Motorunu dev ren dopam n
dalgalanmalar.
Susadnda susan b r f l mutludur. Susuzluunu g derme duygusu, nronlarnda kalc

balantlar yapan dopam n tet kler. Gelecekte tekrar su bulmasna yardmc oluyor. Suyun
nerede olduunu renmek "denemek" zorunda de l. Dozaj yolu bas te s n rsel b r yol ayor.
B r dahak sefere su del n n herhang b r aret n grdnde, elektr k, mutlu k myasallara
g den yolu szdryor. y duygu, ona "burada ht yacnz olan ey" demekt r. Yorgun ve
kurutulduunda, dln b r aret , onu zorlayan y duyguyu tet kler. aba veya n yet olmadan,
mutlu k myasallar hayatta kalmay tev k eder.
Ancak mutlu k myasallar srekl olarak akmaz. Aslan yalnzca daha fazla av bulunca daha fazla
mutlu k myasal madde alr ve f l ht yac karlayacak b r yol zled nde onlar serbest brakr.
Doa hal nde zgr mutlu k myasal yoktur. y duygular gel t nk hayatta kalmay tev k
eden eyler yapyorlar.

L mb k S stemler ve e tl Hayvanlardak Kordonlarn Karlatrlmas
Hayvanlar hayatta kalma kararlarn ok az korteksle ret rler. L mb k s stem onlara ney n y
olduuna karar vermek n yeterl d r. y b r h s duyulduunda onlar yaklamaya ve kt b r h s
duyurulduunda bunlardan kanmaya mot ve eder. Bu bas t s stem, hayvan atalarn m lyonlarca
yldr canl tuttu ve halen b z m m zde alyor.
Aadak res m, beyn m z n temel as s n n ayn kald halde paralarn bykl

de t kler n gstermekted r. Doal olarak, bo b r sayfa le balamak yer ne oradak eyler na
etme e l m gster r. Memel ler srngen beyn zer ne na ed lm lerd r ve nsanlar memel
beyn zer ne na ed lm t r. nsanlara yen tecrbeler n hazr ekstra nron stoklarmz var.
Srngenler n nronlarnn m n k b r stou var, bu yzden yen tecrbelere nad ren adapte
oluyorlar. Ama srngen bey n, dnyay tehd t ve frsatlar n taryor. md ye kadar k
aklnzm g b h ssed yorsanz veya z hn n z farkl ynlerde g d yorsa, bu graf k neden n
kolayca grmen z salar.
Bey n paralarn karlatrma
korteks Hayat depolayan ekstra nronlar

Byyen ve
b rb r ne
l mb k Nro yneten yaplar
s stem K myasallar, rne n am gdalalar,
H pokalsum, h potalamus
srngen Serebellum ve bey n sap
bey n (Medulla oblongata ve pons),
hang
Rut n vcut fonks yonlarn
ynetmek
nsan
empanze
ceyln
fare
kertenkele
nsan L mb k S stem ve Korteks Nasl B rl kte alr?

Byk korteks n z s z d er hayvanlardan farkl klar. Yen s n r yollar oluturmaya

devam edeb l r ve bu nedenle ht yalarnz karlamak n abalarnz nce ayarlamaya
devam edeb l rs n z. Ancak nsan sadece korteks tarafndan yaanmaz. Sen n n ney n y
olduunu b lmek n l mb k s stem ne ht yacn var. Korteks , l mb k s stem s z n n y
veya kt olan b r ey h ssett rene kadar dnyay lgn detayl b r kaos olarak gryor.
Eks ler arasnda l mb k beyn n z n olduu dnlm olab l r. Kt adam ve korteks y
adamdr, ancak b rb rler ne nasl ht ya duyduklarn b lmek daha yararldr. L mb k
s stem n z n key f ve acsn anlamanz n korteks n ze ht yac var. Ancak korteks n z
mutlu k myasallar retemez. Mutlu olmak st yorsan, l mb k s stemden almalsn.
L mb k s stem d l leyemez. Kend n zle konutuunuzda, heps s z n korteks n zded r. Bu

yzden l mb k s stem mutlaka mutsuz veya mutsuz b r k myasaln harekete ge r ld n
s ze sylememes n n neden de budur. Yan , kend n z szl olarak duymadnz n
"byle h ssetm yorum" d ye dneb l rs n z; Ona kzmak "ya da" bunu yapmaktan
korkuyorum "- ama aslnda byle h ssed yorsun.
Deney mler n z S n r Yollarn Nasl Oluturur?

Duygularn es zd r. Mutlu k myasallarnz b reysel tecrbeler n z dorultusunda na
ed lm benzers z s n r yollaryla an. Bu nedenle, ayn temel hayatta kalma ek pmanyla
tepk gster yorsak da, ayn duruma farkl ek lde tepk gster yoruz.
B reysel Yollar Oluturma
Yakn gem tek nronlarn mutlu anlar, benzer koullarda olduunuz b r sonrak sefer
daha mutlu k myasallar retmeye hazrdr. Gem n zdek mutsuz anlar orada nronlarn
ne olduunu nlemen z gerekt n syler.
Her deney m n z olduunda duyularnz dnyay ele ge r r ve beyn n zde elektr k enerj s
tet klen r. Bu elektr k, frtnada su ak g b beyn n zde akar; en az d renl yollar bulur.
Zaten oluturduunuz yollar, elektr n ze b r yer ak salar ve bu, deney m n ze
verd n z cevab ek llend r r.
Nrok myasallar bu yollar asfaltn b r toprak yol deme ekl le derler. Tekrarlama
yolunuzu da aar. S n r yollarnzdan bazlar otoyollara kadar lerlemekted r, nk onlar
tekrar tekrar ve nrok myasal olarak etk nlet rd n z. rne n, a les b lg sayarn
dzelt rken ok fazla sayg gren b r ocuk, nsanlara nsanlarla b lg sayar yardm
yapmak n daha fazla ey duyduunda daha y h sler bekl yor. Bylece davran
tekrarlar ve yol oluur. Elektr m z kanal ze etmek n m lyarlarca yol buluyoruz ve
duyularmza ulaan g rd ler n sel nden anlam yaratmamza z n ver yorlar.
S n rsel Rehberl k S stem n z
Hayatnzda md ye kadar na ett n z zler s n rsel ynlend rme s stem n z oluturmak

n b rle yor. S stem, sfrdan baladysanz, bugn tasarm yapacaklarnz olmayab l r,
ancak reaks yonlarnz gnlk karlatnz durumlara ynlend r r. Kend
memel ler n z, gerek yaam deney mler n zden na ed ld n kend reaks yonlarndan
phe etmek n b r neden tamyor. S n rsel rehberl k s stem n z b l nl b r n yet
olmadan na ett n z n fark etm yorsunuz. Bu yzden yen parkurlar na etmek zor:
Esk parklarn nasl na ett n z b lm yorsunuz.
Tandk S n r Yollar Kolay Tanrlar. . . Ama bu her zaman y de l
S n r yollar, baz eyler sevmen z ve d erler nden holanmamanz kolaylatrr.

Kend n z n zell kle y olmayan eyler sevme, aslnda s z n n y olan eylerden
korktuunuzu greceks n z. Hayatta kalab lmek n evr mlem b r bey n neden byle
tuhaf devreler na ets n k ?
nk b z deney mler saklamaya, onlar s lmek n tasarlamyoruz. ou zaman tecrbe

neml dersler alr. Gem te yardm ed len herkese ynelmen ze yardmc olur ve
nc nmekten kanr. Ancak gem tecrbeler n yollar yanltc olab l r. Onlar, uzun
sred r g decek olan aclardan kanmaya veya ok fazla ey aramaya gtreb l r. rne n,
b r ocuk matemat k ders nde s ze ok gldnden matemat kten kaab l rs n z, yoksa
p zzann zer ne kab l rs n z, nk ebeveyn uzun zaman nce b r p zza paylarken
nezaket gsterd .
nsan korteks n z esk devreler n z yen g rd lerle ayarlayab l r: Matemat e kar

koyab l r veya p zza dayayab l rs n z. Fakat esk devreler n z ok ver ml . Onlara gvenme
e l m ndes n z, nk dnya s z b lg lend r r ve sper otoyollarnz o kadar y akmasna
yardm eder.
Ama o otoyollar s z her zaman g tmek sted n z yere gtrmez. Bazen kend n z y
h ssetmek stey nce s z mutsuz k myasallara gtrrler. Nron ormannda yen parkurlar
patlarsa daha mutlu k myasallarn tadn karab l rs n z. Beklenenden daha zor olab l r,
ancak ek pmannz b ld n z zaman daha kolaydr.
Yen Yollar Nasl Oluturulab l r?
Genken, yen devreler kolayca na ett n z. Yet k nl kte, yen b r devre kurmak youn b r
yamur orman arasndan syrlmak kadar zor. Her adm byk b r aba gerekt r r ve ok
abaladnz yen z, ksa sre sonra tekrar kullanmazsanz, ge m kaynanda kaybolur.
Bunun yer ne, kullanmanz gereken sper otoyol ana zaten sah p olduunuzda, tm bu
ez yetler zaman kayb g b h ssed leb l r.
Nronlarnz, daha nce h akt ve etmed n z b r yolda elektr k gndermekte glk

ek yor. B r yol her akt ve ed ld nde, daha kolay patlar. Tekrarlama, yllarca
kullanlmasndan tr k r yollarnn sertlemes ekl nde, yava yava b r s n r z
gel t r r. Pek nasl yen yollar na edeb l rs n z? Cevap bas t: Beyn n ze yen deney mler
tekrar tekrar besley n. Tekrarlama, sted n z devreler na edecekt r. K mse s z n n
onlar na edemez ve onlar bakas n na edemezs n z. Bu k tap, mutlu k myasal
maddeler canlandran yen deney mler semen ze yardmc olur ve elektr kle dolana kadar
tekrarlar. S z n n y olan yollarla y h ssedeb l rs n z.
Mutluluu Arayan Ksr Dng

Mutsuzluun sonsuza dek kan steyeb l rs n z, ancak mutsuz k myasallarn mutlu
k myasallar kadar hayatta kalab lmen z n gerekl olduunu b lmen z yararl olacaktr.
Beyn n z frsatlara d kkat ekmek n mutlu k myasallara ht ya duyduu g b , tehd t ve
engellere d kkat ekmek n mutsuz k myasallara ht ya duyar. Mutlu k myasallar
arayarak ve mutsuz k myasallardan kanarak hayatta kalacaksnz. Arayan ve kanmay

ortadan kaldran ksayollar n tasarlanmamsnz. Bu ksayollarn ksr dngya nasl

neden olab lece n grel m.
Beyn n z n y Olan Grevler
y duygular aray, doann hayatta kalma motorudur. Hayvanlar alk duygusunu

g dermek n y yecek ararlar. Kt souk duygusunu haf fletmek n scaklk ararlar.
Mutlu k myasallar b r memel n n b le yemes n veya snmasn nlemek n akmaya
balar nk memel n n beyn , b r ht yac karlayacak b r yol zled anda onlar aar.
nsan beyn , uzun z nc rler oluturan b r korteks n daha da glenmes yle bunu yapar.
Alktan yemek nleyerek a kalmamakta ve yakt sarf ederek souu nlemekted r. Kt
duygular, onlar nlemek n bekl yoruz. Ancak mutsuz k myasallar ht yalarnz ne
kadar y karladnza bal olmakszn devam eder, nk hayatta olduunuz srece
hayatta olduunuz srece tehd t altndadr.
B r memel n n y yecek yemeler durumunda b r avc tarafndan yenmes r sk n tar. B r

arkada ararken toplumsal atmay r ske atar ve bu el k y tamamen nlerse genet k
yok oluu r ske eder. Memel bey n, olas tehd tler taramay asla durdurmaz. F z ksel
tehd tlere kar gvende olduunuzda beyn n z sosyal tehd tler tarar. Kt kort zol
duygusu, potans yel tehd tlerden kanmak n zamannda uyarr nk memel ler
hayatta kalr.
Kort zol acy ve ar beklent s n b ld r r. Kt duyguyu durdurmak n ne gerek yorsa

yapmanz n s z mot ve eder. le yeme veren b r ceylan b r aslan kokusu aldnda,
kort zol, yemek yemeye devam etmes ne ramen onu altrmaya mot ve eder. Gazelles
yaar, nk b r aslan kokusunu alktan daha kt h sseder. Atalarmz kurtuldu, nk
kort zol d kkatler n b r baka tehd de ynlend r yordu.
Kort zol Alarmlarna Yantnz
Kort zolnz hzlandnda, elet n fark ederek yant ver yorsunuz. Dk kan eker ,
ya da tehl ke kokusu veya sosyal zolasyon olab l r. Yaam deney m , kort zol aldnda
yanan saysz devre oluturur. Bazen zm, el n z scak b r sobadan ekerken olduu g b
aktr. Ancak sklkla alarm tet kleyen eyden em n de ls n z. Nasl durdurulacan
b lm yorsunuz, ancak derhal "b r eyler yapmazsan" korkun b r ey olacak g b gel yor.
rne n, of s nde masanzn yannda otururken patronunuz hakknda kt b r h s var
d yel m. Bu h ss brakmak st yorsun nk kort zol s z durduracak b r ey yapana kadar
cannz skyor. Ancak ne balattndan veya ney nasl rahatlattracandan em n
de ls n. Yaam tecrbes nden, rekler n s z y h ssett rd n b l rs n z. Donutlar mutlu
k myasal maddeler tet kler nk ya ve eker doada azdr. y b r h s, s z donut
yed n z anlar n tehd t oluyor g b h ssett ren kt duygudan rahatsz ed yor. B l nl b r
ek lde, re n sorunlarnz zmed n b l yorsunuz, ancak mutlu k myasallar s n rsel
b r yol zleyen molekllerd r. B r dahak sefere patronunuz hakknda kt h ssett n zde,
elektr k, b r rek yeme dnces ne daldrlr. B r yemek yersen z balanty
oluturursunuz. Donut'un sorununuzu zmed n ve aslnda daha da ktlet reb lece n
hala b l yorsunuzdur. Ancak akla b rl kte g tmek o an n b r gvenl k h ss ver r. "B r
eyler yapn" h ss vurulduunda beyn n z b r rek yeme n n b r eyler yaptna nanr.
Bu, donut yed n z anlar n tehd t g tm g b grnmes n salar. B l nl b r ek lde,
re n sorunlarnz zmed n b l yorsunuz, ancak mutlu k myasallar s n rsel b r yol
zleyen molekllerd r. B r dahak sefere patronunuz hakknda kt h ssett n zde, elektr k,
f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Hap 10/113
b r rek yeme dnces ne daldrlr. B r yemek yersen z balanty oluturursunuz.

Donut'un sorununuzu zmed n ve aslnda daha da ktlet reb lece n hala
b l yorsunuzdur. Ancak akla b rl kte g tmek o an n b r gvenl k h ss ver r. "B r eyler
yapn" h ss vurulduunda beyn n z b r rek yeme n n b r eyler yaptna nanr. Bu,
donut yed n z anlar n tehd t g tm g b grnmes n salar. B l nl b r ek lde, re n
sorunlarnz zmed n b l yorsunuz, ancak mutlu k myasallar s n rsel b r yol zleyen
molekllerd r. B r dahak sefere patronunuz hakknda kt h ssett n zde, elektr k, b r
rek yeme dnces ne daldrlr. B r yemek yersen z balanty oluturursunuz. Donut'un
sorununuzu zmed n ve aslnda daha da ktlet reb lece n hala b l yorsunuzdur.
Ancak akla b rl kte g tmek o an n b r gvenl k h ss ver r. "B r eyler yapn" h ss
vurulduunda beyn n z b r rek yeme n n b r eyler yaptna nanr. B r dahak sefere
patronunuz hakknda kt h ssett n zde, elektr k, b r rek yeme dnces ne daldrlr.
B r yemek yersen z balanty oluturursunuz. Donut'un sorununuzu zmed n ve
aslnda daha da ktlet reb lece n hala b l yorsunuzdur. Ancak akla b rl kte g tmek o
an n b r gvenl k h ss ver r. "B r eyler yapn" h ss vurulduunda beyn n z b r rek
yeme n n b r eyler yaptna nanr. B r dahak sefere patronunuz hakknda kt
h ssett n zde, elektr k, b r rek yeme dnces ne daldrlr. B r yemek yersen z
balanty oluturursunuz. Donut'un sorununuzu zmed n ve aslnda daha da
ktlet reb lece n hala b l yorsunuzdur. Ancak akla b rl kte g tmek o an n b r
gvenl k h ss ver r. "B r eyler yapn" h ss vurulduunda beyn n z b r rek yeme n n
b r eyler yaptna nanr.
K myasal Ykselmeler ve Dmeler
Her probleme kalc zmlerle kort zol durdurmak gzel olur. Ancak hayal krkl
kort zol tet kled nden bu mmkn de ld r. B r aslan kard ceylan grmezden
gel rse, kort zol alr. B r maymun zer nde alt boaz atlatamad zaman,
kort zol alr. Kort zolnz ht yalarnz karlama yolunda ders dzeltmeler
yapmanza yardmc olur. A Plan almadnda Cort sol s z uyarr.
A Plan alrken ne yazk k mutlu k myasallar sremez. Daha fazlasn elde etmek n
daha fazlasn yapmanz gerek r. B r beyn n DNA'sn canl tutmak n ne yapmas n b r
beden aktmaya devam ed yor. Mutlu k myasallar yen den em l r ve hayatta kalma
tehd tler ne kar farkndalklarnz devam eder. Mutlu k myasallar tarafndan rahatsz
ed lmed n zde "b r eyler yapn" h ss d kkat n z eker. Bunu rahatlatmann yollarn
aradnzda-hzl-kolay mutlu-k myasal akt vatrler s z cezbeteb l r.
"Sevd m her ey yasa d, ahlaka aykr veya bes c d r." Esk dey n baz gerekler
vardr, nk hzl, kolay mutlu k myasallarn tet kled her ey yan etk lere sah pt r. Yan
etk ler neden yle y duygular doal olarak se ld . Bes nler y h ssetmeye balamtr
nk beslenme bulmak n gerekenler yapmaya mot ve eder. C ns yet y h ssetmek n
gel t , nk b r arkada bulmak n gerekenler yapmaya mot ve ed yor. Ktln
dnyasnda gda ve c ns yete l k n yan etk ler arzu ed ld . Her an y yecek ve c ns yete b r
anlk yksekl k get rmek n gel med k. Sab t yksekl k aramak ksr dngye neden
olab l r.
Genel Yal Dngler
Mutluluk, bu k myasallar tet klend nde olur.

Tet kley c ler n z gem te na ett n z s n r devreler ne bal.
Mutsuz k myasallar da ma tet klen r.
Mutlu k myasallar mutsuz olanlar s z rahatsz ed yor.
y b r h s, b r devren n tekrar tekrar harekete ge r lmes n st yor.
Yan etk ler oluur ve daha mutsuz k myasallar tet kler.
Cevap daha mutlu devrelerd r. te onlar nasl na edece z.
Her yerde ksr dngler vardr:
R5 Alkol, y yecek, para, c ns yet ve uyuturucu g b d eyler ereb l rler. R5 Veya sadece
fkelenmek, onay almak, kamak, heyecanl aramak ve kurtarmak g b dnce
alkanlklar olab l rler.
Bu davranlarn her b r , kend n z kt h ssett n z b r anda y h ssetmen z salayab l r.

Bu s ze b r tehd t fethetme konusundak ho b r f k r ver r, bu nedenle davran
tekrarlayn. Zamanla, s n rsel b r otoyol gel r ve davran zahmets zce yanar g b
gzkr. Ancak yan etk ler b r k r ve mutsuz k myasallar tet kler. Artk mutlu
k myasallarn almasn bekled n z ek lde tet klemek n daha fazla mot vasyona
sah ps n z. Ancak bu, hzlandrcda b r ayakla fren pedal zer nde sr g b , hem
mutluluk hem de mutsuzluk tet kleyen ayn davran.
Ksr Dngler Nasl Durdurur?
B r sefer nde ksr dngy durdurab l rs n z. Sadece "b r eyler yapn" h ss ne d rene ve
kort zolle yaamaktan kann. Bunu yapmak zordur, nk d kkat n z n kort zol lk
atyor. Sonuta oturup s z n n kabul etmem t r. Ancak b r ey yaparak kend n z
uzaklamaya ten b r kort zol uyars srasnda h b r ey yapmama becer s n
gel t reb l rs n z. Beklemek, beyn n alternat f harekete ge rme ansn ver r. O anda
erdeml b r da re balar.
Alternat f b r devren z varsa an yakalamak daha kolaydr. Yen devre lk bata gar p
olab l r. Neler olup b tt n anlamanz n dayadnz elektr k enerj s nden yoksun. Esk
b r devreye d renmek, tam ters n yaptnzda kend hayatta kalmanz tehd t ett n z
h ssetmen ze neden olab l r.
Alkanla d renmen n acs, yen b r alkanlk kazandnda haf flet r. Kes nl kle her gn
yen b r dnce veya davran tekrarlarsanz bunu krk be gn nde yapab l rs n z. B r
gn zled m, B r nc Gne balayn. Yen se m B r nc Gn'de sen mutlu edecekt r ve
Krk Gn s z mutlu edecekt r. Krk Be nc Gn'de b le mutlu k myasallar srekl
tet kleyemez. Ancak, s z ksr b r dngden kurtaracak kadar elektr k retecekt r.
Beyn n ze Sana Veremeyece B r ey stermey n

Byk b r korteks olan b r memel n n olmas kolay de ld r. Sadece ne olduuna
odaklanmak yer ne var olmayan eyler hayal etmek n yeterl nronumuz vardr. Bu,
b ze ok ge olmadan zmler hayal etme gcn ver r. Hayatmz gel t r r z, ancak
kt duygular da tet kler z. Daha y h ssetmek n, mutluluun zahmets zce akt ve

kt duygularn yok ed ld "daha y b r dnya" dnyoruz. Ancak bu sah p
olduumuz bey nle gerek b r beklent de ld r. Beyn n z yalnzca ht yalar karlamak
n admlar attnzda mutlu k myasallar ver r. Den dnyadak ksa srel y duygulara
odaklanrsanz ve yaadnz dnyann gere n hmal edersen z ksr dngye neden
olab l rs n z.
Kend Yollarna Odaklan
D erler nde ksr dngler grmek kolaydr. Bu yzden bakalarnn mutluluunu

stlenmek st yoruz. Fakat bakalarnn beyn ne ulaamaz ve onlar n yen balantlar
kuramazsnz, ya da onlar s z n n yapamazlar. Bakalarnn beyn ne odaklanrsanz,
onlar mutlu etmekten baarsz olab l rs n z ve kend n z mutlu etmekte baarsz
olab l rs n z. Her k kend l mb k s stem n ynetmel .
Modern toplum ksr dngler n neden de ld r. Atalarmzn kend varyasyonlar vard.

rne n, tehd t altnda olan duygular haf fletmek n nsanlarn fedakarlklarn
yapyorlard ve tekrar kt h ssett kler nde daha ok fedakarlk yaptlar. y h ssetmek n
daha y yollar gel t rd k, ancak yan etk ler hala b z per an ed yor, bu nedenle daha y
sonu vermeye alyoruz.
Sevg den ne haber?

Muhtemelen akn mutluluun anahtar olduunu duymusunuzdur, ancak k myasallarn
bu duyguyu yaratmasnn ne kadar mutlu olduunu b lmek faydal olacaktr. Ak, mutlu
k myasallarn ar m ktarda ykselmes d r, nk genler n z n hayatta kalmasyla byk
lde lg l d r. Ak olduunuzda genler n z dnmyorsunuz, ancak genler n z baarl
b r ek lde oaltmak n gerekenler yapanlardan m ras kalm. reme davranlarn
mot ve eden bey nler kend ler n daha ok kopya hal ne get r rler.Sex h kayen n yalnzca
kk b r parasdr. Salkl ftler n yarmaktan salkl yavru yet t rmeye kadar her
ey, b yologlarn "reme baars" ded eyle alakaldr. Ak, bu davranlarn heps n
mot ve eder.
Sevecen h sler n z doal seleks yonla b rlet rmek zor olab l r. Fakat hayvan dnyasnda,
bey n k myasallarnn ftleme davrann nasl ek llend rd n grmek ok kolay.
Memel bey n ok reme baarsna odaklanmtr. B r memel n n ac l sakalm ht yalar
karlandnda, dnceler genler n n hayatta kalmasna dnr. Hayvanlar artc b r
ek lde arkadalar arasndan se c d r. rne n, her tr n-breed ng b r ek lde ya da
baka nler. Genler n b l nl b r end e olmadan, nrok myasallar alternat f seenekler
mot ve. Yet t r c l reten bey nler ld, alternat f ftleme seenekler n mot ve eden
bey nler gel t .
Ak, Bey n K myasallarnn Kokteyl
Her mutlu k myasal dl farkl b r ek lde sev yor. Akn sev len sev nler ve zntler
lg n b r ek lde dopam n, oks tos n, seroton n, endorf n ve kort zol drtler ne edeerd r.
(Testosteron ve strojen g b c nsel hormonlar, sevg yle l k l duygularn merkez nde yer
alrlar, ancak mutluluk h ss vermezler, bunun yer ne spes f k f z ksel yantlara araclk
ederler; nk bu k tap kapsamnda de ld rler.)

Dopam n
Dopam n, sevg n n "kovalamaca" ynyle tev k ed l r. Ayrca annes n n ayak sesler n duyan b r
bebekte tet klen r. Dopam n, b r ht yala karlanmas gereken beyn n aret d r. empanzeler n
b r avdan sonra etler n paylaan erkekler n ksm olduu b l n yor. Prote n yamur ormanlarnda
kt ve d ler, gebel k ve emz rme n bunun b r sr gerek r, bu nedenle et byk dopam n
uyarcdr. nsanlar n, "B r' bulmak" s z dopam nle zeng nlet r r. Bununla b rl kte,
aradnz tanmlarsanz, dopam ne yaklatnzda s z heyecanlandrr.
Oks tos n
Oks tos n dokunma ve gvenle uyarlr. Hayvanlarda dokun ve gven b rl kte hareket et.
Maymunlar, yalnzca gven len arkadalarn dokunmasna z n ver r nk tecrbeler nden,
ddet n b r an nce patladn b l rler. nsanlarda eller tutmaktan duyguya kadar her ey
oks tos n tet kler. Orgazm ok yapar.Sex ayn anda ok fazla oks tos n tet kler, ok ksa srede
toplumsal gven arttrr. Tutan eller az m ktarda oks tos n uyarr, ancak yal b r ftte olduu
g b zaman nde tekrarlandnda sosyal gven kolayca tet kleyen b r devre oluturur. Doum
anne ve ocuk memel ler nde byk b r oks tos n atm tet kler. Bakalarnn ocuklarn
yet t rmek de onu tev k edeb l r. Dostluk balar oks tos n uyarr ve ayn zamanda reme
baarsn tev k eder. Daha toplumsal tt faklara sah p maymunlar ve maymunlar, daha fazla
hayatta kalma yavrularna sah pt r ve ergenler, daha fazla toplumsal tt fak olan b reyler de ok
arzulamaktadr. Oks tos n, genell kle balanma hormonu veya sarl k myasal olarak adlandrlan
pek ok yoldan aka baldr.
Seroton n
Seroton n, sevg n n stat yn - bell b r boydak b r yle l k kurulmasnn gururu - tarafndan

tev k ed l r. Aknz bu ek lde dnmekten nefret eders n z, ancak bakalaryla kolayca
greb l rs n z. Sosyal gruplarnda daha yksek statye sah p olan hayvanlar daha fazla reme
baarsna sah pt rler ve doal seleks yon, durumunuzu ykseltt n zde s z y seroton n h ss le
dllend ren b r bey n na ett . Buna nanmak zor olab l r, ancak ok e tl trlerdek
aratrmalar, durumun aratrlmasna byk b r enerj harcar. Sosyal hak m yet, daha fazla
eleme frsat ve daha fazla hayatta kalan ocuklara yol aar - ve y h ssett r r. Artk
olab ld nce fazla yavru sah b olarak hayatta kalmaya almyoruz, ancak neml grdnz
k n n sevg s n aldnzda, seroton n z artyor.
endorf n
Endorf n f z ksel ar le uyarlr, ancak glmekten ve alamadan b raz olsun. Aklar b rl kte
glmek n b l n rler ve b rb rler n n endorf n uyarc olduklarn b lmek lg nt r. Alamak
sevg le de l k l d r, ne yazk k sevg ve acy azaltmak kt b r hayatta kalma stratej s d r,
ancak endorf n yolaklar baz nsanlarn arl l k ler hogrsn aklayab l r.
Kort zol
Kort zol reme baarsnda da neml b r rol oynamaktadr. Ak kaybett n zde kend n z kt
h ssetmen z salar, bu da s z hareket ett rerek hayatta kalmay tev k eder. Eer el n zde
olmayan b r k ye bal kalrsanz, genler n z mahkumdur. Cort sol, esk sevg l n z olumlu
beklent ler yer ne negat f le l k lend rmek n beyn n z yen den balamaya yardmc olur, bu

nedenle baka b r yere ak aramaya balarsnz. Kayp akn bu kadar kt h ssetmemes n

ster z, ancak kt duygunun deerl b r leve sah p olduunu b lmek lg nt r.
Hayvanlarda, kt duygularn ak nasl tev k ett n grmek kolaydr:
R5 Kort zol, memel n n annes n ocuunu korumak n harekete ge r r
St saln korumak n besley c madde aramak.
R5 Kort zol, b r erkek memel y atmalardan kanmaya mot ve eder
Kaybedecek ve kazanaca muhtemel atmalar r ske sokacak. Eer sen n
Sosyal durgunluk tehd t ed l yor, kort zol s z uyaryor nk kaybett
Stats, DNA'nz doa devlet nde tehd t eder.
Akn ve Akn Aklar ve Hayatta Kalma
Ak, gz ard ed len nce b r nedenden dolay kt h ssed yor. ares z ve hayatta kalmak n
sevg ye ht yac olan nsanlarz. Her bey ndek lk deney m, kend n z n karlayamadnz
ht ya duygusudur. Bakalar ht yalarnz karlarken y h ssed yorsunuz ve bunu beklemek
zorundasnz. Ne yazk k , ocuksu bamllktan olgun bamszla gemel y z. Bu, beyn n z n
bakm yaplmas n bekled blm n hayatta kalma tehd d h ssedeb l r. Bu, nsanlar
yet k n sevmek n mot ve eder ve bu da genler m z canl tutar. Fakat olgun sevg n n karlkl
bamll asla beyn n z n lk devreler n n bamllna kadar llmez.
Ak y h ssed yor nk DNA'nz doada tutmak zor. Hayatta kalma oranlar dktr ve
ftleme mknlar bekled n zden daha zordur. Byk aba sarf etmeden, genler n z dnyann
yznden s l n rd . md , genler n z dnmyorsunuzdur ve hayvanlar da yle de l. Fakat her
bey n, oaltmak n gerekenler yapan b reylerden m ras alnr. Ak y h ssett r yor.
Doada zgr ak yoktur. Her trn, ftlemeden nce n yeterl l k etk nl kler vardr. Canllar,
yoluna kan herhang b r ftleme frsat n ok alyorlar. y b r duygu, maceray tak p
ett n z n s z dllend r r. Kt duygular s z megul etmezsen z genler n z n yok olaca
konusunda s z uyarr. Glmsed n z k den b r glmseme almayacak kadar kk b r ey
artc nevrok myay tet kleyeb l r, nk beyn n z bunu genler n z n hayatta kalma umutlaryla
l k lend r r.
Modern zamanlarda, nsanlar hayatlar boyunca romant k b r sevg ster, ancak gem te
beklent ler farklyd. ocuklar seks yaptka er g rmeye balamt, beslemeye devam
etmezsen z alarlard. Romant k akla uraamayacak kadar meguldn. Orta a yayorsanz,
torunlarnzn daha fazla ht yac vardr. nsanlar ayn temel nrok myaya sah pler, ancak doum
kontrol yapmadan daha derhal hayatta kalmaya odaklandlar. Bugn, mutlu k myasallarn
tet klenmes n n pek ok yolunu kefed yoruz, ancak onlar tutmak n srekl almalsnz.
Mutlu b r k myasaln patlamalar ksa srede metabol ze olur, bylece daha fazla ey bulmann
yollarn ararsnz. Belk de bu yzden ak arklar her zaman poplerd r. Dank yan etk ler
olmadan bey n k myasallarn uyarrlar.
Ve md o mutlu k myasallarla daha ayrntl olarak grel m.

2 | Mutlu K myasallarnzla Tann

Es zs n . . . Ama sen nsansn
Duygularnz benzers zd r, ancak duygularnza neden olan k myasallar d erler n nk lerle
ayndr.
Yaam deney m n z benzers zd r, ancak ayn temel sakalma olan gereks n mler n
beyn n z n d kkat n vermes tal mat verd n herkes nk yle akmaktadr.
"Hayatta kalma" na odaklanmadnz syleyeb l rs n z; b l nl olarak olmayab l rs n z.

Kend n zle konutuunuzda, dnya bar ve sosyal adalet g b ok ynl hedefler d kkat
ek yor. Ancak beyn n z onlar tanmlamay rend nde, mutlu k myasallar memel ler n
hayatta kalma umutlarna tepk ver r.
Dopam nle Tann

Dopam n, vcuduna enerj s n nerede yatrm yapacan syleyerek hayatta kalmay
salar. Atalarnz b r eyler n heyecann tet kley nceye kadar yavaa yryerek y yecek
yemled . O dopam n onlara ne zaman g tmes gerekt n syled . Memel bey n potans yel
dller n srekl tarar ve dopam n bazlarn bulduu s nyald r. Aranyor ve bulmaya
devam etmen z tev k eden y gel yor.
Beyn n z anlamak n yemleme lem n anlamanz neml d r. Atalarmz, b r sonrak

yemekler n n nereden geld n b lm yordu. evreler nde y grnen b r ey olup olmad
srekl tarand ve ardndan pe nde enerj yatrdlar. Dopam n bu lem n zdr.
Gnmz dnyasnda y yecek yemen z gerekmez, ancak dopam n s z dnyay tararken y
h ssett r yor, daha nce y h ssett ren eyler n kantlarn buluyor ve buna katlanyor.
Ney n aba harcandna ve aba sarfetmek daha y olduunda karar vereceks n z.
Dopam n devreler n z bu karara yol gster r. Dopam n duygusunun her zaman akmasn
d leyeb l rs n z, ancak bu s ze gerekten fayda salamaz.
Ne zaman dopam n h ssed yorsunuz?
B r maraton koucusu b t zg s n grdnde dopam n dalgalanmas grr. B r futbol

oyuncusu dopam nle puan alr ve b r gal b yet dans yapar. "Yaptm" ded bey n vcuda
sylyor. Bu duyguyu tekrar tet kleyeb lecek yollar aram olmak ok y h ssett r yor.
Tab k , dopam n yerdek keyf hatlar gemek n gel med . Hayatta kalma ht yacn
karlama ansn olduunda enerj y serbest brakmak n gel t . Meyve parasna
trmanan b r maymun, dle yaklarken dopam ne sah pt r. Dopam n, enerj yedek
tankn serbest brakr, bylece ht yalarn karlayab l r. Kel melerle "yaptm" demez,
ancak nrok myasallar bu duyguyu kel meler olmadan yaratyor.
B r maymun dopam n ulaab lece b r meyve grd anda akmaya balar. nk bebe
meyveler lk tadna vardnda beyn dopam n yolu na etm t r. eker, "Bu s z n
ht yalarnz karlyor" mesajn tet kled ! Daha fazlasn aln! "Bu dopam n
dalgalanmas o anda faal olan ve dopam n n gelecekte benzer b r ey grdnde devreye
g rmes n balanan tm nronlar b rb r ne balad.

Dopam n Devreler n Nasl Gel t r yorsunuz?
Dopam n devreler n z gem tek dopam n deney mler n zden oluturulmutur. Annes yle
obanlk yemey dnn. Lezzetl b r meyve yamasna rastladnda onun heyecann
gryor. Onun ayna nronlar (3. blmde daha ayrntl olarak renece m z g b
bakalarnn davranlarn yanstyor), h meyve yemeden dopam n akyor. lk tadna
vardnda, nad r bulunan tatlar d kkat n eker. O anda akt f nronlara yol aan daha
fazla dopam n tet klen r. Bu, ler de lek le l k l manzaralar, sesler ve kokular
tanmasna yardmc olacaktr.
aba ya da n yet olmadan dopam ne, dller bulmanza yardmc olan b r s n r ablonu
oluturur. Ayrca dller tak p etmen z gereken enerj y uyarr. ht yalarmz karlayan
dller tanmlayan devrelerle domadk. Onlar yaam deney m nden na ed yoruz. Bu
yzden b r k crcr yemek yemekten heyecanlanrken baka b r k Food Network
hakknda heyecanlanr. ht yalarnz b r meyve yamasndan z yade b r kar yer frsat n
yed rerek karlayab l rs n z. Ancak, d l n oluumundan nce hayatta kalma
gereks n mler n karlayan let m s stem le bunu yaparsnz.
Dopam n' n n klar
Tatlm artk nad r bulunan b r tat olmadndan, lek hakknda b r "Vay!" H ss

olmayab l r. Beyn n z, yaam deney m n zde yeters z kalan dller n enerj n z kurtarr.
Sezonun lk k razlarn grdmde acelem var, ama heyecanm sremeyecek. K razlara
bakmak ben srekl mutlu edemez. Beyn m, mevcut dopam nem , hal hazrda mevcut olan
eylere harcamak yer ne mevcut ht yalarmla lg l eylere kurtard.
Toplumsal dller kolaylkla elde ed lemez nk lek ve eker g b k tle hal nde
ret lemezler. Toplumsal dller aramak ve bulmak dopam n n heyecann tev k eder.
nsanlar kalp cerrah ya da rock yldz olmaya alrken yllarca aba gster yorlar,
nk yol boyunca her adm dopam n tet kl yor. Hedef n z mkemmel su lemek veya
sah lde yaamak olsa b le, s z daha yaklatran admlar bulurken beyn n z dopam n
salglar. Dopam n n z uyaran sosyal kazanmlar, benzers z yaam deney m n ze baldr.
Ancak hep m z dopam n' n yaknda metabol ze olmas ve daha fazlasn elde etmek n
tekrar b r dl almalsnz gere le yayoruz.
Dopam n e zer ne aratrma
Dopam n n haf flet lmes , dnm noktas maymun almas le aydnlatlmtr. Hayvanlar,
b r yapmak ve spanakla dllend r lmek zere e t ld . B rka gn sonra, spanak
yer ne su pskrterek dllend r ld . Bu beklenenden daha byk b r dld ve
maymunlarn dopam nler ykseld . Ancak, deneyc ler suyuyla dllend rmeye devam
ederken, maymunlarn dopam n b rka gnde azalmad. Bey nler tatl, sulu dle tepk
vermey brakt. nsan adan kabul ett ler. Dopam n, dller hakknda yen b lg ler
saklamak n gel t . Yen b r b lg olmadnda, dopam ne gerek yoktur.
Bu deney dramat k b r dneme sah pt r. Deneyc ler spanaa ger dnd ve maymunlar
fke uyarlaryla tepk gsterd . lk att ve spana aratrmaclara ger attlar.
Maymunlar suyu beklemey renm t . Artk onlar mutlu etmed , fakat kaybetmek onlar
del rtt.
Koka n ve Dopam n Arasndak Balant

Koka n, gerek hayattan daha fazla dopam n uyarr. lek bulma veya b r maratonu
kanepeden ayrlmadan doldurma heyecann ver r. B r ey gereklet rmek zorunda
kalmadan baar heyecan yaarsnz. Beyn n z yapay b r sarsnt bekled nde, doal
dller daha az heyecan ver c olur.
Bu tr aratrmalar, dopam n s nyal konusundak anlaymz gel t r r.1950'lerde yaplan

lk aratrmalar zer nde neml derecede etk lenm t r. B r kola basarak "zevk merkez " n
elektr ksel olarak tev k etmek n kablolanm farey muhtemelen duymusundur. San gne
brnmt, lp atlana kadar srekl bask yapyordu. Yemek ya da su ya da ek c arkadalar
n durmazd. B l m adamlar, elektrodun hazz tet kled n farz ett . Pek neden b r bey n
zevk n , yemek yerken, erken veya ftlemek yer ne mot ve eden b r ek lde tanmlar m?
md dl beklent s n n dopam n tet kled n anlyoruz . Tal hs z san, kolundan dller
beklemeye devam ett , nk gerek dnyadak dllerden daha fazla dopam n tet kled .
Dopam n ve Sakalm
Kk b r potans yel dl, dopam n n kk b r artn tet kler; devasa b r potans yel dl,
dopam n n byk b r artn tet kler. rne n, anneler ocuunun altna tutturulduka b r araba
kaldrma gryorlard. ocuunuzun hayatn kurtarmak genler n z n bak asndan en byk
dl. B r anne, ocuunu kurtarmak n hayatn tehl keye attnda b l nl olarak genler n
dnmyor; Bu h dnmyor. Anneler, ne yaptklarnn h b r f kr n b lmed kler n
b ld r yorlar. n gerekt rd enerj y aa karmak n dopam n devres n n beyn n szl
ksm gerekl de ld r.
Bununla b rl kte, dopam n ve sa kalm arasndak balant her zaman ak de ld r. rne n,

b lg sayar oyunlar gerek ht yalar karlamasa da dopam ne tev k eder. B lg sayar oyunlar,
z hn n z n sosyal dller le balantl olduu puanlarla s z dllend recekt r. Puanlar elde
etmek n, yeml k n gel t r len arama ve bulma mekan zmasn etk nlet r rs n z. Yaklaan
dller tuttuunuz srece dopam nden zevk alrsnz. Dopam n, b lg sayar oyunlarndan y
duygular beklemen z syleyen b r yol aar. B r dahak sefere kt h ssett n zde, oyun
beyn n z n bu kt duygular haf fletmek n b ld kler n n b r yoludur. Memel bey n bak
anzdan, tehd tler haf flet r, ancak toplumsal dller daha zor anlalab l r.
Dopam n, b r dl bekled n zde h ssett n z heyecandr. A aslan, zole b r ceylan grdnde

b r dl bekl yor. Susam b r f l, su del n n zler n grdnde dl beklemekted r. B r
ht yac karlamann b r yolunu grdnzde, Dopam n, yedek enerj deponuzu boa karr.
Yalnz oturduunuzda b le, dopa maden s z b r ek lde ht yalarnza uygun b r desen bulmak
n ok fazla tarama yapmaya ynlend r r. "Doru" olan ayrntlar bulursan y olur. Aradnz
bulmaca parasn bulmak dopam n neden yle y h ssett r yor.
Dopam n n z ne zaman tet kled , genken, dopam ne bugn ne zaman balanacan syleyen
s n rsel yollar ded . Bu devreler kel meler olmadan e yaryor, bu yzden dopam ne kar
gelmek mantkl olab l r. Heyecannzda kalplara d kkat ed p etmed n z reneceks n z.
Bazen bakalarndan grmek daha kolaydr (gzlemler nden memnun olmayab l rler). Aradnz
ey bulma sev nc n fark ederek vak t harcayn:
n zde
Bo zamannda
Bakasnda
Srpr z hed yelerde aradnz olmad.
"Daha Fazla " n Aray
Daha fazlas n drt, "toplumumuz" le balamad. Aslnda atalarmz da aramay h

brakmad. Karn dolunca, ht yalar karlamak n mak tarafndan yen yollar
aradlar.Daha y oklar ve daha gl barnaklar. Arkeoloj k alanlar sklkla uzaktak
materyaller erd kler n doru malzemeler ne kadar arayp aratrdklarn b l yoruz.
Dopam n aray y h ssett rd , ancak h ss ksa sre get ve daha fazlasn aramaya devam
ed yorlard. Her bey n madd dller, toplumsal dller veya b r tehd tten kurtulma olsun, aba
ve dl balamay ren yor.
B r matemat k test n e t m gryorsanz, dopam nle beslen rs n z. Kend n z y h ssett n

b l nl olarak dnmeyeb l rs n z, ancak hayatnzdak b r ey matemat d er dller le
l k lend rm t r. Bu, madd dller, toplumsal dller veya b r baarnn y h ss olab l r.
Matemat k problemler n zmek baka b r arama ve bulma faal yet d r. Doru cevab
bulduunuzda, b r dak ka n herhang b r kort zol duygusunu s len "Ben yaptm!" H ss elde
eders n z. Cevabnz yanl olduunda, y ne deneyeb l rs n z, nk y ne de b r dl
beklemekted r.
B r sporcu, uzun saatler boyunca antrenman ge r r, nk beklenen dllere doru her admda
kk b r dopam n uyarlr. Kazanan oyun veya madalyalar dopam n n patlamasna neden olur,
ancak bunlar sadece b r admdr. B r atlet, bu admlar sakalm lg lend ren, madd dller,
toplumsal dller veya dller g b dllerle l k lend rm t r.
Her bey n hayatta kalma dller ve onlara ulamak n gereken admlar hakknda beklent ler
gel t rm t r. Beklenen dlnze doru lerled n zde, dopam n kend s n y h ssett r yor.
Endorf nle Bulu

"fkel ", endorf n h ss n n ortak b r tanmlamasdr. Fakat bu nrok myasal y zamanlar n
gel med . F z ksel ar, onu tet kleyen eyd r. Kt b r d ge rd n z ve y olduunuzu
dnerek kalkt, sadece ar yaralandn kefetmek n. Endorf n n gc budur.
Endorf n, ary ksa b r sre maskeler; yaral b r memel ye gvenl salamak n b r ans
vererek hayatta kalmay salar. Atalar avclk yaparken bacan krdlar ya da alk ve
susuzluklarla anmlarsa, endorf n n unutulmas kend s n kurtarmak n gerekenler
yapmasna yardm ett .
"Runner's h gh" y b l nen b r endorf n deney m d r. Fakat gnden gne gnlk olarak yksek
b r kazan elde edemezs n z. Endorf n ancak kapas ten z tehl keye atarsanz salnr. Bu mutlaka
hayatta kalmay tev k etmek n y b r yol de ld r. Endorf n kend n zorlayan ary mot ve
etmek n gel med . Acdan kamak n evr mlet .
Belk de b r vah yaam belgesel nde b r aslan enes nde b r zebra kprdyor gryorsunuzdur.
Zebrann et ak krlm ama hala alab l r. Endorf n arlar b rka dak ka maskeler, bu da
zebrann kamasna yardmc olur. Kamay baaramazsa ve aslann enes nde b terse, en
azndan b r endorf n pusuyla lr. Rahatsz ed c grntler grdnzde doann morf n n

b lmek gzel. S ze unu hatrlatmak ster m k , endorf n part amal de l, yaam mcadeles nde
ge c b r sre n geerl d r.
Ar Deer Var m?
Endorf n n mhlet ksadr nk ar sakalm deer nded r. Ar, vcudunuzun b r eyler n

ac len yanl olduunun aret d r. Hep acy gzard edersen z, scak ocaklara dokundu ve krk
bacaklarda yrrdnz. Her zaman endorf n sev yes yksek olsaydn, y hayatta kalma
se mler yapmazdn. Sknt s nyaller n fark etmeye, onlar unutmaya devam etmemek n
evr mlet k.
Endorf n kefed ld nde, endojen morf n olarak adlandrld, nk op atlara ok benz yordu,
ancak vcudun kend sel s stemler yle ret lm t r. Ancak morf n n la endstr s n n endorf n
olduunu sylemek doru olur. Ero n ve d er afyon trevler , doal endorf n reseptrler ne
uyduu n b z m zer nde b r etk ye sah pt r.
Endorf n her zaman serbest brakmak n tasarlanmamtr. Egzers z s ze b raz vereb l r ancak
ac noktasna kadar egzers z yapmak hayatta kalmay desteklemez. Glmek ve alamak endorf n
uyaran konvls yonlar tet kl yor, ancak for n bu yol da snrldr. Sahte glmeler
kaslmalar tet klemez ve gerek gller sadece san yeler srer. Gerek lklar ac ver c d r ve
sahte alamalar f z ksel sknty tet klememekted r.
Krk b r kalp, krk b r kem n yapt ek lde endorf n tet klemez. Endorf n sosyal ary
maskelemek n gel med . Gem te, gnlk hayat ok fazla f z ksel ar yaad ve sosyal ar
k nc l oldu. Bugn, manuel emek, yrtc atak, kaza nleme ve ktleen hastalk acsndan daha
az ac ek yoruz. Arl sosyal hayal krklna odaklanmak n daha fazla enerj m z var. Bu
b ze hayatn daha az acl olduu halde daha ac olduunu h ssett r yor.
Endorf n, f z ksel acy maskeleyen unutkan b r h s. Endor ph n yaral b r hayvann b r avcdan

kamasna ve hayatn kurtarmasna olanak tanr. Hayatta kalmak n de l, yksek olmamak
n tasarlanmtr. Doann afyonu ksa srede salnr, nk ar aslnda s z n n y d r: krk
b r bacaa vurmak veya komaktan uzak durmanz syler. Egzers z y d r, ancak "acem n n
yksekl " sadece ar noktasna egzersen z olur. Kend m z y h ssetmek n ac ekt rmek
n tasarlanmamtr. Neyse k , endorf n damlalar glmekten, alamadan ve makul b r dd a le
tev k ed l r. Srekl olarak yksek b r ey bekleyemezs n z, ancak vcudunuzun acy ynetme
kab l yet n kutlayab l rs n z. Endorf n n z yer nde b r an zley n:
Yaralandn ama b rka dak ka fark etmed n
Byk b r f z ksel urap kend n z y h ssett n z
B r gbek glmes nden sonra y h ssett n
Gerek b r alamadan sonra kend n y h ssett n
Adrenal n Endorf nle Ayn De ld r
Endorf n adrenal nden farkldr. Skyd v ng ve bungee atlama b r "adrenal n yksek" tet kler. Ac
sknts ekece n z ve vcudunuzun ac l durum n adrenal n saldn varsayyoruz.

"Adrenal n esrarke" ar aramak de l, acdan kanmak n tasarlanm ac l enerj . Zem n n

acele ett n grdnzde, beyn n z b r halata ya da roller coaster'a gvenl b r ek lde
balanm olsanz b le, acy ngrr. Bey n, gerek tehd tlerle dolu b r dnyada, kend nden
empoze ed lmem , yapay olarak uyarlan tehd tlerle gel t .
Adrenal n, bu k tabn kapsam dndadr, nk mutluluka neden olmaz. Vcudunuzun gaza

basmas sank b r uyarlma durumuna neden olur. Baz nsanlar bu h ss sevmey ren rler,
ancak bu s z n n b r ey n y olduunun b r aret de ld r.
y ya da kt olsun ya da olmasn hayatnzn son derece neml olduu b r s nyald r ve bu

nedenle enerj n z gerekt r r. rne n, sve kralndan Nobel dl'n kabul etmek zeres n z,
adrenal n n b r atlm, o ann neml olduunu ve onu ynetmek n enerj salamasn syler.
Paratnz almazsa bu da neml d r. Adrenal n, d er nrok myasallar tarafndan let len
olumlu veya olumsuz mesaj glend r r. Hemen ac l eylem hazrlar, ancak bu eylem n g d p
g tmemes gerek p gerekmed n s ze sylemez.
Oks tos nle Tann

B r s ne yaslanab lece n h ssett n zde, oks tos n bu h ss yaratr. B r ne gven rken veya
b r n n sana gvend nde, oks tos n akyor. Eyalarn veya emn yet n say olarak zevkl olmas
da oks tos nd r.
Oks tos n ve Gven Arasndak Balant
Sosyal gven hayatta kalmay arttrr, bu nedenle bey n onu y b r h s le dllend r r. Ancak
herkese gvenmek hayatta kalmak n y de ld r. Bu nedenle beyn n z her zaman oks tos n
serbest brakmak yer ne toplumsal tt faklar anal z etmeye balamtr.
B r at beslemek, oks tos n h ss n n bas t b r rne d r. El mde y yecek bulunan b r ata doru
yrdmde, b rb rler n kontrol eder z. At yabanclardan korkuyor, ancak yemek st yor.
Kocaman d ler me el koymaktan korkuyorum, ancak paylalan gven n tadn karmak
st yorum. Her b r m z, gvenmek n gvenl olduunu gsteren kantlar tararz. k m z de
d er n n ac l b r tehd t oluturmadndan memnun olduumuzda gev yoruz ve y h ssett r yor.
Oks tos n n serbest braklmas.
Atlar sr dostlarna gvenerek hayatta kalrlar. B r sr uzun b r alarm s stem d r. Her at, yrtc
hayvanlar n uyank kalmann sorumluluunu paylayor. D er atlarna gvenen at b raz
rahatlayab l r ve hala hayatta kalab l r.
Memel ler srlerde, paketlemelerde ve b rl klerde yaarlar, nk gvenl k asndan saylar

vardr. Eer grup arkadalarndan ayrlrlarsa, oks tos n der ve kend ler n kt h ssederler. B r
hayvan srs, grubundan en az b r n gremed nde pan k yapar. Onlara tekrar katldnda
oks tos n art kort zol haf flet r.
Oks tos n ve reme
Memel ler, reme tev k ederken gruptan ayrlma r sk n alrlar. Gen memel ler ftleme
frsatlarn y let rmek n ergenl k dnem nde yen b r b rl e geer. (Trlere bal olarak,
erkekler ya da d ler ergenl k dnem nde dalrlar.) B r anne memel grubu kayp b r ocuu
aramak ya da doum yapmak n ayrlr. reme davranlar, b r memel n n genler n tev k

etmek n grubu terk etmes ne neden olan sadece arkadala gre daha fazla oks tos n
tet kl yor.
B r memel doum yaparsa, oks tos n yksel r. Bu, emz rme ve emz rmey kolaylatrmann yan
sra yen doan bebe n srekl korumak n mot ve eder. Yen doan beyn nde de oks tos n
yksel r, bu nedenle gen b r memel n n annes ne terk etme tehl kes n anlamadan yapr.
Doum srec sona erd nde tutarak veya yalamayla daha fazla oks tos n uyarlr. Bu, benzer
ayarlarda oks tos n akn kolaylatran s n rsel yollar aar. Balanma, oks tos n devreler n n
olumasdr. Zaman nde, balanma, anneden srlere veya paket veya b rl klere kadar uzanr.
Dokunma, oks tos n tet kler. Pr matlar ounlukla, enkaz tem zlemek n b rl k arkadann
krk le parmaklarn oynuyor g b grlr. Oks tos n ver c y ve alcy y h ssett r yor.
Maymunlar ve maymunlar bakalarn tmar hale get rmek n ok fazla zaman harcyor ve
sosyal tt faklar kuruyor g b grnyor. Aratrmaclar, daha sosyal tt faklara sah p maymunlar
ve maymunlarn daha y ftleme mkn buldklarn ve daha hayatta kalan yavrulara sah p
olduklarn kefett ler. B rl kte b r atma olduunda, pr matlar, damadklar b reylere yardm
etme e l m nded r. Sosyal tt faklar s z zora sokab l r, ancak oks tos n kend s n y h ssett r r.
Gruba Gvenmekten Kend n ze Gvenmek
B r sr, yalnzca kalabal tak p ed p katklarnda s z korur. Komadan nce aslan kend n z
grmey srar ed yorsanz, hayatta kalma ht mal n z azalr. Doal seleks yon bakalarnn
yargsna gveneb lecek b r bey n na ett . Ancak sr davrannn nsanlar n ak olan b r
dezavantaj vardr. D er lemm ngs atladnda uurumlarn zer nden atlamak n
end elen yoruz. Grup dnme, eteler ve bamllk konularnda end e ed yoruz. Sr
drtler n geers z klarak kend bamza saldryoruz. Oysa oks tos n drts neden yle sk sk
aslanlarda b r kuzu g b h ssed yoruz.
Srngenler n d er srngenlere kar scak ve bulank h sler yoktur. B rok gz ve kulak

arasnda yk datmak yer ne, d kkatl ce yalnz kalrlar. B r kertenkele d er kertenkelelere asla
gvenm yor. Oks tos n n k myasal edeer ancak ftleme ve yumurta dkmeler srasnda
serbest braklr.
Srngenler doduklarnda kend balarna saldryorlar. Ebeveynl k bakm yer ne, gen b r
kertenkele kabuundan kard an altrmaya balar. Yeter nce hzl almazsa, b r ebeveyn
onu y yor; s z yrtc b r k ye bulatrmak yer ne enerj y baka b r kardee ger dntrmek
daha y . Balk yumurtalarnn yumurtalarn beklem yor b le. Yumurtalar gbrelend kler andan
t baren d er karlar yapmak n yzerlerler. B tk ler, tohumlarn rzgrn ne gnder rken,
gl asmalar olup b tt n b lmeden gnder rler.
Memel ler, te yandan, ocuklaryla balar, nk oks tos n reseptrler kend m z y h ssett r r.
(Kular da ebeveyn bakmna sah pt r ve oks tos n n molekler edeer vardr.) Ebeveyn balar
beyn n b yoloj s n de t rm t r. Memel ler n hayatta kalma becer ler olmadan domalar ve
bunun yer ne yaam deney m nden renmeler mmkn oldu. Tm gerekl hayatta kalma
b lg s yle doan srngenler n, balklarn ve b tk ler n aks ne, memel ler krlgan ve aptalca
doarlar. Memel bey n uterusun ya da yumurta gvenl nde tam olarak gel mez. evres ndek
dnyayla etk leerek gel r. B r memel n n beyn hala gel rken korunmaya ht yac vardr,
ancak bu yatrm byk b r avantaja neden olur: Her nes l, aslnda atalarnn dnyasnda de l,
yaad dnyada hayatta kalab lmek n teller kurar.
Bey n Boyutuyla lg l Konular

B r hayvann beyn ne kadar kkse, nceden kablolanm hayatta kalma becer ler ne
dayanyor. nceden kablolanm bey n, bel rl b r ekoloj k alana uyarlanr ve o n n dnda
hzla lr. B r hayvann beyn ne kadar byk olursa, hayat deney m vastasyla sakalm
becer ler de o kadar artar. Byk b r bey n, balantlarla domak yer ne balant kuruyor.
Yaratn beyn ne kadar byk olursa, doumdan sonra o kadar uzun sre ares z kalr. Faydal
balantlar olan b r beyn doldurmak zaman alr.
Byk b r bey n, byk b r hayatta kalma k lem yaratr nk krlgan b r yen doan yrtclar
tarafndan kolaylkla yen l r. Byk bey nl b r maymun ya da f l kk b r bey n ylan ya da
kertenkele yapma ekl yle hayatta kalmak n b rka yzlerce yavrusu douramaz. Scakkanl,
byk bey nl b r bebek gebel k yapmak zor, bu yzden b r anne sadece hayatnn b rkan
yapab l r. Onlar yrtclara y t r rse, genler s l n r. Bu yzden her b r n hayatta tutmak n onu
en ok sev yor.
Oks tos n ve Ataman
Ancak her ocua ne kadar ok yatrm yaparsanz, lrsen z o kadar ok kaybeders n z. Ek, bu
stratej y e yarayan eyd r. Anne memel ler her yen doan srekl olarak korur ve srler
onlar darda brakr. B r yrtc gen b r memel y kaptnda, annes yaam boyu reme
kapas tes n n b r ksmn kaybeder, ancak oks tos n mot vasyona bal tutmaya devam eder.
nsanlk tar h n n ou n, nsanlar hayatlarn doduklar balanma a nde ge rm lerd r.

ftlemek n yen b r gruba transfer olmu olab l rler, ancak bu transferler baka trl
kstlanmt. Gnmzde, kalc ekler daha az terc h ed l r ve ounlukla az grrler. Ancak
onlar olmakszn, b r eyler n ters g tt n h ssed yoruz. Neden n b lm yoruz, fakat "herkes n
adn b ld " yer bekl yoruz. Veya b nlerce k n n ayn drtde hareket ett kalabalk spor
arenas veya konser salonu. fken z paylaan s yas grubun. Veya yorumlarnz memnun yetle
karlayan evr m forum. Bu eyler y h ssed yor nk sosyal tt faklar oks tos n uyaryor.
Elbette, ksa b r gvenme an-ksa srede geecek olan kk sveterlerd r. Ve bu nedenle bey n
her zaman daha fazla tev k etme ans aryor.
Oks tos n, gvend n z k ler n yannda s z korumaktan zevk alr. Gvenmek n b l nl b r

karar de l, bakalarna gven l r olmak n aldnz f z k gvenl k h ss . Oks tos n, srsyle
evr l b r ceylann nde krk olan b r maymun akar. Sosyal tt faklar hayatta kalmay arttrr
ve memel ler y h ssett ren b r beyn gel t rd ler. B r nsan beyn soyutlanab l r, bu yzden
bakalar f z ksel olarak bulunmadan sosyal destek duygusunun tadn karab l r z. Oks tos n
yolaklar hayat deney m m zden oluur. Memel ler, doumda oks tos n le dalgalanr ve bu da
ek rdek balanma devreler n oluturur. Oks tos n geerken yaadmz her eyden em n olmak
n kend m z balarz. Gen b r memel , annes nden barp kend srsne gemekted r.
nsanlar ounlukla bydkler m z sry terk ederler, Ancak bey nler m z hala oks tos n
st yor. D kkat n z drmek n aadak frsatlarla tev k ed len y duyuma d kkat ed n:
B r s s z korur veya destekler
B r n koruyorsun ya da destekl yorsun
Gvend n z b r n n dokunuu
Gvend n z b r n n f z ksel yaknl

hanet ed len Gvenle Ba Etme
Ne yazk k , y sosyal gven duygusu, bazen kt hanet duygusuna yol aar. Kt duygular
nled m zden, ne zaman gven ve ne zaman gven n kes lece ne l k n d kkatl kararlar
alrz. Pr matlar, arkadalar hakknda se c olacak kadar nronlara sah pt rler. Maymunlar ve
maymunlar, b rl e tamamen ya da tamamen tahta balar yer ne b reysellet r lm atamanlar
oluturmaktadr. Her sosyal etk le mde, devreler n oks tos n veya kort zol le gncellerler.
Zamanla, "arkadalarnzn k m olduunu b l yorsunuz", nk nrok myasal maddeler n z
b reylere "hayatta kalmak n y " veya "hayatta kalmanz n kt" olarak tepk gster yor.
Oks tos n ve Uzun Vadel Tahv ller
Monogamy, memel dnyasnda nad rd r, ancak yksek oks tos n le spes f k olarak grlr .
ou memel, c nsel partnerlerden z yade yem partnerler le balar. Yemek yed n z nsanlarla
lg l kark duygular yayordunuz. Bazen onlara gvenmeyeb l r ve hatta neden onlarla b rl kte
olduunuzu merak edeb l rs n z. Ama onlar braktnzda, oks tos n z der ve memel
bey n zde b r eyler n yanl olduunu syler.
Pr matlar her zaman sosyal tt faklarn mzakere eder. Bu, a le yeler , arkadalar,
arkadalarnz veya komularnzla etk le m kurduunuzda, gnlk hayatnzda grmek
kolaydr. Bakalar yaptn grdnzde s n r bozucu bulab l rs n. Ancak destek ararken,
sadece hayatta kalmaya altnz h ssed yorsunuz. Sosyal tt faklar, oks tos n sayes nde tehd t
altnda olan duygular gvenl duygulara dntrr.
Seroton n'le tann

Saygya kavumak y h ssett r yor, nk seroton n tet kl yor. y duygu s ze daha fazla sayg
duymaya mot ve eder ve hayatta kalmay salar. Bu ek lde dnmed n zden em n z, ancak bu
d nam d erler nde kolayca greb l rs n z. Hayvan dnyasnda, saygya kavumak b r b rey n
DNA'sn aka tev k eder. Tab k genler dnmyorlar. Sen n n sosyal hak m yet arad
n seroton n kend n y h ssett r yor. atma nlyorlar nk ar le balantl. Memel
bey n, kt h ss h ssetmeden y seroton n duygusunun keyf n karmann yollarn arar.
Baskn ve Seroton Arasnda Balant n
Her memel n n aret , basknlk ve tesl m yet aret olan jestlere sah pt r. B r basknlk
hareket , n yet nTrol y yecekler veya ftleme frsat. B r gnderme hareket , b r k y daha
gl b reylerle atma arsndan korur. Hayvanlar her k k de daha gl olduklarna
nandklarnda savamaktadrlar. atma genell kle nlen r, nk hayvanlar grel gler n
deerlend rmede yetenekl ve zayf b rey zarar vermemek n bavuruda bulunur.
nsan dnyasnda, her gnn lerleyen dnem nde baskn ve ast poz syonu arasnda akkan b r
ek lde kayarz. Bazen nderl k ederek y n yet m z srdryoruz ve d er zamanlarda kontrol
el nden alyoruz. H k msen n hk m olmamasn syleyeb l rs n z, ancak b r kapya arpp
"sonradan" dey n, ancak d er k "sonradan" der, b r ler hareket etmel veya sonsuza kadar bu
kapda olacaksnz. Belk g deceks n z En son srarla srar ed p, daha sonra kend nden daha y
h ssetmek. Bu memel ler n bey n seroton n aray.
Memel ler tek seferl k poz syon ararlar nk seroton n kend s n y h ssett r r. B r alma bunu
b r alfa vervet maymunu b rl kten ayrlm olarak tek ynl b r ayna le gsterd . (Alfa, grup
arkadalarnn rut n olarak ertelend b reyd r.) Alfa maymunu, trler ne zg hak m yet
hareketler n yapt, ancak astlar beklenen gnderme hareketler yle cevap vermed ; tek ynl
ayna, onlarn grn engelled . Alfa aj tasyona urad ve seroton n sev yes dt. Deney
devam ett her gn, seroton n damlamaya devam ett ve alkants byd. Seroton n ne ayak
uydurmak n boyun et rmeye ht ya duydu.
Seroton n ve Sakalm
Btn canllarn seroton n, hatta am p var. Tek hcrel hayvanlar, seroton n , merakla b z mle
alakal b r b mde kullanr. nsanlar, s nd r m s stem m zde bey nler m zden daha fazla seroton n
er r. B r am p, ayr s nd r m ve s n r s stemler ne sah p olamayacak kadar kk, bu nedenle
her ey aklayan ft ynl b r ek lde seroton n kullanyor. Seroton n, amoebann vcuduna
gdaya doru lerlemek ve s nd rmek n hazr olduunu b ld r r. Mekan zma artc derecede
bas tt r. B r am p, kk b r m ktar suyun hcre zarndan gemes ne z n vererek tehl key srekl
tarar ve tarar. Su rne nde yksek younluklu yabanc madde grlrse, amoeba bunu tehl ke
olarak yorumluyor ve rasgele b r ynde sallyor. rnek dk sev yede yabanc madde
er yorsa, am pler y b r beslenme mkn buluyor ve seroton n aa karyor. Bu, kuyruunu
dzlet r r ve bylece dz ler ye dnkle r ve s nd r m sular aar. Seroton n, lerlemeye ve
ht yalarnz karlamann gvences h ss d r.
Memel lerde, seroton n, y yeceklere veya d er kaynaklara gvenl b r ek lde er me h ss ver r.

Srdek veya paket veya b rl ktek daha gl memel ler t p k olarak y yecek ve ftleme
mknlarna hk m. Bu, k n n doay bozmakla el mes ne neden olab l r, ancak saysz trn
yakn gzlem her b r kaynaklarn rekabet etme yoluna sah p olduunu gstermekted r. ou
zaman, hayvanlar beslenme kavgas ge r yor, ftleme frsatlaryla mcadele ed yor ve
yavrularn lerletmek n mmkn olan her ey yapyorlar. Hkmetler bu drtler azaltmaya
alyor, ancak sosyal hak m yet y h ssett ren b r bey n m ras aldk. atma duygusu
olmadan, toplumsal nem y h ssetmen n yollarn aratryoruz.
On alt ked nde doan b r yavru dnn, on k kre olan b r anneye. Her domuz yavrusu
doum anndan t baren beslenme n mcadele eder. Karmak kararlar gerek yor. B r domuz
yavrusu mcadele etmezse alktan ldreb l r; ancak ok fazla mcadele ederse, atma
hal nde yaralanab l r veya bas te ne g rd nden daha fazla enerj tketeb l r. Seroton n, b r
domuzcua doru olan dd ann sev yes n bulmasna yardmc olur. B r domuz yavrusu her
bakasn hk m etmey baarrsa, seroton n fkrtab l r. Bu, y h ssetmeye daha ok sebep
olmaya mot ve eder ve ekstra beslenme hak m olmasna yardmc olur. Ancak bazen baarsz
olur ve seroton n der. Bu, enerj y gndermek ve korumak n mot ve eder. Seroton n, enerj
tket m n gda alm le dengeleyerek yukar ya da aa kalma orann arttrr.
Domuzcuun kort zol, c dd derecede zayflamsa yksel yor. Bu, y yecek bulmasna yardmc
olan saldrganl mot ve eder. Saldrganlk sosyal hak m yetten farkldr, nk kort zol kt
h ssederken seroton n y h ssett r r. Sosyal hak m yet, ht yacnz olan alacanz sak n, gvenl
b r beklent d r. Kort zol, u an hareketsen z korkun b r ey n olaca anlamna gel r.
B r domuz yavrusu ekstra enerj ye sah p olduunda, b r emz rmeye egemen olmaya ve
d erler n uzak tutmaya alr. Baarlyorsa, annen n kalb ne daha yakn olan daha y b r
emz k n gayret gster r. En st emz k, daha fazla beslenme ve daha arka b beronun scana
neden olur. Aratrmaclar hala tartyorlar, ancak ft ler yzyllardr bunu gzlemlem ler.
Anne Domuzu bu atmaya mdahale etmez. Kardeler, b rka gn yalarna kadar kend
balarna kend ler n ayrrlar. Her domuz yavrusu, haz ve ac deney m nden ren r. Her b r
bey n, beklent ler n , ht yalarn karlamaya ne zaman balayacaklarn ve ary nlemek n

ne zaman ger de kalacan syler. Yaknda domuz yavrular kend yeme n besleyecek ve sonra
ftleme frsatlar n yarmaya balayacaklar.
Grup Muhalefet
Her bey n y seroton n h ss ster, ancak mot vasyon d erler nde daha kolaydr ve kend n zde
grmek zor olab l r. Konu, en y emz k yolunu zorlaman gereken b r ey de l. neml olan
beyn n z n kaynaklara er m n z srekl olarak zlemes . Er m gvenl grnyorsa, b r sre
y h sseders n z ve daha gvenl hale get rmen n yollarn ararsnz. Bakalarnn konumlarn
korumaya alrken grdnzde rahatsz olab l rs n z. Ancak bunu yaptnzda, "hayatta
kalmaya alyorum" d ye dnyorsunuz.
Kaynaklar gvence altna almak, gruplar hal nde yaayan canllar n zor. Yalnz b r srngen,
bakalarn end eye kaplmadan yemee atab l r. B r grup yaayan memel n n y yecekler
yrtlrsa, ona saldracak daha r , daha gl b r b reye arpab l r. Yaralanmadan kanma,
hayatta kalmay, herhang b r srktan daha fazla tev k eder. Kend n z bakalaryla karlatrp,
gl olup olmamanza karar verme drts, yemek n drtden daha ok basmanzdr.
Memel ler zayf olduklarn grdkler nde, d erler yenecek kadarn korurlar. B r memel n n
daha gl olduunu grd zaman, seroton n hzlanr ve y yecee balar.
Zayflara egemen olmamz gerekt n sylem yorum. D yorum k , kend evr msel armz
sosyal karlatrmalar yapmaya ve ste kmaya tev k etmel y z. Gen memel ler, stenen
kaynaklara geld yse daha gl k ler n onlar srmalar gerekt n abucak ren rler. Isrlma
acs b r gen n ger ek lmes ne yol aar. B r hayvann el n sktn grdnz zaman ona
" b rl " d yeb l rs n z, ancak hayvan yemek yemey ve oaltma ansn st yor. b rl
szsrc de l. Gvenl mknlar bulmak n tarama yapyor.
Erkeklere Kar Kadn Sal Stratej ler
Her c ns yet, DNA'sn en y ek lde tev k edecek ek lde hak m yet ster. ou trn d ler ,
yavrularna o kadar ok yatrm yapar k , genler n n hayatta kalab l rl n arttrarak genler ne
en y h zmet ederler. B r erke n reme baars genell kle ftleme mknlarn en st dzeye
kararak ver l r. Bu stratej ler nde, her k c ns yet hak m ve ht yalarn karlamak zere
bavururlar.
Hayvanlar yamurlu b r gn n para b r kt remez. Gelecek n b r eyler b r kenara koymann

tek yolu, bugnn ekstra enerj s n , yarn hayatta kalmalarna yardmc olab lecek toplumsal
gce yatrmaktr. Bu nedenle, her b r memel srs veya paket veya b rl kler n n durum
h yerar s vardr. Elbette rgt b l nl de ld r. Her b rey bas te korktuu ve k me
gvend kler n hatrlar ve b r h yerar organ k olarak ortaya kar. Kort zol b r memel ye daha
kuvvetl b r grup arkada karsnda kend n savunma hakkna sah p olduunu syler.Seroton n,
b r memel ye sayg duymaya ve karlamaya yetecek kadar gl olduunda gururla me
(veya hava, ona nasl baktnza gre) mes n syler. Iht yalar.
Srye doru ten b r nek yrtclardan sr kenarndak nekten daha gvenl d r. Baskn nek,
reme ve gen yaatma yaam ansn artrr. Bulls genell kle sr ftlemeden, d er erkekler
n vah ce kabul n savamaktan kanr. En baskn boa, en baskn nekler n topland ve
dlled srn merkez ne doru ter. Her trn sosyal hak m yet reme baarsn b r ek lde

tev k eder. Bu tr davranlar savunmuyorum, el k y nlerken y h ssetmeye alan nsann

meydan okumasn tanmyorum.
Hayvanlar Gerekten Sel mu?
Hayvanlarn fedakar olduunu duymusundur. Bunun anlam, doann y olduuna da r kant

taleb d r ve aratrmaclar taleb karlayan "almalar" sunma e l m nded r. B l m adna,
yzlerce deneme yaplr ve fedakarlk olarak yorumlanab lecek durumlar b ld r l r. Hayvanl
fedakarlk llzyonu ou zaman olduka yapay laboratuvar senaryolar zer ne na ed lm t r.
Vah doada, hayvanlar cesaret ed lecek ocuklarn azndan y yecekler alacaklar, ancak
haberlerde b ld r lmed .
Hayvan dnyasnda, yksek statdek erkekler genell kle daha fazla ftleme mkan buluyor.
Daha st dzey kadnlar daha ver ml olmaya e l ml d rler ve genler n hayatta kalma oranlar
daha yksekt r. Toplumsal hak m yet arayndak bey nler kend ler n n daha ok kopyasn
yaptlar. Onlardan n yoruz.
Ayn zamanda, oks tos n uyarmak n sosyal gven n gayret gster yoruz. Bey n her zaman
oks tos n veya kort zol kaybetmeden seroton n n tadn karmann yollarn aryor. rne n, b r
toplantdak yorumunuz sayg grrse, bu y b r f k r olur. Ancak, toplantya hak m olursanz,
ac ekeb l rs n z. Her ar ya da zevk deney m , nasl y h ssetmek ve hayatta kalacanz
bulmanza yardm eden balantlar oluturur. Beyn n z sah p olduunuz devreler kullanarak
da ma sayg grmeye alyor. (Bu, Ben, Memel ler k tabnn konusudur : Beyn n z N n Durum
ve Mutluluunuzdur .)
Seroton n neml olma h ss d r. Onlarn d erler n n ne kadar neml h ssetmeler n sted kler n
gryoruz, fakat bunu kend bamza grmekten nefret ed yoruz. Beyn m z n toplumsal
hak m yet aramak n doal olarak se ld n b lmek yardmc olur, z ra bunu yapan bey nler n
genler n n kopyalar daha oktur. atmay nlemeye gayret eder z nk agresyon genler n z
yok edeb l r. Dolaysyla, memel bey n sosyal ver ler hesaplamaya devam eder ve kend n z
savunmak n gvenl b r yol bulursanz, s z seroton n le dllend r r. Byk b r nsan
korteks , "gurur", "gven" veya "benl k saygs" g b b re b r sonu vermemek yer ne
soyutlamayla soyutlama g r m nde bulunur. Kend n y h ssett r r. . . It raf etmekten nefret
edersen b le. Memel ler n z n seroton n drtsn fark etmen z deerl b r yetenekt r. Aradnz
k yle aln:
nem almaktan holanmayan b r s
nem arzusunu sevd n b r sayg gren b r an
Rekabet gcnn tadn kardn b r an
Bu Hereyd r
Gem seroton n, md k beklent ler n z oluturan dah l devreler yaar. Evren n efend s
olmay umarsanz, ou zaman saygsz h ssedeceks n z. Hayatnz objekt f olarak y olab l r,
ancak bakalarndan gelen srekl hayranlk beklent s hayal krklna yol aar. N angahlarn
farkl b r ek lde bel rleyen b r k dnyasndan ald saygdan memnun kalab l r ve bylece
seroton n n sak n, gvenl h ss n n tadn karab l r.
Sosyal hak m yet sosyoekonom k durumdan farkldr. Dnya m lyarder l stes nde 3 numara olan
b r k , 4 numaraya dtnde hayatta kalma tehl kes le kar karyayab l r g b h ssedeb l r.
Buna karlk, sosyoekonom k dzeyler az olan b r k evres ndek k lere hkmeteb l r ve bu
konuda y h ssedeb l r.
Pek ok sosyal hak m yet stratej s , resm zeng nl k ve statyle lg s zd r. Grn y b r

rnekt r. k k b rb r ne tamamen benzese b le, b r bakas onun grnmnden dolay sayg
duyuyor olab l r; Nrok myasallarmz, na ett m z beklent devreler ne bal.
Prozak g b ant depresanlar, bey ndek seroton n dzeyler n ykseltmek n b l n rler.

Seroton n n lev , ant depresanlar halka tantldnda anlalamamtr, nk asp r n n
k msen n nasl altn b lmeden nce kullanld g b . Baz "doru sev yede" seroton n n
em lmes n b r nsan mutlu edeb lecek zlen m yaratm olab l rler Dnceler nden ve
eylemler nden bamsz olarak. B z sadece seroton n ve mutluluk arasndak balantnn
anlalmasnn lk aamalarndayz. Hayvanlar, nrok myasal yatlarmza da r f k r ver r, ancak
bu grler rahatsz ed c d r. Memel ler n hak m yet arayan drtler mutluluk n b r reete
de ld r, ancak kend ne sayg gcne b r pencere olur.
Her mutlu k myasal bel rl b r hayatta kalma neden n yanar ve sonra kapanr, bylece s z
baka b r hayatta kalma frsatna kar uyarmaya hazr olur. Mutsuz k myasallar mutlu b r at
esnasnda daha az gze arpar, fakat atlar solduunda d kkatler n ekerler. Mutsuz
k myasallarn ortadan kaldrlmas gzel olur, ancak b r sonrak blmde neden burada
kalacaklarn aklar.
3 | Neden Bey n Unhapp oluturur lk

Mutsuz K myasallar Doann Gvenl k Alarm Msnz
Gne altnda kalan b r kertenkeley grdnzde, bunun huzurun resm olduunu
dneb l rs n z. Ama gerekte, o kertenkele sadece lmden kamaya alyor. Souk
kanl srngenler, kend ler n sk sk gnelemed kler srece h poterm den lrler ancak
gnete dar ktnda b r avc tarafndan canl yemeler r sk tarlar. Yan b r
kertenkele, lmcl gne ve gnel k tehd tler arasnda srekl yollarla ge yor. Bu
kararlar kel men n tam anlamyla kt duygularla ge r r.
Vcut scaklndak b r d kort zolnn ykselmes ne neden olduunda gnee doru

lerlemekted r. Gne n altnda maruz kald ve savunmasz kald zaman, yrtclar n
srekl tarar ve en ufak b r yerde alr.Zarar ff. O elenm yor Ancak hayatta kalr, nk
beyn b r tehd d d er ne kar lmek n yetenekl .
nsan bey n sap ve serebellum, b r srngen n beyn ne kar benzerd r. Doa esk
paralara uyum salamaya balamadan nce adapte oluyor. Srngen beyn n , metabol k
denge ve potans yel zarara kar uyar g b y ler n kullanmaya devam ed yoruz.
Memel ler, srngen beyn ne toplumsal hayat mmkn klan b r katman eklem ve
nsanlar gem , md k zaman ve gelece n kalplaryla rten b r tabakaya
eklem lerd r. Srngen beyn n z, bu yksek katmanlarn ve vcudunuzun kes t
yerded r; bu nedenle, sosyal dnyada vcudunuza tehd tkar b r h s veren kalplar
bulmanz artc de ld r. B rok k , sted kler kadar tehd t altnda h ssetmeye balar,
bu nedenle tehd t alglaycnzn nasl altn renmen ze yardmc olur.

Cort sol Nasl alr

Kort zol vcudunuzun ac l durum yayn s stem . Kort ko d hormonlar, hayatta kalma
tehd tler yle karlatklarnda srngenler, amf b ler, balklar ve hatta solucanlar
tarafndan ret l r. nsanlarn "ac" ded h ss yaratr. Ac d kkat n eker. Kt
h ssed yor nk bu ler-d kkat n durmasn salamak n ne gerek yorsa odaklanyor.
Bey n, deney mler n detaylarn saklayarak ardan kanmaya alr; bylece gelecekte
neye d kkat etmen z gerekt n b l rs n z. Gem tek ar le l k l olan eyler
grdnzde, kort zolnz akmaya balar, bylece gelecektek aclardan kanmak n
zamannda hareket eders n z. Byk b r bey n b rok dernek reteb l r, bu yzden b rok
olas ar kaynan ngreb l r.
Kort zol hzla ykseld nde buna "korku" d yoruz, ancak kort zol boa ktnda buna
"kayg" ya da "stres" d yoruz. Bu kt duygular, hzl davranmazsanz acnn gelece n
syler. Srngen bey n, neden kort zol saldn syleyemez. Elektr k b r ge tten aaya
akt. Bunun nasl olduunu anladnzda, dah l alarmlar le har c tehd tler arasnda daha
kolay ayrt edeb l rs n z.
Dnya daha y durumda olsayd, kort zoldan zgr olacan dneb l rs n z. Fakat bey n
her hayal krkln b r tehd t olarak gryor ve bu tepk de deere sah p. Daha fazla
aks l k ve hayal krklklarn nlemek n s z zamannda uyarr. rne n, su almak ve
yanl z zer nde olduunuzu fark ett ysen z, kt b r duygu dalgalanmas s z yanl z
zer nde daha fazla yrmekten korur. Her zaman mkemmel tahm nler yapamazsnz, bu
yzden kort zolnzn da ma b r olacaktr. Kort zolnz anlamak, evren zdek
dnyayla bark olmanza yardmc olur.
Kort zol Teller Ar nces nde Olursa Olursa

B r an ac ekmeden nce yaadnz duyusal g rd ler hayatta kalma perspekt f nden
gerekl b lg lerd r. Sorun balamadan nce fark etmen z salarlar. Bey n bu tr b lg ler
b l nl aba ya da n yet olmadan saklar; nk duyu g rd ler b r an nce elektr kten
etk lenmeden sner. Bu "tampon belle " ar devreler n n arnn nces ndek olaylar
ermes ne z n ver r. Yaratlarn rasyonel anal z yapmaya gerek kalmadan muhtemel
tehd tler tesp t etmes n salarlar.
Bazen, bey n ar le ardan ncek anlar arasndak lg n dernekler arasnda teller

kurar. rne n, kahkahalar duyunca pan kleyen b r kz vard. Kz arkadalarndan
bazlarn ldren b r araba kazas ge rm t . Kazay hatrlamadan komadan uyand ve
kahkaha ses ne pan k atak yapmaya balad. B r terap st, arpma annda arabann
arkasnda glp part verd n hatrlamasna yardmc oldu. Srngen beyn kazann
acsn o anda duyduu kahkahayla b rlet rd . Elbette, korteks, kahkahann kazaya neden
olmadn b l yordu. Ancak byk m ktarlarda ar, korteks f ltreley p bunlar
ek llend rmeden nce byk kort zol devreler yaratr. Kz kahkahalar duyduunda,
kort zol devres ardan kanmak n acele b r yol sryor, ancak ne yapacan b lm yor.
Bu tuhaf tehl ke duygusu hayatta kalmay artc b r ek lde tev k eder. Kartal
tarafndan ele ge r len b r kertenkele dnn. Yanlarna kaznan peneler o anda akt f
olan tm nronlar b rlet ren kort zol tet kler. Bu , ardan nce olan her ey er r ,
nk elektr ksel akt v te b rka dak ka srer. Kes n b r erken uyar dedektr bu sayede
zahmets zce ret l r. B r kartaln ne g rd anda kokusu ve gne bloke eden b r
kartaln neden olduu an karanlk md kertenkelen n kort zolyle balantldr. Kend n

zgr brakp hayatta kalmay baarrsa, ok etk l yen b r devreye sah p olacak. Bylece,
kort zol devreler , b r srngen n, lmn ne olduunu, hatta b r kartaln ne olduunu b le
"b lmeden" lm nler.
Ar Belle Amacna Sah p

Ar, b z uyar aretler le teller. Byk aclar ek ld nde, fob ler veya travma sonras
stres aretl byk uyar devreler oluturab l r z. Daha kk ar, daha az farknda
olduumuz daha kk uyar devreler oluturur. Her zaman anlamsz olan alarma gem
duygularla son buluyoruz. Kt tahm nlerde bulunmu b r devre s leb l rsek y olur.
Ancak yapamayacamz y b r hayatta kalma neden var. Zeh rl b r meyve yemekten
b r n n lmes n zleyen atann olduunu hayal ed n. Kort zol yksel rd ve o meyvey
sonsuza kadar hatrlard. Yllar sonra, ok a olduu b r gnde, o meyvey yemeye kar
koyab l rd . Atas, kort zol devreler ne dayanamadndan kurtuldu.
Bugnn "Hayatta Kalma" ve Atalarmzn "
Kort zol devreler n z tahamml etmek zor olan yaam ya da lm duygularna katlanyor
ve yaratyor. Bu umudunu kaybetmen z hal nde baarsz olmanz durumunda aslnda
lmeyece n z b l yorsunuz - tantm n veya b r s oyun alannzdak sanz ekerse.
Postanede uzun b r zg varsa ve park cezas alrsan lmeyece n b l yorsun. Ancak,
nevrok myasal maddeler n z ger lemeye balarken s ze hayat tehd t eden ac l yet h ss
vermeye dnt.
Atalarmz daha zorlu hayatta kalma zorluklaryla yaam olsalar da, modern yaam
sklkla bu h sten sorumlu tutulmaktadr. Gem te yaam olsaydnz, haere ev n ze,
bes n ve me suyunuza musallat olurdu. ou zaman c ld rahatsz eden yaralar h ssett n.
Kardeler n ldn zled n z. Komularnz st la etmek, tecavz etmek ve yamak
zorunda kalacakt. Seks partner n z semek konusunda zgr olmazdnz. Kort zol sk sk
"b r eyler yapn" h ss ver rd ve her zaman bunu durdurmann b r yolunun olmazd.
Kort zol, hayatn bugn daha kt olduu nancn yaratr. SAT'lar hakknda end e
ederken ya da man grnyorsa, kort zol derhal mha ed lmen n f z ksel anlamn
yaratr. Atalarnzn karlat tehd tler zer ne dndnz zaman, h b r kort zol
azab tet klenmez, nk dorudan deney m kort zol devreler n oluturan eyd r ve
atalarnzla dorudan dorudan deney m paylamazsnz.
Hayatnz anlatan nsanlar korkun davranyor bu gnler s z tehd t eden h sler n z

dorulamaya alyor ve deste n z kazanmak n. Tehd t altnda olan duygularnza
sadece kk can sktndan kaynaklandna nanmak zor olab l r. Daha byk tehd tler
bulunduuna da r tarama yapmaya devam eders n z ve b rok k s ze bu tr kant
sunacaktr. Haberler zlersen z veya s yas konumalar d nlersen z, dnyann kn
e nde olduundan em n olursunuz. Dnya kmyor, ancak kutlamyorsunuz nk
yen b r tufan aret le hemen d kkat n z ek yorlar. Kend n z daha kt h ssetmen z
salar, ancak zlemey brakmaktan korkuyorsunuz, nk s z tehd t eden h sler n zle
yalnz brakyor.
Kuaktan Farkllklar

Tab k yallarmzn korkularna meydan okumay sever z. Muhtemelen atann

kahramanca olarak bu meyveler yed n ve batan sona zararsz olduunu kantladn
hayal eders n z. Esk uyarlar her zaman yanltr ve arkadalarnzn uyarlar her zaman
doruysa, hayat kolay olurdu. Ne yazk k dnya daha karmaktr ve ne zaman ackrsa
zeh rl - kna ed c uyarlar d kkate almayan b r k lm olur ve genler yok olmu olur.
Genler m z depolanm tecrbeler n srdren nsanlardan gelmekted r. Bu mekan zma
kusurlu grneb l r, ancak doumdak tehl kelere kar kablolu olmaktan ok daha
etk l d r. Atalarmz tehd t eden eylerden korkmak n domak yer ne tecrbeler m zden
ders karrz. Her nsan nesl kend kort zol dalgalanmalarndan tehl key reneb l r.
Yallarmzn da tehl ke hakknda b lg ed nd k,
Bunu ac b r ek lde rend m. Annem b r keres nde bana, tezgahta unuttuu n stn
yamalanmasndan korkarak btn gece uyandn syled . Kaygn ok srdm. Ama o
ldkten sonra, o ocukken, st brakrsa ackacan fark ett m. kzkarde de a
olurdu, nk o sadece b r ocukken beslenmekle ykmlyd. Gerek ar beyn nde
da ma orada olan balantlar na ett .
Keke bunu yaarken anladm. Yapab lece m en y ey, beyn m n kend deney m mden
renme yetene n kutlamaktr. Korkular ayna nronlar sayes nde deney m m n b r
parasyd. Korkularndan dolay traf kte oynamak ve zeh rl lek y yerek renmek
zorunda kalmadm. Kend tehd t detektrm kurdum ve kend tuhaflklar olab l r.
Deney mlerden karmak
nsan beyn gem ardan genelleme yapar. Bazen ar tepk gster r z, ancak acdan
renmemem z durumunda daha kt oluruz. Den zanas, nsanlarn yaptklar yolu
genellet rmez, bu nedenle eer b r scak ocan zer ne b r para dokunduysa, d er
dokunalar ona dokunacaktr. Bey n, gem ary potans yel gelecektek arya balayan
merkez b r tem zleme ev d r. Tehd tler o kadar ver ml b r ek lde ngryoruz k , 10
m lyonda b r k n n u andan t baren y rm yl zarara urayaca stat st ksel
projeks yonlara kar ac ek yoruz. Patron b r m l kare kadar b r kaldrdnda kend m z
tehd t ett n h ssed yoruz. Acy tahm n etmede o kadar y olmak zor.
Gem tek tet klenm kort zol ne olursa olsun, gnmzde zarar grmemes n s z uyaran
s n r yollar na ett . Younlua bal olarak ona stres, end e, korku ya da pan k d yeb l rs n z,
ancak kort zol, md b rey yapmazsanz korkun b r ey olacak g b h ssett r yor. Ney n neye
dntn b lmek zor, nk elektr k enerj s y gel m b r nron z nc r nden ge yor.
Ancak, kt duygularnza d kkat edersen z kalplar bulab l rs - n z. Bu, yalnzca esk b lg ler
sayes nde ortaya kan zararlardan kanmak konusunda yen kararlar almanza yardmc olur.
Kt duygular hl geleb l r, nk yollar hl oradadr. Ancak, esk b r tehd de esk b r cevap
olduunu b ld n z zaman, onu beslemek n kant aramay brakrsnz, bu nedenle duygu
geerl d r. Tehd t altndak duygularnz kefed n ve aadak lere rnekler bulun:
Ergen tehd tler n z n kalplarn ortaya koyan tehd tkar b r h s
ocukluunuzun erken dnem tehd tler n bel rleyen tehd t altndak b r h s
B r ebeveyn n tehd t duygusunu rten tehd tkar b r h s

Sosyal evren z balayan tehd t model n oluturan tehd tkar b r h s
Sosyal Ar ve Memel Beyn

Memel ler , gruplar hal nde toplanarak yakn tehl ke duygusunu haf flet r . Srler tehl kede
uyank kalrken d nlenmey kolaylatrr. Sr davrannn gnmzde kt b r yz var, ancak
matemat k, saylarn gvenl n n hayatta kalmay, her srngen n kend s n olan yaam
b m nden daha y tev k ett n kantlyor. Memel ler daha ncek trlerden daha yksek
yaam beklent s ne sah pt rler ve bebekler n n hayatta kalma oranlar da yksekt r. Fakat tm
memel dnyasnda scak ve bulank de ld r. Sosyal gruplar y duygularn yan sra kt
duygular da tet kler. Beyn grup yaantsna adapte ett nde, yen b r mutsuzluk gel t : sosyal
ar.
Toplumsal zolasyon, doadak b r hayatta kalma tehd d d r. Doal seleks yon, toplumsal balar
f z ksel b r ar s z beden n ze ynel k b r tehd t uyarsnda olduu g b sosyal balara kar b r
tehd t olarak uyarmak n sosyal ar yaratt. Sr hayvanlarnn grntler n grdnzde,
ho b r dayanma duygusunun tadn kardn dneb l rs n z. Ancak, yakn durursanz, her
b r bey n n gvenl b r yer bulmaya alrsnz.
Srnznz le daha ye l ayrlar arayan b r w ldebeest olduunu dnn. B r nehre

ulatnzda yalnz bana atlarsanz b r t msah arsndan korkarsnz, bu yzden bakalarnn
yaptklarn zlemekten vazgeers n z. Bunu anal z ederken sr arkanza gel r ve s z er
tece nden korkarsnz. Bu daha da tehl kel olur, bu nedenle hzl b r ey yapmaya karar
verd n z. Atlaynzda bakalar hzla atlar, nk t msahlar str pt zc ler yerler. evren zde
yuvarlanan atlar ve boynuzlardan ar h sseders n z.
Bu sosyal karklklar, nehre snan b r w ldebeest v deosunu grdnzde bel rg n de ld r.

Zahmets zce uyuyor g b grnyor. nsanlar b reysell n deerlend recek ve yalnzca
kalabal tak p etm yor. Ancak b r gruptan uzaklatnzda byk kort zol s vr ular s z
artab l r. Beyn n z, grup arkadalarn hayatta kalmak n zleyen canllardan m ras kalr.
Gruba kaytsz artlar, gen havuzundan karlr ve b r beyn n mon tr ze ed lmes Sosyal
d nam kler se ld .
Byk bey nler olan hayvanlarda daha byk toplumsal n ler ve n ler bulunur. Kk bey nl
memel ler b rb rler n b r kere bytrler ve kalc b r devre olutururlar. Pr matlar, b rb rler yle
lg l duygularn gncel tutmaya yetecek kadar nrona sah pt rler.
Ayna Nronlar Ned r?

Pr matlarn sosyal balar kolaylatran zel nronlar vardr. Bu ayna nronlar, b r b rey
bakalarnn davrann zled nde harekete ge r r. B l m adamlar kazara ayna nronlar
kefett . B r fst kavradklarnda b r maymun beyn ndek elektr ksel akt v tey ncel yorlard.
Deney b tt nde, b r aratrmac yere koymak n fstk ald. aknlk nde, maymun beyn ,
fst kend s aldnda gzlemlenen elektr k model yle aydnland. B r eylem zlemek, eylem
uygularken ayn s n r z n uyard.
Grdmz her ey d erler nde yanstmamaktayz. Ayna nronlar, yalnzca b r n n dl

aldn veya b r tehd tle kar karya kaldklarnda ate ver r. Ate etmek, b r eylem
gereklet rmekten ok daha zayf. Ancak art arda b r baka k n n dllend rmes n zlersen z
veya tehl ke oluturursanz, balantlar oluur. dl almak veya tehd d n grdn ek lde
nlemek n kend n z telley n. Bu aratrma henz emekleme aamasndadr ancak arkclarn

ayna nronlarna sah p olduklar ve arklarn bakalarn d nleyerek rent kler ren lm t r.
Empat n n Eklenen Boyutlar
Ayna nronlar, bakalarnn acsn h ssetmem ze z n ver r. Bunun empat aratrmaclar

tarafndan ska ner ld g b b r fayda var, ancak ayn zamanda b r mal yet de var. Sadece ac
eken nsanlar etrafnda olmaktan ac ekmek n kablolu olab l r. Hayatnz y olsa b le
aynalama, kort zolnze b r yol oluturur. F z ksel tehd tler n z aklandktan sonra, korteks
tehd t kant arar. Kant bulacaktr, nk "b r eyler yapn" h ss azalr.
Sosyal gruplar ortak b r tehd t duygusu olutururlar. Sosyal grubunuz tehd t altnda olduunda,
fark eders n z. Alarm kend aklnzdan atmakta zgrsnz. Ancak grup arkadalarnz ar
b m n zle empat kurmanz bekleyeb l r. Bunu yapmazsan, toplumsal balar tehd t altna g rer.
Grup arkadalar, "b zden b r " olmadna karar vereb l rler. S z tehd t olarak gryor olab l rler
. B r pr mat olmak kolay de l.
Gruplar ve K l k
Hep m z yalnz bana arpp b r gruba yapacak eyler yapmak arasnda srekl b r se mle
yzle yoruz. Sosyal yardm almadan lece n ze b l nl olarak nanmyorsunuz, ancak bu
ht male nrok myasal tepk artc derecede gldr. rne n, eser n z b r performans
ncelemes nde elet r ld yse, hayatta kalmann tam anlamyla tehd t altnda olmadn
b l yorsunuz, ancak kort zol bu ek lde h ssett r yor. Alarm, kortekse tehd t aradn syler ve
korteks bazlarn bularak b rl yapar.
Nature's Outcasts
Hayvanlar bazen b r b rey gruptan karr. En yaygn rnekler ertelenen alfa ve ergen
erkeklerd r. Kort zol taats z b r hayvana arpar ve gerekten de ou zaman yok olurlar.
Hayvanlar, davurumdan yles ne ddetl b r ek lde korkarlar k , serte hak m olduklarnda
b le, genell kle grupla kalmak n gerekenler yaparlar. B r memel ler remeye balaynca grubu
terk edecek, nk byk kort zol dalgalanmalar byk b r mutlu k myasal madde
dalgalanmasyla dengelen yor.
Bamsz Olmak
Sosyal ar, bymen n kanlmaz b r parasdr. B r m ktar sosyal destekle balyorsunuz,

ancak b r noktada anne-babanzn s z sonsuza dek koruyamadn reneceks n z. Beyaz krk
psklyle kkler olarak aretlenm maymunlar arasnda bu akas aktr. Asker, beyaz
krk aylk yaa gelene kadar s z geveke kes yor. O halde ad l b r oyunsun ve yet k n
maymunlar, y yecekler azndan alacaklar. ocukluk b tt nde ve kend n z n tehd tlerle yz
yze geld n zde dnyada b r eyler n yanl olduunu h ssedeb l rs n z. Tab bu doann yolu.
Ebeveynler lmeden nce genler hayatta kalma becer ler n renmed ke h b r canl
kalamazd. Yallarn korunmas olmadan tehd tlerle kar karya kaldka kort zol yksel r.
Dolaysyla her bey n kend s n sosyal destek kayb acsyla teller.
Toplumsal Arnn Faydalar

Bu sosyal ar devres yararl b r aratr. Toplumsal dller ve d er dller arasndan se m

yapmanza yardmc olur. Baka b r devrede byk b r tantm frsat sunduunuzu dnn.
Sah p olduunuz yaam kaybetme dnces nde kend n z kt h ssed yorsunuz, ancak kar yer
gel m n sona erd rme f kr de kt h ssed yor. Kt duygular beyn n bakalarna kar b r r sk
altnda olmasna yardmc olur. Kort zol, k y seene n z olsa b le, b lg y yorumlamanza
yardmc olur. Sr le sadk kalarak kt frsat kayb h ss le yaltlm ve gz ard ed lmekten
kt duygu arasnda gnlk yaam doludur. Bu kt duygular dnyann ktym olduu
anlamna gelmez. Bunlar sadece b r aratr.
Gnmzn Sosyal Ar zer ne Odaklanma
Sosyal ar dnyada yen de l, ama alk, ddet, zor emek ve hastalk yaadnzda beyn n ze
daha az d kkat ed yor. B r kere f z ksel acdan kurtulduunuzda, oumuz gndel k olarak sosyal
ar d kkat n z eker. Sosyal balarnza olas tehd t her geen gn daha da artar. Gem n z n
sosyal arsn andran herhang b r ey, y del yolunuzu aydnlatr ve kort zolnz aar.
Uyar aretler kabloland, bu yzden esk tandk arnn en ufak b r pucu hzlca byk b r
arty tet kleyeb l r.
Hang b lg lere odaklandnz b l yorsunuz. Ancak se m bas t de ld r. B r yandan yanl

alarmlardan kanmak st yorsunuz. te yandan, toplumsal deste n kaybetmemek n sr
arkadalarnzn alarm arlarna sayg duymaktr. Durumlar daha da ktlet rmek n, sadece
srlere a t olmak memel beyn n z mutlu etmez. Fark ed lmek st yor.
Neden Beyn n z D kkat Surv val'e E tt r?

Har tutma s z mutsuz eder, ancak dah l etme mutlaka s z mutlu klmaz. B r keres nde b r
gruba g r yorsanz, bakalarnn elde etmed n z eyler elde ett n gryorsunuz. Kt
h ssed yorsun, t raf etmekten nefret ed yorsun. Bu yaygn mutsuzluk kayna n y b r f z ksel
sebep var. Beyn n zdek lk deney m, s n r anzn temel ndek devre, d kkat ed n, lece n z
anlamndadr.
Erken Balar
Yen doan b r nsann krlganl, doada e benzer de ld r. Kend bana hayatta kalab lmek
n md ye kadar baka b r yaratk domamtr. Dnmek:
R5 B r ceylan doumundan sonrak gn sryle srleb l r. R5 B r f l lk yeme nden nce

yryeb l r, nk meme ucuna nasl gel r. R5 B r balk doumdan kalan b r yet md r, nk
yumurtalar gbrelend kten sonra anne-babalar yzer. R5 Ancak b r nsan haftalarca ban
kaldramaz, on yllarca kend s ve soyunu salayamaz.
nsanlar y b r sebep n b tmem b r s n r s stem le doarz. Tam rah m nde gel t ysek
kafamz doum kanalna smayacak kadar byk olurdu. Bunun yer ne, balanmam b r s n r
s stem le prematre douyoruz. Bu, nsan bebekler n prematre empanze le karlatrarak
ren ld . Prematre b r empanze, annes ne tutunamad n aalar boyunca tam b r dnem
ge ren bebek empanzes g b sallar. Yen doan b r nsan, daha byk bey nler olan erken b r
empanze g b d r. Atalarmzn daha fazla prote n ve ya almay baardka beyn m z bymeye
devam ett . Avlanmaya balamadan nce b le kem k l kler nden alnan kem k l kler nde
bydler. Daha byk bey nler daha y avlanma yntemler , daha fazla beslenme ve hatta daha

byk bey nlere yol at. Dolaysyla trler m z her zamank nden daha ncek gel m
evreler nde domu,
B r empanze, gzler ve uzuvlar le b rl kte domaya balar. nsanlar dorudan deney mden
doumdan sonra duyusal organlarn ve kas- skelet s stem n b rb r ne balarlar. Yen doan b r
nsan yznn nnde uan b r el grrse, o el tuttuunu b lm yordur; onu kontrol
edeb lece nden daha az yoktur. B zler ares z olarak doarz ve uzun b r bamllk dnem nde
beyn m z kademel b r ek lde balarz. Bu b ze s n r s stem m z doduumuz evreye
uyarlama avantajn get r r, ancak ayn zamanda hayat hassas yet duygusu le balamak
anlamna gel r.
Neyse k , nsan bebe n n hassas yet let m yol at. ht yalarna d kkat ekeb lecek b r
bebe n hayatta kalma ht mal daha yksekt . Bebekler n n s nyaller n yorumlamada y olan
anneler DNA'dan daha fazla sa kalmt. Bylece, let m yetene doal olarak se ld .
Baarab ld m zde, ht yalarmz karlar ve mutlu k myasallar akar. Baarsz olduunda,
kort zol akar ve b r eyler yapmak n b r yol ararz. Sonuta, karmak let m devreler
gel t r r z, ancak duyulmamas durumunda lece n z n temel lkes ne dayanr. Bunu szlerle
dnmey n, ancak nrok myasallarla dnn.
Doduunuzda, h b r ey yapamayacanz b r ac ekt . Ortaya kan kort zol s z alatt. Bu

e yarad! ht yalarnz b r araya geld . B r yen doan, b l nl b r let m eylem olarak
alamaz. Alamyor nk stn ne olduunu b l yor. Alar lk atyor, nk bu b z m
nceden kablolanm baz devreler m zden b r . Bebe n z yaknda alamay ren yor, nk
gem ten gelen rahatlama aretler n tanyor. ht yalar karlanmadan alamay kes yor, nk
d kkat rahatlamaya balanm durumda.
Ancak b r bebek d kkat n geld kadar abuk kaybolab ld n ren r. Sosyal destek b r bebe n
anlamad nedenlerle kaybolur. B r bebe n kend s gvende h ssett nde kefetmek n
g r m yapar ve ac b r ek lde beklenmed k b r ek lde vurur. Beyn m z telalandrmak n
sosyal deste n tes ne geerek kefetmek zorundayz, bu yzden tehd t ed p onu ynetmey
ren r z. H b r madd destek b z nsanlarn hassas yet gere nden koruyamaz.
Erken Devreler n z Bugn Sonsuza Kadard
lk hassas yet devreler n z hala orada. Sevd n z k tarafndan r n z yok sayldnda veya
grmeler n z toplantda gz ard ed ld nde, bu devreler kort zolnze elektr k gnder r.
B l nc yer nde grmek ve duyulmas lm ve lm meseles d r d ye dnmyoruz, ancak esk
devreler bu ek lde h ssett r yor.
Bakalarnn d kkat n ekt n grdnzde, grmezden gel nen kt duygu artar. Her pr mat
b rl nde baz k mseler d erler nden daha fazla d kkat ekerler. Alan aratrmaclar, babunlarn
baz asker arkadalarna d kkatler n d erler nden daha fazla verd kler n belgeled . Laboratuvar
aratrmaclar, empanzeler n, grubundak alfa empanzeler n n fotoraflarna bakma ans
verd n y yecek de m yapacaklarn kefed yorlar. Beyn n z sank hayatnz ona
bamlm g b d kkat ek yor, nk doada byle. Beklent hayal krklna uradnda,
kort zol akar.
Kort zolnz durdurmak zor, nk beyn n z s z tehd tten korumak n tasarlanmtr.

Atalarnz alk, soukluk ve predatrler fethett nk kort zol onlar durdurmak n b r yol
bulana kadar kend ler n kt h ssett r yordu. F z ksel ht yalarn karlandnda, sosyal
tehd tler d kkat n z eker. Bu nedenle genl kte yaadnz toplumsal hayal krklklarn
hatrlatan b r ey olduunda sur v val'nz tehd t altnda h ssed l yor . Bu kort zol hakknda "b r
eyler yapmak" zor nk tehl ke kayna ak de l. D kkat n z baka yerlere odaklamaya
yardmc olur, bu nedenle b z kort zolden rahatsz eden alkanlklar gel t r r z. Bu "mutlu
alkanlklar" n bazlar uzun vadede s z n n y ve d erler de de ld r. Kt olduunuz
zaman salarnz dar karmak srdrleb l r de ld r ancak b r sepet dokumaktr. Uakta
Vegas'a umak uzun vadede srdrleb l r de l, ancak M ll e Teyze le sohbet etmek. Korkun
dnceler n z de t rmek n kullandnz alkanlklara d kkat ed n. Her b r alkanln
sonularn gz nnde bulundurun ve uzun vadel refahnza h zmet ed p etmed ne karar
ver n:
Uzun vadede bana zarar veren kort zol durdurma alkanlklar
Uzun vadede bana h zmet eden kort zol durdurma alkanlklar
Durum n Kslamaz Susuzluk

ou k , kort zolne stat kayglarndan kaynaklandna nanmay zor buluyor. "Durumu
nemsem yorum" demek kolaydr, ancak bakalarnn d kkat ett eyler kolayca greb l rs n z.
En son gadget veya g y m markas g b bel rl b r durum aret s yle lg lenmeyeb l rs n z.
Ancak, memel bey n s z her zaman bakalar le karlatryor ve k m n stnde olduuna karar
ver yor. D er adam olduunda, kort zol serbest kald. Doa hal ndeyken, s z tutun ve zararl
atmalardan kanmanz uyarrd. Bugn, tek seferde grdnz herkes tarafndan tehd t
ed ld n z konusunda bel rs z b r h s var. Bunu b l nl olarak dnmyorsunuz, ancak
memel ler n z, hayatnz ona balm g b sank tek yanl b r poz syondan kanmak st yor. Ve
bu nedenle, s z b r st poz syon aramaya ynlend r r, ancak kend n z asla b r st olarak
dnmeyeceks n z.
Bu nagg ng drtler mantkldr, nk bunu kel melerle dnmyorsunuzdur. B rok k ,

memel ler n beyn yle bar yaparlar; bunun neden , dnyann bunu onlara zorladna karar
vermes d r. Fakat e yaramaz. Dnyanz tarafndan yarglanrsnz h ssett n zde b r-aa
h sler n z younlar. Sen o y d r sen yarglama katlan b lerek ff. Kend n zde "b r eyler yapn"
yarattnz b ld n z zaman zer nde gcn var.
Hayvan Dnyasnda Durum
Hayvanlarn b rb rler n nasl b raraya get rd n b lmek yardmc oluyor. Bas t b r rnek, daha
byk grnme araydr. Memel ler, kort zol sa fol kller n sktndan, salarn b l nl b r
n yet n olmadan dururlar. (nsan tyler ndek kabarcklara edeerd r.) Salarnz ortaya ktka
dmanlar s z nk nden daha byk olduunuzu dnrler.Byk hayvanlar y yecek, arkadalar
ve hatta kk grup arkadalarndan gelen bebekler ele ge r r, bu yzden byk grnyorsa
hayatta kalma tev k eder. Kt duygular bunun olmasn salar. (Tekrarlanan redded lme: Bunu
yapmanz gerekt n sylem yorum, anladnzda drtler n z zer nde daha fazla gce sah p
olduunuzu sylyorum.)
Hayvan durumu b l nc , bunun nasl olduunu b ld n z zaman anlalmas kolaydr. B r nek

ergenl k ana geld nde veya yen b r sre katldnda, b r kez d er nee kar savar.
Kaybederse, o ne n kokusunu acyla l k lend r r. Kazanrsa, o ne n etrafnda kend s n
gvende h ssett r r. Beyn her sr arkadan kort zol ya da seroton n ne balar. Ar ekmekten
kanmak n sunduu ya da ht yalarn karlamak n egemen olduu sosyal etk le mler

ynlend r r. B r sr, t p k olarak yaam n sorgulanmam kral e olan b r "alfa" nek
tarafndan ynet l r. ld zaman, daha dom nant olan nekler onun yer n b rb rler ne
meydan okuyacak. O zaman ler normale dnyor. nekler n devreler n gncel tutmaya yetecek
kadar s n rsel esnekl k yok.
Bununla b rl kte, pr matlar yapyor. Kk bey nl memel ler t p k olarak yaam n b r stat
sralamasn korurken, r bey nl pr matlar stat h yerar s ne meydan okurlar. Kazanab lece n
dndkler zaman maymunlar ve maymunlar b r asker arkadann zayflamasn gsterd nde
abucak fark eder ve onlara y yecek, dostum veya meydan okumak n meydan okurlar. Sadece
k m y oturur alr. Bu her zaman kavga ett kler anlamna gelm yor; acy ngrdkler zaman
kavga etmekten kayorlar. Rak pler n ac tehd t eden sosyal tt faklar oluturmak n byk
bey nler n kullanyorlar. Aratrmalar, b r gruptak her b r pr matn, kend b rl kler n n d er
asker arkadayla olan l k s ve herhang b r nc part n n grel statsnn farknda
olduunu gster yor. atma bu sralamalar de t rd nde, her bey n kend s n yen durum
h yerar s n yanstacak ek lde yen den sarar. Durum n ver len dller genell kle olduka
kk, Ama ac l b r ht yala megul olmadnda bey n d kkat n ekerler. Durum araynda y
olan bey nler kend ler n n daha ok kopyasn yapm, ger s se tar ht r.
Hayvanlar, ftleme ortaklarnn durumuyla lg len rler. Her trn, potans yel arkadalarn
deerlend rmek n kend stratej ler vardr ve yavrularn hayatta kalma potans yel yle
s h rbazyla alakal olan zell klere her zaman odaklanrlar. rne n:
R5 Daha renkl kuyruklara sah p Tavus kular aslnda lmcl paraz tlere kar daha d renl d r
ve bu da yavrularna hayatta kalab lmeler n salar.
R5 empanze dnyasnda durum aratrmas kurunu krkleme e l m nded r. Bunun neden ,

erkekler n sadece emz ren d lerle lg lenmes , k bu da kadnlar emz r rken nfert l olduklar
n ortalama be yl beklemek anlamna gel yor. Erkekler bu sefer b rb rler ne kar konuma
gemek n harcarlar.
Durumla lg lenmed n z syleyeb l rs n z, ancak yksek statdek b r k s z fark ett nde,

mutlu k myasallarnz yksel r. ocuklarnzn statsn ykseltmek, memel beyn n z daha da
heyecanlandrr. zell n z gzden kaldnda, mutsuz k myasallarnz hzlanr ve
ocuklarnzn zrll gzden karlrsa, daha da ktle r.
Bugnn Dnyasnda Durum
Bu drtler n evrensell n tanmakszn "toplumumuz" zer nde bu n ve klar

sulayab l rs n z. Odadak her memel ayn gzell kler gzlyorsa, pek ok mutsuz memel yle
b ter z. Ebeveynler n heps ocuklarn ayn yksek statdek kuruma g rmek sterlerse, b r sr
kort zol akar. Herkes ef olmak st yorsa mutsuzluk hkm srer. Bu tr drtler, her kltrde ve
atalarmzda bulunur; bu nedenle "kltrmz" sulamak faydaszdr.
Durumunuz hakkndak duygularnz sosyoekonom k koullarnzdan bamszdr. B r sr resm

stat zmbasyla yksek f yatl b r avukat olduunuzu dnn. Uyank hayatnzn her b r
dak kada mter lere, kdeml ortaklara ve kar yer n ze yardmc olab lecek herkese kowtow ng
harcanmaktadr. Her yere bakarsanz, kar yer n z mahfedeb lecek tehd tler grrsnz. Hk m
h ssetm yorsun. Btn gn otobs yneten ve daha sonra evde rooster kurallayan b r otobs
ofr olsaydnz mutlu olab l rs n z. Durum sab t et ketlerden ve soyut kel melerden gelmez.

Bakalar le etk le mde bulunduunuzda h ssett n z h s. Bu duygular gnmzde get ke

anlardan b r s yle de yor ancak daha nce na ett m z devrelere byk oranda balyorlar.
Durumun nem olmadn ve herkes e t olduunu sylyoruz, ancak her bey n bakalarna
kar nasl st flend n zlemeye devam ed yor. Beklent ler tecrbelerden oluur. Beklent ler
aldnda, mutlu k myasallar akar. Beklent ler n z hayal krklna urad zaman, b l nl
olarak daha y b l yorsanz b le, hayatta kalma tehd d g b h ssed yor. Herkes ktklere kar
hassastr, nk herkes zel olmay ster. zell n drts d erler nde can skc grneb l r,
ancak kend n zde adalet g b h ssed yor.
zel olmak, doada hayatta kalmay tev k eder. Sen n mama bey nl bebe n hayatna sadk
kalm g b davranyor. Genken ne h ssett n, nronlar b rb r ne balayan mutlu k myasallar
tet kled . Bu balantlar hayatta kalma konusundak beklent ler tet kler. Uzmanlk konusundak
beklent ler n z hayal krklna uradnda, hayatta kalma tehl kes g b h ssed yor. Bunu
d erler nde grmek kolaydr, ancak kend n z grmek zor. Kend m z mot vasyonlarmz n " y
nedenlere" sah p olduumuzu dnyoruz, ancak zel olma aray " y b r neden" g b
grnmyor. Bu b z nrok myasal n ve klarmzn nedenler konusunda akn brakyor.
Kk sosyal hayal krklklar neden b lmeden c dd tehl ke h ss vereb l r. Bu dalgalanmalarn
nereden geld kler n b l yorsanz daha az gce sah p olursunuz. Kend n ze ve bakalarna zel
olma ste n fark etmey alkanlk hal ne get r n. Bu drtsn nkar etmek yer ne
beklent ler n z ve beklent ler n z hayal krklna uradnda h ssett n z mutsuzlua d kkat
ed n. Bu duygular n kend n z knamak caz p olsa da, atalarn canl tutan memel enerj s n
onurlandrab l rs n z. rneklere d kkat ed n: Bakalarna zel olma ste
Kend n ze zel olma ste
Atalarnzda zel olma ste
zel te arayndak hayal krklklar
Beyn n z, bakalaryla karlatrrsa, stersen z yapmaz. Doa hal ndeyken, bakalar le

karlatrmak sur v valer tev k eder . Kaybedece n z kavgalara g rmen ze kar s z korur.
Beyn n z baka b r k den zayf olduunuzu grdnde, s ze r sk hatrlatmak n kort zol
brakr. Bu, hayatta kalma mknlarnz tantmak n tev k ed lmes ne ramen, ger de
durmanza yardmc olur. Mutsuz k myasal maddeler, hak m yet armz nlemem ze ve
bylece grup arkadalaryla b r araya gelmem ze yardmc olur. Onsuz yaamak yer ne, mutsuz
k myasallara ht yacmz var.
Tehl kedek Korteks' n Rol-Aranyor

nsan korteks gerek h sseden soyutlamalar oluturur. Yalnzca duyulara ulaan g rd lere
dayanmak yer ne devreler dah l olarak akt ve edeb lmem z sayes nde kend m z kend
dnceler m zle terre edeb l r z. rne n, odaya g rmed n z halde konumaya balamaya
hazr olsa da yaklamakta olan b r sunumunu dnerek terlemeye balayab l rs n z. Bu,
gelecektek tehd tler hayal etmem ze ve bunlar nlemek n harekete gemem ze olanak tanr.
Kend lm orann b le hayal edeb l r z: Ney b lmed m z halde b r eyler n b z ldrece n
b l yoruz. Bu, duyularmzn orada olan b ld rmes n beklemek yer ne, potans yel tehd tler
aramak n b z mot ve eder.

Tehd tler n K myasal S l nd r Kroter s
Potans yel b r tehd d n bel rlenmes , merak uyandrc b r ek lde y h ssed yor. Aslan kokan ve
aslann grene kadar rahatlayamayan b r ceylan g b s n. B r aslan grmek, alternat f kt
olduunda y h ssed yor. Kend m z gvende h ssetme tehd tler yle lg l kant arayacaz ve b z
aradmz ey bulduumuzda b r dopam n deste alyoruz. Ayn olmann duygusundan b r
seroton n deste elde edeb l rs n z ve ayn tehd d h ssedenlerle balantdan b r oks tos n art
yapab l rs n z. nsanlar bu nedenle doom ve kasvet kant bulmaktan honutlukla memnun
grnyorlar. Ama zevk son de l, nk "b r eyler yap" h ss s z tekrar lg lend r r. Hayatta
kalma abalarnzda baarl olsanz b le kend n z kt h ssetmeye son vereb l rs n z.
Byk b r korteks byk b r tehd t oluturuyor
Kk b r korteks, aslnda yaad tehd tler tarar, ancak nsan g b byk b r korteks gerek
tecrbelerden ve paralardan dernekler z nc r kurab l r. Koklayamadnz veya
dokunamadnz b r gelece dneb l rs n z. Felaket senaryolarn f z ksel gerekl n zden
olduka uzakta dneb l rs n z. Ve g tt n zde dnyann ne olacan hayal edeb l rs n z.
Dnyay b lmek b r gn olmadan, b ld m zden ok daha zc. ok zlyorsun, b tt nde
dnyann sonu olduunu hayal etmeye caz p gel yorsun. O zaman b r ey kayp olmaz.
Gelecektek enerj rezervler zer ne b r konferansta bu konudak farkndaydm. Konumac,

dnya enerj rej m n yzyllarca srdrecek b r graf k sunarken, zley c ler n heps n n b r paras
olmayaca b r dnya hayal etmes gerek yordu. kme tehd d alc b r k tle buldu - aslnda,
neredeyse b r rahatlama oldu, nk tar h n neml zamanlarnda yaamak dnces , z
brakmadan g tm olma dnces nden daha y h ssett r yor. Nefret ett n z neml , hayal
ett m z zaman b le skntya haf fletmeye yardmc olur B z sadece gereklerle lg len yoruz.
Korteks s z y h ssett ren gerekler arar.
Korteks n z, memel ler n beyn n n ne h ssett n mantksal aklamalar arayarak hayatta kalmay
destekler. rne n, eyler n dalp dtn dnyorsanz, eyler n b rb r nden ayrldna
da r kantlar bulacaksnz ve eyler n y g tt ne da r kantlar gzden karacaksnz. Memel
b r beyne bal byk b r korteks, dnyann el antasnda cehenneme g tt n kolayca
onaylayab l r. (Bu konuda, B l n Yer nden Beyondak K tapmda: Memel Olumsuzluunu
Amak k tabmda daha fazlas .)
Gereklere odaklandndan ve bu yzden ok nyargl olamayacanzdan em n olab l rs n z.

Fakat bey nde aslnda on kat daha fazla nron var ve gzler n neye bulacan, rasgele b r eyler
almak zorunda braktndan daha ok nron var. Yan , on kat daha fazla nron, korteksten
gzlere de l, kortekse b lg gnder r. Zaten yaadmz g rd ler , nems z olarak taramak n
tasarladk, bunun yer ne gelen her konuda d kkat m z kaybetm yoruz.
Korteks n beklent ler karlayan olgular nasl bulduunu b lmek yardmc olur. Ak b r rnek,
korteks n z n bu sayfay okuma ekl . Sadece detaylar pas f olarak almaz. Gem tek
tecrbelere dayanarak, gelecekte gelecek detaylarla lg l beklent ler ret r. Dopam n,
beklent ler n zle eleen b r yn grrsen z serbest braklr. Anlam karp b r sonrak parayla
lg l b r beklent oluturmak n devam ed n. B r yn beklent ler n ze uymazsa, cort sol serbest
braklr, bu da anlam yaratmadan ve devam etmeden nce daha yakndan bakmanz ster. B r
kel mey okumadan nce beklent retme konusunda b l nl de ls n z, ancak yapmadysanz
asla okumayacaksnz demekt r.
Beklent ler ve Gerekl k

Beklent ler n z, duyusal g rd ler nceden aydnlatan s n rsel yollardr. Bu, anlaml b r anlam
ak mmkn klmaktadr. Hang beklent ler , yaam tecrben ze ve u an yaadnz
nrok myasal rn stokunuza baldr.
Korteks n z her zaman gelecektek ac ve gelecee l k n ngrlerde bulunur. Ancak beklenen

dller her zaman gereklemez, bu da baka b r kort zol kaynadr. Korteks n z s z her zaman
mutlu eden daha y b r dnya hayal edeb l r, ancak bu topyay bulamazsnz. Gerekl k
genell kle hayal krkldr ve beklent ler n z n roln anlamak zordur nk korteks onlar
zahmets zce ret r.
B r kertenkele, dnyaya genler n hayatta kalmasn zlerken b le b r eyler n yanl olduunu

dnmez. Kend ne "dnyada yanl olan b r ey" olduunu sylemez, nk dnyann ne
olduu dnda b r ey hayal etmeye yetecek kadar nron yok. zer nde yrtc olmayan b r
dnya beklem yor, bu nedenle dnyay beklent ler kmsemeye mahkum etm yor. ocuunu
canl tutamamak n kend n knamyor. Hm nler daha fazlasn bekl yor ve b z b r eyler
yapyoruz hakknda. Bu nedenle baarlarmza selam vermek yer ne hayal krklklarmza
odaklanyoruz.
Yaam, beklent ler n z atnda y h ssed yor ve beklent ler n z n altnda dtnde kt
h ssed yor. S z n n ve klarnz byk lde beklent ler n ze bal, bu yzden bunlar
anlamak neml d r. Beklent ler, gelen b lg ler n ngrlmes yle elektr kle akt ve olduunuz
s n rsel yollardr . Onlar, b l nl b r n yets z olarak harekete ge r yorsunuz, nk elektr n z
daha nce bulunduu yerden akyor. Beyn n z, duyularnz tarafndan harekete ge r len
nronlar, nceden akt ve ett n z nronlarla her zaman karlatryor. Eleen b r model
bulduunda, yaadnz ey "s z n b ld n z" veya s z n n y m kt m edece n z
"b l yorsunuz". Beklent ler n z fark etmey rend n zde duygularnz anlam kazanmak daha
kolaydr. Aadak lere d kkat ed n rnekler:
Zarar bekled n z ve zarar grdnz h ssett n z b r zaman.
dller n olmasn bekled n z ve dllend r lm h ssett n z b r zaman
Bunu byk beklent lerle yaptktan sonra, saatte b r ka kez rett n z daha kk beklent ler
fark etmeye balayn.
B r maymun b r rak be muz y t rd nde, kend s n kt h sseder, ancak sorunu tekrar tekrar
dnerek gen lemez. Baka b r muz arar. Zarar grmeden dllend r lm h ss buluyor.
nsanlar ekstra nronlarn muzlarla lg l teor ler n na etmek n kullanr ve ac ekmeye
balarlar. rne n, b r kabadann ylda b r kez park yer n z aldn dnn. Otuzalt
yandayken, beyn n z y rm be para hal nde dnyay dolandrc buluyor. Beyn ndek bu
ablon, elektr n z , s ze y gelen nsanlarn bol kantlarndan ayrr. Konuyu daha da karmak
hale get rmek n, bu otopark olaylarn lk etapta yanl anlam olab l rs n z. nce orada
olduundan em n olduunuzda b r n n yer n almakla sulanmadnz m? Gzler n z n megul
olduu b r durumda yanl yarglama yapmak kolaydr. Yanl kararlarn fark ed lmes zor olsa
da, elektr k, y g y len yollarnza kolayca akar. B r bey n bol m ktarda y maja ramen kt b r
dnya maj oluturab l r.
Mutsuzluk nde Deer Kabul Etmek

B r kalp arayan nsan korteks , hak m yet arayan b r memel n n beyn ne ve tehl key nleyen
srngen b r beyne balandnda, b r sr kort zol alarmyla sonulanmamz artc de ld r.
Kort zoln ary nled n ve buna neden olduunu unutmamakta fayda vardr.
rne n, kaplarmn dna ktm andan t baren kertenkeleler koar. Bu alarmn ounun
h b r ey n de l, nk ben kertenkeleye adm atmyorum. Fakat srngenler ar d kkatl
olmak n kend ler n sulamyorlar. Yalanc poz t fler srngen hayatta kalma s stem n n b r
parasdr.
nsanlar yanl poz t flerden nefret ed yoruz. Kurunlar rdek st yoruz, ancak kurun
olmadnda rdek stem yoruz. Alarm s stem m z n ek mler her sefer nde mkemmel ek lde
aramasn bekl yoruz. Hayvanat bahes ndek megalatlar zlerken bunu dnyorum. H b r
uak onlar yemeye almam olsa da, b r uak b r uaa utuunda kapak kouyorlard.
Meerkats havaalanlarnda hayvanat baheler nde yaamak n gel med , ancak avn kularnn
annda yakalayab lece yerlerde gel t . Bell b r aret pucu n uyank olmalarndan
kurtuldular - bu durumda uan yrtclar. Atalarmzn korktuu her eyden korkmamamz
gerekt n sylem yorum. Ben sadece meerkatlarn kend ler n kabul etmeler n takd r
ed yorum. Uak get kten sonra ek nces zl kler n kend ler n kkrtmazlar. Bu kt
arlardan dolay b rb rler n kandramazlar.
Kort zol, Temk nl Olduunuzda ve ok Ynl Olduunuzda Yardm Ed yor
Ar d kkat nsanlarn hayatta kalmasna yardmc olur. Her yemekten nce eller m ykyorum
da dnyam olduka salkl. Her ne kadar arabamn ok olmad halde er tler her
de t rd mde d k z aynamn ne bakyorum. B r k h kaza olmadan hayat boyu emn yet
kemer takab l r. Tehd tler n ngrlmes , uzun vadede mutsuzluun nlenmes ne yardmc olur.
Ancak bu stratej ye ar bamllk s z sonsuz el ykama ve ayna kontrol alkanlklarna
brakab l r. Bazen en y stratej potans yel b r tehd de yaklamak ve b lg toplamaktr. Cort sol
de bunu yapmanza yardmc olur. S ze yen eyler denemen z ve ok ler g tt n zde etk l b r
uyar na sah p olmanz salar. Kt duygular kabul ederek kort zol sert sesler karr, ancak
alternat f daha da ktle r. Mutsuz olmaktan mutsuz olursunuz. Yer ne,
Sen de t r n ve Adap Can t
Kort zolmn durmasn d led mde, vah domuzlar dnyorum. (Bunlar ftl klerden
kap vah doaya dnen domuzlardr.) Ben byley c d rler, nk vah domuzlar kend
hayatta kalma ht yalarn karlamaya baladklarnda yaban domuzlarnn zell kler n
gel t rmeye balarlar. Burun burunlarn yemek n kk olarak kullandklarnda,
burunlar byr. Onlarn krk, souktan snmak n ht ya duyduklarnda daha uzun
byr. Ksacas: kt alk ve souk tr g h ss Domuzlarn sah p olduu gl ynler . Tehd t
yantlarnz anladnzda elde etmek sted n z gl ynler tet kleyeb l r.
4 | Mutluluun lgn Dngs

Mutluluktan Hayal krkl Kaygs
nsann Grkem Enst ts'nden B r Yaam Boyu Baar dl aldnz dnn.
sm n z arlrken vah alklar duyarsnz. Har ka h ssed yor. B rka dak ka sonra,
tren b tt ve s zden nce olduunuz k ye ger dndnz. N ye ya? nk mutlu
k myasallarnz yen den em l r. Anmsayarak b raz daha key f alab l rs n, ancak beyn n z
de potans yel tehd tler n tarama yapacaktr. Ve bazlarn bulacak: Konumam y
karland m? B r sonrak projemden nefret ederlerse ne olacak? Neden arkadalarm
trene gelmed ? dlnzn srekl mutluluk get rmes n beklersen z hayal krklna
urayacaksnz.
Herkes mutlu k myasallar sarkar, bu yzden herkes daha fazla tev k etme yollar arar.
Beyn m z te byle tasarlanmtr. Yen b r gezegen kefed lm olsanz b le, mutlu
k myasal dalgalanma srecek de l. Gezegen n ze her gn bakab l rd n z, ancak her an
kefetmen n tam sev nc n h ssetm yorsunuzdur. Fakat y ne de bu duyguyu steyeceks n z.
Bu ht yac sah p olduunuz yollarla yer ne get rmeye alrsnz; bu da s z baka b r
gezegen aramaya ynlend r r.
Ama sonuncusu g b b r n bulursanz, lk sefer kadar y h ssetmezs n z. Paraz t bulmak

n daha byk b r gezegen bulmalsnz. Devraldmz bu bey n, mutlu k myasallar yen
b lg lerden kurtaryor. Ayn esk b lg ler onlar g dermez.
Beyn n yerel b r ek dkkanndak esk b lg lere kaytsz kaldm. Kapda yrdmde

muhteem b r koku le heyecanlandm ve keyf n srdreb lmem n b r buket almaya
karar verd m. Buket n para verd kten sonra, arabama g tmeden nce son b r der n nefes
aldm. B r eyden neredeyse h koklamadm grmek ben artt! Yen b r b lg de ld .
Neden Erken Hatralar yles ne Gldr?
Mutlu k myasallarn solmas, hayatta kalma abalarmz yen lemeye devam etmem ze
neden olmaktadr, ancak b z merakla hayal krklna kar savunmasz brakmaktadr.
F zyoloj s ne ayak uydurana kadar "toplumumuz" hakkndak hayal krcln
sulayab l rs n z . Beyn n z her zaman dnyay, devreler n oluturan erken deney mlerle
kyaslar. Genken her ey yen yd , bu nedenle ler sklkla "en y " ya da "en kt" olarak
deney mled n z. Bu, b r devreye balanacak kadar byk b r nrok myasal dalgalanmaya neden
oldu. Ayn p zzay b r dahak sefere yed n zde, "en y olduun en y ey" de l. B r dahak
sefere aalam olursan, "en ktsn yaarsn" de l. Yaam genelde beklent ler n altnda
duruyor nk B lg yen olduunda bu beklent ler s z yaptrdnz.
Kahve ek rdekler kokusu almaya baladmda sev n h ssed yorum. Ama bar stler n kokusu
hakknda yorum yaparsam, ou zaman neden bahsett m b lmed n fark ett m. B r kafede
her zaman sev n h ssetmek steyen b r mesle m varsa, hayal krklna urayacam.
Mutlu k myasallarn her b r kend yolunda hayal krklna uratr. Bu blmde dopam n hayal
krkl, oks tos n hayal krkl, endorf n hayal krkl ve seroton n hayal krkl
aratrlyor. Sonra y duygular uyandrarak kt duygular haf fletmek n acele ederken ortaya
kan ksr dngy nceleyece z. Bunun yer ne, bu drtler anladnzda erdeml b r dng
na edeb l rs n z.
Dopam n hayal krkl

Dopam n yen dller tarafndan tet klen r. Bu yzden dondurma kon s n n lk yalad cennett r.
On l cks sonra d kkat n dolanyor. Gndem n zdek sonrak ey hakknda ve sonrak dnmeye
balyorsunuz. Dondurmay hl sev yorsun, ama bebe n bunu yen b r b lg olarak
grmed nden fazla h ssetm yorsun. Beyn n z zaten ht yalarnz karlamak n b r sonrak
har ka yolu aryor. Esk dller, hatta krems , lez z olanlar, beyn n z n d kkat n vermey n. B l m
adamlar bu alkanl derler .
Yen Sev n
y eyler yattran b r bey nle nasl b r nsan mutlu olab l r? F lozoflar bu k lem uzun
zamandr dnyorlard, md b l m adamlar ve hatta gastronom stler de harekete ge yorlar.
Amer ka'nn en ok oy alan restoran zevk b l m zer ne kuruludur. Fransz amarhane sadece
kk tabaklar sunar, nk kurucusu ve ba ef Thomas Keller'e gre b r anak lk ya da drt
srk n dama memnun ed yor. Bundan sonra, sadece ecstasy yaamak yer ne dolduruyorsun.
Bu nedenle, nl Cal forn a arap lkes kuruluu, tablonuza ok kk yen yemekler
gndererek tekrar tekrar sev n yaratyor.
Fransz amarhanes ne g d p b r anaa ak olsaydn? ef n s z tam b r plaka hal ne

get rmeye kna ett n dnn. Gel nce, heyecanla dal yaparsn. Ancak b rka srk sonra
hayal krklna uradm. Acnp m kartn merak ed yor musun? Belk de farkl b r ey
yapmlardr? Hayr, artk yen b lg ler de l bu yzden mutlu k myasallarnz cevap verm yor.
Farkl algladna nanmak zor, nk kend alkanlnn farknda de ls n.
Bey n, ht yalarn karlamak n yen b r yol bulursa, sev nler tet kler. Yen y yecekler. Yen
ak. Yen yerler. Yen tekn kler. B r sre sonra yen ey llmez. "Hatrladm ek lde de l."
Baka yen b r ey n t caret yapmanz steyeb l rs n z. Ancak beyn n z anladnzda, hayal
krklnn ey n kend s nden z yade s zden geld n fark eders n z.
Surv va'da dopam n' n rol l
Dopam n hayal krkl, hayatta kalma deer n anladnzda kabul ed lmes kolaydr.
Atalarnzdan b r balk dolu neh r dnn. Klanna bu konuda b lg vermek n ger
dndnde ok heyecanl. Dopam n, ger dnmek n enerj yaratr ve tekrar yer n
bulmak n hafza. Sonra b tt . Atanz baka yollardan da mutluluk h ssedeb l r:
R,5 Seroton n, bulmas n alaca saygya baktnda ykseleb l r. R5 Oks tos n, bayramn
ortak zevk n dndnde harekete geeb l r.
Ancak dopam n daha byk b r balk bulmazsa dalab l r. Daha fazla balk n daha fazla
grnecek nk ne kadar y h ssett n b l yor.
B r Dopam n Daldrma le Kar Karya Bulunmak
Dopam n dtnde, an den kort zoln farkna varrsn, bylece tehd tlerden daha fazla
haberdar olursun. Kt duygularn durmasn st yorsun, bylece "b r eyler yapmann" b r
yolunu aradn. Tecrbeler nden b l yorsun, b r anlna mutlaka k myasal b r uyarcnn
alacan b l yorsun. Bu sorun, b r kumar cas no'sunda b r gence dnk olarak hayal etmek
kolaydr. O 50 $ kazand ve byk b r dopam n dalgalanma kumar y b r duygu beklemek n
beyn n teller. B r dahak sefere kt h ssett nde, kumar f kr kafasna g r yor. Ama g tt nde
har ka b r h s olmaz. Bunu bekl yor, y ne de, kumar oynamaya devam ed yor. O kaybett paray
kt h ssed yor. Kt h ss yat onu daha y h ssetmen n, daha fazla kumar dnces n harekete
ge ren b r yol bulmaya ter. Herhang b r yata kumar alkanlna sah p olab l rs n z,
Salkl davranlar da dopam n n dalmasna neden olur. B r ocuun yazm ars kazanmasn
hayal ed n. An den daha fazla sayg duyuyor (seroton n) ve kabul (oks tos n) her zamank nden
daha fazla h ssed yor. Bu y duyguyu tekrar st yor, bu yzden yazm kel meler zer ne ok
fazla zaman harcyor. Dopam nler , b r kel men n hecel n z h nsel olarak sted nde ve
bulurken tev k ed l r, nk byk b r dle balar. Srekl dopam n ak, sah p olab lece
kt duygulardan kaar. Kontrol edemed n z tehd tlerle dolu b r dnyada, yalnzca b r szlk
seerek sted n z zaman y h ssett n z b lmek gzel. Ama alkanlk hayal krklna
uradnda gn gelecek. Kz b rka yazm yarmas kazanrsa heyecan sonunda der. Daha
fazlasn elde etmek n, manzaralarn yen b r dl zer ne koyacak.
Dopam n, ht yacnz karlamann salkl veya salksz b r ek lde balanp b rlet r lmed n
hayal krklna uratr. Blm 2'dek mayalanm maymunlar g b , beyn n z daha mutlu
k myasallar retmek yer ne verd n z suyu alr. Fakat aldnz suyunu kaybedersen z mutsuzluk
yaarsnz demekt r. Byle b r bey n ynetmek kolay de ld r, fakat yaamn hed yes le b rl kte
ver len sorumluluktr.
"B r nc Yksek" n Srekl Arama,
Uyuturucu bamllar, her zaman " lk yksekl pe nde" olduklarn sylyor. B r lacn lk
kullanm, mutlak doal k myasal kaynaklardan elde edeb lece n zden daha fazla zevk
tet kl yor. Ancak k nc kez, artk lk kez yaptnzdan daha fazla srece n z srece artk en
youn deney md r. Hayal krkl le daha fazlasn almak arasnda srekl se m yaparsnz.
Beyn m z doal yksek veya sun yksek olsun, lk yksekl tak p eder. Sun yksekl kler
yapay olarak byk devreler oluturur ve byk yan etk lere sah pt r, ancak doal mutluluk
uyarclar b le ok sk tekrarlanrsa zararl yan etk lere sah pt r. nsanlar, sonularna ramen
mutlu b r alkanl tekrarlama caz bes ne kaplmaktadr, nk mutlu k myasallarnzda sarkma
s z kort zolnzle yz yze brakr. ster sonrak margar ta sterse b r sonrak kar yer frsatn
aryor olun, dopam n n z aramaya baladnz andan t baren akar ama s z onu aldnzda
bekled n z kadar heyecan ver c de ld r.
Kovalamaca Heyecan
Arayan ey muhtemelen fark ett n zden daha dllend r c . B r rek n y h ssetmek n b r

yol olduuna karar ver rsen z, dopam n akn aknarak rek dkknnn yaknndak b r park yer
arar. Bu yeml k le ayn z h nsel akt v te: dllend r c ayrntlar n dnyay tarama. Park yer n
bulduunuzda, dopam n yksel r. Ama n hayet rek aldnzda, dopam n hzl b r ek lde
ker, nk zaten yapmtr.
B lg sayar oyunlar bu stek aramak neden yle ek c . Ama ayn dl defalarca ararsanz, hayal
krkl abucak ortaya kar. te bu yzden b lg sayar oyunlar b r sonrak aamaya gemeye
odaklanyor. Gerek b r ht yac karlamasa da, yen b r dle yaklatnz n heyecanl
h ssed yorsunuz.
Mzeler ve alver merkezler , arayanlarn zevk n tev k etmen n d er popler yollardr. Her
zaman ayn grnyorsa, temy zler n kaybederler, bu yzden yen serg ler ve yen rnler her
zaman get r l r. B r alver merkez , mze veya b lg sayar oyununda h lg kaybett ysen, "o
kadar da y de l" dem olab l rs n z Esk den olduu g b "De kl n farknda de ld n,
beyn n leyece yen b r b lg olmad n dopam n salgn braktn.
Toplama dopam n hayal krklna urad n popler b r hob d r. B r koleks yoncunun da ma

aramas gereken b r eyler vardr. Bulduunda, b r sonrak grev ne balayarak dopam n
sarkkln nler.
B r koleks yon s ze doldurmak n b rok " ht ya" ver r ve z hn n z her zaman mutsuz
k myasallardan dalr, bylece ok fazla ayrnty leme koymanz gerek r. Ayrca oks tos n
uyarmak n d er toplayclarla balant kurab l rs n z. Ve eer d er koleks yonerlerden b r n
seersen z, seroton n tadn karrsnz. Koleks yoncularn "Baka b r eye ht yacm yok"
d yemezs n z. Koleks yonumun tadn karmaya devam edece m "ded . Dopam ne tev k
etmeye devam etmek zorunda kalmaya devam etmel s n.
B r projen n planlanmas dopam y tet kler. B r part , ev tad lat veya yaam ge g b byk b r
proje, her admda heyecan uyandrr, nk bu hedef ht yalarnza balarsnz. Dopam n, uzun
vadel b r projen n kanlmaz hayal krklna uramasn salar. Ancak part b tt nde veya ev
yen len rse, dopam n ker. Neden kt h ssett n b lm yorsun ve belk b r eyler n yanl
olduunu dnyorsun. Yen b r proje balatrsanz, kend n z daha y h sseders n z.
Seyahat, byk b r dopam n uyarcsdr. Duyularnz, dnyev b r k olma hedef n ze ulamak

n lemek zorunda olduunuz veya sadece kahvalt almak g b bas t b r grev yapmak n
yen g rd lerle bombardman eder. Hedef n zde olma h ss n n planda tutarak b r gez planlamak
dopam n tev k eder. stel k mav ve beyazn mkemmel bantlaryla o trop kal cennete
ulatnzda b r heyecanla karlarsnz. Fakat b rka dak ka nde d fras aramakla
meguln. Ertes sabah, uyandnzda ve nerede olduunuzu grnce y ne heyecan
h ssedeb l rs n z. Ancak, gn get ke, tat l nces nde k m olduunuza karar verd n z.
Dopam n nsann baarsn tet kled . Thomas Ed son, ampul n f lament arayan ge kalmt.
Hastalklar y let , nk aratrmaclar uzun saatler boyunca kalplar bulmak n ayrntlar
elend ke ve sraladlar. Aradklarn bulduklarnda, genell kle yen b r hedef ararlar.
Bey nler m z, hal hazrda el m zdek eyler dnerek etrafnda oturmak n tasarlanmamt.
H b r ey n heyecan serbest brakmazlar. B r atlama sonrasnda dalmak gerek yordu, bu
yzden tekrar b r eyler yapmak zorundayz.
Romant k ak, belk de dopam n hayal krklna en a na rnekt r. nsanlar "ak" olduunda,
uzun b r arayn dopam ne zer nde yksekte olduklarn fark etm yorlar. Fakat ayn esk dl,
sonsuza dek dopam n heyecanlandrmaz. Dyor, sonra mutsuz k myasallar d kkat n ek yor.
E n z zer ndek kt h ss sulayab l rs n z. E n z n "o esk s g b de l" olduunu
dneb l rs n z. Yen b r ortaktan s z mutlu edecek karar vereb l rs n z, nk son yen ortak,
b r yol na eden b r art aret tet kled . Ancak her zaman yen b r sevg heyecan aryorsanz,
ksr b r dngye neden olab l rs n z.
md ye kadar tadna bakab lece n z en y kahvey srrsanz, k nc srk " md ye kadar

tadna vazge lmezs n z" olamaz. lk srk b r dopam n art tet kler ancak kahvereng ye kadar
lekelenme azalr . Beyn n z ayn esk dller zer nde boa harcamak yer ne dopam ne'y yen
b lg lerden kurtarr. Ayn ey, zel b r s nden b r glmseme veya gzel b r kar yer artrm
yaptnzda dorudur. lk nce dopam n yksel r, ancak devam eden dller dopam n n devam
etmes ne neden olmaz. Dopam n ktnde, dnyada veya s z n yannzda b r eyler yanlm
g b gel yor. Bu hayal krkl, beyn n z n yen n yol atn b ld n z zaman daha az
tehd tkar h ssed yor. Aadak durumlarda dopam n droopunuza d kkat ed n:
B r ey, b r zamanlar yapt ek lde s z heyecanlandrmaz
B r ey, aldktan sonra bekled n z kadar y h ssetmez

Uzun sred r aranan b r hedefe ulatnzda s z yen b r ey heyecanlandryor
Endorf n hayal krkl

Byk endorf n h ss her zaman ksa sre nde snk kalr, nk hayatta kalmay salar.
Maskeleme ars y h ssed yor, ancak arnz h ssetmen z gerek yor. Endorf nden srekl
mutluluk beklersen z hayal krklna urayacaksnz.
Egzers z for k duyguyu tet kler, ancak ayn egzers z rut n tekrarlarsanz, lk sefer nde
yaptnz tepk y h ssetmeyeceks n z. Endorf n st mle etmek n ac noktasna kadar
harcanacak b r art gerek r. Dolaysyla , endorf n n acele etmes n ac ekme admn
attysanz, ayn y duyguyu tet klemek n g derek daha fazla ac sters n z.
Kend n z a brakmak endorf n uyarr, ancak o h ss elde tutmak n g tt ke alktan lmen z

gerek r. Alk, endorf n tet klemes ne neden olur, nk atalarmzn yaln srelerde yem
vermeler ne yardmc olmutur. Bo b r m dede arama yetene hayatta kalmay arttrr. H b r
ka n karrsanz, b raz yksek h ssetmeye balam olab l rs n z. y b r h s b r ey
yed n zde hemen durdu, ama y ne de yed n z n beslenmen n hayatta kalmas n gerekl
olduunu b l yorsunuz.
Kend n Ateleyen Ar Mutluluun Yolu De ld r
Vcudunuzun endorf n tadn karmak n zarar vermek mutlaka yanl b r yoldur. Ayn
endorf n acele etmek n srekl daha fazla ar yaamanz gereken traj k b r ksr dngye
neden olab l r. Endorf n hayal krkl bu dng, kend ler ne zarar veren k ler n neden daha
fazla zarar vermeye e l ml olduunu anlamamza yardmc olur. Endorf n n unutulmas
b tt nde, anszn gereklerle yz yze gel n rs n z. Gerekl n zden holanmayab l rs n z,
ancak ksa b r ac l durum penceres har c nde acy gzard etmek stem yoruz. Sarkyla yaamak
st yoruz.
Egzers z yapmazsan, yapmalsn. Ancak balangta elde ett n z endorf n sev nc n gze
alrsanz, devam edemezs n z. Egzers z, endorf n olmadan b le y h ssett r r, nk kafanza
g den oks jenle kannz doldurur. B r endorf n n yksek b r sev yes ne kadar egzers z yapmanz
gerekt n dnyorsanz, yaralanab l rs n z. B r endorf n almak n b l nl olarak kend m ze
ac ekt rmek n gel med k. Ar, yakn b r hayatta kalma tehd d yle kar s z uyarr. Ac l
serv s odalar ve anestez den ncek dnyada, ar veren davranlardan kanmak n kt b r
h s tev k ed c yd .
Sentet k Endorf n Yksekl kler
Afyon trevler (ero n, oks kodon, morf n, kode n) endorf n uyarr, ancak korkun yan etk ler
vardr:
1. Doal mutluluun k myasal mekan zmasn zayflatyorlar.
2. Bunlar kullanrken yaadnz acy maskeleyerek k sel bakmn tehl kel b r ek lde
hmal ed lmes ne neden oluyorlar.
3. Onlara alyorsunuz, bu nedenle ayn etk y elde etmek n daha fazla ey kullanmanz
gerek yor. Zararl yan etk ler hzla b r k r, daha mutsuz k myasallara, daha fazla kullanma
ste ne ve aaya doru b r sp rale yol aar.
Sosyal ar endorf n tet klemez, ancak endorf n n for s sosyal ary maskeler. Bu nedenle,
nsanlar f z ksel ary srdrecek noktaya ekmekted r. Madd olarak, unutulma arayndan
daha fazla ar oluur.
Endorf n ac ller n gel t . Endorf n for s srmyor nk y kararlar vermek n ac

ekmem z gerek yor. Vcudunuzu sadece endorf n almak n ac ek yorsanz, vcudunuz ac l
durum olarak grlenler bel rler. B r endorf n tutmaya devam etmek stersen z kend n z daha
fazla ac ekmeye devam etmen z gerek r. Endorf n n z dtnde, an den durumunuzun
gere n fark ett n z. Bey n gerekl fark ett rmek n tasarlanmtr nk hayatta kalmay
salar. Srekl endorf n yksekler ne glmek gzel olurdu, ancak endorf n sarkklarn doal
olduunu ve bununla b rl kte gelen gere ynetmek n tasarlandn b lmek gzel. Bu
durumlarda Endorf n n z n sarkklna d kkat ed n:
y h ssett m ama sonradan ar snm olduunu fark etm b r egzers z oturumu
Hl hounuza g tmes ne ramen s z daha fazla gldren b r aka
Haf f bal b r h s, gec km b r yemekle sona erd .
B r zamanlar olduu kadar yardm etmeyen b r ar kes c la
Oks tos n Hayal Krkl

Oks tos n hayal krkln anlamann y b r yolu, kend n ze b r masaj yaptrdnz hayal
etmekt r. lk b rka an olaanst h ssett r r. Ardndan z hn n z kayar ve masaj aldnz tam
anlamyla unutab l rs n z. Elbette hounuza g d yor ancak oks tos n patlamas srmyor .
Beyn n z n eylere, hatta har ka eylere altn b lmed n z srece masaj terap st n z
sulayab l rs n z.
Oks tos n doumda salnr ve dnyaya g rme stres n azaltr. Ama yaknda daha fazlasna
ht yacn var. Hayvanlar genler n yalam ve nsanlar oks tos n salnmn salamak n onlar
saryorlar. Oks tos n ak, ocuu ebeveyne gvenmeye ve benzer koullar altnda oks tos n
serbest brakmaya balar. Her zaman bu h slerden honut olmak gzel olurdu, fakat herkes her
yerde seveb lece n z dndnzde, yabanclardan eker alp sonunda yabanclardan
kprler satn alrsnz. Sosyal ortamnzla lg l yen b lg lere yant vereb lmen z n oks tos n
aldktan sonra kapanmaldr.
hanet Gven ve Oks tos n Dkm
Oks tos n atalar, b r ler s n rler ne her knca kab ley terk etmes n nled . Onlar vah
doada yalnz kalan k lere ver len tehl kelerden kurtard. Bugn, oks tos n arkadanz s z
alnn krptrmaz s z brakyor s z korur. Akrabalarnzn d ller n en son maceranza
sktrmas an karmaz. Oks tos n akarken, gem hayal krklklarna ve hanet
hatrlatmalarn gzden karmak daha kolaydr.
Ancak b r oks tos n kayna patladnda, gem hayal krklklarnza an den er leb l r olur.
Haf f b r ton de kl le saldrya uradn dndnz tehd tler n bu kadar uyank
olab l rs n z. Oks tos n balonu g tt nde sosyal tehd tler gen ler gzkyor.
B r oyun alanndak ocuklar sosyal gven ren rler. Destek aldklarnda, y duygular onlar
nereden geld n daha fazla beklemek zere teller. Kort zol tet klend nde, bel rl mahallerde
destek beklememekted rler. B r snf arkada ev dev nde s ze yardmc oluyorsa kend n z y
h ssedeceks n z ve oks tos ne g den b r yol denm t r. Ancak gven l r b r arkadanz
dev n z kopyalamay srarla st yorsa b r k lem n z var demekt r.
Salksz tt faklar ve Oks tos n Hayal Krkl
Oks tos n, etelere, savalara, hrpalanm e sendromuna yol aan balar oluturur ve
mttef kler eylemler n n sonularndan korumak n kend n z yormaz. Oks tos n balarn
srdrmek n nsanlar c dd eyler yapar nk b r oks tos n sarkmas hayatta kalma tehl kes
g b h ssed yor.
Ben m dedemler, Mafya'nn ddet tehd d altnda toplumsal balar kurduu S c lya'dan geld .
Mafya, b rl yaparsanz ddetten vaat ed len vaatlerle emn yet yanlsamasn sunuyor. Ne
yazk k , yrtclar s z b r mttef k de l av g b grrler nk uzun sred r gvende de ls n z.
K mseye gvenemeyece n ren rs n. Bu zolasyon h ss s z koruma ve y n yet jestler sunan
k lere gvenmeye hevesl olduunuzdan ok daha az tehl kede h ssed yor. Ksr b r oks tos n
dngs sonulanr.
Ben byrken k mse Mafyadan bahsetmed ve bunun Hollywood'un b r cad olduunu farz
ett m. Ancak kltrel m rasm aratrdm zaman atalarmzn vah hayatlarn kefetmekten
korktum. ddet kltrnde yaamak, b rl n n olmad hayatta kalma tehd d le hayatta
kalma b rl tehd d arasndak her an semek demekt r. Gven b r erdem g b grnyor,
ancak eks ks z sunulmasn bekleyen b r yrtcya gvenmek hayatta kalmay destekleyemez. . .
Ya da olab l r. Bel rs zl k artcdr.
Oks tos n hayal krkl eteler , zell kle traj k b r rnekt r, nk gen bey nler buna dah ld r.
Genler saldrdan korunmak n etelere katlrlar, ancak sonunda daha fazla saldrganla
maruz kalrlar. Drt hayvanlarda anlalmas kolaydr, nk ortak dmanlar, saldrganla
ramen b r memel y b r arada tutarlar:
R5 B r zebra genell kle b r sr e tarafndan srlr, ancak onunla
Sr nk b r aslan abucak y yor.
R5 Maymunlar ve f ller zorluklarna ramen gruplaryla sopa eder
Egemenl k nk genler terk ederseler canl yen l rler.
R5 Aslanlar ve kurtlar b le gruplaryla sadk kalr nk onlarn
Yemekler rak p paketler tarafndan alnrsa alnr.
Srler g b eteler, muazzam saldrganla ramen b rb rler ne yapr nk d saldrdan

daha fazla korkarlar. B r ete, yel kle l k l gvenl h ss srdreb lmek n rak p eteler n
saldrganlna ht ya duyuyor. Oks tos n, b r sonrak hanete kadar "eteden b r " olmas y
h ssett r yor ve atma b s klet sryor.
Dvlm e sendromu ve hrpalanm ocuk sendromu, oks tos n hayal krklyla benzer
trajed d r. Ktye kullanan k ler bazen kend hayatta kalmalarn tev k etmek yer ne kend
st smarclarn rter. Gven hanet nden kend ler n sorumlu tutuyorlar ve umutsuzca onu
yen den canlandrma yollarn aryorlar. Yen nsanlarla yen b r gven oluturmak yer ne, onlar
ktye kullananlarla kurmaya alyorlar, nk onlardan y h sler bekl yorlar.
k mek steyen b r alkol k k oks tos n hayal krklna b r baka rnekt r. nsanlar onlara
vermey umduklarndan gven sterler. Y yenler y y c lerle ba kuruyor, uyuturucu kullanclar
uyuturucu kullanclaryla balanyor, alver yapanlar alver yapanlarla balanyor ve
fkel fkel s lahlar fkel fke le balanyor. Bu tahv ller, k meye, alver e veya fkene
ramen kend n ze y h ssetmen z salar. Ancak alkanlnz kontrol etmeye karar
verd n zde, bu mttef kler n s z desteklemed n grmek ok olab l r. Hatta alkanlnz
fethetme abalarnz baltalayab l rler. B rok k , dostluklarn tehl keye atmak yer ne, salksz
b r alkanl srdrr. Onlara "arkadalarnn" kend ler n y h ssetmeler n sylerler. Tab k
gzel, gvenl gven duygusu srmez, bu nedenle toplumsal tt faklarn gvenl n daha
nceden alm olan yollarla aramaya devam ed yorlar.
Hayal krklna uram gven ars her yaama g rer. Hep m z sosyal balardan emn yet
ster z ve bazen dndmzden daha az gvende olduumuzu kefeder z. Bu nedenle, sosyal
tt faklar hakkndak b lg ler n z gncel tutmaya ney n nem var. Anladnzdan ok daha fazla
seene n z olduunu greb l rs n z. Oks tos n herhang b r f yata tutmaya alrsanz, gerek
tehd tler gzden karab l rs n z. Oks tos n hayal krkl kt b r h sse karn, evren zdek
dnyayla lg l y hayatta kalma kararlar vermen z nler.
Byk Mutlu A le
y ebeveynl n, sonsuz oks tos n n b r bey n telleyeb lece n dneb l rs n z. Veya bel rl
b r grup tarafndan kabul ed ld ysen, sonsuz b r akn keyf n karn. Her zaman gvenl b r
a d yet duygusu olmas gzel olur ve bunun s z n n olmasn salayan b r dnya hayal etmek
caz pt r. Ancak gerekler bu ryann altnda kalmaya devam ed yor nk nsanlar memel ler.
Ebeveynler nce genken ht yalarnz koyduysa, dnyann ger kalannn s ze bu ek lde

davranmadn rend n zde hayal krkl grev yapar. Ve ebeveynler n gvene layk de lse
hayal krkl daha erken renm s n. Her k durumda da, oks tos n sarkmas zcdr, ancak
gen memel lere, anneler nden arkadalarna kend balarn aktarmaya ve bylece yen den
retmeye z n ver r.
Yerlet rme
Sonsuza kadar y h ssetmen z salayacak b r gruba katlmay hayal edeb l rd n z ve n hayet

kend s nce kabul ed ld kten sonra hayal krklna uradklarn h ssett n z. nsanlar uzaktan
nsanlar deal hale get rmek kolaydr, zell kle korumasn arayan nsanlar. Kabul ed ld kten
sonra, bu nsanlarn memel ler olduklarn grrsnz. Baka b r grup veya organ zasyonun s z
sonsuza dek mutlu edecekler n dnmeye balayab l rs n z . B r ksr dng meydana geleb l r.
Oks tos n amak n yen yollar yapmak bu dngy krmanza yardmc olacaktr.
Grubunuzu B lmek
ou trn anlk yel kler n yelerden ayran ayrt ed c aretler vardr. B r popo zer nde b r
s yah er t bulunan b r ant lop, kend s n anlk olarak k s yah er t veya b r s yah ve b r beyaz
er tl ant loplardan ayrt edeb l r. Yanl kalabaln adapte olmad b r ekoloj k alana
sokulmasn nleyen budur. nsan gruplar, popler aksesuarlar, f z ksel zell kler ve ren lm
k dknlkler de dah l olmak zere ayrt ed c aretler le b l n rler.

Grup atma kanlmazdr, nk her grup yes kend genler n tev k etmek n
evr mlem memel b r beyne sah pt r.
Hayvanlar, atmalarla dolu gruplarla sadk kalr, nk d atma tarafndan tehd t ed l rler.
Hayatta grubun dndan h ssett n z tehd de ne kadar ok maruz kalrsanz, n zden daha ok
ac ek yorsunuz. Kend n z gruptan her uzaklatrdnzda, oks tos n n z der ve s z zole
etme tehd d n hatrlatr.
Rahatszla ramen oks tos n damlalar deney mlemem z gerek yor. Gven gzel, ancak ok
fazla gven hayatta kalmay tehd t edeb l r:
R5 A les ne ayakkablarn balamaya ve et n ok uzun sre kesmeye gvend nde b r ocuu

dnn. R5 Bakalarna bakalarna gven p dev n yapmas n b r renc dnn. R5
E ne dnyann n onunla ba etmeye gvenece n dnen b r e dnn.
Ho b r gven duygusu, s z kend hayatta kalmanz salamak n ht ya duyduunuz b na

becer ler nden rahatsz ed yor olab l r. Kend kstlamalarnzn kt duygularndan kanmak
n bakalarna yaslanab l r, ancak daha fazla hayal krklna urayab l rs n z. Bu, "b na"
becer ler yer ne bakalarna kar tekrar yaslanarak cevap vereb lece n z "b r eyler yapmaya"
ardracaktr.
Srpten ok uzaklatnzda oks tos n salver yor. S z ger de brakp brakmadklarn ya da

yanl ynlend rd kler n ren rsen z, sarknt s z sosyal destekten yoksun olduunuz gere ne
uyarr. An den, hayatta kalma tehd tler yle yalnz bana grnyorsun g b gel yor. Her zaman
y sosyal destek duygusunun tadn karmak gzel olurdu, ancak her dak ka sryle
srdysen z, baka eyler karacaktnz. ht yalarnz karlamak n bakalarnn
ht yalarn karlamak n uramak yer ne, ht yalarmz karlamann en y yolunu
bulmaya hazrz. Destek kaybetmek sknt ver c d r, ancak oks tos n n srekl b r akndan zevk
almak stem yoruz. Sosyal destek ste m z d er uzun vadel ht yalarmzla dengelemek
st yoruz. Bunu yaparken kend becer n z fark etmey reneb l rs n z. Snav rne of:
B r sosyal destek eks kl yznden nesl tkenmekte h ssett n z b r zaman
Sosyal deste n ze gvenmed n z b r zaman
Sosyal destekten baka dller aramak n saptnz b r zaman
Seroton n Hayal krkl

nsanlar sana sayg duyduklarnda, seroton n yksel r ve s z benzer yollarla daha y h sler
beklemek zere teller. Ama b r sre sonra, ayn esk sayg s z heyecanlandrmaz. Gem
tecrbeler n z rehber n z olarak kullanarak daha fazla ey kazanmann b r yolunu ararsnz.
Bazen, en y abana ramen, aradnz saygdan vazgeers n z.
D er nsanlar onay aramada skp kaldklarnda grmek ok kolay, zell kle sevmed n z
nsanlar olduunda. Grev araylarnn yaknda daha da byk b r araya neden olduunu
greceks n z. Bu doal arayta kend beyn n z n farkna varmak zor.

Hayvanlar , son seroton n artn azalttnda beyn n daha fazla sosyal st krar ars
anlamamza yardmc olur . B r maymun b r muz n kend n kantladnda, yemek yaknda
s nd r l r ve ocuklarnn hayatta kalab lmes n yeterl m ktarda st retmek n kend n tekrar
gstermes gerek r.
Sosyal neme Sah p Aray
B r dkkana veya restorana g tt n zde, personel hayatnzn ger kalannda almayacanz b r

sayg le davranr. ou zaman, evren zdek nsanlar kend davrandnz kadar kend neden
kna olmulardr. Bakalarndan y h ssetmek n sayg duymaya odaklanrsanz hayal
krklna urayab l rs n z.
"En y " masa n rk nsanlar grrsen z, bunlarn aptal olduunu dneb l rs n z. Sonuta,
oturma dzenlemeler n n hayatta kalma meseles olmadn b l yorsunuzdur. Ama ne zaman sen
y b r koltuk almak n baarsz, farkl grnyor. Memel bey n her zaman sosyal
konumunuzu zler ve tepk ver r. "Ben artk yeter nce neml " d yerek gel med . Sadece
rahatlayab l r m. "Beklent ler n z lerletmeye devam etmek evr mlet . Bu yzden:
R5 En son durum nesnes n satn alan b r k s n rl h ssed yor
Bakalar yet t nde.
R5 Hayal ndek n alan b r k yaknda d er ne odaklanr.
hayal mdek .
R5 Dnyay kurtarmak steyen b r k sonsuza dek b r dnya gryor
Tasarrufu n daha umutsuz. Dnyay kt gstermek
Katks konusunda y h ssetmes ne yardmc olur.
R5 Bakalarna kontrol eden b r k ,
Daha keyf komutlar.
Sayg aray, olumsuz sonularn yansra olumlu sonular dourab l r ve bu konuda ok fazla
nsan kazandrd. Ancak durumunuza yakrsnz, y duygular ksa srede geer ve daha byk
b r rozet sters n z. Seroton n n z dtnde, dnyada b r eyler yanlm g b h ssedeb l rs n z.
Aradnz stat rozet n aldnzda, dnya gayet y grnyor. . . B r sre n.
r n z New York T mes'da yaynlandnda sonsuza dek mutlu olacanz dneb l rs n z ,

ancak z hn n z yaknda b r sonrak tannmay arayacaktr. Bey n bel rl b r ek lde neml
h ssetmey ren r ve daha sonra bu h ss arar. On the Waterfront'da Marlon Brando "Ben b r
yarmac olab l rd m" d ye srar ederse, boks amp yonu olsayd mutlu olacana nanyorsun.
Ancak, b r ht malle, el nde bulunduunda daha fazla dd a olurdu. Izlemek zaman Downton
Abbey veya Game of Th rones , gl nefret b l nl olab l r, ama ayna nronlar gcn o anlamda
keyf n , bylece daha fazla n ger dnn.
Sklkla, poplerl k azald zaman b r kuyruk s per ne g ren Hollywood yldz hakknda b r
eyler duyuyoruz. Bundan akna dnmtm. "B r nsan mutlu edecek b r k yeterl de l
m " d ye merak ett m. md anlyorum k , b r megah t duygusunun y olmas, beyn n kend s n
y h ssetmen n bel rl yollarn aramasn salyor. Bunun yer ne kend n z kt h ssedersen z,
hayal krkln nasl yarattnz gremezs n z. Beyn n z n seroton n aramak alkanln daha
nce alm ek llerde tanmadan, endstr n n acmaszln, kamuoyunun kararlln ve
ynet m n becer ks zl n sulayab l rs n z.
Bu tema f lmler n yan sra zel yaam da kapsyor. Her nsan, evreler ndek lerden almay
umduklar ek lde sayg stemekted r. Baz nsanlar d lemek n sadece zevk almak n kend
stekler n dayatrlar. Ve zevk azalrken, tekrar dayatrlar. D erler nden vgler n alamazlarsa
ve seroton n arttrlmadan dnyayla yzle rlerse kaza yaparlar ve yanarlar.
Bakalarn kurtarmak, sayg stemek n popler b r yntemd r. Kend n z kahraman yapmak

neml h ssetmek n n speten gven l r b r yoldur ve saygy amak n atmalarn nne
gemen ze yardmc olur. Fakat y duygular yaknda geer ve tekrar kurtarmalsn. Kurtarclar
kahramanlk h ssetmek n o kadar hevesl olab l r k , d erler nde kt davranlar
dllend ler. Sonu, b r kahramann kurtarma abalarnn daha byk b r ht yac olarak
yorumlayab lece daha kt davran. B r baml k n n baml orta, en b l nen rnekt r. E
ya da ebeveyn bamll sona erd r r ancak bakalarn kurtarmak beyn n n neml h ssetmey
rend yol olduundan tutmaya devam eder.
Yksek statdek b r nsann sevg s n kazanmak, seroton n uyarmak n yaygn b r d er

stratej . Ak ve durumu b l nl olarak kartrmayz, ancak doru c ns yette yksek statde b r
k s z fark ett nde, beyn n z yanar. C nsel d nam zmle tannan maymunlar b le yksek
statdek ortaklar n ddetle rekabet eden bonobolar b le. Ancak o kupa ortanz s z n
olanzdan sonra, seroton n n z dalgalanmay brakr. Eer daha st dzey b r sevg nesnes
bulursanz tekrar yksel rd . Muhtemelen bunu yapma ste n snrlarsn, ancak bakalarnn ona
hkmetmes n grmek kolaydr. B r sperstar e, b r nsan y h ssett r r ve y ne b r sperstar e
kazanarak y h sler beklemek n beyn teller. Baz nsanlar yan etk lere ramen bu dngy
tekrarlarlar.
Aranan Durum Yen B r Olgu De ld r
Seroton n hayal krkl sklkla "toplumumuz" la sulanr, ancak stat hayal krklklar her
kltr ve zamanda bel rg nd r. B rok kltrde, h zmetkrlara kar zulm kabul ed l r ve
kaynval de, ocuun hk m yet ne sah p olan rklara hak m olur. Kab le toplumlar, e tl k
majlarna ramen sklkla kat egemenl k h yerar ler ne sah pt r. b rl g b grnen ey, ceza
uygulamaktan kanmak n genell kle ren len beklent ler sunmaktr. Baka b r zaman ya da
yerde yayor olsaydnz her zaman yksek b r seroton n tadn karacanz dneb l rs n z,
ancak oraya g dersen z orada yaayan nsanlarn hala memel ler olduunu ve s z de s zs n z.
Toplumsal hak m yet d kkat n z eker nk genler n z doa ortamnda tev k eder. B r
memel n n ac l ht yalar karlanr gelmez, dnceler toplumsal lerlemeye dnr. Bu,
ocuklarn refah dzey n ykseltmekten daha gl b r arkada ekmeye kadar her ey er r.
Memnun kalmadan abalayan memel ler n hayatta kalma ve DNA'larn geme ht maller daha
yksekt . Bu yzden, rahatsz ed c c lt veya ocuun aks l kler yznden huzursuzuz. Sayg
elde etmek n herhang b r engel, hayatta kalmann nnde b r engel g b grnyor.
Herkes n daha y yaptklarn kuzenler vardr. Seroton n, o kuzen hatrlattnda sarkar;

hayatnda bol m ktarda y olmasna ramen. Belk de ebeveynler n z sosyal karlatrmalar
yaparak ve kend konumlarn atlarken bydnz. Kend n z n tek elden tavr almas n
balandn ve sah p olduunuz tm y l kten zevk almak yer ne kend n z tehd t altnda
h ssett n z dnn.

Seroton n hayal krkl salkl olab l r
Her bey n, genl k dnem nde na ed len yollarla seroton n st yor. Bununla b rl kte, sonsuz
seroton n salayan yollar yoktur. S z kontrol altna alan nsanlar etrafnda bydysen z,
devreler n z s z b r e t hayal krkl n hazrlar. Fakat b rok hayrannzla bydysen z, b r
baka hayal krklna uramsnz demekt r. Ne tr b r beklent olursa olsun, sayg araynz
bazen hayal krklna urad. Bu hayal krkln ynetmek, hayatta kalmanz, ondan
kamaktan ok daha fazla tev k eder. ocuklar, ek p kazanamadklarnda veya balo randevusu
almadklarnda, onlara tekrar denemeler n ret r z. Hayal krkl potans yel ne ramen tanma
aramak, salkl b r nsan hayatnn parasdr.
Durumunuzla lg lenmed n z syleyerek kend n z seroton n hayal krklndan

koruyab l rs n z, ancak nrok myasal maddeler n yet n z olsun veya olmasn durumunuzu n ve
klara cevap ver yor. Dnyadak saygnn ney n ren ld n rent n n cevaplarn
zamana ve yere gre ek llenmes . Baka b r zaman veya yerde yaadysanz, onurunuzu
savunmak n duayla savam olab l r veya eref n savunmak n evde k l tl kalm
olab l rs n z. Bugnlerde, daha yksek b l nl l n zle gurur duyab l rs n z. Daha yksek
b l nc n z neden yle b r defaya mahsus olma hakkna sah ps n z. Daha dk b l nl k lere
sayg duyduunuzda, kend n z olduka altnzda dneb lece n z b r ek lde tet kled n
greb l rs n z. sted n z saygya kavutuunuzda, b l nl l n z n yksek olmasna ramen s z
sonsuza kadar mutlu etmez. Bey n yaknda daha fazla almak n planlar kuluka kyor.
Kk b r glette byk b r balk olsaydnz, tek seferl k poz syonun tadn karrsnz. Fakat
byk f lel daha byk b r dnya duyduunuzda seroton n z derd . Durumunuzu lerletmen n
b r yolunu bulana kadar "b r eyler yapn" h ss s z rahatsz edecekt . Bu seroton n sarknts sen
aramaya devam ed yor. Atalarn, b r mamutu c ld daha y b r ek lde bulmaya ve d erler n n
bunu b lmes ne z n vermeye tt . Byk molanz geld nde sonsuza dek mutlu olacanza kna
olmu olab l rs n z, ancak bugne kadar yaadnz her mola s z baka b r mola n zlem
brakmtr. Bunu d erler nde grmek kolaydr, ancak bunu kend banza grmen ze yardmc
olur. Seroton n sarkklnz fark edersen z, tek seferl k b r h s s z tutmazsa, kr zden kanmaya
yardmc olur. B r zaman dnn:
B r s n n avantaj elde ett n grdn ama yaknda lg s n kaybett n. B r avantaj kazandn ama
yaknda lg kaybett n
Yen b r avantaj n can att ve bunun n yksek b r bedel ded n z.
Mutlu Alkanlklar Hayal krkl le baa kmanza yardmc

olur
B r aslan tarafndan kovalandnda b r aaca koarak hayatnz kurtardysanz, beyn n z aalar
hakknda y h ssetmey ren rd . Kt b r duyguyu y h ssett ren her ey memel ler n bey n
bak alarndan b r cankurtaran ve byk b r yol oluturur. Aslanlarla dolu b r dnyada
yayorsan, da ma aa taramas yapardn. Yapmadnzdan, b r zamanlar kt h ssett n zde
b r an kend n z y h ssett ren eyler tararsnz. Bunlar "mutlu alkanlklar" dr. Onlar, b l nl
se mler de l, y h ssetme beklent s n yaratan yol yollardr. Elbette y duygular son de l, bu
yzden mutlu alkanlklarmza ok fazla bavuruyoruz.
D kkat datma ou kez mutlu b r alkanln zn oluturur. D kkat datma, sadece kt b r

dng hal nde elektr keserek s z y h ssett r r. B r aslan kokusu alp parfmle d kkat n
dattnda d kkat dankl e yaramaz. Ancak ou zaman b r aslanla kar karya
kalmazsnz - hayal krklna uramsnzdr. Elektr k n z ynlend ren her ey b r cankurtaran
g b h ssed yor. Damga koleks yonunuz b r zamanlar s ze kt b r h s braktysa, beyn n z pul
koleks yonunuzdan kurtulmay bekleyen b r balant kurdu.
Esk Alkanlklarn Krmak Neden Zor?
H pnot zma hastalarnn s garay brakmalarna yardmc olan alkanlklarn lg s n rend m.

Bana b r part de on drt yanda b r ocuu hayal etmem syled . Olan konumak sted b r
kz gryor, ama korkuyor. S n rler n sab t tutmak n b r s gara den yor ve e yaryor! Kz
sevg s n ve mutlu k myasallar akyor. dl ok byk nk "reme baars" le lg l .
Nrok myasal atm, memel ler nde bey ne byk b r ba oluturuyor: S gara s gortas hayatta
kalmay destekl yor.Tab k , ocuk bunu kel melerle dnmyor, ancak b r dahak sefere
"Hayatta kalma mcadeles " yznden kend ne gven duymas gerek yor, beyn s gara me
f kr n aydnlatyor. Her s garayla pat ka na ed l r.
Yllar get kten sonra, s garay brakmaya alnca, b r part de on drt yandak olann
gvens zl artar nk s gara yolu bulunmamas gerek r. memel b r duman ste ne
d renecekken kend yaamn tehd t ett g b h ssed yor. Esk s olmadan yaamak n mutlu b r
alkanlk kazandrmaldr.
D kkatler n dat
Mutlu alkanlklar, tehd t altnda olan duygularnz g tmek n b r yer tek l eder. Uzun zaman
nce matemat kte kt b r derece le hayal krklna uradysanz, ne yaparsanz brakn,
beyn nde b r yol na etm olursun. B r part ye g d p elen yorsanz, beyn n z mutsuz
h ssett n zde b r part n n s z mutlu ett n "rend ". B l nl b r ek lde, part n n matemat k
problemler n zmed n b l yorsun, fakat kt h s dndnde, part dngs orada. Her part
daha byk yapar.
D kkat datm, eylem gerekt nde y b r hayatta kalma stratej s de ld r. Ancak b r sonrak
masadak b r arkadanz tarafndan karkla dtnzde, hareket etmemek daha y
olab l r. Bey n lk attnda "b r eyler yapn" d kkat datcs s ze yapacak b r ey ver r.
Tehd t altndak duygular beslemen z nler ve hayatnz kurtaracanz dnces yle s z
dllend r r.
Alkanlklarn Yan Etk ler

Her alkanln yan etk ler vardr ve ne kadar ok martrsanz, yan etk ler de o kadar artar. lk
balarda sonu kk olab l r, bu yzden kend n ze "sadece b r tane kk kurab ye" olduunu
sylemek kolaydr. "Sadece kk b r k yor." "Sadece kk b r flrt" "Sadece kk b r
savurganlk." "" Sadece b raz gerg n. "" Sadece kk b r part . "" Sadece kk b r part . ""
Sadece kk b r proje. "" Sadece b raz gven artrc. "" Bu b raz gerg n. Sadece kk b r
yalan. "" Sadece kk b r rekabet. "
H b r ey yapma!

Ksr dngy tek b r anda, h b r ey yapmadan durdurab l rs n z. Bu, beyn n ze esk

alkanlnz olmadan gerekten lmeyece n z ret yor. Tehl kel duygularn s z
ldrmed n ren rs n z. B r erdeml da re, h b r ey yapmadnz andan balar ve her
zamank g b b r ey yapmak yer ne tehd t altnda h ssett r r.
H b r yan etk s olmayan b r alkanla sah p olmak gzel olur, ancak mutlu k myasallar
sonularndan dolay gel t . Sonular kort zolnz tet kleyecek kadar kaznca, b r tehd d
haf fletmek n kullandnz davranla tehd t h ss n brakrsnz. md ksr b r dngdasn.
On dak kadak ksr dngler muhtemelen on san ye nde dneb l rs n z: abur cubur, alkol,
ak l k ler , uyuturucu, fkelenmey kaybetme, oyun oynama, oyun oynamay tanma, alver
yapma, ekran zleme, bakalarna ne yapmalar gerekt n syleme, ek lme, kar yer gel m ,
hoa g den nsanlar , Dalara trmanmak, nsanlar kurtarmak, s gara mek, d yet yapmak.
(Ondan fazla, duramadm.) Mutlu alkanlnzn acya neden olab lece n b l yorsunuz, ancak
daha y h ssetmeye altnzda sah p olduunuz yollara gven yorsunuz. D rene n zde
hayatta kalmanz tehd t altndasnz g b h ssed yorsunuz.
Erdeml B r Da re Nasl Oluturulur?

Mutlu alkanlklarn lk adm, kort zolnz s z tehd t ed c b r h s vermeye baladnda h b r
ey yapmamaktr. H b r ey yapmak vcudunuzun en der n drtsne kar gelmez, ancak
hayatnzda de kl kler yapmanz glet r r. B r ey yapmazsanz, alternat f retme zamannz
vardr. lk bata, alkanln yapt g b y b r alternat f grnmyor; ancak yen b r pat kaya
byme ansn ver rsen z olumlu beklent ler oluur. Elektr k n z her yen ynde
ynlend r rsen z, yen devren z glend r rs n z. Her ey, b r an n kt b r h sse kaplmak
yer ne acele etmey kabul ett nde balar.
Annda y h sseden b r alternat f olmas gzel olur. Ancak, anlk y duygular, yalnzca b r
memel ye h tap eden davranlar, scak eker dondurma yeme, gen dol tarafndan pme ve
ayakta alklamay kabul etme g b nedenlerle tet klen r. Anlk yksekl kler her an mmkn
de ld r, bu nedenle, annda y h ssetmese b le b r kez daha tekrarlayarak mutlu k myasallarnza
b r yol kat edeb lece n z renmek y d r. Beyn n z n nasl altn b l yorsanz, daha az yan
etk le daha fazla mutlu alkanlklar oluturab l rs n z. Erdem olmadan b r erdeml da reye
balayab l rs n z. Aadak blmler nasl yaplacan gstermekted r.
Mutlu alkanlklar, gem tek tehd tler ndek duygularnz haf fleten yollardr. Mutlu b r
alkanl braktnzda, bu tehl ke duygusu canlanr ve kend hayatta kalmanz tehd t ett n z
h sseders n z. Bu drtye meydan okursanz, esk devre gel r. Eer bunu yapmazsanz ,
bymek n yen b r devre n yer yaratrsnz. Tehd t altndak duygular mutlu alkanlklar
le haf fletmek n drtler fark etmey ren n. Tehd t altnda h ssett n z duyumlarn sadece
nronlar arasndak b r ba olduunu b l rsen z, yen balantlar kurmak n kend n z serbest
brakrsnz. Aadak lere d kkat ed n rnekler:
Tehd t altndak h sler haf fleten b r alkanlkla tandnz b r
B r s n n alkanl yan etk lere sah pt r.
Tehd t altndak h sler haf fleten alkanlklarnz
Alkanlnzn yan etk ler var

5 | Ho Your Bra n Teller Kend s w

S n rsel Balantlarnz Yen lemek
B r sr nronla dodunuz, aralarnda ok az balant vard. evren zdek dnyayla
etk le me g rerken balar kuruldu ve s z k m olduunuza kavuturuyorlar. Fakat
devreler n b raz yen den ek llend rmek steyeb l rs n z. Sank kolay olmal, nk bu
devreler zahmets zce genlere na ett n z, ancak yet k nl kte yen devreler na etmek
artc derecede zor. Esk devreler n z o kadar etk l k , bunlardan kanmak s ze hayatta
kalmann tehd t ed ld n h ssett r yor. Yaptnz yen devreler karlatrldnda rk.
te bu yzden de m zor.
B r beyn n kablolarn nasl oluturduunu b lmek yardmc olur ve bu blmde

tartacaz. Yen yollar yaratmann ne kadar zor olduunu takd r edersen z, lerlemen z
kstlamak yer ne sebatnz kutlayab l rs n z.
Beyn n z Kablolamay Oluturan Be Yol

Memel ler, nceden kurulmu kablolama yer ne kablolama yapmak n doarz.
Devreler m z dnya duyularmza arpp bey ne elektr k gnderd nde na ed l r. Bu
elektr k, gelecektek elektr n akn kolaylatran yollar tar. Bylece her bey n kend
tecrbes yle kaznr. Aada f z ksel olarak beyn n z de t ren be yolu bulab l rs n z.
1. Deney m, Gen Nronlar zole Ed yor
B r nron art arda m yel n ad ver len yal b r kaplama gel t r r. Bu kaplama, b r
nronun elektr n let lmes nde son derece ver ml hale get r rTr c ty, yaltlm teller
plak tellerden daha ver ml ek lde. M yel nl devreler, yava, plak nronlarla
karlatrldnda grev rahat h ssett r r. Myel ne nronlar gr yer ne beyaza benz yor;
bu yzden "beyaz cevher" ve "gr cevher" sah b z.
Vcudunuz grmey , duymay ve hareket etmey ren r, m yel nasyonunuzun ou ya

olarak gerekle r. B r memel ye doduunda, hayatta kalab lmek n evres ndek
dnyann z h nsel b r model oluturmaldr. Ancak, ate n scak olduu ve yerek m n n
s z drd tecrbeler renmen z gerekmez. Bu nedenle m yel n doumda hzlanr ve
yed yana kadar yol alr.
M yel nasyon ergenl k dnem nde tekrar yksel r. te o zaman, b r memel n n ftleme
frsatn y let rmek n yen renmeler telaffuz etmes gerek yor. Hayvanlar genelde
ftlemek n yen b r gruba geer, bu nedenle yen araz de yemek bulmay renmek ve
yen asker arkadalar le tanmak zorundalar. nsanlar ayrca yen b r kab len n gelenek
ve hayatta kalma stratej ler n renmey eren yollarla arkadalar aratryorlar.
Ergenl k andak m yel n art bunu mmkn klar. Doal seleks yon, puberty
evres nde dnyadak z h nsel model n yen den balamada y b r bey n na ett . Bu
blmn lerleyen blmler nde ocukluk ve ergenl kte rend kler n n nem n daha ok
tartacaz.
A Myel n H atus

M yel n' n genlerde "boa g tt " dnlrse, y b r evr msel neden olduunu b lmek
yardmc olur. nsann tar h n n ounda, ergenl k andktan sonra nsanlar bebek sah b
olurlard. Kalanlar olan ocuklarn ac l ht yalarn karlamakla megullerd .
Yet k nl k, esk bey nler tekrar balamak yer ne yen bey nlere yatrm yapmakla get .
"M yel n yllarnda" art arda yaptnz her ey, s n r anzda byk, ver ml dallar gel t r r.
ocuklarn yetenekler n n neden budur ve neden kayak p st ndek kk ocuklar, onlardan ok
daha fazla urasanz b le, s z gem e vurmulardr. Bu, ergenl k sonras yen d ller n
ren lmes n n zor olmasnn neden d r. Yen kel meler reneb l rs n z, ancak kend n z fade
etmen z gerekt nde szckler bulamazsnz. Bunun neden , yen kel me haznen z n sska,
ypranmam devre olmasdr. Dnceler byk m yel nl devreler tarafndan ret ld nden
elektr k akacak yer bulmakta zorlanr.
Myel n, neden olmadan yapmay terc h ett n z b r devreden karmann zor olduunu da
aklyor. Beyaz maddes n z o kadar etk l k s z olmadan yapmaya altnzda becer ks z
h ssed yorsunuz. Bu becer ks z duygu s z en y uzun vadel hayatta kalma seene n z
olmadnda b le esk yola ger dndnzde mot ve eder. rne n, d er nsanlara meydan
okuyarak kend n z gl h ssetmey rend ysen z, ok fazla meydan okumakla kend n z zor
duruma dreb l rs n z. Ancak meydan okumak n drtsn braktnzda, b r meydan
okumay azaltmanz n ok zayf dm olab l rs n z. Bunun ters de dorudur. atmadan
kanarak kend n z gvende h ssetmey renm olab l rs n z ve ok fazla kanarak kend n z
skntya sokab l rs n z. Ancak, atmadan kanmak yer ne b r ne meydan okumaya karar
verd n zde, o kadar gvende h sseders n z k , yen rotanz brakp esk s ne ger dners n z.
M yel nasyonun yksel ler ve n ler , neden baz gncel dnce e l mler n n sorunlu
olab lece n anlamanza yardmc olab l r:
R5 O gen beyn n n gel mey b t rmed n duyduunuzda beyn n otomat k olarak

olgunlamadn unutmayn. Her ne yaarsa onu mest eder. Dolaysyla, b r gen yapmadan
dller kazanrsa, aba gstermeden dller alab lece n "ren r". Baz ebeveynler, "beyn
tamamen gel mem " d yerek b r gen n kt davrann mazur gster yor. Fakat tam da bu
yzden yaadklarn ek llend rmen n ok neml olmasnn neden budur. Eylemler n b r
ka sorumluluunu brakmak, kamay umduu b r bey n oluturur Eylemler n sorumluluk.
R5 Yal b r beyn n hala reneb lece n duyduunuzda renmen n kolay olmayacan

hatrlayn; nk m yel nasyon bu aamada ok yavatr. Esk bey nler, yalnzca b r k b r ok
tekrarlamaya baladnda yen ren rler. H zmet salayclar renme deney mler n
ek llend rmeye yardmc olab l r, ancak bakalarnn beyn nde b r devre oluturamazlar.
2. Deney m Synapse Eff c en t yapar
S naps, b r nron le b r sonrak arasndak boluktur. Bey ndek elektr k, yalnzca neu'nun
sonuna ularsa akarBu boluu amak n yeterl gce sah p olun. Bu engeller, neml
g rd ler lg s z buzzlardan f ltrelemem ze yardmc olur.
Elektron n b r s naps kvlcmnn olmas artc derecede karmaktr. Sank her b r nronun
ucu, b r sonrak s n r hcres nde zel yerlet r lm rhtmlara s naps boyunca b r elektr k
kvlcm fer botuna hazr b r kayk f losuna sah pm g b . Bu rzgaralt botlar, harekete
ge r ld kler her sefer rhtma ge te daha baarl oluyor ve bu nedenle deney m, b r s naps
ateleme ansn artryor. 100 tr lyon s naps eren b r bey nde deney m, elektr n z hayatta
kalmay tev k eden yollarla ynlend rmeye yardmc olur.
Hang s napslarn gel ece ne b l nl olarak karar vermed n. k ek lde olur:
1. Yavalama, yava yava b r s naps gel t r r
2. Annda b r s naps gel t ren duygu
Duygular olmadan S naps Oluturmak
S napslar nrok myasallar olmadan na edeb l r, ancak b r ok tekrarlama gerekt r r. rne n,

romant k szckler olduka hzl b r ek lde yabanc b r d lde reneb l rs n z, ancak f l ek m
renmek genell kle kasvetl tekrarlama gerekt r r. Romance s napslar hzl b r ek lde oluturan
nrok myasallar tet kler, ancak tekrarlama s ze neml olduuna karar verd n z herhang b r
s naps oluturmak n g salar. B r s naps b rok kez akt ve ed l rse, f lme fazladan b r kayk
botu olmakszn, yava yava b r elektrok myasal s nyal letmey ren r.
Duygular, b r s naps derhal ve kalc olarak de t reb len k myasal molekllerd r. Sank o
s napsda donanm f lodak daha fazla kaykay varm g b . Gem te gel m s napslarnzda y
ya da kt h ssett kler n z gelecekte tekrar daha kolay ate edecekt r. te bas t b r rnek: Ben
patlam mangal uzun uak yolculuunda tamak n kullanyordum ve lezzetl dalmay
severd m. ( neme egzers z!) Ama b r gn patlam msrmn zer nde b r d krdm.
D hek ml ne h g rmeden havada karaya oturduumu fark ett mde korku artt. Kort zol
gl yen balantlar kurdu ve md patlam mangy b r uakta yemeden korkuyorum.
S napslarnz gem n z n tekrar ve duygusundan na ed lm t r. Akllsnz, nk

nronlarnz, sah p olduunuz y ve kt deney mler yanstacak ek lde baland. Bu
deney mlerden bazlar zevk veya ar molekller tarafndan turbo arj ed ld ve bazlar sk sk
tekrarland. Dnyadak rnekler s napslarnzdak kalplarla elet nde elektr k akar ve neler
olduunu b ld n z h sseders n z.
3. Sadece Kullanlan Nronlar ubuk ubuunda
Kullanlmayan nronlar, k yanda b r n n beyn nde s n rlenmeye balarlar. Bu, artc b r

ek lde zekay arttrr. Budama, b r yrmeye balayan k n n d kkat n , her yerde yen doann
yapt ek lde yaymak yer ne na ett devrelere odaklanmasna yardmc olur. B r yrmeye
balayan ocuk, tandk yz veya en sevd y yecekler tutan kap g b gem nde y
h ssett ren eyler byteb l r. B r yrmeye balayan ocuk, kaba b r oyun arkada veya kapal
b r kap g b gem nde kt h ssetm olan eylere kar da uyank kalab l r. Gen bey n,
ht yalarn karlamak ve potans yel tehd tlerden uzak tutmak n kend deney m ne zaten
gven yor.
Bey n budama n n ounu k la yed ya aras yapar. Bu, b r ocuun, her yen tecrbey
yaltlm b r yn olarak depolamak yer ne, yen deney mler lg l gem deney me
balamasna neden olur. Zeng n b rb r ne bal alar, zekann kaynamzdr ve b z onlar yen
gvdeler oluturmak yer ne esk gvdelere yen dallar na ederek oluturuyoruz. Bylece, yed
yana geld nde, daha nce grdn eyler grmek ve duyduun ey duymakla y s n.
Bunun kt olduunu dndnzden, bu deer grmek neml d r. Alt yandak b r ne

yalan syleyen b r . Sana nanyor, nk beyn her ey alyor. md , sek z yanda b r ne yalan
syled n dnn. Sorguluyor nk beyn tm g rd ler sourmak yer ne yen g rd ler
depolanm tecrbeyle karlatryor. Sek z yandayken yen devreler oluturmak zordur ve bu
da b r ocuun mevcut devreler ne gvenmes n salar. Esk devreler n ze gvend n zde yalan
tesp t etmen z mmkn oluyor. Ebeveynler n gen yata ld ve ocuklarn erken yata kend
ht yalarn karlamas gereken b r dnyada bu hayatta kalma deer ok bykt.
lk yllarnz baz s n r alar gel t r rken d erler n de atrof k olarak kullanmaya harcadnz.
Nronlarnzdan bazlar sonbahar yapraklar g b sprld ve bu dnce srec n z
hzlandrd. Elbette yen b lg ler ekled n z, ancak elektr n z n zaten akt alanlarda yaptnz.
rne n, avclk kab les olarak domu olsaydnz, daha kolay av b lg b r k mler n kolayca
ekled n z ve b r tarm kab les nde domu olsaydnz, salam tarm devreler ne sah pt n z.
Aslnda yaadnz dnyada hayatta kalmanz n honlanm b r bey n buldunuz.
Devreler n z araclyla elektr k enerj s , s ze b r eyler n mantkl geld n h ssett r r. Dnya

gel m devreler n ze uymazsa, elektr n z akp g tmekted r, bu yzden b lg n ze daha az
gven n.
4. Yen S napslar Kullandnz Nronlar Arasnda Grow
Her b r nronda ok sayda s naps olab l r, nk b rok dal veya dendr t olab l r. B r sr
elektr k uyarm olduunda yen dendr tler byr. Dendr tler elektr ksel akt vasyonun scak
noktalarna doru bydkler nde, elektr n boluu amas n yeter nce yaknlaab l rler.
Bylece yen b r s naps doar. Bu olduunda k f k r arasnda b r balantnz var demekt r.
Kend s napslarnz h ssetm yorsunuz, ancak d erler nde gzlemlemek kolaydr. Kpekler
seven b r k her ey kpeklere balar ve teknoloj y seven b r k genell kle eyler teknoloj ye
balar. Pol t kay seven b r k her ey s yas grler ne balar ve d n b r k d n nanlarna
kolaylkla balar. B r k olumlu balantlar grr ve b r k olumsuz balantlar grr.
Balantnz ne olursa olsun, bunlar y nronlar tarafndan yet t r len eld venler g b
yaamazsnz. Onlar "gerek" olarak yaarsnz.
5. Duygu Alclar Byme veya Atrof
Elektr k b r s naps geeb lmek n, b r taraftak dendr t n d er taraftak b r reseptre ulaan b r

k myasal brakmas gerek r. Bey n k myasallarmzdan her b r , b r anahtarn k l de uymas
ekl ndek kend zel alclarna uyan karmak b r ekle sah pt r. Duygu tarafndan szdn
h ssett n zde, reseptrler n leyeb lece nden daha fazla k myasal aa karrsnz. Beyn n z
daha fazla reseptr oluturana kadar boulmu h sseders n z. "B r ey ge rd n zaman" buna
nasl adapte oluyorsun.
Be Yol Deney mler n z Beyn n zde De kl k Yapyor
1. Deney mler, gen nronlar m yel n le zole eder, bu yzden onlar sper hzl elektr k
letken d rler.
2. Deney ml s napslar, komu nronlara elektr k gnder rken daha y d r, bu yzden daha
nce aydnlattnz b r yolu aydnlatmanz daha y .
3. Nronlar kullanlmazlarsa atrof olurlar, bu nedenle kullandklar nronlara daha fazla

gven rs n z.
4. Yen s napslar kullandnz nronlar arasnda byr, bylece balant kurarsnz.

5. Reseptrler byr ve atrof yapar; dolaysyla art arda yaadnz duygular lemek daha
kolaydr.
B r sre reseptr kullanlmadnda, b r reseptr kaybolur ve ht yacnz olan yen reseptrler

n bo alan braklr. Esnekl k y d r fakat ayn zamanda mutlu reseptrler n z kullanmanz
veya kaybetmen z gerekt anlamna gel r.
Mutlu k myasallar, uyum ndek alclar aramak n yzerler. Neler olduundan mutlu
"b l yorsun". B r nron patlar, nk mutlaka k myasal b r anahtar b r reseptr k l d n at ve bu
ateleme, s ze gelecekte mutluluklarn nerede olacan syleyen nronlar gel t r yor.
zgr raden z bulma

Prefrontal korteks n b r yant engelleyeb lece n nrok myasal uyaranlara her zaman
uymuyorsun . D kkat n z b r etk nlet rme kalbndan d er ne hareket ett reb l r z. nsanlar,
d kkat m z d dnyadan akt ve ed len b r devreden dah l olarak devreye aldmz b r devreye
kaydrma gcne sah pt r. Bunun neden , drtler m z n gsz kullar de l z.
L mb k Bey n ve Korteks B rl kte alyor
Duyularnza ulaan b lg ler bey n k myasallarnz zer ne geld nde d kkat n z eker. Bu
k myasallarn yapt bu. Her zaman "akla g t" m yoksa elektr n baka b r yere
ynlend r p ynlend rmeyeceks n. Ya nrok myasal drtsnz zer nde hareket eders n z ya da
b r alternat f oluturursunuz. Sonra alternat f zer nde hareket ed p etmeyece n ze karar
ver yorsunuz. Mutlu k myasallar uyandrrsa bunun n ban. Yoksa, baka b r alternat f
oluturursunuz. Ayr ayr bey n paralarnn b rl kte almas budur. Korteks n z seenekler
sunar ve l mb k bey n z onlara s z n n y veya s z n n kt olarak karlk ver r. Bunu ok
ver ml b r ek lde yapyorsunuz, pek fark etm yorsunuz.
Hayvanlar da yapar, ancak b r bakma yalnzca kk b r korteks gerekt r r. B r hayvan, dller

aramak ve acy nlemek n her zaman rak p drtler semekted r. nsan beyn , bu drtler
uzun z nc rlerdek l k l devrelerle l k lend r r. B r drtya tepk vermeden nce gelece
tahm n edeb l rs n z. Fakat sonunda, dnmeden oyunculua geers n z ve nrok myasallar
bunu yapmanza yardm eder. Elektr k, s n r yollar boyunca akar; ancak akn ynlend r lmes
n da ma gcn vardr. Bu, zgr raden z n ek rde d r.
rne n, eer kocam s n rler m n ne g ren b r ey yaparsa, ben de onun zer ne oturmasna
z n vereb l r m. Sonra devreler m patlayacak, k myasallarm patlayacak ve kend me hava f ek
yarattn syleyeb l r m. Ancak her an d kkat m baka yerlere kaydrmak n zgrm.
D kkat n z Hayatta Kalma zer ne Odaklamak
D kkat n z snrl. Tek b r yerde yatrm yaparsanz, alternat flere daha az yatrm yapmanz
gerek r. Tandk b r yol zlemeye ok az d kkat var, ancak yabanclara kayma d kkat n z youn
talep ed yor. Zayf s nyallerle onlar anlamanz n suyu skmanz gerek r, bu da d er abalar
n s ze daha az elektr k brakr. Enerj n z n hang kullanmnn hayatta kalmanz en y ek lde
destekled ne her zaman karar ver yorsunuz.
Savannahta b r aslan grdnde atasn dnn. Hayatta kalab lmek n, aslann yolunu
grmek n youn b r ek lde aslan zer ne younlayor. B r noktada komaya karar ver r, bu
yzden d kkat n aslan yer ne onun nndek yere kaydrr. D k z aynas le otomob ller arasnda
d kkat n z de t rerek traf k er tler n de t r rken bunu yaparsnz. md onun d kkat n

ounu web srf zer ne harcayan b r nsan hayal ed n. D kkat n bu ek lde yatrm yapmaya
karar vermen n farknda de ld r. ou kez baka b r ey yapmay dnr ancak daha sonra
kt b r h s ortaya kar. Web srfne ger dn, kt h ss haf flet r ve hayatta kalmasn tev k
ett zlen m n yaratr. Balantlar bu ak kolaylatryor, ancak d kkat n baka yerlerde de
de t rmek serbestt r.
Bey n ou zaman el k l drtler ret r. P zza yemek stersen sen stemezs n. Opus'unuzu
yazmak st yorsunuz ve stem yorsunuz. Annen aramak st yorsan, stem yorsun. Hang
drtler n harekete geece ne ve hang s n n engellenece ne her zaman karar ver yorsunuz.
B r maymun da ma bunu yapyor. B r maymun sulu b r mango grmes n sted nde maymun
st yor, ama ayn zamanda yanndak daha byk maymun tarafndan srlmay nlemek st yor.
evres ndek tm hayatta kalma le lg l b lg ler deerlend r rken, drty kapmaya zorlar. B r
maymun dnda, zell kle de neml prefrontal kortekste daha fazla nronunuz var. Daha fazla
seenek gz nne alab l r ve z hn n zde duyusal dnyada h yaamadnz seenekler
reteb l rs n z. Her ey d kkat n ekt n z yere bal. Yn vermed n z zaman, elektr k n z en
az d renl yolda akar.
Kk Deney mler Nasl Byk Devreler Yaratr

"E t m" nces nde ve hatta d l olmadan nce nsanlar tekrar ve duygulardan sakalm becer ler
rend .
Yaam Devreler Kurmak
B r bebek empanze, dnyay annes n n kucandan zlerken yaam becer ler gel t r r. Ne
y yecek olduunu b lmeden, krntlarnn azndan dtn grr. Gzler n n nnde gsne
doru n yorlar. B r krnty kavrayp azna koyma drtsne sah pt r nk ayna nronlar
annes n yaparken kaydett rm t r. Kaslar henz kavradn rend n b rka denemek
gerek r. Ala sah p de ld r, nk style tamamen beslen r. B r krnt n hayet azna
yerlet nde, y h ssett r yor! Dopam nler hzlanyor ve b r balant kuruyor. B r dahak sefere
krnt grrse, daha y b r h s bekl yor, bu yzden g der. B l nl b r n yet olmadan, ht yalarn
karlayacak kablolama s stem kurar.
Ana empanzeler asla ocuklarna kat madde vermezler. Kk empanze stten baka b r ey
yemey st yorsa, kend kend ne bulmas gerek r. Ve yapab l yor, nk ekstra beslenme ht yac
duyacak kadar byk devreler o zamana kadar na ett . Ona gsterm yor ya da aka tm yor.
n ren r nk y yecek dllend r c d r ve onu tekrar tekrar semes n grmtr. St tulum
zaman gel nce, set b tk ler semek n kablolu. Annes g tt nde kend s olmadan hayatta
kalmas n gereken becer lere sah p.
Aratrmaclar, empanzeler n yzlerce farkl yapraklar tanyab ld n buldu.

Hastalandklarnda tbb zell kler olan yapraklar b le seerler. Ancak b r empanze hayatnda
saylan dller, fstk, bcek ve et g b prote nt r. Bu gdalarn elde ed lmes n speten zordur.
Y ne de, ocuklar zorunlu de ld r. Becer yrtrlerse sadece dl alrlar.
Gen b r empanze, b r fndk krma konusunda baarl olmak n yllar sreb l r. Annes n n
yapraklar krntlarn tadt n lg len yor. Dopam nler yksel r, nk ya er genelde
karlat y yeceklerden daha yksekt r. B r eyler n hayatta kalab lmen z n y olduu
zaman doann durumunda y duygular yksel r. Ancak gen empanzev , annes n n atlama
hareketler n takl t etmeye alrken, skntl ey almaz. Devam ed yor nk byk dller
beklend nde dopam n frlyor. Bakalarnn atlama abalarn gzlemler ve tekrar dener.
B r zamanlar on dak ka boyunca gen b r capuch n maymunun tekrar tekrar b r fst

krmamasn zled m. "Yardm" ste yle boulmu durumdaydm. B r z yafet ye baktm ve
bulduumda bana end elenmem gerekt n syled , nk maymunlar y beslen yor ve bu
davran doal. Maymunlarn "e t m" ler n yrtyorsam, hayatta kalma becer ler n
renmezler ve trler lecekt .
Sosyal Becer Oluturma
Sosyal becer ler, b r pr matn yeml k becer ler n renmes g b ren l r. Annen n kucana
oturduunda, bakalaryla etk le me g rd n grr. O zamann hak m olduunu ve zamann b r
ksmn gnderd n gryor. Bu yantlar et ketlemes ne gerek yoktur. Ayna nronlar,
korktuunda korkuyu tet kl yor, hak m olduu zaman basknlk ve gvend nde gven yor. Bu,
ona y duygular aray ve kt h slerden kanma yollarn bel rt r. Dorudan bakalaryla
etk le me g rmeye balar ve yet t zamana kadar kend b rl kler n n toplumsal beklent ler
nde ayakta kalab lmek n kablolu olarak balanr.
empanze, gerekl hayatta kalma b lg s le nceden programlanm olarak domamtr.

Anneler yen den retmeden nce her ocua be yl yatrrlar. Annen n genler n n hayatta
kalmas, baka b r ocua sah p olmaktan ok, uzun sren beslenmeden daha fazla fayda salar.
Fakat gen empanze'n n e t m , annen n b l nl n yet ne gre ynlend r lmemekted r.
Dopam n, oks tos n ve seroton n n y duygularn d le get rmes ve kt kort zol duygusundan
kanma drts tarafndan ynlend r l r.
nsan ren m
Bu nrok myasallar erken renmey de ynlend r r. Uzun blme ve noktalama aretler g b

b l nl olarak baz eyler rend k, ancak nrok myasal yantlarmzdan ok ey rend k. k
stratej b rl kte alr nk b l nl b r amala b r becer sah b olduumuz zaman kend m z y
h sseder z. B l nl olarak zled m z b r hedef n altna dtmzde kend m z kt
h ssed yoruz. B l nc m z olmadan, y h ssetmek n yaplan aray b z ht yalarmz
karlamaya hazrlayan devreler oluturur.
Bu, b r k n n "tutkusu" hakknda konutuumuzda bel rg nd r. Doktorun hasta b r a le yes n

tedav ett n zleyen ocuu dnn ve daha sonra doktor olmaya karar ver r. O ocuk byk
b r devre kurdu, nk hayat ve lm deney m byk b r nrok myasal dalgalanmaya neden
oldu. Tutkularmzn nrok myasal kaynaklarnn hep farknda de l z. ocuun hayatta kalma
gr le ocukluktan yaplmtr. rne n, sepet dokumaclndan retmen n ze sayg
duyuyorsanz, y duygularn art s z hayatnz sepet dokumaya adamak n mot ve edeb l r.
Kaya yldzlarn zlemekle byyorsanz, sayg duyarsanz, uzun b r rock yldz olab l rs n z.
Yet k nl kte tutkularnzn hayatta kalmay tev k etmed n fark edeb l rs n z, ancak o zamana
kadar mutlu k myasallarn ana karayollar zaten na ed lm t r.
nsanlar ounlukla "deney mden rensek olmaz" d yerek kayet eder ancak bunu
dndnz g b olmayab l r. Nrok myasal ya da tekrarlanan devreler n deney m n
yaarsnz. Genl k deney m n z sper devre oluturur. Eer s z reddeden nsanlardan ok fazla
enerj yatrrsanz, bu alkanlk muhtemelen genl n zde hayatta kalmanza yardmc olur.
Yetk rakamlaryla atmaya g rersen z, bunu genler n zde yaparak muhtemelen dller

kazanrsnz veya ac ekmemektes n z. Banza bela olan b r devren z varsa, gem n zde dl
aldndan veya acdan kandndan em n olab l rs n z.
Ney n Kefed lmes , Mutlu K myasallarnzn "Ak" Anahtarn

Tet kled
Yet k nl e er t n z zaman s ze ney n y olduunu anlatan b r s n r a vardr. Bo b r kat
parasyla baladysanz, bugn tasarm yapacanz ebeke de ld r. Alglarnza b lg g rmeye
balad andan t baren b r nron baladnz karklk.
B rden fazla nronun yk
Genler n oynayaca b r rol vardr. nanlmaz b r rnek, lk kez k r le temasa g rmeye balam
olan laboratuvar fare. Onun atalar altm nes llere otuz n kafeslerde yaad ama o kazma yere
vurmak ve o kadar onu vah kartlar bu g b yd Burrows kazdk. Bu hayatta kalma davran
n devreler doutan g b grnyor.
Ancak fare bey nler b z mk lerden farkl. Korteksler kckt r, bu da deney mler nden
renme kab l yet ok kktr. Korteks m z byktr nk ed n len b lg lerle doldurmak n
tasarlanmtr. nceden yklenm programlar zer nde almamz gerekm yor.
Doadak her canl, mmkn olduunca az sayda nron zer nde alr; nk nronlar
metabol k olarak pahaldr. Akt f b r kasa kyasla daha fazla oks jen ve gl koz tket rler. Onlar
zor hayatta-olmadka n gerekten onlardan parann karln almak yapmak Hayatta B r
nron tutmak n ok fazla enerj alr. Doal seleks yon, nsanlara devasa b r sayda nron verd ;
bu da, onlar doutan gelen b lg ye gre byk b r avantajla kullanmamz gerekt anlamna
gel yor. Yaptmz s n r alarna gvenmek n tasarlandk. Bu nedenle b z saptrmak n
onlar grmezden gelmek ok zor.
ocukluunuzdak S n rsel renme ou alarsnz
ocukluk, s n r alarn oluturmak n b r canlnn zaman vermes n gel t . B r canlnn

ocukluunun uzunluu, korteks n n boyutu le dorudan l k l d r ve b r nsanlk ocukluu ok
uzundur. Kk bey nl canllarn ksa ocukluklar vardr, nk let m s stem hzla
nyklen r. B r fare, k aylkken ana babasdr. B r zrafa "yerden oynuyor" nk rah m drt
ayaklarn yere dkyor ve b rka hafta nde yet k nler n yapab lece her ey yapab l yor.
Pr matlarn kyasla ok uzun b r ocukluu var. B r maymunun ocukluu ceylann yaklak
kat uzunluundadr. Maymunlarn ocukluu maymunun katdr. B r nsanlk ocukluu b r
maymun katna kar. Ne kadar ok nron muhafaza etmen z gerek yorsa, onlar hayatta
kalmay tev k eden yollarla b rb r ne balamak uzun srer.
ocukluk metabol k olarak pahaldr nk b r annen n sah p olab lece ocuk saysn azaltr.
Fakat doal seleks yon, bekled n z g b daha ksa ocukluklar terc h etmez. Uzun ocukluklar
zamanla gel t nk doal seleks yon, yaam deney m nden rend hayatta kalma
becer ler n dllend r yor.
ocukluk b r organ zmay ht yalarn karlama yknden kurtardndan evreyle etk le m

kurarak ht yalarn kademel olarak karlamay reneb l r. Ksa srel erken bamll olan
hayvanlar doutan sa kalm becer ler ne ht ya duyar, bu nedenle yalnzca atalarnn ekoloj k
n nde ayakta kalab l rler. Genell kle bu n n dnda lrler. nsanlar doduklar her n ana
uyum salamaya hazrdrlar. Fakat b r kez bu uyarlamalar oluturduktan sonra, hayatnz ona
balym g b sank onlara gvenmek n tasarlanmtr. Onu rend kten sonra b r mutlu-
k myasal stratej kefetmek zor.
Devren z n Kaynan Bulmak n ocukluunuza Ger Dnn
Genell kle ocukluu, hayatta kalma becer ler le l k lend rmey z. Sonuta ocuklar, y
faydalar salayacak b r bulmay veya arkadalarnz etk lemek n b r arkada bulmazlar.
Genell kle ocukluk alkanlklarnn yet k nler le h b r lg s olmadn varsayarz. Ancak
erken tecrbe, kend n z nasl y h ssedece n z ve kt h ssetmemen z gerekt n anlatr ve bu,
er k n glklerle b r bey n p lotu yapan nav gasyon s stem . Patronunuz kend n z kt
h ssett rd nde, dvmek veya kamak steyeb l rs n z, ancak nav gasyon s stem n z s ze
destee ht ya duyduunuzu hatrlatr, bylece patronunuzla uzlarsnz. Seenekler n z da ma,
yaam deney m n z tarafndan na ed len balantlar ayla tartn.
Sof st ke yet k nler, kend ler n ocukluk dnem devreler nde dolarlarken hayal etmezler,
ancak sever ve sevmed n z eyler ncelersen z, nereden geld kler n greceks n z. Renk seme
frsatlarndan heyecanlandm fark ett m ve merakl b r rnek kefett m. Bu, ak b r hayatta
kalma becer s olmad n, bunu anlamaya altm. Renk eren erken deney mler bana ger
doldu. Ben on k yandayken annem 2.000 dolardan (bugnk parayla yaklak 15.000 dolar)
m ras kalmt. Annem n ok para harcyordu ve onu ktye kullanan ve terk eden baba geld ,
bu yzden onu yen den dekore etmeye karar verd . Bana renk rnekler gsterd ve f kr m sordu.
Bu y geld , nk annem bence ok sk sayg grmed . Mutlu k myasallar beyn me bunun

neml hayatta kalma b lg s olduunu syled . B l nl olarak "renk semek sayg grmek n
b r yol" demed ; Buna gerek yoktu. Bu sayg, o anda akt f olan tm nronlar balayan seroton n
tet kled .
Daha neml s , annem mutluydu ve ayna nronlar er g rd . Sk sk mutlu de ld , bu yzden

beyn m n neml b r b lg vard. Dekorasyona kar b l nl b r lg olmadan, kend m bu
ek lde daha y b r h s beklemek zere baladm. Dnyada kend n z y h ssetmen n tm yollar
arasnda, hal hazrda bal olduunuz k ler d kkat n z eken k lerd r.
Merakla, beyn m bu b lg lere hazrland. lkokuldayken, annem bana boya-numara k tler verd .
Ayrca 1960'larn banda moza k n ler ve renkl akl talarn yaptrarak sanat yaptm. Bu el
sanatlar bana b r baar duygusu verd ve etrafmdak ho olmayanlktan baka b r ey zer ne
odaklanmamda yardmc oldu. Yen leme ve duygu beyn m elemek n e tt ve Renkler
sralayn ve y h ssed n. Renk semek neml b r hayatta kalma becer s olmasa da, mutlu
k myasallarm ben m es z tecrbemle kabloland. Elbette, baka deney mler yaadm ve b rl kte
bana dller nerede bekleyece m ve acy bekleyecekler n syled ler.
Ben l sedeyken, bydmde m mar olmak stem t m. Sonra n vers teye g tt m ve

materyal zm n kt olduunu rend m ve "kz ler " kt. Dnyay kurtarmak y , rend m,
bu yzden dekorasyon f kr n hzlca drdm. Daha y b r nsan olduumu dndm, ama
md b l yorum k profesrler me annem yansttm g b aynalarm yanstyordum.
B r da rem var, dekorasyona baladm. Y rm l yllarmda ok ey tandm ve her sefer nde yen
b r yer ssleme sev nc batan balamann acsn haf flett . Sonunda kkler koyduumda tekrar
tekrar yen den dekore etmek n merak uyandrd. B r sre sonra baka b r yen den yaplanma
projes n n ben m ht yalarm karlamayacan fark ett m. Dolaysyla, zer nde harekete
gemek yer ne drtler anlamak n yola ktm. B r deney m le b r deney m arasndak
balantlar, balantlar anlaml hale gelene kadar zled m. Sonra, mutlu k myasal yolaklarmn
ebed gereklerden z yade sadece kazalar olduunu fark ett m. Ben m annem, hayatta kalmak
n dekorasyona balyd, nk annem hayatta kalmam salad.
Bunu dndmde, yen b r ek lde renklere baktm -ben m almaya zevk katmak n
kullanab lece m b r arat. Web s teme, slayt sunumlarmza, yemekler me ve kyafet me renk
katmann keyf n yayorum. Kend mden zevk almak n kabloladm ayrntlarn zer nden
gememe z n ver yorum. Sah p olduum mutlu k myasal altyapy y kullanyorum, mutlu
k myasallarm yen den dekore etmeden harekete ge r yor. Devreler n , gem n ht yalar
yer ne gnmz ht yalarna ynlend r yorum.
Hep m z ben mk g b tuhaf devrelerle sonulanyor nk zaten orada olan balantlar na

ed yoruz. Mutlu k myasal yolaklarmz ok neml , bu nedenle bunlarn sadece kazalar olduunu
anlamak zor. Mutlu k myasallarnza dnen her ey kymetl h ssett r yor, bu da mantkl
grnmes zor olan davranlara neden olab l r. Hatta ykc davranlara yol aab l r. Esk b r
devrey s leceksen z de, onu mevcut gerek n ze daha uygun olan yen yollarla balayab l rs n z.
Zahmets zce genken yaptnz ek lde olmaz. Ancak tekrarlama ve duygu bunun
gereklemes n salayab l r.
Sosyal renmede Mutlu K myasallarn Rol

B r memel n n hayatta kalmas f z ksel becer lere olduu kadar sosyal becer lere de baldr.
Kk bey nler, ht ya duyduklar sosyal becer lerle doar, oysa byk beynler, tekrar ve
duygulardan sosyal becer ler gel t r r.
Sosyal becer ler reme baarsnda esastr. Yen den retme baar tanmnz de l, beyn m z n
gel t dnyada neml olan eyd r. reme baars le lg l becer ler erkekler ve kadnlar n
farkllk gstermekted r:
R5 B r kadn yalnzca snrl sayda yavrular dourab l r ve gem te ounun ergenl k

dnem nden nce yok olmas gerek r. B r kadnn genler n n hayatta kalmas, ocuklarn canl
tutma yetene ne baldr. Sosyal becer ler, b r kadnn korunmas, beslenmes ve daha y baba
genler almasna yardmc olab l r.
R5 B r erkek memel , daha fazla yavru yaratarak ve her b r ne daha az yatrm yaparak genler n
tev k edeb l r. M ktar stratej s , d ler ekme ve d er erkeklerle rekabet etme konusunda
yetenekl erkekler dllend r r.
Elbette erkek ve kadn stratej ler rtr ve evr m rtmey arttrma e l m nded r.
Her k c ns yette de akranlarnzdan sayg grmek hayatta kalmay arttrr. Maymun almalar,
daha fazla sosyal tt faklara sah p b reyler n daha fazla ftleme mkn ve daha fazla hayatta
kalan yavrulara sah p olduunu gstermekted r. Dolaysyla, doal seleks yonla yaplan beyn n
onu y b r h s le dllend rerek sosyal gven araynda olmas artc de ld r.
Gen b r memel , kend s n y h ssetmen n ve kt h ssetmemen n yollarn aramasndan dolay

aba veya n yet olmadan sosyal becer ler gel t r r. ocuklar uzun vadel ht yalar hakknda
f k r sah b olmadan sosyal becer ler gel t r rler. B r ocuk ac l ht yalarn karlamak n
sosyal destek st yor ve baarl olduunda, mutlu k myasallar akyor. Bu, gelecektek sosyal
destee l k n beklent ler saklar.

ocukluk ve Ergen Dnem nde Sosyal renme
e yarayan her ey kabloland, hatta uzun vadede ver ms z olab lecek davranlar. Kt b r
davran b r dl kazanrsa, gen b r beyn n bu davran hayatta kalmak n faydal olduu
syleneb l r. Agres f olduunda b r ocuk deste alr ve kooperat fte destek kaybolursa, bey n
saldrganln y b r yaam stratej s olduunu kolayca reneb l r. B r ocuu hasta olduunda
dllend r l rse ve y let ke dller kaybederse kalc balantlar oluturulur. Beyn n z,
ebeveynl k uzmanlar ve grg kurallar klavuzlarndan renmez. Nrok myasal n ve
klardan ren r. Ne zaman dllend r ld n z veya tehd t altnda olduunuzu h ssett n zde,
s ze sayg, kabul ve gelecee gven duyacam yerler syleyen altyapya ekled n z.
Ergenl k, altyapnza b r katman ekled . Ondan ok daha fazla m yel nasyon deney mled n,
genl k yllarnda sayg gren ya da d kkat eken her ey byk ya devreler gel t rd . Ayn
ek lde, bu m yel n yllarnda sayg ve d kkat n ekme tehd tler nde kalc b r zlen m brakld.
Sosyal tt faklar kurmada baarlar b r yol oluturdu ve sosyal tt faklara ynel k herhang b r
tehd t de b r yol na ett .
Toplumsal devreler n z d er devreler n zle zeng n ek lde b rb r ne baldr. Toplumsal renme

b le yrme, yeme ve hatta nefes alma g b temel f zyoloj k levler etk ler. rne n, b r bebek
annes n n gsne kar tutulduunda solunumunu ayarlamay ren r ve nefes aldn h sseder.
B r yen doann, tamamen gel m b r solunum tepk s yoktur, bu nedenle nefes almak b le
sosyal deste dzgn b r ek lde gel t rmey gerekt r r.
z-ynet m, sosyal renmeyle de etk len r. ocuklar evreler ndek k ler n yantlarn
deney mled kler nde nevrok myalarn ynetmey ren rler. Ergenl k, yen sosyal dller, yen
sosyal ar ve yen sosyal etk lerle karlatmz n kend kend n ynetme devreler
katmann ekler. Bu devreler, onlar oluturan deney mler hatrlyor veya unutmamakla b rl kte
u andak yantlarmz ek llend r yor.
Erken mutluluk ve mutsuzluk deney mler n l steley n ve denen devreler n d kkat n ek n:
Sek z yandan nce
Ergenl kte
Sk sk tekrarlanan erken deney mler l steley n ve ded n z c r cu tler fark ed n :
Sek z yandan nce
Ergenl kte
S n r Yollarn Yen den Modelleme

ou er k n, sah p olmay terc h ett kler baz devrelerle sonulanr. ou k , daha az yan etk
le daha mutlu k myasallara sah p olmasn d lemekted r. lk kez olan zahmets zce yen devreler
kuramazsnz. Ama olab l r tekrar ve duygu onlar kurmak.
Tekrarlama ve Duygu le Rebu ld ng

Duygu b r Catch-22. Artk y h ssett ren herhang b r ey n daha sonra yan etk ler olacak. Doal
seleks yon sayes nde yan etk ler neden yle y duygular var. Dolaysyla y h ssetmek her zaman
sakalm y let rmeler ne yol amaz. S garay braktnzda k lo almanza veya esk b r fob y
fethett n zde yen b r fob ye neden olab l r. Duygu hzl alr, ancak sorun get r yor.
Y neleme yava alr, ancak daha az yan etk le davranlar oluturab l r. Kend n z b r eylere
tekrar tekrar maruz brakrsanz, "s z n zer n zde byyeb l r". Annda sevm yorsanz da s z n
n y olan eyler yapmaya geleb l rs n z.
Ama y h ssetmezse k m tekrar tekrar b r eyler tekrarlamak ster? Genell kle nsanlar, zell kle
kt h ssett kler nde, bunu yapmazlar. Bu nedenle, kaza tecrbeler nden oluan devrelere
gven yoruz. Herhang b r ey se me gre tekrarlamadnz srece kazalarnz s z
ek llend r r.
Ne yazk k , tekrarlama, bekled nden daha zor olab l r. Bu h ssed yor bor s z n ac l
ht yalarna bal h ssetm yorum eyler yapmak, ortak d l nde, ng. Davran "s z n n y "
olarak aretlemek n duygu duygusu olmadan, beyn n z bunu nems z saymazlar. Eylem
krklemek n mutlu k myasallar olmakszn yen b r yol ate etmek zor. Ama y ne de
yapab l rs n.
B r rnek: I le yaptrma t
te bas t b r rnek. Fred alkol kullanmn kontrol etmek st yor. Daha az yan etk yle yen
b r zevk almaya karar ver r. Ona yet eb lecek b r ey n etrafna bakar ve genken
esk zden nasl zevk aldn hatrlar. nde dolat h ss n her yapt zaman esk z n
karr. Ama, z mde y olmak de l, k mey dndnde d kkat n baka yerlere
kaydrmada y olmaktr. Elbette, Fred b r k mek sted nde esk z g b h ssetm yor.
Aslnda kend s kayplarn dndnden ve kayp olduunu dndnden ok da
kt h ssetm yor. Fakat b r sre kt duygularla yaamakta kararldr. k ay boyunca
bunu yapmay planlad n o zaman takv mde byk b r olay yaanr.
lk bata esk zler nden nefret eder ve kend n k mekten nefret eder. Fakat hemen
kend ne y h ssett rmes n, planna sadk kalyor. B r sre sonra z m zaman, b r yk
olmaktan ok b r hed ye g b h ssetmeye balar. Fred mutsuz duygularn yaknda get n
ren r. Her eyden neml s , uyank ve sorumlu olma sev nc kefeder. k ay nce b ter,
takv me bakmay brakr. Esk z devres , alkol devres le rekabet edeb lecek kadar byd.
md b r k olmadan y h ssetmey b l yor. F z ksel ve b l sel olarak b l yor. Esk z,
bas te b r eyler yapmak n b r yoldurB r ey onun "b r eyler yap" h ss akan balad. Fred
onun tad lattan ok memnundu k , yen b r devre daha kurmak n sabrszlanyordu.
B r rnek: S z n n Ney n e Yaradn Bulma
Beyn n z yen yollarla y h ssetmek n e teb l rs n z. Sah p olmak sted n z yen devrey
tasarlayarak balayn. M n mum yan etk ler le s z n n alan yen alkanl bulmak b raz
deneme yanlmayab l r. Yen b r steyen, ancak srekl b r arayyla kend n zorlayamayan
Lou se' dnn. Kar yer beklent ler konusunda kt h ssed yor ve e tl kt alkanlklardan
kurtuluyor. av eylem hakknda y h ssetmey renerek ksr dngy krmaya karar ver r.
Gnde k e bavurma ve meslek becer ler n z gnde k saat boyunca gel t rme hedef n
bel rled .

B r nc Gnnde, amacna ulat, ancak merakla korkun h ssett r yor. Korkun b r duygudan
kamak n b r dondurma y yor, ama kend ne baka b r dondurma zlem buluyor. Ertes gn,
y h ssetmek n farkl b r yol arar. Grev n tamamladktan sonra b r arkada aryor ancak
kar yer nden bahsetmen n kend s n daha y h ssett rmed n fark ed yor. nc Gnnde,
kar yer gel m b tt nde karanlktr ve kasabada b r gece kutlamaya karar ver r. Ertes sabah,
balamak zordur. Ba arpt hayal krkln ve yapmay terc h ett her ey dnyor.
Uygulamalar zer nde alrken b r kahveye g derek kend s n caz p hale get rmeye karar ver r.
Kahve b tt nde, k nc bavurusunun ortasndadr. Sadece akyor g b grnyor. Sonrak gn,
Kar yer konumas yaparak b r kahve meye balar. Ertes gn, aslnda kahve art-baar rut n
bekl yor bulur ve ertes hafta evde tatl kahve ece yapmay rend . Alt hafta get nde, b r
d z n dnlyor, zeng n b r rportaj deney m ve becer ler ne yen b r gven duyuyor. En
neml s , daha y eyler yapmay dnrken daha y h sler bekled n syleyen y duygular
yaad. Ve yetenekler ne yen b r gven duyuyoruz. En neml s , daha y eyler yapmay
dnrken daha y h sler bekled n syleyen y duygular yaad. Ve yetenekler ne yen b r
gven duyuyoruz. En neml s , daha y eyler yapmay dnrken daha y h sler bekled n
syleyen y duygular yaad.
Mesele, kahven n sorunlar zmed de l. Asl nokta, atalet n stes nden gel nmes zor. Daha
sonra y h ssedeceks n z b r alkanlk md balamak zordur. Lou se ve Fred, zararl yan
etk ler olmakszn olumlu beklent ler tet kleyeb lecek b r yol buldu. Deneme yanlma le, s z n
n uygun b r alkanlk bulab l rs n z.
Her bey n farkldr. Baz nsanlar b r kahvel kahveye sah p olur ve bavurularnda asla
gnderme dmes ne basmazlar. Baz nsanlar esk zlemey , ancak esk zler n n her tarafna arap
dkmekten ok sterler. Krk be gn boyunca lem yapmadan nce alternat fler
deneyeb l rs n z. Ama batan bal bana devam edersen, yen alkanlk asla gel meyecek.
B rka test denemes nden sonra, y olup olmam olsun veya olmasn yen alkanlnz
tekrarlamaya devam etmen z gerek r.
6 | Her Mutlu K myasal n Yen Alkanlklar

Balamanz n zel ner ler
Beyn m z g derek y anlald b r dnemde yaamaktan anslyz. Mutlu k myasallarnz
yen yollarla amay reneb l rs n z. K mse bunu s z n yer n ze yapamaz ve bakas n
yapamazsnz. Bu blm, dopam n mutluluuna, endorf n mutluluuna, oks tos n
mutluluuna ve seroton n mutluluuna yen yollar n zel ner ler zetlemekted r.
Se mler n bolluu, nandrab lece n z b r yol bulmanza yardmc olacaktr. O zaman
bunu baarsz olmakszn krk be gn boyunca tekrarlayarak beyn n ze
yerlet reb l rs n z. Yen b r alkanlk kazandktan sonra, beyn n z zer ndek gcnzden
ok memnunuz k b r bakas na etmek steyeceks n z.
Yen Dopam n Alkanlklar

Kk Zaferler Kutlayn
Her gn b r m ktar baar elde ed yorsunuz, bu yzden onu bulmaya ve "Yaptm" d yerek
karar ver n. Her gn Carneg e Hall'da senfon yapmayacaksnz. Alk eken ordular her
gn Vaat Ed len Topraklara ynlend rmeyeceks n z. Gerekten yaptnz b r eyden
memnun olab lmen z n beklent ler n z ayarlayn. Bu, beklent ler n z drdnz
veya "kend n z dolu" olduunuzu veya gerekle temas kaybett n z anlamna gelmez. Bu,
kayplarnz zer nde zaten oynamak g b kazanlarnzda kalyor demekt r.
Kk admlar kutlamak, byk b r baary elde etmekten ok dopamn tet klenmes n

tet kler. Byk baarlar s z sonsuza dek mutlu etmez, bu nedenle mutluluk b r uzak
hedefe balarsanz, s n rl kalab l rs n z. Bunun yer ne lerlemen zden mutlu olmay
ren n. Her gn ampanya ve havyar le kutlamayacaksn. Kend n ze b r baar h ss
verme zn ver yorsunuz. Bu h s, dsal dllerden daha y d r. Bedava, kalor s yoktur ve
srnz engellemez. Her gn kk b r zafer n z var.Neden zevk almayacaksnz?
Baar ok Kk
Baarmamann nems zl n kend n zden zr d leyerek, y h ssetmen z zayflatmayn.

Zafer n k nc safhasndan key f al ve hareket et. Bu sadece b r kvlcm, ancak her gn
tutuursanz, kend en y buj n z olacaksnz.
lk bata, arkanza yaslann nedenler aramak aptalca geleb l r ve s z nle b rl kte ortaya kan
nedenler s z rahatsz edeb l r. Y ne de, y h ssetmese de yapmamay taahht ed yorum. Kend
alknza layk olmaya ve yalnzca k nc san yel ne b le olsa bu duyguyu beenmeye karar
vereb l rs n z. Sahte veya zorlanm h ssed yorsanz, bu normald r, nk baarlarnz kkrtan
devreler gl ve gerek h ssedecekt r.
Kk baarlar kutlama, deerl b r yetenekt r, nk byk eyler b rok kk admdan gel r.

Yalnzca son byk ey n dumanlarnda kou zlersen z bu admlar atmazsnz.
Sonunda, gnlk zafer, b r ne bakasna baml olmazsa daha y h ssedecekt r. B r s n

kaybett ren ek llerde kazanmak zorunda kalrsan, kend n z snrlarsnz ve yan etk lere
balarsnz. Yen lg ye uradnz k ler de l, yarattnz ey kutlayab l rs n z.
Yen Hedefe Doru Kk Admlar Aln
B r hedefe doru adm atmak n fazla zaman ya da para gerekmez. Sadece gnde on dak ka
ley n, skm h ssetmek yer ne vme kazanacaksnz. On dak ka da tamak n yeterl de l,
ancak daa yaklamak ve doru grmek lazm. Hedef n z uzaktan hayal etmek yer ne gerek
planlamanz gereken b lg ler toplayab l rs n z. B lg ler n z bydke hedefler n z de eb l r.
Fantez hedef n z n s z mutlu etmeyece n b le reneb l rs n z. Bu on dak kalk yatrmlar s z
gereks z p manlklardan kurtarab l r ve aslnda trmanab lece n z b r tepe bulmanza yardmc
olab l r. On dak kalk abalar ynet leb l r admlar tanmlayab l r, bylece yalnzca asla
gelmeyen byk artlar beklemek zorunda kalmazsnz.
Harekete Ge n, Sadece Daydream Olmayn
Zamannz somut harekete ge r n. Gn nde almaktan vazgemek veya bakalarn s ze

yardmc olmak n bask yapmakla hayal etmekten ek nmey n. Bu onlarn amac de l. Bunun
yer ne prat k gerekler aratrn. Bunu krk be gn boyunca sadakatle yaparsanz lerlemeye
alrsnzdr.
Gnde on dak ka bekleyemeyece n z dnyorsanz, yapmay terc h ett n z ey n hayal n

kurduunuz zaman dnn. Gerekl admlar aratrmak n o zaman kullanab l rs n z. Bu

admlarn grnd her gn b r dopam n h ss alacaksnz. Dopam n duygusunu beklemeye

balayacaksnz ve kend n z n sabrszlanacaksnz. S z srekl aba sarf ederek geree
dntrmen n mmkn olduunu h ssetmey reneceks n z.
On dak ka kaldnda, u an yaamak n ger dn. Gelecee srekl odaklanma alkanl

yaratmayn.
Tatsz b r Grev Kk Paralara Bl
Herkes n unutmas gereken korkun b r grev vardr. Dolaplarnzda karklk ya da neml b r

l k nde karklk olab l r. Korkun grev n ze gnde on dak ka harcama sz ver n.
Baladnzda zmnz olmas gerekmez, sadece adm atmaya stekl olun.
Dolaplar tem zlemek ya da on dak kalk paralar hal nde l k ler yen den mzakere etmek
mkansz olduunu dneb l rs n z. Ancak, byk zmler beklersen z, olduka uzun sred r
rk olursunuz. Bunun yer ne, o dolaba g d n, karklklardan b r para ek n ve on dak ka
boyunca ayrn. Hayal krkl ve b tk y n yet le on dak ka boyunca paralanan u gzel
l k ye g d n. Baka b r ynla uramadan b r gnn gemes ne z n vermey n. Krk be gn
kadar tutun ve hayatnz daha y hale get rmen n can skc sorunlaryla baedeb lmek n rahat
edeceks n z. Tab k bakalarn dolabn er n kontrol edeb lece n z ek lde kontrol
edemezs n z. Ancak denemeye devam edersen z kt b r duyguyu y b r duygu le
de t receks n z. Ve denemeye devam edeceks n, nk olumlu beklent ler dopam n tet kl yor.
Korkun grev n z krk be gnde muc zev b r ek lde kend n zeb l r! Eer yleyse, durma.
Baka ac ver c b r karmaa daha bul, bylece krk be gn daha devam et. Onlarla korkutmak
yer ne, kk zorluklarla kar karya kalma alkanln bu ek lde gel t r r. Her gn
yaptklarnz hakknda y h ssetmey unutmayn. Yaknda, engellerle mcadele etme ve ondan
dllend r c h ss vereceks n.
ubuu Ayarlamaya devam ed n
Karlatnz zorluk sev yes "doru" olduunda y duygular akar. B r basketbol ember ok
dkse, puan toplamaktan zevk alamazsnz. ok yksekse, denemek n h b r sebeb n yok.
aba n b r dl bekled n zde aba elencel d r, ancak kes n de ld r. emberler hayatnz
boyunca ayarlayab l r ve ler elencel hale get reb l rs n z.
Krk be gn boyunca, kend n z mkansz hedefler bel rled n z alanlarda ubuun

drlmes n deney n ve dl h ssetmemek n ok dk b r sev yeye ayarladnz yerlerde
ubuu ykselt n. Dondurulmu yemekler ve gurme yemekler arasnda se m yapamayacanz
dnyorsanz, lml b r p rme hedef bel rley n ve md krkbe gnnz balatn.
Kanepede oturup krmz haly gezmek arasnda se m yapmay dnmyorsanz, orta yola
kmay deney n ve baka b r yol deney n.
Ben m n uygun projeler yen lemek: Kk zaferler kutlayn
Yen b r hedefe doru adm atn
Ho olmayan b r grev kk paralara bln.

ubuu ayarlamaya devam ed n
Yen Endorf n Alkanlklar

Glmek
Glmek endorf n kend l nden organlarnz kvrrcasna uyarr. Glmeye ney n neden
olduunu ren n ve bunun n zaman ayrn. Endorf n' tet klemek n kocaman b r ha-ha
gldrmen z gerek r, kmseyerek yaptnz nsanlar bunu yapmaz. Darda gldrmese de
pompay batan karab l r. Glmeler n z tet kleyen eyler bulmak zor olab l r, ancak gnlk
glnz elde edene kadar rnekleme komed s tutmaya karar vereb l rs n z.
Kahkaha korku salmaktr. Ylanla yakn b r grme sonrasnda glmseyerek rahatlayn

dnn. Toplumsal r skler modern yata predatr r sk asndan daha yaygndr ve ounlukla
toplumsal olarak kabul ed lemez b r duyguyu fade etmekten korkarz. Sosyal fnye, doadak
gerek hayatta kalma tehd d , bu yzden bunlar c dd ye almamz n kablolu. Komedyenler
genell kle sosyal olarak r skl duygularn fade eder. Hayatta kaldklarnda, ek ngenl kten
korkan ksm rahatlama le gler. Glmey , sama olduunu dnmek yer ne gvenl k yaratmak
g b dneb l rs n z.
Krk be gn boyunca ncel k l sten z n st ksmna koyarsanz daha rahatlamann keyf n

karab l rs n z. B raz deneme yanlma alrsa vazgemey n. Genelde espr ler n "kom k de l"
olduunu dnyorum, ancak her zaman bana kom k grnen b r yerel kalknma b rl
buldum. Bu yzden zaman ayryorum, ok.
Alamaya Ves le
Alama, f z ksel hararet yznden endorf n salglar. Alamak alkanl yapmak de l , ok

fazla kort zol de get r yor. Ancak ou yet k n alkanlk olarak alama ste n s nd r r ve bu
gerg nl k yaratr. Bozukluk gerg nl haf flet r. B rka dak ka alarken, yllarca kvrdnz kt
b r h s azalr.
aretle alayamazsnz ya da alamann b r amac olmamalsnz. Ancak krk be gn boyunca,

drt ortaya karsa alamaya yer brakab l rs n z. neml adm, alama ste ne d renmekte
olduunuzda gsnzdek , srtnzdak , karnnzdak ve boazdak gerg nl fark etmekt r.
D kkat ett n zde bu gerg nl k gever. Nbet n z drdnzde ho olmayan anlar veya
sansasyonlar da ortaya kab l r. Bazen yararl b lg lerd r ve bazen yllarca tuttuunuz esk b r
yanttr. Alamaktan holanyorsanz, zayf ve aptalca olduu f kr ne kaplmayn. Ann tatszl
geecek ve gzel geveme devam edecekt r.
Alayan b r alkanln amac olmadn tekrarlar. Gnlk hedef, alayan refleks n z le

crybaby refleks n z arasndak gerg nl fark etmekt r. Krk be gn boyunca, bu ger l m ondan
kamak yer ne kabullenmeye karar vereb l rs n z. Duygu o kadar tandk k fark etmek zor.
zc f lmler zlemek, o devren n s z n n akt f olmasna neden olab l r . Bakalarnn
trajed ler , ayna nronlarn tet kler ve b r yabancnn tehd t altnda olan h sler n n kend
balarna daha kolay kabul ed lmes mmkndr.
Alama, doum esnasndak temel yaam becer m zd r, ancak zamanla alamann b z daha da
ktlet reb lece n rend k. Alternat fler rend k, ancak bazen h b r ey e yaramaz ve
alternat flerden kurtulursun. Cort sol hzla yksel yor ve tuzak b r hayvan g b h ssed yorsun.
Korteks n z s z bu h slerden uzaklatrab l r, ancak kaslarnz s z sktrlm hayvan gerg nl
le zrhlamaya devam edeb l r. Gevetme kaslarnz, ar derecede kullanlm vcut paras g b

g yeb l rs n z. Alamak, gerg n b r d yafram n f z k tedav olab l r.
Farkl Egzers z
Egzers z rut n de t rmen z endorf n tet klemen n y b r yoludur. Endorf n tet klemek n
gerg nl k gerek yor ve ayn yere smsk tutmaya devam edersen, yaralanma tehl kes ne sah p
olursun. Yen egzers zlerle yen yerler alrsanz, lml egzers z endorf n uyarab l r.
Vcudunuz kat kas er r. Eer egzers z de r zaman, onlar yer ne ar para zer nde
den ze g tme ht ya duyulan nereye gel m n tev k yzden, daha ok almak zorunda,
zayfsn hmal, tahd tl katmanlar daha attent on.S nce ver. B r endorf n yksek tutmak, b r
parann ypranmas ve parann de t r lmes r sk tamaya demez. e t har ka b r
alternat ft r.
Eer h egzers z yapmayan b r s n z, yaptnz her ey farkl olacak. Zaten atlet k sen z, yen
b r eyler dened n zde aldnz koord nasyonsuz h sseden nefret edeb l rs n z. Aslnda en zayf
halkanz glend rd nde bunu b r aks l k olarak greb l rs n z. Krk be gn boyunca kend n z
performans end es nden kurtarn. Baka b r varyasyon daha krk be gn denemek
sted n zden ok steyeb l rs n z.
germek
Endorf n de stre ederken uyarlr. Herkes gnlk rut n ne germe katab l r, nk telev zyon
zlerken, sraya g rerken veya telefonda konuurken bunu yapab l rs n z. Haf f esnetme daralan
alanlara dolam salar. Ac skmadan nce durun. Sadece b raz y olduu n ok daha y
olduu anlamna gelmez. Her gn krk be gn boyunca gerg n kalyorsanz, onu her gn
yapmay sabrszlkla bekleyece n zden ok seveceks n z.
Germe sadece kollar ve bacaklarla lg l de ld r. Kend n z nc tmeden daha der ne nen rnek
snflar. Nokta, her zamank lekeler zorlamak de l, kaburgalarnz arasndak kaslar g b , sah p
olduunuzu b lmed n z lekeler uzatmaktr. Parmaklarnz, parmaklarnz ve hatta
kulaklarnz uzatmay unutmayn.
Yava hareket, bu temann neml b r varyasyonu. Ta ch ve Q Gong, gerek egzers z

olmadn dnmek n ok yavalar. Ancak sper yava hareket grndnden daha fazla
b r egzers z. S ze kaslar e t b r ek lde kullanmaya zorlar, dom nant olanlar devralmak yer ne
zayf kaslar harekete ge r r. Krk be gn boyunca "gerek egzers z" g b grnmeyen b r ey
yapmaya kararlsanz, fark h ssedeceks n z.
Egzers z Elences Yap
Krk be gn boyunca elencel b r egzers ze gemey dnn. Mutlu k myasallarnz

tet kleyen b r egzers z, s z daha fazla gayret sarf etmeye ynlend rmen ze yardmc olur.
Egzers z yapmak elencel hale get rmen n snrsz yollar vardr. Vals ders aldm ve ne kadar
altm ardm. B rok k ek p sporlarndan konukan zamlara kadar egzers z yapyor.
Mz kle veya key fl b r sesl k tap le egzers z yapmanz ok elencel . Yen l k ayrca ler
elencel hale get r r: Yoga retmen m snf her hafta farkllatryor. B s klet srmek veya yen
dest nasyonlara yry yapmak tev k ed yor. Son olarak, bahe ler , b rok nsan
uygulamaya devam etmeye tev k eden ek b r dle sah pt r. Egzers ze elence eklemek devam
etmen ze yardmc olab l r.
Ben m n alab lecek yen leme projeler : Gl
alamak
Farkl egzers z yapn
germek
Egzers z elend r n
Yen Oks tos n Devreler Oluturmak

"Proxy" Gven n Gel t r n
Toplumsal gven oluturmak zordur, bu nedenle nsanlar genell kle vek ller kullanrlar.
Hayvanlar, kalabalklar ve d j tal arkadalar, nsan balarnn kompl kasyonlar olmakszn y
sosyal gven duygularn tev k edeb lecek vek llerd r. Oks tos n tab k canl k sel temastan
daha azdr. Ancak vek ller, gelecektek gven n temel n gen leteb l r.
Vek l gven rahat nk hayal krkl r sk daha az. Hayvanlar s z hanet etmez, byk
kalabalklar s z yarglamaz ve d j tal arkadalar her zaman bulunur. Dorudan nsan gven n n
her zaman hayal krklna uram beklent ve hanet h ss r sk vardr. Bu kt duygular,
gvenmeye devam etmey dndnzde ate eden devreler na ett . Nrok myasal alarm
z l n alyor ve beyn n z y b r neden olduunu dnyor. Ancak dorudan k ler aras
gvenden vazgeersen z, beyn n z b r ey eks k olduunu dnr. Ve yle: Oks tos n eks k.
Alarmnz amayan kk admlarla balayn. B r hayvan, kalabalk veya d j tal b r l k

hakknda kend n z y h ssett n zde, kend n ze "bu y duyguyu yaratyorum" d yeb l rs n z. Bu
sama veya kend n merkezl g b geleb l r, ancak yarattnz b lerek bymek n b r ans
ver r. . Gvens zl n bymes ne her zaman sebep olur, bu nedenle b r denge kayna deerl d r.
Gven l r h sler n z herhang b r kaynaktan krk be gn boyunca fark ed n ve daha fazla

tutuab len b r temel oluturacaksnz.
Stepp ng Stones'u Yerlet r
Belk gvenmek sted n z b r vardr, ancak blnmey kpr kuramazsnz. ok kk

etk le mler d z s le gven na edeb lece n z b lmek gzel. Tal hs z gem olan b reyler
veya gruplar, kt her zaman tem zleyemez; Ara admlar yava yava gven gel t r r.
Basamak talar b rb r ne ok yakn yerlet r leb l r, bu k part n n de byk hanet r sk n
ortadan kaldrmasdr. Her adm, btn sorunu zmekten z yade b r sonrak adm hakknda
olumlu beklent ler yaratmaya ht ya duyar. Her kk gven tecrbes , daha tet klenmeye
yardmc olan nronlar b rb r ne balayan y oks tos n h ss n uyandrr.
Boanma avukatlar, b r ft n anlamaya varmasna yardmc olmak n bu stratej y kullanyor.

Onu "hayatnz mahveden" b r k le deneyeb l rs n z. ok kk b r etk le m balatn; eer
bu felaket olmadan devam ed yorsa, tekrar yapn. Ama kr krne gvenmek ve hayal
krklna uratmak de l. Hedef, olumlu beklent ler oluturmaktr.
Gven olmadan b rl kte bulunmak ktdr, ancak y ne yanmak ktle r. Bu yzden lgn
komusu veya arkadan baklayan arkadanzla b r nan alamak yer ne, rahat olan admlar
bulab l rs n z. Krk be gn boyunca, zor nsanlarla gven ne doru basamaklar na eden
karlkl de mler yapn. Bakalarn kontrol edemed n zden sonularn tahm n edemezs n z.
Ancak hayatnzdak gven balar zer ndek kontrol h ss n z gen leteceks n z. Bu zor b r t r
ve ksa vadede y h ssetmeyeb l r. Ancak uzun vadede, yanlarnzdak d kenlerle lg l b r eyler
yapab ld n ze gven r.
Hayatnz zorlatran k le gz temas kurarak balayab l rs n z. Ertes gn hava durumunu

yorumlayab l r ve bundan sonrak gn b r glmseme ekleyeb l rs n z. Traf e l k n paylalan
b r kkrdama kadar b r hafta sreb l r; bu b le, merakla gl olan kt duygular harekete
ge r r. Fakat ntr temas kurmaya devam edeceks n z - fkey havalandrmaktan ya da acele
etmekten acele etm yorsunuz. Krk be gn nde, yen b r paylalan temel na etm
olursunuz. Bu k ye olan gven her zaman snrlamanz gerekeb l r, ancak aslanlarla dolu b r
dnyada ceylanlarn geveyeb lece ek lde onun yannda d nleneb l rs n z.
Trustworth Be y
Oks tos n her k ynde de alr. D er nsanlar sana gven nce, onlara gven p
gvenmed n h ssed yor. nsanlara s ze gvenmek n frsatlar yaratarak daha fazla
oks tos n n tadn karab l rs n z.
Bu stratej y d kkatl kullann - u andan t baren her 45 gnde b r tandnz herkes n

kurtarcs olmak stem yorsunuz. Amacnz her gn b r bakasnn gven n n zevk n
h ssetmekt r. Tab k , bakalarn s z zorlamaya zorlayamazsnz ve gven artrmak n
kend n z gen letmen n b raz daha uzun sre sreb l r. Onay almak n ok vak t
harcamayn. Taahhtler n z onurlandrn ve taahhtler n yer ne get ren b r k n n
keyf n karmak n duraklayn. Kend nden neml g b geleb l r, ancak oluturduu
devre gelecektek gven n temel d r. Bu nedenle, taahhtler n t t zl kle krk be gn
boyunca onurlandrmay planlayn.
Gven Ver Tes s S stem Oluturun
Esk maja "gven, ancak dorulama" yapab l rs n. Mon Sonular. De kl n say.

nsanlar kontrol et. Bu sert g b geleb l r, ancak dorulama, yabanclarla gven gel t rmey
mmkn klar. Dorulamayacak kadar hosanmsn, zaten gvend n z nsanlarn gvenl
l mannda skm olursunuz.
tes ne g r m yapmak n, gven l rl b l nmeyen nsanlarla etk le m kurmanz gerek r.

Gvenerek ve dorulayarak yen gven artab l r. Bunu krk be gn boyunca yaparsanz
bakalarnn ney yapacan nceden tahm n edemezs n z, ancak gven evren z gen letme
yetene n ze gven na edeb l rs n z. Herkese gveneb lece n z n le snrlanmak yer ne,
kontroll r sk almak n b r araca sah ps n z.
Gven l r olmayan nsanlara gvenerek ember n z gel t rmey n. Hedef, b r sonun kend s ne
gvenmek de l, gven lecek y yerler hakknda b lg toplamaktr. Kend dorulama plannza
gvend n z n d er n n s z kmp kesece n baarrsnz. Gven n z dllend r p
dllend remed n z veya hayal krklna uramadnz her gn kutlayn.
Doal seleks yon, b ld kler mler evreleyenler dllend ler. Hayvan dnyasnda, gen
erkekler genell kle doum gruplarndan ek lmekte ya da ftleme mknlarndan
dlandklarndan kend n s yat fler n terk etmekted rler. Vah doada alnan boaltma
rnekler ne gre, b l nmeyen ksmlar n gven alarndan ayrldklarnda byk kort zol stres
yaarlar. Bu stres, yen b rl k onlar reddett nde younlayor. Ama arayanlarn pes etmemes .
Gven balar kurmaya alyorlar, nk baarl olduklarnda kend ler n y h ssed yorlar.
Masaj yapn
Masaj oks tos n uyarr. Gnlk b r masaj yapmak n ok para harcamak zorunda de ls n z.
te baz d er seenekler:
R5 Masaj arkadayla karlkl alver yapn. R5 Meslek becer ler b r topluluk-e t m

snfnda oluturun bylece snf arkadalarnzn heves n toplayab l rs n z.
R5 artc derecede etk l kend n masaj deney n. Q Gong kend n masaj tekn zel b r g
gerekt rmez ve b r v deodan renmek kolaydr.
Oks tos n bu ek lde uyarma alkanlnz yarattnzda, her zaman elde edeb lece n z b r
zevkt r.
Ben m n geerl olan yen leme projeler : "Vek l" gven zer ne kurulmas
Basamak talar yerlet r n
Gven l r ol
Gven dorulama s stem kurma
Masaj yapn
Yen Seroton n Devreler Oluturmak

Yaptklarnzda Hzl Pr de
Gurur karmaktr. Alk stemek kt yan etk lere neden olab l r, ancak bakalarndan h b r ey
tanmadnzda b r eyler yanl gel yor. Kend n ze alklayab l rs n z, ancak bey n bo
saygdan kolayca kandrlmaz. Bakalarndan sayg stemek ster, nk hayatta kalma deer
vardr. Ne yazk k , bu seroton n dzey n arttrmann gvenl b r yolu yoktur. Toplumsal tanma
ngrlemez ve ksa srer. Ancak "aptal" olmadan seroton n uyarab l rs n. Gururunu gnde b r
kez yaptn b r eyle fade et.
Gurur, sosyal tanmay salamak n frsatlarda gez nmen ze yardmc olan b r dmend r.
Srekl onay alma ve alayc dnceye kart arlklarn arasnda dolamanza yardmc olur.
Kend n ze gurur duymak, sess zce dnmekten baka b r ey de ld r. "Baka ne yaadm b r

ruhum n" Bakn ne yaptm! "Demeye cesur olmak demekt r. Bakalarna baarya sayg
gstermes n r ca etmek r skl d r, nk hayal krklna urayab l rs n z. nsanlar ounlukla
sosyal saygnn neml olmadn srarla savunurlar veya umutsuzca hakszdrlar. Ancak bu
mantksal yaklamlar memel beyn n n, sosyal saygnln get rd gvenl k duygusunu zlem
n end elenmez.
Bu yzden krk be gn boyunca, "bamdan b r ne bak" yazmasn gnde b r bakasna

syley n. Olumlu b r reaks yon bekleyeceks n ve anlamyorsan, sen ldrmed n
reneceks n. Ertes gn y ne olumlu beklent lerle dolaacaksn. Olumsuz beklent ler amak
zor. Karga n "doru" yol hakknda end eler n z olmas doaldr. Ama krk be gn boyunca
uramaya devam edersen, toplumsal sayg duygusunu telaf edeceks n.
Onu tutun
Bugn hayran olduumuz nsanlarn b rou hayattayken ok az sayg duyuyorlar, ancak y ne de

almaya devam ed yorlard. Baarl olan nsanlarn srekl b r tezahrat ek b n n olduunu
varsaymayn. Bu sadaka sana sadece gel p geld yse gzel olur, ama olmazsa devam et.
ron k olarak, halka aklamalara katlan nsanlar sk sk kayet eder. Skmlar, farkl eyler
yapmak n zlem duyuyorlar, ancak alklarn kaybetmekten korkuyorlar.
ster pek ok toplumsal bak asna sah p olsan da beyn n z n zlem tutacaktr.
Memel ler n z n yapt da budur.
te bu nedenle alklamay beklemek yer ne baarlarnza gurur duymanz gerek r.
Kusurlarnza odaklanrsanz, zaten sah p olduunuz alklar grmezden gelme e l m ndes n z.

Sesl alk olarak fade ed lmeyen sess zce sayg gryorsunuzdur. Bu nedenle, kend n z
zorlamak zorunda kalsanz b le, gnde b r kez been n z beklemek yararldr. Zaten orada
olanlar almana z n ver r.
Her An n Sosyal Durumunuzun Keyf n karn
ster nann ster nanmayn, sosyal konumunuz srekl de yor. B r dak ka, ast konumda
olduunuzu ve b r sonrak dak ka kend n z zer nde younlatnz k lerle b rl kte baskn
konumda olduunuzu h ssed yorsunuz. Alt grevden nefret ed yorsun, ama hak m olduun
zaman, bu da sen s n rlend r r. Hayal krklna odaklanmak yer ne nerede olduunuzun
avantajlarndan faydalanmay reneb l rs n z.
E tl n s z mutlu edecek olduunu dneb l rs n z, ancak buna ne kadar yaklarsanz,

beyn n z o kadar ok farkllk yaadn bulur. Memeler b r araya geld nde, her bey n egemen
olma h ss n ster. Bunu bakalaryla kolayca greb l rs n z, ancak beyn n z yapt zaman,
sadece hak ett n z ey aryor g b h ssed yor. memel n z srekl olarak deer kaybett n z
yollar bulacak ve bu s z olduka y b r durumda b le mutsuz yapacaktr. hayat. Rahatlayn ve
kend n z nerede bulursanz sev n rs n z ok daha mutlu olacaksnz.
Gem tecrbeler n zden sosyal rekabete l k n beklent ler n z na ett n z. Gem tek yerle k
devreler n z n hayal krklklar ve hayal krklklar, b r-aa poz syonda olma konusunda kt
h ssetmen z ve b r defaya mahsus poz syonda olma konusunda kt h ssetmen z kolaylatrr.
Tm hayatnz, nde bulunmadnz konuma zlem duyarak harcayab l r ya da sah p
olduunuz ey y bulan devreler na edeb l rs n z:
R5 Alt poz syonda olduunuzda, advan' fark ed n
Tages. Baka b r "scak koltuk" ta.
D erler n korumak n sabreders n z ve end elenmen z gerekmez

Poz syonunuzu savunmak.
R5 Hak m durumda olduunuzda, anlarn tadn karn
Tarafndan saygszlk ve terc h yer ne
Basn, nk o anlar b ter.
Krk be gn boyunca, durum hayal krklklarnz fark ed n ve nerede olursanz olun g zl

avantajlar hatrlatn. Durumunuz her zaman kk ek llerde yukar aa necekt r.
Memel n zdek bey n, sted kadar tak p etmeyecekt r. Eer poz syonunu drt gzle yatsn,
serseml k h b tmeyecek. Bunun yer ne poz t flere odaklanab l rs n z. Bu dnce alkanln
yarattnzda, memel ler n beyn n zle her zaman bar salayacak b r yol bulacaksnz.
S z n durumunuza d kkat ed n
B rok k bakalarn kt duruma drerek durumlarn ykseltmeye alr. Karlkl olarak

kend ler n y h ssed yorlar, ancak bu seroton n ykselmes n yksek b r bedel dyorlar.
Onlar kt n yetle evreler. Zararl yan etk s olmadan seroton n' uyaran kk b r de kl k
yapab l rs n z. Bakalar zer ndek etk n z n keyf n karn. Elet r ya da kontrol olmadan,
bakalarnn s z n y rne n z ne zaman yansttn greb l rs n z. Kred beklemey n hatta b r
teekkr eder m. Sadece sess zce elen n.
Bu k b rl geleb l r, ancak her memel bey n sosyal anlamda neme sah pt r. Herkes dnyay
etk lemek ster ve z brakmadan lecek korkular. Eer ht yac salkl b r ek lde karlamazsan,
zarar gren yollarla karlamaya caz p olacaksn. Baz nsanlar etk ler n h ssetmek n b l nl
olarak zarar ver rler. B r alternat f var: Sah p olduunuz etk y deerlend reb l rs n z.
Bu dak kadan sonra nsanlar arkandan sana sayg duyuyor olab l r. Eer antenler n z saygszlk
n megulse, bunu b lemezs n z. nsanlar s z g zl ce g zl ce zl yor olab l r ve onu beenmek
yer ne onlardan elet r bekl yor olab l rs n z. Eer yleyse, bu potans yel seroton n artn boa
harcyorsun.
Bakalar zer ndek y etk n z takd r etmek n gnde b r kez durun. Buna d kkat etmey n
veya "Sylem t m" demey n. Yalnzca nce etk alannza bakn ve tatm n olun. Bunu krk be
gn boyunca yaparsanz, dnyay etk leme yetene n zden memnun kalacaksnz ve d er
nsanlarn kusurlar ve hmaller yznden daha az hayal krkl h ssedeceks n z. Sosyal
nem n z konusunda y h ssetmek n z h nsel b r yol zleyeceks n z.
Ebeveynler genell kle ocuklar zer ndek etk eks kl n h ssett r r. ocuklarn uzun vadede
ne kadar ok etk led kler n b lselerd , yaptklar rnee daha fazla d kkat edeceklerd .
Kontrol Edemed n B r eyle Bar Yap
Beyn n z kontrol edeb lece n z eyler arar ve sorumlu olduunuzda y h ssett r r. Fakat
kontrolmz snrl ve nceden tahm n ed lemez, bu yzden hayal krkl szar. Snrl
denet m n zle rahat h ssetmey reneb l rs n z. Bu kontrolden kmak ya da vazgemek
anlamna gelm yor. Sorumlu olmadnz zamanlarda kend n z gvende h ssetmek demekt r.
Bu yen devrey na etmek n, "her ey n stnde" h ssetmek n allm stratej n z fark

ed n ve ters n yapn. rne n, mkemmel sufle p rmey deneyen b r k ysen z, yemek tar fler

olmadan p rmen n krk be gnn yapn. Ters ne, sadece b r tencere ne eyler atmak steyen
b r k sen z, tar f tak p eden krk be gn ge rmek.
Eer her ey seven b r sen z, p yn alt hafta ylsn. Fakat eer dzenden nefret eden ve
kaosu seven b r ysen z, onlar alt hafta boyunca kullandktan sonra uzaklatrn.
Sen n n yen olan zg n n dna renk ver n, ama zaten bu konuda gurur duyuyorsanz,
cesaretle zg ler n nde kaln. B r nc Gn'de korkun geleb l r, ancak krk drt gn sonra
merakla gven h ssedeceks n z.
Zamandan kurtulmak kontrolle denemek n har ka b r yoldur, nk zaman kontrol

edemezs n z. Hep m z n zamann sert gere n ynetme alkanlklar vardr. Bazlar n
kron k gec kme ve d erler n srekl saat denet m . l k n z zamanla de t remeyece n z
dneb l rs n z, ancak saat grmezden gel p zaman ge le arkada ed nmen n har ka yolu
vardr:
1. Durmanz gereken kes n b r zaman kalmadan b r etk nl k balatn. Srey saat boyunca
kontrol etmeden b t r n. B tt n h ssed nce b tt .
2. Plansz harcamak n her gn b r kenara brakn.
3. Saate bakmadan uyanab lece n z ve zaman kontrol etmeden gnnz srdreb lece n z
b r gn bel rley n.
Ne kadar megul olursanz olun, zaman kontrol etme abalarnz rahatlatmann b r yolunu
bulursunuz. Bununla b rl kte, yaanan kt duygulara akn olab l rs n z, ancak baskdan
kanma ste n z devam etmes ne ramen. Kt duygular s z ldrmez ve onlar kabul etmek,
acmasz gerek zamanlar kabul etmen ze yardmc olur.
Memel ler, kontrol edeb lecekler eyler y h ssed yor. Bazlar, traf k yasalarn kontrol h ss
uyandrmak n kryor, d erler se traf k kurallarn nenerek azar duyarak gler n
h ssed yor. Ne olursa olsun s ze b r g h ss veren her zaman e yaramaz. Baz zaman zayf ve
nems z h ssetme sonunda olacak. Bu, kort zol tet kler, ancak kontrolnz olmadnda
kend n z gvende h ssetmey reneb l rs n z.
Krk be gn boyunca, dnyay alk yollarla kontrol etmeye almak yer ne kontrol brakn.
B r p r n kases yle d lenmek n gnlk n zden ayrlmayn. Hava raporunu kontrol etmey ,
p yango b let alp dnyann kurallarna gre almasn beklemey brak. Kontrol altnda
h ssetmek n sah p olduunuz b r alkanl se n ve olmadan yapn. Kontrol r tel nden
tamamen vazgeem yorsanz, her gn bel rl b r sre n vazgemey taahht ed n. Kontrol
yeters z olsa da, dnyada kend n z gvende h ssedeceks n z.
Ben m n alab lecek yen leme projeler : Yaptm eylerde gurur fade ed n
Her an ben m sosyal konumumun keyf n kar
D kkat m eker m
Haber kontrol edemed m b r eyle barmak

Alkanlk Oluturma Zorluklar

Amazon gez s planlyorsanz, asfalt yollardan uzaktak lg n yerler ve kolayca er leb len
yerler semek zorunda kalacaksnz. Egzot k yerel ayarlar s z cezbedecekt r, ancak oraya ne
kadar g deb ld n grdnzde, dvlen yola doru ek leb l rs n z.
Nron ormannda olduu g b . Yen hedefler har ka b r ses, ancak onlara doru kaymaya
baladnzda, y denm s n r otoyollar s z cezbeteb l r. Krk be gn boyunca srnerek
yen b r otoyol na edeb l rs n z. Heyecan ver c hedeflere er leb l r olacak, bu nedenle esk
yollarnz daha az cezbed c olacak.
Nron orman yoluyla yen b r z oluturmak n, her gn yen b r davran tekrarlamanz gerek r.
Aks takd rde, yet me ger dner ve b r sonrak ge n zde olduu g b sertle r. Yen z n z her
gn kend n z olsun ya da olmasn, yola kvlcm ed n, sonunda kolaylkla ge receks n z. Esk
mutlu alkanlnzn st snrlarn elde edemezs n z, ancak yapay yksekl kler ve onlarn
kanlmaz yan etk ler olmadan y h ssetmey ren rs n z. Yen alkanlnzdan baka b r ey
na etmekten ve d er n yapmaktan ok memnun kalacaksnz.
Gnn B r nde mutlu olmayacanz tekrarlamay taahht eder z. Gerek beklent ler n z
koruyun. Havu ubuklarna dokunmak Day One'da b r dondurma yem yalamak kadar y
h ssetmeyecekt r ve bunun tekraryla de eb lece grnmeyeb l r. dev yapmak, B r nc
Gn'de b r f lm seyretmek kadar y h ssetmeyecekt r ve bu de kl n ne olduunu hayal
etmek zor. Plannza sadk kaln ve havu ubuklarn balayn ya da mutlu k myasallarnza
d kkat ed n. S z n n y olan yaptnzda kend n z y h ssedeb l rs n z.
Gem le Gelece Balamak
Baz mz kler n ben mutlu ett n fark ett mde, tekrarlyorum gcn tkezled . Aslnda
sevd m mz k de l. Sah lde mz k anlar demek stem yorum. Ben, kazalar tecrbe ederek
ben zorlam mz k demek sted m. Genken, kulaklarm genell kle karde m, babam,
yer mdek patronum ve yed m kafeteryayla se len seslerle doludur. Bugn, bu arklardan b r
kulaklarma ulatnda, gar p b r halde de olsa mutlu h ssed yorum. O zamanlar sevmed m.
M haly Cs kszentm haly 'n n " Flow " adl b r k tap okumasna kadar bu ben g zeml klyordu.
Z hn n z, gelecek olan nceden tahm n ett nden mz n zevk verd n aklad. Doru
tahm nler n her b r dopam y tet kler. Allmadk mz k n y tahm nler yapamazsnz, bu
nedenle dopam n almyorsunuz. Ancak mz k ok tandk geld nde, Gar p b r ey olur.
Dopam n almazsn, nk bey n zahmets zce bunu ngrr. S z mutlu etmek n, mz k,
yen l k ve a nalklarn ho b r noktasnda olmaldr.
Bugn s z mutlu eden mz k sonunda s z mutlu edecekt r nk ok tandk gelecekt r. Ayn

zamanda bugn s z mutlu etmeyen mz k s z gelecekte mutlu edeb l r. Mutlu kalmak
st yorsanz, artk kend n z yabanc mz klere maruz brakmanz gerekt anlalyor, bu
nedenle esk zevkler n z g yd n z zaman tatl b r yerde olacaksnz. Bu bana b r vah y oldu. En
y abamza ramen mutluluun neden kanlmaz olduunu aklyor. Ve daha nce
beenmed m z eyler tekrarlayan tekrar sezg sel se m n, ok byk fayda salayab lece n
gster yor. Mz n n tel sank " y mz k" ve "kt mz k "ten bahsed yoruz. Bu mz e
get rd m z devreler n gcn gzden uzak tutuyoruz. S z n zevkler n z, b lmeden na ett n z
devrelerle ek llend r l yor. sted n z ey n zel olduu ve sevmed n z eyler n b r ek lde
eks k olduunu varsaymak doaldr. Ancak devreler n , y duygular gen letecek ek lde
ek llend rmey reneb l rs n z.
lk Unpleasantnes stes nden s
lk adm, lk balarda y h ssetmeyen eyler yapmak n stekl olmasdr. Zordur, nk

beyn n z genell kle kend tepk ler ne gven r. Genell kle sevmed n z varsaymyla
beenmed n z mz d nlem yorsunuz. Sevmed n z b r s yle arkada olmuyorsunuz ya
da b r eyler n de ece varsaymyla kt olduunuz b r etk nl e katlyorsunuz.
Mevcut sevd n z ve been lmed n z k lere gvenmek doaldr. Fakat md b l yorsun,
eks ks z b lg vermek yer ne tecrbe kazalarna dayanyorlar.s yon. Kazara meydana gelen
devreler n z, b ld n z yola ktnzda aldnz tehd t duygularna neden olur. Tehl kedek
duyguyu esk yola yaparak nlersen z, potans yel b r mutluluk evren n karrsnz. Yen b r
yola balamann meydan okumasn reneb l rs n z.
lk nce b r yola b r taahhtte bulunun

Pek ok seenek ve ok sayda nron sayes nde, mutlu k myasallarnza yen yollar na
edeb l rs n z. Ancak, snrl m ktarda zaman ve enerj n z var. Her yere yayrsanz, yen b r yol
na ed lemeyeb l r. Bu nedenle, balamak n b r yen leme projes se n. Beend n m ,
stemed n z g b krk be gn boyunca tekrarlamay taahht ed n z. B r gn zled m, B r nc
Gne balayn.
Kend n ze olan taahhtler n uygulanmas zor olab l r. rne n, yemek satn aldmda tekrar
kullanlab l r torbalar yanma alma taahhdnde bulundum, ancak onlar unutmaya devam ett m.
Bu yzden taahhdm arabama ger gtrmek n ekled m ve unuttuysam onlar alyorum.
Kend m spermarkette antasz bulduumda, "Arabaya dnmek n ok megulm" d ye
dndm. Sonra fark ett m k hep megul olacam ve yapamyorsam gsz b r y m. Hatta
kend me olan ball onurlandrmak. Bu yzden antalar almak n arabaya ger dndm ve
onlar b r daha asla unutmadm nk arabama ger dnecek vak t kaybetmek stemed m.
Day One'dan balayarak zaman kaybetmek stemeyeceks n z. Kend n ze olan ykmllkler n z

yer ne get rmek ve bylece yen b r mutlu alkanlk yaratmak steyeceks n z. Aadak
blmler, lk yen den yaplanma projen ze b r d z taahhtte bulunur. Bundan sonra beyn n z
zer ndek yen gcnz seveceks n z ve onu kullanmann b rok yolunu bulacaksnz.
7 | Sen Eylem Plan r

S z n n alan B r Plan Oluturun
Hep m z lk admdan balayarak uzun b r yolculua kacamz duyduk ancak bunun
hep daha zor olduunu b l yoruz. lk admdan nce, doru yoldan g rmek n doru rotay
semen z gerek r. lk admdan sonra amurun ne kadar der n olduunu b l yorsunuz ancak
y ne de b r sonrak adm atma rades n bulmak zorundasnz. Krk be admn
tamamlanmas n nandnz b r eylem planna ht yacnz var. lk yen mutlu semen z
gerek yor. Kurmak sted n z alkanlk, balayacanz tar h ve admlarnz
kolaylatracak aralar. Bu blm ve bu folAlalma, bu seeneklere karar vermen ze
yardmc olacaktr.

Bu blm yen b r alkanlk se m le b t r n (tar h)
Mutsuzlua kar mutluluk seme konusundak b r sonrak blm B t 'e gre (tar h)
Aletlerle lg l son fasl blmn (tar h)
Yzleece n z atmalarn stes nden Nas l Ularsnz?

B r mutlu k myasaln uyarlaca b r plana baladnzda, baka b r mutlu k myasaln nasl zayf
dece n greb l rs n z. rne n, daha fazla seroton n aryorsanz, oks tos n n ze b r tehd t
greb l rs n z. Ve eer daha fazla oks tos n st yorsan, seroton n n b r aks l k olab l r. B r
ek lde dopam n aramaya baladnzda, baka b r yol bulmak n daha az enerj n z olur. Ve
kort zol herhang b r aramakla tet kleneb l r. lk adm atmadan nce mkemmel b r plan
steyeb l rs n z, ancak mkemmel asla gelmez. Yen b r mutlu alkanla g den yolda dn
vermen z gerekecek.
Neyse k , bey n m z tezat oluturmaya balad:
R5 B r kpek baka b r noktada kazma ansn aarak yalnzca b r kem k kazab l r. R5 B r f l her
ann burnunu tak p ed p srsn zlemek arasnda semek zorundadr. R5 Aslan avlanma
korkusu ve yeme n domuz olan arkadalaryla av korkusu arasnda se m yapar.
O hayvanlar g b , da ma kusurlu seenekler arasndan se m yapacaksnz. Dezavantaj ve

kusurlara odaklanrsanz, lemek zordur. te hayatn kanlmaz avantajlarn yakndan
nceleyel m. Onlar md dnn ve yen alkanlnza gven le yaklan.
Ksa Vurua Uzun Vurua Kar
Gelecekte bekled m z dller karlayacak kadar derhal karlk ver yoruz. S gara meye
karar ver rsen z, mevcut dl n gelecektek dllerden st fade eders n z. Part vermeye karar
ver rsen z b r dl set seers n z ve part vermemeye karar ver rsen z farkl b r set kazanrsnz.
Bu dller kusursuz b r ek lde tahm n edem yoruz, ancak daha y tahm nler daha y dller
get r yor.
y tahm nler yapmak n y b lg semen z gerek r. Ancak, kazara devreler m ze yerlet r len
b lg f ltreleme alkanlklarna gven yoruz. B lg szme alkanlklarnz de t r rsen z,
an den ksa ve uzun vadel dller arasnda yen b r takas ge receks n z. rne n, gl gler n
gsz b r kurban olduunuzu dnyorsanz, kend terc hler n z n gcn gzden
karacaksnz. Eylemler n sonularn olduuna nandnzda, sonularla lg l gereken b lg ler
bulacaksnz. O zaman uzun ve ksa vadede daha dllend r c takaslar yapacaksnz.
B l nen vs. B l nmeyen
B l nmeyenler n vaatler ne aykr olarak her zaman b l nen n gvences nden vazgeece z.
Bazen, em n b r ey g b h ssed len b r alternat f bulana kadar b l nen sadk tutuyoruz ve bazen
tamamen p meden nce b r alternat f r ske ed yoruz. Set kten sonra, set n z dezavantajlar
yakndan grrsnz, ancak d er seene n nasl ortaya ktn asla b lemezs n z. Dolaysyla
kend se mler n zle lg l hayal krklna uramanz son derece kolaydr.
Bunun yer ne, karar verme yetene n z onurlandrmay reneb l rs n z. Bel rs zl k kanlmaz,
bu nedenle kend n z deal ze ed lm opt mum deerlere kar yarglamaktan h b r yarar yok.
Onlardan renmey reddetmek n kararlarnz savunmanz gerekt n sylem yorum. Fakat

kararlarnza yalnzca saldrrsanz mutlak kes nl k olmadka h b r zaman se m yapamazsnz.
Bel rs zl k yaamanz kutlayn ve seenekler n z gen let n.
B reye kar Grup
B r grubun korumas y h ssed yor, ancak kend banza arpmanz kend n z y h ssett r yor.
Her k s ne de sah p olmak gzel olur, ancak bu gerek b r beklent de l. Acmasz seenekler
her yerde bulunur ve sk sk onlar kardklarmza odaklanarak ktlet r r z. B r gruptayken
bamszlnz zlyorsunuz ve b reysel drtler n z zled n zde grubun gvenl n
zlyorsunuzdur. Her seene n aa tarafna odaklandnzda mutsuz k myasallar dalgalanr.
u anda zevk aldnz faydalara odaklanab l rs n z - grup zamanndayken grubun tadn karn
ve yalnzken k l n z n keyf n karn.
Sah p olduunuz eyler takd r etmek zordur, z h n doal olarak sah p olmad eyler
stemekted r. Grup deste ne sah pken k sel karlarnz skmak h ssetmek doaldr. Kend
yoluna g tt n zde sosyal balarn kaybolmas konusunda end elenmek doaldr. Heps ne sah p
olmak st yoruz, ancak bu dnleme nsan olma zell n n b r parasdr. Uzaklamasn
beklemek yer ne, kend n z ynetme yetene n zle gurur duyun.
zgr rade ve Bamllk
Hayvanat bahes nde b r hayvan olsaydnz, vah hayvanlar kskanab l r ve zgrlemeye

alab l rd n z. Ancak vah b r hayvandysanz, zahmets zce beslenen y yeceklerden honut
olmak n hayvanat bahes ne g rers n z. Gnll olduum hayvanat bahes nde hayvanlar
sklkla er g rer ve nad ren patlarlar. Kend ht yalarnz karlamak sklkla b r yk g b
h ssed yor, ancak s z n ht yalarnz karlamaya bakalarna baml olduunuzda mutlu
k myasallar zlyorsunuz, nk kend ht yalarnz karlama eylem yle tev k ed lmekted r.
Vah b r hayvan, gbe n doldurmak, arkadalar n rekabet etmek ve yavrularn yrtclardan

korumak n mcadele ett n byk stresle yaar. Doann bozulmam b r hal n hayal
etmekten holansak da, ht yalarnz karlamak stresl . Ancak bu, beyn m z n gel t t r ve
ykten kamak mutlu de ld r. Bakm uzun sreb l r, ancak aslnda kend ht yalarnz
karlama yknden kaarsanz, kend n z artc derecede mutsuz bulursunuz. Sana ver lecek
olan yeters zl kle lg l olarak stresle hayatn doldurmaya balam olab l rs n z. Onlar
terketmekten ve kend ht yalarnz karlama hayatna ger dnmekten korkarken,
bakclarnza fkeden sktklarn h ssedeb l rs n z.
Se m yles ne s n r bozucu k , b r k bazen b r "hayvanat bahes " nde yaamay se yor,

yan korunmak ve ynlend r lmek st yorlar. Kt h ssett kler nde neden n b lm yorlar, bu
yzden hayvanat bahec l n , ht yalarn yeter nce karlamad n suluyorlar. Onlarn
zer nde g sah b olduuna nandklar herkese yen den ate ederler ve salayclarna ve
l derler ne kar srekl dmanlkla sonulanrlar. Daha gl olarak algladklarn aaya
koyarak k sel b r g duyuyorlar. Fakat bu alkanlk, bakalarn ht yalarnz karlamaktan
sorumlu hale get rd nde kaybett n k sel gce asla asla sah p de ld r. Bunun yer ne kend
ht yalarnz karlama sev nc bulun. Onlar b r yk olarak yaamamak yer ne admlarnz
seme zgrln kutlayab l rs n z.

Mutluluk n mkemmel b r yol yok. Yen yollar na ederken her zaman dengey bozmanz
gerekecek. lk devrey kurmaya alrken kar karya kalacanz seenekler yazn:
Ksa vadede uzun vadeye kar
B l nen ve b l nmeyen
B reye kar grup karlatrmas
zgr rade ve bamllk
Se m n Yk
Mutlu k myasallara yol yoktur. Baka b r ey kazanma beklent s nde b r eyler r ske atan srekl
b r karar d z s vardr.
"y kararlar" ve "kt kararlar" hakknda konumak, en uygun yol olduuna da r zlen m
yaratr. Doru b r yol olduuna nanyorsanz, hayatnz mevcut olmayan deal b r mge le
karlatrab l rs n z. Bu hayal krklna odaklanmanza ve y b r yaamn ortasnda b le yanl
yoldayken olduunuza nanmanza z n vereb l r. Bunun yer ne, srekl n ve klarnz
olacan kabul edeb l rs n z nk beyn n z srekl olarak dller aramak ve acy kullanmaktan
kanmak n tasarlanmtr.
k y seene n z varsa, sah p olduunuz mutluluu gz ard ed p, b r sr kort zol le

sonulandnz vazget n z seene p manla drmekten ek neb l rs n z. Se m yles ne
zor k bazen seme ykn bakalarna kaydrmaya caz p olduu dnlyor. Bu stratej ,
kort zol, sah p olmadnz eyler sonsuzca alamaktan kurtarmaz, ancak bakalarna
ykleyerek kend n zle olan hayal krkln haf flet r.
B r alternat f var. Hayat doru b r zm le b r opt m zasyon fonks yonu yer ne b r d z

dnle m olarak dneb l rs n z. Zorlu arlar kanlmazdr, ancak kend hayatnzn nce
ayarlarn de t ren en y yargc s zs n z.
Beyn n z hayatta kalmanz salamaya almaktan asla vazgemeyecekt r. Sah p olduunuz

eyler alr ve daha fazla dl (dopam n), daha fazla f z k gvenl k (endorf n), daha fazla sosyal
destek (oks tos n), daha fazla sayg (seroton n) alma yollar arar. ) Daha fazla arama r skl d r.
Beyn n z bunun fazlasn elde etmek n bunun b r ksmndan vazgemeye deer olup
olmadna srekl karar ver r. B r kere karar vereceksen z, bekled n z sonucu alamazsnz.
Bakasna sert arlardan vazgemek hayal krkl yaratab l r, ancak kend terc h sebeb n z
tamanz durumunda daha mutlu k myasallarla sonulanacaksnz.
Yen b r mutlu alkanlk kazandrmak n beyn m yen den e tece m. Yapacam yen
davran veya dnce alkanl
Her gn krk-be gn boyunca tekrar ed p been p beenmed m syleyece m ve b r gn

zled m B r nc Gn le balayacam. Yen admlar attm zaman, baka b r eye adm atyor
olab l r m, ancak z zer ndek dnlemeler yen b r dle ynlend reb l r m.

8 | Ar Mutluluk nmzdek Engeller

Neden mutsuz musunuz?
Krk be gn nde gnde sadece b r ka dak kalk b r aba harcayarak mutlu olab lseyd ,
neden yapmazdn? Bu blmde, mutsuz alkanlklarla baa kmak n baz ortak
rasyonellere rastlarsanz beyn n zde neler olup b tt n aklar. Muhtemelen bu nedenler
ve neden olduklar ksr dngler tanyacaksnz. Kend mutsuzluunuzu seme yolunuzu
fark ett n zde, s z mutlulua gtren alternat f se mler yapab l rs n z.
Sebep 1: "Standartlarm Dremem"

"Neden kk eyler le mutlu olmalym" d ye sorab l rs n z. "Yksek zlemlere sah b m"
Byk b r baar elde etmen n byk yolunu h ssett mden ber byk eyler n s z mutlu
edecekler n varsayyorum doaldr. Ancak byk kazananlar mutlaka mutlu de ld r. Bu,
tablo d haber n n b ze srekl olarak hatrlatan b r kamu h zmet yaptna nanmak ok
zor. Byk baarlardan kamak mutluluklar garant etmez, ne yazk k . H b r ey
garant etmez. Bununla b rl kte, ht yalarnz karlama yollarna odaklanarak ona
yardmc olab l rs n z.
Bugnn kltrnde, nsanlar yksek standartlarnn bakalarnn uruna olduunu dd a

ed yor. Onlar "dnyay kurtarana kadar" mutlu olamayacaklarn srar ed yorlar.
nsanlar b r k ac ekt srece hatta b r hayvan b le olsa mutlu olmak ahlak d
olduunu dd a ed yor. Ama dnya her zaman ac dolu. nsanlk tar h nde herhang b r n n
mutlu olmas ahlak d mdr? Hayr. Sadece bey n bey nler n n memel ler n beyn n n
mutlu k myasallara olan lg s n aklamaya ynel k abas budur. memel n n daha ok
ey n drtsn kabul etmey reddedersen z, hayal krklklarnz n yksek sesl
aklamalar yaparsnz. Ancak, mutsuzluunuzu yksek ahlaka dayandrmak,
nrok myasal bar get rmez.
Mutluluk sadece ansl b r aznla ver l r, d erler se yanllkla yoksun braklm g b

b r yanlsamaya sah p olab l rs n z. Ac ekerek mutluluk kazanmanz gerekt n
dneb l rs n z. Bu, sklkla b r an n geer, z ra stnlnz anlamnda seroton n
tet klen r ve alglanan gven oks tos n tet kler. Bu, mutlu k myasallarn b r baka suyun
tadn karmak n daha ok ac ekmen z steyeb l r. Ac ekme s ze b r nem ver r ve
paylalan ac toplumsal balar kurmaya yardmc olur. Ama y duygular yaknda geer ve
daha fazla tev k etmek n ac ekmen z gerek r g b grnyor. Ksr dng aktr. Ac
ekmey brakamazsn, nk mutluluu kaybetmekten korkuyorsunSah p olduun g b .
Acnn, memel n n beyn n n yapm olduu sadece b r devre olduunun farknda de ls n z
nk gem n zde dllend r ld . Kend n ze, mutluluun s z bakalarndan alan kt
adamlardan b r yapacan syleyeb l rs n z.
Kend n ze Odaklann
Bakalarnn ac ekt nden kend n sorumlu tutamazsn ve ac eken eylerden

bakalarn sorumlu tutamazsn. D er nsanlar mutlu k myasallar sah p olduklar
devrelerle ynetmeye balarlar ve mutlu k myasallarnz sah p olduunuz devrelerle
ynet rs n z.

Dnyann yksek standartlarn karlamasn beklerken s n rl oluyorsunuz ve kt b r alkanlk

hal ne get rerek rahatlayab l rs n z. Kt alkanl dnyann kusurlarna aret ederek hakl
karrsnz. rne n, "Dnyay olduu g b , neden k meye / y yecek almama / abur cubur
yeme / ler m var / nsanlara dn ve harcama yapmam?" Kt b r alkanlk olarak
Yaamnzn oda hal ne gel rse, alkanlnz honut etmeye devam etmek n ac ekmen n
daha ok yolunu bulmaya devam eders n z. Bu ksr dng, "yksek standartlar" z hn yet n n
ortak b r yan rndr.
Eer deal ze ed lm mutluluk grntsn alrsanz, her zaman ulalamaz. Ancak, dnyann
deal gereks n mler n z karlamasn beklemek yer ne kk eylerden memnun olab l rs n z.
y n yetl nsanlar genell kle ac ekmeden onu fark etmeden seer. retmenler ve anne-babalar
gerek olmayan beklent ler tev k ederek renc ler ne sklkla ac ekt r rler. B r snf,
cumhurbakan olma veya Ol mp yatlar kazanma f kr yle mot ve etmeye alrsanz, snftak
renc ler n ou hayal krklna uratacaktr. Herkes n, bakanlarn ve ol mp k madalya
uzmanlarnn b le ynetmey renmeler gereken nrok myasal n ve klar yaattn
renc lere retmek daha yararldr. renc ler, okur yazarl, matemat k ve kend kend ne
ynet m alkanlklar g b ht yalarn karlayacak renme becer ler n , grkeml stekler
renmekten daha y durumda. Becer lere odaklanmak, "standartlar drmek" de l.
"Yksek standartlar" gzel grnyorsa da, baz soyut dealler beklerken ac ve kzgnlkla
yaamak n b r bahane olab l r. Gerek b r orta alan dlarsanz, yksek standartlar dk
standartlara neden olab l r. Kend hayatta kalma ht yalarnz karlamak beyn n z n gel t
standarttr, bu yzden s z y h ssett ren ey budur.
Sebep 2: "Bunu Yapmamalym"

Dnyor olab l rs n, "D er nsanlar krk be gn boyunca eyler tekrar etmeden mutlu
olurlar. Neden mecbur kalaym? "
Belk zaten yeter nce fazlasn yaptn sanyorsun ve dnyann ger kalan ksmnn kend rol
oynamasnn zaman geld . Belk b r ey n ze borcu olduunu dnyorsunuz, o halde neden
kend n z mutlu ederek "p sl kler kancadan karmalsnz". "P sl kler" "doru olan ey" d ye
dndnz eyler yaparsanz mutlu olacaksnz.
B rok k , onlar ksa srede de t renlerle b r puan kazanmann mutluluk yoludur olduunu
dnyor. Yaamnza bu ek lde baktnzda, hakszlnza da r kantlar kolayca bulacaksnz
ve grnz paylaacak b r rket bulacaksnz. Ne yazk k , bu stratej , s z mutlaka get recek
admlar atmaktan rahatsz edecekt r.
Sk sk renc ler m dershanede ok almak zorunda kalacak kadar haksz olduunu sylerken
b r bakas "zahmets zce" buluyor g b duydum. D eters, d erler n n zahmets zce kalnmasnn
ad l olmadn sylerken duydum. Eer mutluluk bakalarna zahmets zce geld n
dnyorsanz, ona almak zorunda olduunuz n haksz olduuna karar vereb l rs n z.
Hayat tarafndan haksz yere dtnz dnyorsanz kend n ze baka b r kurab ye, baka
b r ecek, baka b r hap veya baka b r sln olmas n z n vereb l rs n z. Yaadklarnza
ramen neden kend n z artk yoksun brakyorsunuz? Bu ksr b r dngdr. En sevd n z
tesell dlnn tadn karmak n hakszla urarsnz.
Bakalarnn mutlu devre departmannda senden daha ansl olduuna nanmak kolaydr.
Memel ler doal olarak kend m z bakalaryla karlatrrz. Ama b z bakalarnn hayatlaryla
lg l h kayey asla b lmezd k. Yapsanz b le, s z mutlu edecekt r. Bakalar n envanter

koymak, kend mutlu k myasallarnz tet klemek n gerekenler yapmaktan alkoyar.
Eer her zaman hatalar aryorsanz, doruyu fark etmezs n z, buna rastlamanz b le. Ve y ne de,
bu z hn yet merakla popler. Genken, retmenler dnyann korkun hal zer ne denemelerle
memnun etmek ve kend ler n yoksun h sseden ebeveynler yanstmak n balayn.
Baz nsanlar kend ler n mutlu eden h b r tecrbeye sah p de ld r, nk bakalarnn

mutluluu n sorumluluk aldklar b r dnyada bydler. Baz ebeveynler ocuklarn
memnun etmek n yaar ve kend ler n h memnun etmez. ocuklar bakalarn onlar
memnun etmeler n beklemey ren rken, b r baka nes l kend ler n mutlaka renmek yer ne
d erler n n berbat ett b r aret olarak mutsuzluunu ren r.
Bakalarn mutsuzluunuzdan dolay sulamak, hemen dller neden yle vazgemek zor b r
alkanlktr:
R5 Alnan adalets zl (seroton n) savatnzda kend n z neml h sseders n z. R5 Benzer

ek lde yoksun h sseden d er nsanlarla (Oks tos n) balantl h ssed yorsunuz.
R5 Mutluluk ad l paynn haksz yere redded ld n (dopam n ) spatladnzda heyecan

h ssed yorsunuz. R5 F z ksel arya kar endorf n tet kleyeb l rs n
Yoksunluunun kant olarak hayatnza dah l etmek. R5 Mutsuzluk duygusuyla mutluluk

araynda olan devren n devamn salyorsunuz.
Durdurulmu b r saat gnde k kez doru, bu nedenle mutluluk paylamnzn yanllkla

datldna da r kant ararsanz kes nl kle bulacaksnz. Fakat s z b r an n mutlu edecekt r ve
o zaman daha fazla kant bulmanz gerekecek. Kend mutluluklarn yaratmak n ne
yaptklarn, "onlar" tarafndan doldurulduna nandnz srece yapmazsnz.
Yen mutlu devreler kurmaya karar ver rsen z, alt hafta sonra b ld n z en mutlu k s zs n z.
Ancak zorunlulua g tmemen gerekt ne nanyorsan, leyemezs n. Bakalarnn crets z olarak
alacan dnyorsanz, kend n z ksa srede de t r yorsunuz demekt r.
Sebep 3: "Kend Mutluluuna Odaklanmak Sel f 't r"

B rok k sfr-toplam olan mutluluk grn kullanr. ster b l nl olsun b l ns z olsun, b r
k n n mutluluu bakalarndan alp almadn dnyorlar. Annem fkel b r fke le yere
fralarken, fralama yapsaydm mutlu olacan dnd. Ben de d z ktm ve ovuturdum,
bunu "benc ll k" n sulanmay terc h ett m. Ama annem mutlu etmed m. Bu ok byk b r
dersd . Esk mes ne katlmak zorunda kalmtm, yzen gem yle aa nmes gereken kaptan
g b . Ama onun gem s n n kaptan olmadmz rend m. Ben sadece kend kaptanm
olab l r m.
Ger ye dnp baktmda, annem n rket sted n gryorum. Fralamay nasl durduracan
b lm yordu, bu yzden cezaev nde rket sted . "Toplumumuz" tarafndan ykanmaya
zorlanmad. Uzun sre nce kurduu b r alkanlkt, hayatta kalmay tev k ett zaman. Onu
mutlu etmeye alyordum, ama h b r ey e yaramad. Bunun yer ne kend m mutlu etmeye
odaklandysam, benc ll k n ben mahkum ederd , ama bunun sef l olmaktan daha y olduuna
karar verd m.

Kend mutlu k myasallarnz canlandrdnzda, onlardan bakalarn mahrum brakmazsnz.

Her yet k n, yan etk ler konusunda sorumluluu alr ve ocuklarn pahasna kend s n mutlu
etmekten kand srece, mutluluk araynda kend arlarn yapmakta zgrdr.
Mutluluunu d er yet k nlere tab klmakla ykml de ld r. D erler de Tab k karlkl
hedefler aramak n b rl yapmak steyeceks n z, ancak ne zaman ve nasl b rl kte
alacanz tanmlayn ve sonularla yaayn. B r s srar ederse hayatta kalma
gereks n mler n z yer ne get rmel s n. Onlarnk , kabul etmek zorunda de ls n z. Ve
bakalarnn ht yalarn kend n ze yklemes n beklersen z, yen b r plana ht yacnz var.
Mutluluun benc lce olmayan b r ek lde bakalarna adamaktan geld n duymusundur.

Kulaa ho gel yor, fakat beyn n z dl beklent s yle harekete ge r l yor. Kend n z bakalarna
adarsanz, bunu yaparken b r dl bekl yorsunuzdur ve dl gelmezse, kend n z kt
h sseders n z. Kt h ssetmen ze neden olab l r ve dl beklent ler n z kabul etmemen z n
sebeb n b le b lm yorsunuzdur. y eklemey dndnz g b b tk nl k dnyaya eklenmeye
son vereb l rs n z. Dolaysyla gerek "benc l" drtler n z hakknda gerek olmanz sayes nde
dnyaya gerekten yardmc olab l rs n z. B rok nsan bunu yapmay reddett , bu yzden dnya
kend benc ll kler ne nandklar halde dnyada benc ll k uruna fkel ac dolu nsanlarla dolu.
Model "D erler n y H ssed yorum"
Kend n ze y h ssetmen z n z n ver rsen z, bakalarna da yardmc olab l r. Ayna nronlarn

tet kleyeb l r ve mutluluunu patlatab l r. Ancak bakalar uruna kend n z y h ssedeceks n z.
Beyn n z bu ek lde almyor; Sana odaklanyor. Mutlu k myasallarnz uyarmak n
ht yalarnza doru adm atmanz gerek r.
Karmaa, bakalarnn kurtarlmasnn aslnda mutlu k myasal maddeler canlandrd

gere nden kaynaklanr:
Kurtarmaya balayncaya kadar R5 Seroton n akar. R5 Bakalaryla g b rlet rd n zde

oks tos n akar. R5 Dopam n, hedefler koyduunuzda ve gereklet nde akar.
Ancak bu pskrmeler yaknda b tt ve kend n y h ssetmek n tekrar kurtarmalsn. B rok

kurtarma grevl s , y l kten ok zarar verd kler nde srarc kalrlar. Bakalarn kurtarma
abalarnzn, gzard ett n z zararl sonulara sah p olab lece n kurtarc olmann benc lce
dller ne ht yacnz vardr. Mutluluk n yen yollar bularak dnyaya daha y b r eyler
yapab l rs n z.
Her beyn n kend ne zg b r refah duygusu oluturmas, d erler nden ayr olmasdr. Bu, beyn n
yapmaya balad t r. Nrok myanzla yalnz kalmak rahatsz ed c olab l r ve b r k bu
rahatszlktan bakalarnn nevrok myasna bulaarak nleyeb l rs n z. Bazen c ld n z dl alr ve
bu s z daha fazla atlamadan daha y h s beklemen z salar. Bu nedenle, bakalarnn
deney mler n brakmak alkanlk hal ne geleb l r. Bakalarnn mutluluunu stlenerek veya
bakalarnn s z nk nden sorumlu olmasn bekleyerek da ma mutlu olacanz dneb l rs n z.
Ama beyn n hep n ney n y tak p ed lmekted r s ze . Mutlu k myasallarnz akmazsa, yalnzca
onlar tet klemek n gerekl nlemler alab l rs n.
Mutlu olmaya karar ver rsen z, farkl kararlar verm olanlar arasnda gze arpacak ve adm
adm h ssedeb l rs n z. Benc l arsndan korkab l rs n z ve bundan kanmak n ac
ek yorsunuzdur. Sorun gerek, nk sosyal balar sk sk paylalan aclar zer ne kuruluyor.
ou k mse, ocuklarn, hayvanlarn veya gezegen n ekt aclara odaklanr. Elbette,
ocuklara, hayvanlara ve gezegene yardm etmek gzel, fakat bu paylalan aclarn ou aslnda
yardmc olmuyor. Bu sadece benc l ht yalar karlamak n b r aba. Paylalan acya

katlmazsanz, nsanlar gerekten s z km olab l r. Ancak gem te, nsanlar paylalan
nan s stem ne katlmadysanz kence yapt ve dam ed ld ; Bu yzden mutsuz b r dnce
alkanlna katlmadm n er szdm, sana katlanmak kk b r cezadr sadece
m nnettarm.
Bakalarnn ac ekmes konusunda kt h ssetmek ve nerede olursanz olun yardmc olmak

makul. Ama beyn n odaklanmak zere tasarlanmtr s z n refah. ht yalarnz kabul etmek,
bakalarn yarglamak ya da terk etmek demek de ld r. Bakalarn kend ht yalarndan
sorumlu b rey olarak sayglyorsunuz. S ze b r uakta syled g b nce kend oks jen
maskes n gvenceye alyorsunuz. Mutluluunu bakalarnn eller ne alrsanz, ksr dng
muhtemel sonucudur. Kend hayatnn d zg nler n almak tek gerek se m n zd r. Bakalarna
hak m olmamak veya bakalarnn sen n hayatn dare etmes n bekleyemezs n.
Sebep 4: "En Kt Hazrlkl Olmak ster m"

Kend n mutlu ett r rsen snrn kaybedecek m s n? ler ters g tt nde mutluluk s z korumay
drr ve dezavantaj olur mu? Mutsuzluk s z hayatta kalma ansna m ev r r?
Hayr. Olas tehd tler taramak tab k , ancak b l nen tehd tlere odaklanmak s z yen tehd tlerden
korumaz. Bylece dnyayla lg l yen ve beklenmed k b lg lere ak olduunda kend n z daha
gvenl hale get r yorsunuz. Zaten yaadnz trden b r tehd de hazrlanmak, yen b r
alkanlkla de t reb lece n z b r alkanlktr.
B l nen tehd tler n taradnz fark etmeyeb l rs n z. Dnyadak y lere ak olmay

dneb l rs n z. Ama gzler n ze ve kulaklarnza ulatnda onu grmezden geleb l rs n z
nk bant gen l gem dller n ze ve arnza uyan b lg ler hzla harcar. Yen tehd t ve
frsatlarla lg l daha bel rs z s nyallere d kkat ekmek n b l nl olarak odaklanmalsnz.
Ancak bu de m, hayatta kalma tehd d g b h ssed leb l r nk beyn n z gem dllere ve
acy sakalma e tt r. Bu nedenle nsanlar esk tehd tlere odaklanmaya e l ml d rler.
Bu yen devreler na ederken b r eyler fan sabet g b h ssedeb l rs n z. Esk yollarnz

aydnland. Durmak, bu kr z z hn yet hava f ekler yer ne y eyler zer nde younlat ve krk
be gn nde yen b r otoyola kacaksnz. Dnyadak olas felaketlerden daha fazlasn
greceks n. B ld n z herkes afete hazrlkl olmakla b rl kte bu dnyada yalnz kalab l rs n z,
ancak y ne de bunu seme gcn var.
Hep m z n ksa spurts'ta mutlu k myasallar salglayan b r beyne sah b z, bu yzden hep m z
atn sonunda gelen d pslerle yaamak zorundayz. B r dal gereklet nde, tehl ke
s nyaller ne odaklanmak, mutsuz k myasal maddeler serbest brakmak, hazrlamaya balamak
ve dngy yen den balatmak kolaydr. B r tufan beklemek kolaydr. Bu ksr dngy yalnzca
d kkat n baka yerlere kaydrarak b r an nce sona erd reb l rs n z. Sosyal mttef kler n z kr z
hal ndeyken "b r eyler yapmak" arsna d renece n zde, lk balarda korkun h ssedeb l r.
Ancak o an atlatacaksn ve sonrak sefer ve sonrak sefer n felaket dnmek cesaretle
reddedeceks n. Sonuta, olumlu beklent ler karlayacak kadar byk b r boluk yaratacaksn.
Mutlu b r devre, d kkat n z ekmek n yaracak kadar byyecek.
Bunu dn
ler ters g tt nde, kend n z mutsuz b rakarak engelley p nleyemed n z kend n ze sorun.
Korteks n z aranan b lg y bulmakta yetenekl d r. Dnyadak y l e bakmazsan, d kkat n

kolayca kaar. y aradnzda d kkat n ek p gznz topun dna attnz h ss ne kaplab l r.
Fakat kt eyler merakla ngrlemez, bu yzden b r kuatma z hn yet sadece s z g yer.
Mutluluk s z engebel yollara mutsuzluktan daha y hazrlayan b r yastk oluturur.
Sebep # 5: "Bunu Yapamayacam"

Ya yen b r devre kurmaya alrsan? Bu korkun b r dnce ve denemey red ederek bunu
nleyeb l rs n z.
Krk be gn, baarsz olmanz stersen z yatrm yapmak n uzun b r zaman. H k mse krk
end e etmek n krk be gn harcamak stemez. Bey n hayal etmek kolaydr, nk bey n n z
zaten bu kayganlklar yalard. Yen b r alkanlk hayal etmek kolaysa, zaten yapyordun. Bu
yzden zorluk, b t n net b r anlay olmadan balamaktr.
Bunu yapmann yolu, b r sonrak admnza odaklanmaktr. Gem te baarsz olsanz b le b r

adm daha baarl olmasn bekleyeb l rs n z. Baar beklemek, kend n ze ve bakalarna yalan
demek de ld r; Baarnn deneme yanlma n tel nden drst olmak demekt r.
Hayal krkl her zaman mmkndr, ancak b r sonrak adm da her zaman mmkndr. Hakl
olduunuzdan em n olmak n b r adm atmay reddedersen z, kend n z neml derecede
snrlandrrsnz. Bunun yer ne, yanl olduunu, mkemmel ngrleb l r olmayan b r yolda b r
adm olarak kabul edeb l rs n z. Hata, b r becer ks zl k bel rt s de ld r; Bu, ustalk
kazanlmadan kefed lmen z gereken b l nmeyen b r k yle yzlet n z n b r aret d r.
Baarszlk, kk hayal krklklarnn elektronunu glend ren gem baarszlklarla

andrlm devreler tet kl yor. Gn Gnmzn devre yapm programndan b r , yanl
yaptnz her ey n hayaletler ortaya karab l r, bu da Gn k 'y byk b r adm g b h ssett r r.
Ancak, k nc Gn brakrsanz, arza devres glen r. Bu ksr dngy durdurmak n, kt
h ssett halde taahht ett n z adm atmanz gerek r. Yaptnz tek ey "yaptm" d ye
dnrken dah yapmadnz h ss ver rken kend n ze "baardm" d y n. Bu balangta sahte
olab l r, ancak devam edersen z baar devren z hata devres kadar doru h ssetmeye
balayacaktr.
Elbette, h b r sebeple srtna vuran kandrlm b r nsan olmak stemezs n z. . . Ancak zaten
h b r sebep olmadan kend n z tekmeleyeb l rs n z. Gem deney m kazalar, yen devrelere
yen deney mler kazandrana kadar s z tanmlayacaktr. Her admda, ya yen b r devre kuruyor
ya da esk b r devrede glend r yorsunuz.
Sebep 6: "Bu kadar kusursuz b r toplumda k m mutlu olab l r?"

Kolej profesrler m, nsann sefalet n "s stem " sulamam rett . nsan sorunlarn
"toplumumuzun" kusurlaryla l k lend rsem vg duydum. Kar nes n n sert kmsemeye
neden olduunu sorgularken rend m. "Baaramayan" b r k olarak mahkum olmak
stem yordum, bu yzden "anladm". n vers te profesrlne b le baladm ve "toplumum"
hakkndak hayal krklklarn sulayacak yen nes l rett m. S stem ykmann herkes mutlu
olmasna, azm kapal tutmamn kna olmad.
Ancak, modele uymayan b rok gerekle rastladm - b yoloj k, tar hsel ve k sel gerekler - ve
popler konsenssn dndak hayata hogr gsterme becer mde bydm. Bu yzden, nsan

doasnn 1960'l yllarn trk arksnn ark szler nden daha karmak olduunu fark ett m.
rne n, s stem m zde suladnz hayal krklklarnn d er kltrlerde ve d er zamanlarda

yaygn olduunu rend m. ou kez d er zamanlarda ve mekanlarda daha da ktle rler,
ancak genel olarak kabul ed lmemekted r. Ancak d er kltrler n veya dnemler n
mutsuzluundan bahsetmek, grnte geree olan dnce l derler tarafndan kolayca
kalacaktr.
B lg Gtr
Mutlu k myasallarn ktnde, dnya le lg l b r eyler yanlm g b gel yor. Mutlu

k myasallarnzn yukar ve aa doru hareket ett r lmes gerekt n anlamanza yardmc olur,
bylece dnyann dalgalar yer ne mutlu k myasallara doru b r sonrak admnza
odaklanab l rs n z.
Aslnda s z mutlu edecek daha y b r dnyay hayal edeb l rs n z- aslnda sadece daha y
dnyanz mutlu k myasallarnz uyarr. Gnmzdek dnyann kusurlarn dzeltt n z hayal
ett n zde daha byk b r art elde eders n z ve alglanan tehd tler n z paylaan d er nsanlarla
ba kurduunuzda daha da artar. Bu k myasallar, var olmayan b r dnyaya odaklanmanz
salayacak b r devre oluturur; an den ortaya karsa, aslnda srekl mutluluk get rmeyecek b r
dnya. Gere n nefret ederek ryay besl yorsunuz. Kt n kel b r dng, nk kulbnze
ye olmanz salamak n dnyada ktye odaklanmalsnz.
"K sel s yas " genken popler b r slogand. Erken fem n stler k sel sorunlarn s yas
baarszlktan kaynaklandn ve dolaysyla s yas eylemle zlmes f kr n gel t rd ler.
Hayatmn ounda bu dnya gr le ev rd m. Ama deney mden rend m k , pol t k k sel.
K sel hayatmzn n -klar o kadar s n r bozucu k , pol t k s stem n b z onlara
dzelteb lece ne nanyoruz.
Soyut kurumlar zer ndek hayal krklklarn suladnzda, gerek nsanlar k sel olarak
sulamaktan kanrsnz. Ksa vadede arkadalarnzla ve a len zle atmay nlemek n y
h ssett r yor. D kkat n z " nsana" yaplan hayal ed len atmaya odaklandnda, etten kanl
nsanlarla h b r ey yapmazsnz.
Ar mutsuzluumu zleyerek bydm ve ocuklarmn bu ek lde bymed nden em n

olmak n mmkn olan her ey yapmak sted m. Ben m sorunlarm "toplumum" da
evremdek herkes g b sulamam gerekt n dnen d er mutsuzluk nedenler n grmezden
gelmek stemed m. Bu yzden, noktalar b rb r ne balamak r sk n gze almtm, bu da
srlerden ayrlmak anlamna gelse dah , pr matlarn da ma yan yana g tmed n grdm ve
eer s yas fke bu srtmeler engellemek n b r nc l ara se, hayal krklna uradnz.
Toplumun ht yalarn karlamadan nce de mes gerekt n syleyen nsanlar hayal
krklna uratr. ocuklarmn, s stem n onlar n yapmasn beklemek yer ne kend
nrok myasal n ve klarn ynetmes n sted m. ocuklarmn bunu yapmasn stersem, o
becer y kend m kurmam gerek yordu.
Bu yzden nsanlarn hayal krkl kanlmazl le kar karya. Her bey n kend n dnyann
merkez olarak gryor, ancak sadece 7 m lyardr. Her b r bey n pan lmcl tehd tlere kar
dnlrken, b r gn lece ve dnya y ne de patlayacak b lg s le yaamak zorundadr. Bu
sert gerekler her zaman mutsuz k myasallar tet kler. S z h b r sosyal s stem onlardan
koruyamaz. Kt duygular s steme yklemek ve s stemden b r dzeltme stemek, nrok myasal
n ve klarnz ynetme konusunda gerekl becer y oluturmaktan alkoyab l r. Dallarnz
kend n z dndak gler zer nde sulayarak da vurursanz, kend s stem n zle barmay
renmezs n z. Her beyn n bar semes ya da sulamay semes zgrdr.
Sk sk sulu olan nsanlarla karlarm. "Toplumumuz abur cubur yeme yemey brakncaya
kadar" nems z yemek yemey brakamazlar "Toplumumuz s z martmay brakana kadar"
utan duymay brakamazlar. "Toplumumuz gelece ele almadan" gelece dnmeden
duramazlar. "Toplum hasta" d ye y h ssetm yorlar. nce herkes de meden
de t remeyece ne nanyorlar. Eer "toplumumuzu" beyn n zden sorumlu tutarsanz, kend n z
gsz sayrsnz demekt r. Kend n z kend mutluluunuzdan sorumlu h ssedersen z, gcn var
demekt r.
Hayatn s stem hatas grnm b r la g b d r: balamas kolay ve durdurmak zor.

Balayab l rs n z, nk retmenler ve profesrler "s stem" elet rd kler nde eserler n ze vg
ver rler ve bu kalba sadk kalnarak okumadan "As" alab lece n z fark ett n z. Paylalan hayal
krklklarn s stem zer nde suluyorsanz, b r sosyal grubun s z kabul edece n n
farkndasnzdr. Bu dnce alkanln, yllardr besled n z kar yer ve k sel l k lere zarar
vermemek n devam eders n z. Paylalan dmanl "s steme" sorarsanz s z "k b rl " olarak
arayab l rler. Kend mutluluunuz n sorumluluk alrsanz, s z "ayrcalkl" olarak arayab l rler.
Hatta onlarn mutsuzluunu sulamaya balayab l rler. Ama y ne de b r seene n var. Geen
yzyllardan kalma alk eken serfler n toplu lklarn tekrarlayab l r,
S stem n s z mutlu edeb lece ne nanmay braktnzda, kend n z yapmann korkun ht mal
le skrsnz. S n rler n ze katlan gerek nsanlarla uramaktan z yade felsef soyutlama le
uramak daha kolaydr. S stem sab tlemek, kend n z sab tlemekten daha elencel ve daha
drst grnmekted r. Ancak memel y anladnzda, h b r ey n yannda olmadnn
farkna varrsnz. Sen sadece memel ler arasnda b r memel s n.
Tab k , dnyadak zamannzn snrl olduu ve dnyann merkez olmad gere ne

kapldnz. Beyn n z "b r eyler yapn!" D ye haykryor Yapab lece n z eylerden b r , ayn
ek lde dnen ve "ses n z n duyulmasn talep" eden d er nsanlarla b rlemekt r. Fakat kamu
kurumlarnn duyulmas gereken der n zlem tatm n etmes n bekled n zde, Hayal krklna
urarsn. "B r eyler yap" h ss devam ed yor nk lm hl zer n zde. Bu duygularn
ynet lmes o kadar zor k b rok k b r e d n veya baka b r kyamet dnces yle onlar da
vuruyor. Kend beyn n z anlayarak bu dncelerden kend n z kurtarab l rs n z.
Sebep 7: "Ne zaman ne zaman mutlu olacam. . .

Bel rl b r lye ulatnzda mutlu olacanz dnmek doaldr. B r tr atlon b t rd mde ya
da torunlarm y b r okula sokarken ya da AIDS' durdurduumda mutlu olacam. Fakat
hedefler k ulu kltr. Her basamakl aamada mutlu k myasallar harekete ge r rler, ancak her
engel olan mutsuz k myasallar harekete ge r rler. Her dala hedef n ze doru lerleyerek yant
ver rsen z, ksr b r dngye neden olab l rs n z. Mutlu k myasallarnz ynetmek n e tl
aralara sah p olmak daha y d r.
B r amaca yaklamak y h ssett r yor, nk beyn n z hayatta kalmaya balamtr. Elbette, cra
Bonus Havuzu veya Stand-Up Komed Ol mp yatlar'n kazanmadan hayatta kalab lece n z
b l yorsunuz, ancak kort zol tet klend kten sonra farkl h ssed yor. Hedef n ze daha youn b r
ek lde odaklanarak kend n z bu doygunluk h ss nden uzaklatrab l rs n z. Kend n ze "b r mola
verene" ya da "doru anlama" y durdurana kadar duramayacanz syleyeb l rs n z. Ne kadar
y h ssedece n z hayal edeb l rs n z.

Ancak, neml k lometre tana ularsanz, duygu devam etmez. ok gemeden, kort zol b r
ek lde tet klen r. Nasl olduunu b ld n z g b yant ver yorsunuz: baka b r hedef
bytyorsanz.
nsanlar ounlukla bunu "toplumumuz" yapmaya zorlandklarn sylyorlar. Bakalaryla

grseler de nasl set kler grmyorlar. "Kend n zden b r ey yapma" ste doaldr.
Toplumumuzdan daha yal ve para veya g drtsnden daha der n. Beyn n z m ras brakmak
st yor ve bunu yapmak n snrl b r zamannz var. Ac l yet duygusu gerek. M rasmz
lerletmek bu duygular ynetmek n y b r aratr ancak yeterl de ld r. Ac l yet
duygularmz ynetmek n ok aralara ht yacmz var nk ok gller. Mutlu
k myasallarnza yalnzca b r yolunuz varsa, kt b r dng oluur.
Tek f k rl b r ama aray her ey b r engel g b grr. D er nsanlar, f z ksel beden n z, hatta
kurallar ve yasalar engel g b grneb l r. Hayat b r yryen merd ven g b h ssed yor ve hareket
etm yorsa, paralanm g b dnyorsun. Krk be gn boyunca farkl b r ey yapmaya
razysanz, kend n z b r yryen merd venden kurtarab l rs n z. B r hedef sadece b r d er le
de t rmey n. B rden ok memnun yete sah p olma alkanlnz oluturun. Yen devreler n z
her dak ka mutlu k myasallar tet kleyemez, ancak amacnz kolaylatracanz zaman
h ssedece n z kort zol patlamasn ynetmen ze yardmc olab l rler.
Haber zlersen z, yryen merd ven grnmnden kanmak zor. Haber n ardndan devreler n
ok d kkat eken nsanlarla doldurur. Ayna nronlar er g rer ve el t evreler nde olsanz da ma
mutluluk duyacanz konusunda s ze b lg ver r. Tab k , toplumsal hk m yet n z
ykseltt ysen z her zaman mutlu olamazsnz, ancak bunu b r yerlerde bulamazsnz. Btn
hayatnz, hayal ett n z merd vende yalnzca b r basamak olsaydnz mutlu olacanza
nanarak ge reb l rs n z.
Alternat f olarak, memel durumunuzun drtsyle bar kurab l rs n z. Drtden nefret etmey n,
nk kend n zden ve bakalarndan nefret eders n z. Kabul ed n ve enerj n z farkl ek llerde
yatrm yapma becer n z n teekkrler.
Bu dnceler n s z mutluluktan mahrum brakmasna z n m vereceks n z? Nasl?
Standartlarm dremem.
Bunu yapmak zorunda kalmamalym.
Kend mutluluuna odaklanmak kend l nden dnlemez.
En ktsne hazrlanmak st yorum.
Bunu yapamayacam.
Byle elencel b r toplumda k m mutlu olab l r?
Ne zaman mutlu olacam . .
Mutluluu se
Yaam deney m n z tarafndan na ed len lg n s n r a ustasnz. Hang dnceler n ve

davranlarn s z n n y olduuna karar vermen z gerek r. Mutsuz k myasallarnz akarken,
elektr n ze yen b r yn verme gcne sah p olursunuz. Bu, yen b r dnce n bymek n
alan yaratr. lk nce b r elektr k damlas olacak, ancak devam edersen z yen b r mutlu alkanlk
yaratacaktr. Bu yen alkanl akllca se n.
Balang tar h (tar h)
Set m dnce alkanln veya davrann her gn krk be gn tekrar edece m. Parkn
nde yrmek ya da amurdan b r kamyon g b h ssetmek olsun enerj y kullanlab l r hale
get rece m. B r gn zled m, krk bee gelene kadar B r nc Gn'le balayacam.
9 | Her zaman yannda olan Aralar'na gven n

Beyn n z n Devre E t m
Beyn n z b rok devre oluturma alet le donatlmtr. ler zorlatnda bu yerle k
aralara gveneb l rs n z. Doru yaptnz b lsen z de b r eyler n yanl olduunu
h ssed nce, bu aralar s z nle. Aada, kurulana kadar yen yolunuzda kalmanza yardmc
olacak pat kaya odaklanan aralarn aklamas ver lmekted r. Esk yolunuzun konforuyla
caz p olduunuzda onlara ne ek lde taahht ett n z yollar dnn.
Ayna
sted n z alkanlklara zaten sah p nsanlara ayna yapn. B raz bulB r alkanlk
yaratmak ve onlar zlemek st yorsanz. Ayna nronlar yanacak ve devreler n
patlayacaktr. Bu, bu bak re nronlarn atalet n yenmek n har ka b r yoldur.
D erler n n modellenmes becer ks z olab l r, ancak dnya, ht yacnz olan davranlar

olan nsanlarla doludur. Belk sana gstermek ster m. Yoksa, onlara sylemeden aynaya
g deb l rs n z. Zaten alkanlklarnn b l nl olarak farknda b le olmayab l rler.
Aynalandnz k de kt alkanlklarnzdan dolay s z artab l r! Yanstma lem n n

cerrah b r ara olduunu unutmayn: yalnzca kk, bel rl yollarla kullann. Baka
b r n n kararn kend banza de t rmezs n z. Kend nedenler n z n arzuladnz
davranlar modell yorsunuz.
Denge
Beyn n z drt mutlu k myasaln tmn st yor. Muhtemelen d erler nden daha y s nd r
ve hal hazrda y olduunuz blgede yen den yaplanma projes semek caz pt r. lk devre
yapm projen z n bu y olab l r, ancak bundan sonra beyn n ze eks k k myasal
bulacaksnz. Bunu yapmak n b l nmeyen blgeye g rmen z gerekeb l r, ancak r sk byk
b r get r get r r. rne n:
R5 Hl hazrda b r "dopam n tr nsan" sen z, hedefler bel rlemek ve bunlarla tanmak

y , farkl b r mutlu k myasal zer nde alarak kend n z n daha fazlasn yapab l rs n z.
R5 Zaten toplumsal bada y b r "oks tos n k " sen z aba harcamanz farkl b r alana
ykleyerek daha yksek kazan elde eders n z.
R5 Eer "seroton n k " sen z, sayg kazanmak y , d er mutlu-k myasal devreler

gel t rerek gel eb l r. R5 Eer master ng n ek lm b r "endorf n k " olma
e l m ndeysen z
Ar, baka yerlere odaklanmaktan fayda salayab l rs n z.
Mutlu b r k myasala bakalarndan daha fazla baml olduunuzda, ney n eks k olduunu
b lm yorsunuz nk mutluluu, sah p olduunuz trle e t buluyorsunuz. Drt mutlu
k myasaln her b r nden b r proje deney n. Bu kolay de l, ama bey n s ze teekkr edecek.
Farkl Bak ye e tler
Nrok myatnzn dengelenmes " hayat denges " le ayn de ld r. yer nde ok fazla
zaman harcamak, d er ht yalarn hlal ne neden olab l r. Ancak bo zamanlarnda ayn
devreler altrmak n brakrsanz, nrok myasal denge olmaz. Ev n z n z ynett n z
ek lde ynet rsen z, bo zaman s z mutlu etmez. Yen b r sebze veya yen b r sporla dengelenen
b r sporcuyla dengelenmeye alan b r vejetaryen g b . Yen yerler kefedene kadar tandk
yerlerde dller ararsnz.
y haber, eks k nevrok myasaln b raz ler g d yor olmas. Byk sonular h ssetmek n
byk de kl kler yapmanz gerekmez. Beyn n z s z s n rsel yolun ald n dllend r yor -
salanmad. Ancak yen mutlu k myasallar derhal brakmayacaktr. Altyapy na etmek n
gereken zamana yatrm yapmanz gerek yor.
a
Zaten gel t n z mutlu b r devren n kkler ne yen b r ube aab l rs n z. Yallar l se tatlmlarla
yen den balant kurduklarnda, esk kklere yen devreler alanrlar. ocuun yannda
sevd n z b r hob ye dnmek ya da b r kar yer n b r hob kurmak, d er y b l nen alama
baarlardr. Varolan b r aaca dallar eklemek, yen mutlu devreler n na ed lmes n n
zorluunun stes nden gelmen n y b r yoludur.
Akadem den emekl olduumda, b l m fuarlarn deerlend rmeye baladm. Esk bagajmdak
bu yen kolu sev yorum. Ben ok sayg duyduum ocuklarla tantm ve almalarna
profesyonel b r lg gstermeler ben ok heyecanlandrd. Zor eyler elend rmek n renk
sevg m kullanmay da rend m. B r slayt sunumunda veya blten mde alrken renkler
dzenlemen n tadn karyorum. nems z g b grneb l r, ancak b r ana gel t rmek n
gereken tek ey b r para baharat.
Greftleme ayn zamanda nrok myasal maddeler n z dengelemek n y b r yoldur. Sevd n z

b r etk nl e aarak, s z n n zor olan mutlu k myasal maddeler ateleyeb l r. rne n,
fotoraflk sev yorsanz, bel rl b r at arayp bulursanz dopam ne tev k eders n z. Ayrca
oks tos n , bakalar le paylarsanz, seroton n' serg ler n ze g rerek uyarab l rs n z. Part ler
seven b r nsansanz, zaten oks tos n uyaryorsunuz demekt r. Part ler planlayarak dopam n
tev k edeb l r, ba topluluklar dzenleyerek seroton n gel t reb l rs n z. Mevcut kkler
zer ne kurulduunda yen mutlu-k myasal yollar kvlcm daha kolaydr.

Enerj
Beyn n z sadece snrl m ktarda enerj ye sah pt r. Bunu egzers z, uyku ve y beslenme le
gel t reb l rs n z, ancak y ne de snrl olacaktr. Yen davranlar bekled n zden daha fazla
enerj tket r. Krk be gnlk b r yen den kablolama projes ne karar verd n zde, o enerj y
kullanlab l r hale get rme taahhdnde bulunursunuz. Gnlk taahhdnz yer ne get rmek
n enerj n z tken rse, onu boaltmak n nedenler bulacaksnz. Baka b r ncel
rahatlatmanz gerekse b le, yen alkanlnz enerj n z n en ncel kl kullanmn krk be gn
yapn.
Enerj y gvence altna almann b r yolu, yen alkanlnz sabahn lk saat nde
programlamaktr. Eer bu mknszsa, zorlu yen davranlarnzdan hemen nce elen n ya da
hemen sonra en sevd n z TV ovunu tekrarlayn, bunun b r karm varsa, gn ortasnda
zley n. Yen nronlarn etk nlet r lmes , fark ett n zden daha fazla enerj alr ve o enerj y
kullanlab l r klmak n baz planlamaya ht ya duyar.
Z h nsel enerj , f z ksel enerj ye ok benzer. Gl koza baldr ve b r kez tken nceye kadar zaman
alr. Z h nsel enerj n z tkend nde, gnaha kolayca yen l rs n z. Baz uzmanlar, z h nsel
enerj n z artrmak n eker yemey ner r. Bu aktr k , yaam de t ren b r snava b r eker
ubuu get rmeye yardmc olsa da uzun vadede hatal b r stratej d r. Ksa vadel destek. B r
anlk yanlsama yaratmasna ramen, b r gl koz takma alkanl kel men n tam anlamyla
hayatta kalmanz zedeleyecekt r. Z h nsel enerj n z krk be gn boyunca korumak n baka
yollara ht yacnz var.
m ras
DNA'nza bal olan herhang b r ey mutlu k myasallar tet kler. nsanlk tar h n n byk b r
ksm n, ocuklar plansz gelm t ve 40'l yllarnza kadar hayatta kaldysanz torunlar geld .
Hayatta kalma ht mal n arttran her neyse, s z mutlu ett . eyler de t ve m rasmz
h ssetmek n alternat f yollar aratrlyor. Baz nsanlar atalarn aratryor ve d erler a le
gelenekler n korumak n aba sarf ed yor. Bunu b l nl olarak genler n ze balamazsnz,
ancak benzers z b reysel znzn hayatta kalmasn tev k ett n zde mutlu k myasallarnz
alr. B r yeen ya da yeen n sadece p zza alsanz b le, memel n z n genler n n hayatta
kalmasna olan lg s n besler. Genler n neml olmadn syleyeb l rs n z, ancak beyn n z
lg len ld kler nde merak uyandran b r yol zl yor.
Memel beyn n z n b r m ras arayn tatm n etmek n sonsuz yol vardr. rg kulbnde
yaayan b r d k cat edeb l rs n. Spor kulbnzde yen b r egzers z mak nes
tasarlayab l rs n z. B r yzl gre ke dkkannda pe pee s mlend r leb l r. Mantksal
anlamda olmas gerekmez. Yaadnz b r ey olduunda, mutlu k myasallarn tet klenmes nde
gar p b r ek lde etk l d r.
ocuklarla balant kurmak, s z nk ler olmasa b le m rasa olan ary hak eder. Kend
ocuklarnz varsa, onlarla b rl kte olan her an ak olup olmadna baklmakszn m rasmzn
b r parasdr. Bunu, olumun okulu retmen e t m n kapadnda anladm. Ebeveynler,
okulun olmad gnlerden kayet oldular ve ben de almal olmalym d ye t raf ed yorum.
Daha sonra hed ye olarak grdm rend m: ocuklarmza yatrm yapmak n fazladan b r
ans verd m. B r yk olarak grmek del yd m.
Elence
Elencen z salayab ld n z takd rde, tekrarn hogrleb l rl daha kolaydr. Yabanc d ller
seyahat ederek ve f lm zleyerek elen yordum ve nsanlar daha nce yastklar vard "yastk
zer nde" ( sur l'ore ller , Franszca olarak syled kler g b ) d ller rend m .
Yet k nler n yen devreler kurmamalarnn b r neden , elencen n gcn hmal etmes d r.
Elencey yen b r davranla bulun ve esk elenceler n dezavantajlarndan kurtarmalsn. Bazen
tab k elencel olmayan eyler yapmamz gerek yor. Fakat elencen n b r etk nl kte bulunmas,
yolun almas n yeter nce uzun sre devam etmen ze yardmc olur.
Elence har ka b r enerj ynet m aracdr. Fazla zor b r ey zer nde alyorum, ortada
elencel b r mola ver yorum. Ertes gn zorluklar yaayab lmen z n her akam elenmek n
vak t ayryorum. F lmlerde lm ve paralanma le lg l elencel zamanlarmdan asla
vazgemem. Onu dmanca, fkel uzmanlar zer ne harcamak stem yorum, d erler kom k
olduklarn dnse de. Uzun hatl, yksek grltl ve karnna yatma ht mal olan restoranlar
zer nde harcama yapmam. Elencem hakknda kararszm, nk enerj m en deerl kaynaktr.
yn
Bey n her ey paralara ayrr nk her sefer nde yalnzca b rka g rd leyeb l r. ou zaman
bu ynlama stratej s ne d kkat etm yoruz, ancak zorluklarnz ynet leb l r h ssetmeler n
salamak n b l nl olarak sorunlara bleb l rs n z. Tandm b r b s klet z h nsel olarak
drtte blnerek b r dan tepes ne uzanyor. D kkat n b r sonrak eyrek sonras odaklanyor ve
ona ulatnda z h nsel olarak kutluyor. Bu mantkl b r mantkl de ld r, nk da tam da
yksekt r. Fakat d l mleme, gerekten aptal olmadnzda b le beyn n z y h ssett rmek n
kandrab l r.
B s klet den bu h le rend mde, kend "da" dened m - garajmn karkl. Ne kadar y
altna atm. Kocam ve ben de eyalar korkuttunuz, ancak bunun yaplmas n zlem
duyuyoruz. On be dak ka boyunca uramamz ve ger s n b r baka gne brakmamz
nerd m. Onu onbe dak kalk paralar hal nde alacamz dnmtm, ancak baladktan
sonra, durmak g b h ssetmed k. Altta dururken st ok yksek olduu n yukar baktmzda
nems z daa trmanamadk. Ancak, manzaralarmz kolay b r hedefe koyduumuzda, baarl
olmay umuyorduk ve y duygu b r sonrak adma ve sonrak adma tet kled . Olumlu beklent ler
heyecan uyandrab l r.
Sat s f ce
Bey nler m z hzl, tatm n ed c zmler bulmakta baarldr. Bazen bunlar sonradan p man
eder z, nk yapab lece m z en deal ey hayal eder z. Hayattan en ok faydalanma ste
doaldr, ancak her zaman opt m ze ed yorsanz asla mutlu olamazsnz. Opt m zasyona son
vermey zor bulduumda, 1978 Nobel Ekonom dlnn, "tatm n ed c " olduunu
varsaymaktan ok daha y olduunu gsteren matemat ksel b r kant elde ett n hatrlatyorum.
Herbert S mon, tatm n ed c b r zmn ben msenmes n n neden sonsuz anal ze yatrm
yapmaktan daha y olduunu b ze gsterd .
Her zaman y h ssett m halde ksa dtm b r yol bulab l yorum. ok sev ml b r yrmeye
balayan ocuk grdmde, ocuklarmn yrmeye balayan ocuklarnn kaymasna z n
verd m n kend m suluyorum. Sonra kend me opt m ze etmen n mkansz olduunu ve
tatm n ed c olduumu hatrlatyorum.

Bu nedenle daha y b r park yer bulmak yer ne, daha y b r park yer nde bulma umuduyla,
tatm n ed c yer alp y h ssedece m. Uzun b r yryle ayrlrsam, evrelerde dolamaktan
ok yrdmden ok memnunum. Tatm n ed c zm hakknda y h ssetmek, marj nal
yararlar marj nal mal yetler amayacak uzun srel b r aramada enerj sraf etmen z engeller.
Plan
ht yacnz olmadan nce yen b r devre kurun. Esk sebzelerden sklmadan nce yen sebzeler
deney n. Ona b r y l k yapmadan nce b r ne y l k yap. Emekl ve krk almadan nce yen
gurur kaynaklar gel t r n. Artk bunlar yapacak kadar megul olab l rs n z, ancak b r kez mutlu
k myasallar tet kled yse, memnun yet duyarsnz. Mutlu k myasallarn yolunu beklemek yer ne
"b r eyler yapmay" planlayn.
Planlama da mutsuz k myasallarn rahatlatlmas n y b r yoldur. Btn gn end elenmek

yer ne, d ler n z fralarken end elenmey planlayn. Eer bu yeterl de lse, d p dkerken
de end e etmey planlayn. Krk be gn nde sonulara baylacaksn.
grsellet r n
Enfeks yonu y let rmek n k haftalk ant b yot k kullandysanz, gremed n z halde
tedav n n baarsn gznzde canlandrrsnz. B r nc Gnnde y lemed ysen z k nc
Gnnde dozunuzu k katna karmazdnz; daha nce kend n z daha y h ssett ysen z, nc
gn tedav y durdurmaz msnz? Hcreler n grnr lerleme olmadan gel t n hayal
ed yorsun. Yen s n r yolunuzun grnr kant olmas gzel olur, ancak gel mekte olan bey n
hcreler n grsellet rerek kursa devam edeb l rs n z.
Yen yolunuz olutuunda, mutlu alkanlnz o kadar doal k kend n z kt h ssetmekten

ek n rs n z.
Bu aralar yen mutlu alkanlm daha rahat hale get rmek n kullanacam:
Bu Aralar Beyn n z E tmen ze Yardmc Olacaktr
Ayna: sted n z alkanla sah p b r s n bulun ve onlar yanstn. Denge: Zaten en y

olmadnz mutlu k myasallar gel t r n. Greftler: esk mutlu kklere yen mutlu devreler
oluturun. Enerj : Zorlu zorluklar n enerj n z kayded n. Esk : Benzers z k sel znz s z n
zevk n ze
I memel . Elencel : Elencey yen b r davranta bulun ve tekrarlayn. Par: Zorlu zorluklar
daha kk paralara bln. Memnun kalrsa: tatm n ed c b r zm, sonsuzdan daha y d r
Opt mal aray.
Plan: md devreler n devreye alnmas n ht ya duyduunuzda hazr olun. Grsellet r n:

Nral yollarnz olmasna ramen na ed yor.
Grnmez

y Olsun
Korteks m z kalplardan renmek n tasarlanmtr ve sklkla hatalarmzda kalba bakarz.
Sonunda neler olup b tt ne odaklanab l r ve doru olan fark etmey unuturuz.
Hayvanlar hatalar zer nde durmazlar. Peyn r almay baaramayan b r fare, salak olduu n
kend n tekmelemeye alyor. Her sefer nde lk denemede peyn r almay beklem yor. Sadece
karnn doldurmaya alyor.
B r kertenkele ok bas t b r karar model le hayata yaklar: Kend s nden daha byk b r ey
grdnde koar. Kend s nden daha kk b r ey grdnde, yemek yemeye alyor.
Boyutuyla lg l b r ey grrse, onunla ftlemeye alr. Bu karar aac, b r sr hataya neden
olduundan, b r kertenkelen n ok fazla n l kl olmas. Ancak her zaman uyank kalmasn
beklem yor. Kend s n plkler n deerlend rmez veya kend n d er kertenkele le
kyaslamaz.
Byk b r bey n kend n puanlamaya y gel r. Hatalarnzdan renmek elbette b r deer tar
ancak hata anal z alkanlnz, y l k konusundak farkndalnz arttrab l r. Dnyada ne olup
b tt ne odaklanarak ney n doru g tt n grmyorsunuzdur.
Afr ka'da b r yl ge rd kten hemen sonra neler olduunu fark etmey rend m. Bundan nce
tuvaletlere el mden gelen yaptm, fakat nsanlarn ou nsanlk tar h nde kanal zasyon
s stemler olmadan rend m. Onlara ulatmzda b z mutlu etmez, ancak ak kanal zasyon
hendekler ve haere le musallat olan outhouses s z mutsuz edeb l r. Beled yen n atk
kurumunun almalarn sadece arza bulma yer ne takd r etmey rend m.
B r barajda p kn k yapmak n davet ed ld mde Ha t 'de altyapya verd m takd r balad:

"Neden b r barajda p kn k yapmak sters n z?" D ye sordu. Barajlarn peyzajda lekelerle szld
dnyada yayordum. arkadam elektr k ve me suyunun az olduunu aklad ve baraj
kutlanacak b r ey g b grld. O zamandan ber , su kullandm her sefer nde, bana ulamak
n gereken her ey dnyorum. B r ay barda ykadm zaman, Ha t l kadnlarn
kafalarna tadklar kaplarla l k l olarak kullandm su m ktarn hayal ed yorum. Bu
kusurlar sadece aramak yer ne bu s steme g ren her ey n deer n ver yorum.
n'dek konaklamalarm srasnda pek ok masaj yapt. Kred kartm elden alp elb seler n
dnyann d er tarafnda alab lece me hayret ett m. Bu dzeyde gven ok byk b r baardr.
nsanlk tar h n n ounda, kynz terketmek gvenl de ld . Yabanclar s z cezasz b r
ek lde ldreb l r, bu nedenle nsanlar nad ren mehur b r yaam dnem nde terkederler. md ,
yabanclar kel men n tam anlamyla omuzlarn gvenl k nde ovuyorlar. Bazen ler yanl
g d yor ancak buna odaklandnzda, doru olann muazzamln zlyorsunuz.
Seyahatler m srasnda bcekler, haere ve kum taneler tarafndan bulaan b rok gda grdm,
grnmez toks nler sz etmemel yd . nsanlk tar h n n ounda, nsanlar alktan daha y
olduu n kontam ne y yecekler memnun yetle karlamt. Bugnk gda arz olaanst
derecede arndrlm durumda. Y ne de b rok k gda endstr s nde fke duyuyor ve gda
r skler zer ne pan k yapmadan sah p olduklar konusunda perspekt f olmadan pan k yapyor.
Ayn durum salk bakmndan da geerl d r. Salk r skler hakkndak sonsuz b lg m z salk
bakmnn hatalarna odaklanmay kolaylatrmakta ve baarlarn gzden karmamaktadr.
Bugn ant b yot kler olmasayd hayatta olmazdm, bu yzden doumdan on yl nce b le
yaamadklarn renmek ardm. Gnmzde yaayan oumuz md ye kadar modern salk
h zmetler olmayan b r eyle kar karya kalm olmalyd, ancak nsanlar salk h zmetler nde
ney n doru g tt n dnmeks z n fkelen yorlard.
Dnyann kusurlarn tahr k etmek, na ed lmes kolay b r alkanlktr. B rok k onu gurur
duyacak b r yetenek olarak b le gryor. Kend ler n y h ssetmeye devam etmek n felaket
senaryolarna odaklanmalarn salayan ksr dng nde olduklarn b lm yorlar. Ancak
hep m z n b r seene var.
Beklent ler ve B r Kutu kolata

B r kutudan b r kolata semek hayal krkl yaratma r sk n get r r. neml olan yapmak n,
bakasnn s z n n umduunuz kolata elde ett n greb l rs n z. ok kolatal y l n tadn
kardnzda b le kend n z kt h ssedeb l rs n z. Hayal n zdek kolata le hayal krkl
yaayan kolatanz arasndak fark son derece kk ancak odaklandnz ey budur.
Beyn n z s z mutlu edecek eylerle lg l beklent ler dzenler ve dnyay bu beklent ler n
merce nden grr. H kayen n ger kalan boyunca atlayab l rs n z, nk beyn n z daha nce
zer nde altklarnz zer ne odaklanmtr.
Hep m z ergenl k dnem nde na ed lm b r mercekle dnyay gryoruz, nk o srada bey n

ok plast kt r. Bu lens kanlmaz olarak gerek de l. Gen b r k , ev dev ve uyku
zamanndan zgr olduunun farkna varacan dnyor. Ancak kend ht yalarn karlama
zorluuyla kar karya kaldklarnda, evren n efend s g b h ssetm yor ve ney n yanl g tt n
merak ed yor.
Dnyada, veya patronunuz, e n z, kltrnz ve kend n z n b r eyler n yanl olduunu

dneb l rs n z. Gere gen beklent ler n zle karlatran bey n devreler n asla
sulamyorsunuz, nk bu devreler s z n farkndalk olmadan alyor.
Her zaman b r restoranda yemekten kayet eden b r arkadam var. Tab k kend s set , ama
b r kere ortaya ktnda, ona kusurlu geld . Bakalarnn em rler ne zenle bakyor. Onunla
olduumda yeme m n tadn karamyormuum g b h ssed yorum, bu yzden artk bu k yle
yemek yem yorum.
renc ler n kurs seme zorluu hakknda kayet olduklarn ska duyar m. Ancak ayrca b r
ders zorunluluu olduu n kayet ett kler n duydum. Onlara sah p olduklarnda semelere
deer vermezler, ancak kaybedece ne yem n eder.
Gem zamanlarda yaadysanz, kar yer n z , nanlarnz veya hatta c ns yet e n z semek
konusunda zgr olmazdnz. Grup beklent ler kstlanm olurdu. Arkadanz, eser n z ve
hayatnzn d er ynler n seeb l yorsanz ebed mutluluklarn hayal eders n z. Ancak bu
se mler olduunda, s z mutlu etmezler. Beyn n z daha fazla aryor ve engellere odaklanmaya
devam ed yor. Sadece tasarlanm olduu yapyor.
Mutsuzluk sklkla "kt se mler" le sulanmaktadr. Bu, " y se mler" mevcut demekt r.
Gerek daha karmaktr. Her se mde avantaj ve dezavantajlar vardr. Set kten sonra, o
seene n dezavantajlarn yakndan greceks n. Tek seene n s z nk olsayd heps n n ho
olacan hayal etmek kolaydr. Ancak, b r b t rme mmkn olsayd, baka b r "kt se m" le
s n rl olurdunuz. Set n z eyde y y grme alkanlnz kazanamazsanz, hayatnz btn
se mler n ze alayarak harcayab l rd n z. . Ve " y b r se m" b le s z ksa b r sre n mutlu

edeb l r, nk mutlu k myasallar yalnzca ksa patlamalar yapar. "y se mler yapmak" n
urarken, yapmamz gereken lk seenek kend mutlu k myasallarmz ynetmekt r .
Mutlu olmaya karar ver rsen z, beyn n z mutlu olacak eyler bulacaktr. Hala hayal krklklarnz
ve hayal krklklarnz olacak, ancak y ne de kend n z mutlu edecek yollar bulacaksnz. Mutlu
yollar kend ler n kvlcm yoksa, onlar krank n salkl yollar bulacaksnz.
Bunu md yapab l rs n.
K mse s z durdurmaz.
K mse s z n n yapamaz.
Ve bakas n yapamazsn.
Mutlu k myasallarnz her da m dalgalanma gstermez, ancak her an "z rve" deney m ne sah p
olmanz gerekmez. B r eyler n yanl olduuna nanmak yer ne mutlak k myasallarnzda
kanlmaz daldrmalar kabul edeb l rs n z. Dallar salksz alkanlklarla maskelemek
zorunda de ls n z. Onlar, memel n n nasl bulacann en y ek lde s z n n aratrdna
da r b r kant olarak alab l rs n.
Atalarmzdan m ras aldmz bu beyn ynetmek kolay de l. Hayatn armaanyla b rl kte

ver len meydan okumadr.
Geerl l k sreler ne g tme h

Ltfen , www.InnerMammalInst tute.org adres nden blten me, zel Hayatlar Pr matlarna
kaydolun .
Ve memel hakknda artc b r ey kefedersen bana yaz. zell kle bunu

arkadalarnza, a len z ve arkadalarnza nasl anlattnz le lg len yorum.
Loretta@InnerMammalInst tute.org
ner len Kaynaklar

te memel ler n bey nler le lg l olduka okunab l r kaynaklar. En lg n yazlar
kazandm ve her k taba dah l etmem n nedenler n vurgulamak n her k taba benzers z
b r En y Kategor dl verd m.
Balamak n En y Yer
Yaam (v deo belgesel ser s )
S r Dav d Attenborough (yaratc), Oprah W nfrey (anlatc)
Bu BBC ser s , doada hayatta kalmay tev k eden davranlarn byley c grntler n
sunar. Attenborough, davranlarn olaan alk ve netl kle aklyor ve Oprah W nFrey,
ABD (D scovery Channel) basksn anlatyor. Grntler gzell kler ve detaylaryla arpcdr
ve grntler n nasl alnd h kayes n daha da per nlet r yor. Bu ser den, her Attenborough
f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Ha 100/113
ser s n zled m n ok heyecanlydk ve bylece, memel ler n, srngenler n, kularn,

bcekler n ve hatta b tk ler n hayatta kalma davranlarna yakn ve k sel b r bak kazandm.
Sonunda, Attenborough'un konuan kafa olmadn fark ett m; 1950'lerden ber vah davran
grntler n yakalamay mmkn klan teknoloj n n srcs. Onun otob yograf s L fe on A r ,
hayatn gerekler n oturma odalarmza get ren az m hakknda ok mtevaz b r anlatmdr. B r
valye zeng n hak katen!
En y Can not-Put-It-Down Okuma

B r lkel Grme Ant: Babunlar Arasnda B r S n rb l mc n n Allmadk Yaam
Robert Sapolsky
Sapolsky, Stanford n vers tes Tp Fakltes profesr olan nrok myasal rnekler n Afr ka'da
gren babunlar avlamaktadr.Sapolsk 'n n davransal gzlem ve nrok myasal ver lere d kkatl
b r ek lde balanmas b l msel b r sayg kazanmtr, ancak burada almalarnn ardndak
k sel h kayey anlatmaktadr. Masa kyler n n ve s lahl oyun baheler n n canl b r resm n
z yor ve yer nde yaayan Kenya savannahn dolduruyor. Ayrca akadem k b l m n sosyal
d nam kler le babunlarn sosyal d nam kler arasnda lg n paralell kler zer.
Seks hormonlarnn Sapolsky'ye soruturma yapt b ld r len Monkeyluv ve Th Testosteron le

Trouble e . Ancak balca katklar stres olarak da b l nen mutsuz k myasallara odaklanr.
Sapolsky, stres ve hastalk arasnda b r ba arad ve Zebras Do not Get Ulcer'n popler olan bu
bulgular, bu bulgular rapor ett . Brooklyn' n b r yerl s olarak stresle olan lg s n anlyorum.
Ama mutlu k myasallar da anlamak sted m, bu yzden okumaya devam ett m.
B l nl ve Otomat k Dncey Nasl Kartrdmzn En y

Aklamas
Nasl Karar Verece z
Jonah Lehrer
Bu k tap b r karar ver rken szl ve szsz dnce sreler m z nasl b rlet rd m z gster r.
Lehrer, en y kararlarn neden en bata szs olmayan srelere dayandn aklayan son
aratrmay bel rt r. B l nl ve b l ns z z h nler n b rb rler ne b lg lend rmek n yetenekl olan
k ler daha y kararlar ver rler. Yazar bu becer y gnlk hayattan rneklerle aklyor; kahvalt
gevre n seme zorluundan b r arpma n nde p lotun kararlarna kadar. Ayn yazar, Proust ,
S n rb l mc olan b r d er parlak k tap , sanatnn duyusal deney m tanmlarnn, b l m n daha
sonra duyusal g rd ler nasl zdn rend n nasl doru b r ek lde ngrdn
gstermekted r.
Pr matlarn Sosyal Kaybna En y G r

empanze Pol t kalar: Maymunlar Arasnda G ve Seks
Frans de Waal
empanzeler n durumunu nasl planlayab lece n ve planlayab lece n hayal etmek zor de lse,
bu k tap s z n n. De Waal, tutsak empanzeler n n gen b r kolon s n gzlemleyerek k yl
ge rd m ve sabun-operat k detayda gnlk yaamlar hakknda yazd. Tehl kel rt batlar,

koal syon b nasn ve empanzeler n kend dnyasnda lerlemek n urat srekl toplumsal
hesaplamalar anlatyor. empanze toplumu hakkndak h kayeler s ze tandnz nsanlar
hatrlatacak ve b r bey n, kel meler olmayan karmak sosyal l k ler nasl oluturduunu takd r
edecekt r. Y rm be nc yldnm basksnda da y fotoraflar var.
Duygusal Merdane Krookunun En y Aklamas

Ben, Memel ler: Neden Beyn n z Durum ve Mutlulua Balanr
Loretta Graz ano Breun ng
ou k mse statyle lg lenmed kler n sylyor ancak sosyal durumunuzdak kk lerlemeler

veya aks l kler artc derecede gl duygulara neden oluyor. Bu k tap neden n aklyor. B r
rak be kar herhang b r avantaj elde ett n zde, memel ler n beyn n n seroton n duygusuyla
nasl dllend r ld n gster r. Kk b r avantaj kaybett n zde, memel bey n s ze kt b r
kort zol h ss le alarm ver r. Memel ler olmak kolay de ld r; ancak hayvanlarn durumunu
aratran y naz k tasv rler , n zle bar nde bulunmak n b r d z egzers z zlemekted r
status-arayc.
Maymun En y Aklama
Macach avell st hbarat: Rhesus Macaques ve nsanlar Dnyay Nasl Ele Ge rd
Dar o Maestr p er
Parma'dak laboratuvarn ayna nronlarn kefeden bu talyan nrob yologuna gre maymun
Macach avell 'd r. Rhesus macaque maymunlar st hbarata gre yalnzca k nc dereceden,
zekay yen ortamlarda hayatta kalma yetene olarak tanmlarsanz k nc olur. Macaques,
nsanlar g b her yerde hayatta kalab l r. Asya'nn eh rler nde ve trop k yamur ormanlarnn
terk ed lm tapnaklar n b le, yeryznde gel rler.
Sosyal becer ler , farkl evrelere uyum yetene n n anahtardr. Bu, el ele tututurduu ve
"Kumbaya" syled anlamna gelmez. Bu k tap, macaralarn toplumsal becer ler n eker
kaplamas veya akadem k teor olmakszn aklar. Onlarn arkadalarn ve sevg l ler n nasl
set kler n gryoruz. ocuklarn yet t rd kler zaman ve bamszln gel t rmeler n
ocuklarn terk ed nce renece z. Amp r k b l m, vah ortamda gzlemlenen maymunlarn
zel hayatlarnn canl h kayeler le b rlet r l r. Onu sevd m!
Bey n Hastalk Tabanl Grnmne En y Meydan Okuma

Salgnlarn Anatom s : S h rl Merm ler, Ps k yatr k Uyuturucular ve Amer ka'da Akl
Hastalklarnn artc Yksel
Robert Wh taker
Ps kofarmakoloj n n snrlar sklkla yksek duygularla tartlr, ancak bu k tap

yastkkurtaranlarda bas t b r rant de l. Bu, davran tbbna nancn koymann caz bes n n y
anlalm ve okunakl b r aratrmas. lalarn snrlar ve dnlemeler aka bel rt lm ve
alternat fler n vaad aratrlmtr.
nsan Beyn ne En y G r
Z h n Nasl alr?
Steven P nker
P nker, s n rb l m n bulgularn gndel k d lde, popler kltre zek ce referanslarla aklar.

Entellektel bandwagonlarda zplamak yer ne kantlarn ortaya kt yere g d yor. O f zyoloj k
balarmz b z kltrel e t m n rn de l daha fazlasn yapyor d ye bel rt yor. nsan
dnces n n evr msel temeller zer ne daha fazla onun mkemmel k tabnda bulunab l r Th e
Blank Slate: Th Human Nature e Modern Redd .
En y Alan Aratrmas
Baboon Metaf z k: B r Z h n Evr m
Dorothy L. Cheney ve Robert M. Seyfarth
Charles Darw n y rm l yalardayken, defter ne unlar yazd: "Bebe anlayan k , metaf z kte
Locke'dan ok daha fazla ey yapacakt." Cheney ve Seyfarth, vah babunonlar zer nde bas t
deneyler yaparak Darw n' n meydan okumasn stlen rler. rne n, babunlar kaydett ler 'Farkl
vokal zasyonlar ve d er babunlarn tepk ler anal z etmek n onlar oynamak. Bulgular,
sosyal davranlar le reme baars arasndak balantlar aydnlatyor. Babunlar ftleme ve
ocuk yet t rme hakknda sof st ke sosyal yarglarda bulunurlar. Toplumsal b r varlk olmak
herkese herkese "ho" demek de ld r ve bu k tap b r babunun k me lehte karar verd n ve ne
zaman ne zaman karar verece n gster r. Yazarlarn daha nce vervet maymunlaryla lg l
almalar, Maymunlar Dnyay Nasl Gryorlar , ayrca pr mat beyn n n hayatta kalma
gereks n mler n karlamak n nasl g tt ne da r byk k tutuyor.
Olumsuzlua En y Ant dot

Alayc Olmann tes nde: Memel Olumsuzluunu Amak
Loretta Graz ano Breun ng
K n zm popler nk y h ssett r yor. Bakalarndan (seroton n) daha stn h ssetmen ze,

toplumsal balar kurmaya (oks tos n) yardmc olur ve dller yaklalab l r (dopam n) h ss
verecek ek lde yen den tanmlar. Ancak, y b r k n zm h ss n n tadn karmak n negat f
zer nde durmalsnz. Bu k tap, bu ksr dngnn b r yolunu sunuyor ve u ank hacm n n
momentumunu srdryor. Gerekten yaadnz dnyada kend n z y h ssetmek n kend n z
yen den balayarak mutluluunuzun hayal n z n vaat ed len topraklarnda beklemes ne z n
vereb l rs n z.
nsan L mb k S stem ne En y G r
Duygusal Bey n: K m olduumuzun G zeml Zem nler
Joseph LeDoux

Bu, ncek memel lerden m ras aldmz bey n s stemler n n, zell kle am gdalann ak b r
tar f d r. Vcudumuzun paralar le znel alglarmz arasndak balanty salamamza ve
bylel kle kel meler yer ne nrok myasallarla yrttmz z h nsel faal yete d kkat etmem ze
yardmc olur. K tap, normall kten z yade korku ve hastalk g b olumsuz duygulara e l yor.
Ama y ne de, kaputun altnda neler olduunu ok er leb l r b r aklama. LeDoux'un d er
byk almas olan " S napt k Benl k: Beyn m z Nasl Olunur" , esk tecrbeler m z nasl
depoladmz ve yen deney mler leme sokacaklar konusunda har ka b r aklama.
Mutluluk Aratrma En y Derleme

Mutluluk B l m : Beyn m z Nasl Mutlu Ed yoruz - Ve Mutlu Olmak n
Yapab lecekler m z
Stefan Kle n
Kle n, ok er leb l r b r tarzda mutluluk zer ne gen kapsaml aratrma d z s n sunuyor.

K tabn kapsaml teor s yoktur, ancak mutlu k myasallar hakknda b lg n z gen letmen n y b r
yoludur.
Szsz Dncen n En y Kavramsallatrlmas

Tercme Eden Hayvanlar
Temple Grand n
Yazar, hayvanclk ynet m nde danman olarak alan ot zm olan b r k d r. Ot zm n n,

hayvanlarn nasl dndn anlamasna yardmc olduuna nanyor. O hayvanlarn
nsanlardan daha fazla ayrnt grdn aklyor. nsanlar, ayrntlarda soyut desen
bulduumuzda ayrntlar grmezden gelmey ren rler. Grand n, deal dnyasn hayvanlar
dnyasna yanstmann yol at hayvanlarla lg l deal kavramlardan kanmak n y d r.
Onun anlaylar, hayvanlar b l m nde b r doktora kadar ftl k hayvanlarnda mr boyu
dorudan deney me dayanyor. Hayvan dnces n n aklamalar, d kkat m ze hak m olan szl
soyutlamalarn altnda, kend bey n m z n dnyaya tepk ler n anlamamza yardmc olur.
Mutlu b r Ev ve Mutlu B r Klbe En y Bak

Blgesel Zorunluluk: Mlk yet ve Uluslarn Hayvansal Kkenler ne B r K sel
Soruturma
Robert Ardrey
Enel pr mat, g bbon'tr, bu yzden doal olarak s h rl canl tuttuklarn merak etmekted r.
Grne gre ftler komularyla savamak n takm kurarak, ocuklarn canl tutan meyve
aalarn savunuyorlar. Bu k tap, hayvanlarda gen kapsaml sosyal hak m yet davranlarnn
byley c b r tanmlamasdr. Desenler rktcdr ve Ardrey, b l nl n yet yer ne doal
seleks yonla nasl ret ld n aka gster r. nsanlar dnyann kend kk kes ne olan
ballklar, bu k tab okuduktan sonra mantkl gel yor.
Nrok myamza En y G r
Duygularn Molekller : Z h n Artrma-Vcut Tbb
Candace Pert
Bu b l m an nrob l m ve aratrmac k sel h kayes mkemmel b r karmdr. Candace Pert,

k myasallarn duyguya neden olduu f kr n n erken savunucularyd. Bey ndek afyon
reseptrler n n kefed lmes nde merkez d ; bu da vcudun kend op yatlarn yapt anlayna
neden oldu.
Memel 'n n Toplumsal Hak m yet ne En y Ins ght

Cesar'n Yolu: Ortak Kpek Sorunlarn Anlamak ve Dzeltmek n Doal, Gnlk
Rehber
Cesar M llan
Bu sadece b r "kpek" k tap de l. Herkese tandk kpek deney mler uygulayan memel beyn n
ley n aklyor. Hep m z kpekler n egemenl k n mcadele ett n grdk. M llan, durum
h yerar s bel rs z olduunda kpekler n heyecanlandn fark ett . Hak m olana kadar
hak m yet kurmaya alyorlar. H yerar k l k ler kurulduunda daha sak n olurlar. Bu k tap,
M llan'n bunu nasl anlam olduunun byley c h kayes n anlatyor. alan kpeklerle
Meks kal b r ftl kte byd. Dedes onlara yneltt nden, komularnn kpekler g b agres f
olmadn grd. Hollywood'a gelene kadar h b r "evc l hayvan" tanmad. Orada, sev len ve
moral bozucu olan ar derecede s n r bozucu evc l hayvanlarla tant, ancak hak m yet n
mcadeley brakamaz. Hayat tecrbes memel bey n anlaymza byk b r h kaye ve byk
katkda bulunur.
En y ocuk Gel m K tab

NurtureShock: ocuklar n Yen Dnme
Po Bronson ve Ashley Merryman
Bronson daha sonra hayatta ocuk sah b oldu ve y n yetl eller ne bulamasn bekled .
ocuklarn, syled kler n zden z yade yaptklarnzdan rend kler n kefett . K m b l yordu?
Bu, ona s n rb l m okumak ve "toplumumuzun" "ocuklarmz" nasl ynetece konusundak
uzun sred r devam eden varsaymlarna tekrar uyaryordu. B r ocuun z hn n n, dnyann nasl
almas gerekt ne da r vaaz teor ler nden z yade dorudan k leraras deney mden renme
b m n aratryor. Ayna nronlarn anladnzda (k tapta dorudan ele alnmayan) mantkldr.
Bronson, srekl vg b r ocuun lerlemes ne yardmc olab lece n kend yanlsamasna kar
koyuyor. Vasat b r gayret n vg, yanl mesaj ver r, anlar. ocuklar, neler n dllend r ld n
ve ney n yaramayacan y gzlemc lerd r. Vasat b r aba byk vg alrsa, ocuklar kend
yetenekler ne gven kurmazlar. Bronson, ocuklarn vgyle karlamaya ynel k drtsn
kstlamaya alt. Bu konuyla lg l drstl, k tab espr l ve lg ek c yapar.Ne yazk k ,
Bronson ocuklarnn gelecektek statsyle lg l kend megul yet n kabul etmez. Memel ler n
sosyal hak m yet n b len okuyucular bunu aka grecekt r.
Doal Durumumuzun En Gzel Toplumsal Tar h ars

Durum Anks yete
Ala n de Botton
Bu k tap, durumun b z n ye bldnn ve bunun hakknda neler yapab lece m z n nedenler n

aratryor. nsann bakalarnn y dnceyle megul yet , f lozoflar tarafndan b nyllar
boyunca ncelenm t r. Ala n de Botton, elend r c b r st l ve ac tadn eks kl olan ng l z
f lozofudur. Burjuva deerler n n bel rg n b r ek lde redd n , para, hret ve b r yapm pe nde
kotuu zel b r hayat sk sk maskeleyen bohemler n per nleme tar h n sunar. Dnyay b r
ek lde ksa dtmz yaygn h ss yat n sulama gnaha nanyor. K tap, "namus" a kyasla
dellolar g b tar h rneklerle doludur ve stat kaygsnn da ma nsan hayatnn b r paras
hal ne geld n gster r.
De Botton, lmcl skc olmakszn felsef olan, mutluluk zer ne b rok k tap yazmtr. Yazs
zell kle b l msel e l mlerden ok edeb ve tar hsel olan okuyuculara h tap edecek.
En y Klas k
Sosyob yoloj
Edward O. W lson
Bu k tap hereye balayan k taptr ve b r ders k tab olarak domu olmasna ramen y b r
okumadr. Her davrann hayatta kalma deer n kes nl kle netlet ren ok sayda hayvann
toplumsal davranyla s z dolatrr. B ld kler n z s ze hatrlatan b rok desen greceks n z.
En y Old e
Eden Ejderhalar: nsan Zekasnn Evr m zer ne Speklasyonlar
Carl Sagan
Bu k tap b r 1978 Pul tzer dl kazand ve neden n grmek kolay. Sagan'n speklasyon ve
poplerlet rme yetene burada uzak galaks lere de l uzak gem e uygulanr. Balk, lk
nsanlarn m ras alm olab lece srngen korkularn fade eder. Neyse k k tap, en erken
atalarmzn ho yan sra hoa g tmeyen duygular zer ne speklasyon yapyor.Sagan'n nsan
b l ne l k n f k rler onlarca yl sonra ortaya kan s n rb l m tarafndan byk oranda
dorulanmtr. Ve olumlu kar koymaya cesaret ederek, "Buras b zden geld yse, ok lerled k"
ded .
lerleme En y Res m K tab

Esk gzel gnler: Korkun davrandlar!
Otto L. Bettmann
Tar h zg f lm z mler , gnler n g tt ho olmayan ynler gstermek n kullanlr. Yazar,

New York Halk Ktphanes 'ndek res m ar v n n sek n b r tar h s ve kurucusudur.
Gem tek gndel k hayatn gvens zl ve sertl yle lg l aklamalarn m zah get r yor.
K tap, modern zamanlarda hayatn daha da ktye g tt n savunuyor.

"Sert Kablolama" konusunda en y aklama

Yetenek Kodu: Byklk Domamtr, Yet t r lmekted r
Dan el Coyle
Yazar, b r alanda b rok st dzey sanatnn genell kle b r e t m merkez nden geld n
aklamaktadr. Coyle, bu e tmenler n doru yaptklarn renmek n bu "yetenek yetene n "
aratrmaktadr. Bulduu cevap, az b l nen b r yn zer nde durmaktadr. Bey n fonks yonu:
nronlarn m yel nasyonu. Tekrarlama, nronlar ver ml hale get ren m yel n klflar oluturur.
Byk yetenek, nron demet n s nd rmek n yeter nce zor yetenekler tekrarladmzda gel r.
Hep m z n, tekrarlanan erken deney m sonucunda m yel nl s n r yollarnn bolluu vardr. Fakat
b l nl olarak byle yollar na etmeye altka sklkla hayal krklna urarz. Coyle'un
aratrmas, m yel nlet rmey ve dolaysyla yen becer ler en y ek lde tev k eden ayrt ed c
trde b r tekrar ortaya kard.
Gelecee En y Umut
De t r lmem Z h n: Ergenl kte Immatoz t fl k Sorunu
John McK nnon tarafndan
Olgunluk sadece zamanla otomat k olarak gelmez. ren lmes gerek yor. Hep m z ares z z ve
ht yalarmz karlamamz n bakalarna ht ya duyuyoruz. Bakalarnn ht yalarmza
cevap verece beklent s ve ht yalarmza d kkat ekerek hayatta kalmay renmes sayes nde
rahat h ssed yoruz. Hep m z kademel olarak kend ht yalarn karlamay renmel y z. Ya bu
kayma olmasa? B r k bakalarn ht yalarn sonsuza dek karlamas n bekl yorsa ne
olacak? Bunu b l nl olarak beklemeyeb l rler, ancak hayatlarndak dl yaps onlar e t m
alm olab l r. Olumsuz davranlar, modern dnyada b r "hastalk" olarak et ketlen r. Bu b r
hastalk de l - renme le zleb len b r renme boluu. Gem te gerek beklent ler ve
z bakm becer ler renmed ysen z, md reneb l rs n z. McK nnon yardm etmek n b r
net ce yazmtr: Z h n De t rmek n:Genlerdek olgunluk .
Inde x
Soyutlamalar, 79-80 Baarlar, 144-45, 157-59 Eylem plan
I n seenekler, 175-76 somut eylem, 145-46 atmalar, 170-74 formle etme, 169-76 dl,
171-72 stratej ler, 170-76 arptma ve 170-74 bel rs zl kler ve 172
Adlesan, 119, 136-37 Adrenal n, 43-44 Alarm s stem , 12, 23-25, 60-66 Alkol kullanm, 102,
113, 139 Altola zm, 55-56 Ataman, 45-50 D kkat, 71-74, 126-27
Kt alkanlklar, krlma, 10, 179-80,
198. Ayrca bkz. Alkanlklar
198-200, nrok myasallarn 206's, 200 t p, 199 Boumal ocuk sendromu, 101-2 Bozuk e
sendromu, 100-102Betrayal, 49-50, 99-100 dengey salama

Alayc tes nde: Sen Transcend r Memel Olumsuzluk , 81 d erler , 95, 173-75 sulayan
180-82, 188-91 Yapma, 30, 45-46, 49-50Bra n
Korteks, 14-19, 79-82, 125-26 yaratc alkanlklar, 10 yabanc yollar, 20-21l mb k s stem, 14-
19, 125-26nural rehberl k s stem , 20- s nr yollar, 19-22, 27 hazrlama srec , 122-23kurulu
k myasallar, 9 , 13-17,
28-30, 33-58 srngen bey n, 17-18 boyut, 17-18, 47 yap, 14-15, 17 sakalm odakl bey n, 12-
13 s naps, 121-25 e t m, 139-41 kend l nden geme, 117-41
Brando, Marlon, 107 D kkat, kullan, 84-86 K myasallar
Mutlu k myasallar, 9, 13-17, 28-30, 33-58, 130-37, 143-67
Nrok myasallar, 20, 200 mutsuz k myasallar, 60-62
131-35 deney mler nden gelen ocukluk devreler , 89- 118-19, 131-37'de
ocuklar, m ras, 201-2, 206Balklar, yapm, 175-76, 178-
95, 210-11 Chunk ng, 146-47, 203-4, 206 Devreler
Yap, 35-36, 127-29,
205-6 kort zol devreler , 62-64 dopam n devreler , 35-36uyaran devreler, 73 evr mlem
devreler, 118-19old devreler, 21 oks tos n devreler , 153-57 planlama, 205,206 sorgulama
devreler , 20-21, 62 dzeltme, 21seroton n devreler , 57-58 ,
157-63 kayna, hayatta kalmak n 132-35, bey n n 127-29 e t m, 198
Koka n, 37 Kode n, 97 Bamllk, 46, 108Karmalar, stes nden gelme, 170-74Kontrol,

brakma, 51, 161-63 Korteks, 14-19, 79-82, 125-26
Alarm s stem olarak Cort sol, 85-86 devreler n, 62-64 akn ve 30-31 arnn ve 60-63 durma,
74surv val ve 85-86 tehd tler n n 61-62rlnn 23-25, 60-66 avantajlar ve, 23-24 tet kleme, 62-
67, 78-79, 86unhapp ness ve 60-62 , 60-61
Alayan, 30, 42, 149-50Cs kszentm haly , M haly, 165
Bamllk, 72, 132, 173-74Yavalama. Ayrca bkz. Unhapp nessdopam ne hayal krkl, 88-96
endorf n hayal krkl,
96-99 tama, 111-13 mutluluk ve 88-90, 96-100,
111-13 oks tos n hayal krkl, 99-105 seroton n hayal krkl,
105-11 D kkat Et , 112-13 A le ddet, 100-102 Hak m yet, 30, 50-58, 109, 193 Dopam n
Devreler, 35-36 d ps n, 91-96d sappo ntment ve 88-96exc tement ve 92-95 " lk yksek" 92-93
y duygular 36-40,
89-90 alkanlklar, 144-48 mutluluk, 9, 13-17, 29 aratrma, 37-38 dller, 36-38 arama ve
bulma srec ,

35-40 hayatta kalma ve 34-40, 91 tet kley c , 89-90, 165ups ve klar, 36-37
Downton Manastr , 107
Drugscoka n, 37 kod n, 97 ero n, 42, 97 morf n, 41-42, 97op um, 42, 97oks kodon, 97sentet k
endorf n yksekl ,
97-98
Ed son, Thomas, 94 Duygular b na s n r yollar,
138-41 yap s napslar, 121-22 alclar, 124-25 tekrarlanma ve, 138-41
Empat , 68-69Endojen s stem, 41-42
Endorf nadrenal n ve 98-99 atmnda 43-44 d ps, 96-99 endojen s stem ve,
41-42 egzers z ve 40, 42-43, 96 y duygular, 30- gndr, 148-52 mutluluk, 9- 13-14, 30-40-41,
92-95,
97-98 maske ars, 40-42 sentet k endorf n yksekl ,
97-98
Tet kley c , 40-42Energy, 201, 206 for , 13, 40-42, 96-98 Egzers z
Endorf n ve 40, 42-43, 96fun akt v teler , 151-52 germe, 151 de ken dzenler , 150-51
Beklent gel t rme, 89 gerekl k ve 82-84r sk ve 209-11
ocukluumdan 124 ya, 89, 118-19 oluturma devreler , 127-29neurons ve 118-19 ar, 64-
65stor ng, 19-22, 61-64, 122-23 Baarszlk, korku, 187-88 Tandk yolaklar , 20-21. Grmek
Ayrca S n rsel yollar "lk yksek", 92-93 Yerlet rme, 103-4 Ak , 165 Kend kend ne
odaklanma, 179, 182-85 Forag ng srec , 35-36Free w ll, 125-27, 173-74 Elencel , bulma, 151-
52 , 202-6
Oyun Th rones , 107 eteler, 46, 99-101Gender farkllklar, 54, 135-36 Kuak farkllklar, 63-
65 Hedefler, ulaan, 192, 199Goals, ayar, 145-46, 183-84Good duygular. Ayrca bkz: Mutluluk
Dopam nden 20, 207-9, endorf nden 36-40, 89-90, zamana ulama zaman, 13-17 ya ve 192-94
modelleme n 31-32 k lometre talar, oks tos nden 184, 48-49 sorgu n 192-94happy
k myasallar I n, 22-23 tekrarlama, 20 seroton n, 50-51, 56-57 yan etk ler , 25 tet kleme, 13-17
y alkanlklar, yaratma, 10, 26-27, 11-1-13, 143-67. Ayrca bkz. Alkanlklar Greftleme
tekn , 200, 206
Grup davran, 69, 99-105, 172-73 Rehberl k s stem , 20
144-45, 157-59adjust ng barna ulama alkanlklar, 147bad alkanlklar, 10, 179-80, 164-66,
oluturma, 10, 26-27, 111-13, n, 198 zorluklar,
143-67 hayal krkl ve 111-13 blnme ve 112-13 dopam n alkanl, 144-48endorf n

alkanl, 148-52 yerle m, 26-27, 164-66goallere doru, 145-46, 183-84 mutluluk ve 9-10,

111- 13
143-67 esk alkanlklar, 10, 112-13 oks tos n alkanlklar, 153-57 d ren, 26-27seroton n
alkanlklar, 157-63 yan etk ler , 113-14 basamaklara doru, 145-46, 183-84 grevler, 146-47
Alkanlk, 90 Mutluluk. Ayrca bkz. Good h s ngschem cals for, 9, 13-17, 28-30,
33-58, 130-37, 143-67 se m , 178-95, 210-11 s klsler , 22-27, 87-115 spoz syonu ve 88-90,
96-100 bulma zaman, 192-94
Alkanlklar ve, 9-10, 111-13,
143-67 sev n ve 13-14, 88-90, 134-35 ak ve 192-94 engeller n stes nden gelmek n 28-32
k lometre talar, 177-95 aryor, 22-27s de etk ler , 25 ara, 197-211 ups Ve klar, 24-
26savantajl dngs, 22-27, 87-115es z da re, 114-15
Sr davran, 44-47, 66-71, 75-76, 103-5 ero n, 42, 97
Ben, Memel ler: Neden Bey n Balantlarnz
Durum ve Mutluluk , 56 Bamszlk, 69-70 K l k, 69, 172-73 G r mler, 137, 160-61

memel ler
K myas, 14-15, 211gvenl k s stem , 20 ayrmlar ve 201-2 sosyal konum ve 159 anlama, 14-15,
191-92
Sev n, 13-14, 88-90, 134-35. Ayrca bkz: Mutluluk
Keller, Thomas, 90 B lg , ed nme, 129-30G olarak b lme, 189 Kahkaha, 30, 42, 148-49
ocukluun ren lmes , 131-37 nsan renmes , 129-30master ng, 129 renme, 131-34
sosyal renme, 135-37
Esk , ayrlyor, 201-2, 206L mb k s stem, 14-19, 125-26Love
K myasallar ve 28-29 kort zol ve 30-31 mutluluk ve 28-32 yaayan ve 31-32 n ler ve klar,
31-32
Masajlar, 99, 156
Erken hatralar, 89 balant, 164-65 aclar, 62-65 gl hatralar, 89
Z h nsel enerj , 201, 206M rror ng davran, 35-36, 198,206 Ayna nronlar, 35-36, 68-70,
107, 133 Morf n, 41-42, 97Mz k, 164-65 M yel nasyon, 118-20
S n rsel balantlar, 118-29 S n rsel rehberl k s stem , 20Neural renme, 131-34
S n r yollar naat, 19-22, 131-32,
138-41, 166-67 yaratma, 19-22 duygu ve 138-41 deney mler ve 19-22 tandk yollar, 20-21
odaklanma, 27 yen den na etme, 138-41 tekrarlanma ve 138-41uyumsuz yollar, 20-21
Neurochem cals, 20, 200

Nronlar deney mler ve, 118-19m rr nronlar, 35-36, 68-70,
133 m yel nl nron, 118-19numerous nron, 131 budama, 122-23s neaps, 121-25us ng, 121-25
Yen doan, 45-48, 71-73, 136
Engeller, alyor, 177-95 Waterfront'da , 107 Op um, 42, 97Outcast, 69 Oxycodone, 97Oxytoc n
Balanma ve 45-50 hanet ve 49-50 balar ve 30, 45-46, 49-50 devreler, 153-57 d ps, 99-
105d spo ntment ve 99-10 y duygular, 48-49hab ts, 153-57 mutluluk 9, 13-14,
29-30 masaj ve 99, 156 yen den ret m ve 45-46 gvenl k ve 44-47 tet kley c , 45-46trust ve 29,
44-47, 99-100
Ar kort zol ve 61-62 deney mlerden, 64-65 maskeleme, 40-42 hafza, 62-65 kend s n n
urad ar, 97 sosyal ar, 42, 66-71, 188-91 deer , 41-42
nceden planlama, 205, 206 ok ynllk, 107-8B lg b lg s , 189G anlar, 89 Tekrarlama

gc, 164-65rnleme, fade etme, 157-59Proxy gven, 153. Ayrca Trust Puberty , 45-46, 75,
119, 135
Gerekl k, 82-84Receptors, 124-25Repet t on
Yararlar, 20, 164-65, 180-82 b na s n r yollar, 138-41 yap s napslar, 121-22
Duygular ve 138-41 elence, 202-3, 206 y h sler n, 20 g, 164-65
Reprodks yon, 45-46Redp r k bey n, 17-18 Kaynaklar, 215-28 dller
Uzun vadel kazanlar, 171-72 ksa vadel dller, 171-72 sosyal dller, 36-40, 70
R sk, 209-11 "Koucu yksek," 40-41
Gvenl k, 44-47, 66-67 "Memnunum", 204-6Gvenl k alarmlar, 23-25, 60-66 Bulma ve leme
srec , 35-40Okuyucu, 179, 182-85 Kend n zorlayan ar, 97 zrszlk, 55-56 Seroton n
Devreler, 57-58, 157-63 d ps n, 110-11d sappo ntment ve 105-11doyuluk ve 50-51 y duygular,

50-51,
56-57 alkanlklar, 157-63 mutluluk, 9, 13-14, 30 sa kalm ve 51-56 tet kley c , 50-51
Becer , renme, 129-37S l, master ng, 129Sosyal hak m yet, 30, 50-58,
109, 193 Sosyal nem , 14, 52, 106-8,
161 Sosyal renme, 135-37Sosyal aclar
Yararlar, 69-71 odaklanma, 70-71 sr davran ve 66-67 maskeleme, 42 s stem hatas

grntleme, 188-91
Sosyal konum, 106, 159Sosyal dller, 36-40, 70 Sosyal becer ler, 129 Sosyal gven, 29, 44, 49,
100, 153.
Ayrca bkz. Gven Standartlar, nd rgeme, 178-79Status

Hayvan dnyasnda, 75-77 arzusu, 74-79 modern dnyada, 77-78 aryor, 108-9
Gnderme, 51, 53-54 Baar, kutlama, 144-45Sccess, grsellet rme, 205, 206Afuf ng, brakma,
178-80, 185Sorv val
D kkat ve 71-74, 126-27 bey n ve 127-29 kort zol n 12-13 devreler , 85-86 dopam n ve 34-40,
erken dnemde 63-65 kadn stratej , 54 odaklanma, 12- 13 kuak farkllklar,
63-65 ak ve 31-32 erkek stratej s , 54
Hayatta kalma - modern zamanlarda devam etm t r , 63-64 mot fler , 15-17 seroton n ve 51-56
S napslar, b na, 121-25S stem arzas grntleme, 188-91,208-9
Grevler, blme, 146-47, 203-4.206
Kort zol tehd tler ve 23-24 bel rleme, 80- hazr olma, 185-87 yantlama, 80-86 ddet, 99-101
Aralar / stratej ler, 197-211Tradeoffs, 170-74 Gven
Oks tos n ve 29, 44-47,
99-100 vek l gven, 153 sosyal gvenl k, 29, 44, 49, 100,
153 Gven l rl k, 155-56
Bel rs zl k, 172 Memnun yet. Ayrca baknz
Hayal krkl, 178-82, 185-91kapsan, 166unhaffy k myasal madde, 60-62 deer , 84-85 ksr
dngs, 92-97, 112-13
Ksr dngsel sebepler, 23-26 ortak dng, 25 mutluluk, 22-27, 87-115 durma, 26-27
mutsuzluk, 92-97,
112-13 Zaferler, kutlama, 144-45 Vcuduluk, 99-102 Grsellet rme, 205, 206
Yazar Hakknda
Loretta Graz ano Breun ng mutsuzluklarla evr l byd ve bunu anlamaya kararlyd.
Okulda rend nsann mot vasyon teor ler ne nanmad, bu yzden aramaya devam ett .
Bey n kem etk s n rend ndeCals hayvanlar zer nde, nsanlarn hayal krklklar an den
mantkl, o emekl oldu ve Memel Enst ts kurdu.
Dr. Breun ng, Tufts'dan doktora dereces ve Cornell'den l sans d plomasna sah p, hem
mult d s pl ner sosyal b l mlerde. East Bay, Cal forn a Eyalet n vers tes 'nden Professor
Emer ta. D er k taplar I, Memel er r: Beyn n z Bal Neden Durumunuz ve Mutluluk ve
tes : B l nalt Olmazlnz Aar . PsychologyToday.com'dak Neurochem cal Self adl blogu
yazyor .
Memel Enst ts, nsanlarn erdek hayvanla barmalarna yardmc olan aralar salar.
B nlerce k n n nrok myasal n ve klarn ynetmey renmes ne yardmc oldu.
memel n z www.InnerMammalInst tute.org adres nde kefed n .

n vers teden sonra Bayan Breun ng b r yl B rlem M lletler Gnlls olarak Afr ka'ya get .
Ekonom k gel m baltalayan ve renc ler ne alternat f b r alternat f reten b r yolsuzluk
yaad. O k tap yazd Nasl yaplr: Gres-le $$ Th Gel mekte Olan lkelerde -Rvet olmadan
koparmak ve n, Ermen stan, F l p nler ve Arnavutluk'ta bu konuda dersler verm t r.
Bugn, Oakland Hayvanat Bahes 'nde b r docent olarak gnll olarak alyor ve burada
memel ler n sosyal davranlar zer ne turlar yapyor. Ve her gn b r vah hayat belgesel n n ve
popler sevg arklarnn szler arasndak akmaya hayret ed yor.

Habits of A Happy Brain - TR

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Habits of A Happy Brain - TR

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

11.08.2017 Hab ts of A Happy Bra n - Loretta Graz ano Breun ng.

Loretta Graz ano Breun ng, Doktora

13: 978-1-4405-9050-4 eISBN 10: 1-4405-9051-6 eISBN 13: 978-1-4405-9051-1

Amer ka B rle k Devletler 'nde baslmtr.

Sylv a McArdle tarafndan kapak tasarm.

f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Happ 2/113

Bu k t, toplu almlar n m ktar nd r m nde bulunur. B lg n ltfen 1-800-289-0963 numaral

Doadak atmay ve har ka kocam B ll' anlatan Dav d Attenborough n

B rok nsann hayatta kalmas n kt alkanlklar vardr. Beyn m z hayatta kalmak n y

Yen b r s n r yolu oluturmak n fazla zaman ya da paraya ht yacnz yok; Cesarete ve

f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Happ 3/113

B z mutlu ve mutsuz yapan bey n k myasallarn kefedece z. Hayvanlarda nasl

B l nl b r ek lde, kt salarn hayatta kalma tehd d olmadn b l yorsunuz, ancak

1. Vcuduna nem verd g b , genler n z n ac len ac l yet ne devam etmes n umar.

f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Happ 4/113

2. O, yet k nler n hayatta kalmas n eks k b r klavuz olmasna ramen, kend s n

Bu yzden nrok myasal yataklarmzn mantkl grnmes ok zor olab l r.

K myasallar b z nasl mutlu ed yor?

Her mutlu k myasal, farkl b r y h s uyandryor:

R5 Dopam n , ht yalarnz karlayan eyler bulma sev nc - "Eureka! Anladm! " R5

"Ben bu artlarda mutluluk tanmlamyorum" d yeb l rs n z. nk nrok myasallar

Drt Mutlu K myasallar

Dopam n: Grdkler n bulmann nezaket k Endorf n: maskeler n arnn unutulmas

Mutlu K myasallar Nasl alr?

R5 Korteks n z gem te baladnz kalplar arar.

R5 L mb k s stem n z beden n ze "bu s z n n y , ona doru g d n" ve "bu s z n n kt"

Her K myasal B r Var

Hayatta kalmak n y b r ey yaptnzda, memel n z y duygularla dllend r r. Mutlu

f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Happ 5/113

Mutlu Hayatta Kalma Sebepler

y Duygular Hayvanlarn ht yalarn Karlamasna Yardm

rne n, a b r aslan ulaab lece av grdnde mutludur. Bu felsef mutluluk de l, av n

Susadnda susan b r f l mutludur. Susuzluunu g derme duygusu, nronlarnda kalc

f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Happ 6/113

L mb k S stemler ve e tl Hayvanlardak Kordonlarn Karlatrlmas

Aadak res m, beyn m z n temel as s n n ayn kald halde paralarn bykl

Bey n paralarn karlatrma

korteks Hayat depolayan ekstra nronlar

nsan L mb k S stem ve Korteks Nasl B rl kte alr?

Byk korteks n z s z d er hayvanlardan farkl klar. Yen s n r yollar oluturmaya

L mb k s stem d l leyemez. Kend n zle konutuunuzda, heps s z n korteks n zded r. Bu

Deney mler n z S n r Yollarn Nasl Oluturur?

B reysel Yollar Oluturma

S n rsel Rehberl k S stem n z

Hayatnzda md ye kadar na ett n z zler s n rsel ynlend rme s stem n z oluturmak

Tandk S n r Yollar Kolay Tanrlar. . . Ama bu her zaman y de l

S n r yollar, baz eyler sevmen z ve d erler nden holanmamanz kolaylatrr.

nk b z deney mler saklamaya, onlar s lmek n tasarlamyoruz. ou zaman tecrbe

nsan korteks n z esk devreler n z yen g rd lerle ayarlayab l r: Matemat e kar

Yen Yollar Nasl Oluturulab l r?

Nronlarnz, daha nce h akt ve etmed n z b r yolda elektr k gndermekte glk

Mutluluu Arayan Ksr Dng

f le:///C:/Users/ADNAN/Downloads/Hab ts%20O%20A%20Happy%20B%20-%20L%20B%20ebook4expert%2007/Hab ts%20of%20A%20Happ 9/113

ortadan kaldran ksayollar n tasarlanmamsnz. Bu ksayollarn ksr dngya nasl

Beyn n z n y Olan Grevler

y duygular aray, doann hayatta kalma motorudur. Hayvanlar alk duygusunu

B r memel n n y yecek yemeler durumunda b r avc tarafndan yenmes r sk n tar. B r

Kort zol acy ve ar beklent s n b ld r r. Kt duyguyu durdurmak n ne gerek yorsa

Kort zol Alarmlarna Yantnz

b r rek yeme dnces ne daldrlr. B r yemek yersen z balanty oluturursunuz.

K myasal Ykselmeler ve Dmeler

Genel Yal Dngler

Mutluluk, bu k myasallar tet klend nde olur.