15.4.

2015

Dielektrik malzeme

Dielektrik malzemeler;

DELEKTRK ZELLKLER serbest elektron yoktur,

yaltkan malzemelerdir,

uygulanan elektriksel alandan etkilenebilirler.

1 2

Dielektrik malzemeler Elektriksel Kutuplama

Bir ktle iinde art elektriksel yk merkezi ile eksi elektriksel yk
Elektriksel alan etkisinde elektronlar ve atomlar yer
merkezi akmazsa elektriksel kutuplama (polarizasyon) oluur.
deitirir, dolaysyla elektriksel yk merkezleri kayar,

bunun sonucu elektriksel kutuplama oluur.

Asimetrik veya polar moleklerde asimetrik dalan elektronlarn

ortak eksi yk merkezi, ktlenin arlk merkezindeki protonlarn

Oluan elektriksel kutuplar malzeme yzeyinde
sahip olduu ortak art yk merkezinin dndadr. Bu ekilde oluan
elektriksel yk birikimi salar.
kutuplama sreklidir.
Kondansatr retiminde kullanlrlar

3 4

Kutuplama Trleri
Dier taraftan bireysel atomlar ve simetrik molekllerde zt
Elektronik kutuplama
iaretli yk merkezleri akktr ve net kutuplama yoktur.
Elektriksel alan etkisi yokken elektronlar
ekirdek evresinde homojen dalmtr ve
yk merkezleri akktr.
Ancak bunlara elektrik alan uygulanrsa elektronlarn ortalama
Elektriksel alan uygulannca eksi ykl elektronlar
konumu eksi elektroda doru bir miktar yer deitirir. Bylece d alann art elektroduna, art ykl ekirdek eksi
elektroda doru az yer deitir.
etki ile geici kutuplama oluur, alan kalknca kutuplama

kaybolur. Elektriksel alan kalknca kutuplama kaybolur.

Tm dielektrik malzemelerde elektronik kutuplama

5 grlr. 6

1

yonsal kutuplama
yonsal bal malzemelerde grlr.
yonsal malzemelerde net elektriksel yk
sfrdr ve kutuplama yoktur.
Ancak elektriksel alan uygulanrsa, art
iyonlar eksi elektroda, eksi iyonlar art
elektroda doru yer deitirir.
yonlarn ktlesi elektronlara gre daha
byk olduundan yer deitirme daha g
gerekleir.
Ynsel kutuplama
Vektrel olarak gsterim:
Elektriksel alan yok
Dielektrik zellikler
1. Dielektrik sabit
2. Dielektrik mukavemet
3. Ferroelektrik zellik
4. Piezoelektrik zellik
15.4.2015
Ynsel kutuplama
Asimetrik moleklerde ktlenin arlk
merkezinde olan art yk merkezi ile
elektronlarn ortak eksi yk merkezi
akmaz, dolaysyla srekli kutuplama
grlr.
Buna ynsel veya molekler kutuplama
denir.
Elektriksel alan uygulannca mevcut kutuplar
alan etkisinde ynlenir.
- + Elektriksel alan kalknca kutuplar geri
dnmeye alr, baz malzemelerde geri
dn tam olmayabilir, bazlar ise dnk
olarak kalr.
7 8
Yerel kutuplama
Baz ok fazl yaplarda zellikle yaltkan bir ana faz
fazlar arasna kelen (seramik) iinde dalm ok
iletken fazlarn varl kk iletken paracklarda (metal)
kuvvetli kutuplama alan etkisinde byk lde
salayabilir. elektron hareketi kuvvetli
_
kutuplama oluturur.
+ +
+ +
Elektriksel alan var
9
+ 10
Dielektrik Sabit
Elektriksel kutuplama malzeme yzeyinde elektriksel yk birikimine
neden olur. Dielektrik malzemede kalc kutuplama varsa yk birikimi
kendiliinden oluur.
Kalc kutuplamas olmayan bir malzemeye elektriksel alan uygulannca
d etki ile kutuplama meydana gelir, dolaysyla yzeyde elektriksel yk
birikimi olur.
Her iki halde de yzeyindeki elektriksel yk younluu elektriksel alan
iddeti ile oranldr.
Elektriksel alan iddeti : E = V/d (volt/cm)
11 12
2
 15.4.2015

Eer iletken levhalar arasna bir malzeme konursa elektriksel yk younluu

qm=km E
Levhalarn arasnda vakum varsa, elektriksel yk younluu q0 (el/cm2),
Burada km : malzemenin dielektrik sabitidir.
q0 = k0 E = k0 (V/d)

Burada k0 : vakumun dielektrik sabiti (orantllk katsays) Uygulamada km dielektrik sabit yerine, onun vakumun dielektrik sabitine oran;
k0= 8,85x10-10
= km / k0 : bal dielektrik sabit kullanlr.
E : elektriksel alan

Dielektrik sabiti () bir malzeme zelliidir.

13 14

Dielektrik Mukavement

Elektriksel yaltkann temel zellii zgl direntir.

Gerekte bir yaltkann dayanabilecei bir kritik elektriksel alan iddeti

vardr.

Uygulanan gerilim kritik bir deeri aarsa yaltkanda, zellikle kusurlu

blgelerde mevcut elektronlar enerji araln atlayarak serbest hale
geer, bunlar da dier elektronlara arparak bir elektron seli
oluturabilirler.

Sonu olarak, kritik deer alnca ar akm sonucu dielektrik malzeme

yanma, kavrulma veya ergime eklinde tahrip olur ve yaltkanlk ilemi
sona erer.

Bu kritik deere (elektrik alan) dielektrik mukavemet denir.

15 16

Ferroelektrik zellik Piezoelektrik zellik

Elektriksel alan deiken ise yerel kutuplarn Srekli kutuplamaya sahip bir asimetrik iyonsal kristale
ynlenmesi ezamanl olmaz basn uygulanrsa kutuplar aras uzaklk azalr, yzeyinde
Elektriksel ykn alanla bir kapal eri eklinde
yk birikimi deiir, dolaysyla iki u arasnda bir gerilim fark
deiimi kutuplamann tersinir olduunu gsterir.
doar ve bir iletkenle birletirilirse akm akar.
Bu zellie ferroelektrik zellik ve buna sahip
malzemelere de ferroelektrik malzemeler denir. Bylece mekanik etki elektriksel bykle dnr.
Kapal eri iinde kalan alan bir evrim boyunca
kutuplar dndrmek iin sarf edilen enerjiyi verir. D:kalc yk
Dielektrik kayp denen bu enerji sl enerji halinde younluu
(elektriksel alan
evreye yaylr.
sfra dndnde
Ferrolektrik zellie sahip malzemeler ayrca kutuplarn bir ksm
piezoelektrik zellie de sahiptirler. ilk konumuna
dnerken bir ksm
ynlenmi olarak
kalr)
17 18

3
 15.4.2015

Piezoelektrik zellik
Dier taraftan ayn kristalin iki ucu arasna bir gerilim
uygulanrsa ularda yk younluu deiir, alan
dorultusunda dipol moment artar ve bunun sonucu Ferroelektrik malzemeler Piezoelektrik malzemeler
kristalin boyu byr. Alann yn deiirse ayn iaretli
ykler birbirlerini iter ve kristalin boyu ksalr.
SiO2 (kuvars) kristali piezoelektrik zellie
sahiptir. Elektrik alan etkisinde kutuplamann
Bylece elektriksel etki mekanik bykle dnr.
etkisi artp eksilebilir ancak kutuplar yer
deitirmez, tersinir olmaz. Dolaysyla
Bu davrana piezoelektrik zellik denir. Baryum titanat ferroelektrik zellik gstermez
ve kuvartz kristali ok kullanlan iki nemli piezoelektrik
malzemeleridir.
19 20

Frekansn dielektrik zelliklere etkisi Frekansn dielektrik zelliklere etkisi

Kutuplamalar genelde tersinir, Kutuplamann olumas iin gerekli sreye tekrar

Deiken alanda yn deitirirler. ynlenme sresi veya rlaksasyon sresi denir.

Ancak elektronlarn, atomlarn ve kutup iftlerinin yn

deitirmesi ve hareket etmesi iin belirli bir sreye Rlaksasyon sresinin tersine ise rlaksasyon frekans
ihtiya vardr. denir.

21 22

1. Yeterli sre yoksa: kutuplama elektriksel alan deiiminin Frekansn dielektrik zelliklere etkisi
gerisinde kalr veya hi olumaz.
q

Dielektrik
2. Elektriksel alan ve sabiti
kutuplama deiimi E
e zamanl ise
enerji kayb olmaz.

3. Kutuplama elektriksel alann gerisinde kalrsa bir faz fark doar.

Alan ile yk younluu farkl zamanlarda maksimuma ular.
Alternatif elektrik alann frekans
Enerji kayb oluur.
23 24

4
 15.4.2015

Dielektrik Malzemelerin Kullanm Alanlar

Scakln Dielektrik zelliklere Etkisi
Dielektrik malzemeler kullanm alanlarna gre grupta
toplanabilirler:
Scaklk Elektronlarn ve atomlarn
a) Yaltkan malzemeler: zgl diren ile dielektrik
enerjileri mukavemetleri yksek, dielektrik sabit kk,
dolaysyla dielektrik kayb kk olan malzemelerdir.
b) Kapisatr malzemeleri: zerinde elektriksel yk
Kutuplama biriktirerek ani akm deiimlerinde ar yk artmasn
nler, bylece dier devre elemanlarn korurlar.
c) Piezoelektrik malzemeler:
Dielektrik sabiti (k)

25 26

Yaltkan malzemeler
Polimerler
retimleri kolay ve ucuz
Yksek scaklk uygulamalarna elverisiz (zellikle
termoplastikler)
Priz, fi, sigorta gvdeleri gibi elemanlarda termoset
plastikler kullanlr.

Seramikler
Yksek scaklk ve gerilmelere maruz devrelerde
(rnek: yksek gerilim hatlar, motor bujileri) 27