1/4

BIO-GEO DBH3
2.Gaia : ELIKADURA ETA OSASUNA

ELIKADURA ETA NUTRIZIOA:

Elikagaien bitartez ………………………….. lortzen ditugu. Mantenugai horiek mantentzeko behar

ditugun ……………… eta ………………… ematen dizkigute.

Nutrizioa, berriz ………………………………………………………………………………………………………………………

……………… prozesua da.

MANTENUGAIAK:

MANTENUGAIAK EZAUGARRIAK/FUNTZIOAK NONDIK ESKURATZEN

DITUGU?
INORGANIKOAK
ORGANIKOAK
 2/4

ELIKAGAIAK:

Elikagai asko daude eta funtzioaren arabera hiru multzotan bana ditzakegu: eratzaileak edo
……………………., ………………………. eta …….....................

ELIKAGAIAK ZERTARAKO BEHAR DITUGU? ZER DUTE, BATEZ ADIBIDEAK

ERE?

ERATZAILEAK EDO
PLASTIKOAK

ENERGETIKOAK

ERREGULATZAILEAK

ELIKAGAIEN GURPILA:

Zer da?:………………………………………………………………………………………………..

Zein talde dira energetikoak?: …………., plastikoak?:……………….. eta erregulatzaileak?:…………

 3/4

ELIKAGAIEN BALIO ENERGETIKOA:

Mantenugaiak erregai gisa erabiltzen dira. Oxigenoa dagoenean energia, karbono dioxidoa eta
ura askatzen dituzte. Arnasketa …………………………. Izeneko ……………………………………………
mantenugaiak ………………………….. dira. Prozesu hau …………………………………… gertatzen da.

Lortzen den energia kaloriatan edo ……………………………….. (1000 cal) neurtzen da. Baita
kilojoule erabil daiteke: 1 kcal= 4,18 kJ.

Gramo bat karbohidratok edo proteinak 4 kcal produzitzen dute eta, berriz, gramo bat lipidok
……………………….. Bitaminek eta …………………………………………………………………………………….
energiarik ematen.

PERTSONEN ENERGIA-BEHARRAK:

Gure organismoak ………………………………………………………………………. behar du bizirik irauteko eta

aktibitateak egiteko. Geldirik gaudenean ere, …………………………………………………

Gure gorputzak, erabat …………………………………………………………………………………………… egun

batean ……………………………………………………………….. kantitateari metabolismo basalaren tasa
(MBT) deritzo.

Indibiduo bakoitzak tasa desberdina izaten du. Hala ere, metabolismo basalaren tasa behera
egiten du ……………………………………………………….. eta altuagoa izaten da
……………………………………..

Pertsona baten energia-beharrak kalkulatzeko MBTari indibiduoak egiten duen aktibitate

fisikoari dagokion ………………………………………………………………. behar zaio.

DIETA OSASUNGARRIA ETA OREKATUA:

Zer da dieta?: …………………………………………………………………………………………………………………….

Gure organismoaren funtzionamendua bermatzeko behar diren mantenugai mota guztiak

kopuru egokian dituen dietari dieta osasungarri eta orekatu deritzogu.

Mediterraneo inguruko herrietan den elikadura orekatuari eta osasungarria

……………………………………………. esaten zaio.

Dieta honek gizentasuna saihesten laguntzen du eta hurrengo bost ezaugarri ditu:

 Esnekiak hartu: gazta, jogurta eta azukre gutxi

 ………………………………………………………………………..
 ………………………………………………………………………..
 …………………………………………………………………………
 ………………………………………………………………………..
 4/4

ELIKAGAIEN KONTSERBAZIOA:

Elikagai guztiak produktu galkorrak dira. Hori dela …………………………………………………………………

……………………………. tratatzen dira.

 Hotzean kontserbatzea:
o Hoztuz: …………………………………………………………………
o Izoztuz: ………………………………………………………………..

 Beroaren bidez kontserbatzea:

o Pasteurizazioa: ………………………………………………………………………………………….
o Esterilizazioa: …………………………………………………………………………………………….
o Ultrapasteurizazioa: …………………………………………………………………………………

 Deshidratazioa:
Ura kentzea da.

 Substantzien bidez:
Adibidez: ozpina, azukre, gatza edo kontserbagarrien bidez.

OSASUN ARAZOAK:

1.- INTOXIKAZIOA: mikroorganismoen edo toxinen bidez kutsaturiko elikagaiak hartzean

agertzen dira. Adibidez: …………………………………………………………….eta ………………………………………

2.- ALERGIAK: pertsona baten organismoak elikagai batean dagoen elementuren bat
(alergenoa) ez badu onartzen gertatzen dira.

3.- INTOLERANTZIA: Alegia antzekoak dira baina kasu honetan ondorioak ez dira hain bortitzak.
Adibidez: glutenarekiko …………………….. gaixotasun ………………….. eragiten du. Glutena
zerealetan dagoen ……………………………….. bat da.

4.- GIZENTASUNA: Gorputzean …………………………………………………………….. izatean datza. Elikagai

energetiko gehiegi kontsumitzen da. Gaixotasun honek lotura estua dauka beste
gaixotasunekin, adibidez diabetesarekin eta ………………………………..

5.- DESNUTRIZIOA: mantenugai gabeziaren ……………………………………………………………………………..

……………………………………………. Hartzen ez direlako sortzen da.

6.- ANOREXIA: jana errefusatzen da, pisua ……………………………… izugarria dago eta pertsona
honek bere burua gizen ikusten du. Ondorioz jateari ……………………… dio.

7.- BULIMIA: gaixo hauek pisuari eta gorputz-irudiari buruzko gainezko kezka izaten dute.
Gaixoak gehiegi jaten du ……………………………………………………………………………….. Ondoren ………….
…………………………………………………………., oka ………………………..